İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI

ALT İŞVEREN (TAŞERON)

ÖĞR. GÖR. YUSUF CAN ÇALIŞIR

a-Alt İşverenin Tanımı
 Bir işverenden,

 işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin (1)

 yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde (2)

 işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık

gerektiren işlerde (3)

 iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu

işyerinde aldığı işte çalıştıran (4)

 diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl

işveren-alt işveren ilişkisi denir (İK m2). (5)
a-Alt İşverenin Tanımı

 Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak

çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz
 veya
 daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi
kurulamaz.

 Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin

muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri
başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görür.
a-Alt İşverenin Tanımı

 İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren işler dışında
 asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez (İK. Md2).
a-Alt İşverenin Tanımı

 Alt işverenden söz edebilmek için

 “asıl işveren” olarak nitelenen bir işveren tarafından
yürütülmekte olan bir işin bir bölümünde
 veya
 eklentilerinde iş alan ve burada kendi işçilerinin çalıştıran bir
işveren bulunmalıdır.

 İşin tamamının yapılması üstlenmişse veya üstlenilen iş, işi

yüklenence işçi çalıştırmadan bizzat yerine getiriliyorsa, alt
işverenden söz edilemez.
a-Alt İşverenin Tanımı

 Kendisi için bir bölümünde bizzat işçi çalıştırmayıp işi

bölerek

 ihale suretiyle muhtelif kişilere veren iş sahibi “ihale

makamı” asıl işveren değildir.
a-Alt İşverenin Tanımı

 Asıl işveren-alt işveren ilişkisi, istisna, vekalet, kira, taşıma,

işletmecilik gibi, iş sözleşmesi dışında bir sözleşmeye
dayanır.

 Alt işveren ile işçiler arasındaki ilişki ise doğal olarak iş

sözleşmesine dayanır.
b-Asıl İşverenin, Alt İşveren İşçilerine Karşı
Sorumluluğu

 Bu ilişkide asıl işveren,

 alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak

 bu Kanundan,
 iş sözleşmesinden veya
 alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerinden

 alt işveren ile birlikte sorumludur (İK m.2).

b-Asıl İşverenin, Alt İşveren İşçilerine Karşı
Sorumluluğu

 İK, alt işverenin işçilerine,

 alacaklarını hem asıl işverenden hem de kendi işverenleri
olan alt işverenden isteyebilmeleri konusunda bir güvence
getirmektedir.

 Amaç, küçük sermaye sahibi olan alt işverenlerin, işçilerine

karşı sorumluluklarını yerine getiremez duruma düşmeleri
halinde, bunların emrinde çalışan işçileri korumaktır.
b-Asıl İşverenin, Alt İşveren İşçilerine Karşı
Sorumluluğu

 Asıl işverenin alt işveren işçilerine karşı sorumluluğunun

“müteselsil (zincirleme-birlikte) sorumluluk” olduğu kabul
edilmektedir.

 Bu tür birlikte sorumlulukta, bir borçtan sorumlu olan

birden fazla kişi, borcun tamamından ve aynı derecede
sorumludurlar.
b-Asıl İşverenin, Alt İşveren İşçilerine Karşı
Sorumluluğu

 Yani, asıl işveren borcun yarısının kendine ait olduğunu ya

da önce alt işverenin takip edilip, netice alınamazsa
kendisine başvurulmasını isteyemez.

 Asıl işveren, alt işverenle aralarındaki sözleşme gereğince

alt işverene yapması gereken ödemeleri yaptığını ileri
sürerek sorumluluktan kurtulma şansına da sahip değildir.
b-Asıl İşverenin, Alt İşveren İşçilerine Karşı
Sorumluluğu

 Asıl işveren müteselsil sorumluluk kuralı gereği yaptığı fazla

ödemeleri rücu davası yoluyla alt işverenden isteyecektir.

 Asıl işveren, alt işverene parasını ödemeden önce, işçilere

ödeme yapılıp yapılmadığını kontrol etmek ve

 ödemediyse alt işverenin parasından kesip işçilerin banka

hesaplarına bizzat yatırmak zorundadır (İK, m.36).

 Bunu yapan işveren rücu davalarıyla uğraşmak zorunda kalmayacaktır.

b-Asıl İşverenin, Alt İşveren İşçilerine Karşı
Sorumluluğu

 Asıl işverenin müteselsil sorumluluğu, sadece hukuki

yöndedir, cezai sorumluluğu kapsamaz.

 Aksine bir uygulama, cezaların şahsiliği ilkesine aykırılık

olur.

 Söz konusu müteselsil sorumluluğun şartı,

 alt işverenin işçilerini sadece asıl işverene ait işyerinde
veya eklentilerinde çalıştırılmasıdır.
 Bu şekilde bir çalışma yoksa, müteselsil sorumluluk da
yoktur.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 1980’li yıllardan itibaren taşeronlaşmanın yaygınlaşmasıyla

işçi hakları bakımından kaygı verici bir dönem başlamıştır.

 Bu gidişi önlemek için 4857 sayılı İK ile bazı önlemler

getirilmeye çalışılmıştır:
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 -Alt işveren kullanımı sadece işletmenin ve işin gereği ile

teknolojik uzmanlık gerektiren işlerde mümkün olduğu
kabul edilmiştir.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak

haklarının kısıtlanamayacağı öngörülmüştür.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren

ilişkisi kurulamaz.

 Aksi halde ve genel olarak asıl işveren-alt işveren

ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığının belirlendiği
durumlarda,

 alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin

işçisi sayılarak işlem göreceklerdir.

