Yapıda Ahşap Kullanımına Çevre ve Deprem bağlamında Genel Bakış :

Deprem için Esneklik-RESILINCE, Esneklik için AHŞAP...

Ormanlar dünyamız, insanlar ve diğer canlılar için önemli ekosistemlerdir. Küresel ısınma ve iklim
değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltmada ormanların ve orman ürünlerinin önemi çok büyüktür. Çok
büyük karbon stokları olan ormanların korunması, geliş@rilip genişle@lmesi ve işle@lmesi çevresel
iyileşmeye ve insan refahının artmasına ciddi katkılar sağlamaktadır. Canlı ağaç ve bitki gibi varlıkların
yanı sıra ağaçlardan elde edilen ahşap ürünlerde karbon tutma özelliklerini sürdürerek fosil yakıt ve
malzemelerin, sera gazlarının oluşturduğu olumsuz çevre etkilerini azaltmaktadır. Oldukça düşük
enerji sarfiyaGyla elde edilebilen ahşap ürünlerin birçok ülkede fosil kaynaklı ürünlerin yerine
kullanımının arGrılması, başta yeşil ekonomi perspek@fi olmak üzere birçok sektör için temel bir
yaklaşım haline gelmiş@r. Ormanların, yakın ve uzak çevresinde yaşayan insanlara sağladığı ekolojik ve
sosyal fayda ve avantajlarla beraber önemli bir hammadde kaynağı olarak sanayi sektörüne de katkısı
çok büyüktür. Tüm bunlar ormanları sürdürülebilir kalkınmanın bir kaldıracı haline ge@rmektedir.
Yapıda ahşap kullanımının çevresel etkilerine bakacak olursak. Yapılan araşGrmalar her bir m3 ahşabın
konut inşasında kullanılan diğer malzemelere göre yaklaşık 2 ton CO2 azaltma faydası sağladığını
ortaya koymaktadır (1,1 ton CO2 atmosferde azalGm + 0,9 ton stoklanmış CO2 olarak). Bu rakamlar
inşaat sektöründe malzeme olarak ahşap kullanımının arGrılmasının küresel iklim değişikliğine nasıl
olumlu katkılar sağladığının göstergesidir.(UNDP kaynakları) Yale Üniversitesinden Orman Mühendisi
Prof. Chad Oliver ve ekibi çevre sorunlarını azaltmanın yegane yolu olarak şehir merkezlerini karbon
depolarına dönüştürecek Ahşap yapılarla doldurmamızı öneriyor. Ve bu fikir başta Birleşmiş Milletler
çevre örgütleri ve Kalkınma programları (UNDP) ve sair küresel kurum ve kuruluşlarca
desteklenmektedir.
Öte yandan ahşap yenilenebilir bir malzemedir ve doğal bir hammadde olarak Dünyada ve ülkemizde
yaygın olarak bulunmaktadır.

Ahşap hafifliği ve esnekliği bakımından da depreme karşı emniyetli ve dayanıklı yapılar sunmaktadır.
Ahşap yapılar deprem yönetmeliği kurallarına göre yapıldığı takdirde depremlerde en az hasar gören
yapılardır ve hasarları genellikle ölümcül olmamaktadır. Hatalı yapılan ahşap binalar dahi çökse bile
beton yapılara göre çok daha fazla yaşam boşluğu oluşturarak can kayıplarını en azda tutma şansı
sağlamaktadır. Konunun uzmanlarından Boğaziçi Üniversitesinden İnşaat ve Ahşap mühendisi Prof.
Ario Cecco_ Deprem Mühendislerinin yeni hedefinin binalarda ESNEKLİK-RESILINCE olduğunu
söylüyor ve diyorki: "Mevcut inşaat malzemelerine kıyaslandığında Ahşap ile çok rekabetçi bir şekilde
bu ESNEKLİK hedefine rahatlıkla ulaşılabilir." Ahşap malzeme betona göre 5 kat daha hafiiir ve bu
hafiflik depremde daha az deprem kuvve@ oluşmasını ve ahşap bağlanG elemanları ve yöntemleride
yüklerin kontrollü şekilde dağılmasını ve esnekliğin artmasını sağlar. Bugün Kaliforniya’da binaların
%95'i ahşapGr ve yoğun deprem riski alGndadır, çok büyük depremlerde bile hasar ve kayıplar çok az
meydana gelmektedir. Benzer uygulamalar Japonya'da ve Çin'de de yaygın olarak kullanılmakta ve
yaygınlaşGrılması için ciddi yaGrımlar yapılmaktadır. ABD de yapılan araşGrmalar modern ahşap
binaların patlamalara ve terörist saldırılara karşı betondan daha dayanıklı olduğunu ortaya koymuş ve
askeri konaklama binalarının ahşap yapılmasına başlanmışGr. (American Wood Council
@woodcouncil)

