34567

TEBETEM BWA 2 0 2 3

KAONGORA IBUKIN TE REIREI:

NOBEMBWA 6–RITEMBWA 10, 2023
KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 37
ANENE 30
Tamau, Atuau, ao Raoraou
KANOANA
E rangi ni kinaaki te
ara ae Tamton ae teuae ka-
rakinaki n te Baibara, irou-
ia aomata aika bati ao aika
karako naba aia atatai n te
Baibara. E kaotaki rongo-
rongona n taiani kaotioti,
anene, ao ni birim. Ma bon
tiaki tii te rongorongo ae
kakaongora rongorongoni
maiuna. Ti kona ni karekea
reireiara ae bati mairoun te
mwaane ae korakora ana
onimaki aei.
2
Onimakina Iehova
n Aron Tamton
“Te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova, uringai taiaoka,
ao kakorakoraai.”—MOTITAE. 16:28.
TERA ae ko iangoia ngkana ko ongo te ara ae Tamton? Ko bae
n iangoa te mwaane ae rianako korakorana. E koaua anne. Ma
e karaoa te motinnano Tamton ae aki raoiroi ae kairia nakoni
mwina aika kammaraki. E ngae n anne, e teimatoa Iehova n ia-
iangoa ana kakaonimaki ni kabane Tamton, ao E korea taeka-
na n te Baibara ibukini buokara.
2 E kamanenaaki Tamton iroun Iehova ni kakororaoi baika
kamimi ni buokiia iai Ana aomata aika rineaki aika I-Iteraera.
Tabeua te tienture imwini maten Tamton, e a kaira Iehova te
abotoro Bauro bwa e na korea aran Tamton i buakoia mwaa-
ne aika rianako aia onimaki. (Ebera 11:32-34) Ti kona ni kau-
ngaaki n ana katoto Tamton. E onimakina Iehova n taai naba
aika kangaanga. Ti na maroroakinna bwa ti na kangaa ni kare-
kea te kaungaunga n ikotaki naba ma reireiara aika kakawaki
man ana katoto.
E ONIMAKINA IEHOVA TAMTON
3 Ngke e bungiaki Tamton, ao a tautaeka I-Biritia i aoia
I-Iteraera ao ni karawawataia. (MotiTae. 13:1) Aia kairiri n te
aro ae iowawa e karekea te rawawata ae korakora nakoia
I-Iteraera. E rineaki Tamton iroun Iehova bwa “e na kaira ka-
maiuaia tibun Iteraera mai nanoni baia I-Biritia.” (MotiTae.
13:5) Ai kangaangara te mwioko anne! Ni kakororaoan te mwi-
oko aei, e riai Tamton n onimakina Iehova.
1-2. Bukin tera bwa ti riai n reiakina rongorongon Tamton?
3. Tera mwiokoan Tamton are karekea?
 4 Iangoa ana katoto Tamton n onimakina Ie-
hova ao te boutoka are e katauraoia te Atua.
N te taina, ao e a roko ana taanga ni buaka
I-Biritia bwa a na taua Tamton i Rei i Iuta. A
maaku mwaanen Iuta ngaia are a a baireia
bwa a nang anga Tamton nakoia aiaia. A ka-
baea Tamton n roobu aika boou aika uaai
kaain abana ao ni kairia nakoia I-Biritia. (Mo-
tiTae. 15:9-13) Ma “taamnein Iehova e kako-
rakoraa” Tamton ao e kainaomataa man te
roobu i bon irouna. Imwina, e “kunea riin
mwangain te taongki ae te mwaane ae me-
naai,” e anaia, ao e kabongana ni kamateia iai
mwaaneni Biritia aika 1,000!—Wareka Taani
Motikitaeka 15:14-16.
5 Bukin tera ngke e kabongana Tamton riin
mwangain te taongki? Bon te bwai ni buaka ae
aki kakabonganaaki! Ma e aki nanououa Tam-
ton bwa e ataia ae e boto tokanikaina i aon Ie-
hova, tiaki i aon te bwai ni buaka are e kabo-
4. E kangaa Iehova ni buoka Tamton ni kainaomataa
mairouia I-Biritia? (Taani Motikitaeka 15:14-16)
5. Tera ae e kakoauaa raoi Tamton ibukin Iehova ngke e
kamanena riin mwangain te taongki?
ngana. Eng, e kabongana te bae iai irouna te
mwaane ae kakaonimaki aei ni kakororaoa iai
nanon Iehova. E oti raoi bwa man onimaki-
nan Iehova iroun Tamton, e kakabwaiaaki n
anganaki te tokanikai ae korakora.
6 Ti kona naba ngaira ni kakorakoraaki
iroun Iehova ni kakororaoi mwiokoara, e
ngae ngkana a taraa ni kangaanga. E kona te
Atua ni buokira n te aro ae kamimi. Onima-
kina Iehova are e kakorakoraa Tamton, bwa e
na buokiko ni karaoa Nanona ngkana ko tei-
matoa n onimakinna ibukini buokam.—Tae-
Rab. 16:3.
7 A bati taari mwaane ao aine aika ibuo-
buoki n te mwakuri ni kateitei aika a a tia ni
kaota onimakinan Iehova. N taai aika nako,
ao a aki toki taari ni boni korei taamnein Taa-
bo n Taromauri aika boou ao kateitei riki ta-
beua, ao a boni katei naba. Ma ibukin ririkira-
ken ana botaki Iehova ao e a riai ni karaoaki
6. Tera reireiara mairoun Tamton ibukini kakororaoani
mwiokoara?
7. Tera te katoto ae kaota kakawakin ukeran ana kairiri
Iehova iroura?
E onimakina Iehova Tamton
ao e tauraoi ni karaoi
bitaki. E kabonganai baike
a tauraoi irouna ni
kakororaoa iai nanon
te Atua
(Nora barakirabe 4-5)
te bitaki. A tataroakina ana kairiri Iehova taa-
ri aika mwiokoaki ao a katai aanga aika boou
n aroni kabooani kateitei ao onobwaiaia. E
taku Robert are e a tia ni mwakuri ni kateitei
aika bati ni katobibia te aonnaba n ririki aika
tibwa nako, “E aki bebete n te moantai irouia
tabeman butimwaean te bitaki ae boou aei.” E
reitia n taku: “E rangi ni kaokoro ma te baere
ti kakaraoia i nanon ririki aika bati. Ma a tau-
raoi taari ni karaoi bitaki, ao e oti raoi bwa Ie-
hova e kakabwaiai bitaki aikai.” Aei bon te ka-
toto teuana ibukin aron Iehova ni kairiria ana
aomata bwa a na kakororaoa nanona. Ti riai
ni katoatai n titirakinira aei, ‘I ukera ana kai-
riri Iehova ao n tauraoi ni karaoi bitaki n au
beku ibukina?’
E KAMANENAI RAOI TAMTON BAIKA
E KATAURAOI IEHOVA
8 11 Iangoa ana katoto Aleksey, ae temanna
Ko bae n tia ni wareki katoto riki tabeua
ngke e karaoi Tamton baika kamimi. E kama-
tea te raian ao imwina e kamateia mwaane
aika 30 ni kaawani Biritia ae Atikeron. (Moti-
Tae. 14:5, 6, 19) E ataia Tamton ae e aki kona
ni karaoi baikanne n akean ana ibuobuoki Ie-
hova. E oti raoi koauan anne n te taina ngke
e a rangi ni bwatakataka imwini kamateaia
I-Biritia aika 1,000 mwaitiia. Tera are e karao-
ia? N oneani mwin are e na onimakinna ni ka-
kaaean nimana, e wetea Iehova ibukini buo-
kana.—MotiTae. 15:18.
9 E kaekaa Iehova tangin Tamton ni kani
buokaki ngke e katauraoa te ran n te aro ni ka-
kai. Ngke e moi Tamton mai iai, “e a ma-
nga oki korakorana ao e a manga marurung.”
(Wareka Taani Motikitaeka 15:19.) Ni ko-
auana, e teimatoa n iai te koburake n ran ane
8. Tera are e karaoia Tamton n te taina ngke e a rangi ni
bwatakataka?
9. E kangaa Iehova ni kaekaa ana bubutii Tamton ni kani
buokaki? (Taani Motikitaeka 15:19)
4 TE TAUA-N-TANTANI
boou anne n ririki ake imwina riki, ngke e kai-
raki n te taamnei te burabeti ae Tamuera bwa
e na korea te boki ae Taani Motikitaeka. A
kona ni kauringaki I-Iteraera ake a nora te ran
ae raanga anne, ae ngkana a onimakina Ieho-
va, e na boni buokiia taan taromauria aika ka-
kaonimaki n taai ake a kainnanoia iai.
10 Ti riai naba ngaira ni kawara Iehova ibu-
kini buokara n aki ongei ara tarena ke raba-
kaura ke baike ti a tia ni kakororaoi n ara beku
ibukina. Ti riai n nanorinano ni butimwaea te
koaua are a na nakoraoi bwaai tii ngkana ti
onimakina Iehova. N aron Tamton are e kako-
rakoraaki ngke e nima te ran are e katauraoia
Iehova, ti na boni kakorakoraaki naba n te aro
n taamnei ngkana ti kamanenai raoi bwaai ni
kabane ake e katauraoi Iehova ibukira.—Mat.
11:28.
mai buakoia tarira i Rutia ae nanomwaaka i
aani bwainikirinana ae korakora. Tera ae e
buoka teuaei bwa e na teimatoa ni korakora i
aani kataaki aika rangi ni kangaanga? E a tia
ni kateimatoa ana babaire ni bwaai n taamnei
ngaia ma buuna. E taku teuaei: “I kataia ni
kateimatoa au babaire ni bwaai n taamnei
ibukin au ukeuke n reirei i bon irou ao au
wareware n te Baibara ni katoabong. Ni katoa
ingabong, ao ti maroroakina ara kibu n te
ingabong ngai ma buu ao ni kaai n tataro na-
kon Iehova.” Tera reireiara n aei? N oneani
mwin are ti na onimakinira i bon iroura, ti riai
n onimakina Iehova. N te aro raa? N arora ni
kakaraoi bwaai aika a na karikirakea ara oni-
maki n aron te ukeuke n te Baibara, te tataro,
kaakaeani bobotaki n taromauri, ao te ua-
10. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni karekea ana
ibuobuoki Iehova? (Nora naba te taamnei.)
11. Ti na kangaa ni kamanena raoi ana ibuobuoki Iehova?
Kabwarabwaraa.
E kakorakoraaki Tamton imwin nimakin te ran are e katauraoia Iehova. Ti kona naba ngaira ni
kamanenai baika e katauraoi Iehova bwa ti aonga ni korakora n te aro n taamnei
(Nora barakirabe 10)
rongorongo. Ao Iehova e na boni kakabwaiaa
ara kakorakora ni beku ibukina. E kakorako-
raa Tamton ao E kona naba ni kakorakoraira.
E AKI KABWARAA NANONA TAMTON
12 E aki kororaoi Tamton n ai arora, ngaia
are n tabetai e karaoi motinnano aika buaka-
ka. E kairia ana motinnano teuana nakoni ka-
ngaanga aika kakaiaki. Imwin ana beku Tam-
ton bwa te tia motikitaeka i nanon tabeua te
tai, e a “bwaka n tangira te aine ae arana Te-
rira ae mena n te Mwarua ae Toreke.” (Moti-
Tae. 16:4) Mai imwaina ao e kabae Tamton ma
aineni Biritia, ma te babaire anne boni “mai-
roun Iehova,” bwa E “ukoukora te anga ae e
na ekiianako iai I-Biritia.” Imwina riki, e tiku
n ana auti te aine ae kakabooaki ni kaawani
Biritia ae Kaata. N te tai anne, ao te Atua e ka-
12. Tera te motinnano ae buakaka are e karaoia Tamton,
ao tera kaokoron ana reitaki ma Terira?
korakoraa Tamton bwa e na uotiinako mata-
roan oon te kaawa, n te aro are e aki mano te
kaawa. (MotiTae. 14:1-4; 16:1-3) Ma e kaoko-
ro aron ana reitaki ma Terira ibukina bwa tao
te I-Iteraera neiei.
13 E butimwaea te mwane ae bati Terira mai-
rouia I-Biritia ibukini kamwanean Tamton.
Ibukina bwa e rangi n tangira neiei, e a aki
kona n ataia raoi bwa tera ae e kani karaoia
Terira. Ma e okioki Terira ni kairoroa Tamton
bwa e na kaota bukini korakorana, ao n to-
kina e a kaotia nakon neiei. E kananokawaki
bwa e kariaia Tamton bwa e na reke n te ka-
ngaanga are e a kabuaa iai korakorana ao ako-
ana iroun Iehova i nanon tabeua te tai.—Mo-
tiTae. 16:16-20.
14 E rinanoni kangaanga aika kammaraki
13. Tera are e karaoia Terira nakon Tamton?
14. Baikara kangaanga aika kammaraki ake e rinanoi
Tamton ibukin onimakinan Terira?
TEBETEMBWA 2023 5
E bae n namakina te rawawata
Tamton ibukin ana kairua,
ma e aki kabwaraa nanona
—ao ti aki riai naba ni
kabwarai nanora
(Nora barakirabe 17-18)
Tamton ibukina bwa e onimakina riki Terira
nakon Iehova. A taua Tamton I-Biritia ao n
autii matana. E kabureaki i Kaata irouia ao-
mata ake e kamaamaeia ngkoa, ao e riki bwa
te aomata ae mangori ae kakabuta te atibu
ni kamantinti uita. Imwina e kamaamaeaki
ngke a ikotaki I-Biritia ibukin aia bukamaru.
A anga taiani karea aika bati nakon atuaia ae
Takon, bwa a iangoia ae e anga Tamton nako
nanoni baia. A kaotinakoa Tamton man te ka-
rabuuti nakon te bukamaru bwa e na ‘kakuku-
reiia’ ao a na bwainingareia.—MotiTae. 16:
21-25.
15 E a tia Tamton ni karaoa te kairua ae ka-
kaiaki, ma e aki kabwaraa nanona. E kakaaea
te anga ae e na kakororaoa iai mwiokoana are
e anganaki iroun te Atua are e na ekiiana-
ko I-Biritia. (Wareka Taani Motikitaeka 16:
28-30.) E bubutiia Iehova ni kangai Tamton:
“Kariaia bwa N na irantangaai ni karekei kaia
I-Biritia.” E kaekaa ana bubutii Tamton te
Atua ae koaua ao ni kaoka korakorana. N to-
kina, e a kamateia I-Biritia aika bati riki Tam-
ton n te tai aei nakon are mai imwaina.
15. E kangaa ni kaotia Tamton bwa e a manga onimakina
Iehova? (Taani Motikitaeka 16:28-30) (Nora te taamnei ni
moan te maekatin.)
6 TE TAUA-N-TANTANI
16 E ngae ngke e rinanoni kangaanga aika
kammaraki Tamton ibukin ana kairua, ma e
aki katoka kani karaoan nanon Iehova. E ngae
ngkana ti karaoa te kairua ao ni kainnanoa
boaakira ke ti a kabuaa te mwioko teuana, ma
ti riai n aki kabwarai nanora. Uringnga are e
aki kabwaraa nanona Iehova iroura. (TaiAre.
103:8-10) N aki ongei ara kairua, ma ti boni
kona naba ni manena iroun Iehova n aron
Tamton.
17 Iangoa ana katoto te ataeinimwaane ae
Michael. E rangi n tatabetabe n ana beku
iroun Iehova bwa te tabonibai ao te bwaiania
ae katoatai. Ma e kananokawaki bwa e karaoa
ae kairua, n te aro are e a kabuai mwiokoana
n te ekaretia. E taku, “I rangi n tatabetabe
ngkoa n au beku iroun Iehova. Ma n te tai ae
waekoa, I a namakinna bwa ai akea bonganau.
I aki kantaningaia ae e na kitanai Iehova, ma
I iaiangoia bwa e na kona ni manga okira
arona au iraorao ma Iehova ke e na aki, ke N
na kona ni manga beku irouna n te ekaretia n
aron are mai imwaina ke N na aki.”
16. Tera reireiara ae ti karekea man ana kairua Tamton?
17-18. Tera ae ko kaungaaki iai man ana katoto Michael?
(Nora naba te taamnei.)
 18 Ma ti kamoamoaa Michael bwa e aki ka-
bwaraa nanona. E reitia n taku: “I kaatuua au
iango ni kaokan au iraorao ma Iehova n arou ni
katoatai ni bunra nanou nakoina n te tataro, I
ukeuke n reirei, ao I kananoa au iango.” Ni
waakinakon te tai, a a manga oki mwiokoani
Michael n te ekaretia. E a beku ngkai bwa te
unimwaane n te ekaretia ao te bwaiania ae ka-
toatai. E korea aei: “Te boutoka ao te kaungau-
nga are I karekea, riki mairouia unimwaane, e
buokai n ataia ae e teimatoa Iehova n tangirai.
I a kona ngkai ni manga beku n te ekaretia ma
mataniwin nanou ae itiaki. I reireinaki n te
baere I rinanona bwa Iehova e na boni kabwa-
raa ana bure ane e raira nanona ni koaua.” Ti
kona ni kakoauaa raoi bwa e na boni kamane-
naira Iehova ao ni kakabwaiaira e ngae ngke ti
a tia ni karaoi kairua, ma tii ngkana ti kabanea
ara konaa ni kaetii kawaira ao n teimatoa n oni-
makinna.—TaiAre. 86:5; TaeRab. 28:13.
KO NA KANGAA NI KAEKA?
˛ Ko na kangaa ni kaota oni- ˛ E kangaa Iehova ni kako-
makinan Iehova n aron Tam- rakoraa Tamton ni buakania
ton? I-Biritia?
19 N te kaongora aei, ao ti a tia n nori tabeua
baika kakaongora aika riki ni maiun Tamton.
E aki kororaoi, ma e aki kabwaraa nanona n
ana beku ibukin Iehova, e ngae ngke e a tia ni
karaoa ae kairua ibukin Terira. Ao Iehova e
aki naba kabwaraa nanona irouna. E a manga
kamanena Tamton te Atua n te aro ae riana-
ko. E teimatoa Iehova n iangoa teuaei bwa te
mwaane ae rianako ana onimaki, ao e karina
arana i buakoia mwaane aika kakaonimaki ake
a kuneaki n Ebera mwakoro 11. Ai kaungana-
nora ataakin ae ti beku iroun Tamara are i ka-
rawa ae tatangira ae e ingainga nanona ni kani
kakorakoraira, riki ngkana ti mamaara! Ngaia
are n aron Tamton, ti bia bubutiia Iehova ni
kangai: “Uringai taiaoka, ao kakorakoraai.”
—MotiTae. 16:28.
19. Ko kangaa ni kakorakoraaki n ana katoto Tamton?
˛ Tera reireiara man ana mwa-
kuri Tamton imwini karaoan
ae kairua?
ANENE 3
Korakorara, Ara Kantaninga, Ara Mwioko
KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 38
ANENE 135
Ana Bubutii Iehova:
“Bwaina te Wanawana
Natiu”
KANOANA
Rooro n rikirake, e ataia Ie-
hova ae kam kaaitarai ka-
ngaanga aika kona ni ka-
taa ami iraorao ma ngaia.
Kam na kangaa ni karaoi
motinnano ma te wana-
wana aika a na kakukureia
Tamami are i karawa? Ti na
rinanoi aia katoto ataeini-
mwaane aika teniman ake
a riki bwa uean Iuta. Noria
bwa tera reireiami man aia
motinnano.
8
Te Aeka ni Maiu Raa
ae Kam Tangiria Rooro
n Rikirake?
“E na kakawakiniko te ataibwai.”—TAERAB. 2:11.
IANGOIA bwa ko uea i aoia ana aomata te Atua ao ko uarereke
ke tebwi tabun am ririki! Tera arom ni kabongana mwaakam ni
kairiri? Ti tuangaki n te Baibara taekaia rooro n rikirake tabe-
man ake a riki bwa uean Iuta. N te katoto, Ioati ngke 7 ana ri-
riki, Utia ngke 16, ao Iotia ngke 8. E bae n rangi ni kangaanga
anne irouia. E ngae ngke e kangaanga te baere a rinanona, ma
a bane ni karekea te ibuobuoki ae a kainnanoia bwa a na toka-
nikai i aoni kangaanga ao ni karaoi baika raraoi.
2 Tiaki ngaira ueea ma ti kona ni karekei reireiara aika kaka-
waki mairouia Ioati, Utia, ao Iotia. A karaoi motinnano aika ra-
raoi ma a karaoi naba motinnano aika bubuaka. Ti na no-
ria man aia katoto bwa e aera ngkai ti riai n rineiia raoraora aika
raoiroi, n teimatoa n nanorinano, ao n teimatoa n ukera Ie-
hova.
RINEIIA RAORAOM AIKA RAOIROI
3 Kakairi n ana motinnano Ioati ake karaoi ma te wanawana.
E karaoa ana motinnano ma te wanawana te Uea ae Ioati ngke
uarereke. Ibukina bwa akea tamana, e ongeaba nakon ana kai-
riri te Ibonga ae Rietata ae kakaonimaki are Ieoiata. E reireina
Ioati te ibonga anne bwa kaanga bon oin natina. Ibukin anne,
e motinnanoia ma te wanawana Ioati bwa e na beku iroun Ieho-
va, ao ni buokiia naba aomata bwa a na beku iroun Iehova. E
baireia naba Ioati bwa e na onobwaiaki ana tembora Iehova.
—2Rong. 24:1, 2, 4, 13, 14.
1. Tera te bwai ae kangaanga are a rinanona Ioati, Utia, ao Iotia?
2. E aera bwa ti riai n reiakina taekan aia katoto Ioati, Utia, ao Iotia?
3. Tera aron te Uea are Ioati nakon ana kaetieti te Ibonga ae Rietata are Ieo-
iata?

