Postrzeganie Osob Z Nadmierna Masa Ciala Przez Ludzi Mlodych

czy.sciec.
pl
Postrzeganie osób
z nadmierną masą ciała
przez ludzi młodych
Martyna Krogulec
Abstrakt
Żyjemy w XXI wieku, w dobie kultu młodości i szczupłej, wy-
sportowanej sylwetki. Niemalże na każdym kroku jesteśmy bombardowani setkami
reklam mających nakłonić nas do zakupu produktów upiększających, odmładzających
czy wyszczuplających. W naszych czasach wygląd stał się elementem niezwykle ważnym.
Media stale przekonują, że to jak wyglądamy z zewnątrz, mówi całemu światu o tym, jacy
jesteśmy wewnątrz. Niestety, uznają one tylko jeden kanon piękna i bez wątpienia jest on
związany z sylwetką, określaną mianem fit lub też slim. Jak zatem w takiej rzeczywistości
odnajdują się osoby z zaburzeniami wagi? Niniejszy artykuł opiera się na wynikach ba-
dania, w którym autorka próbowała dowiedzieć się, czy granica postrzegania kogoś jako
osoby z nadmierną masą ciała jest spójna ze wskazaniami, które postuluje środowisko me-
dyczne. Celem jej pracy było również zbadanie, jak postrzegani są ludzie, których można
określić mianem osób z nadmierną masą ciała. Jakie funkcjonują wobec nich stereotypy
i opinie na ich temat? W artykule została również poruszona problematyka presji związa-
nej z dbałością o wagę i tego co z niej wynika. W niniejszym tekście autorka skupiła swoją
uwagę badawczą w szczególności na opiniach ludzi młodych.
Słowa kluczowe:
nadmierna masa ciała, presja odchudzania, stereotypy.
Postrzeganie osób z nadmierną masą ciała przez ludzi młodych 139
Wprowadzenie została świadomość jednostki. Poczucie Goffman (2000) nazwałby „teatrem życia normatywnych wzorców cielesności, nad-
odrębności, świadomość zróżnicowa- codziennego”. Konsekwencją takich a nie waga i otyłość będą stanowić cechy ne-
Ludzka cielesność od zarania dziejów nia innych jednostek, daje podstawę do innych wzorów narzuconych nam przez gatywnie postrzegane przez pozostałych
zajmuje szczególne miejsce w kulturze budowania własnego „ja” (Giddens, 2002, popkulturę jest utożsamianie wyglądu członków społeczeństwa. Na temat osób
zachodniej. Niegdyś traktowana w katego- s. 79). Współczesny człowiek tworzy więc zewnętrznego z wartością człowieka. Ciało borykających się z nadmierną masą ciała
riach dychotomicznych, jako przeciwień- swoją tożsamość na podstawie autonarra- staje się naszym „pierwszym ubraniem”, krąży wiele stereotypów, które wskazują
stwo duszy, symbol ludzkiej grzeszności cji i zadawanych sobie pytań, które jakby któremu należy poświęcić czas i uwagę, po- zarówno na niepożądany wygląd fizyczny,
i ułomności, dziś nabiera nowego znacze- nie patrzeć ogniskują się wokół kwestii nieważ tylko wtedy zasługuje ono na uwagę jak i domniemane wady charakteru. Jest to
nia. Żyjemy w czasach, w których wygląd ciała (zarówno swojego jak i innych osób). otoczenia (Żak-Bucholc, 2006). o tyle ciekawe zjawisko, że ze względu na
ciała w bardzo dużym stopniu wpływa na Giddens zwraca przy tym również uwagę Wielu współczesnych socjologów takich siedzący tryb pracy, powszechne spoży-
funkcjonowanie psychiczne i społeczne jed- na fakt kontroli nad ciałem, która to sta- jak np. Bourdieu czy Elias, postrzega ciało wanie fast foodów czy bierne formy odpo-
nostki. Jean Baudrillard w Społeczeństwie nowić ma kluczową aktywność jednostki jako nieukończony byt, który może zostać czynku (jak np. oglądanie telewizji) liczba
konsumpcyjnym pisze o tym, że przez wieki funkcjonującej w społeczeństwie (2002, s. ukończony. Również Anthony Giddens osób z nadwagą i otyłością ciągle rośnie,
próbowano dowieść ludziom, że są „po- 80). Kontrola ta ma szeroki wachlarz za- mówi o tym, że: (…) stajemy się odpowie- a wszystko to dzieje się przy jednoczesnym
zbawieni” ciała, natomiast dziś wszelkimi stosowań – począwszy od gestów i mimiki, dzialni za projekt własnego ciała (2010, s. promowaniu przez kulturę i media kanonu
sposobami przekonuje się nas do jego których odpowiednie użycie jest w stanie 70–142). Takie przekonanie, choć nieko- sylwetki slim/fit. Tego rodzaju „rozdźwięk”
posiadania (Baudrillard, 2006). rozszerzyć zasięg komunikacji zwerbalizo- niecznie uświadomione, odgrywa istotną prowadzi do konfliktu między osobami
Głównej przyczyny tak dużej zmiany wanej, skończywszy na restrykcjach zwią- rolę w stosunku do osób, które nie dążą do pasującymi do kreowanego modelu, a tymi,
podejścia do ludzkiej cielesności należy zanych z kulturowymi uwarunkowaniami spełnienia kulturowo narzuconego wzoru którzy nie spełniają określonych (wago-
upatrywać zdaniem Bryana S. Turnera wyznaczającymi ciałom pewne powinności sylwetki slim/fit, albo robią to nieudolnie, wych) kryteriów, jak również do wewnętrz-
w powstaniu społeczeństw kapitalistycz- i dopuszczalne granice postępowania nie osiągając odpowiednio szybko kon- nych rozterek poszczególnych jednostek.
