34567

EBERI 2 024

KAONGORA IBUKIN TE REIREI:

TUN 10–TURAI 7, 2024
TE KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 14
ANENE 56
Taua i Nanom te Koaua
TE BOTO N IANGO
Nora aron te Kristian ae
ikawai n te onimaki n iaia-
ngo ao ni karaoa ae boraoi
ma nanon te Atua ao ni ka-
raoi ana motinnano ma te
wanawana.
2
Ti na “Kakorakoraira n
Eweka te Mwaneka n Ikawai”
“Ti bia kakorakoraira n eweka te mwaneka n ikawai.”—EBERA 6:1.
TEUANA mai buakoni boong aika kakukurei irouia taanga boni
bungiakin natiia ae marurung raoi. Ma e ngae ngke kaaro a ta-
ngira natiia ae tibwa bungiaki, ma a aki tangiria bwa e na teima-
toa n riki bwa te merimeri. Ni koauana, a na rangi n tabeaianga
ngkana e aki ikaikawai. N aron naba anne e kukurei Ieho-
va ngkana ti toua te moani mwaneka ae te riki bwa taan rimwin
Iesu, ma E aki tangirira bwa ti na teimatoa n riki bwa merimeri
n te onimaki. (1Kor. 3:1) Ma e tuangira bwa ti na riki bwa Kris-
tian aika “ikawai raoi” n te onimaki.—1Kor. 14:20.
2 Tera nanon te riki bwa te Kristian ae ikawai raoi? Ti na ka-
ngaa n rikirake bwa Kristian aika ikawai n te onimaki? Ti na ka-
ngaa ni buokaki n ikawai n te onimaki man amwarake n taam-
nei aika matoatoa? Ao bukin tera bwa ti riai n rarawa nakon
onimakinara i bon iroura n te aro ae riao? Ti na rinanoni kae-
kaan titiraki aikai n te kaongora aei.
TERA NANON TE RIKI BWA TE KRISTIAN
AE IKAWAI N TE ONIMAKI?
3 Te taeka ni Kuriiti n te Baibara ae rairaki bwa “ikawai raoi”
e kona n nanona “ikawai,” “kororaoi,” ao “tabwanin raoi.”1
(1Kor. 2:6) Ti riki bwa Kristian aika ikawai raoi n te onimaki
ngkana ti kitan arora ni merimeri n te onimaki ao n riki bwa
mwaane ke aine aika ikawai n te onimaki. Ni koauana, ngkana
ti a roko n tiara anne ti aki riai ni katoka rikirakera. (1Tim.
4:15) Ti bane ni kona n riki bwa Kristian aika ikawai n te oni-
1 E ngae ngke a aki kabonganaaki taeka aika “ikawai n te onimaki” ao “tuai n ikawai n
te onimaki,” n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera ma a rin iango aikai iai. N te ka-
toto, n te boki ae Taeka N Rabakau ao e kaotaki kaokoron te aomata ae te rorobuaka n
ataei ae roo nanona, ma te aomata ae wanawana ao e ataibwai.—TaeRab. 1:4, 5.
1. Tera ae e tangiria Iehova mairoura?
2. Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?
3. Tera nanon te riki bwa te Kristian ae ikawai raoi n te onimaki?
A riai Kristian aika tuai n ikawai n te onimaki n reireinia aroia ni karaoi aia motinnano
ma te wanawana, n aroia ni maiuakini booto n reirei man te Baibara
(Nora barakirabe 6)
maki, n ikotaki naba ma rooro n rikirake. Ma
tera ae oti iai bwa e a ikawai n te onimaki te
Kristian temanna?
4 Te Kristian ae ikawai n te onimaki, e maiua-
kin ana tua ni kabane te Atua ao e aki rinorinoi
ake e kan ongeaba iai. E na boni karaoi kairua
ibukina bwa e aki kororaoi. Ma e kaotia ni
maiuna ni katoabong bwa e iaiango ao e kaka-
raoa ae boraoi ma nanon te Atua. E a tia ni ka-
rina te aroaro ae boou ao e kataia n taai nako
ni kaboraoa ana iango ma ana iango te Atua.
(IEbe. 4:22-24) E a tia ni kataneia i bon irou-
na bwa e na karaoi motinnano ma te wanawana
aika boto i aon ana tua Iehova ao ana boto n
reirei, ngaia are e aki kainnanoi tuua aika bati
bwa a na kairira arona. Ngkana e karaoa ana
motinnano, e kakorakoraa ni maiuakina are e
a tia ni motinnanoia.—1Kor. 9:26, 27.
5 N te itera are teuana, te Kristian ae tuai n
ikawai n te onimaki, e kona ni kai burebureaki
n “aia nanowanawana aomata ae bureburea te
aba” ao ni “keewe aika oteaki,” ao e kai kako-
4. Ko na kangaa ni kinaa te Kristian ae ikawai n te oni-
maki?
5. Tera ae kona n riki nakon te Kristian ae tuai n ikawai n
te onimaki? (I-Ebeto 4:14, 15)
auai rongorongo aika kewe i aon te intanete ao
ni mwamwanaaki irouia taan tannako man te
koaua.1 (Wareka I-Ebeto 4:14, 15.) E kona ni
bakantang irouia tabemwaang, ni kauekea te
kaiangatoa, ni kakaiun, ke ni kai bwaka n te ka-
ririaki.—1Kor. 3:3.
6 N aron ae taekinaki mai mwaina, e kabo-
tauaki n te Baibara aron te ikawai n te onimaki
ma aron ikawairaken te teei. Akea wanawanan
te teei, ngaia are e kainnanoa kamanoana ao
kairirana iroun te ikawai. N te katoto, e kona
te tina n tuanga natina ae uarereke bwa e
na taua baina ngkana a nang rinanon te ka-
wai. Ngkana e a ikawai riki teutana, e kona te
tina ni kariaia natina bwa e na rinanon te ka-
wai i bon irouna, ma e na boni kakauringa
natina bwa e na taraa raoi angamaingina ao
angaataina. Ngkana e a ikawai raoi te teei, e
a kona ni kararoaa i bon irouna man aeka
ni karuanikai akanne. N aroia ataei aika kai-
nnanoa te ibuobuoki mairouia ikawai bwa a
1 Nora te kaongora ae rereitaki ae “Kamanoko Man Rongorongo
Aika Akea Koauaia” i aan “Reirei Riki Tabeua” n jw.org ao n JW
Library.˙
6. E na kangaa ni kona ni kabotauaki aron te ikawai n te
onimaki? (Nora naba te taamnei.)
EBERI 2024 3
aonga ni kararoaa te kangaanga, a kainnanoa
naba te ibuobuoki Kristian aika tuai n ikawai n
te onimaki mairouia Kristian aika ikawai n te
onimaki, bwa a aonga ni kararoai baika a na
karuanikaia aia onimaki ao ni karaoi motinna-
no ma te wanawana. N te itera are teuana,
ngkana a na karaoi aia motinnano Kristian
aika ikawai n te onimaki, a iaiangoi booto n
reirei man te Baibara bwa a aonga n ataa ana
iango Iehova iai ao ni maiuakinna.
7 Nanon aei bwa e aki kainnanoa te ibuo-
buoki mairoun temanna te Kristian ae ikawai n
te onimaki? Tiaki ngaia anne. A kainnanoa
naba te ibuobuoki n tabetai naake a ikawai n te
onimaki. Ma te aomata ae tuai n ikawai n te
onimaki e kona ni kantaningaiia tabemwaang
bwa a na tutuangnga te bae e na karaoia ke ni
karaoa ana motinnano are e riai ni karaoia i
bon irouna. N te itera are teuana, te Kristian
ae ikawai n te onimaki e na karekea buoka-
na mairouia tabemwaang aika wanawana ao n
ataibwai riki, ma e ataia naba ae e kantaninga-
ia Iehova bwa e na boni ‘uota oini uotana.’
—IKar. 6:5.
8 N aroia ikawai ae a kaokoro aron taraakia,
a kaokoro naba Kristian aika ikawai n te oni-
maki n aroaroia ni Kristian, n aron te wa-
nawana, te ninikoria, te tituaraoi, ao te na-
noanga. Irarikina, ngkana a kaaitara ma te
kangaanga ae titeboo Kristian aika uoman aika
ikawai n te onimaki, e kona ni kakaokoro aia
motinnano ma a uaia ni boraoi ma te Baibara.
Ao e kona n riki anne mani mataniwin nanoia.
Ngaia are a aki kona ni motiki taekaia i mare-
naia e ngae ngke e kaokoro aia motinnano.
Ma a teimatoa ni katiteuanaaki.—IRom 14:10;
1Kor. 1:10.
7. A kainnanoa buokaia mairouia tabemwaang Kristian
aika ikawai n te onimaki?
8. N aanga raa ae a kaokoro iai i marenaia Kristian aika
ikawai n te onimaki?
4 TE TAUA-N-TANTANI
TI NA KANGAA N RIKIRAKE BWA KRISTIAN
AIKA IKAWAI N TE ONIMAKI?
9 Ti kona n ririkirake n ikawai n te aro n ra-
bwata i nanoni waakinakon te tai, ma akea te-
manna ae kona n rikirake bwa te Kristian ae
ikawai n te onimaki n akean te bae e na karao-
ia. N te katoto, a butimwaea te rongorongo ae
raoiroi taari ake i Korinto, a bwabetitoaki, a
karekea te taamnei ae raoiroi, ao a kakabwai-
aaki man reireinakia iroun te abotoro Bauro.
(Mwa. 18:8-11) Ma tabeua te ririki imwini bwa-
betitoaia, ao a bati aika teimatoa n tuai n ika-
wai n te onimaki. (1Kor. 3:2) Ti na kangaa n ta-
raia raoi bwa e na aki birimeere ikawaira n te
onimaki?
10 Ngkana ti kan eweka te mwaneka n ikawai,
ti riai moa ni karikirakea i nanora tangiran te
kan roko iai. A na bon aki kona n rikirake naa-
ke a “tangira te ronnano,” ake a tangiria n tiku
ni merimeri. (TaeRab. 1:22) Ti aki kani katoto-
ngia naake a a bon ikawai te aro n rabwata, ma
a teimatoa n onimakinia aia karo bwa a na ka-
raoi aia motinnano ibukia. Ngaira ti kan uota
oini uotara ni kaineti ma karikirakean ara oni-
maki. (Wareka Iuta 20.) Ngkana ko teimatoa
ngkai ni mwakuria ewekan te mwaneka n ika-
wai, tataro nakon Iehova bwa e na ‘karekea na-
nom iai ma ni mwakuria.’—IBir. 2:13.
11 E aki kantaningaira Iehova bwa ti na rikira-
ke n ikawai n te onimaki i bon iroura. A ka-
taubobongaaki naake a beku bwa taani kawa-
kintiibu ao taan angareirei n te ekaretia ni
Kristian, bwa a na buokira bwa ti na “ikawai
raoi” n te onimaki, “ao n rota kororaoin ika-
wain te Kristo.” (Wareka I-Ebeto 4:11-13.) E
9. Ti kona n rikirake bwa Kristian aika ikawai n te onimaki
n akean te bae ti na karaoia? Kabwarabwaraa.
10. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga n eweka te
mwaneka n ikawai? (Iuta 20)
11. Tera te ibuobuoki ae katauraoaki ibukira bwa ti aonga
n rikirake n ikawai n te onimaki? (I-Ebeto 4:11-13)
Ti reireinaki n amwarake n taamnei aika matoatoa arora
ni karaoi motinnano aika kakukureia Iehova
(Nora barakirabe 13)
katauraoa naba Iehova taamneina ae raoiroi ni
buokira bwa ti na karekea ana “iango te Kris-
to.” (1Kor. 2:14-16) Irarikina, e kairi korean
taian Euangkerio ake aua te Atua ni kaotii na-
koira aron Iesu n iaiango, n taetae, ao ana
mwakuri ngke e mena i aon te aba. Ngkana ko
kakairi n aron Iesu n iaiango ao ni mwakuri, ko
na kona n roko n tiam ae te riki bwa te Kristian
ae ikawai n te onimaki.
BUOKARA MAN AMWARAKE N
TAAMNEI AIKA MATOATOA
12Ngkana ti kan rikirake n ikawai n te oni-
maki, ti riai n reiakina ae bati riki nakon tii
“moan reirei ake taekani Kristo,” are e aana te
reirei ni Kristian. Tabeua mai buakoni moan
reirei aikai bon te rairannano, te onimaki, te
bwabetito, ao te mangauti. (Ebera 6:1, 2) Aikai
tabeua moan reirei aika a kakoauai Kristian ni
kabane. Anne bukina are e taekini iai baikai te
abotoro Betero ngke e uarongorongo nakoia
aomata aika bati ni Bentekota. (Mwa. 2:32-
35, 38) Ti riai ni butimwaei moan reirei aikai
bwa ti aonga n riki bwa taan rimwini Kristo. N
12. Baikara “moan reirei ake taekani Kristo”?
te katoto, e kauring Bauro bwa ngkana iai ae
kakeaa te reirei ibukin te mangauti ao tiaki
ngaia te Kristian ni koaua. (1Kor. 15:12-14) Ma
ti aki riai n tii reiakini moan reirei ibukin te ko-
aua.
13 Ni kaitaraan anne, amwarake n taamnei
aika matoatoa e aki nanonaki iai tii ana tua Ie-
hova ma e nanonaki naba iai ana boto n rei-
rei, aika buokira n ota n ana iango. Ngkana ti
na kakabwaiaaki man amwarake aikai, ti riai
n ukeuke n Ana Taeka te Atua, ni kananoa
ara iango iai, ao ni maiuakini baike ti reiakin.
Ngkana ti karaoa anne, ti a kataneiaira iai i bon
iroura ni karaoi motinnano aika kakukureia
Iehova.1—Wareka Ebera 5:14.
14 E kangaanga irouia Kristian aika tuai n ika-
wai n te onimaki bwa a na karaoi aia motinna-
no aika eti ngkana akea te tua iai n te Baibara.
1 Nora te kaongora n te maekatin aei ae “Te Bwai n Ukeuke n
Reirei”
13. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni kakabwaiaaki
man te amwarake n taamnei ae matoatoa are n Ebera 5:
14? (Nora naba te taamnei.)
14. E kangaa Bauro ni buokiia I-Korinto bwa a na rikira-
ke n ikawai n te onimaki?
EBERI 2024 5
E katauraoa Iehova te
ibuobuoki nakoia naake a
kainnanoa manga kaokani
korakoran aia onimaki
(Nora barakirabe 18)
A kona n namakinna tabemwaang ae a kona ni
karaoi baike a tangiri ngkana akea ana tua te
Baibara iai. Tabeman a kona n titiraki te tua
ibukin te bwai teuana ao bon akea te tua iai. N
te katoto, n taraana ao a titirakina Bauro Kris-
tian ake i Korinto bwa iai te tua ni kaineti ma
kanakin te amwarake ae kareanaki nakoia bo-
uannanti ke akea. E aki tuangia te bwai ae a na
karaoia Bauro, ma e kaota kakawakini kama-
nenaani mataniwin nanoia ao ‘inaomataia.’ E
taekini tabeua booto n reirei man te Baibara
aika kona ni buokiia ni karaoi aia motinnano
ae e na aki tabetabe iai mataniwin nanoia ao n
aki kabwakaia tabemwaang. (1Kor. 8:4, 7-9) E
buokiia I-Korinto Bauro bwa a na rikirake n
ikawai n te onimaki bwa a aonga ni kamanena
oin aia atatai, n oneani mwin are a na onima-
kina temanna ke ni kakaaei tuua.
15 E reke reireiara ae kakawaki man ana reta
Bauro nakoia Kristian aika taian Ebera. A aki
teimatoa n rikirake n te onimaki tabeman ma a
“manga okiri aroia ni kainnanoa te rannima-
mma ao tiaki amwarake n [taamnei] aika ma-
toatoa.” (Ebera 5:12) A aki reiakin ao ni buti-
15. E kangaa Bauro ni buokiia Kristian aika taian Ebera
bwa a na rikirake n te onimaki?
6 TE TAUA-N-TANTANI
mwaei baika boou aika e reireinia iai Iehova ri-
nanon te ekaretia. (TaeRab. 4:18) N te katoto,
a bati taan onimaki aika I-Iutaia ake a teimatoa
n taua te Tua Rinanoni Mote e ngae ngke e a tia
n toki te Tua aei 30 te ririki n nako n ana karea
Kristo. (IRom 10:4; Tit. 1:10) Ni koauana, e
na aki riai ni kangaanga bitakin aia iango Kris-
tian ake I-Iutaia bwa ai 30 te ririki imwin te bi-
taki! E kona temanna ae wareka ana reta Bau-
ro ae kairaki koreana aei nakoia taian Ebera, n
ataia ae bon amwarake n taamnei aika matoa-
toa kanoan te boki aei. A buokaki n ana reta n
ataia ae e raoiroi riki te anga ae boou ibu-
kin taromaurian Iehova are e karaoia rinanon
Iesu. Ao e angania naba te ninikoria bwa a na
teimatoa n uarongorongo n aki ongea te ka-
kaaitara mairouia I-Iutaia.—Ebera 10:19-23.
TI NA RARAWA NAKON ONIMAKINARA I BON
IROURA N TE ARO AE RIAO
16Ti aki tii kakorakoraira n eweka te mwane-
ka n ikawai n te onimaki ma ti na kateimatoa
naba. E kainnanoaki n aei bwa ti na rarawa
n onimakinira i bon iroura n te aro ae riao.
16. Tera ae ti riai ni karaoia irarikin ae ti na rikirake n ika-
wai n te onimaki?
(1Kor. 10:12) Ti riai n ‘teimatoa n tuoira’ i bon
iroura bwa ti na rikirake n ikawai n te onimaki.
—2Kor. 13:5.
17 N ana reta Bauro nakoia I-Korote ao e a
manga kaota naba riain te teimatoa n ikawai n
te onimaki. E ngae ngke a riki bwa Kristian
aika ikawai raoi n te onimaki, ma e kauringia
Bauro bwa a na aki mwamwanaaki n aia iango
kaain te aonnaba aei. (IKoro. 2:6-10) Ao e ka-
toatai n tataro Ebabera are e kinaia raoi kaain
te ekaretia bwa a na “teimatoa ni kororaoi,” ke
n ikawai n te onimaki. (IKoro. 4:12) Tera rei-
reiara? A ataia Bauro ao Ebabera ae te teima-
toa n ikawai n te onimaki e kainnanoa te kako-
rakora ao ana boutoka te Atua. A tangiriia
I-Korote bwa a na teimatoa n riki bwa Kristian
aika ikawai raoi n te onimaki n aki ongei ka-
ngaanga ake a rinanoi.
18 E kauringia Bauro taian Ebera ae e kona te
Kristian ae ikawai n te onimaki ni kabuaa ako-
ana iroun te Atua. E kona ni matoatoa nanon
te Kristian n te aro are e aki kona ni ma-
nga raira nanona ao ni karekea kabwaraan ana
17. E kangaa ni kaotia Bauro n ana reta nakoia I-Korote
riain te teimatoa n ikawai n te onimaki?
18. Tera ae kona n riki nakon te Kristian ae ikawai n te
onimaki? (Nora naba te taamnei.)
KO NA KANGAA NI KAEKA?
˛ Tera nanon te riki bwa te ˛ Ti na kangaa n rikirake bwa
Kristian ae ikawai n te oni- Kristian aika ikawai n te oni-
maki? maki?
bure mairoun te Atua. E kakukurei bwa e aki
riki aei nakoia taian Ebera. (Ebera 6:4-9) Ma
tera aroia naake a katoka aia beku ke ni kaba-
neaki man te ekaretia, ma imwina a manga
rairi nanoia? E oti n rairan nanoia ma te nano-
rinano bwa a kaokoro ma naake e korei taekaia
Bauro. Ma ngkana a okira Iehova a kainnanoa
te ibuobuoki are e katauraoia Iehova. (Etek.
34:15, 16) A kona unimwaane ni bairea te-
manna te tia Kakoaua ae mwaatai bwa e na
buokiia ni manga kaoka korakoran aia oni-
maki.
19 Ngkana ko kakorakorako ngkai n eweka te
mwaneka ae te riki bwa te Kristian ae ikawai n
te onimaki, ko boni kona n roko n tiam anne!
Teimatoa ni kang amwarake n taamnei aika
matoatoa ao kaboraoa am iango ma ana iango
Iehova. Ao ngkana ko a ikawai n te onimaki,
teimatoa n riki bwa te Kristian ae ikawai raoi n
te onimaki.
19. Tera tiara ae ti riai n uaiakinna?

