M003 4kgeu

Chương 4.
Không gian vectơ Euclid
Nguyễn Minh Trí
Ngày 27 tháng 12 năm 2022
Nguyễn Minh Trí Chương 4. Không gian vectơ Euclid Ngày 27 tháng 12 năm 2022 1 / 15
4.1 Các định nghĩa
Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Cho V là một R-không gian vectơ. Một tích vô hướng trên V là một quy
tắc cho tương ứng hai vectơ x, y ∈ V với duy nhất một số thực, kí hiệu là
⟨x, y⟩, thỏa các điều kiện dưới đây: với mọi x, y, z ∈ V ; a ∈ R ta có
1 ⟨x, y⟩ = ⟨y, x⟩

1 ⟨x, y⟩ = ⟨y, x⟩
2 ⟨x + y, z⟩ = ⟨x, z⟩ + ⟨y, z⟩

1 ⟨x, y⟩ = ⟨y, x⟩
2 ⟨x + y, z⟩ = ⟨x, z⟩ + ⟨y, z⟩
3 ⟨ax, y⟩ = a⟨x, y⟩

1 ⟨x, y⟩ = ⟨y, x⟩
2 ⟨x + y, z⟩ = ⟨x, z⟩ + ⟨y, z⟩
3 ⟨ax, y⟩ = a⟨x, y⟩
4 ⟨x, x⟩ ≥ 0, ⟨x, x⟩ = 0 ⇔ x = θ

1 ⟨x, y⟩ = ⟨y, x⟩
2 ⟨x + y, z⟩ = ⟨x, z⟩ + ⟨y, z⟩
3 ⟨ax, y⟩ = a⟨x, y⟩
4 ⟨x, x⟩ ≥ 0, ⟨x, x⟩ = 0 ⇔ x = θ

1 ⟨x, y⟩ = ⟨y, x⟩
2 ⟨x + y, z⟩ = ⟨x, z⟩ + ⟨y, z⟩
3 ⟨ax, y⟩ = a⟨x, y⟩
4 ⟨x, x⟩ ≥ 0, ⟨x, x⟩ = 0 ⇔ x = θ
Định nghĩa 4.1.2

Một R-không gian vectơ V cùng với tích vô hướng trên V được gọi là một
không gian vectơ Euclid.
Ta có
⟨x, ay + bz⟩....................................................................................
.....................................................................................................
⟨x, ay⟩................................
⟨x, θ⟩.....................
X X
⟨ ai xi , bj yj ⟩.............................................
i j
Ví dụ 4.1.3
Cho x = (x1 , x2 , . . . , xn ), y = (y1 , y2 , . . . , yn ) ∈ Rn , đặt
⟨x, y⟩ = x1 y1 + x2 y2 + · · · + xn yn .
Khi đó quy tắc trên là một tích vô hướng (được gọi là tích vô hướng
chính tắc) trên Rn . Do đó Rn là một không gian vectơ Euclid cùng với
tích vô hướng này.
Giải. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Ví dụ 4.1.4
Cho x = (x1 , x2 ), y = (y1 , y2 ) ∈ R2 , đặt
⟨x, y⟩ = 3x1 y1 + 4x2 y2 .
Khi đó quy tắc đã cho là một tích vô hướng trên R2 .
Ví dụ 4.1.4
Cho x = (x1 , x2 ), y = (y1 , y2 ) ∈ R2 , đặt
⟨x, y⟩ = 3x1 y1 + 4x2 y2 .
Khi đó quy tắc đã cho là một tích vô hướng trên R2 .
Ví dụ 4.1.5
Trên P2 [x], ta cho một quy tắc như sau: với f, g ∈ P2 [x], đặt
Z 1
⟨f, g⟩ = f (x)g(x)dx.
0
Quy tắc trên là tích vô hướng. Do đó P2 [x] là một không gian vectơ
Euclid.
Ví dụ 4.1.6
Trên M
 n×1 )(R) tập
 các ma trận cột, ta cho một quy tắc như sau: với
x1 y1
 x2   y2 
X =  .  , Y =  .  ∈ Mn×1 (R), đặt
   
