VIII.

ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

915 _______

SOUTUCU AKIKANLARIN EVRESEL ETKLER LE LGL YEN YASAL DZENLEMELER VE HEDEFLER

Hseyin BULGURCU Okan KON Nadir LTEN

ZET Soutucu akkanlarn (CFC ve HCFC) Montreal 1987 Protokol ile balayan kstlama srecinde terk edi takvimini srekli ne alan bir dizi deiiklikler yapld. Bu protokol 1990 ylnda Londra, 1992de Kopenhag, 1995 Viyana, 1997de tekrar Montrealde yaplan toplantlarla gncellendi. 1997 deki Montreal protokol metninde Avrupa Birlii HCFClerdeki bu oranlar %2.8den %2ye drd ve tamamen kaldrma yln 2015e ekti. Ancak bu konuda ABD ayn grte deildi ve katlanlarn bir ksm ABDnin grn benimsedi. Avrupa Birliinin ilk yasal dzenlemesi 3094/94 tarihli ynetmelikti. Bu ynetmelik 1 Ekim 2000 tarihinde imzalanan EC 2037/2000 sayl ynetmelikle deitirildi. Danimarka gibi baz Avrupa Birlii lkeleri bu ynetmelikten daha sk ynetmelikler hazrladlar. Avrupa Topluluu Haziran 2006da Kyoto Protokolnn kapsamna uygun olarak F-GAS ynetmelii hazrlad. Bu ynetmelik; belli miktarda soutucu akkan bulunduran sistemlerde periyodik kaak kontrolleri, geri kazanm ve iyiletirme ilemleri, iletici ve servis elamanlarnn eitimi ve belgelendirilmesi, soutucu gaz tanklarnn etiketlendirmesini ve kullanm kontroln kapsamaktadr. Trkiye Montreal Protokoln 1991de, Kopenhag ve Londra kararlarn 1995 ylnda onaylad. evre ve Orman Bakanl Ozon Tabakasn ncelten Maddelerin Azaltlmasna Dair Ynetmelik hazrlayarak resmi gazetede yaynland. zellikle lkemizde 1999 ylndan itibaren CFC ve HCFClerin ithal ve ihracna, D Ticaret Mstearlnn deiik tarihlerdeki teblileriyle, eitli kstlamalar getirildi. evrenin Korunmas Ynnden Kontrol Altnda Tutulan Kimyasallara likin Tebliin Eklerinde thalat ve satclarla ilgili ok sk yaptrmlar ieren taahhtnameler hazrland. Bu almada, soutucu akkanlar ile ilgili kstlama sreci zetlenmi, alternatif soutucu akkanlar tantlm, onlarn ozon delme potansiyelleri (ODP) ile kresel snma potansiyellerine (GWP) bal olarak toplam evresel snma etkilerinin (TEWI) nasl hesapland aklanmtr. Ayrca evsel, ticari ve endstriyel soutma uygulamalarnn; tasarmnda, retiminde, servis ve bakmlarnda alnacak nlemler zerinde durulmutur.

1. GR Ozon, oksijen atomunun l birleimiyle oluan molekl trdr (O3). Normal olarak atmosfer tabakasnda iki atomlu (O2) olarak bulunan oksijen molekl insan ve dier canllarn yaamlarn srdrmesi iin vazgeilemez bir ihtiyatr. atomlu oksijen formasyonu (O3) ozon teneffs edildiinde zehirleyici hatta ar miktarda olursa ldrcdr. Canllarn yaad atmosfer tabakasnda ozon moleklleri doal etkiyle devaml olumakta ve fakat devaml yok olmaktadr. Gnein ultraviyole (mortesi) nlar oksijen molekllerini atomlara ayrmakta ve oksijen atomlar geride kalan oksijen moleklleri (O2) ile birleip ozon (O3) meydana getirmektedir [1].
Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

916 _______

Sera etkisi olarak da tanmlanan kresel snma olaynda, atmosferde bulunan karbondioksit, metan, karbon monoksit, hidrokarbon ve kloroflorokarbon gibi gazlar gne nlarn iinde tutmaya alan gne kolektr camlar gibi ilev yaparak gneten gelen yksek scaklktaki gne nn atmosferden geerek yeryzne ulamasna imkan verilir [2]. Deiik tr gazlar, kzltesi nlar deiik oranlarda absorbe etmekte ve atmosferdeki mrleri de farkl olmaktadr. Bu atmosferdeki gazlarn (bilhassa ozon) kimyasal yapsna gre absorbe ettikleri kzltesi radyasyon miktar farkl olmaktadr. rnein bir molekl CFC 12, 16000 CO2 molekl gibi radyasyon etkinlii yapmaktadr. Ozon tabakasn etkileyen gazlar: Soutucu Akkanlar olan; CFCler; Hidro kloro florokarbonlar (HCFC); halonlar (yangn sndrme cihazlarnda kullanlmaktadrlar)dr. Ayrca karbon tetraklorr (CTC), trikloretan, metil bromr, halonlar olan; flor, brom, ve karbon bileikleri de ozon tabakasn etkileyen gazlara eklenebilir [1]. Soutucu akkanlar atmosfer tabakasnda kresel snma etkisi gstererek dnyann scaklnn artmasna neden olmaktadr. Dnyamz gneten gelen zararl ltraviyole nlardan koruyan ozon tabakasnn CFCler tarafndan yok edildii anlalmtr [2]. Soutma sistemlerinde kullanlan soutucu akkanlar genel olarak CFC ler kloroflorokarbon ve HCFC ler hidrokloroflorokarbon dr. Bu akkanlar zehirleyici, yanc deillerdir, elde edilileri masrafsz ve kolaydr. Ancak ozon takasna zararl etkileri vardr [4]. Soutucu akkanlar kloroflorokarbon (CFC), hidrokloroflorokarbon (HCFC), hidroflorokarbon (HFC) eklinde kategoride incelenebilir. 1-) Kloroflorokarbon (CFC): CFCler ozon tabakas zerinde en fazla tahribat yapan soutucu akkanlardr. Ayrca kresel snma potansiyelleri olduka yksektir. Bunlardan dolay CFClerin kullanm iin baz yasaklar ve nlemler dnya apnda alnmaktadr. CFCler iin nemli bulgular unlardr.Atmosferde 75-120 yl arasnda kimyasal yaplar bozulmadan kalabilirler. Ozonu delme potansiyelleri yksektir. Uygulamada en ok kullanlanlar unlardr: R-11, R-12, R-114. 2-) Hidrokloroflorokarbon (HCFC): HCFCler de klor atomu ierdii iin ozon tabakas ile reaksiyona girerler. Buna ramen HCFC lerin yapsnda hidrojen bulunduu iin kimyasal kararllklar ok zayftr. Atmosferde yaplar bozulmadan uzun sre kalmazlar. HCFCler atmosfere doru ykselirken yaplarndaki hidrojen havadaki su moleklleri ile reaksiyona girerek yaplar bozulur. HCFClerin ozonu delme potansiyelleri azdr. HCFClerin nemli zellikleri unlardr:Atmosferde kimyasal yaplar bozulmadan uzun sre kalmazlar (15-20 yl). Ozonu delme potansiyelleri dktr. Uygulamada en ok kullanlan HCFCler unlardr: R-22, R-124, R-123. 3-)Hidroflorokarbon (HFC): HFClerin yapsnda klor atomu bulunmad iin ozonu delme potansiyelleri sfrdr. Yani ozon tabakas zerine hibir olumsuz etkileri yoktur. Buna ramen kresel snmaya bir miktar etki yaparlar [5]. Neredeyse btn iklimlendirme donanmlarnda CFC, HCFC ve HFC gibi soutucu akkanlar kullanlr. Devrelerde kaak olmas durumunda, soutucu akkan atmosfere szar ve kresel snmaya katkda bulunur. Bu nedenle, soutucu akkanlarn global snmaya dorudan neden olma potansiyeline sahip olduklar sylenebilir [6]. Bu almada, soutucu akkanlar ile ilgili kstlama sreci zetlenmi, alternatif soutucu akkanlar tantlm, onlarn ozon delme potansiyelleri (ODP) ile kresel snma potansiyellerine (GWP) bal olarak toplam evresel snma etkilerinin (TEWI) nasl hesapland aklanmtr. Ayrca evsel, ticari ve endstriyel soutma uygulamalarnn; tasarmnda, retiminde, servis ve bakmlarnda alnacak nlemler zerinde durulmutur.