KABWARABWARAAN TE TAAMNEI Iteraniba 5: Te tari te
mwaane ae maiuakini booto n reirei ake e reiakin n Ana
Taeka te Atua n rinean ana kaakibotu.
˛ Bukin tera bwa ti riai n rara-
wa nakon onimakinara i bon
iroura n te aro ae riao?
ANENE 65
Kekerake Riki!
TE KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 15

Kakorakoraa Onimakinan
Ana Botaki Iehova Iroum
ANENE 124 “Kam na uringia akana kairiri i buakomi, ake a taekina
Kakaonimaki ni Koaua ana taeka te Atua nakoimi.”—EBERA 13:7.

TE BOTO N IANGO NGKANA e angania ana aomata Iehova mwiokoaia, e kantani-

Arom ni kakorakoraa ao ngaiia bwa a na karaoia n te aro ae baireaki raoi. (1Kor. 14:33)
ni kateimatoa onimakinan N te katoto, bon nanon te Atua bwa e na tataekinaki te rongo-
ana botaki Iehova. rongo ae raoiroi n te aonnaba ni kabutaa. (Mat. 24:14) E mwi-
okoa Iesu Iehova bwa e na kaira te mwakuri anne. Ao e taraia
raoi Iesu bwa e na karaoaki n te aro ae baireaki raoi. N te
moan tienture ngke a a tei ekaretia n taabo aika kakaokoro, ao
a mwiokoaki unimwaane bwa a na anga te kaetieti ao a na kai-
riri. (Mwa. 14:23) E kaainaki te rabwata n unimwaane are i Ie-
rutarem irouia abotoro ao unimwaane, ake a karaoi babaire
ibukia ekaretia nako ake a kantaningaaki bwa a na ongeaba iai.
(Mwa. 15:2; 16:4) Ibukin ongeabaia nakoni kaetieti ake a ka-
rekei, “a teimatoa ni kakorakoraaki taian ekaretia n te oni-
maki, ao e a rarakarake mwaitiia kaaia.”—Mwa. 16:5.
2 E teimatoa naba Iehova ni baireiia raoi ana aomata ni

boong aikai. Man 1919 ao e kabongana Iesu te kurubu ae ua-

rereke ae kaainaki irouia taari mwaane aika kabiraki, bwa a na
bairea raoi te mwakuri n uarongorongo ao ni katauraoa te
amwarake n taamnei nakoia taan rimwina.1 (Ruka 12:42) E oti
1 Nora te bwaoki ae “Bukin Tera Ngkai 1919?” n te boki ae Te Taromauri ae Itiaki Ibukin
Iehova—E a Kaokaki! i. 102-103.