4 Ngkana ko reiakinaki bwa ko na tangira Ie-
hova ao ni maiuakin ana kaetieti, ko a anga-
naki iai te bwaintangira ae kakawaki. (Wareka
Taeka N Rabakau 2:1, 10-12.) A kona kaaro n
anga te reirei ni kataneiai n aanga aika bati. Ia-
ngoa aron taman te tari te aine ae Katya ni
buoka neiei ni karaoi motinnano aika raraoi.
Ni katoabong are e kairaki neiei iroun tamana
nakon te reirei, e mamaroroakina te kibu n te
ingabong ma ngaia. E taku neiei, “A buokai
maroro akanne bwa N na tokanikai i aoni ka-
ngaanga aika riki n te bong anne.” Ma tera
arom ngkana e a taraa n tiatianaki inaomatam
man aia kairiri aika aanaki man te Baibara am
karo? Tera ae e kona ni buokiko bwa ko na bu-
timwaea te reirei ni kairiri anne? E ururing ri-
kaaki te tari te aine ae Anastasia ngke a kaba-
nea aia tai ana karo ni kabwarabwaraa nakoina
bukini katean tuua tabeua. E taku, “I buokaki
n ota n anne ae a bon aki katei tuua akanne
bwa a kan taua taekan arou, ma bon ibukini
kamanoau bwa a tangirai.”
5 Ngkana ko maiuakin taeka n reirei man te
Baibara, ko na boni kakukureiia am karo. Ao
4. Ti kangaa ni kakabwaiaaki ngkana ti kawakin ana tua
Iehova? (Taeka N Rabakau 2:1, 10-12)
5. E na tera aron rotakia am karo ao Iehova n am mwa-
kuri? (Taeka N Rabakau 22:6; 23:15, 24, 25)
Ti boni kona ni kakairi n ana
katoto Ioati ngkai, man arora
n ongo n aia taeka n reirei
raoraora aika raoiroi
(Nora barakirabe 3, 7)
ae kakawaki riki, ko na boni kakukureia te
Atua ao ni karikirakea am iraorao ae teimatoa
ma ngaia. (Wareka Taeka N Rabakau 22:6;
23:15, 24, 25.) Aikai bukina aika raraoi ngkai
ko riai ni kakairi n ana katoto Ioati ngke uare-
reke.
6 Karekea reireiam man ana motinnano aika
bubuaka Ioati. Imwini maten Ieoiata ao e a ri-
neiia raoraona Ioati aika buakaka. (Wareka
2 Rongorongo 24:17, 18.) E motinnanoia bwa
e na ongo irouia tokan Iuta ake a aki tangira
Iehova. Ko bae n iangoia ae e bon riai Ioati
ni kararoaia taani karikii kangaanga akanne.
(TaeRab. 1:10) Ma e bon ongo n aia taeka n rei-
rei naake aongkoa raoraona aikai. Ni koauana,
ngke e kataia ni kaeta Ioati ai tarina are Teka-
ria ao e a tua kamateana Ioati. (2Rong. 24:
20, 21; Mat. 23:35) Ai buakakara ao ai nanoba-
bara! E nakoraoi maiun Ioati n te moantai, ma
e kananokawaki bwa e riki bwa te tia tannako
man te koaua ao te tia tiritiri. N tokina ao a a
manga boni kamatea ana toro. (2Rong. 24:22-
25) Ai kaokorora te bae kona n riki ni maiuna
ngke arona bwa e teimatoa n ongeaba iroun Ie-
hova ao irouia naake a tangira Iehova! Tera
reireiam man te katoto anne?
6. Antai ake e ongo n aia taeka n reirei Ioati, ao tera
mwina? (2 Rongorongo 24:17, 18)
TEBETEMBWA 2023 9
 7 Reireiara teuana man ana motinnano Ioati
ae buakaka, ti riai n rineiia raoraora aika tangi-
ra Iehova ao a kani kakukureia. A na buokira
raoraora aikai ni karaoi baika raraoi. Ti aki riai
n tii raoraonia tabonrorora. Uringnga are e ra-
ngi n uarereke riki Ioati nakon raoraona are Ie-
oiata. Ngkana ko na rineiia raoraom, titirakini-
ko aei: ‘A buokai ni kakorakoraa onimakinan
Iehova irou? A kaungaai bwa N na maiuakin
ana kaetieti te Atua? A mamaroroakina taekan
Iehova ma ana koaua aika kakawaki? A kari-
nei ana kaetieti te Atua? A tii tutuangai te
bae I kan ongongo, ke a ninikoria ni kaetai
ngkana I tibanako?’ (TaeRab. 27:5, 6, 17) N
etina, ngkana a aki tangira Iehova raoraom ao
ko aki kainnanoiia. Ma ngkana iai raoraom
aika tangira Iehova, ao nimtiia bwa a na teima-
toa ni buokiko.—TaeRab. 13:20.
8 E kona ni manena te tabo n reitaki n te inta-
nete ibukin reitakim ma am utu ao raoraom.
Ma a bati aomata aika kamanena te bwai n rei-
taki aei n anai nanoia aomata iai, ni katokai
taamneini baika a kabooi ke ni karaoi. Ngkana
ko kamanenai taabo n reitaki n te intanete, ti-
tirakiniko aei: ‘I kamanena ibukin anaakin na-
noia aomata? Tiau bwa N na kaungaia aomata
ke N na kamoamoaai i bon irou? I kariaia aia
iango naake a kamanena te bwai n reitaki aei,
bwa a na rota arou n iaiango, au taetaenikawai,
ao au mwakuri, n te aro ae aki raoiroi?’ E anga
te taeka n reirei ae kangai Brother Nathan
Knorr are beku ngkoa bwa kaain te Rabwata n
Tautaeka: “Tai kataia ni kakakukureiia aomata
bwa n tokina, ane e na akea ae ko na kakuku-
reia. Kakukureia Iehova ao ane ko na kakuku-
reiia naake a tangira Iehova.”
7. Antai aika ko riai n rineiia bwa raoraom? (Nora naba te
taamnei.)
8. Ngkana ti kamanenai taabo n reitaki n te intanete,
tera ae ti riai n iaiangoia?
10 TE TAUA-N-TANTANI
TI RIAI N TEIMATOA N NANORINANO
9 Kakairi n ana motinnano aika raraoi Utia. E
nanorinano te Uea are Utia ngke te roro n riki-
rake ngaia. E ataa ‘maakakin te Atua ae ko-
aua.’Ao Iehova e kakabwaiaa angini maiuna ae
68 te ririki. (Wareka 2 Rongorongo 26:1-5.)
E kataenikaiia natannaomata aika bati ake ai-
aia Utia ao e kamatoai oon nako Ierutarem.
(2Rong. 26:6-15) E rangi ni kukurei Utia ni
bwaai ni kabane ake e buokia iai te Atua.—Te-
Min. 3:12, 13.
10 Karekea reireiam man ana motinnano aika
bubuaka Utia. E taneiai te Uea are Utia n anga-
nga te kaetieti nakoia aomata. Anne bukina ae
e a iangoia iai bwa e kona ni karaoa are e bon
taku? N te bong teuana, ao e a baireia Utia bwa
e na rin n ana tembora Iehova ao ni kan rara-
bakau ni kabueka te karea i aon te baonikarea,
ae te bwai ae a aki kariaiakaki ueea bwa a na
karaoia. (2Rong. 26:16-18) E kataia ni kaetia
te Ibonga ae Rietata are Ataria ma e rangi n un
iai Utia. E kananokawaki bwa e aki teimatoa
ni kakaonimaki Utia nakon Iehova ao e ka-
tuuaaeaki n te rebera. (2Rong. 26:19-21) Ai
kaokorora te bae e na kona n riki ni maiuna
ngke arona bwa e teimatoa n nanorinano!
11 Ngke e a korakora Utia ao e a mwaninga
naba taekan Iehova are ngaia Nibwani kora-
korana ao toronibwaina. Tera reireiara? Ti riai
ni kakauringira ae boni mairoun Iehova kaka-
bwaiaara ao mwiokoara aika ti karekei. N one-
ani mwin are ti na kamoamoaira ibukini baike
ti kakororaoi, ti riai ni kamoamoaa Iehova ibu-
kini baika ti kona ni karaoi ngkai.1 (1Kor. 4:7)
1 Nora te bwaoki ae “Beware of the ‘Humble Brag’ ” ae reke n te
kaongora n jw.org ae “How Important Is Online Popularity?”
9. Tera are e buoka iai Utia Iehova? (2 Rongorongo 26:
1-5)
10. Tera are e riki nakon Utia?
11. Tera ae e kona ni buokira n teimatoa n nanorinano?
(Nora naba te taamnei.)
N oneani mwin are ti na kamoamoaira ni baike ti kakororaoi, ti riai ni kamoamoaa
Iehova ibukini baika ti kona ni karaoi ngkai
(Nora barakirabe 11)
Ti riai n nanorinano n ataia ae ti aki kororaoi
ao ti kainnanoa te reirei ni kaetieti. E korea aei
te tari te mwaane ae 60 tabun ana ririki: “I a tia
n reiakina arou n aki kakaiun ke ni bwaranna-
no ngkana iai ae e tuangai kairuau. Ngkana I
anganaki te reirei ni kaetieti ibukin au kairua
aika I karaoi n tabetai ibukin nanobabau, I ka-
taia ni kanakoraoa arou ao ni manga waaki-
nako.” Ni koauana, e na bon nakoraoi maiura
ngkana ti maaka Iehova ao n teimatoa ni kana-
norinanoira.—TaeRab. 22:4.
TEIMATOA N UKOUKORA IEHOVA
12Kakairi n ana motinnano aika raraoi Iotia.
Bon tebwi tabun ana ririki Iotia ngke e moana
ukoukoran Iehova. E kan reiakina taekan Ie-
hova ao ni karaoa Nanona. Ma e aki bebete
maiun te uea ae uarereke aei. E riai n tei ibukin
te taromauri ae itiaki n te tai are e taaba-
ngaki iai te taromauri ae kewe. Ao bon anne
ae karaoia! Imwaini koron 20 ana ririki Io-
tia ao e a moana kanakoan te taromauri ae
12. Ngke e roro n rikirake Iotia, e kangaa n ukoukora Ie-
hova? (2 Rongorongo 34:1-3)
kewe mai buakoia te natannaomata.—Wareka
2 Rongorongo 34:1-3.
13 E ngae ngkana ko rangi n uarereke, ma ko
kona ni motinnanoia bwa ko na kakairi iroun
Iotia, n arom n ukoukora Iehova ao n reiakin
Aroarona aika tamaroa. E na kairiko karaoan
anne bwa ko na katabua maium nakoina. E na
tera aron rotakin iai maium? E kangai Luke are
bwabetitoaki ngke 14 ana ririki, “Mangkai ao
N nang karimoaa au beku ibukin Iehova ni
maiuu ao ni kataia ni kakukureia.” (Mareko
12:30) Ai kakabwaiaakira ngkoe ngkana e ko-
rakora nanom ni karaoa naba anne!
14 Baikara kangaanga aika ko kona ni kaai-
tarai ngkai te roro n rikirake ngkoe ae ana
toro Iehova? E taekina Johan are bwabetito-
aki ngke 12 ana ririki, kaririana irouia raona n
reirei nakoni kabonganaan te moko ae maiu
man te baetere. Ibukini kakorakoraana n rawa
nakon te kariri anne, e kauringnga Johan i bon
irouna ae kabonganaan te moko anne, e kona
13. E na tera aron rotakini maium imwin am katabu na-
kon Iehova?
14. Taekin aia katoto rooro n rikirake tabeman aika ka-
kairi iroun te Uea are Iotia.
TEBETEMBWA 2023 11
n rotakibuaka iai marurungina ao ana iraorao
ma Iehova. E kabwarabwaraa Rachel are bwa-
betitoaki ngke 14 ana ririki, te baere buokia
ni kaaitarai kangaanga n ana tabo n reirei. E
taku: “I kataia ni kakairekerekei baika I nori
ma au onimaki. N te katoto, au reirei i aon ro-
ngorongon rimoa, I kona ni kauringaki iai tae-
kan te rongorongo man te Baibara ke te taetae
ni burabeti. Ke I kona ni kauringaki n te maro-
ro teuana, te kibu ae I kona n tibwaia ma tema-
nna.”A bae ni kaokoro kangaanga aika ko kaai-
tarai ma ake e kaaitarai te Uea are Iotia, ma ko
kona ni bwaina te wanawana ao te kakaonima-
ki ni koaua n ai arona. Ngkai ko kataaki n am
tai n roro n rikirake, ane ko na tauraoi nakoni
kangaanga riki tabeua aika imwaim.
15 Ngke e a ikawai te Uea are Iotia ao e a mo-
ana onobwaian te tembora. Ngke e a waakinaki
te mwakuri ao e a kuneaki “bokin ana Tua Ie-
hova are e anganaki te aba rinanoni Mote.”
15. Tera are e buoka Iotia bwa e na beku iroun Iehova ma
te kakaonimaki? (2 Rongorongo 34:14, 18-21)
E kaania Iehova Tawita ngke te roro n
rikirake ngaia. E karekea akoana
iroun te Atua ao e nakoraoi maiuna
(Nora barakirabe 18)
12 TE TAUA-N-TANTANI
Ngke e tia ni warekaki, ao e a kairaki te uea
bwa e na karaoi bitaki ao n ongeaba ni baike a
taekinaki iai. (Wareka 2 Rongorongo 34:14,
18-21.) Ko kani wawareka te Baibara ni katoa-
bong? Ngkana eng, ao e uara am wareware? Ko
tataui mwini kiibu ake a kona ni buokiko? E
kokorei n ana boki Luke are taekinaki mai
mwaina, reirei aika kakawaki aika e kunei. E
na buokiko karaoan naba ae ai aron anne, n
uringi kiibu ke reirei aika ko tangiri? Ngkana
e bati riki am atatai ao tangiran te Baibara
iroum, ko na kani beku riki iroun Iehova. Ao n
aron te Uea are Iotia, ko na kairaki n Ana Tae-
ka te Atua bwa ko na karaoa ae eti.
16 Karekea reireiam man ana motinnano ae
buakaka Iotia. Ngke ai 39 ana ririki Iotia ao e
karaoa te kairua are e a kabuaa iai maiuna. E
onimakinna i bon irouna n oneani mwin are e
na ukera ana kairiri Iehova. (2Rong. 35:20-25)
E reke te reirei n aei. N aki ongeia bwa rorora
16. E aera Iotia ngke e karaoa te kairua ae kakaiaki, ao
tera reireiara?
ngaira ke ai maanra ngaira n reiakina te Baiba-
ra, ma ti riai n teimatoa n ukoukora Iehova. E
irekereke anne ma ara katoatai n tataro ibukin
ana kairiri, te ukeuke n reirei n ana Taeka, ao
butimwaean aia taeka n reirei Kristian aika ika-
wai n te onimaki. Ti na bon aki kona iai ni ka-
raoi kairua aika kakaiaki ao ti na kukurei riki.
—Iak. 1:25.
ROORO N RIKIRAKE—E KONA N
NAKORAOI MAIUMI
17 Ko kona ni karaoi baika bati n am tai n
roro n rikirake. E kabwarabwaraaki n rongoro-
ngon Ioati, Utia, ao Iotia, bwa a kona rooro n
rikirake ni karaoi motinnano ma te wanawana
ao ni maiuakina te maiu ae kakukureia Iehova.
E koaua ae ti aki kona ni kantaningaia n taai
nako bwa e na raoiroi mwina, n aron ae ti no-
ria. Ma ti kona ni kakairi ni baika raraoi ake a
karaoi ueea aikai ao n aki karaoi kairua ake a
karaoi. Ao ngkanne ti na kona n ingainga n
nora mwina ae raoiroi.
18 A kaotaki n te Baibara rongorongoia roo-
ro n rikirake riki tabeman ake a kaania Iehova,
ake a reke akoaia irouna, ao ake a noria bwa
e nakoraoi maiuia. Tawita bon temanna mai
buakoia nakanne. Ngke e uarereke, e rineia
17. Tera reireiara man rongorongoia uean Iuta aika teni-
man aikai?
18. Baikara katoto man te Baibara aika kaotia bwa e
kona n nakoraoi maium? (Nora naba te taamnei.)
TERA REIREIAM AE REKE MANI MAIUN . . .
˛ te Uea are Ioati? ˛ te Uea are Utia?
bwa e na tei n ana itera te Atua ao e a riki bwa
te uea ae kakaonimaki ni koaua imwina riki. E
ngae ngke e karaoi kairua n tabetai, ma e ia-
ngoia te Atua bwa e kakaonimaki. (1Uea 3:6;
9:4, 5; 14:8) Ko kona ni kaungaaki man reiaki-
nani maiun Tawita ao ana beku ma te kakaoni-
maki. Ke ko kona ni karaoa am ukeuke i aon
ana katoto Mareko ke Timoteo. Ko na noria ae
a beku iroun Iehova man uarerekeia, a karekea
akoaia iroun te Atua, ao e nakoraoi maiuia.
19 Arom ni kamanena maium ngkai, e na
rota aroni maium nakon taai aika a na roko.
Ngkana ko onimakina Iehova ao tiaki oin am
ataibwai, E na boni buokiko ni karaoi moti-
nnano ma te wanawana. (TaeRab. 20:24) Ko
kona ni karekea te maiu ae kakukurei ao ni ka-
raunano. Uringnga ae e kakawaki iroun Iehova
te bae ko karaoia ibukina. Iai riki te anga ae ta-
maroa ibukini kamanenaani maium nakon ae
te beku iroun Tamara are i karawa ae tata-
ngira?
19. E na kangaa n nakoraoi maium?

