Parabula

Akdang pampanitikan na umaakay sa tao sa matuwid na landas ng

buhay. Natagpuan sa kauna - unahang mga taon sa mundo.
Nabuhay sa mayamang wika ng mga taga - Silangan. Mula sa
salitang Griyego na parabole na ang ibig sabihin ay pagtutulad ng
dalawang bagay. Gumagamit ng idioma na pagtutulad at metapora.

Ang parabula ay maikling salaysay na nagtuturo ng kinikilalang

pamantayang moral na karaniwang batayan ng mga kuwento ay
nasa Banal na Kasulatan.

Elemento ng Parabula

1. Mga Tauhan - Ang mga tauhan sa isang pabula ay ginagampanan

ng mga hayop, kung saan payak ang ginagawang paglalarawan sa
mga tauhan. mayroon tayong dalawang uri ng tauhan. Tauhang
Lapad at tauhang Bilog. halimbawa ng mga tauhan ay aso,
pusa,daga, kalabaw at iba pa.

Tauhang Lapad - Ang tauhang-lapad ay isang uri ng mga tauhan na

pabago-bago ang katangian at ugali ng mga tauhan hanggang
dulo o wakas ng kwento.

Tauhang Bilog - kabaligtaran ng tauhang-lapad, ang mga tauhan

nagbabago sa ugali at katangian ng kwento mula sa simula
hanggang sa wakas ng kwento.

2. Suliranin - Ito ang conflict o problema na kinaharap ng mga

tauhan sa kuwento. Ito ang nagbibigay ng tensyon at nagtutulak sa
mga tauhan na kumilos at maghanap ng solusyon sa suliranin na
kanilang kinakaharap.

3. Tagpuan - Ito ang lugar o panahon kung saan ang kuwento ay

nagaganap. Ang tagpuan ay nagbibigay ng konteksto sa kuwento at
maaaring magdulot ng epekto sa mga karakter at pangyayari na
nangyayari.
4. Aral - Ito ang mensahe o kahulugan na ipinaparating ng kuwento.
Ang parabula ay mayroong tinatawag na moral na naglalayong
magbigay ng aral o pagsusuri sa mga katangian ng mga tauhan at
mga pangyayari sa kwento. Ang aral na ito ay madalas
naipapahayag sa pamamagitan ng mga pahiwatig, simbolismo, at
pangyayari na naganap sa kuwento.

5. Banghay - Ang banghay ay tumutukoy sa pagkakasunod-sunod ng

mga pangyayari sa pabula. Ito ay mayroong simula,gitna at wakas.

Mga Halimbawa ng Parabula

● The Good Samaritan
● The Prodigal Son
● The Good Shepherd
● The sower
● The mustard seed

Anekdota
Maikling salaysay ng natatangi at kawili-wiling pangyayari,
karaniwan sa búhay ng kilalá o dakilang tao, at maaaring tunay na
nangyari o hindi. Ang mga anekdota ay kadalasang ginagamit
upang magbigay ng isang punto o magturo ng isang aralin.

Nakakatawa
Isang anekdota na nagdaragdag ng katatawanan sa paksa.

Nakapagpapaalaala
Ang isang kuwento na nagpapaalala ng mga bagay na
pangkalahatang tungkol sa nakaraan o isang partikular na
kaganapan , na ipinahayag sa mga paraan tulad ng “Naalala ko pa
noong … ” at iba pa

Pilosopikal
Isang anekdotang ipinapahayag upang pag-isipan ng mas malalim
ang mga paksa.
Inspirasyonal
Isang anekdotang isinasalaysay upang magbigay ng inspirasyon o
iba pang positibong damdamin.Ito ay madalas na tungkol sa hindi
pagsuko, pagkamit ng mga layunin o pangarap , ginagawang posible
ang imposible , at iba pa.

Pagbibigay ng babala
Mga kuwento na binabalaan ang iba tungkol sa mga panganib o
negatibong kahihinatnan na pumapalibot sa paksa.