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

917 _______

2. ALTERNATF SOUTUCU AKIKANLARIN ZELLKLER retim ve kullanm nlenecek olan CFC ve HCFC tr soutucu akkanlarn yerine yeni soutkanlarn bulunmas ve ikame edilmesi gerekmekte olup bu konuda 10 yla yakn sreden beri yaplan aratrmalarla nemli bir yol kat edilmi ve birok yeni soutkan madde kefedilmi, bir ou da kullanlmaya balanmtr. Klor iermeyen soutkan; etan, metan gibi doal gazlardan sentez yolu ile elde edilmekte olup klor yerine hidrojen ikame edilmekte ve bu nedenle hidroflorokarbonlar (HFC) diye tanmlanmaktadr. Bunlara ilaveten, gerek gei dnemi iin (HCFCler) ve gerekse uzun sreli zm iin (HFCler), mevcut ve yeni kefedilen soutucu akkanlarn karmyla elde edilen soutucu akkanlar da halen mevcut olup yenileri de bulunmaya devam etmektedir [7]. Bugn pazarda tasarmclara kartrlarak sunulan ok alternatif soutkanlar mevcuttur. ANSI/ASHRAE Standart 34de eitli soutma gruplar iin karmlar gsteren soutkan numaralama sistemi verilmektedir [8]. R-10 dan R-50 kadar Metan Serisi Soutkanlar R-110 dan R-170 kadar Etan Serisi Soutkanlar R-216 den R-290 kadar Propan Serisi Soutkanlar RC-316 dan RC-318 kadar Devirli Organik Bileikli Soutkanlar R-400 den R-411B kadar Zeotropik Karm Soutkanlar R-500 den R-509 kadar Azetropik Karm Soutkanlar R-600 den R-620 kadar eitli Organik Bileikli Soutkanlar R-600 ve R-631 Azot Bileikleri R-702 den R-764 kadar norganik Bileikler R-1112a dan R-1270 Doymam Organik Bileikler.

TABLO 1de yaygn soutucu akkanlarn mol ktlesi, donma noktas, 1 atm de normal kaynama noktas, kritik scakl ve kritik basnc gibi tantc zellikleri verilmitir. TABLO 1. Yaygn soutucu akkanlarn termodinamik zellikleri [8] Mol Ktlesi (kg/kmol) 137,38 120,91 187,38 170,92 99,30 111,6 86,48 152,93 136,47 99,44 92,84 101,0 101,6 94,71 91,99 103,26 111,9 89,86 87,01 Donma Noktas (0C) -110,5 -157,1 -36,22 -94,2 -159 HCFCler R22 R123 R124 R401A R401B R401C R402A R402B R403A R403B R405A R406A R408A -160 -107,15 -199,15 -40,76 27,82 -11,96 -34,4 -35,7 -22,9 -49,2 -47,2 -44,0 -43,8 -32,9 -32,7 -45,5 96,0 183,68 122,3 105,3 103,5 109,9 76,03 83,0 91,2 88,7 106,0 116,5 83,3 4.974 3.662 3.624 4.613 4.682 4.402 4.234 4.525 4.690 4.400 4.292 4.883 4.424 1 Atmde Normal Kaynama Noktas (0C) CFCler R11 R12 R113 R114 R500 R502 23,71 -29,75 47,59 3,6 -33,5 -45,4 198,0 112,0 214,1 145,7 102,1 80,73 4.408 4.136 3.392 3.257 4.173 4.018 Kritik Scaklk (0C) Kritik Basn (kPa)

Soutkan

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

918 _______

TABLO 1. (devam) Soutkan Mol Ktlesi (kg/kmol) 97,43 96,67 82,36 83,07 92,17 111,9 123,96 120,2 102,03 97,60 90,11 102,94 86,20 72,59 103,95 106,70 98,86 -100,63 -103,3 Donma Noktas (0C) 1 Atmde Normal Kaynama Noktas (0C) -35,4 -36,5 -39,7 -41,6 -36,4 -24,7 -40,4 -48,14 -26,07 -46,6 -45,2 -46,8 -43,8 -51,6 -29,3 -41,8 -47,1 Kritik Scaklk (0C) 106,9 104,4 99,1 96,0 107,5 111,9 87,2 66,2 101,1 72,1 81,9 74,4 86,1 70,2 101,4 89,9 70,8 Kritik Basn (kPa) 4.699 4.711 4.954 4.947 4.880 4.015 4.030 3.629 4.059 3.735 4.487 4.083 4.634 4.770 4.240 4.096 3.715

R409A R409B R411A R411B R412A R416A R509A HFCler R125 R134a R404A R407A R407B R407C R410A R413A R417A R507A

3. SOUTKANLARIN EMNYET YNNDEN SINIFLANDIRILMASI Emniyet snflandrmasnda bir harf ve bir say kullanlarak ifade edilir (rnek olarak A2). Alfabetik byk harf zehirlilik zelliini, say ise yancl ifade eder.