nych, co zaowocowało tym, że: (…) Ja (również te dotyczące pożądanego wyglądu, kretnych efektów. Dzieje się tak, ponieważ Warto tutaj zwrócić uwagę, że w kano-
przestało być lokowane w heraldyce, ale akceptowanej ilości tkanki tłuszczowej etc.). powszechne jest przekonanie, że: (…) ciało nach propagowanych przez media – grani-
zmuszone zostało do ciągłego konstruowa- W XXI wieku tożsamość i ciało stają się zło- staje się w coraz większym stopniu kwestią ca, po przekroczeniu której można kogoś
nia się w bezpośrednich interakcjach, ponie- żonymi z wielości wyborów konstrukcjami, opcji i wyboru (Shilling, 2010, s. 17–241) i to nazwać osobą z nadmierną masą ciała, nie
waż konsumeryzm oraz masowa produkcja które jednostka musi ciągle podejmować, my sami je kształtujemy. Ogromne oczeki- do końca jest spójną z dyrektywami me-
zlikwidowały, albo co najmniej zmazały, aby dostosować się do obowiązującego wania są stawiane głównie kobietom, dla dycznymi, co nie pozostaje bez wpływu na
zewnętrzne oznaki różnic społecznych wzorca. których wygląd stanowi cechę definiującą postrzeganie naszych ciał przez otoczenie
i osobowych (1984, s. 109). Na taki rozwój Uznanie, że ciało w ponowoczesnym zarówno w kontekście budowania samo- i przez nas samych. W artykule została pod-
wypadków miał wpływ wzrost masowej świecie stało się projektem, pociąga za oceny, jak również relacji z pozostałymi jęta tematyka postrzegania osób z nadmier-
konsumpcji, który doprowadził do pew- sobą szerokorozumianą akceptację faktu, członkami społeczeństwa (Hyży, 2012, ną masą ciała przez osoby młode w wieku
nego rodzaju egalitaryzmu i zaniku różnic że jego wygląd, rozmiar i kształt są czynni- s.190–205). Teorie socjologiczne niejedno- 18–30 lat, które są głównymi adresatami
klasowych. Przestrzeń publiczna, związana kami zależnymi bezpośrednio od panującej krotnie zwracają uwagę na wzorce spo- przekazu slim/fit, jako gwarancji szczęścia
silnie z rozrywką i spędzaniem wolnego nad nim jednostki. Prowadzi to do sytu- łeczne, które posiadanie szczupłej sylwetki i życiowego sukcesu. Osoby te stanowią
czasu, stała się areną ciągłych potyczek acji, w której cielesność poddawana jest utożsamiają z osiągnięciem życiowego najbardziej konsumpcyjnie nastawioną
i konfliktów prezentacyjnych, na podstawie bezustannej presji kulturowej. Możliwości, sukcesu. Pochylając się nad problematyką grupę, co jest skwapliwie wykorzystywane
których tworzona jest tożsamość jednostki. jakie dają nam współczesny rynek kos- ciała, warto zastanowić się więc jak w ta- przez wielkie koncerny farmaceutyczne
Na nierozłączny wpływ ciała na bu- metyczny, medycyna estetyczna czy kich okolicznościach radzą sobie osoby i kosmetologiczne, które wyczuwając po-
dowanie tożsamości i tym samym funk- wszelkiego rodzaju instytucje zajmujące z nadwagą i otyłością, które nie pasują tencjalne zyski, dodatkowo potęgują i tak
cjonowanie jednostki w społeczeństwie się propagowaniem zdrowego stylu życia, do propagowanych przez kulturę i media już mocno zakotwiczony w kulturowym
zwrócił również uwagę Anthony Giddens są w porównaniu z poprzednimi wiekami kanonów fit czy też slim. dyskursie przekaz. W związku z natłokiem
w Nowoczesności i tożsamości. Według nieocenione. Ciało stało się więc naszą W rzeczywistości, w której każdy z nas wzorców pojawia się pytanie, kto w opinii
Giddensa ciało ludzkie jest realnie istnie- wizytówką w kontaktach interpersonalnych może „zaprojektować” wygląd swojego młodych ludzi jest postrzegany jako osoba
jącym miejscem, w którym zamknięta i bierze aktywny udział w tym, co Erving ciała, choć jednocześnie podlega presji mająca problemy z nadmierną wagą? Czy