Paano Sumulat ng Isang Mahusay na Anekdota

1. Pumili ng isang nauugnay na kaganapan na nangyari sa iyo o

sa ibang tao (kahit isang sikat na pigura).
2. Ang iyong kwento ba ay kawili-wili, nakakatuwa, nakaka-inspire
o nakaka-isip? Subukang maghangad ng kahit isa sa mga ito.
3. Istraktura ang iyong mga ideya.
4. Sabihin ang iyong kuwento nang maikli.
5. Bumuo ng konklusyon.

Halimbawa ng Anekdota

● Anekdota sa buhay ni Jose Rizal

● Anekdota sa buhay ni Manuel L. Quezon
● Ang Tsinelas ni Jose Rizal
● Sa Mundo ng Kalituhan
● Nagrereklamo na takot
● Anekdota na nangyari sa isang bus

Elehiya
Ang elehiya ay isang tulang liriko na ipinapatungkol sa isang
namatay ito ay naglalarawan ng pagbubulay bulay sa kamatayan.
karaniwan ng malungkot ang nilalaman ng elihiya. nilalaman din nito
ang pag aalaala o pagpupuri sa namatay.
 Elemento ng Elehiya

Tema- ang kabuoang kaisipan ng elehiya. Na kadalasan kongkreto

ang kaisipan at ang pinagbasehan ay ang karanasan.

Tauhan- mga taong kasangkot sa tula.

Tagpuan- kung saan ang lugar o panahon na pinangyarihan ng tula.

Kaugalian o Tradisyon- nakikita dito kung anong mayroong

nakaugalian o isang tradisyon masasalamin sa tula.

Wikang ginamit:

Pormal- ang standard na salita.

Di-pormal- isang karaniwang ginagamit na salita sa pang araw-araw

na usapan.

Simbolismo- gumagamit ng mga simbolismo upang ipahiwatig ang

isang kaisipan o ideya.

Damdamin- ang damdaming nakapaloob sa tula.

Pang-uri
Ang mga pang-uri o adjectives sa Ingles ay salitang nagbibigay
turing o naglalarawan sa isang pangngalan o panghalip. Ito ay
nagsasaad ng uri o katangian ng tao, bagay, hayop, pook, o
pangyayari
 Pang-uring Panlarawan (Descriptive Adjective)
Ang pang-uring panlarawan ay nagsasaad ng laki, hugis, kulay ng
tao, bagay, hayop at iba pang pangalan. Sa pang-uring ito,
maaaring gamitin ang anyo, amoy, tunog, yari at lasa sa
paglalarawan.

Ang mga pang-uring panlarawan ay karaniwang nagsasaad ng

katangian na napupuna gamit ang ating limang pandama (five
senses). Maaari ring ilarawan nang pang-uri na ito ang mga
katangian ng ugali, asal, or pakiramdam ng tao o hayop.

Mga Halimbawa ng Pang-uring Panlarawan

● Masipag
● Maganda
● Asul
● Mahiyain
● Masunurin
● Kalbo

Pang-uring Pantangi (Proper Adjective)

Sinasabi ng pang-uring pantangi ang tiyak na pangngalan. Binubuo
ito ng isang pangngalang pambalana at isang pangngalang
pantangi.

Ang pangngalang pantangi na nagsisimula sa malaking titik ay

naglalarawan o tumutukoy sa uri ng pangngalang pambalana.

Mga Halimbawa sa Pangungusap ng Pang-uring Pantangi

● Niyakap na natin ang wikang Ingles.
● Ipagmalaki natin ang kulturang Pilipino.
● Ang pagkaing Bikolano ay dapat matikman mo.
● May kaibigan akong lalaking Amerikano.
● Bumili ka ng sukang Ilocos.

Pang-uring Pamilang (Numeral Adjective)

Nagsasabi ito ng bilang, dami, o posisyon sa pagkakasunod-sunod
ng pangngalan o panghalip.
Halimbawa: Isa, dalawa, ikalawa, pang apat, marami, tig isa, iisa,
dosehan, sampu-sampu, limang.