KABWARABWARAAN TAAMNEI Iteraniba 9: Te tari te
aine ae ikawai ngke e anga te taeka n reirei nakon te tari
te aine ae ataei riki. Iteraniba 11: E onimakina Iehova te
tari te aine ae iai mwiokoana n te runga ao e kamoamo-
aa Iehova.
˛ te Uea are Iotia?
ANENE 144
Taraa Raoi te Kaniwanga!
KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 39
ANENE 120
Kakairi n Aroni Kristo n
Nimamannei
KANOANA
E kaotaki n te kaongora aei
reirei n ibuobuoki tabeua
ni kaineti ma arora n tei
ibukin ara koaua ma te ni-
mamannei, ngkana a kau-
nira tabemwaang ke
ngkana a kani kauntaeka.
14
Karika te Nimamannei
Bwa Korakoram
“E aki riai ni kauntaeka ana toro te Uea ma e riai n nimamannei
nakoia aomata nako.”—2TIM. 2:24.
TERA am namakin ngkana e a titirakiniko naba raom ni mwa-
kuri ke raom n reirei taekan am koaua? E nako nanom? Anne
aia namakin angina i buakora. Ma e kona te aeka n titiraki
anne ni karekea angara n ataa ana iango te aomata ke ana ko-
aua, ao n tibwaa te rongorongo ae raoiroi. Ma n tabetai, e
kona n tabeka ana titiraki temanna ma te kani kauntaeka. Ti
aki riai ni mimi n anne. A a tia tabeman ni kairua otaia n
ara koaua. (Mwa. 28:22) Irarikina, ti a maeka ni “kabaneani
boong” ae te tai ae a a bati iai “taani kakanneti” ao “taan io-
wawa” naba.—2Tim. 3:1, 3.
2 Ko bae n titiraki ni kangai, ‘N na kangaa n nimamannei ao
n ataa te riai ngkana iai ae kani kauntaeka nakoiu, ibukin au
koaua man te Baibara?’ Tera ae e na buokiko? Bon te nimama-
nnei. Te aomata ae nimamannei e aki kakaiun ma e kona n tei-
matoa n rau ngkana e kammarakaki nanona ke ngkana e aki
ataa te kaeka ae e na taekinna. (TaeRab. 16:32) Ma ko bae n
namakinna ae e bebete riki taekinana nakoni karaoana. Ko na
kangaa ni karikirakea te nimamannei? Ko na kangaa ni kaeka
ma te nimamannei ngkana iai ae kani kauntaeka ibukin am ko-
aua? Ao ngkana te karo ngkoe, ko na kangaa ni buokiia natim
bwa a na rabakau n tei ibukin aia onimaki ma te nimamannei?
Ti na noria.
1. Tera ae ti kona n titirakinaki n ara tabo ni mwakuri ke n ara tabo n reirei?
2. E aera ngkai ti kani bwaina te nimamannei?
 AROM NI KARIKIRAKEA TE NIMAMANNEI
3 Te nimamannei bon te korakora ao tiaki te
mamaara. E kainnanoaki te korakora bwa ko
aonga n teimatoa n rau ngkana ko boo ma te
kangaanga. Te nimamannei bon teuana naba
“uaan te taamnei.” (IKar. 5:22, 23) Te taeka
ni Kuriiti ae rairaki bwa “nimamannei” e ka-
kabonganaaki n tabetai ni kabwarabwaraaki
iai te aoti ae moaanti ae e a tia ni kamana-
naaki. Iangoa te aoti ae moaanti ae e a ma-
nana. E a manana ma e rangi ni korakora. Ti
na kangaa ngaira aika aomata ni karikirakea
te nimamannei ao ni korakora naba n te tai ae
tii teuana? Ti aki kona n oini korakorara. Ti
riai n tataro nakon te Atua ibukin taamneina,
ao ni butiia bwa e na buokira ni karikira-
kea te aroaro ae tamaroa aei. E oti n taian
rongorongo bwa e boni kona n riki aei. A bati
taani Kakoaua aika kaeka ma te nimamannei
ngkana a kataia aomata ni kauntaeka nakoia,
ao a anaaki nanoia iai tabemwaang. (Wareka
2 Timoteo 2:24, 25.) Ko na kangaa ni kari-
ka te nimamannei bwa korakoram naba teu-
ana?
4 A bati rongorongo n te Baibara aika kate-
rea kakawakin te nimamannei. Nora ana kato-
to Itaaka. Ngke e mena n aia aono I-Biritia i
Kera, ao a taui mwanibwa kaain rarikina, ake
a keni ana toro tamana. E aki buaka Itaaka
ibukini kaokan ana mwanibwa, ma e mwaing
nako ma kaaini batana ni kararoaa ao ni ma-
nga keni riki ana mwanibwa. (KBwaai 26:12-
18) Ma a manga taku naba I-Biritia bwa te ran
are n te aono anne bon aia bwai. E bon teima-
toa naba ni kaotiota te nimamannei Itaaka.
(KBwaai 26:19-25) Tera ae e buokia bwa e na
3. E aera ngkai e kona n taekinaki bwa te nimamannei
bon te korakora, ao tiaki te mamaara? (2 Timoteo 2:
24, 25)
4. Tera reireiara ibukin te nimamannei mairoun Itaaka?
teimatoa n nimamannei e ngae ngke a kakora-
koraia tabemwaang ni kani kaunna? E bae n
nora aia katoto ana karo, ao ni karekea rei-
reiana man aroaron Aberaam ni bwabwaina
te rau, ao man aroaron Tara ni bwaina “te
nano ae nimamannei ma n rau.”—1Bet. 3:4-6;
KBwaai 21:22-34.
5 Karaui nanomi ngkami aika kaaro aika
Kristian, bwa kam kona naba n reireinia na-
timi kakawakin te nimamannei. Iangoa ana
katoto Maxence, ae 17 ana ririki. E bobo
ma aomata aika unun n ana reirei ao n te
mwakuri ni minita. A buokia ana karo ma te
taotaonakinnano, bwa e na karikirakea te ni-
mamannei. A taku ana karo, “E a ota Maxence
ae ngkana e kaunaki, e kainnanoaki riki te ko-
rakora ae bati bwa e na taotaona nanona, na-
kon are e na kaeka ma te un ke te iowawa.” E
kakukurei bwa e a riki te nimamannei bwa
teuana korakoran Maxence.
6 Tera ae ti kona ni karaoia ngkana e a tii
kaunira naba temanna, n arona n uaraoa aran
Atuara ke ni bwainnataea te Baibara? Ti riai
ni butiia Iehova taamneina ao wanawanana
bwa ti aonga ni kaeka ma te nimamannei. Tera
arora ngkana ti a ataia imwina ae ti aki kaeka
n te aro ae riai? Ti kona n tataro riki ao n
iaiangoa arora ni manga kanakoraoia n are
imwina. Ao Iehova e na anganira taamneina
ae raoiroi bwa ti na aki kakaiun ao ti na kao-
tiota te nimamannei.
7 A kona ni buokira tabeua kibun te Baiba-
ra, n taetae ma te nimamannei i aani bai-
ka karawawata. E kona taamnein te Atua ni
5. Tera te katoto ae kaotia bwa a kona kaaro aika Kristian
n reireinia natiia kakawakin te nimamannei?
6. E kangaa te tataro ni buokira bwa ti na rabakau riki ni
bwaina te nimamannei?
7. Ti kangaa ni buokaki mani kamatenikunaani kiibu ta-
beua, bwa ti na tarataraa raoi te baere ti taekinna ao ti
karaoia? (Taeka N Rabakau 15:1, 18)
TEBETEMBWA 2023 15
Ti kona ni kaeka n te aro ae nakoraoi riki ngkana ti iaiangoia bwa e bae
n iai bukina ngkai ti kaoaki nakon te koro n ririki
(Nora barakirabe 11-12)
kauringira kiibu akanne. (Ioa. 14:26) N te ka-
toto, a kona booto n reirei aika n te boki ae
Taeka N Rabakau ni buokira n nimamannei.
(Wareka Taeka N Rabakau 15:1, 18.) E oti
naba ni bokin te Baibara anne kakabwaia aika
reke ngkana ti teimatoa n aki un i aani bai-
ka karawawata.—TaeRab. 10:19; 17:27; 21:23;
25:15.
ARON TE ATAIBWAI NI BUOKIRA
N NIMAMANNEI
8E kona naba te ataibwai ni buokira. (Tae-
Rab. 19:11) Te aomata ae ataibwai e taotaona
8. E aera bwa ti riai n iangoia bwa tera raoi aan ana kani
kauntaeka temanna nakoira ibukin ara koaua?
16 TE TAUA-N-TANTANI
nanona ngkana iai ae e kani kauntaeka ma
ngaia ibukin ana koaua. A bati taai ake a titi-
rakinira iai aomata, ma a aki kaota raoi aan
aia titiraki. Ngaia are imwain ae ti kaeka, ti
wanawana ngkana ti ururingnga ae ti kona n
aki ataa aan raoi tabekan te titiraki.—TaeRab.
16:23.
9 Iangoa aroni Kiteon ni kaekaia mwaanen
Eberaim. A rangi n un nakoina bwa e aera
ngke e aki kamani weteiia bwa a na raonna
ngke e buakania aiaia I-Iteraera. Ma tera raoi
aan aia titiraki ni kakan unun aei? Tao e bwa-
ka inaia? N aki ongeia bwa tera raoi bukina,
9. E kangaa Kiteon ni kaotiota te ataibwai ao te nimama-
nnei ngke e maroro ma mwaanen Eberaim?
ma e wanawana Kiteon ni kaota karinean aia
namakin ao e kaekaia ma te nimamannei. Tera
mwina? E toki unia ao “a a rau nanoia.”—Mo-
tiTae. 8:1-3.
10 Tao iai raora ni mwakuri ke raora n reirei
ae titiraki bwa e aera ngkai ti maiuakin ana
kaetieti te Baibara. Ti na boni kabanea ara ko-
naa n tei ibukin ara koaua, ma ti na karinea
naba ana iango te aomata. (Wareka 1 Betero
3:15.) E aki toki naba n ibuobuoki ngkana ti
iangoa ana titiraki bwa ara anga n ataa riki te
bae kakawaki irouna, ao n aki iangoia bwa e
kani kabuakaka ke ni kauntaeka. N aki ongeia
bwa tera raoi aan ana titiraki te aomata, ma ti
wanawana ngkana ti kaeka ma te nimama-
nnei ao te akoi. E bae ni kairaki n ara kaeka
bwa e na manga rinanoi riki baike e iaiangoi.
Ngkana e kaeka ma te un ke te bwainingare,
bon tiara naba bwa ti riai ni kaeka ma te akoi.
—IRom 12:17.
11 Ngkana e titiraki raora ni mwakuri bwa
bukin tera ngkai ti aki bubukamarua te reke-
nibong, iangoa aei: E kona n ae e tabeaianga
iroura bwa ti kariaiakaki ni kukurei ke ti aki?
Ke tao e iangoia bwa ti na urua te katiteua-
naaki n te tabo ni mwakuri n arora anne? Ti na
kona ni katoka tabeaiangan raora ni mwakuri
anne ngkana ti kaitaua ngkai e tabeakinia rao-
ra ni mwakuri, ao ni karaua nanona bwa ti ta-
ngiria naba bwa e na kakukurei ara tabo ni
mwakuri. E kona iai n reke angara ni maroro
raoi ma ngaia, bwa tera ae e kaotaki n te Bai-
bara ibukin te rekenibong.
12 Ti kona naba ni karaoa ae aron anne
ngkana ti titirakinaki titiraki aika kangaanga.
10. Tera ae e na buokira n ataa aroni kaekaaia naake a
kauntaeka nakoira ibukin ara koaua? (1 Betero 3:15)
11-12. (a) Tera ae ti riai n iangoia imwain ae ti kaekaa te
titiraki ae kangaanga? (Nora naba te taamnei.) (b) Anga
te katoto ae kaota aron tabekan te titiraki ni karekea
angara ni maroro.
E kona raora n reirei ni kauntaeka n taku bwa
a riai Ana Tia Kakoaua Iehova ni bita aia ia-
ngo ni kaineti ma aomata aika tangiriia raoia
ni mwaane ke n aine. E taekina anne ibu-
kina bwa e kairua otana n aia koaua Ana Tia
Kakoaua Iehova ibukia aeka n aomata aikai?
Ke tao iai raoraona ke ana koraki ae tangira
raona ni mwaane ke n aine? E iangoia bwa ti
ribaiia aomata aika uaiakina te maiu anne? Ti
kona ni karaua nanona bwa ti bon tabeakinia
aomata nako ao ti karineia, n ataakin ae e
inaomata te aomata ni karaoa ana rinerine.1
(1Bet. 2:17) Tao ti na kona iai ni kamataataa
nakoina ana kaetieti te Baibara aika raraoi
ibukin te aroaro ni maiu ae riai.
13 Ngkana iai ae e aki boraoi ana koaua ma
ngaira, ti aki riai ni waekoa n iangoia bwa ti
atai ana koaua. (Tit. 3:2) N te katoto, tera
arom ngkana e taku raom n reirei bwa ko na-
nobaba ngkai ko kakoauaa te Atua? E riai bwa
ko na iangoa raom n reirei anne bwa e rangi ni
kakoauaa te ewarutin ao e bati ana atatai iai?
Tao e bon tii taekina te bae e ongo. N oneani
mwin ae ko nang boni maroroakina naba te
ewarutin nakoina, ko kona ni kakaaea riki te
bwai teuana ae e na iaiangoia. Tao ko kona ni
kairia nakoni kaongora aika taekan te kariki-
bwai ake n jw.org. Tao imwina riki e na kuku-
rei ni maroroakina te kaongora ke te taamnei
are e noria iai. Eng e kona te kaeka ma te ka-
rinerine ni kaira te aomata bwa e na manga
bita ana iango.
14 E kakabongana ara atureti n te intanete te
1 Ibukin reirei n ibuobuoki riki aika manena nora te kaongora n
jw.org ae “Tera Ana Taeka te Baibara Ibukin te Wene n Taanga i
Marenaia Mwaane ma Mwaane ke Aine ma Aine?”
13. Ko na kangaa ni buoka temanna ae aki kakoauaa te
Atua?
14. E kangaa Niall ni kamanena raoi ara atureti n te inta-
nete, ni buoka iai raona n reirei ni kaeta otana ibukia Ana
Tia Kakoaua Iehova?
TEBETEMBWA 2023 17
roro n rikirake ae Niall, ni kaetii iai otaia ao-
mata ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova. E ka-
ngai teuaei, “E aki toki raou n reirei n tuangai
bwa I aki kakoauaa te rabakau n aonnaba,
ibukina bwa I kakoauaa te boki ae karioaki,
ao tiaki baika a boni koaua.” E aki kariaia
raona n reirei aei bwa e na kabwarabwaraa
ana koaua, ngaia are e a kairia Niall nakon
jw.org nakon te kaongora are “Science and
the Bible.” Imwina riki ao e a ataia Niall ae e
wawareware raona n reirei aei ni kaongora
ake iai, ao e a kukurei riki ni kani maroro-
akina aroni moan rikin te maiu. E kona naba
E Kona te Kakataneiai
n reke anne iroum. ni Buoka Am Utu
KAKATAURAOI N AM UTU
A bati utu aika noria bwa e uaana maroroaki-
15 A kona kaaro n reireinia natiia aroia ni nan titiraki aika kangaanga aika kona n
kaeka ma te nimamannei, ngkana iai aika a tabekaki n te reirei ke n te tabo ni mwakuri,
kani kauntaeka ibukin aia koaua. (Iak. 3:13) n aia tai n taromauri n utu. (TaeRab. 9:9) N te
Tabeman kaaro a kakaraoa aia kataneiai n katoto, iangoia bwa ko na kangaa ni kaeka
tain aia taromauri n utu. A rinanoi titiraki ngkana iai ae kangai:
aika tatabekaki n te reirei, a maroroakin ao ni
˘ “Bon tii aomata aika akea aia reirei ae a ka-
kaota nakoia natiia aroia ni kaeka, ao a reirei-
koauaa te Atua.”
nia aroia n taetae ma te nimamannei ao n te
aro ae anainano.—Nora te bwaoki ae “E Kona ˘ “E koaua te ewarutin.”
te Kakataneiai ni Buoka Am Utu.” ˘ “Ngkana e koaua te reirei ae iai ae karikii
16 E kona te kakataneiai ni buokiia Kristian bwaai, antai ngkanne ae karika te tia Kari-
kiriki?”
bwa a na maroro n te aro ae anainano ao a na
˘ “Kaain Ana Tia Kakoaua Iehova a riribaiia
kakoauaa naba i bon irouia aia koaua. Iai
naake a tangiriia raoia ni mwaane ke n
naba bwaai n reirei ibukia rooro n rikirake n
aine.”
te jw.org i aan te kaongora ae rereitaki ae
˘ “Bukin tera Ana Tia Kakoaua Iehova a kairo-
“Young People Ask.” A karaoaki baikai ibuki-
roiia aomata bwa a na bita aia Aro?”
ni buokaia rooro n rikirake ni kamatoaa riki
˘ “Kam bita te Baibara ni kaboraoia ma ami
aia koaua ao ni katauraoi aia kaeka n oin aia
koaua.”
taeka. Ngkana ti ukeuke n reirei i aoni kao-
ngora aika rereitaki aikai n ara utu, ti na bane  Ko kona ni karekei reirei n ibuobuoki n jw.org n te kao-
ngora ae rereitaki ae “Young People Ask” ao “Titiraki Aika
15. A na kangaa kaaro ni buokiia natiia bwa a na kaeka Tatabekaki Ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova.”
ma te nimamannei ngkana a kani kauntaeka raoia n rei-
rei nakoia ibukin aia koaua?
16-17. E na kangaa te kakataneiai ni buokiia rooro n riki-
rake?