3.1 Zehirlilik Ynnden Snflandrma Soutucu akkanlar zehirlilik ynnden iki gruba ayrlr: A snf deriiklii 400 ppme eit veya zerinde olan soutkanlar gsterir; B snf deriiklii 400 ppmin zerindeki soutkanlar gsterir.

3.2 Yanclk Snflandrmas Soutkanlar yanclk ynnden snfa ayrlr: Snf 1; 21Cde ve 101 kPa basnta alevlenme testinde yanmayan soutkanlar gsterir; Snf 2; 21Cde, 101 kPa basnta 0.10 kg/m3 younlukta dk yanclk gsteren ve 19 kJ/kgden dk yanma ss reten soutkanlar ifade eder; Snf 3; 21Cde, 101 kPa basnta 0.10 kg/m3 younlukta yksek yanclk gsteren ve 19 kJ/kgden byk veya ona eit yanma ss reten soutkanlar ifade eder;

TABLO 2de ise soutkanlarn emniyet ynnden snflandrlmas gsterilmitir.

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

919 _______

TABLO 2. Soutucu akkanlarn emniyet ynnden snflandrlmas [4]

4. EVRESEL ETKNN K LE OZON TKETME POTANSYEL (ODP) VE KRESEL ISITMA POTANSYEL (GWP) Bir maddenin zarar verme riski, "Ozon Andrma Potansiyeli" (ODP) ad verilen saysal bir terim ile ifade edilir. Deerler, ODP'si 1 olarak kabul edilen R11 molekl referans alnarak ifade edilir [6]. Kresel Istma Potansiyeli yani Global Isnma Potansiyeli (GWP), bir soutucu akkann radyasyon enerjisini tutmadaki bal yeteneini belirten normalize edilmi bir gstergedir. Kresel stma potansiyeli (GWP) deerleri, karbon dioksite (CO2) greceli olarak hesaplanr. Atmosferik modeller gelitiinden kresel stma potansiyeli (GWP) deerleri yllar iinde deimi olmasna karn genellikle sabit kalr [9]. Baka bir deyiiyle, Global Isnma Potansiyeli, sera gaz tesiri ile gezegen snma etkisinin gstergesidir. GWP deeri, ortalama ktle arl karmn gsterir [8]. Aratrmaclar, bir soutucu akkann kresel snma zerindeki dorudan ve dolayl etkilerini gz nne alan ve "Toplam Edeer Istma Etkisi" (TEWI) olarak adlandrlan bir endeks gelitirmilerdir [9]. TEWI tanm (Toplam Edeer Isnma Etkisi) direkt ve indirekt emisyon ile sistemden atmosferin edeer CO2 emisyonun tahmininde etkisinin en byk paras, gerekli enerji retiminden dolay CO2 emisyonun zellikleridir. Toplam Edeer Isnma Etkisi tahmininde kullanlan kriter aadaki gibi zetlenebilir [8]. TEWI=Diret + ndirekt Emisyon ya da TEWI= Sznt + Enerji Tketimi ya da TEWI= (GWP . Lyllk .n) + ( Eyllk . B. n)

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

920 _______

Burada, GWP= Soutkann Global Isnma Potansiyeli, CO2 e bal (GWP CO2=1.0) Lyllk= Yl bana Sznt oran n= Yl Says Eyllk= Enerji Tketimi (kwh) B= kwh bana CO2 emisyonu TEWI= CO2 (kg) Bir soutma sistemini iindeki soutucu gaz ile birlikte Kresel Isnma Potansiyeli (GWP) ynnden deerlendirmek gerekir. Yani, deiik trden soutucu gazlarn yalnz kendi balarna yapt GWP etkisine ilaveten soutma sisteminde kullanlan enerjinin retimi srasnda meydana gelen CO2 emisyonun da dikkate alnmas gerekir ki bunun miktar ok fazladr. rnein ev tipi bir soutucuda kullanlan enerjinin retimi srasnda meydana gelen CO2 emisyonu bu cihazn meydana getirdii GWPin %80 ini olutururken CFC emisyonunda dolay olan ise % 20 sini tekil etmektedir. Bu iki emisyonun birlikte ortaya koyduu GWP etkisine Toplam Edeer Isnma Etkisi (Total Equivalent Warming Impact TEWI) denilmektedir [1]. TABLO 3de alternatif soutucu akkanlarn kimyasal formlleri, Ozon Delme Potansiyelleri (ODP) ve 20,100 ve 500 yllk periyottaki Kresel Isnma Potansiyelleri (GWP) verilmitir. TABLO 3. Soutucu Akkanlarn Kimyasal Formlleri, O.D.P ve G.W.P Deerleri [8] Kimyasal Forml Ya da % Ktle Karm C.Cl3.F C.Cl2.F2 GWP 20, 100, 500 yl 6.300; 4.600;1.600 10.200; 10.600; 5.200 6.100; 6.000; 2.700 7.500; 9.800; 8.700 7.700; 7.900; 3.900 4.900; 4.500; 5.300 4.800; 1.700; 540 390; 120; 36 2.000; 620; 190 3.300; 1.100; 400 3.500; 1.200; 400 2.700; 900; 300 5.400; 2.700; 900 5.100; 2.300; 700 4.800; 3.000; 3.000 5.000; 4.300; 5.100 Emniyet Snflandrlma s A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1
Poster Bildirisi