Uri ng Pang-Uring Pamilang

Mayroon itong anim (6) na uri ang pang-uring pamilang: ang
patakaran, panunuran, pamahagi, pahalaga, palansak, at patakda.

Lantay na Pang-uri
Naglalarawan ito ng isa o payak na pangngalan o panghalip na
walang pinaghahambingan.

Mga Halimbawa ng Lantay na Pang-uri sa Pangungusap

(Note: Naka-bold ang lantay na pang-uri at naka-underline ang
salitang inilalarawan nito.)

● Ang lapis ay maliit.

● Maganda ang lugar na pinuntahan namin.
● Mataba ang batang si Baste.
● Si Faith ay maputi.
● Ang damit na suot mo ay kupas na.

Pahambing na Pang-uri
Ginagamit ito sa pagtutulad ng dalawang pangngalan o panghalip.

Pahambing na Magkatulad
Ipinakikilala nito ang magkapantay na katangian ng dalawang
bagay na pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng mga panlaping
ka-, ga-, sing-/kasing-, magsing-/magkasing-.

Mga Halimbawa ng Pahambing na Pang-uri sa Pangungusap (Magkatulad)

● Magsinglaki kayo ni Joan.
● Kasinggwapo mo si Enrique Gil.
● Magkasingbait kayo ni Remy.
● Singlakas ni Jeric si Samson.
● Magsinghaba ang lapis ko at lapis mo.
 ● Pahambing na Di-Magkatulad-Ipinakikilala nito ang
di-magkapantay o di-patas na paghahambing. Maaari itong
nagbibigay ng diwa ng pagkakait, pagtanggi o pagsalungat.

Pahambing na Palamang – Ito ay may katangiang nakahihigit sa

pinaghahambingan. Ginagamitan ito ng mga salitang higit, mas,
di-hamak, at lalo. Tinutulungan din ito ng mga salitang kaysa o
kaysa kay.

Pahambing na Pasahol – Ito ay may katangiang kulang o kapos sa

pinaghahambingan. Tinutulungan ito ng mga salitang di-gaano,
di-tulad ni o di-tulad ng, di-gasino, di-masyado, at marami pang iba.

Halimbawa ng Pahambing na Pang-uri sa Pangungusap (Di-Magkatulad):

● Si Laura ay di-hamak na mas maganda kaysa kay Leonora.

● Ang buhok ni Charity ay mas mahaba kaysa kay Angel.
● Ang baon mo ay higit na masarap kaysa akin.
● Di-gaanong mataas ang gusali sa Laguna kaysa Makati.
● Ang bahay namin ay di-masyadong makulay kumpara sa bahay
ni Sandy.

Pasukdol na Pang-uri
May katangian itong namumukod o nagngingibabaw sa lahat ng
pinaghahambingan. Maaari itong negatibo o positibo. Masidhi ang
paglalarawan dito kaya maaaring gumagamit ng mga salitang
sobra, ubod, pinaka, tunay, talaga, saksakan, at kung minsa’y
pag-uulit ng pang-uri.

Mga Halimbawa ng Pasukdol na Pang-uri sa Pangungusap

● Sobrang talino ng batang ito.

● Ang laki-laki ng pakwan na binili ko.
● Si Terry ang pinakamalakas kumain sa amin.
● Ubod ng ganda ang dalagang si Ara.
● Pinakamabait sa magkakapatid si Bitoy.
 Tunggalian
Ang tunggalian ay isang elemento ng maikling kwento. Tumutukoy
ito sa problemang kinakaharap ng pangunahing tauhan. Ito ang
humuhubog sa katauhan ng pangunahing tauhan.

Mga Uri ng Tunggalian

Panloob na Tunggalian
1. Tao laban sa Sarili - Ito ay isang uri ng tunggalian na panloob dahil
nangyayari ito sa loob ng tauhan. Sa tunggalian na ito ay kalaban
ng pangunahing tauhan ang kaniyang sarili. Nakikita o napapansin
ito kapag ang pangunahing tauhan ay nahihirapan sa
pagdedesisyon, sa tama ba o mali.

