Professional Documents
Culture Documents
Ergün Aydalga - Çin Gezisi
Ergün Aydalga - Çin Gezisi
����������������������
��N GEZ�S�
BEIJING'de D�RT G�N
Erg�n Aydalga
http://www.aydalga.gen.tr/
Kaynak:
http://ekitap.kolayweb.com/
� YOLCULUK
Yolculu�a ba�larken bilgisizdim...
� TRAF�KTE BENZERL�K
D�zensiz trafik nedense T�rkiye'ye �ok benziyordu...
� �ARPIKLIK
Ge�i� d�neminde �arp�k ili�kiler...
� �AY T�REN�
�in'de �ay T�reni...
� GEZ�NEN ��NL�'LER
Al� Veri� yapan �inlileri izledim.
� SA�LIK
�in'de Sa�l�k...
� RES�TAL
Dans eden fiskiyelerin resitali.
� BAKI�IM DE���T�
Bende de�i�en neydi?
�
YOLCULUK
- Nereye gidiyorsun?
- Pekin'e.
- Aaa! Pekin �rde�i...
�Nedense herkes i�in Pekin, �ncelikle Pekin �rde�ini �a�r�t�r�yor. Belki de �in
hakk�nda ba�ka bilgimiz yok (Ba�kalar�n� bilmem ama, benim ger�ekten yok).
�evremdekilerden ��renmek istedi�imde, kimse �in hakk�nda konu�amad�. Belki de
onlar da �in'e hi� gitmemi�ler. �in �zerine yaz�lm� okunabilecek bilgiye de
ula�amad�m...
�Asl�nda Orta �a�dan bu yana �in herkes i�in gizemli bir D�nya... Marco Polo, �in
gezisinde g�rd�klerini yazd�ktan sonra, Avrupa kendi d�nyas�ndan ��k�p, �in'deki
geli�melere ayak uydurmak istemi�. Bu d��nceden yola ��k�nca, �pek Yolu bulunmu�.
Avrupa'n�n k�hnemi� toplum d�zeni de�i�mi�. Toplumsal dengeler bozulmu�... O
g�nlerden bu g�ne her �in'e giden eline kalemi alm�, g�rd�klerini yazmaya �al�m�...
�Benim �n�mde d�rt g�nl�k bir s�re var. Bu s�rede �in'de g�rebileceklerim, kocaman
bir oday� k���c�k bir delikten izlemek gibi... Belki de �ok anlams�z izlenimlerle
dolaca��m...
�Bildi�im kadar�yla �in'de g�rkemli bir ya�am bi�imi yok. Yine bildi�im kadar�yla
�al�kan ve ak�ll� olan �inliler sessizce ya�amlar�n� s�rd�r�yorlar. Onlar�n
ya�am�nda �nemli bir de�i�im s�z konusu olsayd�, yay�m organlar� bir �ok haber
�retir, ilgimizi �in'e �ekmi� olurdular. San�r�m �in'de toplum, ko�ullara al�m�.
Milyar� bulan n�fusuyla �in bug�nk� D�nya ko�ullar�na ayak uydurmaya �abal�yor. Bu
konuda akl�mdaki bir ka� k���k bilgiyle onlara hakk�nda bir �eyler yazmam
olanaks�z. A��k�as� g�receklerimi de�erlendirebilece�imi sanm�yorum. �n�m�
g�rmeden, ne olaca��n� kestiremeden ge�ecek d�rt g�nl�k yolculu�un, dilini,
yaz�s�n� bilmeden ve anlamadan gezinece�im yerlerde ba��ma dert a�mamas�n�
dilemekten ba�ka bir beklentim yok...
�
* * *
�U�ak kalkmadan biraz �nce yolcu bekleme salonuna geldi�imde, buradaki di�er
yolculara bak�nca, de�i�ik bir ortama do�ru yolculuk yapmak �zere oldu�umu hemen
anlad�m. �evremdeki insanlar�n �o�u; D�z siyah sa�lar�, d�z g�z kapaklar� alt�ndaki
�ekik g�zleriyle de�i�ikti. San�r�m onlar�n �stanbul'daki izlenimlerinin tersini
bende �in'de ya�ayacakt�m...