No R11 R12 R113 R114 R500 R502 R22 R123 R124 R401A R401B R401C R402A R402B R403A R403B

ODP CFC ler 1,00 0,95

C.Cl2.F.C.Cl.F2 0,85 C.Cl.F2.C.Cl.F2 0,70 CFC-12 (%74), HFC-152a (%26) 0,70 CFC-115 (%51), HCFC-22 (%49) 0,23 HCFCler C.H.Cl.F2 0,055 C.H.Cl2.C.F3 0,020 CH.F.Cl.C.F3 0,022 HCFC-22 (%53), HCFC-124 (%34) 0,037 HFC-152a (%13) HCFC-22 (%61), HFC-124 (%28) 0,040 HFC-152a (%11) HCFC-22 (%33), HFC-124 (%52) 0,030 HFC-152a (%15) HCFC-22 (%38), HFC-125 (%60) 0,021 HC-290 (Propan) (%2) HCFC-22 (%60), HFC-125 (%38) 0,033 HC-290 (Propan) (%2) HCFC-22 (%75), HFC-218 (%20) 0,041 HC-290 (Propan) (%5) HCFC-22 (%56), HFC-218 (%39) 0,030 HC-290 (Propan) (%5)

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

921 _______

R405A R406A R408A R409A R409B R411A R411B R412A R416A R509A R125 R134a R404A R407A R407B R407C R410A R413A R417A R507A

HCFC-22 (%45), HFC-142b (%5.5) 0,028 HFC-152a(%7), HFC-318 (%42.5) HCFC-22 (%55), HCFC-142b (%41) 0,057 HC-600a (zobtan) (%4) HCFC-22 (%47), HFC-125 (%7) 0,026 HFC-143a (%46) HCFC-22 (%60), HCFC-124 (%25) 0,048 HCFC-142b (%15) HCFC-22 (%65), HCFC-124 (%25) 0,039 HCFC-142b (%10) HCFC-22 (%87.5), HCFC-152a (%11) 0,048 HCFC-1270 (%1.5) HCFC-22 (%94), HCFC-152a (%3) 0,052 HCFC-1270 (%3) HCFC-22 (%70), HCFC-142b (%25) 0,055 HFC-218 (%5) HCFC-124 (%39.5), HCFC-134a (%59) 0,009 HFC-600 (%1.5) HCFC-22 (%44), HFC-218 (%56) 0,024 HFCler C2.H.F5 0,0 C.F3.C.H2.F 0,0 HFC-125 (%44), HFC-134a (%4) 0,0 HFC-143a (%52) HFC-32 (%20), HFC-125 (%40) 0,0 HFC-134a ( %40) HFC-32 (%10), HFC-125 (%70) 0,0 HFC-134a (%20) HFC-32 (%23), HFC-125 (%25) 0,0 HFC-134a (%52) HFC-32 (%50), HFC-125 (%50) 0,0 HFC-134a (%88), HFC-218 (%9) 0,0 HC-600a (%3) HFC-125 (%46.6), HFC-134a (%50) 0,0 HC-600 (%3.4) HFC-125 (%50), HFC-143a (%50) 0,0

5.200; 5.000; 6.400 3.500; 1.200; 400 4.900; 2.800, 1.000 4.200; 1.500; 500 4.100; 1.500; 500 4.200; 1.500; 500 4.500; 1.600; 500 5.000; 2.200; 1.200 2.700; 1.000; 300 5.400; 5.600; 7.200 5.900; 3.400; 1.100 3.300; 1.300; 400 5.600; 3.800; 1.300 4.000; 2.000; 600 5.000; 2.700; 900 3.600; 1.700; 500 3.900; 2.000; 600 3.400; 1.900; 1.500 4.400; 2.200; 700 5.700; 3.900, 1.400

A1/A1 A1/A2 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A2 A1/A2 A1/A2 A1/A1 A1 A1 A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A1 A1/A2 A1/A2 A1

5. SOUTUCU AKIKANLARIN EVRESEL ETKLER LE LGL YASAL DZENLEMELER

5.1. Dnyadaki Yasal Dzenlemeler 100 kadar lke, 1987 ylnda Kanadann Montreal kentinde, Soutucu akkanlarn retimi ve kullanm, Ozon tabakasnn korunmas, sera etkisinin azaltlmas gibi konularda kontrol altna alnmas amacyla ilk defa toplanarak (UNEP 1987) Montreal Protokol olarak adlandrlan szlemeyi hazrlayp imzalamlardr. Daha sonrada 1990 ylnda Londrada ve 1992 ylnda Kopenhagda yaplan toplantlarda CFC tr akkanlarn retim ve kullanmyla ilgili daha sk yani nlemler alnmasn gerekli grerek yeni bir takvim zerinde anlamaya varlmtr. lkemizde her iki protokol imzalam ve resmi gazetede ilan ederek kanunlatrlm bulunmaktadr. Montreal protokolnde 2000 yl konulmu olmasna ramen ABD kongresi ald karala CFC tr soutkanlarn retim ve kullanmn 1.1.1996 dan itibaren sona erdirmi bulunmaktadr. Bu, Kopenhag 1992 protokolnde de yer almtr.
Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