Panlabas na Tunggalian
2. Tao laban sa Tao - Ito ang pinakaunang halimbawa ng panlabas na
tunggalian. Sa tunggaliang ito, ang kalaban ng pangunahing
tauhan ay isa pang tauhan. Ito ang klasikong bida laban sa
kontrabida na eksena.

.3. Tao laban sa Kalikasan - Sa tunggalian namang ito, ang

pangunahing tauhan ay naapektuhan ng mga puwersa ng
kalikasan. Halimbawa, ang biglaang pagputok ng bulkan
namaaaring maglagay sa pangunahing tauhan sa panganib.

4. Tao laban sa Lipunan - Ang pangunahing tauhan sa tunggalian na

ito ay nakikipagbanggaan sa lipunan. Halimbawa nito ang pagsuway
sa mga alituntunin ng lipunan o di kaya ay ang pagtakwil sa kultura
ng lipunan.

Etimolohiya
Ang etimolohiya ay galing sa salitang Griyego na “Etumologia”. Ang
kahuluagn ng salitang ito ay “may kahulugan”. Bukod dito, ang
etimolohiya ay isang pag-aaral na ang layunin ay malaman ang
kasaysayan ng isang salita.
Dito natin makikita kung saan at paano nagsimula ang isang salita.
Malalaman rin natin gamit ang etimolohiya kung paano nagbago at
nag-iba ng anyo ang etimolohiya sa paglipas ng panahon.

Dito ay naliliwanagan at nabibigyan ng kahulugan ang bawat salita.

Kaya kung may nais kang malaman tungkol sa isang salita ay
kailangan mong hanapin ang etimolohiya nito.

Halimbawa:

● Silya – nagmula ito sa salitang Kastila na “silla”

● Kosmolohiya – nagmula ito sa salitang Ingles na “cosmology”, na

hinango naman sa salitang Griyego na “kosmos” (universe) at
“logia” (study).

● Ang flower (bulaklak) ay mula sa wikang Latin

● Latin – flor/flos

1. Old French – flor/flour

2. Middle English – flour
3. Modern English – flower

● Salamangkero – galing sa Espanyol na “salamanca”. Ito’y

naglalarawan sa isang lugar sa Espanya na kadalasan ay
kuweba sa mga burol, kung saan laganap ang pagtuturo ng
mahika o salamangka.

Alamat
Ang alamat o legend at folklore sa wikang Ingles ay isang uri ng
panitikan na naglalaman ng tungkol sa mga pinagmulan ng mga
bagay-bagay sa daigdig. Kung minsan nagsasalaysay ito ng mga
pangyayari hinggil sa tunay na mga tao at pook. Tumatalakay din ito
sa mga katutubong kultura, kaugalian o kapaligiran. Ito ay
kadalasang mga kathang-isip na nagpasalin-salin buhat sa ating
mga ninuno.
Katulad ng Maikling Kwento at mga Pabula, ang mga alamat ay
kinapupulutan din ng aral na sumasalamin sa kultura ng isang
bayang pinagmulan.

Mga Elemento ng Alamat

1. Tauhan
Ito ang mga nagsiganap sa kwento at kung ano ang papel na
ginagampanan ng bawat isa.

2. Tagpuan
Inilalarawan dito ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon at
insidente, gayundin ang panahon kung kailan ito nangyari.

3. Saglit na kasiglahan
Ito ay naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang
masasangkot sa suliranin.

4. Tunggalian
Ito naman ang bahaging nagsasaad sa pakikitunggali o
pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan laban sa mga
suliraning kakaharapin na minsan ay sa sarili, sa kapwa, o sa
kalikasan.

5. Kasukdulan
Ito ang pinakamadulang bahagi kung saan maaaring makamtan ng
pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang
ipinaglalaban.

6. Kakalasan
Ito ang bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng
kwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan.

7. Katapusan
Ito ang bahaging maglalahad ng magiging resolusyon ng kwento.
Maaaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
 Mga Bahagi ng Alamat
Dito ay may tatlong mga bahagi: ang Simula, Gitna, at Wakas.