1. A kangaa ni baireaki raoi ana aomata Iehova n te moan tienture?

2. E kangaa Iehova ni katauraoa te kairiri ao te amwarake n taamnei man
1919?

8
raoi bwa e kakabwaiaa Iehova aia mwakuri
kaain te kurubu anne.—Ita. 60:22; 65:13, 14.
3 Ti na bon aki kona ni karaoa te mwakuri
are e mwiokoira iai Iesu bwa ti na karaoia,
ngke arona bwa ti aki baireaki raoi. (Mat. 28:
19, 20) N te katoto, ngke arona bwa a aki bai-
reira taari mwaane nakon aonon nako ara
ekaretia ake ti na uarongorongo iai, ao ane ti
nang uarongorongo ngkanne n taabo ake ti
bon tangiri. A kona n okioki karaoan aono ta-
beua irouia taan uarongorongo aika bati, ao
aono ake tabeua a a bon aki karaoaki. Ko kona
n iangoi riki aanga tabeua ake ti kakabwaiaaki
iai ngkana ti baireaki raoi?
4 N aron Iesu ni baireiia taan rimwina ni me-
nana i aon te aba, e teimatoa naba ni baireiia
ana aomata te Atua ni boong aikai. N te kao-
ngora aei, ao ti na rinanon ana katoto Iesu
ao aron ara botaki ni kakairi irouna. Ti na
maroroakina naba arora ni kona ni kaota oni-
makinan ana botaki Iehova.
E KAKAIRI ARA BOTAKI N ANA KATOTO IESU
5 E reiakina te bae e na karaoia Iesu ao ae e
na taekinna, mairoun Tamana are i karawa. N
aron are e karaoia Iesu, e kabotoi naba ana rei-
rei ibukin te aroaro ni maiu ana botaki Iehova
ao ana kairiri i aon Ana Taeka te Atua. (Ware-
ka Ioane 8:28; 2Tim. 3:16, 17) Ti aki toki ni
kauringaki bwa ti na wareka Ana Taeka te Atua
ao ni maiuakinna. Ti kangaa ni kakabwaiaaki
ngkana ti kakairi n te reirei ni kairiri aei?
6 Ti rangi ni kakabwaiaaki ngkana ti ukeuke
n reirei n te Baibara ao ni kamanenai ara boki
3- 4. (a) Taekina te katoto ibukini kakabwaiaakira
ngkana ti baireaki raoi. (b) Tera ae ti na rinanona n te
kaongora aei?
5. Tera te anga teuana ae ti kakairi iai n ana katoto Iesu?
(Ioane 8:28)
6. Tera te anga teuana ae kakawaki ae ti kakabwaiaaki iai
man te ukeuke n reirei n te Baibara?
ni Kristian ao baika katauraoaki. N te katoto,
ti a kona ni kabotaui ana reirei te Baibara
ma te kairiri are ti karekea man ara botaki.
Ngkana ti noria bwa e boto i aon te Baibara te
kairiri are ti karekea, ane e na korakora riki
onimakinan ana botaki Iehova iroura.—IRom
12:2.
7 E tataekina “te rongorongo ae raoiroi ae
taekan ana Tautaeka n Uea te Atua” Iesu.
(Ruka 4:43, 44) E tua naba Iesu nakoia taan
rimwina bwa a na uarongorongoa taekan te
Tautaeka n Uea. (Ruka 9:1, 2; 10:8, 9) A bane
kaain ana botaki Iehova ni boong aikai n ua-
rongorongoa te Tautaeka n Uea, n aki ongeia
bwa a mena ia ke mwaitira mwiokoaia i nanon
ana botaki Iehova.
8 Ti kakabwaiaaki ngkai ti kona n tataekina
te koaua ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua
nakoia tabemwaang! A aki kona aomata ni ka-
bane ni karekea te kakabwaia anne. N te kato-
to, ngke e mena Iesu i aon te aba, ao e aki
kariaia bwa a na tataekina te koaua ibukina
taimonio. (Ruka 4:41) Ni boong aikai, ao te
aomata ae e kan uataboa te mwakuri ni mini-
ta ma ana aomata Iehova, e riai n tau nakon
te kakabwaia anne. Ti kaota ara kakaitau ae
bati n te kakabwaia anne n arora n uarongo-
rongo n taabo ao n taai ake ti kona iai. N aron
Iesu, tiara bon unikan ao tebotebokani ko-
raan te koaua ibukin te Tautaeka n Uea i na-
noia aomata.—Mat. 13:3, 23; 1Kor. 3:6.
9 E kaota Iesu aran te Atua. E taku Iesu n
ana tataro nakon Tamana are i karawa: “I a tia
ni kaota aram.” (Ioa. 17:26) N aron Iesu, e ka-
banea naba ana konaa ana botaki Iehova ni
buokiia aomata bwa a na ataa aran te Atua. E
7. Tera are e uarongorongoa taekana Iesu, ao e kangaa
ana botaki Iehova ni kakairi n ana katoto?
8. Tera ae ti kakabwaiaaki iai?
9. E kangaa ana botaki Iehova ni kaota aran te Atua?
EBERI 2024 9
kaotaki raoi aei n te Baibara ae Tabu ae te Rai-
rai ae te Aonnaba ae Boou ngke e a kaoka aran
te Atua nakon nnena ae riai. E a tauraoi ngkai
te Baibara aei ae bwanin ke mwakorona n tae-
tae aika raka i aon 270. N te Bukinibaa A4 ao
A5 n te rairai aei, ao ane ko na kunei rongoro-
ngo ni kaineti ma kaokan aran te Atua n te
Baibara. N te Bukinibaa C n te Baibara n Ingi-
riti ae te Study Bible ao a katauraoaki bwaai
ni kakoaua aika bati, ae e riai n oti aran te
Atua 237 te tai n te Baibara ae te Koroboki ni
Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti.
10 N aron Iesu, ti kani buokiia naba aomata
aika bati bwa a na ataa aran te Atua. Ngke e a
ataa aran te Atua temanna te aine i Myanmar
ae 67 ana ririki ao a tiinako raninmatana ao e
taku: “I a tibwa ongo ngkai ae Iehova aran te
Atua. . . . Ko reireinai te bwai ae moan te ka-
kawaki ae I tuai n ataia mai mwaina.” N aron
ae oti n te rongorongo aei, e kona ataakin
aran te Atua ni bita maiuia aomata aika raoi-
roi nanoia.
TEIMATOA NI KAOTIOTA
ONIMAKINAN ARA BOTAKI
11 Tera te anga teuana ae a kona iai uni-
mwaane ni kaota onimakinan ana botaki te
Atua? Ngkana a karekea te kaetieti, a riai uni-
mwaane ni karaua raoi ni warekia ao ni kaba-
nea aia konaa ni kakairi iai. N te katoto, a aki
tii karekea te kairiri ni kaineti ma aroni karao-
ani mwiokoaia ibukini bobotaki ao aroia n ta-
taro ibukia kaain te ekaretia, ma aroia naba n
tabeakinia ana tiibu Kristo. Unimwaane aika
kakairi n ana kaetieti te Atua a buokiia naake
a mena i aan aia tararua n namakinna ae a ta-
beakinaki raoi ao n tangiraki.
10. Tera reireiam man rongorongon te aine ae maeka i
Myanmar?
11. A na kangaa unimwaane ni kaota onimakinan ana
botaki Iehova? (Nora naba te taamnei.)
10 TE TAUA-N-TANTANI
12 Ngkana ti anganaki te kaetieti mairouia
unimwaane, ti riai n tauraoi n ongeaba iai. Ka-
raoan anne, e na bebete riki irouia akana kai-
riri karaoan aia mwakuri. Ti kaungaaki n te
Baibara bwa ti na ongeaba ao n aantaeka irou-
ia akana kairiri. (Wareka Ebera 13:7, 17.) N
tabetai e kona ni kangaanga anne. Bukin tera?
Ibukina bwa a aki kororaoi mwaane aikai. Ma
ngkana ti kaatuua ara iango i aon aroaroia
aika bubuaka ao tiaki aika raraoi, ti a buo-
kiia iai naake a riribaira. N te aro raa? Ti
nang kamemeerea iai onimakinan ana botaki
te Atua iroura, ae te bwai ae a tangiria taani
kakaaitaraira bwa e na riki. Tera te bwai ae
ti kona ni karaoia bwa ti aonga n atai aia kewe
naake a riribaira ao n rarawa nako iai?
TAI KARIAIA TABEMWAANG BWA
A NA KAMAMARAA ONIMAKINAN ANA
BOTAKI TE ATUA IROUM
13 A kataia taani kakaitaraa te Atua ni ka-
buakakai baika raraoi ibukin ana botaki Ieho-
va. N te katoto, ti reiakinna man te Baibara
bwa e kantaningaiia Iehova taan taromauria
bwa a na itiaki n rabwataia, n aroaroni maiu-
ia, ao n aia onimaki. E taekinna bwa ane e ka-
karaoa ae buakaka, e na kamwawaaki man te
ekaretia. (1Kor. 5:11-13; 6:9, 10) Ti ongeaba
nakon ana tua te Baibara anne. Ma a kataia
taani kakaaitara ni kabongana te tua anne ni
bukinira iai bwa ti tuamatoa, ti momotikitae-
ka, ao ti aki tatangira.
14 Kinaa raoi te tia kakaaitara. Bon Tatan
te Riaboro are e taekini karaki aika aki ko-
aua. Boni ngaia “taman te kewe.” (Ioa. 8:44;
12. (a) Bukin tera bwa ti riai n ongeaba irouia akana kai-
riri? (Ebera 13:7, 17) (b) Bukin tera bwa ti riai ni kaatuua
ara iango i aon aroaroia aika raraoi akana kairiri?
13. A kangaa taan riribaa te Atua ni kataia ni kabuaka-
kaa ana botaki?
14. Antai raoi ae e taekini karaki aika aki koaua ibukin
ana botaki Iehova?
A buokira unimwaane bwa ti na onimakina te kairiri are
e katauraoaki man ana botaki Iehova
(Nora barakirabe 11)
KBwaai 3:1-5) Ngaia are ti riai ni kantaningaa
Tatan bwa e na kabonganaia taani boutokaia
n tataekini karaki aika aki koaua ibukin ana
botaki Iehova. E oti koauan aei n te moan
tienture.
15 E ngae ngke e kororaoi Natin te Atua ae
Iesu ao e karaoi kakai aika kamimi, ma Tatan e
kamanenaia tabeman aomata ni kabutiinako
keewe ibukin Iesu. N te katoto, a tuangia ao-
mata mataniwin Aaro ae e reke mwaakan Iesu
ni kanakoia taimonio mairoun “aia tia tau-
taeka taimonio.” (Mareko 3:22) Ngke e a ka-
boowiaki Iesu, ao a bukinna mataniwin Aaro
bwa e bakannatua ao a anai nanoia te koraki
aika bati bwa a na tua kamatean Iesu. (Mat.
27:20) Imwina, ngke a tataekina te rongoro-
ngo ae raoiroi taan rimwini Kristo, ao naake a
15. Tera are a karaoia mataniwin Aaro nakon Iesu ma
taan rimwina?
kakaaitaraia “a kakiriwei nanoia aomata . . .
ma ni kananobuakaia” bwa a na bwainikirinia
Kristian akanne. (Mwa. 14:2, 19) Ni kaineti
ma Mwakuri 14:2, ao e kabwarabwaraaki ae
kangai n Te Taua-n-Tantani ae bwain Ritembwa
1, 1998, n te taetae n Ingiriti: “A aki rauaki na-
noia taani kakaaitaraia I-Iutaia ngke a ribaa te
rongorongo, ma a mwananga naba ni kabua-
kakaia ao ni kataia ni kairiia Tientaire bwa a
na kaaitaraia Kristian.”
16 E aki toki ana kewe Tatan n te moan tien-
ture. E bon teimatoa naba ni boong aikai ni
“burebureiia kaain te aonnaba ni kabutaa.”
(TeKao. 12:9) Ngkana ko ongo karaki aika aki
raraoi ibukin ara botaki ke ibukia taari mwaa-
ne aika kairiri, uringa aroia taan riribaa te
Atua n te moan tienture ni karaoa ae aki riai
16. Tera ae ti riai n uringnga ngkana ti ongo karaki aika
aki koaua?
EBERI 2024 11
 Arom Ngkana Ko Ongo Karaki
Aika Aki Koaua
Ti kona n ongoraei karaki aika aki koaua
n aanga aika kakaokoro. N te katoto, a kona
tarira ao mwaanera n te ekaretia n tibwai
nakoira rongorongo tabeua bwa a kani kau-
ngaira, ma a aki moa tuoia bwa e koaua ke e
aki. A kona n roko naba iroura rinanon te
meeri. Ke ti kona n ongo irouia taan tannako
man te koaua ake ti kona ni kaitiboo ma
ngaiia n te mwakuri ni minita ma a bakaea te
ongora n ara rongorongo.
1. Aia karaki tarira ao mwaanera n te
ekaretia:
Titirakina raoraom bwa e boni koaua raoi ana
karaki are e taekinna ke e aki. Ngkana e aki
koaua raoi iai, tai ongoraea te karaki anne ao
tai tibwaia nako.—TaeRab. 14:15.
2. Meeri aika kamimi ibukia ana aomata
Iehova:
N tabetai a kona n roko meeri aikai man ana
meeri raoraom. Tuoia raoi bwa e boni kana-
koa te meeri anne raoraom ao e ataia bwa e
nako raoi mai ia ke e aki. Ngkana tiaki ngaia
ae e kanakoa ke e aki koaua iai, kamauna.
—TaeRab. 27:12.
3. Taan tannako man te koaua aika a
karabai taekaia ao ni bakaaea te ongora
n ara rongorongo:
Ngkana ko noria bwa e a moanna temanna
n taekina te bwai ae aki raoiroi ibukin ana
botaki te Atua ke ni kataia n tibwai iango
mairouia taan tannako man te koaua, katoka
te maroro ma te karinerine.—2Ioa. 10.

12
nakon Iesu ma taan rimwina. A bwainikirinaki
ana aomata Iehova ni boong aikai ao a taeki-
naki keewe ibukia n aron raoi are e a ka-
man taekinaki n te Baibara. (Mat. 5:11, 12) Ti
na bon aki kakoauai karaki aika aki koaua
ngkana ti uringa teuare kauekei rongorongo
akanne ao ti waekoa ni karaoa te bwai teuana.
Tera ae ti riai ni karaoia?
17 Rarawa n ongoraei karaki aika aki koaua.
E anga kaetieti aika mataata te abotoro Bau-
ro ibukin arora ngkana ti ongo karaki aika aki
koaua. E tuanga Timoteo bwa e na “tua na-
koia tabemwaang bwa a na aki . . . tabeakini
karaki aika aki koaua” ao a na “tai mutiaki-
ni karaki aika aki koaua aika kakeai bongani
baika tabu.” (1Tim. 1:3, 4; 4:7) E ngae ngkana
e kona te teei n anaa te bwai teuana mai i aon-
tano ao ni karinna i wina, ma te aomata ae ika-
wai ae ataa te kangaanga e na bon aki kona ni
karaoa anne. Ti rawa n ongoraei karaki aika
aki koaua ibukina bwa ti ataa nibwan te kewe.
17. Ti na kangaa n rarawa n ongoraei karaki aika aki ko-
aua? (2 Timoteo 1:13) (Nora naba te bwaoki ae “Arom
Ngkana Ko Ongo Karaki Aika Aki Koaua.”)
KO NA KANGAA NI KAEKA?
˛ N aanga raa ae a kakairi ˛ Ti na kangaa n teimatoa
iai ana aomata te Atua iroun ni kaotiota onimakinan ana
Iesu? botaki Iehova?
Ti bon tii ongoraei “taeka aika koaua.”—Wa-
reka 2 Timoteo 1:13.
18 Ti a tia n rinanoi tii tenua mai buakon aa-
nga aika bati aika e kakairi iai ana botaki te
Atua iroun Iesu. Ngkana ko ukeuke n te Bai-
bara, nori aanga riki tabeua ake e kakairi iai
ara botaki n ana katoto Iesu. Buokiia tabe-
mwaang n am ekaretia bwa a na karikirakea
onimakinan ana botaki te Atua. Ao teima-
toa ngkoe ni kaotiota onimakinana iroum, n
arom ni beku iroun Iehova ma te kakaonima-
ki ao n nimta ana botaki are e kamanena ni ka-
kororaoa iai nanona. (TaiAre. 37:28) Ti bia
teimatoa ni kawakina kakabwaiaara ae raona-
kia ana aomata Iehova aika tatangira ma ni
kakaonimaki ni koaua.
18. Ti na kangaa ni kaotia bwa ti onimakina ana botaki
Iehova?