rzeczywiście wzór sylwetki, którą można w niniejszym artykule wnioski mogą być Ze względu na założenie, że to jak sami jego ciała. Ma to swoje odbicie zarówno
określić jako posiadającą nadwagę jest rozpatrywane tylko w obrębie badanej pró- wyglądamy może mieć wpływ na naszą w samopostrzeganiu ciała przez jednostkę,
zawyżony w stosunku do np. postulowane- by. Ankieta została opublikowana na moim ocenę innych osób, na potrzeby badania re- ale także w liczbie podejmowanych przez
go w środowisku lekarskim wskaźnika BMI profilu 21.04.2015 r. i była ważna przez trzy spondenci zostali również poproszeni o wy- nią prób jego modyfikacji i dyscyplinowa-
(Body Mass Index)? W jakich przypadkach dni. Zastosowany kwestionariusz ankiety liczenie swojego wskaźnika BMI (Body Mass nia, skutkiem których ma być osiągnięcie
zdaniem młodych ludzi nadmierna masa został podzielony na trzy części i metrycz- Index). Wskaźnik ten definiowany jest jako „ideału”. Aby lepiej zrozumieć do jakiego
ciała może być usprawiedliwiona? kę – pierwsza z nich dotyczyła kwestii, kto waga w kilogramach podzielona na wzrost wzorca dążą respondenci, na potrzeby
Kolejną kwestią poruszaną w artykule może być postrzegany jako osoba z nad- do kwadratu podany w metrach (kg/m2). badania została utworzona skala sylwetek
są stereotypy funkcjonujące na temat osób mierną masą ciała i w jaki sposób takie Zgodnie z obowiązującymi dyrektywami żeńskich i męskich, na której to responden-
z nadmierną masą ciała i związane z nimi osoby są odbierane, jakie stereotypy krążą medycznymi BMI pomiędzy 18,5 a 25 ozna- ci zostali poproszeni o zaznaczenie, którą
różnice w postrzeganiu kobiet i mężczyzn. na ich temat, w jaki sposób waga wpływa cza zwykle wagę prawidłową. Nadwaga z sylwetek można zaliczyć już do grona
Która płeć jest uznawana za atrakcyjniej- na ich atrakcyjność oraz sympatię ze strony jest definiowana jako BMI pomiędzy 25 osób z nadmierną masą ciała. Sylwetki
szą mimo dodatkowych kilogramów? społeczeństwa. Drugim poruszanym w kwe- a 30, a otyłość jako wartość BMI powyżej 30 umieszone na skali w założeniu różniły się
Niewątpliwie ważnym wątkiem będzie stionariuszu problemem było to, czy młodzi (WHO, 2012). Poniższy wykres przedstawia o 10 kg dla osoby, która ma 160 wzrostu
również odczuwanie przez młodych ludzi respondenci odczuwają presję dopaso- wartości uzyskane przez biorące w badaniu (zarówno w przypadku sylwetek damskich
presji odchudzania, z czyjej strony zdaniem wywania się do kanonu slim/fit i jeśli tak – kobiety i mężczyzn. jak i męskich). Dolną granicą wagi było 45
badanych jest ona największa i ilu respon- z czyjej strony jest ona największa. Trzecią kg (gdzie przy tym wzroście daje nam to
dentów się jej poddało, przechodząc na część stanowiły ich osobiste doświadcze- Wyniki badań BMI = 17,59 co jest równoznaczne z niedo-
dietę w przeciągu ostatnich 2 lat. Jakie były nia z dietą, jej rezultatami i wpływem na Kultura popularna stawia dzisiaj człowieko- wagą) natomiast górną 85 kg (BMI = 33,2,
tego rezultaty? samopoczucie. Łącznie w badaniu wzięło wi ogromne wymagania dotyczące wyglądu gdzie taki wskaźnik świadczy o otyłości).
Odpowiedzi na postawione wyżej pytania udział 365 osób, natomiast ze względu na
szukałam za pomocą ankiety internetowej zastosowane kryterium wiekowe do analizy
udostępnionej za pośrednictwem portalu zakwalifikowano 297 ankiet, w tym 241
Facebook ze względu na jego niewątpliwą kobiet i 56 mężczyzn. Najliczniejszą grupę
popularność wśród osób w wieku 18–30 podczas badania stanowili kobiety i męż-
lat. Dobór próby miał charakter samo- czyźni w wieku 22–25 lat (łącznie blisko
rzutny – w związku z czym, prezentowane 60% badanych).