922 _______

Dier kalknm lkeler de buna uymulardr. lkemiz kalknmakta olan lke statsnde bulunduundan belirlenen takvim 10 yl ertelemeyle uygulanacaktr. Bu tarih Montreal protokolne gre 2010 yldr ve Kopenhag protokol revizyonu ile 2005 yl sonu eklinde olmak durumundadr [7]. Gei dnemi diye tanmlanan ve HCFC tr soutkanlarn ki, bunlardan en yaygn ekilde kullanlan HCFC-22 (R-12)dir, 2030 ylna kadar kullanmn mmkn klan dnemde Ekipman ve Soutkan retiminin gitgide azalan miktarlarda yaplmas bir takvime balanmtr. Buna gre; Kalknm lkeler iin: 2004 ylna kadar; o lke iin tespit edilen kapasitenin %65i 2010 ylna kadar; o lke iin tespit edilen kapasitenin %35i 2015 ylna kadar; o lke iin tespit edilen kapasitenin %10u 2020 ylna kadar; o lke iin tespit edilen kapasitenin % 5i 2030 ylna kadar; o lke iin tespit edilen kapasitenin sfr seviyesine drlmesi gerekmektedir. Ayrca, 2010 ylndan itibaren yeni HCFC soutkan retimi gerektiren hibir yeni soutma ekipman imal edilmeyecektir. Ancak, HCFC ile alan mevcut soutma sistemlerinin servis bakm ihtiyac iin kullanlmak zere HCFC-22 soutkan retimi 2020 ylna kadar srdrlecektir [7]. Kalknmakta olan lkeler iin: 2016 ylnda HCFC soutkan retiminin, tespit edilen retim seviyesinde dondurulmas, 2040 ylnda HCFC soutkan retiminin tmyle durdurulmas, 2016-2040 yllar aras dnemi iin retimin kslmas oranlarnn daha sonra saptanmak zere ak braklmas kararlatrlmtr [7]. Montreal Protokolne imza atan lkeler protokoln ngrd yaptrmlara ilave olarak kendi ulusal politikalar dorultusunda yeni programlar gelitirmekte ve uygulamaktadrlar. Bu yzden her lkede CFC tketim miktarlarndaki azalma oran farkllklar gstermektedir. Gelimi lkeler grubunda yer alan ABD, Japonya ve AB lkelerinin 1986-1993 yllar arasndaki CFC ieren soutucu madde tketim oranlar bu konuya k tutacak niteliktedir. 1993-1996 yllar arasnda tketim miktarlarnda ABDde 132 ktdan 65 ktya derek %50 azalma, Japonya'da 24.3 ktdan 17 kta derek %33 azalma, grlmtr. Buna karlk AB lkelerinde ise bu maddelerin 29.9 ktdan 35.6 kta ykselerek % 20 artma gzlenmitir. Bu farklln balca sebebi hkmet programlarndaki byk farkllklardan kaynaklanmaktadr. Baz hkmetler en sert tedbirleri alarak yksek vergiler koymular, boluk yaratmayacak yasal dzenlemeler getirmiler, Montreal Protokolnn ngrd miktarlarnda altnda bir temin kstlamas ngrmler ve daha gvenli alternatiflerin kullanmn tevik etmilerdir [5]. 5.1.1. Avrupa Birliinin Dzenlemeleri Avrupa Birlii, toplulua ye lkelerde yasa hkmnde bir seri dzenleme ile Montreal Protokol'n yrrle koydu. Orijinal Montreal protokol Eyll 1988 tarihinde 3322/88 no'lu Avrupa Topluluu Yasas ile yrrle girdi. Ancak, toplulua ye lkeler Protokol'den daha hzl hareket ettiklerinden, yasalar o gnden bu yana bir ok kez gncelletirildi. Halen yrrlkte olan 2037/2000 no'lu yasa erevesinde, geri kazanlm ve temizlenmi CFC'nin mevcut cihazlarda yeniden kullanlmas Temmuz 2001'de yasakland. HCFC retiminin aamal olarak braklmas karar 2001 ylnda alnd ve son tarih 2010 olarak belirlendi. 2010 ylndan itibaren tesislerde yalnzca geri kazanlm ve temizlenmi olan HCFC kullanlabilecek ve 2015 ylnda HCFC kullanm tamamen yasaklanacaktr [6]. 2037/2000 no'lu yasa ile HCFCli yeni sistem ve rnlerin satna da belirli snrlamalar getirildi. Bu snrlamalar [6];

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

923 _______

Soutma kapasitesi 100 kW'dan byk olan yalnzca soutma yapan iklimlendirme santrallerinde HCFC kullanlmasnn yasaklanmas, yrrlk 1 Ocak 2001. Soutma kapasitesi 100 kW'dan kk olan yalnzca soutma yapan iklimlendirme santrallerinde HCFC kullanlmasnn yasaklanmas, yrrlk 1 Temmuz 2002. Ters evrimli s pompal klimlendirme santrallerinde HCFC kullanmnn yasaklanmas, yrrlk 1 Ocak 2004. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi (EC) 842/2006 Nolu Ynetmelii (F-Gaz) [12] Bu ynetmeliin hedefi Kyoto Protokolne uygun olarak florlu gazlarn sera emisyonlarn azaltarak drmeyi hedeflemektedir. 14 Haziran 2006da Avrupa Birlii tarafndan F-Gaz Ynetmelii ve MAC (Mobile Air Conditioning for passengers) ynergesi yaynland. Ynetmelik HFCleri, PFCleri, SF6 ve onlarn Mobil klimlendirme Cihazlar dndaki tm uygulamalarn ve ynerge vastasyla Ev Tipi Soutucular da kapsamaktadr. F-Gaz Ynetmelii ve MAC Ynergesi 14 Haziran 2006de Avrupa Birlii resmi dergisinde yaynland. Ynetmelik 4 Temmuz 2006da yrrle girdi ve 4 Temmuz 2007den itibaren ok sayda lmler uygulanacaktr. Buna ilave olarak yasal dzenleme, dierleri arasnda tamamlama iin gereken ilave ulusal lmleri, uymayanlar hakknda uygulanacak cezai yaptrmlar 4 Temmuz 2008de tebli haline getirecektir. Kapsam (Madde 3): Bu madde soutmay, iklimlendirmeyi (s pompalar dahil) ve yangn sndrme cihazlarn kapsar. Komisyon (Madde 3.7) 4 Temmuz 2007de kaaklar nlemek zere kaak kontrol standartlarn oluturmutur. Miktara bal olarak belli aralklarla sertifikal personel tarafndan aadaki kontrollar yaplacaktr: a. b. c. 3 kg veya daha fazla: 6 kgdan daha az soutkan ieren hermetik szdrmaz sistemler hari olmak zere en az 12 ayda bir. 30 kg veya daha fazla: 6 ayda bir kez (uygun kaak kontrol sistemi olmas halinde 12 ayda bir) 300 kg veya daha fazla: En az ayda bir kez (uygun kaak kontrol sistemi bulunanlar iin 6 ayda bir kontrol zorunluluu).

300 kg veya daha byk cihazlar iin kaak kontrol sistemi en az 12 ayda bir denetlenecektir. Bu durumda yangn sndrme sistemleri 4 Temmuz 2007den nce, kaak denetleme sistemlerinin ise 4 Temmuz 2010 ylna kadar tesis edilmesi gerekmektedir. 3 kgdan fazla soutkan ieren tm sistemlerde rn tipi ve miktarn, gerektiinde ilave miktar gsteren ve servis-tamir esnasnda geri kazanlan miktarlar gsteren bir F-Gaz kitap bulundurulmaldr. Dier gerekli olan ilgili bilgiler bir servis firmas teknisyeni tarafndan periyodik kontrollar sonucunda kaydedilecektir. Geri kazanm (Madde 4): Soutma, iklimlendirme, s pompalar, zc maddeler, yangn sndrme ve yksek voltaj anahtarlama sistemleri geri kazanm sertifikal personel bulundurmal, bylece tekrar kullanm, iyiletirme ve imha ilemleri yaplabilmelidir. Dier uygulamalar iin teknik olarak mmkn olduunca ve fiyat ynnden oransz olmad srece Fgazlar geri kazanlacaktr. Eitim ve sertifikalandrma (Madde 5): Kapsamn gerektirdii ilgili uygulamalar iin Danma Komitesi (Madde 12.2) 4 Temmuz 2007de imalat, bakmc ve tamirci personel ve irketler iin karlkl mutabakat ile sertifika ve eitim programlar iin asgari gerekleri ve artlar hazrlayacaklardr.