KABWARABWARAAN TE TAAMNEI Iteraniba 11: Imwini
maroroakinani babaire ibukin te uarongorongo n ana
tabo te botannaomata irouia unimwaane, ao e a taekina
naba te kaetieti te mataniwi n te kurubu nakoia taan ua-
rongorongo bwa a na tei n tinanikua te oo.
˛ Tera ae ti riai ni karaoia
ngkana ti ongo karaki aika
aki koaua?
ANENE 103
Boni Bwaai n Tituaraoi Taani Kawakintiibu
TE KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 16
ANENE 64
Kimwareirei n Uataboan
te Mwakuri n Tai
TE BOTO N IANGO
N te kaongora aei ao ti
na rinanoi mwaneka aika
ti kona ni karaoi ibukini ka-
rikirakeani kimwareireira n
te mwakuri ni minita.
14
Arora ni Kimwareirei Riki
n te Mwakuri ni Minita
“ Beeku iroun Iehova ma te kakatonga.”—TAIARE. 100:2.
NGKAI ana aomata Iehova ngaira, ti uarongorongo nakoia ao-
mata ibukina bwa ti tangira Tamara are i karawa ao ti kani buo-
kiia raora n aomata bwa a na kinaa. A bati taan uarongorongo
aika rangi ni kimwareirei n te mwakuri n uarongorongo. Ma a
noria tabemwaang bwa e kangaanga rekeni kimwareireia iai.
Bukin tera? Tabeman a rangi ni mamaamaa ao a namakinna
bwa a aki tau iai. Tabeman a namakinna bwa a aki riai ni kawa-
ri mwengaia aomata ngkana a aki kaoaki. Tabeman a kona ni
maaka ae a na aki butimwaeaki. Tabeman a reireinaki bwa a na
aki kakauntaeka ma tabemwaang. N aki ongea tangiran Iehova
ae bati irouia taari aikai ma a noria bwa e kangaanga irouia ta-
taekinan te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata aika a aki ki-
naia. Ma a ataia ae kakawaki te mwakuri aei ao a katoatai n ua-
taboia. Ai kukureira Iehova irouia!
2 E kangaanga iroum n tabetai karekeani kimwareireim n te
mwakuri ni minita ibukin aeka n namakin akanne? Ngkana
ngaia anne, tai kabwaraa nanom. Namakinan ae ko aki tau e
kona n oti iai ae ko nanorinano n rawa ni kani kabotoko i ma-
taia aomata, ao ko aki naba kani kauntaeka ma ngaiia. Ao akea
temanna ae tangiria ni kan ribaaki, moarara riki ngkana e ka-
taia ni karaoa ae raoiroi ibukia tabemwaang. E atai raoi kangaa-
nga aika ko boo ma ngaai Tamam are i karawa ao e tangiria n
anganiko te ibuobuoki are ko kainnanoia. (Ita. 41:13) N te kao-
ngora aei, ao ti na rinanoi reirei n ibuobuoki aika nimaua ibu-
1. Tera aia namakin tabeman ni kawaraia aomata n te mwakuri ni minita?
(Nora naba te taamnei.)
2. Bukin tera bwa ko aki riai ni kabwaraa nanom ngkana e kangaanga iroum
karekeani kimwareireim n te mwakuri ni minita?

kin arora ni kabokorakora ma namakin aikai
ao arora ni karikirakea te kimwareirei n te
mwakuri ni minita.
KARIAIA ANA TAEKA TE ATUA BWA
E NA KAKORAKORAKO
3 N taai naba ake rimoa ao a a tia ni kakora-
koraaki ana toro te Atua n ana rongorongo,
ngke a karaoa mwiokoaia ae kangaanga. Ia-
ngoa ana katoto te burabeti are Ieremia. E ra-
raoma ngke e anganaki mwiokoana iroun Ie-
hova bwa e na uarongorongo. E taku Ieremia:
“I babanga n taetae bwa bon te teei ngai.” (Ier.
1:6) E kangaa n tokanikai i aon namakinan ae
e aki tau? E karekea korakorana man te baere
e taekinna te Atua nakoina. E taku Ieremia:
“Ai aron te ai ae ura ae kainaki i nanon riiu, ao
I a kua n tautaua.” (Ier. 20:8, 9) E ngae ngke e
kangaanga te uarongorongo n te aono are e
mena iai Ieremia, ma e karekea te korakora are
kainnanoia ibukini kakororaoani mwiokoana,
man te rongorongo are e anganaki bwa e na ta-
taekinna.
4 A karekea korakoraia Kristian man te ro-
3. Tera are e buoka te burabeti are Ieremia n uarongo-
rongo nakoia aomata?
4. Tera ae e na riki ngkana ti wareka Ana Taeka te Atua
ao ni kananoa ara iango i aona? (I-Korote 1:9, 10)
Ko kukurei n te mwakuri
n uarongorongo?
(Nora barakirabe 1)
ngorongo are n Ana Taeka te Atua. Ngke e ko-
roboki te abotoro Bauro nakon te ekaretia i
Korote ao e taekinna bwa karekean te atatai ae
eti, e na kairiia taari bwa a na “nakonako n te
aro ae tau i matan Iehova” ngkai a teimatoa “ni
karikiuaa ni mwakuri nako aika raraoi.” (Wa-
reka I-Korote 1:9, 10.) A irekereke mwakuri
aika raraoi akanne ma tataekinan te rongoro-
ngo ae raoiroi. Ngaia are ngkana ti wareka Ana
Taeka te Atua ao ni kananoa ara iango i aona,
e a kakorakoraaki onimakinan Iehova iroura
ao ti a ota riki ni kakawakin tibwaan te rongo-
rongo ibukin te Tautaeka n Uea.
5 Ngkana ti na kakabwaiaaki man Ana Taeka
te Atua, ti aki riai ni katawea ara wareware, ara
ukeuke, ao kananoan ara iango. Kabongana
am tai ae bati. Ngkana ko nora te kibu teu-
ana ae e kangaanga otam iai, tai tarariaoia. Ma
kamanena te Watch Tower Publications Index ke
te Research Guide for Jehovah’s Witnesses ni ka-
kaaea kabwarabwaraan te kibu anne. Ngkana
ko kabongana am tai n ukeuke, ane e na kako-
rakoraaki iroum onimakinan ae e koaua Ana
Taeka te Atua. (1Tet. 5:21) Ngkana ko a onima-
kinna riki, ane ko na kimwareirei riki n tibwaa
te bae ko a tia n reiakinna ma tabemwaang.
5. Ti na kangaa ni kakabwaiaaki n ara wareware n te Bai-
bara ao n ara ukeuke iai?
EBERI 2024 15
 KATAURAOI RAOI IBUKIN
TE MWAKURI NI MINITA
6 Ngkana ko katauraoi raoi ibukin te mwaku-
ri ni minita, ko na namakina te aki nakonnano
ngkana ko taetae nakoia aomata. E buokiia
Iesu taan rimwina bwa a na tauraoi imwain ae
e kanakoia n te mwakuri ni minita. (Ruka 10:
1-11) Ibukina bwa a maiuakini baike e reiaki-
nia Iesu, a a kona taan rimwina n namakina
te kimwareirei ni baike a kona ni kakororaoi.
—Ruka 10:17.
7 Ti na kangaa ni katauraoira ibukin te mwa-
kuri ni minita? Ti riai n iangoia bwa ti na ka-
ngaa n taekina te koaua n te aro ae anainano n
oin ara taeka. E ibuobuoki naba ngkana ti ia-
ngoi uoua ke tenua aroia aomata n te aono
anne ao n iangoia bwa tera arora ni kaekaia.
Ao ngkana ti a kawariia aomata, ti kona ni ka-
taia n taetae ma te aki nakonnano, te wingare,
ao ni kaota te kan iraorao.
8 E kabotaua mwiokoara ae te mwakuri n ua-
6. Bukin tera ngkai ti riai ni katauraoi raoi ibukin te mwa-
kuri ni minita?
7. Ti na kangaa ni katauraoira ibukin te mwakuri ni mini-
ta? (Nora naba te taamnei.)
8. N te aro raa ae a riki iai Kristian bwa kaanga mwangko
aika taano n aron are taekinaki n ana kaikonaki te aboto-
ro Bauro?
Katauraoi raoi ibukin
te mwakuri ni minita
(Nora barakirabe 7)
16 TE TAUA-N-TANTANI
rongorongo te abotoro Bauro ngke e kangai:
“Ma iai iroura te bwai ae kakawaki i nano-
ni mwangko aika taano.” (2Kor. 4:7) Tera te
bwai ae kakawaki aei? Bon te mwakuri ni kaka-
maiu ae tataekinan te rongorongo ibukin te
Tautaeka n Uea. (2Kor. 4:1) Tera mwangko
aika taano? A tei ibukia ana toro te Atua aika
a tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia
aomata. N ana bong Bauro ao a kamanenai
kaatibu aika karaoaki man te bokaboka taan
iokinibwai bwa nneni baika kakawaki, n aron
te amwarake, te wain, ao te mwane. N aron
naba anne, e onimakinira Iehova n te rongoro-
ngo ae kakawaki ae taekan te rongorongo ae
raoiroi. Man ana ibuobuoki Iehova, ti a kona
ni karekea te korakora are ti kainnanoia n ta-
taekina te rongorongo ma te kakaonimaki.
TATARO IBUKIN TE NINIKORIA
9 N tabetai ti kona ni maakuia aomata ke ni
maaka ae ti na ribaaki. Ti na kangaa n tokani-
kai i aon te kangaanga anne? Iangoa aia tataro
abotoro ngke a tuangaki bwa a na aki uarongo-
rongo. N oneani mwin are a na maaku, a bubu-
tiia Iehova bwa e na buokiia n “teimatoa n tae-
9. Ti na kangaa n tokanikai i aoni maakakia aomata ke
maakakin ae ti na ribaaki? (Nora naba te taamnei.)