Wykres 1. Struktura badanej zbiorowości pod względem płci i wieku. Wykres 2. Struktura badanej zbiorowości ze względu na płeć i wskaźnik BMI (Body Mass Index)
Źródło: badanie własne Źródło: badanie własne

Rysunek 1. Sylwetki kobiet poddane ocenie respondentów wskazania – 1,2% respondentek zaznaczy- w swych ocenach okazały się osoby z nie-
ło figurę na pozycji 3. Różnica jeśli chodzi dowagą – tylko 25% odpowiedzi wskazywa-
o wskazanie ostatniej sylwetki na skali nie ło na ostatnie sylwetki jako te, które można
jest tak duża jak w przypadku pytania o ko- już zaliczyć do grona osób z nadmierną
biece figury, ale mimo wszystko to panowie masą ciała, podczas gdy np. u osób otyłych
okazali się bardziej pobłażliwi w swoich było to 40,5% wskazań, a u osób z prawid-
ocenach niż panie – 37,5% respondentów łową masą ciała 38,6% udzielonych od-
zaznaczyło na skali dotyczącej mężczyzn powiedzi. Należy zwrócić jednakże uwagę
„najgrubszą” sylwetkę jako tę, którą można na fakt, że w grupie osób z niedowagą nie
już zaliczyć do grona osób z nadmierna znalazło się ani jedno wskazanie sylwetki
masą ciała, podczas gdy wśród responden- nr 3, jako tej, którą można zaliczyć do osób
tek ostatnia odpowiedź stanowiła 35,3% z nadmierną masą ciała. Takie odpowiedzi
głosów. natomiast wskazywali respondenci z wagą
Porównując uzyskane wyniki dla sylwe- prawidłową i otyłością. Przyczyn takiego
Źródło: badanie własne tek damskich i męskich, można zauważyć, wyniku można upatrywać w mniejszej pre-
że panowie zostali bardziej krytycznie sji odczuwalnej przez osoby z niedowagą,
Rysunek 2. Sylwetki mężczyzn poddane ocenie respondentów ocenieni przez badanych pod względem która skutkuje większą tolerancją dla róż-
posiadanej masy ciała – po zsumowaniu nych typów sylwetek, niż w przypadku osób
odpowiedzi udzielonych przez responden- z prawidłowym lub wyższym BMI – osoby te,
tów obu płci dotyczących pozycji piątej będąc bardzo szczupłe nie muszą martwić
(„najgrubszej”), sylwetki męskie uzyskały się o to, czy wpasowują się w funkcjonujący
35,7% wszystkich odpowiedzi, natomiast społecznie wzór, mniej zatem skupiają się
w przypadku ocenianych sylwetek kobie- na kwestiach związanych z wagą.
cych było to 43,8% odpowiedzi. Oznacza
to, że w stosunku do sylwetek kobiecych
respondenci okazali się w swych ocenach
dużo łagodniejsi. Jest to o tyle ciekawe, że
współczesne media dużo częściej akcentują
rolę kobiecego wyglądu w swoich przeka-
zach. Również w licznych doniesieniach
Źródło: badanie własne z badań panie stanowią grupę, w której
poziom satysfakcji z własnego ciała jest
W przypadku oceny sylwetek kobiecych sylwetkę na skali jako tę, którą zaliczyły- niższy, a one same bardziej krytyczne
to panie wykazały się większą surowością – by już do osób z nadmierną masą ciała, (Striegel-Moore, Franko, 2002; Głębocka,
2,9% badanych kobiet wskazało na syl- podczas gdy większość mężczyzn wybrała Kulbat, 2005, Zarek i Szymańska, 2006).
wetkę nr 3 (która w swoim założeniu miała „najgrubszą”, co pokazuje, że płeć piękna W powyższej analizie zaskakujący jest
prawidłowe BMI). O tym, że panie oceniały ma niższą granicę jeśli chodzi o postrzega- fakt, że kobiety w swych ocenach okazały
kobiece sylwetki surowiej świadczy też fakt, nie osób z dodatkowymi kilogramami. się bardziej surowe nie tylko względem
że na najbardziej skrajną („najgrubszą”) Analogicznie porównane zostały wyniki własnej płci – pokazuje to, że panie coraz
damską sylwetkę jako tę, którą można dotyczące oceny męskich sylwetek. Żaden częściej zaczynają krytycznie przyglądać
zaliczyć już do grona osób z nadmierną z badanych mężczyzn nie wskazał sylwetki się również przedstawicielom płci męskiej,
masą ciała, wskazało 41,5% kobiet i aż nr 3, jako tej którą można zaliczyć do grona stawiając im coraz wyższe wymagania.
53,6% badanych mężczyzn. Ponad połowa osób z nadmierną masą ciała, podczas Analizując BMI respondentów i wskazane
kobiecych głosów wskazała przedostatnią gdy w grupie kobiet pojawiły się takie przez nich sylwetki, najmniej pobłażliwe
Wykres 3. Wybór sylwetek, które można zaliczyć już do grona osób z nadmierną masą ciała, a deklarowane BMI Podobne do powyższych wnioski po- ze wzrostem znaczenia wyglądu w przy-
badanych. jawiły się również w innych badaniach padku mężczyzn.