18 TE TAUA-N-TANTANI
ni kona n tei ibukin ara onimaki ma te nima-
mannei ao n te aro ae anainano.
17 E kabwarabwaraa aroni buokana te roro n
rikirake ae Matthew n te kakataneiai. N aia ta-
romauri n utu ao e aki toki Matthew ma ana
karo n ukeuke n reirei i aoni baika a na kona
ni maroroakinaki n te reirei. E taku: “Ti ia-
ngoi titiraki aika kona n tabekaki, ao ti kata-
neiaira bwa tera arora ni kaekai ni kaineti
ma ara ukeuke n reirei. Ngkana I ota raoi n au
koaua, I namakinna bwa e bebete riki iai bwai-
nan te nimamannei nakoia tabemwaang.”
18 Ni koauana, a bae n aki kona n anaaki na-
noia aomata man tii taekinan ara koaua n
te aro ae mataata. Ma e kona n ibuobuoki
ngkana ti karaoia ma te atataiaomata ao te
nimamannei. (Wareka I-Korote 4:6.) Tae-
kinan ara koaua e kona ni kabotauaki ma
arom ni karea temanna n te booro. Ti kona ni
kare ni karaurau ke ma te iowawa. Ngkana ti
kare ni karaurau, e na kona n raweia are tema-
nna ao e na reitinako te takaakaro. N aron
anne, ngkana ti taetae ma te atataiaomata
18. Tera ae e oti kakawakina n I-Korote 4:6?
KO NA KANGAA NI KAEKA?
˛ Ti na kangaa ni karikirakea ˛ E na kangaa te ataibwai
te nimamannei? ni buokira ni kaeka ma te ni-
mamannei?
ao te nimamannei, a na bae ni kan ongora
riki aomata ao n reitaanako te maroro. Ma
ngkana iai ae e kani kauntaeka ke ae e bwaini-
ngarea ara koaua, ti aki kabaeaki bwa ti na
kaekai ana titiraki. (TaeRab. 26:4) Angiina
aomata a na aki karaoa anne, ma e na boni
bati aika a na kan ongora.
19 N taraana, ti na kakabwaiaaki ngkana ti
uaiakina bwainan te nimamannei. Tataro na-
kon Iehova ibukin te korakora ae ko kainna-
noia bwa ko aonga n teimatoa n nimamannei,
ngkana ko kaaitara ma titiraki ni kauntaeka ke
kabuakaka. Uringnga are bwainan te nimama-
nnei iroum e kona n tuka rikin te kauntaeka
ae reke man te kakaokoro n iango. Ao am kae-
ka ma te nimamannei ao te karinerine, e kona
ni kairiia taan ongora tabeman bwa a na bita
aia iango ibukira ao ibukin ana koaua te Bai-
bara. ‘Tauraoi n taai nako ni kaeka’ ibukin am
koaua “ma karaoa anne ma te nimamannei ao
te karinerine ae bati.” (1Bet. 3:15) Eng, kari-
ka te nimamannei bwa korakoram!
19. E aera bwa ti riai n nimamannei ngkana ti na tei ibu-
kin ara koaua?
˛ A na kangaa kaaro ni katau-
raoiia natiia bwa a na tei
ibukin aia onimaki ma te ni-
mamannei?
ANENE 88
Reireinai Kawaim Nako
KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 40

