Ang Sanaysay-TAIWAN
uring akdang pampanitikan na ang
gumaganap ay mga hayop bilang
tauhan at nagbibigay ng moral na aral sa
mambabasa
Sanaysay ay isang matalinong pagkukuro
ng sumulat tungkol sa paksa. Ito ay isang
genre o sangay ng panitikan na nasusulat
sa anyong tuluyan na maaaring tumatalakay
sa anumang isyu sa kapaligiran maging tao,
hayop, pook, pangyayari, bagay, at guniguni
Narito ang mga elemento ng sanaysay:
Paksa ang tawag sa bahaging
pinag-uusapan sa sanaysay.
Kaisipan ang tawag sa mga ideyang
nabanggit na kaugnay o nagpapalinaw sa
tema.
Ang paraan ng pagbubuo ng sanaysay ay
maaaring nagsasalaysay,
naglalarawan, nakikipagtalo at
nanghihikayat.
Ang ilang salita ay may di-lantad na
kahulugan o ang kahulugan ay nasa
pagitan ng hanay ng mga salita sa pagbuo
ng sanaysay
Panitikang Asyano: Pabula
Ang pabula ay isa sa mga unang
panitikan sa daigdig
Mga hayop na kumakatawan o
sumasagisag sa mga katangian o
pag–uugali ng tao
Ang pagpapasidhi ng damdamin ay isang
uri ng pagpapahayag ng saloobin
o emosyon sa paraang papataas ang antas
nito.
Mga pangungusap na Padamdam- mga
pangungusap na nagpapahayag ng
matinding damdamin.
Maikling Sambitla- mga salitang iisahin o
dadalawahing pantig na
nagpapahayag ng matinding damdamin.
TANKA AT HAIKU
Halimbawa ito ng Haiku, binubuo ng tatlong
linya at bawat linya/taludtod ay may 5-7-5
na pantig kaya may kabuuang 17 na
pantig ang bawat saknong.
Tanka. Ikawalong siglo ito ginawa. Ito ay
binubuo ng 31 na pantig na may 5 linya:
7-7-7-5-5 / 5-7-5-7-7 na pantig sa bawat
taludtod. Paksa nito’y ukol sa
pagbabago, pag-ibig at pag-iisa.
Tatlong Uri ng Suprasegmental
Antala/Hinto- Bahagyang pagtigil sa ating
pagsasalita upang higit na
maging malinaw ang mensaheng ibig
ipabatid sa kausap.
Maaaring gumamit ng simbolong kuwit (,),
dalawang guhit na
pahilis (//) o gitling (-).
Tono/Intonasyon. Tumutukoy ang
intonasyon sa pagtaas at pagbaba ng tinig
sa pagsasalita na maaaring maghudyat ng
kahulugan ng pahayag. Tingnan ang
mga sumusunod na halimbawa, kung saan
ipinahihiwatig ang pagtaas o pagbaba
ng tinig.
Ang Matalinghagang Salita ay malalalim na
mga salitang may simpleng
kahulugan o di kaya’y halos walang tiyak o
kasiguraduhang ibig ipahiwatig
Panitikang Asyano: Maikling Kuwento ng
Silangang Asya: niyebeng itim
Ano ang Banghay?
Isang mahalagang elemento ng maikling
kuwento ang banghay o plot. Ito ay
kailangang maging kawili-wili at mabisang
maipahayag ang kaisipang nais ikintal sa
isipan ng mga mambabasa.
Ang banghay ay tumutukoy sa maayos na
pagsasalaysay ng mga pangyayari
tulad ng ano ang mga pangyayari at ano
ang kaugnayan at kahulugan ng mga
pangyayaring ito.
Banghay ng Maikling Kuwento:
1. Simula – dito nakasalalay ang kawilihan
ng mga mambabasa at ipinakita
kung saan at paano nagsimula ang
kuwento. Sa bahaging ito maaaring
mailahad agad ang suliranin at kadalasang
ipinakilala ang iba pang mga
tauhan sa kuwento.
2. Suliranin – ang problemang haharapin
ng mga tauhan sa kuwento. Ito ang
nagsisilbing dugo ng bawat kuwento, ang
nagpapadaloy at nagbibigay ng
interes sa istorya.
3. Pataas na Aksiyon – dito nagaganap
ang paglalahad ng suliranin. Isinasaad
ang mga nagiging reaksiyon o hakbang ng
mga tauhan sa suliraning
kinakaharap. Tinatawag din itong saglit na
kasiglahan o ang panandaliang
pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot
sa kuwento.
4. Kasukdulan – Ang pinakamataas na
antas sa bahagi ng kuwento. Masasabing
dito sa bahaging ito ang pinakapinanabikan
na bahagi ng kuwento. Sa
bahaging ito ng kuwento makakamtan ng
pangunahing tauhan ang
katuparan o kasawian na kaniyang
ipinaglalaban. May mga kuwentong ang
kasukdulan ang nagiging wakas ng
kuwento.