(Głębocka, Szarzyńska, 2005), natomiast Wiele socjologicznych teorii dotyczących
szczególnie interesujące jest to, że zarówno osób, które nie mieszczą się w istniejących
pozytywne jak i negatywne cechy przypisy- kanonach piękna, mówi o tym, że osoby
wane osobom z nadmierną masą ciała są te nie tylko są postrzegane jako gorsze,
postrzegane w kategoriach „wrodzonych” czy mniej wartościowe. Często zakłada się
i niezależnych od czynników takich jak np. tutaj, że wygląd może mieć wpływ na sym-
samopoczucie osoby z nadwagą i otyłością patię ze strony otoczenia. Erving Goffman
w danym dniu (Głębocka, Kulbat, 2005 ). mówi tutaj o „piętnie”, które prowadzi do
Teorie socjologiczne niejednokrotnie izolacji i odrzucenia osób niespełniających
akcentują wzorce kulturowe oparte na społecznych wymogów (2005). W związ-
szczupłej sylwetce, jako synonim osiąg- ku z wieloma stereotypami krążącymi na
nięcia określonego stopnia atrakcyjności temat osób z nadmierną masą ciała re-
i życiowego sukcesu. Porównując opinie spondentom zadano również pytanie o to,
z poprzednich pytań dotyczące cech czy w ich opinii są one mniej czy bardziej
wskazywanych dla kobiet i mężczyzn lubiane niż osoby szczupłe. Blisko 37,4%
z nadmierną masą ciała, pojawia się tutaj respondentów uznało, że waga nie ma
Źródło: badanie własne ciekawe spostrzeżenie – w badanej grupie w tej kwestii znaczenia. Ponad ¼ bada-
płeć męska jest wbrew temu, co głoszą nych jest zdania, że takie osoby są mniej
Osoby niewpasowujące się w społecz- W przypadku mężczyzn najczęściej rów- stereotypy poddana bardziej krytycznej lubiane, 18,9% uważa że są one darzone
nie aprobowany schemat są narażone na nież wskazywano lenistwo, nieco rzadziej ocenie, niż ma to miejsce w przypadku taką samą sympatią jak osoby szczupłe.
negatywne opinie i oceny innych – niejed- przypisywano im takie cechy jak większą przedstawicielek płci pięknej. W opinii Tylko 2,3% respondentów zaznaczyło, że
nokrotnie niesłusznie krzywdzące. W kultu- niezdarność i wyobcowanie w porównaniu respondentów mężczyźni z nadmierną osoby z nadmierną masą ciała są lubiane
rze zachodniej istnieje wiele stereotypów do mężczyzn z prawidłową masą ciała. masą ciała wypadają gorzej w uzyska- bardziej.
na temat ludzi z nadwagą czy otyłością. W analogiczny sposób respondenci wy- nych ocenach na tle kobiet m.in. pod Współczesne media, promując sylwet-
Obecnie mówi się nawet o istnieniu „spo- razili opinie, czy osoby z nadmierną masą względem dbałości o wygląd (różnica ki typu fit/slim, wpajają nam określone
łecznego stereotypu osoby otyłej”. Chcąc ciała wykazują pewne cechy w mniejszym 22,9 punktów procentowych), zaradności wzorce. Prowadzi to do powszechnego
sprawdzić, czy rzeczywiście pewne przeko- natężeniu niż osoby szczupłe. Tym razem życiowej (różnica 8,1 p.p.) czy wydajno- przeświadczenia, że osoby z nadwagą
nania dotyczące osób z nadwagą i otyłoś- ocenie zostały poddane takie atrybuty jak: ści w pracy (różnica 5 p.p.). Uzyskali oni i otyłością są mało atrakcyjne. Chcąc
cią funkcjonują w świadomości młodych zaradność życiowa, inteligencja, zadbanie, również więcej wskazań w przypadku cech zweryfikować tę tezę badani zostali po-
ludzi, zostali oni poproszeni o wyrażenie atrakcyjność fizyczna, szczególne uzdolnie- takich jak lenistwo (różnica 21,9 p.p.) czy proszeni o wyrażenie opinii dotyczącej
swoich opinii dotyczących tego, czy osoby nia, wartościowość czy wydajność w pracy. niezdarność (różnica 10,1 p.p.). W ocenie kwestii atrakcyjności osób z nadwagą
z nadmierną masą ciała wykazują pewne W przypadku oceny kobiet posiadających badanych mężczyźni z nadwagą i otyłością i otyłością. Pozytywne opinie w stosunku
cechy (jak: lenistwo, uległość, niezdarność, dodatkowe kilogramy badani zgadzali się są także mniej towarzyscy i optymistycznie do kobiet z nadmierna masą ciała wyraziło
wesołość, sympatyczność, optymistycz- najczęściej z odpowiedziami zakładający- nastawieni do życia niż kobiety (kolejno nieco ponad 64% respondentów natomiast
ne nastawienie do świata, wyobcowanie, mi, że są one mniej: atrakcyjne fizycznie, 4,5 i 8,7 p.p). Pokazuje to, że wymagania w stosunku do mężczyzn 52,5%. Blisko
towarzyskość) bardziej niż ludzie szczupli. zadbane i asertywne niż ich szczupłe kole- w stosunku do mężczyzn ciągle rosną. Nie ¼ respondentów zaznaczyła w swoich od-
