Gjitarët janë vertebrorë brenda klasës së gjitarëve ( / m ə m eɪ l i ə / nga latinishtja do të thotë "gji"), kjo

klasë dallohet nga zvarranikët (duke përfshirë shpendët ) nga posedimit të një neocortex (a rajonin e
trurin), flokët , tre kockat e veshit , dhe gjëndrat e qumështit . Femrat e të gjitha llojeve të gjitarëve
ushqehen të vegjëlit e tyre me qumësht , i sekretuar nga gjëndrat e qumështit. Është karakteristikë e
tyre qe shumohen me te vegjël.

Gjitarët përfshijnë kafshën më të madhe në planet, balena blu. Lloji i trupit themelor është
katërkëmbësh tokësor , por disa gjitarë janë përshtatur për jetë në det , në ajër , në pemë , nëntokë ose
në dy këmbë . Grupi më i madh i gjitarëve, placentalet , ka një placentë , e cila mundëson ushqimin e
fetusit gjatë shtatzënisë. Gjitarët variojnë nga madhësia prej 30-40 mm (1.2-1.6 in)lakuriqi i natës deri
tek balenat blu në 30 metra (98 ft) . Me përjashtim të pesë llojeve të monotreme(gjitarët që shtrojnë
vezë), të gjitha gjitarët moderne lindin të rinj. Shumica e gjitarëve, duke përfshirë gjashtë rendet më të
pasur të llojeve , i përkasin grupit placentë. Rendet më të mëdhenj janë brejtësit ,lakuriqt e natës dhe
sorikomorfa(hundegjatet dhe aleatët). Tre rendet e ardhshme më të mëdha, janë primatët ( majmunet e
medhenj ,majmunët , dhe paramajmunët),Cetartiodaktila (cetacët dhe dythundrakët ), dhe Karnivora
( macet , qentë , fokat, dhe aleatët).

Gjitarët e gjallë janë të ndarë në Yinotheria ( platipusi dhe ekidna ) dhe Theriiformes (të gjitha gjithet e
tjera). Ka rreth 5,450 lloje gjitarësh. Në disa klasifikime, gjitarët ekzistues ndahen në dy nënklasa:
Prototheria , domethënë rendi Monotremata; dhe Theria, ose infraklasa e Metatheria dhe
Eutheria .Marsupialët përbëjnë grupin kurorën e Metatheria, dhe të përfshijë të gjitha metatherians
jetojnë si dhe shumë ato të shuar; placentals janë grupi kurorë i Eutherisë. Ndërsa klasifikimi i
gjitarëvenë nivelin e familjes ka qenë relativisht e qëndrueshme, disa klasifikime konkurruese në lidhje
me nivelet më të larta - nënklasa, infraklasi dhe rendi, sidomos i marsupialëve - shfaqen në literaturën
bashkëkohore. Pjesa më e madhe e ndryshimeve reflektojnë përparimet e analizës klasike dhe
gjenetikës molekulare . Gjetjet nga gjenetika molekulare, për shembull, kanë nxitur miratimin e grupeve
të reja, të tilla si Afrotheria , dhe braktisjen e grupeve tradicionale, të tilla si Insektivora .

Gjitarët përfaqësojnë Synapsida të gjallë , të cilat së bashku me Sauropsida formojnë kullën Amniota .
Paraardhësit e hershëm të gjitarëve ishin spenacodont pelycosaurs , një grup që prodhoi Dimertodonin
jo-gjitar . Në fund të periudhës së Karbonifere , ky grup divergjohej nga linja sauropside që çoi në
zvarranikët dhe zogjtë e sotëm. Linja që ndjek grupin e rrjedhjes Sphenacodontia ndau disa grupe të
ndryshme të sinapsideve jo-gjitarëve - nganjëherë të referuara si zvarranikë si gjitarët - para se të
krijonin proto-gjitarët ( Therapsida ) në fillim të epokës së Mesozoikut. Epoka e gjitarëve modern u
ngritën në epokën e Paleogjenit dhe Neogjenit të epokës Cenozoic , pas zhdukjes së dinosaurëve jo-
avianë dhe kanë qenë midis grupeve mbizotëruese të kafshëve tokësore nga 66 milion vjet më parë deri
në ditët e sotme.

Shumica e gjitarëve janë inteligjentë , me disa që kanë trurin e madh, vetëdijesimin dhe përdorimin e
mjeteve . Gjitarët mund të komunikojnë dhe të vokalizojnë në mënyra të ndryshme, duke përfshirë
prodhimin e ultrazërit , shenjat e parfumit , sinjalet e alarmit , këndimin dhe ekolokacionin . Gjitarët
mund të organizohen në shoqëritë e shkrirjes së fizionomisë , haremet dhe hierarkitë , por gjithashtu
mund të jenë të vetmuara dhe territoriale . Shumica e gjitarëve janë polygynous , por disa mund të jenë
monogame ose polyandrous .

Në kulturën njerëzore, gjitarët e zbutur luajtën një rol të madh në revolucionin neolitik , duke bërë që
bujqësia të zëvendësonte gjuetinë dhe grumbullimin e tyre dhe të çonte në një ristrukturim të madh të
shoqërive njerëzore me qytetërimet e para . Ata siguruan, dhe vazhdojnë të sigurojnë, energji për
transport dhe bujqësi, si dhe mallra të ndryshëm si mishi , produktet e qumështit , leshi dhe lëkura .
Gjitarët gjuajnë ose konkurrojnë për sport, dhe përdoren si organizma model në shkencë. Gjitarët janë
përshkruar në art që prej paleolitit, dhe shfaqen në letërsi, film, mitologji dhe fe. Defaunation e gjitarëve
është nxitur kryesisht nga faktorë antropogjenike, të tilla si gjuetia dhe shkatërrimi i habitateve , edhe
pse ka përpjekje për të luftuar këtë.