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

924 _______

Sertifika programlar standartlar ve ynetmelikler hakkndaki bilgileri kapsad gibi gerektiinde emisyon nleme ve F-gazlarn geri kazanm becerisini de kapsayacaktr. 4 Temmuz 2008 tarihi esas olmak zere, ye lkeler kendi eitim ve sertifika gereklerini kuracaklar ve adapte edecekler ve sertifika konusunda ye dier lkelere tavsiyelerde bulunacaklardr. 4 Temmuz 2009 da ye lkeler, F-gazlarn datmn stlenen firmalarn ilgili personelini sertifikalandrm olacaklardr. Raporlama (Madde 6): Raporlama ozon tabakasn incelten maddelerin benzemektedir. Ylda bir kez yaplabilir ve reticileri, ihracak ve ithalatlar kapsar. raporlamasna

Etiketleme (Madde 7): Soutma, iklimlendirme (s pompalar dahil) ve yangn sndrme cihazlar, yksek voltaj anahtarlar ve tm F-gaz tanklar etiketlenecektir. Hermetik szdrmaz sistemler iaretlenecektir. Kullanm kontrol (Madde 8): 1 Ocak 2008: Magnezyum kalp dkmlerde yllk 850 kgdan daha fazla miktar SF6 yasaklanacaktr. 4 Temmuz 2007: SF6nin ara lastiklerinin iirilmesinde kullanm yasaklanacaktr. Sat yasaklamalarnn yeri (Madde 9 ve Annex II): 4 Temmuz 2006: Ayakkablar 4 Temmuz 2007: Ayakkablar; dolduralamayan tanklar; dorudan genlemeli sistemlerin ierdii soutkanlar; yangn sndrme sistemlerinde ve sndrclerde kullanlan PFCSler; evsel pencereler; lastik tekerler. 4 Temmuz 2008: Tek elemanl kpkler (ulusal gvenlik standardna uygun olanlar hari); evler haricindeki yerlerdeki pencereler. 4 Temmuz 2009: Yeni aerosoller (dekoratif ve elence amal kullanlan) Ynerge 2006/40/EC: Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 17 Mays 2006daki Motorlu Tatlardaki klimlendirme sistemlerinden kaynaklanan emisyonlarla ilgili ve 70/156/EEC Ynergesinde deiiklik yapan ynerge Ynerge sadece HFC kullanlan Mobil klimlendirme sistemlerindeki yolcular kapsar. Yrrle Girme (Madde 11): Ynerge 4 Temmuz 2006da (yaynlandktan 20 gn sonra) yrrle girmitir. 4 Temmuz 2008de (Madde 10) ulusal kanun halinde deitirilecektir. Yasal temeli: Avrupa antlamasnn 95. maddesi Kresel Isnma Etkisi (Madde 3.8): IPCCnin nc deerlendirme raporunda [13] yaynlanan kresel snma etkisi verileri kullanlacaktr. Ynerge her zaman iklimlendirme sistemlerinden kaynaklanan florlu sera etkisi yapan gazlarn kresel snma etkisinin 150den byk olmasn (HFC-134a olarak yazlabilir) ifade etmektedir. Uygulama (Madde 7): 4 Temmuz 2007de komisyon Avrupa Birlii iin uygun tatlar ve HFC-134l iklimlendirme sistemlerine onaylanm kaak kontrol testleri iin ynetimsel hkmler tanmlamtr. Onaylanm Yntem Tipleri (Madde 5): Bir yl sonra tanmlanan yeni tat modelleri iin onaylanm kaak testi tipi, sadece HFC-134a kullanlmas kabul ile 40 g/yldan, ift evaporatr olmas halinde 60 g/yldan daha az olmaldr (Madde 5). ki yl sonra ayn kaak snrlar tm yeni tatlar iin geerli olacaktr. 1 Ocak 2011de HFC-134a tm yeni tat modellerinin iklimlendirme sistemlerinde yasaklanacaktr. 1 Ocak 2017de HFC-134a tm yeni tatlarda yasaklanacaktr.

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

925 _______

5.1.2. Kresel Isnma ve iklim Deiimi ile lgili Kyoto Protokol 1980'lerin sonlarndaki kaotik ortam iklim deiimi ile ilgili uluslararas bilinci harekete geirerek 1922 ylnda Brezilya Rio De Janeiro'da Dnya Zirvesi olarak da anlan Birlemi Milletler evre ve Kalknma Konferans (UNCED)'nn toplanmasn salad. Dnya Zirvesi'nde 154 lke, Rio Anlamas olarak bilinen iklim Deiimi ile ilgili Birlemi Milletler ereve Anlamas (UNFCCC) onaylad. Bu anlama ile gelimi lkeler CO2 ve dier sera gaz emisyon oranlarn 2000 ylna kadar 1990 seviyesine ekecekleri konusunda gnll olarak taahhtte bulundular. Ancak, bu anlama gnll olduu iin baarszla urad. Aralk 1997'de 161 lkeden 2200 delegenin katlm ile Japonya, Kyoto'da daha baarl bir anlama yaplmas iin bir giriimde daha bulunuldu. Kyoto Protokol'nde, 38 gelimi lkeden sera gaz emisyonlarn 2008-2012 yllar arasnda ortalama olarak 1990 seviyesinin %5,2 altna indirmeleri istendi. Protokolde gelimekte olan lkelerden azaltma beklenmiyor, ancak emisyon alveriine izin veriliyordu. rnein, bir lke sera gaz emisyon limitinin altnda ise ekstra emisyon limitini kendi limitini am olan bir lkeye satabilir. Sera gaz emisyonuna en fazla katks olan Amerika Birleik Devletleri'nin, Kyoto anlamasn reddetmesi nedeniyle baarl olaca phelidir [6].