Biorący udział w badaniu respondenci pyta- żanki. Mężczyznom z kolei chętniej przypi- można wykluczyć, że taki wynik jest konse- powiedziach, że atrakcyjność takich osób
ni o cechy, które można przypisać kobietom sywano takie cechy jak mniejsza zaradność kwencją większej liczby kobiet biorących zależy od czynników typu: pewność siebie,
z nadwagą i otyłością najczęściej wskazy- życiowa czy atrakcyjność fizyczna. W opinii udział w badaniu, natomiast można też dbałość o wygląd i ciekawy ubiór, a także
wali przymioty takie jak: lenistwo, uległość respondentów są oni również postrzegani rozważać, czy w związku z rozwojem moż- od stopnia zaawansowania otyłości. Co
i fakt, że kobiety z nadmierną masą ciała są jako mniej zadbani niż panowie niemający liwości sprawowania większej kontroli nad ważne, w przypadku mężczyzn pojawiały
bardziej wesołe niż ich szczupłe koleżanki. problemów z nadwagą. własnym ciałem, nie mamy do czynienia się również odpowiedzi dotyczące statusu
materialnego. Podobne odpowiedzi nie konstruowana i rekonstruowana jest praw- na diecie w ciągu ostatnich dwóch lat nieco otyłością szczególnie dotyka kobiet, jednak
miały miejsca w stosunku do kobiet. dziwa wiedza o ciele. Społeczne presje na mniej niż połowie (48,1%) udało się schud- w badanej grupie to mężczyźni zostali
Patrząc na złożoność stereotypów krążą- jednostki powodują, że wiedza ta jest przez nąć i utrzymać wagę (z czego 26,9% straciło bardziej krytycznie ocenieni, nie tylko pod
cych na temat osób z nadwagą i otyłością, nie akceptowana i ucieleśniana w ich cia- więcej niż 5 kg). Zdaniem badanych utrata względem ustalenia wyglądu sylwetki,
pojawia się pytanie, czy w związku z tym łach. Wiedza dotycząca tego, jakie ciało ma wagi wpłynęła przede wszystkim na to, że którą można zaliczyć do osób z nadmierną
borykający się z nadmierną masą ciała być (aby było podziwiane i pożądane, a prze- poczuli się zdrowsi (w 88% przypadków), masą ciała (mniej wskazań na najgrubszą
mają trudniej w życiu niż osoby szczupłe? de wszystkim po prostu normalne) ma cha- atrakcyjniejsi fizycznie (w 88%) i co waż- sylwetkę niż w przypadku wyboru sylwetki
Blisko 67% respondentów uważa, że tak. rakter normatywny i dyscyplinujący (1996, ne – bardziej akceptowani przez otoczenie kobiecej), ale również uzyskania słabszych
Z czego prawie ¾ badanych jest zdania, s. 66). Ostatnia część kwestionariusza doty- (90,7%). Prawie połowa respondentów wyników w kwestii dotyczącej atrakcyjno-
że w związku z posiadaną masą ciała na czyła nacisku otoczenia na dbałość o właś- (46,2%) zaznaczyła, że dzięki redukcji masy ści. Ciekawe jest jednak to, że młode ko-
większe trudności napotykają kobiety. Taki ciwą masę ciała, a także związanych z tym ciała czują się piękniejsi. Niewiele osób biety okazały się o wiele bardziej krytyczne
wynik pokazuje, że chociaż kobiety z nad- ewentualnych prób odchudzania podjętych (16,1%) natomiast zgodziło się z opinią, że w swych ocenach, nie tylko w stosunku do
wagą i otyłością mają w ocenie badanych przez samych respondentów. Interesującą pozbycie się dodatkowych kilogramów samych siebie, ale również względem płci
większe szanse bycia postrzeganymi jako kwestią było tutaj również to, czy utrata sprawiło, że czują się bardziej lubiani. przeciwnej. Większe wymagania względem
atrakcyjne (pomocne są tutaj m.in. makijaż wagi wpłynęła na samoocenę ankietowa- męskiego ciała, zarówno ze strony kobiet
i większy wybór ubrań o różnych krojach), nych. Aż 62,3% badanych odczuwa presję, Podsumowanie jak i mężczyzn, mogą wynikać z coraz
to jednocześnie mamy do czynienia z więk- by kontrolować swoją wagę. Największe ich Nadwaga i otyłość to problem dzisiejszych częstszego pojawiania się w kulturze i me-
szą presją wobec płci żeńskiej. zdaniem naciski są odczuwalne ze strony czasów. Jest on o tyle ciekawy, że mimo diach wizerunku muskularnego mężczyzny,
Z nie do końca zależnych od siebie mediów (38,3% badanych), znajomych powszechnie propagowanego przez kulturę który dbając o ciało, broni swej męskości
przyczyn nie każdy może dopasować się (14,3%) i rodziny (13,8%). W odpowiedziach i media wzorca sylwetki typu fit czy też slim w świecie, gdzie tak naprawdę zanikają
do ogólnie promowanego wzoru szczupłej „inne” znalazły się głosy, że osoby te nie mamy do czynienia z ciągle rosnącą liczbą międzypłciowe różnice (Shilling, 2010,
sylwetki. Biorąc pod uwagę powszechne czują presji z „zewnątrz” ale z „wewnątrz” – osób z nadmierną masą ciała. Zjawisko s. 47–49).