kina [ana] taeka ma te ninikoria ae bati.” E
waekoa Iehova ni kaekaa aia tataro. (Mwa. 4:
18, 29, 31) Ngkana ti rotaki ni maakakia aoma-
ta n tabetai, ti riai naba n tataroa ana ibuo-
buoki Iehova. Bubutiia Iehova buokam bwa e
na buokiko ni katokanikaia tangiraia aomata
nakoni maakakia.
10 E a tia Iehova ni mwiokoira bwa taani Ka-
koaua ibukina, ao e berita bwa e na buokira ni
kaninikoriaira. (Wareka Itaia 43:10-12.) Ia-
ngoi aanga aika aua aika e karaoa iai anne. Te
moan, e memena iroura Iesu n taai ake ti tatae-
kina iai te rongorongo ae raoiroi. (Mat. 28:18-
20) Te kauoua, e a tia Iehova ni mwiokoiia
anera bwa a na buokira. (TeKao. 14:6) Te kate-
nua, e a tia Iehova n anganira taamneina ae
raoiroi bwa te tia ibuobuoki ni kauringira bai-
ke ti reiakin. (Ioa. 14:25, 26) Te kaaua, e a tia
Iehova ni katauraoiia taari n te onimaki bwa a
na buokira. Man ana ibuobuoki Iehova ao aia
boutoka taari aika tatangira, a a reke baika ti
kainnanoi bwa ti aonga n ninikoria ao n teima-
toa n uarongorongo.
10. E kangaa Iehova ni buokira ni kakororaoa mwiokoara
ae taani Kakoaua ibukina? (Itaia 43:10-12)
Tataro ibukin te ninikoria
(Nora barakirabe 9)
TAURAOI NI KANGARAOIKO AO BWAINA
TE IANGO AE RIAI
11 E bwara nanom ngkana ko noria bwa tii ta-
beman aomata aika reke n aia auti? E aera ko
aki titirakiniko aei: ‘A mena ia ngkai aomata
aika n au aono aei?’ (Mwa. 16:13) ‘A mena n
te tabo ni mwakuri ke a nako ni boobwai?’
Ngkana e riki anne, ko kona ni karekeia riki ao-
mata n te uarongorongo i rarikin te kawai? E
taku te tari te mwaane ae Joshua, “E reke au
tai n uarongorongo ngke I nakonako i nanon
taabo ni boobwai ao nneni baao ni mwamwa-
nanga.” E kuneia riki aomata aika bati n aia
auti teuaei ma buuna ae Bridget ngke a kawa-
riia aomata n te moantairiki ao ni bwakantaain
naba te Taabati.—IEbe. 5:15, 16.
12 Ngkana a aki kaota te kan ongora aomata,
kataia n iangoia bwa tera aia koaua ke tera ae
a tabeaianga iai. A kamanena te titiraki are ni
moan te turaeki Joshua ao Bridget ni maro-
ro iai ma aomata. N te katoto, ngke a kama-
nena te turaeki ae Tera Aron Iangoan te Baibara
11. Ko na kangaa ni kuneia aomata aika bati n te mwaku-
ri ni minita? (Nora naba te taamnei.)
12. Ti na kangaa n ataa aia koaua aomata ke te bwai ae
a tabeaianga iai?
EBERI 2024 17
Kaangaraoa am babaire
(Nora barakirabe 11)
Iroum? ao a taekina ae kangai: “Tabeman ao-
mata a iangoa te Baibara bwa te boki mairoun
te Atua ao tabeman a iangoia bwa tiaki. Tera
ngkoe am iango?” N angiin te tai e kona ni kai-
riri aei nakon te maroro.
13 E aki boto nakoraoin ara mwakuri ni mini-
ta i aoni uaan ara mwakuri. Bukin tera? Ibu-
kina bwa ti a tia ni karaoa te bae e tangiria Ie-
hova ao Natina bwa ti na karaoia, ae ti kaotioti
ibukina. (Mwa. 10:42) E ngae ngkana akea te-
manna ae ti maroro ma ngaia ke ngkana e aki
butimwaeaki ara rongorongo, ma ti kona ni ki-
mwareirei ibukina bwa ti ataia ae ti kakukureia
Tamara are i karawa.—Wareka Taeka N Ra-
bakau 27:11.
14 Ti kona naba ni kimwareirei ngkana iai te-
manna te tia uarongorongo ae kunea te ao-
mata ae kan ongora n te aono teuana. E ka-
botauaki ara mwakuri n Te Taua-n-Tantani ma
kakaaean te teei ae bua. A bati aika ibuo-
buoki ni kakaaea n te tabo teuana ma teuana.
13. Bukin tera ngkai ti kona n iangoia bwa e nakoraoi ara
mwakuri ni minita e ngae ngkana a aki kan ongora aoma-
ta? (Taeka N Rabakau 27:11)
14. Bukin tera ngkai ti kona ni kimwareirei ngkana iai te-
manna te tia uarongorongo ae kunea te aomata ae kan
ongora n te aono teuana?
18 TE TAUA-N-TANTANI
Ngkana e kuneaki te teei anne, ao tiaki tii te
aomata are e kunea ae e kimwareirei ma bon
aomata ni kabane. N aron naba anne, a buoka
karekeaia taan rimwin Iesu kaain te ekaretia
ni kabane. A kainnanoaki bwa a na uarongo-
rongo nakoia aomata ni kabane n te aono, ao a
bane ni kimwareirei ngkana iai temanna ae
boou ae e a moana kaakaean te taromauri.
KAATUUA AM IANGO I AON TANGIRAN
IEHOVA AO RAOM N AOMATA
15 Ti kona ni karikirakea ingaingara ibukin te
mwakuri n uarongorongo ngkana ti kaatuua
ara iango i aon tangiran Iehova ao raora n ao-
mata. (Wareka Mataio 22:37-39.) Kataamne-
ia aroni kukurein Iehova ngkana e norira ni ka-
raoa te mwakuri aei, ao aroni kukureia aomata
ngkana a a moana aia reirei n te Baibara! Ia-
ngoa naba te kakamaiu ae e mena imwaia naa-
ke a butimwaea ara rongorongo.—Ioa. 6:40;
1Tim. 4:16.
16 Ko a aki kona ni kitana mwengam i aani
15. E na kangaa maiuakinani Mataio 22:37-39 ni buo-
ka karikirakean ingaingara ibukin te mwakuri ni minita?
(Nora naba te taamnei ni moan te maekatin.)
16. Ti na kangaa ni karekea kimwareireira n ara mwakuri
ni minita ngkana ti a aki kona ni kitana mwengara? Tae-
kini katoto.
bukina tabeua? Ngkana eng, ao kaatuua am ia-
ngo i aon te bae ko kona ni karaoia ni kaota iai
tangiran Iehova ao raom n aomata. N tain te
aoraki ae te COVID-19 ao a aikoa kona ni ki-
tana mwengaia Samuel ao Dania. I nanon taai
aika kangaanga akanne, a katoatai n uarongo-
rongo rinanon te tareboon, a korei reeta, ao
a kairi reirei n te Baibara i aon te Zoom. E
uarongorongo Samuel nakoia ake e kaitiboo
ma ngaia n te kiriniki are e kakarekei iai ana
bwainnaoraki ibukin te kaentia. E taku teuaei:
“A taonakinako ara iango, rabwatara, ao ara
onimaki n taiani kangaanga. Ti riai ni karekea
kimwareireira n ara beku iroun Iehova.” Irari-
kini kangaanga akanne, e a manga bwaka Da-
nia ao e a aki kona ni kitana ana kainiwene
i nanon tenua namwakaina. Imwina e a kai-
nnanoa ana kaintekateka ae kokokaki i nanon
onoua namwakaina. E taku neiei: “I kataia ni
karaoi bwaai ni kabane n aron au konaa. I a
kona n uarongorongo nakon te neeti are e ka-
kawarai, ao I maroro nakoia naake a ninikiri
A NA KANGAA KARAOANI BAIKA I NANO AIKAI NI KAREKEA KIMWAREIREIM
N TE MWAKURI NI MINITA?
˛ Karekean am tai ni katauraoi ˛ Te tataro ibukin te ninikoria
raoi
“Katoongnga ao n Noria Bwa E Bon Raoiroi Iehova”
bwaai n te auti. E reke naba au tai ni maroro
ma te aine temanna ae mwakuri n te onnao-
raki.” E tiatianaki aia mwakuri Samuel ao Da-
nia ni baike a riki nakoia, ma a karaoa are a ko-
naa ao ni karekea kimwareireia iai.
17 A na nakoraoi riki reirei n ibuobuoki aika
katauraoaki n te kaongora aei ngkana a maiua-
kinaki ni kabane. Reirei n ibuobuoki nako kaa-
nga ai aron te rengarenga ae kabonganaaki n
te kuuka. Ngkana a bane ni bwaka taian renga-
renga n te kuuka, e na boni kangkang te amwa-
rake. Mani maiuakinan reirei n ibuobuoki ni
kabane, ti na bon tauraoi raoi ni kaaitarai na-
makin aika aki raraoi ao ni karekea te kimwa-
reirei ae bati n te mwakuri ni minita.
17. Ko na kangaa ni kakabwaiaaki riki man reirei n ibuo-
buoki aika n te kaongora aei?