5.2. Trkiyedeki Yasal Dzenlemeler: Trkiyedeki yasal dzenlemeler kapsamnda; evre ve Orman Bakanl, Ozon Tabakasn ncelten Maddelerin Azaltlmasna likin Ynetmelik hazrlamtr. Bu Ynetmelik, lkemizin taraf olduu Ozon Tabakasn ncelten Maddelere Dair Montreal Protokol ve deiiklikleri ile kontrol altna alnan maddelerin kullanlmasna ve bazlarnn tketiminin bir takvim erevesinde azaltlarak kullanmdan kaldrlmasna ilikin usul ve esaslar belirtir. Bu ynetmelik, kontrol altna alnan maddelerin d ticaretini, kullanmn, bu maddelerin ve bu maddeleri ieren rnlerin piyasaya sunulmasn, 2006 yl ve sonras ithalat ve kullanmlar ile kamuoyunun bilgilendirilmesini kapsar. Ynetmelik 20.06.1990 tarihli Ozon Tabakasnn dair Viyana Szlemesi hkmleri ile 19.12.1991 tarihli Ozon Tabaksn ncelten Maddelere dair Montreal Protokol hkmlerine paralel hazrlanmtr. Montreal Protokol ve deiiklikleri uyarnca retim, tketimi ve ticareti kontrol altna alnan maddelerden, kloroflorkarbonlar, triklorflormetan (CFC-11), diklordiflormetan (CFC-12), triklorflormetan (CFC-113), diklortetrafloretan (CFC-114), klorpentafloretan (CFC-115) servis amal ithalat 1.1.2006 tarihinden itibaren tamamen yasaktr. Ynetmelikle, Ozon Tabaksn incelten maddeleri ithal eden kurum, kurulu ve ithalat firmalar, evre Korunmas Ynnden Kontrol Altnda Tutulan Kimyasallara ilikin D Ticaret Mstearlnca dzenli olarak Resmi Gazetede yaymlanan D Ticaret Standardizasyon Teblii erevesinde Bakanlktan kontrol belgesi almak zorundadr. Ynetmelie gre, Ozon Tabakasn incelten kontrol altna alnm herhangi bir maddeyi saf veya karm halinde ithal edenler, ynetmelikte verilen form doldurularak her yl ubat ay sonuna kadar bir nceki yla ait bilgilerini Bakanla gndermeleri gerekir.thalat Firmalar ithal ettikleri maddenin miktarn, meneini, alcsn ve her alcya verilen miktar,alcnn ad ve adresi, son kullanm alanlar ve temin edilen ozon tabakasn incelten maddenin satlan miktar, stok miktarn ve fiyatn da ierecek ekilde kayt altna alarak her an denetime hazr tutmakla ykmldrler. Ozon tabakasn incelten maddelerin datclar da ayn dnemler iin satlarn kaytlarn tutmak, bunlar be yl sreyle muhafaza etmek ve her an denetime hazr bulundurmak zorundadrlar. Ynetmelik yrrle girdii tarihten itibaren ozon tabakasn incelten Montreal Protokol ve Deiiklik ile kontrol altna alnan maddelerden herhangi birine retmek veya bunlar retim yapan yeni tesis kurmak yasaktr. Ozon tabakasn incelten maddeler ve karbon tetra klorr kullanm bu ynetmelik yaymndan sonra sadece laboratuar ve zorunlu kullanm alanlarnn ihtiyalaryla snrldr.
Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

926 _______

lgili kurum ve kurulular, yukarda belirtilen maddelere duyulan bir sonraki yla ilikin ihtiya miktarlar her yl Austos ay sonuna kadar bakanla bildirmek zorundadr. htiya miktar Trkiyede geri kazanlm madde miktar dahil edilmeksizin tespit edilir. Zorunlu kulanm alanlar hari olmak zere, 1.1.2015 tarihinden itibaren bu Ynetmelikte belirtilen maddelerin yani ozon tabakasn incelten maddelerin Trkiye snrlar iinde servis amal kullanm yasaktr. Gmrk Mstearlnca belirlenecek niversiteler veya kamu kurulularna ait laboratuarda ithalat tarafndan tm masraflar denerek yaptrlacak, analizlerde rnlerin bu Ynetmelikteki maddelerde belirtilen ozon tabakasn incelten madde iermediinin tespit edilmesi gerekmektedir. Saflk derecesi %99.5 , kaynama noktas 20 0Cnin altnda olan ve Montreal Protokol ve deiiklikleri ile kontrol altna alnan kloroflorokarbonlarn, Montreal Protokol ve deiiklikleri ile kontrol altna alnan veya alnmayan dier kimyasal maddeler ile i piyasada laboratuar amal zorunlu kullanlmalarnda herhangi bir kstlama uygulanmaz. Soutucu gazlarn geri kazanm ve rehabilitasyon cihazlarndan geilerek, yeniden kullanma sunulan maddelerin saflk zelliklerinin, retildikleri ve ilk kullanma sunulduklar andaki fiziksel ve kimyasal zellikleri ile ayn olmas zorunludur [10]. Yine, Trkiyedeki yasal dzenlemeler kapsamnda; D Ticaret Mstearl, Ozon Tabakasn ncelten Maddelerin thaline likin Tebli hazrlamtr. Bu Tebliin amac, Ozon Tabakasn ncelten Maddelerin ithaline ilikin usul ve esaslar dzenler. Tebli, Montreal Protokolnn Kopenhag deiiklikleri uyarnca, Kopenhag deiikliklerine taraf olmayan lkelerden ve Montreal Protokolnn Pekin deiiklikleri uyarnca, Pekin deiikliklerine taraf olmayan lkelerden baz eyalarn (Freon-11, Freon-12, karbon tetra klorr, metil kloroform, bromometan, HCFC-21,HCFC-22, HCFC-123, HCFC124 v.b.) ithalatnn yaplamayacan belirtir. Ancak bu eyalarn zorunlu kullanm alanlarnn ihtiyalar iin belirli lkelerden (ayn teblide bildirilen lkelerden) ithali evre ve Orman Bakanl iznine gre yaplacan anlatr. Ek olarak Metil bromr gibi maddelerin, zirai karantina, tama ncesi kullanm ve laboratuar amal ithalat Tarm ve Ky ileri Bakanl iznine gre yaplacan da syler [11].