Günümüzde uygulanan yapı kodları, alınan tedbirler, kullanım yer ve yöntemleri i@bariyle ahşap
yapılar eskisi gibi yangın riski taşımamaktadır. Modern Ahşap yapı malzemeleri yangında dış
çeperlerinde oluşan kömürleşme sebebiyle yanmayı yavaşlatan bir özelliğe sahip@r. Ahşap bilinenin
aksine doğru kullanıldığında yangında çelik ve betondan daha güvenlidir.

Öte yandan bizim Orman varlığımız yapıda daha çok ahşap kullanımı için yeterli midir?
Sorusu akla gelebilir. Öncelikle Ahşap yenilenebilir,(ye@ş@rilebilir) sürdürülebilir, yeniden kullanılabilir,
doğal bir üründür. Ülkemizin 1/3 ünü kaplayan orman alanlarımız ve verimli orman sahalarımızın
gelişimi buna müsai_r. Orman Genel Müdürlüğü (OGM) verilerine göre ormanlarımızdaki ağaç(ahşap)
varlığımız yılda yaklaşık 50milyon m3 artarak büyümekte biz ancak 25milyon m3 ünü kullanmaktayız.
Başka bir deyişle ormanlarımız 15 saniyede bir daire yapacak kadar karbon depolamakta fakat biz 30
saniyede bir konut yapacak kadar ürün çıkartmaktayız ormanlarımızdan. Ve kullanımda birçok
dengesizlik ve verimsizlik problemleri yaşamaktayız. Daha verimli ve dengeli kullanımla yerel ve genel
kalkınmamıza çok büyük katkılar sağlayabiliriz. Plantasyon ve özel ağaçlandırma da önemli bir
alterna@iir.

Bugün ABD ve Kanada’da inşaat sektörü(ekonomi) orman ürünlerine dayalı ahşap malzeme sanayiine
dayalıdır. Ekonomik değerler bizdeki demir-çimento göstergeleri yerine orada Kereste-Kontrplak(OSB)
göstergeleri ile ölçülür. Konutlar, okullar ve kamu binalarının %95 inden fazlası ahşapGr. Bu oran
Avrupa, Japonya, Çin gibi bölgelerde daha düşük olmasına rağmen yine de bize göre çok yüksek@r.
Bizde ise ahşap yapı %0,01(10binde1) in alGndadır.

