Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Jozien Wijkhuis 4 apr 2022 8 minuten om te lezen

Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de

buurt maar niet van de buurt.
Tekst: Jozien Wijkhuijs | Foto's: Antonia Leise en Anne Hopman

Flitsbezorging is een snel opkomend fenomeen in Nederland, mede

geholpen door de coronacrisis. Verschillende steden leggen de bedrijven
nu aan banden vanwege klachten over overlast, het effect ervan op het
straatbeeld en verkeersgevaar. Nijmegen heeft dat op dit moment niet
gedaan. Flitsbezorgdiensten voldoen aan een behoefte die duidelijk
aanwezig is bij consumenten en ze zijn een oplossing voor wie het huis niet
uit wilt of kan voor een snelle boodschap. ‘Je ziet een verschuiving van
diensten, mensen gaan met een ander motief naar winkels toe dan
vroeger.’

Op de Willemsweg staat een vrachtwagen met levensmiddelen voor een

winkelpand met afgeplakte ramen. De chauffeur laadt spullen uit en loopt
langs een lange rij zwarte fietsen, een personenbus probeert zich langs de
wagen te wurmen, terwijl vanaf de andere kant een auto hetzelfde idee had.
De auto rijdt achteruit terug.
https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 1/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Aan de andere kant van de straat ligt Meltem, een Turkse supermarkt waar
grote rekken met groente en fruit buiten staan. Binnen glimlacht de eigenaar
als er naar de veranderingen in de straat wordt gevraagd. ‘Er heeft al van alles
tegenover ons gezeten,’ zegt ze. ‘Natuurlijk merk je het nu met de
bevoorrading wel, dat het wat drukker is. Maar wij zijn een heel andere winkel,
dus echte concurrentie voel ik niet.’ Meltem heeft geen bezorgservice, vertelt
ze.

Aan de overkant zitten flitsbezorgers regelmatig in groepjes te wachten op

een bestelling. Het pand is een zogenoemde ‘dark store’ van Gorillas, een
‘flitsbezorger’ die adverteert met supersnelle bezorging van boodschappen.
In Nijmegen is behalve Gorillas ook het bedrijf Flink actief. De bezorgers van
de eerste zijn gekleed in het zwart, de tweede in het felroze. En ze opereren
vanuit dit soort dark stores, winkels waar klanten niet naar binnen kunnen,
maar waar bezorgers de producten voor een bestelling komen ophalen, om
die in zo weinig mogelijk minuten bij de klant te bezorgen.

Zoevende elektrische fietsen

Volgens een bericht van de NOS van 7 februari 2022 is het gebruik van
flitsbezorgers in Nederland binnen een halfjaar verdubbeld. Waar in augustus
2021 nog 1,4 procent van de mensen aangaf weleens van deze dienst gebruik
te maken, was dat in januari al 2,8 procent. Dat is nog steeds geen enorm
aantal, maar mensen die in steden wonen, zullen bevestigen dat de diensten
het straatbeeld al sterk hebben veranderd. Op snelle elektrische fietsen zie je
bezorgers door de straten zoeven. Behalve de twee bedrijven die Nijmegen
kent, zijn landelijk ook Zapp en Getir actief.

Dit is fijn voor mensen die zijn vergeten eieren te

kopen tijdens hun laatste rondje boodschappen of
studenten wiens bier op raakt tijdens een feestje.

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 2/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Lindsey Davidson, woordvoerder van Flink, vertelt dat het misschien

onmogelijk lijkt om overal binnen tien minuten te zijn, maar dat het concept
eigenlijk vrij simpel is. ‘Onze magazijnen, die wij hubs noemen, zijn verspreid
over de stad op strategische locaties. Met een maximale straal van zo'n twee
kilometer om de hub heen wordt het bezorggebied uitgestippeld,’ zegt ze.
‘Pickers in deze hubs pakken de tassen efficiënt in en de riders leveren met
elektrische fietsen. Zo kunnen we onze levertijden van gemiddeld tien
minuten behalen zonder te haasten.’

