RUIMTEVAART

Biljarten met 6,6 kilometer per seconde

Over een jaar knalt een
ruimtesonde op een
Botsing met planetoïde wordt van een afstand bekeken door een Italiaanse satelliet
planetoïde. Zo leert de Doel van de DART-missie is dat
mensheid toekomstige hij eind september volgend jaar
gaat botsen met planetoïde
botsingen te voorkomen. Dimorphos, om de koers van het
ruimtegesteente te verleggen.
Door onze medewerker Originele baan
Bruno van Wayenburg

AMSTERDAM. „Ik denk dat we een

goede kans maken om hem te raken”,
Nieuwe baan
zegt astronoom Özgür Karatekin. Didymos
Woensdagochtend is vanaf de Van-
denberg-lanceerbasis in Californië de
DART-missie gelanceerd. DART (Dou-
ble Asteroid Redirection Test) moet
eind september volgend jaar met 6,6
kilometer per seconde (24.000 km/u)
botsen met de planetoïde Dimorphos, Dimorphos
een 168 meter groot stuk ruimtege-
steente.
Als zo’n brokstuk de aarde zou ra-
ken, zou dat een wereldwijde cata-
strofe opleveren. Gelukkig ligt
Dimorphos niet op ramkoers met de
aarde, maar bevindt hij zich in een
baan om de grotere planetoïde Didy-
mos, die op zijn beurt ellipsvormige INSLAG
baantjes om de zon trekt. Het DART ruimtevaartuig van NASA
LICIACube
wordt in botsing gebracht met
Dimorphos met een snelheid van 6,6 De sonde van de Italiaanse
DART ruimtevaartorganisatie ASI
kilometer per seconde (24.000 km/u).
Er zal ook een sonde op zal de inslag fotograferen.

Dimorphos landen
Özgür Karatekin astronoom NRC 251121 / FG / Bron: NASA

Dimorphos maakt eens per 11 uur
en 55 minuten een rondje om Didy-
mos. „De botsing met DART zal van
die omlooptijd zo ongeveer 10 minu-
ten afhalen”, zegt Karatekin, als on-
derzoeker verbonden aan de Konink-
lijke Sterrenwacht van België in
Brussel. Hij was betrokken bij com-
putersimulaties van het binnenste
van Dimorphos en de botsing met
DART.
Die botsing is in eerste aanleg een-
voudige biljartnatuurkunde: de massa
van de botsende DART is 550 kilo-
gram, wat een bewegingsenergie ople-
vert vergelijkbaar met de krachtigste
conventionele militaire explosieven.
„Maar hoe effectief die klap ver-
taald wordt in een koerswijziging,
hangt af van de structuur van Dimor-
phos”, zegt Karatekin. Als het een los
samenhangende hoop puin is, een
rubble pile, slaat DART dieper in, en
schiet er flink wat puin weg van de in-
slagkrater. Mede door die terugslag
kan de snelheidsverandering bijna
twee keer zo groot worden.
Onderweg naar zijn einde zal DART
camerabeelden versturen van het
snel groter wordende doelwit. Hope-
lijk komen er ook beelden van de na-
sleep, geschoten door Italiaanse sa-
telliet LICIACube, die zich tien dagen
voor de botsing afsplitst om de aanva-
ring van veilige afstand te filmen. En
op aarde zullen astronomen de veran-
derde omloopsnelheid met telesco-
pen in kaart brengen.
Maar om de gevolgen echt goed op
te nemen, stuurt de Europese ruimte-
vaartorganisatie ESA in 2024 de
HERA-sonde, die in 2027 zal aanko-
men. Aan boord zijn camera’s en on-
der andere een zwaartekrachtmeter.
„Daarmee kunnen we de massa van
Dimorphos bepalen”, zegt Karatekin,
„en er zal ook een sonde op Dimor-
phos landen om daar metingen te
doen.”
De resultaten zullen astronomen
meer leren over de vorming en ge-
schiedenis van planetoïden, en daar-
mee het zonnestelsel. Maar ze zijn
ook van praktischer belang. Het zon-
nestelsel zit nog vol met ‘aardscheer-
ders’, steenklompen die af en toe ge-
vaarlijk dicht bij de aarde komen.
In 2013 kwam zo’n brokstuk van
12.000 ton en 18 meter doorsnee neer
boven de Russische stad Tsjeljabinsk,
om in de atmosfeer te exploderen. De
klap beschadigde duizenden gebou-
wen, en er vielen 1.500 gewonden,
vooral door vallend glas.
Naar schatting bestaan er ruwweg
nog zo’n 25.000 aardscheerders van
die grootte, waarvan er nog geen pro-
cent in kaart is gebracht. Grotere en
dus gevaarlijker exemplaren zijn
zeldzamer en beter zichtbaar. Maar
toch is ook van de categorie aard-
scheerders van zo’n kilometer door-
snee – een wereldwijde catastrofe als
ze de aarde raken – naar schatting zo’n
5 procent niet in kaart gebracht.
Hoe vroeger zo’n op aarde afkoer-
sende ruimtesteen ontdekt wordt,
hoe verder hij nog van de aarde af
staat, en hoe kleiner de koers-
wijziging die nodig is om hem de
aarde te laten missen. Karatekin:
„Een botsing is een van de simpelere
manieren om die koers te veranderen.
Dat is ook een reden om dit onderzoek
te doen.”
Ruimtesonde
Over een jaar
wordt het biljarten
met een planetoïde
WETENSCHAP 16