Modern ahşap yapılar dünyada hızla yükselmektedir. Çok kullanıcılı çok katlı ahşap binalar arGk
30-42-74-80 katlarla anılmaktadır. Şuan Norveç’te 14-18 katlılardan sonra Kanada Vancouver de 18
katlı öğrenci merkezi ve yurt binası CLT-Glulam olarak inşa edilmiş@r. 15 bin m2 nin üzerindeki yapının
kaba inşaaG 70 gün gibi bir sürede tamamlanmış, dış duvar ve cephe elemanları da modüler olarak
uygulanmış, normal den 4 ay daha erken bi@rilmiş@r. Kanada Vancouver’daki bu 18 katlı binayı ekli
linkte sanal olarak ziyaret edebilirsiniz. (h"ps://www.thinkwood.com/our-projects/brock-commons-
tallwood-house)
Tabi bu süreçte ahşap yapı malzemeleri çeşitlenmekte ve gelişmektedir. Çok katlı yapıların
vazgeçilmez malzemesi CLT(Çapraz Lamine Ahşap bloklar), LVL(lamine soyma levhalar), büyük açıklık
ve yüklerin taşıyıcısı Glulam(Lamine Kolon Kiriş) üre@mi vs birçok ürün üre@lip kullanılmaktadır. Bizde
bunlardan Lamine Kolon Kiriş ve CLT bir miktar üre@lmesine rağmen ciddi bir değer ifade
etmemektedir. Yapısal Ahşap üre@mi ve Ahşap Yapıların yaygınlaşGrılması ile ilgili derneğimiz
öncülüğünde ve katkıları ile UNDP Enerji verimli Ahşap Yapılar, OGM Ahşap Kullanımının
YaygınlaşGrılması projesi, Yerli Ağaç türlerinin uluslararası yapısal ahşap standartlarda yer alması gibi
projeler başlamış ve devam etmektedir.
Ülkemizde ormanlar ve plantasyon sahaları bir yeryüzü kaynağı olarak topyekûn ele alınarak emek
yoğun bir sektör olan orman ürünleri alanı sürdürülebilir kalkınmanın lokomo@fi haline ge@rilmelidir.
Bu potansiyele sahip@r.
Ülkemizde barınma amaçlı konut ve sosyal amaçlı yapı ih@yacı nüfus arGşına paralel olarak sürekli
artmaktadır. Ve maalesef büyük bir çevre tahribaGna sebep olan yol ve yöntemlerle yapı üre@mi
doğamızı, sağlığımızı hem de kültürümüzü tehdit eder hale gelmiş@r.
Çözümü kendi geleneğimizde bulabiliriz. Çünkü bugün parmakla gösterilen geçmişte en özgün ve
mükemmel sivil mimariyi inşa etmiş bir altyapıdan geliyoruz. Değerli araşGrmacı Mimar Doğan Kuban
Bunun adı Türk Evi’dir ve ahşapGr. Diyor. Şuan bunu yi@rmiş görünsek de kaynak ve bilgiye hala
sahibiz. Mimar Cengiz Bektaş, Turgut Cansever, Müh. Sade_n Ökten gibi bu ülkenin önemli mimar
mühendis entellektüelleri bunu tesbit ve teyit ediyorlar. Yine Ahşap yapı tasarımında ve tekniklerinde
dünya çapında ünlü uzman bilim insanı Erol Karacabeyli'de "Kimliğimiz Ahşap mirasımızda gizli, Ahşap
mirasımızı anlamadan ahşap yapılaşmayı başarmamız mümkün değil. Bugün geldiğimiz noktada ya bu
mirastan ders alırız ya da şartlar böyle gerek@rdi deyip betona mahkûm oluruz. Ben ders almaktan
yanayım" diyor.
Bu açıdan bakıldığında Türkiye’de özellikle orman bölgelerinde Türk Evi kavramı ve mahalle mimarisi
ve kültürü yeniden ele alınarak Ahşap ağırlıklı yatay yapılaşmaya geçilmelidir. Bu sürdürülebilir
kalkınmanın yerelden genele yayılarak gerçekleşmesi ve küresel kalkınma hedefleri için çok önemlidir.
Kaynakların önce yerel kalkınma için kullanılması prensibi toplumların refahı ve huzuru için ihmal
edilmemesi gereken bir prensip@r. Yerel kalkınma, is@hdamı ve üre@mi yerinde arGracak, maliyetleri
düşürecek dolayısıyla nihai ürünlere rekabet ve ihracat gücü kazandıracakGr.
Arazisinin %50 den fazlası orman olan Kastamonu(%66), Zonguldak(%56), Bolu(%64), Muğla(%67) gibi
illerin bulunduğu bölgeler gerek orman kaynakları ve gerekse kültür ve ekonomik imkânları ile bu
öneri için çok uygun birer pilot bölge olma niteliğindedir.

M.Celale_n Akça
mcakca@gmail.com
Ulusal Ahşap Birliği UAB Yön. Kur. Başkanı
17.10.2019