�Kocaman iri g�zleri, kalk�k burnu ve uzun siyah sa�lar�yla ho� g�r�n�ml� �inli
bayana bak�nca, bug�n i�in benim anlad���m bi�imde g�zel denebilecek �zellikleri
oldu�unu d��n�yorum. Bana g�re �evremdekilerin en g�zeli. Ama, onlar�n bak�
a��s�ndan ayn� derecede g�zel g�r�n�yor mu? Bunu bilemiyorum. �nsanlar�n anlay�lar�
ve yorumlar� �ok de�i�iktir. Ya�ad���n�z �evrenin be�eni kurallar�, gelenekler ve
g�renekler, d� g�r�n��n g�zelli�ini etkileyebilir. Yaln�z d� g�r�n��ne bak�nca
g�zel olan birinin, davran�lar�n� ve ki�ili�ini ��renince i�ren� g�r�nebildi�inin
bilincindeyim. Dilini, konu�mas�n� ve davran�lar�n� yorumlay�nca, (Bu konuda benim
hemen hi� �ans�m yok) ayn� bayan�n nas�l biri oldu�unu do�rusu, ��renmek isterdim.
�
* * *
��n�mdeki koltukta oturan, k�sac�k sar� �ort ve ince ask�l� bluz giymi� uzun sa�l�
esmer tenli bayan hemen herkesin ilgisini �ekti. Yak�n koltuklarda oturan gen�ler,
bayan�n �evresinde topland�lar. �stanbul barlar�ndaki gibi topluca ayakta durup,
kendi aralar�nda konu�up bira i�iyordular. Konu�ma uzay�nca bo�alan bira kutular�n�
yenilediler. San�r�m ortalama ��er kutu bira i�tikten sonra iyice oldular, ya da
kendilerine olan g�venleri artt�. �nce y�ksek sesle konu�maya ba�lad�lar. Sonra
hemen her ko�ulda kad�na bak�p, g�zleriyle onu soydular. Asl�nda bunca eme�e gerek
yoktu. ��nk� bayan�n �zerinde soyulacak fazla bir �ey yoktu. Neden onca u�ra�
g�sterdiklerini anlam� de�ilim. Kad�n, elindeki �ince kitab� okurken, uzun
sa�lar�yla a��k kalan omuzlar�n� �rtmeye �al�arak, kitab�n �zerine iyice e�ilip
bedeninin a��k b�l�mlerini �rtmeye �al��yordu. Koltu�unda iki b�kl�m oturmu� olmas�
kimsenin umurunda de�ildi. Alkol, gen�lerin kan�na kar�t��� anda, onlar�n g�zleri
d�nm�, kad�na kur yapmaya ba�lam�t�lar. Bu olanak bir daha ellerine ge�meyecek gibi
davran�yordular. Kad�n onlar� istemedi�ini bir �ok kez belli etti ama, onlar
kad�n�n davran��na sayg� g�sterecek durumda de�ildiler. Belki alkol etkili olmu�tu,
belki de kal�t�msal barbarl�k...
�U�ak durdu�unda, ya�� gen�lerin ba��nda oldu�unu g�steren biri, hosteslere dert
yanarak aylarca ��l�n ortas�nda kalacaklar�n� s�yl�yor, yol boyunca davran�lar�na
yans�yan ta�k�nl��a neden g�stermeye �al��yordu...
�
BEIJING'DE �LK G�N
�G�ne� do�duktan sonra 10200 metreden u�a��n cam�na yap�arak a�a��ya bakarken,
amac�m �in Seddi'ni g�rmekti. A�a��da g�rebildi�imse, uzun Gobi ��l�'nden sonra
bile kum tepelerinin eksilmemi� oldu�uydu. �ok geni� bir alan k�z�l sar� renkli
kumla kapl�yd�. Baz� yerle�im birimlerinin varl���, kumlar aras�nda d�zeltilmi�
ekili alanlardan anla��l�yordu. Bu alanlar�n �evresindeki tek t�k evin, karayolu
ba�lant�s�n� g�remedim. Ne oraya do�ru uzanan ince bir �izgi vard�, ne de oradan
bir ba�ka yerle�im birimine bir ba�lant�. ��l ortas�nda D�nya ile hi� ba�lant�s�
olmadan ya�ayan �inliler oldu�unu d��nmek bile istemedim. Sonra �lkenin b�y�kl���n�
bak�p, bu yerle�im birimlerine ula�an yollar yapman�n, s�n�rl� gelir kaynaklar�n�n
payla��m� a��s�ndan, hi� bir zaman olurlu olmayaca��n� anlad�m. Geni� bir b�l�m�
d�zl�k olan �in hakk�nda ilk g�rd�klerim: Hala yolu bile olmayan yerle�im
birimleriydi...
��lkeye girerken hi� bir zorlukla kar��la�mad�k. Hemen t�m yolcular benim gibi
ellerini kollar�n� sallayarak g�mr�kten ge�tiler. "Kimse �in'e bir �ey getirmez"
diyerek, bo�una bavul incelemenin bir anlam ta��mad���n� biliyor olmal�yd�lar. Bu
konuda bizim g�mr�k kap�lar�nda kar��la�t���m�z sorunlar akl�ma gelince (son
zamanlarda bizimkilerin de umursamad�klar�n� s�ylemem gerekir), �inlilerin bize
g�re biraz daha ileri olduklar� kan�s�na kap�ld�m. Daha �nce ya�am� olduklar�
d�zenin etkilerinden biriyle kar��la�t���m� anlay�p, onlar� k�skand���m� s�ylemek
isterim...