 2003’de 4857 sayılı İK ile bu yasal önlemler alınmış, ancak cezai yaptırım
getirilmediği için etkisiz kalmıştır.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 2014; 6552 sayılı (Torba) Kanun Düzenlemesi:

 … iş alan alt işveren; kendi işyerinin tescili için asıl

işverenden aldığı yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli
belgelerle birlikte yapmakla yükümlüdür.

 Bölge Müdürlüğünce tescil yapılan bu işyerine ait belgeler

gerektiğinde iş müfettişlerince incelenir.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 2014; 6552 sayılı (Torba) Kanun Düzenlemesi:

 İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde, bu

tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu işverenlere tebliğ
edilir.

 Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren 30 işgünü içinde

işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 2014; 6552 sayılı (Torba) Kanun Düzenlemesi:

 İtiraz üzerine görülecek olan dava basit yargılama usulüne

göre 4 ay içinde sonuçlandırılır.

 Mahkemece verilen kararın temyizi halinde Yargıtay 6 ay

içinde kesin kararı verir.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler
 2014; 6552 sayılı (Torba) Kanun Düzenlemesi:

 Kamu idarelerince bu raporlara karşı yetkili iş mahkemelerine itiraz

edilmesi ve mahkeme kararlarına karşı diğer kamu yollarına
başvurulması zorunludur.

 Rapora 30 işgünü içinde itiraz edilmemiş veya mahkeme muvazaalı

işlemin tespitini onamış ise tescil işlemi iptal edilir ve

 alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılır”.

 Değişiklikten önce, itiraz süresi 30 değil 6 işgünü ve iş mahkemesinin kararı kesindi. 6552 sayılı
kanunla yapılan değişiklikten sonra temyiz edilmesi mümkün bir karar haline gelmiştir.
c-Ölçüsüz Taşeronlaşmaya Karşı Önlemler

 Düzenlemenin uygulama esasları konusunda Alt İşverenlik

Yönetmeliği çıkarılmıştır.

 Öte yandan bildirimde bulunma yükümlülüğüne aykırı

davranan işveren ve işveren vekillerine idari para cezası
yükümlülükleri getirilmiştir.

 İşyerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ve alt işveren

ve vekillerine ayrı ayrı idari para cezası uygulanacaktır.
“ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ”
ÖRNEK OLAY

 İ, kendisine ait dokuma fabrikasının iplik boyama ünitesindeki işi A’ya

bırakmış ve A, çalıştırdığı on işçiyle fabrikada üretilen ipliklerin boyama işini
üstlenmiştir.
 Fabrikanın temizlik işleri her hafta B’ye ait temizlik firmasının çalışanlarınca
yapılmaktadır.
 Fabrikanın bahçesinde yapılacak olan ek binanın yapım işi İ tarafından C
inşaat firmasına verilmiştir.
 İşyerinde üretilmekte olan ürünlerin konulacağı kutular D tarafından
kendisine ait işyerlerinde yapılmaktadır.
 İşyerinin çay ocağı E’ye kiralanmıştır. E, bu çay ocağını tek başına
işletmektedir.
 İ, işyerine yakın mesafede bulunan arsa üzerinde kendisi için yapılacak özel
konut yapım işini de C inşaat firmasına vermiştir.
 İ, fabrikada çalışan işçilerin işyerinden şehir merkezine götürülmeleri için
servis firması sahibi olan F ile iş sözleşmesi yapmıştır.
 İ, daha önce fabrikada ustabaşı olarak çalışmış olan G’nin sahibi olduğu
firmaya ürünlerin paketleme işini vermiştir. Fabrikanın paketleme ünitesinde
çalışmakta olan bazı işçilerin iş sözleşmeleri İ tarafından feshedilmiş ve bu
işçiler G tarafından aynı ünitede çalıştırılmak üzere daha düşük ücretle
yeniden işe alınmıştır.
“ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ”
ÖRNEK OLAY

SORULAR
1-İ ile A, B, C, D, E ve F arasındaki asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulmuş mudur?
2-İplik boyam ünitesinde çalışan H, A’nı kendisine hak ettiği halde ödemediği ücretini
İ’den isteyebilir mi? H’nin iş sözleşmesi bu işyerinde çalıştığı sırada alt işveren
tarafından sona erdirilmiş olsaydı, H hak ettiği kıdem tazminatını İ’den isteyebilir
miydi?
3-İ ile A arasında yapılan sözleşmede A’nın işçilerine karşı olan yükümlülüklerinden
tamamen A’nın sorumlu olduğu ve İ’nin hiçbir sorumluluğunun bulunmadığı yolunda
hüküm yer alsaydı, yukarıdaki soruya vereceğiniz cevap değişir miydi?
4-C’nin fabrika inşaatında çalışan işçileri SGK’ya süresi içerisinde bildirmemesi üzerine,
Kurumca uygulanan cezayı Kurum C’den alamamıştır. Kurum bu cezayı İ’den isteyebilir
mi?
5-İ, A’ya iplik boyama işine karşılık ödeyeceği miktardan A’nın çalıştırdığı işçilere ödemesi
gerektiği halde ödemediği ücretleri kesme ve işçilere ödeme yetkisi var mıdır?
6-İ’nin paketleme işini G’ye vermesini ve G’nin aynı fabrikada çalışmakta olan bazı işçileri
işe almasını değerlendiriniz.
7-iplik fabrikasının boyam ünitesindeki işi alan ve kendi işçilerini bu işte çalıştıran A, bu
üniteye ilişkin işyeri bildiriminde bulunmak zorunda mıdır? Bu asıl işveren-alt işveren
ilişkisinin muvazaalı olup olmadığı denetlenebilir mi?