1. Simula
Sa simula inilalarawan ang mga tauhan sa kwento. Sinu-sino ang
mga gumaganap sa kwento at ano ang papel na kanilang
ginagampanan. Maging ang tagpuan o lugar at panahon ng
pinangyayarihan ng insidente ay inilalarawan din sa simula.

2. Gitna
Kabilang sa gitna ang saglit na kasiglahan, tunggalian at kasukdulan
ng kwento. Ang saglit na kasiglahan ay naglalahad ng panandaliang
pagtatagpo ng mga tauhan. Ang tunggalian ay nagsasaad ng
pakikipagtunggali o pakikipagsapalaran ng tauhan. Samantalang
ang kasukdulan ay ang bahaging nagsasabi kung nagtagumpay o
hindi ang tauhan.

3. Wakas
Kabilang naman sa wakas ang kakalasan at katapusan ng kwento

Pang abay
Ang pang-abay in english is adverb. Ito ay mga salitang nagbibigay
turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri, o kapwa pang-abay.

Mga Uri ng Pang Abay

Panlunan
Ang pang-abay na panlunan ay tumutukoy sa pook o lugar na
pinangyarihan, pinangyayarihan, o pangyayarihan ng kilos sa
pandiwa. Ilan sa mga panandang ginagamit dito ay ang mga
salitang sa, kina, o kay.

Halimbawa: Pupunta Alastair kina Edelgard

Pamanahon
Ang pang-abay na pamanahon ay nagsasaad kung kailan naganap
o magaganap ang kilos na taglay ng pandiwa sa pangungusap.

Halimbawa: Araw-araw nyang nakikita ng maaga ang nagtitinda ng

ballpen.

Pamaraan
Ang pang-abay na pamaraan ay naglalarawan kung paano
naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos na ipinapahayag ng
pandiwa.

Ginagamitan ito ng mga panandang nang, na, o -ng.

Halimbawa: Sumigaw si Vox nang malakas kay Alastor

Epiko
Ang epiko ay ipinahahayag nang pasalita, patula, o paawit. Minsan
ay sinasaliwan ito ng instrumentong pangmusika. Binubuo ang epiko
ng 1,000 hanggang 55,000 na linya kaya maaring abutin ng ilang oras
o araw ang pagtatanghal nito.

Elemento ng Epiko:

Sukat at Indayog
Tumutukoy ang sukat sa magkakatulad na bilang ng pantig sa
bawat tiyak na hati ng taludtod o mga taludturan. Ang sukat sa
bawat taludtod ay maaaring maging wawaluhing pantig(8),
lalabindalawahing pantig(12), lalabing-animing pantig(16),
lalabingwaluhing pantig(18). Isinasaayos ang epiko sa paraang
maindayog o maaliw-iw.

Tugma
Ang epiko ay gumagamit ng magkakahawig na tunog sa
dulompantig ng mga taludtod. Tinatawag itong tugma.
Taludturan
Ang pagpapangkat-pangkat ng mga taludtod ng isang tula ay
tinatawag na taludturan. Karaniwang apat na taludtod ang
bumubuo sa isang taludturan o saknong.

Matatalinghagang Salita
Ang epiko ay ginagamitan ng matalinghangang salita o idyoma. Ang
mga ito ay may kahulugang taglay na naiiba sa karaniwan. Di
tuwirang nagbibigay ng kahulugan ang mga idyoma.

Banghay
Ang epiko bilang tulang pasalaysay ay kakikitaan din ng
pagkakaugnay ugnay ng pangyayari. Ito ay ang banghay. Maari
itong payak o komplikado. Makikita rin na maraming mga
pangyayari sa epiko ang hindi kapani-paniwala o hindi
makatotohanan.

Tagpuan
Mahalaga ang tagpuan sapagkat ito’y nakatutulong sa
pagbibigay-linaw sa paksa, sa banghay, at sa tauhan.

Tauhan
Mapapansing ang tauhan sa epiko ay nagtataglay ng supernatural
o di pangkaraniwang kapangyarihan.