�T�m �lkelerde havaalanlar�n� benzer yap�yorlar: �elik ba�lant�lar, borular, camla
ya da metalle kapl� duvarlar havaalanlar�n�n genel g�r�nt�s�... San�r�m bunda ama�:
Yolcular�n ortam de�i�imini g�r�p pani�e kap�lmalar�n� �nlemek. �in'de g�r�nt�
Atat�rk Havaalan� gibi olunca, �lke de�i�tirmemi� oldu�um kan�s�na bile kap�ld�m.
�ok ��k�r yedi saatten uzun s�ren yolculu�un �o�unda uyumam� oldu�un i�in bir�ok
�lkenin �zerinden ge�ti�imizi g�rm�t�m. Yoksa bizi saatlerce �stanbul �zerinde
u�urup sonra "Geldik" diye yine �stanbul'da havaalan�na indirebilirdiler.
Bilirsiniz baz� taksi s�r�c�leri bunu pek �ok �lkede yaparlar. "Taksimetre daha �ok
yazs�n" diye otelin �evresinde dolan�p durarak m�teriye uzun yol ald�klar�
izlenimini vermeye �al��rlar (art�k bu t�r sahtekarl�klar t�m m�teriler taraf�ndan
bilindi�i i�in taksi s�r�c�leri, yine y�ntemler geli�tirmi�ler. Bu konuya daha
sonra de�inece�im). Yolcu ta��yan u�ak �irketleri bu t�r hileler kullanmad�klar�
bilindi�i i�in Pekin'e geldi�ime inand�m. Ama yine de Atat�rk Havaalan�yla Beijing
hava alan�n�n benzerli�i �a��rt�c�yd�. Yaln�z g�revliler de�i�mi�ti. Kal�n ka�l�,
sert sakall�, k�v�rc�k siyah sa�l� g�revlilerin yerine oval y�zl�, �ekik g�zl�, d�z
siyah sa�l� �inliler vard�.
�Otele yerle�ince biraz yata�a uzan�p dinlenmek istedim. Ama uyuyup kalmaktan
korkarak hemen giyindim ve bir taksiyle Sergi Alan�na gittim.
�Dikkatimi �eken, g�zlemledi�im bir �ok konu var; �inlilerin genel g�r�n�m�,
T�rklere olan benzerlikleri (Belki de benim beklentim benzerlik olabilece�i
konusunda yo�unla�t��� i�in b�yle d��n�yor olabilirim), yap�lar�n g�rkemli
g�r�nt�s�, yollar ve ara�lar... Sonra Sergi Alan�nda g�rd�klerimi, ara sokaklardaki
sat�c�lar� ve di�er ilgin� izlenimleri unutmamak i�in defterime yazmak istedim.
Akl�mda bir �ok konu var. Saatlerdir onlar� s�ralamaya �al��yorum. Ge�mi�te hi�
bilgi edinmemi� oldu�um bir �lke hakk�nda bir �eyler yazmak do�ru olmayabilir. Ama
unutulmamal�d�r ki ben burada kendi bak� a��mdan g�rd�klerimi anlat�yorum. B�yle
oldu�u halde sayfalarca yazabilecek bilgi toplad�m. ��nk� benim i�in otelde
�al�anlardan, taksi s�r�c�lerinden, d�kkandaki sat�c�dan, yolda y�r�yen
vatanda�tan, otob�s bekleyene de�in herkes ilgi �ekici, herkes de�i�ikti.
��yi ki futbol tak�m�m�z Avrupa Kupas�'nda oynama hakk�n� kazanm�. D�nyadaki bir
�ok ki�i tak�m�z�n ma��n� izledikten sonra haritadan T�rkiye'nin yerini ��renmeye
�al�m� olmal�. Ben futbol merakl�s� de�ilim ama, futbolun tan�t�m ac�s�ndan ne
kadar �nemli oldu�unu �imdi daha iyi anlad�m. En az�ndan �in'de �ok �nemli.