Ko Kona ni Botumwaaka n ai
Aroni Betero
ANENE 38 “Kararoako mairou te Uea, bwa te tia bure ngai.”
E na Kakorakorako —RUKA 5:8.

KANOANA E KANGAINA n akawa Betero ao akea konana. Ma e mimi

E koreaki te kaongora ngke e taku Iesu nakoina: “Naako n are iabuti, ao kam a ka-
aei ibukini karauan nanoia bwakai naba ami karaun bwa kam aonga ni kona.” (Ruka 5:4)
naake a kabokorakora ma E aki kakoauaa Betero ae e na reke konana, ma e boni karaoa
mamaaraia, bwa a boni are e tuangaki. E a moanna n raeuaaki te karaun n tinebuni ko-
kona n tokanikai i aoia ao naia ake a reke. Ngke a ota Betero ma raona ake a mwakuri ma
ni botumwaaka ngkai ana ngaia bwa e karaoa Iesu te kakai, ao a “rangi ni mimi.” E taku
toro Iehova aika kakaoni- Betero: “Kararoako mairou te Uea, bwa te tia bure ngai.”
maki ngaiia.
(Ruka 5:6-9) E namakinna Betero bwa e aki tau ni mena i ra-
rikin Iesu.
2 E bon eti ae taku Betero, ae ‘te tia bure ngaia.’ E kaotaki n

te Baibara bwa n tabetai e taekin ao ni karaoi bwaai ake e uri-

ngaaba iai imwina. Titeboo am namakin ma Betero? Ko kako-
rakorako ni kanakoraoa aroarom teuana ke ni mwakuria ma-
maaram teuana i nanon te tai ae maan? Ngkana eng, ko kona
ni kaungaaki n reiakinan ana katoto Betero. N te aro raa? Ia-
ngoa aei: E kona n aki koreaki taekan ana kairua Betero n te
Baibara. Ma e karin te Atua ibukira bwa ti aonga ni karekei rei-
reiara mai iai. (2Tim. 3:16, 17) Reiakinan taekan te mwaane
aei ae titeboo mamaarana ao ana namakin ma ngaira, e kona
ni buokira bwa ti na ataia ae e aki kantaningaa Iehova ae ko-
roraoi mairoura. E tangirira bwa ti na botumwaaka, ao ti na
teimatoa ni kabanea ara konaa n aki ongei mamaarara.
1. Tera aroni Betero ngke e reke konaia n te aro ni kakai?
2. Bukin tera ngkai e ibuobuoki ibukira iaiangoan ana katoto Betero?

20
 3 Bukin tera bwa ti riai ni botumwaaka? Ibu-
kina bwa e kanakoraoa ara kekeiaki te kakata-
neiai. Te kabotau: E kona ni kabanei ririki aika
bati te tia katangitang imwain ae mwaatai n
ana bwai ni katangitang. N taai akanne, ao e
bae ni bati ana tai ae e bure iai arona ni kata-
ngitang, ma ngkana e teimatoa ni kataneiai, e
na bon nakoraoi. E ngae ngkana e a mwaatai
ni katangitang, ma e boni kona naba ni kai-
rua n tabetai. Ma e bon aki kabwaraa nanona.
E teimatoa ni kataneiai bwa e aonga n nako-
raoi. N aron naba anne, e ngae ngke ti nama-
kinna bwa ti a tia n tokanikai ni mamaarara
teuana, ti kona ni manga karaoa te kairua
anne. Ma ti teimatoa ni mwakuria. Ti bane n
taekin ke ni karaoi baika ti a manga uringaaba
iai, ma ngkana ti aki kabwarai nanora ao Ieho-
Tera ae ko na karaoia ngkana titeboo te
va e na buokira ni kanakoraoia riki. (1Bet. bae ko rinanona ma Betero?
5:10) Ti na maroroakina ana katoto Bete- (Nora barakirabe 4)
ro ibukin te botumwaaka. Te nanoanga are e
kaotia Iesu nakoina n aki ongei kairuana, e
kona ni kaungaira bwa ti na teimatoa ni beku rina are Anterea ao a kabwanina aia tai n riki
iroun Iehova. bwa taan rimwin te Mesia, ae te motinnano ae
ANA KAKORAKORA BETERO AO karekei kakabwaia aika tamaroa.—Mareko 1:
KAKABWAIAANA 16-18.
4 E aki taekinaki n te Baibara bwa bukin tera 5 E bati rongorongoni Betero aika tamaroa

Betero ngke e aranna i bon irouna bwa ‘te tia
bure’ ke baikara ana bure ake e iangoi. (Wa-
reka Ruka 5:5-10.) Ma e bae n tia ni karaoi
kairua tabeua aika kakaiaki. E ataia Iesu ae
e maaku Betero, bwa tao e namakinna Be-
tero ae e aki tau. Ma e ataia naba Iesu ae
e kona Betero n teimatoa ni kakaonimaki.
Ngaia are e tuanga Betero Iesu ma te akoi bwa
e na ‘aki manga maaku.’ Onimakinani Betero
iroun Iesu e a bitaki iai maiuna. Imwina ao a
a kitana aia bitineti ae te akawa Betero ma ta-
ngke e riki bwa te tia rimwini Kristo. E nora
Iesu ni katoka te aoraki, ni kanakoia taimo-
nio, ao ni kauta naba te mate.1 (Mat. 8:14-17;
Mareko 5:37, 41, 42) E nora naba Betero te
miitara ibukin Iesu n riki bwa te Uea n Ana
Tautaeka n Uea te Atua, ae te bwai ae e aki
kona ni mwaninga. (Mareko 9:1-8; 2Bet. 1:
16-18) Eng, e nori bwaai Betero aika e aki
1 A anaaki kiibu aika bati aika kaotaki n te kaongora aei man
Ana Euangkerio Mareko. E bae ni korei baike e ongo mairouni
Betero are ngaia ae e nori baika riki aikai.