Flitsbezorgdienst in Willemskwartier | Foto door Anne Hopman

Dit is fijn voor mensen die zijn vergeten eieren te kopen tijdens hun laatste
rondje boodschappen of studenten wiens bier op raakt tijdens een feestje.
Aan de andere kant is er ook veel kritiek. Steden als Amsterdam, Rotterdam,
Den Haag, Groningen, Arnhem en Amstelveen namen al maatregelen tegen
de opmars van dit soort winkels. Zo werden er een aantal gesloten vanwege
overlast en verboden de steden de opening van nieuwe winkels.

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 3/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

‘Winkelpanden waarvan de ramen zijn afgeplakt, zijn

een soort binnenstedelijke variant van de door
GroenLinks bekritiseerde verdozing van het
landschap.’
In Nijmegen zijn dit soort maatregelen op dit moment niet aangekondigd.
Toch is er ook hier kritiek op het nieuwe fenomeen. In februari schreef Joep
Bos-Coenraad van – verkiezingswinnaar en daarmee grootste partij –
Groenlinks Nijmegen hierover: ‘Stoepen worden geblokkeerd door
tweewielers. Door extreem korte bezorgtijden nemen bezorgers
verkeersregels met een korreltje zout. Voor omwonenden en
medeweggebruikers is de overlast door bezorgdiensten de laatste jaren
merkbaar toegenomen. Winkelpanden waarvan de ramen zijn afgeplakt, zijn
een soort binnenstedelijke variant van de door GroenLinks bekritiseerde
verdozing van het landschap.’

Bij navraag binnen de fractie verwijst de lijsttrekker, Quirijn Lokker, naar dit
artikel als standpunt van de partij. Verdozing is een term voor het ontstaan
van grote distributiecentra in de buitengebieden, bijvoorbeeld van bol.com
en Albert Heijn. De dark stores zijn hier volgens Groenlinks dus een
‘binnenstedelijke variant’ van. NRC tekende in februari de volgende quote op,
uit de mond van een gemeentewoordvoerder in Arnhem: ‘De meerwaarde
voor een leefbare en uitnodigende binnenstad is beperkt. Of die is er
überhaupt niet.’

Gezelligheid
Flitsbezorgers zouden volgens omwonenden zorgen voor gevaarlijke
verkeerssituaties, overlast en verkeerd geparkeerde fietsen, aldus NRC. Er zijn
daarnaast vragen over de werkomstandigheden van bezorgers. Zoals Bos-
Coenraad schrijft: ‘Krijgen ze een goed salaris en een eerlijk contract in
loondienst? Of zijn er constructies met schijnzelfstandigheid, is er
leeftijdsdiscriminatie, of is het onmogelijk om een langdurige aanstelling te
https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 4/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

krijgen? Die vragen zijn voor de bijbaan van de middelbare scholier misschien
niet altijd het belangrijkste, maar bestaande spelers op de markt moeten hier
wel mee concurreren. Worden de groenteboer en de fietskoerier met een
vaste aanstelling meegezogen in een race naar de bodem?’

Een ander argument tegen dark stores komt van een raadslid uit Dordrecht:
‘Het is niet fijn dat je niet naar binnen kunt kijken en het doet afbreuk aan de
gezelligheid in de winkelstraat. […] Ze bedreigen de gezelligheid en de
aantrekkelijkheid van onze binnenstad en onze wijkwinkelcentra.’ En dan is er
nog de meer filosofische vraag: wat voor soort leven streven we na met dit
soort diensten? In NRC schreef Arjan van Veelen: ‘Laatst kwam ik de
uitdrukking ‘efficiencyfuik’ tegen: als je dingen ‘slimmer’ en ‘efficiënter’ doet,
vul je de vrijgekomen tijd met steeds nieuwe taken. Zodat je het alleen maar
drukker krijgt. Dat is ook precies waar flitskoeriers voor zorgen: met elke
bestelling die je plaatst, maak je je leven juist jachtiger.’