 ..   .. 
xn yn
⟨X, Y ⟩ = x1 y1 + x2 y2 + · · · + xn yn .
Quy tắc trên là tích vô hướng.
Cho V là một không gian vectơ Euclid. Độ dài của x ∈ V là một số
p
∥x∥ = ⟨x, x⟩.
Ví dụ 4.1.8
Trong Rn với tích vô hướng chính tắc. Nếu x = (x1 , . . . , xn ) ∈ Rn thì
p
∥x∥ = x21 + x22 + · · · + x2n .
Cho V là một không gian vectơ Euclid. Độ dài của x ∈ V là một số
p
∥x∥ = ⟨x, x⟩.
Góc giữa x và y được xác định bởi
⟨x, y⟩
cos(d
x, y) =
∥x∥.∥y∥
Ví dụ 4.1.8
Trong Rn với tích vô hướng chính tắc. Nếu x = (x1 , . . . , xn ) ∈ Rn thì
p
∥x∥ = x21 + x22 + · · · + x2n .
Mệnh đề 4.1.9
Cho V là một không gian vectơ Euclid và x, y ∈ V, k ∈ R. Khi đó
Mệnh đề 4.1.9
Cho V là một không gian vectơ Euclid và x, y ∈ V, k ∈ R. Khi đó
(i) ∥x∥ ≥ 0, ∥x∥ = 0 ⇔ x = θ
(ii) ∥kx∥ = |k|.∥x∥
(iii) (Bất đẳng thức Cauchy - Schwart) |⟨x, y⟩| ≤ ∥x∥.∥y∥
(iv) (Bất đẳng thức tam giác) ∥x + y∥ ≤ ∥x∥ + ∥y∥
4.2 Trực giao
Cho V là một không gian vectơ Euclid và x, y ∈ V. Ta nói vectơ x
trực giao với vectơ y, kí hiệu x⊥y, nếu ⟨x, y⟩ = 0.
Quy ước: Tập gồm một vectơ luôn được xem là trực giao.
4.2 Trực giao
Một tập con S ̸= ∅ của V được gọi là tập con trực giao nếu các
phần tử của S đôi một trực giao với nhau.
4.2 Trực giao
Một tập con trực giao S của V được gọi là trực chuẩn nếu ∥x∥ = 1
với mọi x ∈ S.
4.2 Trực giao
4.2 Trực giao
Ví dụ 4.2.2 Trong R3 với tích vô hướng chính tắc, cho các vectơ
x = (−1, 0, −1), y = (1, −2, −1), z = (1, 1, −1). Khi đó S = {x, y, z} là
một tập trực giao.
4.2 Trực giao
Ví dụ 4.2.2 Trong R3 với tích vô hướng chính tắc, cho các vectơ
x = (−1, 0, −1), y = (1, −2, −1), z = (1, 1, −1). Khi đó S = {x, y, z} là
một tập trực giao. Thật vậy, ta có
⟨x, y⟩ = ..............................
⟨x, z⟩ = ..............................
⟨y, z⟩ = ..............................
Một cơ sở trực chuẩn của một không gian vectơ Euclid là một tập con
trực chuẩn và là cơ sở.
Ví dụ 4.2.4
Cơ sở chính tắc của R3 là một cơ sở trực chuẩn.
Ví dụ 4.2.4
Cơ sở chính tắc của R3 là một cơ sở trực chuẩn.

2 1 1 1 1
Trong R , tập ( √ , √ ), ( √ ,− √ ) là một cơ sở trực chuẩn.
2 2 2 2
Định lý 4.2.5 (Trực giao hóa Gram-Schmidt)
Cho {u1 , u2 , . . . , un } là một tập các vectơ của không gian Euclid V . Ta
xây dựng được một tập trực giao {v1 , v2 , . . . , vn } như sau:
v1 = u1
v1 = u1
⟨u2 , v1 ⟩
v2 = u2 − v1
⟨v1 , v1 ⟩
v1 = u1
⟨u2 , v1 ⟩
v2 = u2 − v1
⟨v1 , v1 ⟩
⟨u3 , v1 ⟩ ⟨u3 , v2 ⟩
v3 = u3 − v1 − v2
⟨v1 , v1 ⟩ ⟨v2 , v2 ⟩
v1 = u1
⟨u2 , v1 ⟩
v2 = u2 − v1
⟨v1 , v1 ⟩
⟨u3 , v1 ⟩ ⟨u3 , v2 ⟩
v3 = u3 − v1 − v2
⟨v1 , v1 ⟩ ⟨v2 , v2 ⟩
i−1
X ⟨ui , vk ⟩
vi = ui − vk
⟨vk , vk ⟩
k=1
Nhận xét 4.2.6 Quá trình trực chuẩn hóa một tập {u1 , . . . , un } bất kì.
1 Trực giao hóa Gram-Schmidt, ta được một tập trực giao {v1 , . . . , vn }.
1
2 Đặt wi = vi .
∥vi ∥
3 {w1 , . . . , wn } là một tập trực chuẩn
Ví dụ 4.2.7 Trong R3 , trực chuẩn hóa các vectơ
u1 = (0, 1, 1), u2 = (1, 0, 1), u3 = (1, 1, 0).
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
.......................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Bài tập 1. Trong R3 , cho tập X = {a = (1, 2, 3), b = (−1, 2, −1)}. Hãy
bổ sung thêm một vectơ c vào X sao cho {a, b, c} là một tập trực giao.
Bài tập 2. Cho A = {a1 , a2 , . . . , an } là một tập trực giao không chứa
vectơ không. Chứng minh rằng A độc lập tuyến tính. Z 1
Bài tập 3. Trong P2 [x] với tích vô hướng ⟨p, q⟩ = p(x)q(x)dx, trực
0
giao hóa hệ các vectơ {f1 (x) = 1 + x, f2 (x) = 2 − x + x2 }.

M003 4kgeu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

M003 4kgeu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 4.

Không gian vectơ Euclid

Nguyễn Minh Trí

Ngày 27 tháng 12 năm 2022

Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Định nghĩa 4.1.1 (Tích vô hướng)

Định nghĩa 4.1.2

⟨x, y⟩ = 3x1 y1 + 4x2 y2 .

Khi đó quy tắc đã cho là một tích vô hướng trên R2 .

⟨x, y⟩ = 3x1 y1 + 4x2 y2 .

Khi đó quy tắc đã cho là một tích vô hướng trên R2 .

Quy tắc trên là tích vô hướng.

Góc giữa x và y được xác định bởi

You might also like