3. Bukin tera ngkai ti riai ni botumwaaka? 5. E kangaa Betero ni kakabwaiaaki ngke e aki kariaia
4. N aron ae noraki n Ruka 5:5-10, tera are e aranna iai i ana namakin aika aki raraoi bwa e na tukia man irirakin
bon irouna Betero, ma e kangaa Iesu ni karaua nanona? Iesu?

TEBETEMBWA 2023 21
kantaningai bwa e na nori. Ai kukureira ngkai
e aki kariaia ana namakin aika aki raraoi bwa
e na tukia mani kakabwaia aikai!
6 N aki ongei baike e nori ao n ongo, ma e
bon teimatoa naba Betero ni kabokorakora
ma mamaarana. Iangoi katoto tabeua. Ngke e
kabwarabwaraa Iesu aroni karawawataana ao
matena ni kaineti ma kakororaoan te taetae ni
burabeti n te Baibara, ao e a boaia naba Bete-
ro. (Mareko 8:31-33) A okioki naba ni kaun-
taekaia Betero ao abotoro ake tabeman bwa
antai ae kakannato riki. (Mareko 9:33, 34) N
ana kabanea n tairiki Iesu imwaini matena, ao
Betero e kabwabua taningan te mwaane tema-
nna. (Ioa. 18:10) N te tairiki naba anne, e ka-
keaa raoraona ae Iesu tenua te tai ibukini
maakuna. (Mareko 14:66-72) Ibukin anne, e a
tang ni korakai Betero.—Mat. 26:75.
7 E aki kabwaraa nanona Iesu iroun ana
abotoro ae bwara nanona aei. Imwini kauta-
kin Iesu, ao e angani Betero ana tai bwa e na
manga kamatoaa ana tangira ibukin Iesu. E
kaoa Iesu Betero bwa e na kawakinia ana tiibu
ma te nanorinano. (Ioa. 21:15-17) E kukurei
Betero ni karaoa anne. E mena i Ierutarem ni
bongini Bentekota ao i buakoia naake a moa-
ni kabiraki n te taamnei ae raoiroi.
8 Imwin rikina bwa te Kristian ae kabiraki, e
a kaaitara Betero ma mamaarana. N 36 C.E.,
ao e mena Betero i rarikini Korenerio ae te
Tientaire ae e aki korotobibiaki ngke e kabi-
raki n te taamnei ae raoiroi. E mataata raoi iai
bwa “e bon aki inanonano te Atua” ao a kona
Tientaire n riki bwa kaain te ekaretia ni Kris-
tian. (Mwa. 10:34, 44, 45) Imwin anne, e a
6. E waekoa Betero n tokanikai ni mamaarana? Kabwa-
rabwaraa.
7. Tera are e anganaki iai ana tai Betero imwini kautakin
Iesu?
8. Tera te kairua ae kakaiaki are e karaoia Betero i Anti-
oka?
22 TE TAUA-N-TANTANI
amwamwarake ma Tientaire Betero ae te bwai
ae tuai kakaraoia mai imwaina. (IKar. 2:12)
Ma a iangoia tabeman Kristian aika I-Iutaia
bwa a aki riai ni kaai n amwarake I-Iutaia ao
Tientaire. Ngke a a roko i Antioka tabeman
ake a iango n aron anne, ao Betero e a katoka
naba amwarakena ma taari ake Tientaire ibu-
kina bwa e maaka ae a na un Kristian aika
I-Iutaia. E nora te mwakuri ni mwamwanaa te
aba aei te abotoro Bauro ao e boaa Betero i
mataia aomata. (IKar. 2:13, 14) N aki ongea te
kairua are e karaoia Betero, ma e boni botu-
mwaaka. Tera ae e buokia?
TERA AE E BUOKA BETERO BWA
E NA BOTUMWAAKA?
9 E kakaonimaki ni koaua Betero ao e aki ka-
riaia te bwai teuana bwa e na tukia man irira-
kin Iesu. E kaota ana kakaonimaki ni koaua n
te taina ngke e taekina te bwai teuana Iesu ae
a aki ota iai taan rimwina. (Wareka Ioane 6:
68, 69.) A bati ake a a katoka irirakin Iesu
ibukina bwa a aki tataninga ke n ukera kabwa-
rabwaraana. Ma e aki Betero. E ataia ae tii
Iesu ae mena irouna “taeka aika kairiri nakon
te maiu are aki toki.”
10 E aki kitana Betero Iesu. N ana kabanea n
tairiki ni maiuna i aon te aba, ao e ataia Iesu
ae e na kitanna Betero ao abotoro riki tabe-
man. Ma e ngae n anne, e onimakina Betero
Iesu bwa e na manga bon rairaki ao n tei-
matoa ni kakaonimaki. (Ruka 22:31, 32) E
ota Iesu ae “e bon ingainga te nano, ma e
mamaara te rabwata.” (Mareko 14:38) Ngaia
are imwini kakeaan Iesu irouni Betero, e bon
aki kabwaraa nanona Iesu iroun ana abotoro.
Imwini kautakin Iesu ao e kaoti nakoni Bete-
9. E kangaa ni kaotaki ana kakaonimaki ni koaua Betero
n Ioane 6:68, 69?
10. E kangaa Iesu ni kaota onimakinani Betero? (Nora
naba te taamnei.)

Bukin tera ngkai ko kaungaaki n onimakinani
Betero iroun Iesu?
(Nora barakirabe 10)
ro n tii ngaia. (Mareko 16:7; Ruka 24:34; 1Kor.
15:5) E bae n rangi ni kaungaaki te abotoro
ane bwara nanona anne!
11 E karaua nanoni Betero Iesu bwa e na
boni boutokaia Iehova. E katauraoa konaia
Betero ao abotoro ake tabeman te ika n te aro
ni kakai Iesu are e a manga kautaki. (Ioa. 21:
4-6) E karauaki raoi nanoni Betero n te kakai
aei bwa e kona Iehova ni waekoa ni karekei
baike e kainnanoi n te itera n rabwata. E bae
n uringa ana taeka Iesu te abotoro aei ae Ie-
11. E kangaa Iesu ni karaua nanoni Betero ae e na boni
boutokaia Iehova?
hova e na katauraoi bwaai ibukia naake a
“ukoukora moa ana Tautaeka n Uea te Atua.”
(Mat. 6:33) Ibukin anne, e a moanibwaia te
mwakuri ni minita Betero ao tiaki ana bi-
tineti ae te akawa. E uarongorongo ma te
ninikoria ni Bentekota 33 C.E., ni buokiia
nga ma nga ni butimwaea te rongorongo ae
raoiroi. (Mwa. 2:14, 37-41) Imwina e buokiia
I-Tamaria ao Tientaire bwa a na butimwaea te
Kristo. (Mwa. 8:14-17; 10:44-48) E kamanena
Iehova Betero n te aro ae kamimi ni kairiia ao-
mata n aekaia nako nakon te ekaretia.
TERA REIREIARA?
12 E kona Iehova ni buokira ni botumwaaka.
E bae n aki bebete karaoana, riki ngkana ti a
maan ni kabokorakora ma mamaarara teu-
ana. N tabetai, a kona ni kangaanga riki ma-
maarara nakon are e kaaitara ma ngaia Bete-
ro. Ma e kona Iehova ni kakorakoraira bwa ti
na aki kabwaraa nanora. (TaiAre. 94:17-19) N
te katoto, temanna te tari te mwaane e irao-
rao ma raona ni mwaane i nanon ririki aika
bati imwain reiakinan te koaua. E bita maiuna
ao e kitan aroaro aika kammaira. Ma e bon
teimatoa naba ni kabokorakora ma te nano ae
bure anne. Tera ae e buokia ni botumwaaka?
E kabwarabwaraa ni kangai: “E kakorakoraira
Iehova.” E reitia n taku: “Man ana ibuobuoki
taamnein Iehova . . . , I a ataia ae I kona n tei-
matoa ni kawain te koaua . . . E a tia Iehova ni
kamanenaai, ao e teimatoa ni kakorakoraai n
aki ongea aki kororaoiu.”
13 N aron ae ti noria, e karaoi kairua ta-
beua Betero ibukini maakakia aomata. Ma
ibukina bwa e tataroakina te korakora, e a
12. Ti na kangaa ni buokaki n ana katoto Betero ngkana
ti kabokorakora ma mamaarara teuana?
13. Ti na kangaa ni kakairi n ana katoto Betero, n aron
are koreaki ni Mwakuri 4:13, 29, 31? (Nora naba te taam-
nei.)
TEBETEMBWA 2023 23

kona Betero ni karaoa te mwakuri ma te nini-
koria. (Wareka Mwakuri 4:13, 29, 31.) Ti
kona naba ngaira n tokanikai i aon te maaku.
Iangoa te bwai ae riki nakon Horst, ae te tari
te mwaane ae te roro n rikirake ae maeka n te
Nazi i Tiaman. E okioki ni kairoroaki n ana
tabo n reirei bwa e na taekina “Heil Hitler!” N
oneani mwin are a na boaia ana karo, a tataro
ma ngaia ao ni bubutiia Iehova kaninikori-
aana. Man aia ibuobuoki ana karo ao onima-
kinan Iehova irouna, e a karekea korakorana
n tei n nene Horst. E taku imwina: “E bon aki
kitanai Iehova.”1
14 A na bon aki kabwarai nanoia iroura Ieho-
va ao Iesu. E riai ni karaoa ana motinnano ae
1 Nora rongorongoni maiun Horst Henschel ae atuna “Moti-
vated by My Family’s Loyalty to God,” n te Taratara! ae bwaini
Beberuare 22, 1998 n te taetae n Ingiriti.
14. A kangaa taani kawakintiibu ni karaui nanoia naake a
bwara nanoia?
24 TE TAUA-N-TANTANI
E moana ana beku ni kabwanina ana
tai Horst Henschel n Tianuare 1,
1950. N am iango, e uringaaba ngke e
kamanena maiuna ni beku iroun Iehova?
(Nora barakirabe 13, 15)
kakawaki Betero imwini kakeaani Kristo. E na
kabwaraa nanona, ke e na botumwaaka n riki
bwa te tia rimwini Kristo? E kakorakoraa Iesu
n tataro ni bubutii nakon Iehova ibukin ana
onimaki Betero bwa e na aki bua. E tuanga
Betero Iesu taekan te tataro anne ao e kako-
auaa ae imwina riki ao e na kona Betero ni ka-
korakoraia tarina. (Ruka 22:31, 32) E na bae
ni karauaki nanoni Betero ngkana e iaiangoi
ana taeka Iesu akanne! Ngkana ti na karaoa
ara motinnano ae kakawaki ni maiura, e bae
Iehova ni kamanenaia taani kawakintiibu ni
katauraoa te karaunano are ti kainnanoia bwa
ti aonga n teimatoa n te onimaki. (IEbe. 4:
8, 11) E kataia ni katauraoa te kabebetenano
anne, te tari te mwaane ae Paul ae e a maan ni
beku bwa te unimwaane. E tuangia naake a
bwara nanoia bwa a na iaiangoa aron Iehova
ni katikiia nakon te koaua. Imwina e karaui
nanoia ae e na bon aki kona Iehova ni kabwa-
raa nanona irouia ibukin ana tangira ae ko-
aua. E motikia n taku, “I a tia n noriia aika
bati aika bwara nanoia, ni botumwaaka man
ana ibuobuoki Iehova.”
15 N aron Iehova ni katauraoa te baere e kai-
nnanoia n te itera n rabwata Betero ao aboto-
ro ake tabeman, E na bon tabeakina naba
kainnanora n te aro n rabwata ngkana ti moa-
nibwaia moa te mwakuri ni minita ni maiura.
(Mat. 6:33) Imwin te Kauoua ni Buaka are Ka-
butaa Aonnaba ao e a iaiangoa te bwaiania
Horst are e taekinaki mai imwaina. E rangi ni
maiu ni kainnano, ao e raraoma bwa e na kona
ni boutokaia i bon irouna ao n teimatoa ni ka-
bwanina ana tai n te mwakuri ni minita ke e na
aki. Tera ae e karaoia? E a iangoia bwa e na ka-
taa Iehova, ni kabanea teuana te wiki n te
mwakuri ni minita n tain rokon te mataniwi
ae mwamwananga. N tokin te wiki anne, e a
mimi ngke e a anganaki te tinaniku iroun te
mataniwi ae mwamwananga ma e aki kaotaki
bwa mairoun antai. Kanoana bon te mwane ae
tau ibukini buokana n ana mwakuri ni bwaia-
15. A kangaa aia katoto Betero ao Horst ni kaota koaua-
ni Mataio 6:33?
KO NA KANGAA NI KAEKA?
˛ Baikara tabeua mamaarani ˛ Tera ae e buoka Betero bwa
Betero ake e riai n tokanikai i e na botumwaaka?
aoia?
nia i nanon tabeua te namwakaina. E iangoa
te bwaintangira aei Horst bwa kaotan ae e na
boni boutokaia Iehova. E kabanea maiuna ni
moanibwaia moa Ana Tautaeka n Uea te Atua.
—Maraki 3:10.
16 Ai kukureira Betero ngke e aki kararoaaki
iroun Iesu, n aron ngkoa are e tuatua! E tei-
matoa Kristo ni kataneia Betero bwa te abo-
toro ae kakaonimaki ao te katoto ae rianako
ibukia Kristian. A bati reirei aika kakawaki
aika reke man te kataneiai anne ae ti kona ni
bane ni kakabwaiaaki iai. E tibwai Betero rei-
rei tabeua akanne ao tabeua riki n ana reta
aika uoua ake e korei nakon ekaretia ake n te
moan tienture. E na maroroakinaki n te kao-
ngora are imwina kauring tabeua man reeta
aikai ao arora ni kona ni maiuakin ngkai.
16. Bukin tera ngkai e raoiroi ibukira reiakinan taekani
Betero ao baike e korei n ana reta?