‘Ze weten dat snelle bezorging niet samen mag gaan

met het negeren van verkeerslichten. Ook is de
veiligheid van onze riders zelf belangrijk. Iedereen die
wil, krijgt een helm.’
Davidson van Flink zegt dat het bedrijf de ambitie heeft om te groeien. ‘We
willen onze service aan steeds meer klanten aanbieden. Dat doen we door uit
te breiden naar andere Nederlandse steden en door ons op meer plekken te
vestigen in steden waarin we al actief zijn. Voor meerdere locaties in
Nijmegen zijn er op dit moment nog geen concrete plannen.’ Ze kent de
verkeersrisico’s, maar zegt dat het bedrijf daarop anticipeert. ‘Veiligheid is een
heel belangrijk aspect van de werkzaamheden van onze riders. Ze worden
getraind op verkeersveiligheid als ze starten bij Flink. Ze weten bijvoorbeeld
dat snelle bezorging niet samen mag gaan met het negeren van
verkeerslichten. Ook is de veiligheid van onze riders zelf belangrijk. Iedereen
die wil, krijgt een helm.’
https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 5/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Digitale transitie
Tegelijkertijd voorzien de diensten in een behoefte, die alleen maar is
gegroeid door de coronacrisis, ziet Maurice Harteveld van de TU Delft. ‘Ik zit
bij de faculteit Bouwkunde, bij de leerstoel Urban Design, en ik houd me
vooral bezig met de openbare ruimte,’ vertelt hij. Onlangs werkte hij mee aan
het project ‘Post-pandemic public spaces’, een serie interviews over hoe de
pandemie onze openbare ruimte verandert.

Hoewel de pandemie wel degelijk invloed heeft op de groei van

(flits)bezorgdiensten, moeten we voor de wortels ervan verder terug, vertelt
Harteveld. ‘Voor ons gevoel duiken diensten als flitsbezorging nu ineens op,
maar feitelijk ontstond de trend van goederen en diensten online bestellen al
heel voorzichtig in het midden van de jaren ‘80.’ Ook gingen mensen vanaf
toen al telewerken. ‘En in de jaren daarna nam dat een vlucht, met als
grootste aandrijver de COVID-crisis, dat heeft de boel in een
stroomversnelling gebracht. Inmiddels bestelt bijna iedereen weleens iets
online.’ Nu de pandemie over zijn hoogtepunt heen is, zullen mensen deels
weer teruggaan naar kantoor en ook weer boodschappen gaan doen in
fysieke winkels, zegt hij. ‘Maar we hebben het wel ontdekt. De digitale
transitie die zich al die jaren heeft ontwikkeld, zorgt ervoor dat flitsbezorgers
nu een plek hebben in de maatschappij.’

Clustering van diensten

In de coronacrisis heeft de bezorging van boodschappen dus een enorme
vlucht genomen, zegt Harteveld. Albert Heijn experimenteert er wel al sinds
1987 mee, toen onder de naam James Telesuper. ‘Het heeft sindsdien al
allerlei namen gehad,’ vertelt hij. Ook andere bedrijven bezorgen natuurlijk al
heel lang thuis, met kledingwinkels als het grote voorbeeld. ‘Daar zie je de
effecten al veel beter van, bijvoorbeeld leegstand in de binnensteden.’

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 6/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Dark store in stadscentrum van Nijmegen | Foto door Anne Hopman

De vraag is volgens hem of dat erg is. ‘Je ziet een verschuiving van diensten,
mensen gaan met een ander motief naar plekken toe dan vroeger. Een
fysieke winkel heeft toegevoegde waarde als het meer aanbiedt dan alleen
maar de goederen die mensen kopen. Winkels zoeken een toekomst in wat
we hybridiseren noemen.’ Voorbeelden daarvan zijn winkels rond het station,
zegt hij. ‘Ook daar zie je winkels gericht op snelheid; grap and go noemen we
dat ook wel, vaak gericht op eten. Rondom het station zie je hoe
voorzieningen mixen tot een nieuwe combinatie. Een mini-bibliotheek, met
wifi en vergaderruimtes, en dichtbij een kinderdagverblijf… Er ontstaat een
clustering van diensten. Je gaat naar de Albert Heijn, maar drinkt ook even
een koffie. Of je hebt er een werkafspraak, maar kan ook even snel je
boodschappen doen. Dat kan online natuurlijk allemaal niet.’ Mensen hebben
volgens hem nog altijd behoefte aan contact met anderen op locaties als dit.
‘We zijn geen bits en bytes.’

