Kosmografie: Situering van de Aarde in het heelal

1. Waarnemen van hemellichamen

- Astronomische eenheid (AE): 1AE is gemiddelde afstand van Aarde-zon (150 000 000 km)
- Lichtjaar(lj): ong. 9,46.10¹²km
- Lichtjaar: Afstand die licht aflegt in één jaar, aan snelheid van 300.000 km/sec.

- Proxima (Dichtste ster na de zon) staat op 4,2 lj

- Andromeda (Dichtstbijzijnde sterrenstelsel)op 2 miljoen lichtjaren
- De grens van het waarneembare heelal op 13 miljoenlichtjaren
- Onze zon op 8 lichtminuten en 20 lichtseconden

Hemellichamen maken schijnbaar een cirkelvormige beweging in tegenwijzerin rond de poolster

Structuur van het heelal

Netwerk = Superlclusters en lege ruimte

- Miljarden lichtjaren
- Vb: Grote muur van Sloan

Supercluster =Verzameling clusters

- Ong. 100 miljoen lj

- Vb. Lokale cluster

Cluster = Verzameling sterrenstelsels

- Ong 2 miljoen lj
- Vb. Lokale groep

Sterrenstelsel = Verzameling planetenstelsels met gas- en stofwolken

- Ong 100 000 lj

- Vb. Melkweg
Planetenstelsel = Ster en alles rondom ( planeten, nevels,…)

- Ong 100 AE
- Vb. Zonnenstelsel

Ster = gasbol

- Ong 1,4 miljoen km

- Vb. zon

Sterren en Sterrenstelsels: Sterren vormen niet alleen; ze maken deel uit van sterrenstelsels, die samen met gas- en
stofwolken en donkere materie een geheel vormen. Ons melkwegstelsel bevat 200 miljard sterren, waaronder onze
Zon. Gemiddeld heeft elk sterrenstelsel ongeveer 100 miljard sterren.

Lokale Groep: Ons melkwegstelsel maakt deel uit van de Lokale Groep, die 46 sterrenstelsels omvat en een diameter
heeft van 2 miljoen lichtjaren.

Lokale Supercluster: Sterrenstelsels zijn niet gelijkmatig verdeeld; de Lokale Groep maakt deel uit van een
supercluster, verspreid over 100 miljoen lichtjaren. Superclusters oefenen invloed op elkaar uit en vormen een
netwerk.

Grote Muur van Sloan: De Lokale Supercluster is onderdeel van de Grote Muur van Sloan, een netwerk van draderige
superclusters. De Grote Muur van Sloan is enorm, met een lengte van 500 miljoen lichtjaren en een breedte van 300
miljoen lichtjaren. Het heelal bestaat uit een netwerk van dergelijke Grote Muren.

Ons melkwegstelsel Lokale groep Lokale supercluster Netwerk van superclusters

De grote muur
 1. Hoe kunnen we hemellichamen waarnemen?
- Sterren sturen zichtbaar licht uit ( daardoor kunnen we ze zien)
- Sterren/hemellichamen sturen hele waaier aan straling uit -> Het elektromagnetisch spectrum
(EM-spectrum)

Lamp -> Zichtbaar licht Radioactief materiaal -> Gammastraling

Microgolf -> Microgolven Röntgenfoto -> Röntgenstralen

Zonnebank -> UV Tv bakje -> Infraroodstralen

Radio -> Radiostralen

Aardse teloscopen:

Grote telescopen vaak in hooggebergten om hinder van bewolking, lichtvervuiling en de dampkring te verminderen.
De ESO heeft de Very Large Telescope (VLT) in de Atacamawoestijn in Chili gebouwd op een hoogte van 2.635 meter,
waar de hemel 350 nachten per jaar buitengewoon helder is. Astronomen gebruikten traditioneel lenzentelescopen,
maar moderne voorkeur gaat uit naar spiegeltelescopen vanwege hun lichtreflectie en vergrotingsvoordelen. De VLT
bestaat uit vier afzonderlijke 8,2 meter spiegeltelescopen die individueel of elektronisch met elkaar kunnen worden
verbonden, waardoor ze een virtuele telescoop van 100 meter vormen. Op dezelfde locatie heeft de ESO ook 's
werelds grootste radiotelescoop gebouwd, met een diameter van 42 meter.

Welke straling bestuderen van op aarde?

- Korte radiogolven
- Deel microgolfgolven
- Zichtbaar licht
- Infrarood

Aardse optische telescoop

Aardse infraroodtelscoop -> VLT, E-ELT (grootste telescoop)

Aardse radiotelescoop

MAAR we kunnen niet alle straling van op aarde bestuderen omdat de atmosfeer het niet doorlaat
Ruimte telescopen:

Hubble (HST): vooral zichtbaar licht, rond de Aarde

James Webb (JWST): vooral infrarood, kan niet hersteld worden, beperkt in meegaan tijd, rond de zon en niet rond de
aarde

*Ster weg van waarnemer -> golflengte groter (Roodverschuiving)

*Ster dichterbij waarnemer -> golflengte kleiner (Blauwverschuiving)

2. Ons sterrenstelsel: De Melkweg

De sterrenhemel onthult een lichtende band die de Melkweg symboliseert, het zichtbare deel van ons
spiraalvormige melkwegstelsel. Met de Zon en ong. 200 miljard andere sterren, evenals gas- en stofwolken, is
ons melkwegstelsel een spiraalstelsel met een sterrenrijke kern. Een schijf met sterren, stof en gas vertrekt
vanuit de kern, met zichtbare spiraalarmen. De schijf meet 100.000 lichtjaar in diameter en is 2.000 lichtjaar
dik. Rond de schijf bevindt zich de halo, een zone met gas, verspreide sterren en bolvormige sterrenhopen.
Ons melkwegstelsel heeft 9 satellietsterrenstelsels, waaronder de Kleine en Grote Magellaanse Wolk. Het
melkwegstelsel draait in 225 miljoen jaar rond haar as met een snelheid van 800.000 km/uur.