KABWARABWARAAN TE TAAMNEI Iteraniba 24: N aron
ae oti n te taamnei, a tataro ana karo Horst Henschel
ma ngaia ao e kakorakoraaki nanona bwa e na tei n
nene.
˛ Baikara reireiara tabeua
man ana katoto Betero?
ANENE 126
Kamarurungko, Teei n Nene, Kakorakorako
KAONGORA
IBUKIN TE REIREI 41
ANENE 127
Arou ae Riai
KANOANA
N te kaongora aei, ti na
nori reireiara aika ti kare-
kei man ana reta Betero
ni buokira n nanomwaaka
i aani kataaki. A na buo-
kaki naba unimwaane n
nora aroia ni kakororaoa
mwiokoaia ae taani kawa-
kintiibu.
26
Reireiara Man Ana Reta
Betero Ake Uoua
“I iangoia n taai nako bwa N na kauringingkami taekani baikai.”
—2BET. 1:12.
E ATAIA te abotoro Betero ae e a kaan tokini maiuna. E a tia ni
beku ma te kakaonimaki i nanon irabwi te ririki, e irira Iesu, e
moana te mwakuri n uarongorongo nakoia aika tiaki I-Iutaia,
ao e beku bwa kaain te rabwata n tautaeka. Ma e bon tuai toki
ana mwakuri Betero. Tao i nanon 62-64 C.E., ao e a kairaki n te
taamnei bwa e na korei reeta aika uoua, aika bokin te Baibara
ae 1 ao 2 Betero. E kantaningaia bwa a na buokaki Kristian n
reeta aikai imwini matena.—2Bet. 1:12-15.
2 E korei ana reta aikai Betero ngke a a rangi ni “karawawa-
taaki . . . ni kataaki aika kakaokoro” tarina n te onimaki. (1Bet.
1:6) A kataia mwaane aika buakaka ni karokoi reirei aika kewe
ao aroaro aika aki itiaki i nanon te ekaretia. (2Bet. 2:1, 2, 14) A
nang waekoa Kristian ake a maeka i Ierutarem, n rinanon “to-
kini bwaai ni kabane,” ae taekani kamaunaan te kaawa ao aia
waaki I-Iutaia, iroun ana taanga ni buaka Rom. (1Bet. 4:7) Akea
te nanououa bwa a buokaki Kristian n ana reta Betero n atai
baika a kona ni karaoi n nanomwaaka i aani kataakia n te tai
anne, ao ni katauraoiia naba imwaini kataaki aika imwaia.1
3 E ngae ngke e korei ana reta Betero nakoia Kristian ake n te
moan tienture, ma e karini koroboki aikai Iehova n Ana Taeka.
Ngaia are ti kona ngkai ni kakabwaiaaki man reeta akanne.
(IRom 15:4) Ngkai ti maeka n te aonnaba ae boutokaaki iai aro-
1 N taraana ao a karekei ana reta Betero aika uoua aikai Kristian ake a maeka i Bare-
tain, imwaini moani buakanakin Ierutarem n 66 C.E.
1. Tera are e kamanena iai Betero Iehova bwa e na karaoia teutana te tai
imwaini matena?
2. Bukin tera ngkai a roko raoi n taia ana reta Betero ake e korei?
3. Bukin tera ngkai ti riai n neneri ana reta Betero?
aro aika aki itiaki, ti a kaaitara naba ma kataa-
ki aika e kona ni kangaanga iai iroura te beku
iroun Iehova. Irarikin anne, n te tai ae kaan ao
ti nang rinanon te rawawata ae korakora riki
nakon are kamaunaaki iai aia waaki I-Iutaia. Ti
kunei kauring tabeua aika kakawaki n ana reta
Betero ake uoua. Ti na buokaki iai n teimatoa
ni kantaningaa ana bong Iehova, n tokanikai i
aoni maakakia aomata, ao ni karikirakea te ta-
ngira ae korakora i marenara. A kona naba
kauring akanne ni buokiia unimwaane bwa a
na tabeakin raoi kainnanoia kaain te nanai.
TEIMATOA NI KAKANTANINGA
4 Ti otabwaniniaki irouia aomata aika aki
onimakina te taetae ni burabeti man te Baiba-
ra. A kona taani kakaaitara ni kakanikoira kioi-
na ngke ti a kaman tataekina rokon te toki i na-
non ririki aika bati. A taekinna tabeman bwa e
na bon aki roko. (Wareka 2 Betero 3:3, 4.)
Ngkana ti ongo aeka n taeka akanne mairoun
temanna ae ti uarongorongo nakoina, raora ni
mwakuri, ke kaain ara utu temanna, e kona ni
kaingingaki iai ara onimaki. Ma e kabwarabwa-
raa Betero te bae kona ni buokira.
5 Irouia aomata tabeman, e taraa ni baenikai
Iehova ni karokoa tokin te waaki ae buakaka ae
ngkai. Ti kona ni buokaki n ana taeka Betero
bwa ti na kateimatoa te iango ae riai, ni kauri-
ngira ae e rangi ni kaokoro iangoan te tai iroun
Iehova ma iangoana irouia aomata. (Wareka
2 Betero 3:8, 9.) Titeboo te bong ae tebo-
ngina iroun Iehova ma ririki aika tenga. E tao-
taonakinnano Iehova, ao e aki kani kamauna
temanna. Ma ngkana e a roko ana bong ao e
nang toki te waaki ae ngkai. Ai kakabwaiaakira
ngaira ngkai ti kabongana nikiran te tai, n ua-
4. N aron ae oti n 2 Betero 3:3, 4, tera ae e kona ni kai-
ngingaki iai ara onimaki?
5. Tera ae e na buokira ni kateimatoa te iango ae riai ni
kaineti ma tokin te waaki ae ngkai? (2 Betero 3:8, 9)
rongorongo nakoia aomata man natannaoma-
ta nako.
6 E kaumakira Betero bwa ti na ‘ururinga’
ana bong Iehova. (Wareka 2 Betero 3:11, 12.)
N te aro raa? Ti wanawana ngkana ti kona ni
kananoa ara iango ni katoabong i aoni kaka-
bwaia aika n te aonnaba ae boou. Kataamneia
ae ko a ikeikena te ea ae rangi n itiaki, ko kang
amwarake aika kamarurung, ko butimwaeiia
aika tangiraki iroum aika kautaki, ao ko reirei-
nia aomata ake a maiu n tienture aika bwa-
kanako, taekani kakororaoan taetae ni bura-
beti n te Baibara. E na buokiko kananoan am
iango n aron anne, bwa ko na teimatoa ni ka-
kantaninga ao ni kakoauaa ae ti a maeka ngkai
ni kabaneani boong. Ngkai ‘ai kaman iai iroura
te atatai aei’ ibukin taai aika imwaira, ti na bon
aki “iraraang” irouia taan angareirei ni kewe.
—2Bet. 3:17.
TOKANIKAI I AONI MAAKAKIA
AOMATA
7 Ngkai ti ururinga ana bong Iehova, ti a
kairaki iai bwa ti na tibwaa te rongorongo
ae raoiroi nakoia tabemwaang. Ma n tabe-
tai ti a manga baenikai n taetae. Bukin tera?
Ti kona ni manga maakuia aomata. Anne ae
riki nakoni Betero. N te tairiki are e kaboowi-
aki iai Iesu, ao e maaku Betero ni kaotia ae
ngaia temanna i buakoia taan rimwin Iesu, ao
e okioki ni kakewekewe bwa e aki kinaa. (Mat.
26:69-75) Ma bon te abotoro naba aei are e
kangai imwina riki ma te aki nanokokoraki:
“Tai mamaaka te baere a mamaakua aomata
tabemwaang, ke n tabeaianga iai.” (1Bet. 3:14)
A karauaki nanora n ana taeka Betero bwa ti
kona n tokanikai i aoni maakakia aomata.
6. Ti na kangaa n ‘ururinga’ ana bong Iehova? (2 Betero
3:11, 12)
7. Ti na kangaa n rotaki ni maakakia aomata?
TEBETEMBWA 2023 27
E butimwaea kaetana Betero irouni Bauro. Ti reireinaki n ana reta Betero ake uoua
ake e korei bwa ti na kaotiota tangiraia tarira ao mwaanera n te onimaki
(Nora barakirabe 9)
8Tera ae e kona ni buokira n tokanikai i aoni
maakakia aomata? E kangai Betero nakoira:
“Kam na butimwaea Kristo bwa te Uea ao ta-
buia i nanomi.” (Wareka 1 Betero 3:15.) E
nanonaki naba n anne kananoan ara iango n
nakoan ao mwaakan ara Toka ao ara Uea ae
Kristo Iesu. Ngkana e nako nanom ke ko maa-
ku ngkana ko nang tibwaa te rongorongo ae
raoiroi nakoia tabemwaang, ururinga ara Uea.
Kataamneia ae e a uea ngkai i karawa ao n ota-
bwaniniaki irouia anera aika aki kona ni ware-
kaki. Uringnga ae e a tia ni “mwiokoaki i aoni
bwaai ni kabane i karawa ao i aonnaba,” ao e
8. Tera ae e kona ni buokira bwa ti na tokanikai i aoni
maakakia aomata? (1 Betero 3:15)
28 TE TAUA-N-TANTANI
“na memena iroumi ni boong ni kabane ni ka-
rokoa tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.”
(Mat. 28:18-20) E kaumakira Betero bwa ti na
“tauraoi n taai nako” n tei ibukin ara onimaki.
Ko kan uarongorongo n am tabo ni mwakuri, n
am tabo n reirei, ke n te tabo riki teuana? Ka-
man iangoia bwa n ningai ae ko na karaoa iai
anne, ao katauraoa te bae ko na taekinna. Ta-
taroa te ninikoria, ao onimakinna ae e na boni
buokiko Iehova n tokanikai i aoni maakakia
aomata.—Mwa. 4:29.
“KAM NA KAKORAKORAA TE ITANGITANGIRI”
9 E reiakina arona Betero ni kaotiota te ta-
9. E kangaa Betero ni kabwaka ni kaotiota te tangira n te
tai teuana? (Nora naba te taamnei.)
ngira. E ongo ana taeka Iesu ngke e kangai: “I
anganingkami te tua ae boou, bwa kam na ita-
ngitangiri i marenami, n arou ae I tangiringka-
mi, ao kam na itangitangiri naba.” (Ioa. 13:34)
Ma imwina riki ao e rawa n amwarake ma ta-
rina ao mwaanena ake Tientaire bwa e maaku-
ia Kristian ake I-Iutaia. E arana te baere ka-
raoia Betero te abotoro Bauro bwa te “aro ni
mwamwanaa te aba.” (IKar. 2:11-14) E buti-
mwaea kaetana Betero ao e karekea reireiana
mai iai. N ana reta ake uoua, ao e koreia ae
ti riai n aki tii namakina tangiraia tarira ao
mwaanera n te onimaki ma ti riai ni kaotiota te
tangira anne.
10 E taekinna Betero bwa ti riai ni bwaina “te
itangitangiri n tari ae nako man te nano ni
koaua” nakoia raora n te onimaki. (Wareka
1 Betero 1:22.) E reke te tangira anne man te
“ongeaba n te koaua.” E irekereke te koaua
anne ma te reirei ae “e bon aki inanonano te
Atua.” (Mwa. 10:34, 35) Ti aki kona n ongeaba
n ana tua Iesu ae taekan te tangira, ngkana ti
kaotiota te tangira nakoia tabeman n te ekare-
tia ao ti aki nakoia ake tabeman. Ni koauana, ti
bae ni kaan riki ma tabeman nakoia ake tabe-
man n aron Iesu. (Ioa. 13:23; 20:2) Ma e kau-
ringira Betero bwa ti riai ni kakorakoraira ni
bwaina “te itangitangiri n tari,” ae nanona bwa
ti riai n tangiriia tarira ao mwaanera ni kabane
n te onimaki, bwa kaanga kaain ara utu.—1Bet.
2:17.
11 E kaumakira Betero bwa ti na ‘kakorako-
raira n itangitangiri.’ N te kibu aei, ao te ‘kako-
rakora’ n itangitangiri, e nanonaki iai tangi-
ran temanna e ngae naba ngkana e kangaanga
iroum kaotiotan tangirana. N te katoto, tera
arora ngkana e kaunira ke ni kammarakira te
10. Tera ae e reke man “te itangitangiri n tari ae nako
man te nano ni koaua”? Kabwarabwaraa. (1 Betero 1:22)
11. Tera ae e nanonaki n ae ti ‘na kakorakoraira n itangi-
tangiri’?
tari temanna n aanga tabeua? N te moantai, ti
bae ni kani kabooa mwin te baere e karaoia, n
oneani mwin ae ti na kaotiota te tangira. Ma
e reke reireiani Betero iroun Iesu ae e bon
aki kukurei Iehova n te aroaro anne. (Ioa. 18:
10, 11) E korea aei Betero: “Tai kabooa mwin te
buakaka n te buakaka ke te kabuakaka n te ka-
buakaka, ma ni kaitaraan anne, kam na kaka-
bwaiaa te aba.” (1Bet. 3:9) Kariaia te tangi-
ra ae korakora bwa e na kairiko bwa ko na
bwaina te akoi ao te mwamwannano nakoia
naba ake a kammarakiko.
12 N ana moan reta Betero, ao e kabongana te
taeka ae ‘te itangitangiri ae korakora.’ Te aeka
n tangira anne e aki tii rabuni buure tabeua,
ma e rabuni “buure aika rangi ni bati.” (1Bet.
4:8) E bae Betero n uringa te reirei ae taekan
te kabwarabure are e reireinna Iesu n ririki ake
mai mwaina. N te tai anne, ao e bae n iangoia
Betero bwa e tituaraoi ngke e taekinna ae e na
kabwaraa ana bure tarina “itiua te tai.” Ma
e reireinna Iesu ao boni ngaira naba bwa ti
na kabwarai buure “77 te tai,” ae nanona bwa
akea tiana. (Mat. 18:21, 22) Ngkana e kangaa-
nga iroum maiuakinan te reirei ni kairiri aei ao
tai kabwaraa nanom! Iai naba taai ake e ka-
ngaanga iai irouia ana toro ni kabane Iehova
aika aki kororaoi bwa a na kabwarai buure. Te
bae kakawaki ngkai, bwa ko riai ni kabanea am
konaa ni kabwaraa ana bure tarim ao ni kare-
kea te raoi ma ngaia.1
UNIMWAANE, KAWAKINA TE NANAI
13 E aki mwaninga Betero te baere tuangnga
1 Nora te taamnei ae Preserve the Precious Gift of Unity n
jw.org.
12. (a) Tera ae ti kona riki ni karaoia man te itangitangi-
ri ae korakora? (b) Tera ae ko kani kakorakorako ni karao-
ia, n aron ae kabwarabwaraaki n te taamnei ae Preserve
the Precious Gift of Unity?
13. Tera ae e kona ni kangaanga iai irouia unimwaane ka-
wakinaia taari n te onimaki?
TEBETEMBWA 2023 29
E ngae ngke a rangi n
tatabetabe unimwaane aika
tatangira, ma a kabanea aia
konaa ni kawakina ana nanai
te Atua
(Nora barakirabe 14-15)
Iesu imwini kautakina ae kangai: “Kawakinia
au tiibu aika uarereke.” (Ioa. 21:16) Ngkana te
unimwaane ngkoe, ko ataia ae a kaineti kaeti-
eti akanne nakoim. Ma e kona ni kangaanga
iroun te unimwaane bwa e na karekea ana tai ni
karaoa te mwioko ae kakawaki aei. A riai moa
unimwaane n tabeakinia aia utu n te itera n ra-
bwata, aia namakin, ao n te itera n taamnei. A
katea te katoto ni karaoan te mwakuri n ua-
rongorongo n ikotaki naba ma katauraoan ao
karaoani mwiokoaia ni bobotaki, ruunga, ao
bwabwaro. Iai naba tabeman aika ibuobuoki ni
Komete Ibukin te Reitaki ma te Onnaoraki ke
n te Aobiti Ibukin te Korotaamnei/Kateitei n
te Aono ae Uarereke. A bon rangi n tatabetabe
unimwaane!
14 E kaumakiia raona n unimwaane Betero
bwa a na “kawakina ana nanai te Atua.” (Wa-
reka 1 Betero 5:1-4.) Ngkana te unimwaane
ngkoe, ti ataia ae ko tangiriia tarim ao mwaa-
nem n te onimaki ao ko kani kawakinia. Ma ko
bae n namakinna n tabetai bwa ko a rangi n ta-
tabetabe ke ni kua n te aro are ko a aki kona ni
kakororaoa mwiokoam anne. Tera ae ko kona
14. Tera ae e kona ni kairiia unimwaane bwa a na kawa-
kina te nanai? (1 Betero 5:1-4)
30 TE TAUA-N-TANTANI
ni karaoia? Bunrii raraomam nakon Iehova. E
korea aei Betero: “Ngkana iai ae e beku ao ke e
kabotoa ana beku i aon te korakora are reke
mairoun te Atua.” (1Bet. 4:11) A bae ni kaai-
tara tarim n te onimaki ma kangaanga aika aki
kona ni katokaki n te waaki ae ngkai. Ma ururi-
ngnga ae “mataniwia taani kawakintiibu” ae
Iesu Kristo, e kona ni buokiia n te aro ae riaon
am konaa. E kona ni karaoa anne ngkai ao n te
aonnaba ae boou. Tii te bwai ae e tangiria te
Atua mairouia unimwaane, bwa a na tangiriia
tariia n te onimaki, a na kawakinia, ao a na riki
bwa “te katoto nakon te nanai.”
15 E ota ni kakawakini kawakinaia tiibu Willi-
am, ae e a maan ni beku bwa te unimwaane. Ni
moani waakin te COVID-19, ao a katea tiaia te-
uaei ma raona n unimwaane, bwa a na rereitaki
ma kaain aia kurubu ni kabane ni katoa wiki. E
kabwarabwaraa bukina teuaei n taku: “A bati
taari aika tiku n tii ngaiia ni mwengaia ao e
kona ni kai bitaki baika a iaiangoi nakon iango
aika aki raoiroi.” Ngkana iai ana kangaanga te
tari temanna, e kakauongo raoi William nakoi-
na bwa e aonga n ataa kainnanona ma tabe-
15. E kangaa temanna te unimwaane n te ekaretia ni ka-
wakina te nanai? (Nora naba te taamnei.)
aiangana. Imwina e kakaaei booki tabeua ke
taamnei man ara atureti n te intanete, aika e na
buokaki iai te tari anne. E taku: “E a rangi
ni kainnanoaki riki ngkai kawakinan te nanai.
Ti kakorakoraira ni buokiia aomata bwa a na
reiakina taekan Iehova. Ti riai naba ngkanne
ni kakorakoraira ni kawakina te nanai ao ni
buokiia ana tiibu Iehova bwa a na teimatoa n
tiku i nanon te koaua.”
KARIAIA IEHOVA BWA E NA KATIAA
KATANEIAAKIM
16 Ti a tia ni maroroakin tabeua reireiara
man ana reta Betero ake uoua aika kairaki ko-
reaia n te taamnei. Tao ko bae n nora te bwai
teuana iroum ae ko riai ni kanakoraoia riki.
N te katoto, ko kani kananoa riki am iango i
aoni kakabwaia aika a na roko n te aonnaba ae
boou? Ko a tia ni katea tiam bwa ko na ua-
rongorongo n am tabo ni mwakuri, n am tabo
n reirei, ke n te tabo riki teuana? Ko nori aanga
aika ko kona ni kaotiota riki iai te tangira ae
korakora ibukia tarim ao mwaanem n te oni-
maki? Unimwaane, kam kabanea ami konaa ni
kawakinia ana tiibu Iehova ma te kukurei ao te
16. N aanga raa aika ti kona iai ni maiuakin reireiara man
ana reta Betero?
BAIKARA KAURING AKE E ANGANIRA BETERO IBUKIN . . .
˛ teimatoara ni kantaningaa ˛ tokanikaira i aoni maakakia
ana bong Iehova? aomata?
ingainga? A kona n otara mamaarara tabeua
ngkana ti tuoira raoi i bon iroura, ma tai ka-
bwaraa nanom. E “akoi te Uea,” ao e na boni
buokiko ni kanakoraoa riki arom. (1Bet. 2:3)
E karaui nanora Betero ni kangai: “E na ka-
tiaa kataneiaakimi te Atua. . . . E na kateima-
toaingkami, e na kakorakoraingkami, ao e na
kateingkami ni kaneneingkami n ami tabo.”
—1Bet. 5:10.
17 E namakinna Betero n te moantai bwa e
aki tau ni mena i rarikin Natin te Atua. (Ruka
5:8) Ma e botumwaaka n riki bwa te tia rimwi-
ni Kristo man ana ibuobuoki Iehova ao Iesu.
Ibukin anne e a karekea Betero “te kariaiakaki
n rin n ana Tautaeka n Uea ara Uea ae ara
tia Kamaiu ae Iesu Kristo, ae te tautaeka ae
akea tokina.” (2Bet. 1:11) Ai tamaroara te ka-
niwanga anne! Ngkana ko botumwaaka n aro-
ni Betero ao ni kariaia Iehova bwa e na ka-
tiaa kataneiaakim, ko na bon anganaki naba
kaniwangam ae te maiu are aki toki. E nang
‘reke iroum mwin am onimaki, ae kamaiuam.’
—1Bet. 1:9.
17. Tera ae e na riki ngkana ti botumwaaka ao ni kariaia
bwa ti na kataneiaaki iroun Iehova?
˛ bwainan ‘te itangitangiri ae
korakora’ ibukia tarira n te
onimaki?
ANENE 109
Te Tangira ae Korakora Man te Nano
34567 Tebetembwa 2023  Vol. 144, Na. 10 KIRIBATI TE BWAI N IBUOBUOKI
IBUKIN TE KAKAAE
Bwaai n Reirei Ibukia Ataei
KANOAN TE MAEKATIN AEI