KABWARABWARAAN TE TAAMNEI ni Moan te Maekatin:
Kaatuuan ara iango i aon tangiran Iehova ao aomata, e
na karikirakea kimwareireira n te mwakuri ni minita.
˛ Kaatuuan am iango i aon
tangiran Iehova ao raom n
aomata
ANENE 80
TE KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 17
ANENE 111
Bukini Kimwareireira
TE BOTO N IANGO
Nora aroni kakabwaiaara
n te bwaretaiti n taamnei
ao arora ni katikiia aomata
nako iai.
20
Tai Kitana te Bwaretaiti
n Taamnei
“Kakatonga ao kimwareirei n aki toki n te bwai ae I a karikia.”
—ITA. 65:18.
IAI te tabo ni kaikonaki n te aonnaba ni boong aikai ae kaai-
naki irouia aomata aika kakaraoi baika raraoi. E kaainaki irou-
ia mirion ma mirion aomata aika e reke irouia te rau ni koaua.
A motinnanoia naake a a kamani mena i nanon te bwaretaiti
aei bwa a na aki kitanna. A tangiriia naba aomata aika bati bwa
a na raonia n te tabo ae okoro aei. Tera te tabo aei? Te bware-
taiti n taamnei!1
2 E kamimi bwa e a tia Iehova ni karekea te tabo teuana n te
aro ni kaikonaki ae a rau iai ana aomata ao ni katiteuanaaki, e
ngae ngke a maeka n ana aonnaba Tatan ae buakaka ao ni ka-
ruanikai ao a kairiribai iai i marenaia aomata. (1Ioa. 5:19; Te-
Kao. 12:12) E nora aron te waaki ae buakaka aei Atuara ae ta-
tangira ni karawawataia aomata ma e kamanoia raoi ana toro
bwa a aonga n teimatoa ni beku irouna ma te kimwareirei. E
kabwarabwaraaki te bwaretaiti n taamnei n Ana Taeka bwa te
tabo ni “kamanomano” ao te “onnaroka ae tetebokaki raoi.”
(Ita. 4:6; 58:11) Man ana kakabwaia Iehova, a a kona naake a
maeka n te bwaretaiti aei n teimatoa i nanoni kabaneani boong
aika kangaanga aikai.—Ita. 54:14; 2Tim. 3:1.
3 E kabwarabwaraa Iehova rinanon te burabeti are Itaia aro-
1 KABWARABWARAAN TE TAEKA: Te taeka ae “bwaretaiti n taamnei” e kabwarabwa-
raa arora ni mano raoi n taromauria Iehova. N te bwaretaiti n taamnei aei ti karekea iai
ara iraorao ma Iehova ao tarira n te onimaki.
1. Tera te bwaretaiti n taamnei, ao tera ae ti riai ni motinnanoia bwa ti na ka-
raoia?
2. Tera te bwai ae kamimi n te bwaretaiti n taamnei?
3. E kangaa ni moani kakororaoaki te taetae ni burabeti are n Itaia mwako-
ro 65?
ni maiuia naake a maeka n te bwaretaiti n
taamnei. Ko kona n nora kabwarabwaraan aei
n Itaia mwakoro 65, ae moani kakororaoaki n
537 B.C.E. N te tai anne, a a kainaomataaki
I-Iutaia ake a rairi nanoia man tautoronakia i
Baburon ao n okira abaia. E kakabwaiaia Ie-
hova ana aomata ao ni buokiia ni manga katea
te kaawa ae Ierutarem are uruakaki ngkoa ao
ni manga katea te tembora ibukin taromauri-
an Iehova i Iteraera.—Ita. 51:11; Tek. 8:3.
4 E moanaki kauouani kakororaoan ana tae-
tae ni burabeti Itaia n 1919 C.E., ngke a kaina-
omataaki taan taromauria Iehova ni boong
aikai man tautoronakia i aani Baburon ae Ka-
kannato. Imwin anne, ao e a raababanako te
bwaretaiti n taamnei ni kabutaa te aonnaba. A
katei ekaretia aika bati taan tataekina te Tau-
taeka n Uea aika ingainga ao a maiuakin aro-
aro ni Kristian. Iai ngkoa mwaane ao aine ake
a kakaraoi mwakuri n iowawa ao aroaro aika
kammaira aika a a “karina te aroaro ae boou
ae karaoaki ni kaineti ma nanon te Atua.”
(IEbe. 4:24) A na kakoroaki bukini kakabwaia
aika bati ake a kabwarabwaraaki n Itaia, n te
tai ae imwaira n te aonnaba ae boou. Ma a
boni bati naba ngkai kakabwaia aika ti kare-
kei. Ti na noria bwa tera aron rotakira n te
bwaretaiti n taamnei aei ao bukina ngkai ti aki
riai ni kitanna.
AROAROIA KAAIN
TE BWARETAITI N TAAMNEI
5 Te marurung ao te korakora. E kaotaki n
ana taetae ni burabeti Itaia te kaokoro ae bu-
bura ni kaineti ma aroni maiuia naake a mena
i nanon te bwaretaiti n taamnei ma naake a
mena i tinanikuna. (Wareka Itaia 65:13.) E
4. E kangaa ni kakororaoaki te taetae ni burabeti are n
Itaia mwakoro 65 ni boong aikai?
5. Tera ae ti karekea n te bwaretaiti n taamnei n aron are
beritanaki n Itaia 65:13?
kanuaiia raoi Iehova taan taromauria ni bai-
ke a kainnanoi ibukin aia onimaki. Iai iroura
taamneina ae raoiroi, ana Taeka ae koreaki,
ao baika aanaki man te Baibara aika ti kona n
“amwarake, . . . [ni] moi, . . . [ao ni] kimwarei-
rei” iai. (Kabotaua ma Te Kaotioti 22:17.) Ni
kaitaraan anne, a “baki . . . , [a] taka . . . , [ao
a] kamaamaeaki” naake a mena i tinanikun te
bwaretaiti n taamnei. A aki kanuaaki raoi ni
baike a kainnanoi ibukin aia onimaki.—Amo-
ta 8:11.
6 N ana taetae ni burabeti Ioera ao e kama-
nenai baika kateimatoa te maiu n aron te uita,
te wain, ao te oera ae te oriwa, ni kaotia bwa
e tituaraoi Iehova ni katauraoi baike a kainna-
noi Ana aomata, n ikotaki naba ma amwarake
n taamnei. (Ioera 2:21-24) E karaoa anne ri-
nanon te Baibara ao baika katauraoaki aika
aanaki man te Baibara, ara atureti n te inta-
nete, n ikotaki naba ma ara bobotaki n taro-
mauri, ruunga, ao bwabwaro. Ti kona ni ka-
manenai ni katoabong amwarake n taamnei
aikai, ao ibukin anne ti a namakina iai te ma-
rurung riki ao te korakora riki.
7 Te kukurei ao te raunnano. A kona ana ao-
mata te Atua n “takarua ni kimwareirei” ibu-
kin onraken nanoia n te kakaitau. (Wareka
Itaia 65:14.) E reke ‘raoiroin nanora’ mani
koaua aika kaunganano, berita aika kabebete-
nano aika n Ana Taeka te Atua, ao ara kanta-
ninga ae nene ae boto i aon ana karea ni ka-
boomwi Kristo. Ti na kukurei ni koaua ngkana
ti mamaroroakini baikai ma tarira n te oni-
maki.—TaiAre. 34:8; 133:1-3.
8 Te tangira ao te katiteuanaaki i buakoia
ana aomata Iehova bon aroaro aika uoua aika
6. A kangaa ni kabwarabwaraaki amwarake n taamnei n
Ioera 2:21-24, ao ti na kangaa ni kakabwaiaaki iai?
7. Tera ae karekea ‘raoiroin nanora’? (Itaia 65:14)
8. Baikara aroaro aika uoua aika rangi ni kakawaki n te
bwaretaiti n taamnei?
EBERI 2024 21
Bon te kakabwaia te riki bwa
kaain ana utu te Atua n te
bwaretaiti n taamnei
(Nora barakirabe 10)
rangi ni kakawaki n te bwaretaiti n taam-
nei. “Te bwai ni kabaebae ae katiteuanaia ao-
mata” aei e buokira ni kataamneia aron te
maiu n te aonnaba ae boou, ike a nang nora
riki iai te tangira ae korakora ao te katiteua-
naaki ana aomata Iehova, nakon are a noria
ni boong aikai. (IKoro. 3:14) E taekina ae ka-
ngai temanna te tari te aine ibukia ana aoma-
ta Iehova ngke e moani kaitiboo ma ngaiia: “I
aki ataia bwa N na kangaa ni karekea te kuku-
rei i bon irou, ao i nanon naba au utu. Te
moantai are I moan nora iai kaotiotan te ta-
ngira, bon i buakoia Ana Tia Kakoaua Ieho-
va.” E riai ni kaaina ara bwaretaiti n taamnei
te aomata ae kani karekea te kukurei ni koaua
ao te raunnano. N aki ongeia bwa tera aia ia-
ngo kaain te aonnaba aei ibukia ana toro Ie-
hova, ma a boni karekea araia ke taekaia ae
raoiroi iroun Iehova ao ake a taromauria ni
kabane.—Ita. 65:15.
9 Te mwengaraoi ao te rau. E taekinaki n
Itaia 65:14 bwa a “tang ibukini korakain te
nano ao [a] tanginiwenei ibukin uruakin te
nano” naake a rineia bwa a na teimatoa ni
mena i tinanikun te bwaretaiti n taamnei. Ma
tera ae e na riki nakoni bwaai nako ake a ka-
9. Tera are e beritanaki n Itaia 65:16, 17 ni kaineti ma ka-
rawawatan te maiu?
22 TE TAUA-N-TANTANI
mmarakiia ana aomata te Atua ao ni karawa-
wataia? N tokin te tai, “a na mwanuokinaki
[ao] ni karabaaki mai [matan te Atua]” baika-
nne. (Wareka Itaia 65:16, 17.) E na boni ka-
toki ara kangaanga Iehova, ao i nanon taina ti
nang bon aki uringi raoi marakira man ara ka-
ngaanga.
10 Ti namakina naba ngkai te rau ngkana ti
roko n ara bobotaki ni Kristian, ike ti a kona
iai n namakina te mwengaraoi ao n aki iaia-
ngoi karawawatan te aonnaba ae buakaka aei.
Ti boutokaa reken te rau n te bwaretaiti n
taamnei ngkana ti kaotiota te tangira, te rau,
te akoi, ao te nimamannei, aika uaan te taam-
nei ae raoiroi are mairoun te Atua. (IKar.
5:22, 23) Ai kakabwaiaakira ngaira ngkai ti
kaaina ana botaki te Atua! A nang nora kako-
roraoan raoi ana berita te Atua ibukini “kara-
wa ae boou ao te aonnaba ae boou,” naake a
teimatoa n tiku i nanon te bwaretaiti n taam-
nei.
11 Te kakaitau ao te ingainga. E kaota riki bu-
kina Itaia ngkai ti riai ni “kakatonga ao [ni] ki-
mwareirei” n te bwaretaiti n taamnei. E ka-
10. Bukin tera ngkai ko namakinna bwa bon te kaka-
bwaia raonakia taari n te onimaki? (Nora naba te taam-
nei.)
11. Ni kaineti ma Itaia 65:18, 19, tera aron rotakira n te
bwaretaiti n taamnei are e katauraoia Iehova?
tauraoaki te tabo aei iroun Iehova. (Wareka
Itaia 65:18, 19.) Maroaka ae e kabonganaira
bwa ti na buokiia aomata bwa a na kitani bo-
taki aika bwatakataka ni bwaai n taamnei n
te aonnaba aei, ao ni kairiia nakon ara bwa-
retaiti n taamnei ae tamaroa! Ti kimwarei-
rei ibukini kakabwaia aika ti karekei ngkai ti
kaaina te koaua, ao ti kairaki iai bwa ti na tua-
ngia aomata taekana.—Ier. 31:12.
12 Ti kakaitau naba ao n ingainga ibukin te
kantaninga ae ti karekea ngkai ti kaaina te
bwaretaiti n taamnei. Iangoi bwaai ni kabane
aika ti nang nori ao ni karaoi n ana aonnaba
te Atua ae boou! E berita ni kangai te Baibara:
“E na aki manga reke te merimeri . . . ae maiu
tii i nanon tabebong, ao e na aki naba reke te
unimwaane ae a aki koro raoi ana bong.” Ti na
“katei auti ao . . . [ni] maeka i nanoia, ao . . .
[n] uniki kureebe ni nne ni kureebe ao ni kang
uaaia.” Ti na “aki korakai ibukin te akea” ibu-
kina bwa ti na “kakabwaiaaki iroun Iehova.” E
beritana te maiu ae kamwengaraoi, ae kaku-
kurei, ao ae manena. E na bon ataa kainnanon
temanna ma temanna “imwain naba ae a we-
wete,” ao e na “kabaneia aomata ma maan
aika maiu, ni katoki nanoia ni baika a tangiri.”
—Ita. 65:20-24; TaiAre. 145:16.
13 Te raoi ao te mano raoi. Man ana ibuo-
buoki taamnein te Atua, a bati ake a buakaka
ngkoa aroaroia ae a a tia ni karaoi bitaki aika
korakora ni maiuia. (Wareka Itaia 65:25.) A
kakorakoraia ni kaaki aroaroia ngkoa aika
bubuaka. (IRom 12:2; IEbe. 4:22-24) A tuai
ni kororaoi ana aomata te Atua, ngaia are ti
na teimatoa naba ni karaoi kairua. Ma e a tia
Iehova ni katiteuanaia “aeka n aomata ni ka-
12. Tera am namakin ni berita ake a kabwarabwaraaki n
Itaia 65:20-24, ao bukin tera?
13. E kangaa Itaia 65:25 ni kabwarabwaraa te bitaki are
a karaoia aomata ni maiuia ngke a moana aia beku iroun
Iehova?
bane” n te bwai ni kabaebae ae te tangira ao
te raoi. (Tit. 2:11) Aei te bwai ae kamimi
ae e tii kona ni karaoia te Atua ae moan te
mwaaka!
14 A boni kona aomata ni bitii aroaroia? Ia-
ngoa te rongorongo aei. Iai temanna te mwaa-
ne ae te roro n rikirake ae bati ana tai ni kara-
buutinaki ngke 20 ana ririki, ao e kakaraoi
mwakuri aika kammaira ao n iowawa. E a tia ni
kabureaki ibukini kimoaakin te kaa, ninian
taabo ao iraeakini bwaai, ao ai buure riki ta-
beua aika kakaiaki. E tatauraoi naba n un ma
temanna. Ngke e moan ongo te koaua man te
Baibara ao ni kaakaei aia bobotaki n taromau-
ri Ana Tia Kakoaua Iehova, e a boni kakoauaa
naba ae e a kunea te bwai ae manena ae taro-
maurian Iehova n te bwaretaiti n taamnei.
Imwini bwabetitoana ao e aki toki n iaiangoia
bwa e kangaa n irekereke Itaia 65:25 ma ngaia.
Bon te aomata ae iowawa ngaia n aron te rai-
an, ae e a bitaki nakon te aomata ae rau n aron
te tiibutetei.
15 E moanaki Itaia 65:13 n taeka aikai: “E ka-
ngai ana taeka te Uea ae Moan te Rietata ae
Iehova.” Ao e motikaki kibuna 25 n taeka ai-
kai, “bon ana taeka Iehova.” A boni kokoro
bukin ana taeka. (Ita. 55:10, 11) E a kamani
kaoti ngkai te bwaretaiti n taamnei. E a tia Ie-
hova ni karekea ara botaki n itaritari ae rangi
n okoro. Ti kona n namakina te raoi ao te
mano raoi i buakoia ana aomata n te aonnaba
ae buakaka aei. (TaiAre. 72:7) Ibukin aei, ti
kani buokiia aika bati bwa a na raonira n ara
botaki n itaritari ni Kristian. Ti kona ni karaoa
aei ngkana ti kaatuua ara iango i aoni kareke-
aia taan rimwini Kristo.—Mat. 28:19, 20.
14. E kangaa ni kaotaki koauan Itaia 65:25 n rongoro-
ngon temanna te tari te mwaane?
15. Bukin tera ngkai ti kani kaoia aomata bwa a na rao-
nira n te bwaretaiti n taamnei, ao ti na kangaa ni karaoa
anne?
EBERI 2024 23
 ARORA N ANAI NANOIA AOMATA NAKON
TE BWARETAITI N TAAMNEI
16 Iai mwiokoara n tatabemanira nako ae ka-
kawaki ni kaineti ma anaakin nanoia aoma-
ta nakon te bwaretaiti n taamnei. Ti kona ni
kakororaoa mwiokoara aei ngkana ti kakairi
iroun Iehova. E aki kairoroia aomata nakon
ana botaki, ngkana tiaki nanoia ni kani ka-
raoia. Ma e ‘katikiia’ aomata nakoina ma te
akoi. (Ioa. 6:44; Ier. 31:3) A boni katikaki na-
koina aomata aika raoiroi nanoia aika reiakin
aroaron Iehova aika tatangira ao n anainano.
Ti na kangaa n anai nanoia aomata nakon te
bwaretaiti n taamnei, man aroarora aika ra-
raoi?
17 Te anga teuana ae ti kona iai n anai nanoia
aomata nakon te bwaretaiti n taamnei, ngkana
ti kaota te tangira ao te akoi nakoia raora n te
onimaki. Ngkana iai aika a boou aika roko n
ara bobotaki n taromauri, ti tangiriia bwa a na
namakina aroia naake tiaki kaain te onimaki
ake a kaea naba te taromauri i Korinto rimoa.
A taku: “E boni mena te Atua i buakomi.”
(1Kor. 14:24, 25; Tek. 8:23) Ngaia are ti riai n
teimatoa n ongeaba nakon te reirei ni kairiri
are ‘ti na raoi i marenara.’—1Tet. 5:13.
18 Ti riai n teimatoa n iangoiia tarira ni Kris-
tian n aron iangoaia iroun Iehova. Ti ka-
raoa anne ngkana ti kaatuua ara iango i aon
aroaroia aika raraoi ao tiaki i aon aki koro-
raoia ae e nang mauna imwina riki. Ti kona
naba ni kanakoraoa te kangaanga i marenara
n te tangira n arora n ‘iakoakoi i marenara, n
atataiaomata, ao n tauraoi n ikabwarabure
i marenara.’ (IEbe. 4:32) Ane a na anaaki
16. A kangaa ni katikaki aomata nakon te bwaretaiti n
taamnei?
17. Ti na kangaa ni kona n anai nanoia aomata nakon te
bwaretaiti n taamnei?
18. Tera ae kona n anaaki nanoia iai aomata nakon ara
botaki?
24 TE TAUA-N-TANTANI
A Kitanna ao
A Manga Oki
˙ E a manga oki nakon te bwaretaiti n taamnei
June are e a tia ni katoka kaakaeani bobo-
taki n te ekaretia ao ni katoka naba ana beku
iroun Iehova. E taku neiei: “I rangi ni kukurei
ngkai I a manga okiriia ana aomata Iehova!
. . . I a ataia ae I aki riai ni kaokoroai n tii ngai
ke n tiku n tii ngai. I kakaitau ngkai e reke au
tai ni manga oki.”
˙ E kaania 40 te ririki ae kabaneaki iai
Kimberly. E taku neiei, “Ai akea raoraou aika
beku iroun Iehova ao I aikoa kakarekei naba
amwarake n taamnei. I namakina te tabeaia-
nga ao te maroaa.” Ma e raira nanona Kimb-
erly ao e a manga oki n 2021. E taku neiei;
“I a ataia ngkai ae e ongoraei ao ni kaekai au
tataro Iehova. Ao ngkai, I a manga otabwa-
niniaki irouia aomata aika I kona n onima-
kinia.” Man onimakinan taamnein te Atua ao
te katoatai n ukeuke n Ana Taeka te Atua, e a
kukurei riki ao ni kaaniaki riki ma Iehova.
˙ E okira te bwaretaiti n taamnei John imwini
kabaneana i nanon 20 tabun te ririki. E taku
teuaei, “I a tia ni katoka iaiangoan te koaua
ao kakabwaia aika reke man te ikoikotaki
ma ana aomata te Atua.” Ma ngkai e a ma-
nga katiteuanaaki ma tarina n te onimaki ao
ni karekei amwarake n taamnei mairoun Ie-
hova, ao e a taku, “Bon akea te maiu ae na-
koraoi riki i rarikin ae ko maeka i buakoia ana
utu Iehova n te bwaretaiti n taamnei!”
 Naake a teimatoa n tiku
i nanon te bwaretaiti n
taamnei a na karekea naba
te bwaretaiti ni koaua n
te tai ae imwaira
(Nora barakirabe 19)

nanoia nakon te bwaretaiti n taamnei naake a taamnei are e kateia Iehova ibukira. Ane e ta-
kani kakaraoaki te aekaki anne nakoia.1 ngiria ni kani korakora, ni karekea te raunna-
no, n rau, ao ni mano raoi, e riai n rin i nanon
TIIKU I NANON TE BWARETAITI N TAAMNEI
te bwaretaiti n taamnei ao n aki kitanna! Ma ti
19Ti rangi ni kakaitau ibukin ara bwaretaiti
riai n taratara raoi bwa e kataia Tatan ni kaba-
n taamnei. E a tamaroa riki nakon are mai
nea ana konaa ni katikiiranako mai iai. (1Bet.
mwaina, ao a a bati riki aika a taromauria Ie-
5:8; TeKao. 12:9) Ti aki riai ni kariaia bwa e na
hova nakon are mai mwaina. Ti bia teimatoa
tokanikai. Ti bia kakorakoraira ni kamanoa ta-
ni kakaitau n aki toki ibukin te bwaretaiti n
maroan, itiakin, ao raun te bwaretaiti n taam-
1ˇ Mataku n te taamnei n jw.org ae atuna A Mena Ia Ngkai? Alena nei aei.
´ ´
Zitnıkova: E a Koro Nanoni Miiu, ao nori kakabwaia aika e kare-
kei temanna te tari te aine ni kaainakin te bwaretaiti n taamnei.