zapewnienia, że możemy ze swoim ciałem odczuwają samoistną potrzebę dbania to wiąże się z niekoniecznie pozytywny- Warto zwrócić także uwagę na to, że
zrobić prawie wszystko i dzięki ciężkiej o własny wygląd, co pasuje do koncepcji mi skutkami społecznymi – nie dość, że mimo surowszych ocen respondentów
pracy nadać mu odpowiedni kształt, zapy- Foucaultowskiego panoptykonu i jednostki oznacza ograniczenie sprawności fizycznej w stosunku do męskich sylwetek, to
tałam badanych o to, w jakich przypadkach internalizującej pewne zewnętrzne nor- i rozwój chorób wynikających z nadmier- kobiety z nadmierną masą ciała w ich
posiadanie dodatkowych kilogramów my do tego stopnia, że uznaje je za swoje nego nagromadzenia tkanki tłuszczowej ocenie mają w życiu trudniej. Takie prze-
może być ich zdaniem usprawiedliwione. (Foucault, 1998). w organizmie, to prowadzi także do wielu konanie może wynikać z faktu, że kobieca
Respondenci najczęściej wskazywali tutaj Respondenci zostali zapytani również poważniejszych konsekwencji w obrębie tożsamość oparta jest w dużej mierze na
na problemy zdrowotne (94,3%), niedaw- o to, czy w ciągu ostatnich dwóch lat podej- relacji interpersonalnych. Osoby z nadmier- poczuciu atrakcyjności własnego cia-
no przebytą ciążę (87,5%) czy schorzenia mowali próby odchudzania, a także jaki był ną masą ciała, nie spełniając określonych ła – w związku z czym jeśli nie spełnia ono
takie jak nerwica czy depresja (56,9%). ich rezultat. Aż 72,3% badanych podjęło ta- kulturowo wzorców, narażają się na niepo- w pełni określonych kulturowo wymogów
Najrzadziej potwierdzanym stwierdzeniem kie próby. Wynik ten jest o tyle ciekawy, że chlebne komentarze ze strony otoczenia (a jest to niemożliwe nawet przy szczupłej
było, że nadmierna masa ciała może być wynosi o 10 punktów procentowych więcej wynikające z funkcjonujących w społeczeń- sylwetce), staje się źródłem lęku i frustracji.
usprawiedliwiona przez brak w najbliższym niż w przypadku odpowiedzi dotyczących stwie stereotypów. Już teraz możemy za- E. Goffman jest zdania, że: (…) mamy
otoczeniu klubów fitness czy siłowni – tyl- odczuwania presji by dbać o swoją wagę. uważyć dzielenie się społeczeństwa na dwa tendencję do tego, aby postrzegać swoje cia-
ko nieco ponad 23% badanych uznało, że Wynikać to może ponownie z faktu, że mło- obozy – szczupłych i grubych. Osoby z nad- ła tak, jakbyśmy spoglądali w lustro, które-
może być to wytłumaczeniem dla dodatko- dzi ludzie coraz łatwiej internalizują wzorce mierną masą nie dość, że muszą zmagać się go odbicie jest uformowane przez społeczne
wych kilogramów. promowane przez media i kulturę, w związ- z utrudnieniami wynikającymi z ograniczeń opinie i uprzedzenia (2005, s.10–35). Więcej
Jak pisze Zbigniew Melosik: ciało nie ku z czym dbałość o wygląd postrzegają organizmu, walczą także z przypiętymi łat- niż połowa badanych przyznała, że odczu-
istnieje samo w sobie wyłącznie jako bio- oni jako coś naturalnego, niekoniecznie kami osób leniwych, niezaradnych życiowo, wa presję związaną z dbałością o swoją
logiczna całość. Nie ma ciała naturalne- związanego z poczuciem presji. Jakie były niezdarnych, mniej atrakcyjnych itp. wagę. Blisko ¾ respondentów zadeklaro-
go – jest ono zawsze definiowane poprzez rezultaty podejmowanej diety? Spośród Wydawać by się mogło, że cała sytua- wało, że w ciągu ostatnich dwóch lat byli
kulturowe i społeczne procesy. W ich trakcie badanych osób, które zadeklarowały bycie cja z „nagonką” na osoby z nadwagą lub na diecie. Nie bez znaczenia są tu wpływy
najbliższego otoczenia i wzorce propago- Buczkowski, A. (2005). Społeczne tworzenie ciała. W: Gazińska, M. (red.), Interdyscyplinarne wykorzy- Perceiving People with
wane przez media. Należy zwrócić uwagę Kraków: Universitas stanie metod ilościowych. Szczecin, Uniwersytet Excess Body Weight by Youth
na fakt, że utrata wagi przyczyniła się do Featherstone, M., Hepworth, M., Turner B.S. (2001). Szczeciński, Katedra Ekonometrii i Statystyki,
wzrostu u badanych poczucia akceptacji The Body. Social Process and Cultural Theory. Stowarzyszenie „Pomoc i Rozwój”, Instytut Analiz,
ze strony otoczenia. Respondenci deklaro- London: Sage Publications Diagnoz i Prognoz Gospodarczych w Szczecinie. Summary:
wali także, że dzięki temu czują się bardziej Foucault, M. (1998). Nadzorować i karać. Warszawa: Żak-Bucholc J. (2006). Ideał kobiecego ciała. Artykuł We live in twenty first century, era where
atrakcyjni fizycznie i zdrowsi. Fundacja Aletheia online: http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4742 both youth and slim, athletic figure have
Na zakończenie należy dodać, że chociaż Giddens, A. (2010). Nowoczesność i tożsamość. become the subject of the cult. Every
osoby z nadmierną masą ciała nie są zbyt Warszawa: PWN Cytowanie: step we are bombarded with hundreds
dobrze postrzegane (do czego bez wąt- Głębocka, A., Kulbat, J. (2005). Czym jest wizerunek Krogulec, Martyna, (2015), Postrzeganie osób z nad- of advertisements persuading us to buy
pienia przyczyniły się przekazy medialne), ciała? W: A. Głębocka, J. Kulbat (red.), Wizerunek mierną masą ciała przez ludzi młodych, „Władza beauty, rejuvenating and slimming prod-
a fala krytyki dzieli społeczeństwo na dwa ciała. Portret Polek. Opole: Wydawnictwo Sądzenia”, nr 7, ss. 137–149 [dostęp dzień, miesiąc, ucts. Nowadays, physical appearance has
obozy, to nie da się zaprzeczyć, że korzyści Uniwersytetu Opolskiego rok]. Dostępny na www.wladzasadzenia.pl. become a very important element. Media
płynące z posiadania szczupłej sylwetki są Głębocka, A., Szarzyńska, M. (2005). Stereotypy doty- constantly convince us that our look tells
ogromne – szczególnie jeśli chodzi o zdro- czące osób otyłych a jakość życia ludzi w starszym the rest of the world who are we inside.