Iai mwiokoaia kaaro ae rangi ni kakawaki ae
Kaongora Ibukin te Reirei 37: Nobembwa 6-12 2 reiakinaia natiia taekan Iehova. (IEbe. 6:4)
Onimakina Iehova n Aron Tamton Ibukini buokaia kaaro, e a tia ana botaki Ieho-
va ni katauraoi kaongora, taamnei, ao anene.
 Ko na kangaa ni kabonganai ni kataneiaia iai
Kaongora Ibukin te Reirei 38: Nobembwa 13-19 8 natim?

Te Aeka ni Maiu Raa ae Kam Tangiria ˘ Kakaaei baika tauraoi. Iai n JW.ORG bwaai
Rooro n Rikirake? ni kabane ake a katauraoaki ibukia rooro n

rikirake, n aron taian taamnei ao bwaai n
reirei aika a kona ni koroboki iai. Ibukini
Kaongora Ibukin te Reirei 39: Nobembwa 20-26 14 karekeana taibina “Children” ke “Teen-
Karika te Nimamannei agers” n te bwaoki ni kakaae.
Bwa Korakoram ˘ Rinea are e tau ibukin natim. Baike a ka-
 tauraoaki i aan “Children” a kona ni buoki-
ko n rinei baika tau ibukia natim. Ibukini
Kaongora Ibukin te Reirei 40:
karekeani baikai taibina “Family Worship
Nobembwa 27–Ritembwa 3 20 Projects.”
Ko Kona ni Botumwaaka n ai Aroni Betero
˘ Karerekea am tai ma natim. Tai katuka na-
 tim n tii ngaia bwa e na mataku n taian
Kaongora Ibukin te Reirei 41: Ritembwa 4-10 26 taamnei ke ni karekea iai. Ma maroroakini
baikai ma natim ao buokia bwa e na kariki-
Reireiara Man Ana Reta Betero Ake Uoua rakea ana iraorao ma Iehova.
 
Te Bwai n Ibuobuoki Ibukin te Kakaae 32  Iai ngkai n te JW Library˙ taian taamnei ni kabane ibukia roo-
ro n rikirake, ao tabeua baike a kona ni koroboki iai.

E aki kaboonakoaki te maekatin aei. E katauraoaki bwa kanoan te

TAAMNEI NI MOAN TE MAEKATIN:
waaki n angareirei n te Baibara ae karaoaki ni katobibia te aonnaba,
ae boutokaaki ni bwaintangira aika aki tebonaki. Ngkana ko kani E kakorakoraa Tamton Iehova bwa e aonga
bwaintangira, taiaoka nakon donate.jw.org. ni kamateia kaaini Biritia (Nora te kaongora
ibukin te reirei 37, barakirabe 15)
Ngkana e aki kaotaki BG ke BK imwin te kibu, e anaaki ngkanne
man Te Baibara ae Tabu—Te Rairai ae te Aonnaba ae Boou. Ngkana
e kaotaki BG imwin te kibu, e anaaki man Te Baibara. Ngkana e Kawara te atureti n te intanete ae jw.org,
kaotaki BK imwin te kibu, e anaaki man Te Baibara ni Katorika. ke scan te code aei

s
The Watchtower (ISSN 0043-1087) September 2023 is published by Watch-
tower Bible and Tract Society of New York, Inc.; Harold L. Corkern, Pres-
ident; Mark L. Questell, Secretary-Treasurer; 1000 Red Mills Road, Wallkill,
w23.09-GB

NY 12589-3299. ˘ 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylva-

230430

nia. Printed in Japan.