19. (a) N aron ae oti n te bwaoki ae “A Kitanna ao A Ma- KABWARABWARAAN TE TAAMNEI Iteraniba 22: A bati
nga Oki,” tera ae a taekinna tabeman imwin okiran te aika kakabwaiaaki man te itamwaomwao ma taari n te
bwaretaiti n taamnei? (b) Tera ae ti riai ni motinnanoia tabo n taromauri, ao temanna te tari te mwaane e kao-
bwa ti na karaoia? (Nora naba te taamnei.) koroa i bon irouna.

KO NA KANGAA NI KAEKA?

˛ Tera te bwaretaiti n taam- ˛ Baikara kakabwaia aika ti ˛ Ti na kangaa ni kona n anai

nei? karekei n te bwaretaiti n nanoia aomata nako iai?
taamnei aei?

ANENE 144
Taraa Raoi te Kaniwanga!
 RONGORONGONI MAIUNA
E a Kakororaoaki
Mwaakan te Atua
ni Mamaarau
¨ ¨
ANA RONGORONGO ERKKI MAKELA
NGKE I roko ma buu i Colombia n 1985,
ao e kaaitara te aba aei ma te mwakuri n
iowawa ae korakora. A buakani kambwana
n drug aika korakora n te kaawa ao
kurubu n iowawa n te maunga, kaain te
´
tautaeka. N te aono ae Medellın, ae ti
beku iai imwina riki, ao a ririaki i rarikin te
kawai ma aia katii rooro n rikirake aika
mwaane. A kaboonakoi taian drug, a
kakabooaki ibukini kamaiuan temanna, ke
kamatean temanna. Akea i buakoia ae
abwabwaki maiuna. Ti namakinna bwa ai
aron ae ti mena n te aonnaba ae kaokoro.
A kangaa n roko i Amerika Maiaki,
aomata aika uoman mai Finland, ae te
aba ae mena n te kabanea mai meang n
te aonnaba? Ao baikara reireiau aika I
karekei ni waakinakon te ririki.
26 TE TAUA-N-TANTANI
NGKE I RORO N RIKIRAKE
I FINLAND
I bungiaki n 1955, ao ngai te bina i buakoia tariu
aika uoman. I ikawairake n uakaan ma mataniwin
te aba i maiakin Finland, n te aono ae kinaaki
ngkai bwa te kaawa ae Vantaa.
E bwabetitoaki tinau ao ni kaaina Ana Tia
Kakoaua Iehova tabeua te ririki imwaini bungia-
kiu. Ma e kaitaraa te koaua tamau ao e aki kari-
aia bwa e na reirei tinara ma ngaira ke ni kairira
nakoni bobotaki n te ekaretia. Ngaia are e reirei-
nira moan reirei man te Baibara ngkana akea ta-
mau i rarikira.
I tei ibukin Iehova mangke I uarereke. N te ka-
toto, n te taina ngke itiua au ririki, ao e a rangi n
un au tia reirei irou ibukina bwa I rawa ni kana te
¨ ¨
verilattyja (aia kabuki kaain Finland ae renga-
naki ma te raraa). E koona tabau neiei ni kau-
rea wiu ni baina are teaina, ao ni baina are te-
aina e kataia ni karina te kabuki i nanoni wiu n te
buun ae te kainiwaiteke. E reke angau n taenakoa
te buun are i baina.
Ngke 12 au ririki ao e a mate tamau. Imwin
anne, ao I a kona ni kaakaei bobotaki n te ekare-
tia. A kaota tabeakinau ma te akoi taari n te eka-
retia, ao aei are e a kairai bwa N na ririkirake n te
onimaki. I a moana warekan te Baibara ni katoa-
bong ao ni kakorakoraai n ukeuke n ara boki ni
Kristian. Ibukini baikai I a kona ni bwabetitoaki
ngke 14 au ririki n Aokati 8, 1969.
 Imwini banen au reirei, I a moana naba au
bwaiania ae katoatai. I nanon tabeua te wiki,
I a mwaing nakon te tabo ae kainnanoaki riki iai
te ibuobuoki, n te kaawa ae Pielavesi n uakaan
ma nukan Finland.
I a kaitiboo ma te aine are e na riki bwa buu
ae Sirkka i Pielavesi. E bwaka nanou n aroarona
ae te nanorinano ao tangiran Iehova ae korakora
irouna. E aki ukera neiei te kakannato ke bwai-
korakin te maiu aika kamwengaraoi. Ti kani kaba-
nea ara konaa ni beku iroun Iehova, ao ti tau-
raoi ni karaoi mwiokoara nako ake ti anganaki.
Ti mare ni Maati 23, 1974. N oneani mwin are ti
na nako ni motirawa imwin ara mare, ti a nako ni
beku i Karttul, ae te tabo ae a rangi ni kainnano-
aki riki iai taan uarongorongoa te Tautaeka n
Uea.
E TABEAKINIRA IEHOVA
E a tia ni kaotia Iehova nakoira mangke
ti moan tekateka n taanga, bwa e na bon tabea-
kini kainnanora ngkana ti ukera moa ana Tau-
taeka n Uea. (Mat. 6:33) N te katoto, akea ara
kaa i Karttula. N te moantai, ti bwabwatika, ma n
tain te kamwaitoro ao e a rangi ni kamariri. Ti kai-
nnanoa te kaa ngkana ti na uarongorongo n ao-
non te ekaretia ae bubura. Ma akea ara mwane.
I tei ibukin Iehova Te auti are ti kabooa tangoana
ngke itiua au ririki i Karttula, i Finland
I mimi ngke e a kawarira naba tariu are te kau-
oman. E anganira ana kaa ao e a tia naba ni ka-
bwakaa te mwane ibukin te kaboomwi, ma ti na
tii kabooa bwaana. E a reke ngkanne baora are ti
kainnanoia.
E kaotia nakoira Iehova bwa tabena tabea-
kinara ni kaineti ma baike ti kainnanoi. Ao tabera
ngaira boni moanibwaian te Tautaeka n Uea.
TE KUURA NI KIREATA
Ngke ti kaea te Kuura Ibukin te Mwakuri ni
Bwaiania n 1978, ao e kaungaira temanna mai
buakoia ara tia reirei ae Raimo Kuokkanen, bwa
ti na karina ara booma ibukin te Kuura ni Kireata.
Ngaia are ti a moana reiakinan te taetae n Ingiri-
ti ma tiara ae ti na tau ni kaea. Ma n 1980 imwain
ae ti karina ara booma, ao ti a kaoaki bwa ti na
beku n te aobiti n tararua i Finland. N te tai anne,
ao a aki kona kaain te Betaera ni karina aia boo-
ma ibukin te Kireata. Ma ti kani beku n te tabo
are e iangoia Iehova bwa e raoiroi ibukira, tiaki n
te tabo ae ti iangoia bwa e raoiroi ibukira. Ngaia
are ti a butimwaea te kakao anne. Ma ti bon tei-
matoa n reiakina te taetae n Ingiriti, mwina tao
 E koreaki rongorongoni maiuni Kuokkanen, n te Taua-n-
Tantani ae bwain Eberi 1, 2006 n te taetae n Ingiriti, ae “Deter-
mined to Serve Jehovah.”
Ana kaa tariu
are katikua iroura
EBERI 2024 27
ti a kariaiakaki naba bwa ti na karina ara booma
ibukin te Kireata.
Tabeua te ririki imwina, e a kariaia te Rabwa-
ta n Tautaeka bwa a a kona n ira te Kireata kaain
te Betaera. Ti waekoa ni karina ara booma ma
tiaki ibukina bwa ti aki kukurei n te Betaera.
Boni kaitaraana raoi! Ti bon tii kan anga ngaira
ao ni beku n te tabo ae kainnanoaki riki iai te
ibuobuoki ngkana ti tau iai. Ti a butimwaeaki na-
kon te Kireata ao ti angabeeba n te ka-79 ni ko-
raki n te Kireata n Tebetembwa 1985. Ti mwioko-
aki nako Colombia.
MOANI MWIOKOARA NI MITINARE
Ti mwiokoaki moa nakon te aobiti n tararua
i Colombia. I kataia ni kabanea au konaa ni mwi-
okoau, ma imwin teuana te ririki n te aobiti n ta-
rarua, I a namakinna bwa ti a riai ni karaoa te bi-
taki. Ai tibwa te moantai ao tii te tai naba aei, ae
I a tuatua mwiokoau ae kaokoro. Imwin anne, ti a
mwiokoaki bwa mitinare n te kaawa ae Neiva, n te
aono ae Huila.
I kukukurei n taai nako n te mwakuri ni mini-
ta. Ngke I bwaiania ngkoa ngke I tuai n iein i
Finland, ao n tabetai I uauarongorongo n te inga-
bong ni uaa e bong. Ngke I a mare ma Sirkka ao
ti kona naba ni kabongbong n uarongorongo. N
tabetai ti matu i nanon ara kaa ngkana ti mwaku-
ri n aono aika raroanako. E a aki anaaki ara tai ni
mwamwananga n aei ao ti a kona iai ni moantaai
ni moana ara mwakuri n te bong are imwina.
Ngkai mitinare ngaira, ti a manga namakina
naba te ingainga are ti karekea mai mwaina n
te mwakuri ni minita. E a rikirake ara ekaretia, ao
taari ake i Colombia a bwaina te karinerine, te ta-
tangira, ao te kakaitau.
MWAAKAN TE TATARO
Iai kaawa aika uakaan ma te tabo are ti
mwiokoaki iai ae Neiva, aika akea iai taani Kako-
aua. I rangi n tabeaianga bwa e na kangaa n roko
te rongorongo ae raoiroi n aono aikai. Ma ibukin
te buaka a aikoa kona ni mano raoi aomata ake
tiaki kaaini kaawa aikai. Ngaia are I tataro bwa
e na riki bwa te tia Kakoaua temanna mani kaawa
28 TE TAUA-N-TANTANI
Kaain ara Kuura Ibukin te
Mwakuri ni Bwaiania n 1978
aikai. I iangoia bwa te aomata anne e na maeka i
Neiva ao n reiakina te koaua. Ngaia are I tataro
naba bwa imwini bwabetitoana, e na riki bwa te
tari ae ikawai n te onimaki ao e na okira ana kaa-
wa n uarongorongo iai. I riai ni kaman ataia ae iai
ana anga Iehova ae tamaroa riki nakoiu.
N te tai ae waekoa imwin anne, I a moana te rei-
rei n te Baibara ma temanna te mwaane ae
´
arana Fernando Gonzalez. E maeka i Algeciras, ae
teuana mai buakoni kaawa aika akea iai taani Ka-
koaua. E mwamwananga Fernando n te raroa ae
raka i aon 30 te maire nako Neiva ni kaea ana
mwakuri. E kakatauraoi raoi nakon ara reirei ni ka-
bane ao e waekoa ni kaakaei bobotaki n taromau-
ri. Ni moani wikin ana reirei Fernando ao e a botiia
tabeman kaain ana kaawa ao e reireinia baike e a
tia n reiakin man ana reirei n te Baibara.
E bwabetitoaki Fernando n Tianuare 1990,
onoua namwakaina imwin ana reirei. Imwin anne,
e a riki bwa te bwaiania ae katoatai. Ngkai e a
reke temanna kaain te aba i Algeciras bwa te tia
Kakoaua, e a kona ngkanne ngkai te aobiti n ta-
rarua ni mwiokoiia bwaiania aika okoro nakon te
aono aei. Ni Beberuare 1992, e a tei te ekaretia n
te kaawa anne.
E tii uarongorongo Fernando n ana kaawa?
E aki! Imwini marena, ao e a mwaing ma buuna
´
nako San Vicente del Caguan, ae te kaawa ae
akea naba iai taani Kakoaua. A buoka katean te Imwin tabeua te tai, a aikoa nako nanora n te
ekaretia ikanne. N 2002, e a mwiokoaki Fernan- mwakuri n iowawa i rarikin te kawai. Ti kaungaaki
do bwa te mataniwi n te aono, ao e reitaanako n aia kakorakora taani Kakoaua n te aba aei ni
te mwakuri ni mwamwananga ngaia ma buuna ae kaaitarai kangaanga n aron aikai ao aika kakaia-
Olga n uaa ngkai. ki riki. Ti a ataia ae ngkai e buokiia Iehova, e na
Man te rongorongo aei, I a nora kakawakin te boni buokira naba. Ti aki toki ni maiuakin aia tae-
tataro ibukini bwaai tabeua aika irekereke ma ka n reirei unimwaane n te ekaretia n te aono aei,
mwiokoara. E karaoa Iehova ae ti aki kona ni ti taratara raoi, ao ti katikui bwaai ni kabane i na-
karaoia. Ma ni koauana, bon ana uaa aika taiaki, noni bain Iehova.
tiaki ara uaa.—Mat. 9:38. Ni koauana, a aki rangi ni karuanikai kangaa-
nga tabeua n aron are ti kantaningaia. N te taina,
E KAREKEA IEHOVA ‘NANORA IAI I a ongo kaanga bwanaaia aine aika uoman aika
MA NI MWAKURIA’
tatakarua n un i marenaia i tinanikun te auti are I
N 1990 ti a mwiokoaki n te mwakuri ni kawaria. I aki kan taraa te kauntaeka are riki, ma
mwamwananga. Ara moan aono ni mwakuri boni e tuangai kaain te auti bwa N na nako nakon ana
´
kautun te kaawa ae Bogota. Ti rangi ni maaku ni bwaranta n noria. N tokina, te kauntaeka arei,
mwiokoara aei. Bon aomata ngaira aika akea ara bon i marenaia mannikiba aika uoman aika taian
tarena ae okoro. Ao ti aki taneiai ni maeka n te parrot aika katotonga bwanaaia aomata.
kaawa ae mwaiti kaaina. Ma e kakororaoa Ieho-
va ana berita are n I-Biribi 2:13 ae kangai: “Bon MWIOKO AO KANGAANGA
AIKA BOOU
te Atua ae mwamwakuri i nanomi ibukini kukurein
nanona, bwa kam aonga ni karekei nanomi ma ni N 1997, I a mwiokoaki bwa te tia reirei n te Kuu-
mwakuri.” ra Ibukini Kataneiaakia Minita. I kakaitau n taai
Imwina ti a mwiokoaki nakon te aono ae Me-  E a tia n oneaki mwin te reirei aei n Te Kuura Ibukia Taan Uaro-
´
dellın, ae te kaawa are I taekinna mai eta. A tane- ngorongoa te Tautaeka n Uea.
iai aomata ikanne ma te mwakuri n iowawa i rari-
kin te kawai ao a aikoa tabe iai. N te katoto, n te
tai teuana ngke I kaira te reirei n te Baibara, ao a
Ma Fernando n 1993
kakatii naba tabeman i tinanikun te auti are I ka-
waria. Ngke N nangi boni wene ni baraaki i aon-
tano, ao au reirei n te Baibara e teimatoa ni
wareka te barakirabe kaanga akea te bwai ae riki.
Ngke e bane ana wareware, e a teirake naba ao
n otinako. Imwin tabeua te tai, e a oki ma natina
aika uarereke aika uoman ao e taetae n te aro
ae akea te bwai ae riki, “Kabwaraa au bure bwa I
tii nako n anaiia natiu.”
Iai riki taai aika e kuri n ruanikai iai maiura.
N te taina ngke ti uarongorongo n te auti teuana
ma teuana, ao e a boni biri naba buu nakoiu ma
ubuna ae mainarake. E taekinna buu bwa e ka-
tiiaki iroun te mwaane temanna. I rangi ni maaku
iai. Ma I a ataia imwina ae e aki katiia Sirkka te-
uaei ma e boni katiia te mwaane are rirarikin
Sirkaa.