SONULAR Montreal Protokoln (1987) takip eden srete klorlu soutucu akkanlar ozon delme potansiyeli dikkate alnarak gerekli nlemler bir takvime balanmt. Bu takvim daha sonraki srete srekli ne alnd. Ancak baz gelimi lkeler tarafndan henz onaylanmayan Kyoto Protokolne bal olarak Avrupa Birlii ok hassas ekilde davranarak F-gaz ynetmeliini devreye sokmutur. Bu sre klimlendirme ve soutma (KS) sektrn olduka ciddi ekilde etkileyecektir. Buna gre KS sistemlerinin retiminde, kullanmnda, servis ve bakmnda yeni nlemler alnmak zorunda kalnacaktr. Bu nlemlere rnek olarak retim, servis ve bakm ilemlerinde istihdam edilecek personelin belli bir sertifika eitiminden gemesi, KS sistemlerinin tasarmnda soutkanlarn sv depolarna toplanabilir (pump down) olmas, soutkan boaltmadan bakm ve servis yaplabilir olmas, kaak testleri iin soutkan yerine azot kullanlmas gibi kurallar verilebilir. Bu konuda KS sektrn temsil eden SKD, ESSAD, SOSAD, SKAV, SEDA gibi dernek ve vakflara grev dmektedir. Bu sektr eitimleri AB fonlarndan yararlanlarak AB Projeleri kapsamnda dzenlenebilir.

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

927 _______

KAYNAKLAR [1] [2] [3] [4] [5] ZKOL, N.,Soutucu Gazlarn Kullanm, KOSGEB-MEB Soutma Sektrnde Meslek Gelitirme Eitimleri Projesi, Sayfa: 1-5, Ankara, 2004. Onat, A.; mal,M.; nan, A.T.; Soutucu Akkanlarn Ozon Tabakas zerine Etkilerinin Aratrlmas ve Alternatif Soutucu Akkanlar, KS Fen ve Mhendislik Dergisi 7 (1)-2004, s:32-37. Kaya, M.; Atik, K.; R-22, R-500 ve R-13.B.1 Soutucu Akkan Etkinliklerinin Karlatrlmas , 5.Ulusal Soutma ve klimlendirme Teknii Kongresi, 2-3 Nisan 1998 , ukurova niversitesi, Adana, s:169-178. www.dupont.com/suva (adresine 2002 ylnda eriildi) http://www.mmoistanbul.org/yayin/tesisat/88/7/ (Eriim Tarihi: Temmuz-2007) Koyun, T., Koyun, A., Acar, M. Soutma Sistemlerinde Kullanlan Soutucu Akkanlar ve Bu Akkanlarn Ozon Tabakas zerine Etkileri,Tesisat Mhendislii Dergisi, Say:88,s:46-53, 2005. http://www.alarko-carrier.com.tr/eBulten/TekBulten/images_4/e_tekbulten4_print.pdf (Eriim Tarihi: Mart-2007) Keogh, A.; Soutucu Akkan Seimi ve Su Soutma Grubu Tasarm, Paket Tip Su Soutma Gruplarnda R-410A Kullanm, Teknik Blten, Nisan-2005, Say:4. zkol, N.; Uygulamal Soutma Teknii,TMMOB Makine Mhendisleri Odas Yayn No: 115, Nisan-1999, Ankara. http://www.airah.org.au/downloads/AIRAH_RSG2003.pdf (Eriim Tarihi: Temmuz-2007) (Ar Conditioning And Refrigeration Industry Refrigerant Selection Guide) http://www.alarko-carrier.com.tr/eBulten/TekBulten/images_5/e_tekbulten5_print.pdf (Eriim Tarihi: Temmuz-2007) Carrier Corporation Soutucu Akkan R-410A, Yeni Ticari klimlendirme Cihazlarnda R-22nin Yerine Kullanlabilecek evre Koruma Asndan Gvenilir Yksek Verimli Bir Soutucu Akkan , Teknik Blten, Mays 2005, Say:5. Resmi Gazete, Ozon Tabakasn ncelten Maddelerin Azaltlmasna likin Ynetmelik. evre ve Orman Bakanlndan; Ynetmelik, Say: 26176, Tarih: 23.05.2006. Resmi Gazete, Ozon Tabakasn ncelten Maddelerin thaline likin Tebli, D Ticaret Mstearlndan, thalat: 2007/14, Say: 26392, Tarih: 30.12.2006. sa, Kadir., F-gaz ynetmelii 4. Uygulamal klimlendirme ve Soutma Semineri, YTU Maslak Yerlekesi, 3-7 Temmuz 2006 stanbul. http://www.fluorocarbons.org/en/info/brochures/fact_09.html

[6] [7] [8] [9]

[10] [11] [12] [13]

ZGEMLER Hseyin BULGURCU 1962 ylnda zmir Knk'ta dodu. 1984 ylnda Yldz niversitesi Kocaeli Mhendislik Fakltesi Makine Enerji dalndan lisans, 1989 ylnda M Fen Bilimleri Enstitsnden Yksek Lisans, 1994 ylnda ayn Enstitden Doktora dereceleri ald. 1986-1989 yllar arasnda Kartal Teknik Lisesinde, 1989-1995 yllar arasnda ankr Meslek Yksekokulunda retim eleman olarak alt. 1994 ylndan ngiltere'de mesleki aratrmalarda bulundu. 1995 ylndan bu yana Balkesir Meslek Yksekokulu klimlendirme ve Soutma Programnda retim yesi olarak almalarna devam etmekte ve eitim cihazlar reten bir firmada danmanlk yapmaktadr.

Poster Bildirisi

VIII. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES

___________________________________________

928 _______

Okan KON 1976 ylnda Krklarelinde dodu. lk, orta ve lise renimini eitli illerde tamamlad. 2000 ylnda Balkesir niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Makine Mhendislii Blmn bitirdi. Balkesir niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Mhendislii Anabilim Dalnda, 2004 ylnda Yksek Lisansn tamamlad. Halen ayn Anabilim Dalnda Doktora eitimini srdrmektedir 2001 ylndan beri Balkesir niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Makine Mhendislii Blmnde Aratrma Grevlisi olarak grev yapmaktadr. Nadir LTEN 1961de Balkesirde dodu. lk, orta ve lise renimini Balkesirdeki okullarda tamamlad. 1983 ylnda U. Balkesir Mhendislik Fakltesi Makine Mhendisliini bitirdi. Uluda niversitesi Fen Bilimleri Enstitsnde 1986 ylnda Yksek Lisansn, 1992 ylnda Doktora programn tamamlad. Balkesir niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Makine Blmnde 1984-1994 yllar arasnda Aratrma Grevlisi olarak alt. Halen ayn blmde 1994ten beri Yardmc Doent Doktor olarak grev yapmaktadr. Evli ve 2 olu vardr.

Poster Bildirisi