wie. Ważny jest tutaj wzrost społecznej wieku, Gerontologia Polska, 2005, t. 13, nr 4 Unfortunately, media accept only one
świadomości, że nie chodzi tutaj tylko Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej beauty canon and without a doubt it is re-
o lepszy wygląd, czy bardziej dopasowane tożsamości. Gdańsk: GWP lated to the body, defined as „fit” or „slim”.
ubrania, ale także o dobrą kondycję orga- Goffman, E. (2010). Człowiek w teatrze życia codzien- How can people with weight disorders find
nizmu. Osoby biorące udział w ankiecie nego. Warszawa: KR themselves in this reality? This article is
miały bez wątpienia tego świadomość. Hyży, E. (2012). Kobieta, ciało, tożsamość. Kraków: based on the results of a study, where the
Dbałość o własne ciało bardziej zgodnie Univeristas author tried to find out if the limit of seeing
z medycznymi wskazaniami niż kolejnym Mauss, M. (1970). Socjologia i antropologia. someone as overweight person is consis-
modowym kaprysem przynosi korzyści na Warszawa: PWN tent with indications required by the medi-
wielu płaszczyznach, ponieważ, jak widać Melosik, Z. (1996). Tożsamość, ciało i władza. Teksty cal community? The purpose of this study
na podstawie przeprowadzonych badań, kulturowe jako (kon)teksty pedagogiczne. Poznań- was also investigation how people that can
nasze życie wraz z utratą dodatkowych kilo- Toruń: Wydawnictwo Edytor be described as ones having excess body
gramów staje się lżejsze pod każdym innym Obesity and overweight, Światowa Organizacja weight are perceived by others, what kind
względem. Zdrowia, maj 2012 of stereotypes and opinions about them
Stangor, C. (2009). The study of stereotyping, prejudice, are functioning in society? In the article
Martyna Krogulec – świeżo upieczona and discrimination within social psychology: A qui- also have been brought up issues of the
magister socjologii na Uniwersytecie Łódzkim. ck history of theory and research. W: T. D. Nelson pressure linked to attention towards weight
Członek Studenckiego Socjologicznego Koła (red.), Handbook of prejudice, stereotyping, and and its results.
Naukowego „Fojbe”. Jej zainteresowania oscylują discrimination. New York, NY: Psychology Press.
w ostatnim czasie wokół kultury i socjologii ciała, Turner, B.S. (1984). The Body and Society. Oxford: Keywords:
jak również wpływu stereotypów na funkcjonowa- Basil Blackwell. excess body weight,
nie społeczne jednostki. Interesuje się także socjo- Shilling, C. (2010). Socjologia ciała. Warszawa: PWN. pressure of slimming down, stereotypes.
logią polityki i problematyką ruchów społecznych Striegel-Moore, R. H., Franko, D. L. (2002). Body
w Polsce. image issues among girls and women. W: T. Cash,
martyna_krogulec@wp.pl T. Pruzinsky (red.), Body image. A handbook of
theory, research, and clinical practice (s. 183–191).
Bibliografia New York–London: The Guilford Press.
Baudillard, J. (2006). Społeczeństwo konsumpcyjne. Zarek, A., Szymańska, M. (2006). Obraz ciała ko-
Warszawa: Wydawnictwo Sic! biet i mężczyzn z uwzględnieniem wieku i BMI.

Postrzeganie Osob Z Nadmierna Masa Ciala Przez Ludzi Mlodych

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Postrzeganie Osob Z Nadmierna Masa Ciala Przez Ludzi Mlodych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

czy.sciec.

Źródło: badanie własne Źródło: badanie własne

You might also like