EBERI 2024 29

nako ni kaeani kuura n reirei aikai, ma I aki kan-
taningaia ae N na mwiokoaki bwa te tia reirei iai.
Imwina, I a beku bwa te mataniwi n te aono ae
bubura. Ngke e a toki te babaire anne, I a manga
okira te mwakuri ni mwamwananga n te aono.
Ngaia are I kukurei ngke I beku i nanon 30 tabun
te ririki bwa te tia reirei ao te mataniwi ae mwa-
mwananga. A riki mwioko aikai bwa nibwani ka-
kabwaia aika bati. Ma a aki bebete bwaai ni kaba-
ne. N na kabwarabwaraa.
Bon te aomata ngai ae I rangi n tataua
ma nanou ni bwaai ni kabane. I a tia ni buokaki n
aroarou aei ni kaaitarai kangaanga ake I rinanoi.
Ma n tabetai e a manga nang riao au taua n
nano ni kani kaetii bwaai tabeua n te ekaretia. Iai
taai ake I kakorakoraai iai ni kairoroia tabe-
mwaang bwa a na tatangira ao ni bwaina te wa-
nawana nakoia tabemwaang. Ma e kamimi bwa n
taai akanne I aki bwabwaini naba aroaro akanne.
—IRom 7:21-23.
I namakina te bwarannano ae korakora n tabe-
tai ibukini kabwakau. (IRom 7:24) N te taina ao I
a tuanga Iehova n te tataro, ae e raoiroi riki irou
bwa N na kitana te mwakuri ni mitinare ao n okira
Finland. N te tairiki anne, I kaea te taromauri n
te ekaretia. I buokaki n te kaungaunga are I kare-
kea n te tairiki anne bwa I riai n tiku ni mwiokoau
ao n teimatoa ni mwakuria aki kororaoiu. Ni karo-
koa ngkai, e ringaki nanou n aron Iehova ni kae-
30 TE TAUA-N-TANTANI
kaa te tataro anne. Irarikina, I rangi ni kakaitau n
arona ni buokai ma te akoi n tokanikai i aoni ma-
maarau.
KANTANINGAAN TAAI AIKA A NA ROKO
MA TE AKI NANOKOKORAKI
I rangi ni kakaitau nakon Iehova ngai ma
Sirkka ibukin te mwioko ae kabanean riki maiura
n te beku ni kabwanina ara tai. I rangi ni kakaitau
naba nakon Iehova ngkai e anganai buu ae tata-
ngira ao e kakaonimaki i nanon ririki aikai ni ka-
bane.
I aoni kawaina ni koro 70 au ririki ao N nang
katoka au beku ae te tia reirei n te kuura ao te
mataniwi ae mwamwananga. Ma I aki nanokawa-
ki n rikin aei. Bukin tera? Ibukina bwa I kakoauaa
raoi ae te bwai ae karineaki riki iai Iehova, ngkana
ti beku irouna ma te nanorinano ao ngkana ti ka-
raoiroia ma nanora ae onrake n te tangira ao te
kakaitau. (Mika 6:8; Mareko 12:32-34) Ngkana ti
na karinea Iehova, ti aki kainnanoa te mwioko ae
kakawaki.
Ngkana I tanrikaaki nakoni mwioko ake I a
tia ni karekei, I ataia ae I aki karekei ibukina bwa I
kakawaki riki nakoia tabemwaang, ke a reke mwi-
okoau aikai ibukina bwa e rianako riki mwaataiu.
Bon tiaki ngaia anne! Ma e anganai Iehova mwio-
ko aikai ibukin ana akoi ae rianako. E anganai
mwioko aikai n aki ongei mamaarau. I ataia ae I a
tia ni kona ni kakororaoi mwioko aikai, tii man
ana ibuobuoki Iehova. N te aro aei, e a kakoro-
raoaki mwaakan te Atua ni mamaarau.—2Kor.
12:9.
 KO ATAIA?

Bukin tera ngke a beku ianena n

ana taanga ni buaka te Uea are
Tawita?

TABEMAN i buakoia taani buaka aika ianena n ana

taanga ni buaka Tawita, bon Tereka are tibun
Ammon, Uria are tibun Eta, ao Itema are te
I-Moaba. (1Rong. 11:39, 41, 46) Kaain naba ana
taanga ni buaka Tawita bon “taiani Keritaite, taia-
ni Beretaite, ao I-Kate.” (2Tam. 15:18) A iangoaki
taiani Keritaite, ao taiani Beretaite bwa aia koraki
ni kaan I-Biritia. (Etek. 25:16) A roko I-Kate mani
kaawani Biritia ae Kate.—Iot. 13:2, 3; 1Tam. 6:
17, 18. E kakaonimaki ni koaua Itai nakon Tawita,
Bukin tera ngke e karinia ianena Tawita n ae te uea are ana kabiraki Iehova
ana taanga ni buaka? E kakoauaa raoi bwa a boni
kakaonimaki ni koaua nakoina ao ae kakawaki riki
nakon Iehova. N te katoto, e taekinaki ae kangai n
te Rikitinare teuana n te Baibara ibukia taiani Ke- A boutokaa te Uea are Tawita Itai ma ana tia bua-
ritaite ao taiani Beretaite: “A teimatoa ni kakaoni- ka aika 600 ngke e karitei natin Tawita are Abeta-
maki ni koaua nakon Tawita ngke e uea n taai aika rom ao n anai nanoia mwaane aika tibun Iteraera
rangi ni kangaanga.” A kangaa ni karaoa anne? ni kaitaraa te uea. E waekoa Tawita n tuanga Itai
Ngke a bane “mwaane aika tibun Iteraera” ni ki- ae ngkai te ianena ngaia, e aki riai ni buaka ibu-
tana te Uea are Tawita ao n ira “te tia karika te kina. Ma e taku Itai: “Ngkai bon iai Iehova, ao
kangaanga ae arana Tieba,” ao taiani Keritaite ao ngkai e boni maiu au toka ae te uea, ao ike e
taiani Beretaite a kakaonimaki ni koaua nakon Ta- mena iai au toka ae te uea, bwa tao te mate ke te
maiu, ao e na mena naba iai am toro!”—2Tam. 15:
wita ao ni buoka katokan ana karitei Tieba. (2Tam.
6, 18-21.
20:1, 2, 7) N te tai teuana, e kataia Natin Tawita
are Atoniia n taua te kaintokanuea. Ma a teimatoa E ngae ngke ianena taiani Keritaite, taiani Bere-
ni kakaonimaki ni koaua nakon Tawita taiani Ke- taite, ao I-Kate, ma a ataia ae bon te Atua ae ko-
ritaite ao taiani Beretaite ao ni buoka kaueaan To- aua Iehova ao Tawita bon ana kabiraki Iehova. Ai
romon, are ngaia are e rineaki iroun Iehova bwa e kakaitaura Tawita irouia mwaane aika kakaonima-
na ruamwin te uea.—1Uea 1:24-27, 38, 39. ki ni koaua aikai aika tei n ana itera!
Te ianena riki temanna ae teimatoa ni kakaoni-
maki ni koaua nakon Tawita bon Itai are te I-Kate.

 A aki kariaiakaki tibun Ammon ao tibuni Moaba n ana tua te

Atua are e koreaki n Te Tua-Kaua 23:3-6 bwa a na kaaina te bo-
taki n aomata aika tibun Iteraera. Ma n taraana, e kaineti te tua
aei nakoni kaainakin raoi te natannaomata ao e aki tukiia ia-
nena aikai bwa a na ikoikotaki ke ni maeka i buakoia ana aoma-
ta te Atua. Nora te Insight on the Scriptures, Volume 1, i. 95 n
te taetae n Ingiriti.

EBERI 2024 31
 34567 Eberi 2024  Vol. 145, Na. 4 KIRIBATI TE BWAI N UKEUKE N REIREI
A Karaoi Motinnano ma te Wanawana
Aomata Aika Ikawai n te Onimaki
KANOAN TE MAEKATIN AEI
Wareka Karikani Bwaai 25:29-34 n noria bwa

a karaoi aia motinnano ma te wanawana Etau
Te Kaongora Ibukin te Reirei 14: Tun 10-16 2 ao Iakoba ke a aki.
Ti na “Kakorakoraira n Eweka te Mwaneka Reiakina riki kanoan te rongorongo. Tera ae
n Ikawai” riki imwaina? (KBwaai 25:20-28) Tera ae riki
imwina?—KBwaai 27:1-46.


Te Kaongora Ibukin te Reirei 15: Tun 17-23 8 Reiakina riki bwaninin te rongorongo. N
taai akanne, tera rinen ao mwiokoan te nati te
Kakorakoraa Onimakinan Ana Botaki mwaane ae te karimoa?—KBwaai 18:18, 19;
Iehova Iroum w10-E 1/5 13.
 ˙ E riai te mwaane n riki bwa te nati ae te
Te Kaongora Ibukin te Reirei 16: Tun 24-30 14 karimoa bwa e aonga n riki bwa ana baka-
tibu te Mesia? (w17.12 14-15)
Arora ni Kimwareirei Riki n te Mwakuri ni Minita

Iangoi reireiam, ao maiuakini. Bukin tera
ngke e rangi ni kakawaki te rine ni karimoa
Te Kaongora Ibukin te Reirei 17: Turai 1-7 20 iroun Iakobo nakon Etau? (Ebera 12:16, 17;
Tai Kitana te Bwaretaiti n Taamnei w03-E 15/10 28-29) Tera ana namakin Iehova
ibukia taari aika uoman aikai, ao bukin tera?

(Maraki 1:2, 3) Tera te bwai ae kaokoro ae
RONGORONGONI MAIUNA 26 kona ni karaoia Etau bwa e aonga ni karaoi
E a Kakororaoaki Mwaakan te Atua motinnano aika tamaroa riki?
ni Mamaarau ˙ Titirakiniko aei, ‘N na kangaa ni kaota au
kakaitau ibukini baika irekereke ma te oni-

maki, ni karaoan au babaire ni katoa wiki,
KO ATAIA? 31 n aroni bairean au taromauri n utu?’
Bukin tera ngke a beku ianena n ana taanga
ni buaka te Uea are Tawita?

E aki kaboonakoaki te maekatin aei. E katauraoaki bwa kanoan te

waaki n angareirei n te Baibara ae karaoaki ni katobibia te aonnaba,
ae boutokaaki ni bwaintangira aika aki tebonaki. Ngkana ko kani
bwaintangira, taiaoka nakon donate.jw.org.
Ngkana e aki kaotaki BG ke BK imwin te kibu, e anaaki ngkanne
man Te Baibara ae Tabu—Te Rairai ae te Aonnaba ae Boou. Ngkana
e kaotaki BG imwin te kibu, e anaaki man Te Baibara. Ngkana e Nakon ara atureti n te intanete ae jw.org
kaotaki BK imwin te kibu, e anaaki man Te Baibara ni Katorika. ke tikaen te code

s
The Watchtower (ISSN 0043-1087) April 2024 is published by Watch-
tower Bible and Tract Society of New York, Inc.; Harold L. Corkern, Pres-
ident; Mark L. Questell, Secretary-Treasurer; 1000 Red Mills Road, Wallkill,
w24.04-GB

NY 12589-3299. ˘ 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylva-

231127

nia. Printed in Japan.