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 7/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Het fenomeen van flitsbezorging is dan ook niet alleen te zien in het licht van
die digitale transitie. Er is ook iets anders gaande, zegt Harteveld, een sociale
transitie. ‘Doordat mensen meer thuis zijn en minder op hun werk, afhankelijk
van welk werk ze doen natuurlijk, voelen ze meer eigenaarschap over de
ruimte rondom hun huis,’ vertelt hij. ‘Ze lunchen tussendoor buiten in de zon
op de stoep of kinderen stoepkrijten voor het huis, mensen hebben meer
contact met hun buren.’ In die trend van eigenaarschap krijgen mensen dus
ineens distributiecentra en dark stores in hun wijk, zegt hij. ‘Dat levert frictie
op. Gemeentes bekijken nu hoe dat moet worden gereguleerd. Het simpelste
is het bestemmingsplan, maar het is nog best lastig om dit fenomeen goed in
een juridische tekst te krijgen, omdat het zo nieuw is.’

‘Wat flitsbezorgers doen is dus deels heel modern,

maar aan de andere kant ook alweer achterhaald,
want ze behandelen alle steden en wijken hetzelfde:
Snel en in de buurt, maar zeker niet van de buurt.’
De focus op de eigen wijk levert ook op dat ‘gewone’ supermarkten kijken
wat in een bepaalde wijk goed verkoopt. Dit is iets dat flitsbezorging niet
doet. ‘Deze bedrijven bieden een standaard aanbod voor dagelijkse
boodschappen. Dat doen ze in alle wijken en in elke stad op dezelfde manier.
De vraag is of je in elke wijk hetzelfde moet willen aanbieden of dat dit zich
op een gegeven moment door ontwikkelt richting lokale ondernemers die
lokale producten en goederen aanbiedt aan hun specifieke klanten met
dezelfde thuisbezorgd-service binnen de buurt.’ Die trend ziet Harteveld al
wel ontstaan. ‘Je hoeft niet meer naar het grote kantoor, niet langs de grote
supermarkt. Dus wat flitsbezorgers doen is dus deels heel modern, maar aan
de andere kant ook alweer achterhaald, want ze behandelen alle steden en
wijken hetzelfde: Snel en in de buurt, maar zeker niet van de buurt.’ Volgens
hem moeten we zien hoe steden hiermee omgaan in de toekomst. ‘Dat dit
zich nog verder gaat ontwikkelen is zeker.’

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 8/9
 Hoog // Diep: Flitsbezorging. In de buurt maar niet van de buurt.

Vooralsnog zijn de zwarte en roze jassen overal te zien in de stad en maken

consumenten dus vrolijk gebruik van de snelle boodschappenservice. Of dit
het boodschappen doen van de toekomst is of dat de bedrijven nog verder
ontwikkelen en lokaler worden, zal de toekomst uitwijzen. De eigenaar van de
tegenovergelegen winkel Meltem maakt zich in ieder geval nog geen zorgen,
zegt ze. ‘Sinds de coronacrisis zien we wel dat mensen soms kiezen voor
bezorging en dus niet hier komen, maar niet heel vaak. Wij richten ons op
mensen die verrast willen worden, soms nog niet weten wat ze willen koken
en daar tips bij willen.’ Dan onderbreekt ze het interview om een
binnenkomende klant te groeten.

https://www.architectuurcentrumnijmegen.nl/single-post/hoog-diep-flitsbezorging-in-de-buurt-maar-niet-van-de-buurt 9/9