5. Pababang Aksyon – dito makikita ang
kakalasan. Sa kakalasan ng mga
kumbensyunal o tradisyunal na kuwento,
dito binibigyang kasagutan ang
mga suliraning inilahad sa kuwento.
Maaaring masasagot sa bahaging ito ang
lahat ng tanong na nasa isipan ng
mambabasa.
6. Wakas – ito ay tumutukoy kung paano
nagwakas o nagtapos ang kuwento.
Ang wakas ay maaaring masaya, malungkot
o nagbubukas sa iba pang ideya
o tinatawag na open-ended sa isipan ng
mga mambabasa.
Ang kultura ay nagsisilbing
pagkakakilanlan ng isang lugar. Ito ay
nahahati sa dalawang uri, ang materyal at
di-materyal na kultura.
Ang mga pangatnig at transitional
devices ay ginagamit sa pag-uugnayugnay
ng mga pangungusap at sugnay. Sa
pamamagitan nito, napagsusunod-sunod
natin nang tama ang mga pangyayari sa
isang kuwento ayon sa tamang gamit nito.
Pangatnig ang tawag sa mga salitang
nag-uugnay sa dalawang salita, parirala o
sugnay.
Transitional devices naman ang tawag sa
mga kataga na nag-uugnay sa
pagsusunod-sunod ng mga pangyayari
(naratibo) at paglilista ng mga
ideya, pangyayari at iba pa sa paglalahad.
Transitional Devices:
1. sa wakas, sa lahat ng ito
2. kung gayon – panlinaw
Narito ang ilang halimbawa ng pangatnig at
transitional devices na
karaniwang ginagamit sa Filipino
Subalit,datapwat,ngunit
. samantala, saka
kaya, dahil sa
Ikalawang Markahan – Modyul 6:
Dula: “Munting Pagsinta” at
“Dahil sa Anak”
1. Yugto - Nahahati ang mga dula sa iba’t
ibang yugto depende sa haba nito.
May mga dulang may iisang yugto na kung
saan nagaganap ang dula sa isang
lugar at pangyayari lamang.
Hal. Ang pagtatapos ng pag-uusap ng
mag-amang Yesugei at Temujin.
2. Eksena - Ang bumubuo sa isang yugto.
Sa madaling sabi, ito ay isang
pangyayari sa isang lugar sa isang
panahon. Ito rin ay maituturing na
paglabas-masok sa tanghalan ng mga
tauhang gumaganap sa dula.
Hal. Ang pagdidiskusyon ng mag-amang
Yesugei at Temujin hinggil sa pagaasawa
habang papaalis.
3. Tagpo-. Ang pagpapalit o ang iba’t ibang
tagpuan na pinangyarihan ng mga
pangyayari sa dula.
Hal. Mapapadpad si Temüjin sa isang
dampa kung saan nakatira ang
dalaginding na si Borte.
Elemento ng Dula
1. Iskrip- nakasulat ang detalyadong
dayalogo ng mga tauhan sa isang dula.
2. Banghay- pagkasunod-sunod ng mga
pangyayari
4. Gumaganap/Karakter o Aktor- Ang
nagbibigay buhay sa mga tauhan sa
iskrip; sila ang nagbibigkas ng diyalogo; sila
ang nagpapakita ng iba’t ibang
damdamin; sila ang pinanonood na tauhan
sa dula; ang nagsasabuhay sa
iskrip ng dula.
4. Tanghalan- anumang lugar na
pinagpasyahang pagtanghalan ng isang
dula.
Maaaring entablado, kalye at iba pa.
5. Direktor –Nagbibigay ng
pagpapakahulugan sa iskrip. Ito rin ang
nagpapasya
sa itsura ng tagpuan, damit ng mga tauhan
hanggang sa paraan ng
pagganap at pagbigkas ng mga tauhan sa
iskrip.
6. Manonood- ang siyang manonood na
siyang nagbibigay reaksiyon sa mga
damdaming ipinahihiwatig ng isang dula
Mga Pantulong sa Paghahambing
Dalawang-uri ng Paghahambing
Ang dalawang uri ng paghahambing ay
magkatulad at di-magkatulad na
paghahambing. Ang dalawang uri ng
paghahambing na ito ay ginagamit upang
ipahayag o ilarawan ang mga bagay na mas
madaling maunawaan ng nakikinig o
mambabasa sapagkat maaaring kilala niya
ang isa sa mga bagay na inihahambing.
Maaaring paghambingin ang mga tao,
hayop, halaman, lugar o ideya.
Paghahambing na Magkatulad
Ang paghahambing na magkatulad ay
paghahambing sa dalawang bagay na may
parehong katangian, anyo o katayuan.
Paghahambing na Di- magkatulad Ff
Ang paghahambing na di-magkatulad ay ff
paghahambing sa dalawang bagay na
may iba’t ibang katangian, anyo o katayuan.

Hhhh
Kk