AST�RO�N�O�M�I�E
Het beroemde zwarte gat M87* is ‘relatief ondervoed’
Astronomen hebben de
polarisatie gemeten van het
licht rondom het zwarte gat
M87*, dat in 2019 beroemd
werd.
Door�onze�medewerker
Bruno�van�Wayenburg
AMSTERDAM.�Bijna twee jaar na de
iconische zwartegatfoto publiceren
de astronomen van de Event Horizon
Telescope (EHT) voor het eerst metin-
gen van de polarisatie van het licht
rond het superzware zwarte gat M87*.
Hieruit is af te leiden dat het zwarte
gat elk jaar 100 tot 666 keer de massa
van de aarde aan gas verzwelgt.
„Dat is niet veel, het zwarte gat is rela-
tief ondervoed”, zegt Monika Mosci-
brodzka, een van de auteurs, verbon-
den aan de Radboud Universiteit. Het
zwarte gat zelf, op zo’n 54 miljoen
lichtjaar van ons verwijderd in het
sterrenstelsel M87, weegt zo’n 9 mil-
jard zonsmassa’s. De resultaten zijn
deze woensdag gepubliceerd in het
Astrophysical Journal.
De polarisatierichting van licht,
waarvan ook polaroid-zonnebrillen
gebruikmaken, verraadt richting en
sterkte van het magnetische veld op
de plaats waar het licht geproduceerd
werd. Dat is in dit geval de ring van
heet gas dat met hoge snelheid rond
het zwarte gat kolkt, in grootte verge-
lijkbaar met de baan van Pluto.
Een deel van dat gas wordt door het
FOTO�EHT
De�M87*-foto met�polarisatie�erin.
zwarte gat opgeslokt, maar een klei-
ner gedeelte wordt juist uitgestoten
in de vorm van dunne, extreem snelle
stralen boven de assen van het zwarte
gat. Zulke astrofysische jets kunnen
miljoenen lichtjaren lang worden,
maar hoe ze precies gevormd worden
is nog altijd niet helemaal duidelijk.
Wel lijkt een hoofdrol weggelegd
voor plaatselijke magnetische velden
in de buurt van het zwarte gat. „Die
magnetische velden hebben we nu in-
direct gemeten”, zegt Moscibrodzka.
Het licht trilt door die velden voor-
namelijk in één richting. Ofwel: het is
gepolariseerd, anders dan het meeste
licht dat we om ons heen zien.
In de afbeelding zijn de sterkte en
de richting van de polarisatie ver-
werkt in het oorspronkelijke beeld
van M87*. Vooral in de rechteronder-
hoek blijkt het magnetische veld
sterk. Dit hangt vermoedelijk samen
met de richting van de jet, die vanuit
de kijker gezien naar rechtsonder ge-
richt is. Mocibrodzka: „We willen be-
grijpen hoe die geproduceerd wordt,
maar de jet zelf is op onze beelden
niet te zien. Die zie je pas op veel gro-
tere schaal.”
De snelheid waarmee het zwarte
gat ‘eet’ konden de astronomen bepa-
len door hun metingen te vergelijken
met computersimulaties van de kol-
kende gassen rond het zwarte gat, in-
clusief de vervormende magneetvel-
den en de krommende ruimtetijd.
Over twee weken begint een
nieuwe meet-run van de EHT. Aan de
beelden van de Sagittarius A*, het
zwarte gat in ons eigen melkwegstel-
sel in het sterrenbeeld boogschutter,
wordt nog altijd gewerkt. „Hopelijk
komen die nog dit jaar”, zegt Mosci-
brodzka.