Siyasetle u�ra�mak yerine futbol ma�lar�nda stres atmak, ya da ma�� izlerken
heyecanlanmak �inli i�in �nemli bir konu. Bu nedenle futbol D�nya i�in de �ok
�nemli olmal� (Buradaki gerek�em: D�nyadaki her d�rt ki�iden birinin �inli
olmas�d�r). Bayanlar, futbola ilgi duymuyorlar. �in'de genel olarak bayan ve erkek
ayr�m� yok ama, futbol konusunda bir ayr�cal�ktan s�z etmeliyim: Avrupa Kupas�
�inli bayanlar�n ilgisini �ekmemi�. Ya da benim g�rd�klerim futboldan ve kupadan
s�z etmediler...
�Kendi �lkemde olsun, baz� Avrupa �lkelerinde olsun sokaktaki insanlar�n y�zlerine
bak�nca, bak�ml�, al�ml�, geliri y�ksek, fakir, �z�nt�l� ya da sevin�li gibi
yorumlar yapabilirim. San�r�m bunu herkes yapabilir. ��inde ya�ad���n�z toplumun
de�er yarg�lar�n� bilince, kar��n�zdakine bakarak yorum yapmak kolayd�r... �in'de
sokaktaki vatanda� i�in ayn� g�zlemi yapmaya �al�t���mda beceremedi�imi s�ylemek
isterim. Kimse hakk�nda yorum yapamad�m. Dedi�im gibi toplumun de�er yarg�lar�n�
bilmeyince y�r�yen bir insan�n bak�lar�n� yorumlamak olanaks�z...Bu nedenle ben,
sokaktaki �inli'nin beden yap�s�ndan ve y�r�y��nden ba�ka bir �eyden s�z
edemeyece�im.
��inlilerin beden yap�lar� bizimkinden farkl�. Bacak boylar� bedenlerine g�re biraz
daha k�sa. B�yle olunca y�r�y�lerinde tuhafl�k var gibi geldi. Bacaklar�n� biraz
daha fazla yukar� kald�rarak y�r�yorlar. �rdeklerin perdeli k�sa bacaklar�n�
kal�adan oynat�rken popolar�n� sa�a sola oynatmalar�na benzeyen bir y�r�y�leri
var... Bu nedenle ya y�zer gibi k�sa ad�mlarla y�r�yorlar ya da �rdekler gibi
paytak, paytak y�r�mek zorunda kal�yorlar. Her iki y�r�y� bi�imi de benim i�in
de�i�ik...
�Sar� �rk�n teni d�zg�n ve p�r�zs�z. Kal�n bacakl�, kal�n ayak bilekli �inli
kad�nlar�n duru beyaz tenlerini sergileyen k�sa etekler onlara yak��yor. Daha g�zel
bacaklar� olanlar�n ete�in yan�ndaki y�rtma�tan g�r�nen b�l�m� erkek g�z�yle
bak�nca, olduk�a ho�. Uzun etek giyen �inli kad�nlar�n y�rtma�lar� olduk�a
yukar�lara ��kabiliyor...
�Eskiden (Mao d�neminde) tek t�r �inli giysileri varm�. Kad�n ve erkek ayn� t�r
giysi giyermi�. �imdi herkes kendine uygun gelebilecek giysiler se�ebiliyor. T�l
gibi incecik (saydam) giysilerle sokaklarda dolananlardan, daha s�radan giysilerle
yetinenlere de�in her t�rl�s�n� g�rebiliyorsunuz. L�ks ma�azalarda bayanlar i�in
tak�mlar ve �ok ��k ipek giysiler var ama halk daha �ok i�porta mal� say�labilecek
giysileri se�mi�ler. Sokaklarda ��k giysilerle dola�m�yorlar. �o�unlu�un giysileri
spor. �ok az ki�ide (belki de g�revi nedeniyle) tak�m say�labilecek giysi var. �in
askerlerinde, polislerde ve di�er g�venlik g�revlilerinde (otel �al�anlar�n�
unutmak istemem) �niforma var. Bunlar r�tbe, unvan ve yap�lan i�e g�re de�i�ik
bi�im ve renklerde. Hepsinde mutlaka apolet var.
��stanbul'daki gibi taksi kalabal��� olan Beijing'de, her on be� araban�n dokuzu
(ya da daha �o�u) taksi. Taksi �cretleri de �stanbul'daki gibi... �ok pahal� de�il
(Pahal�l�k g�receli bir kavram oldu�undan, Avrupa'yla kar��la�t�rma yapt���m�
s�ylemeliyim). Taksi s�r�c�s� �elik bir kafesin i�inde oturuyor. �elik kasa onlar�
ara� i�indeki m�terilerden koruyor olmal�. Daha sonra bu konuya de�inece�im ama,
taksi s�r�c�s�n�n m�terisine davran�� iyi olmad��� i�in bu t�r bir korunmaya
gereksinim duyulmu� olmal�lar. Taksilerde s�r�c�n�n hemen yan�na oturmak bir
ayr�cal�k olmal�. Ben bu k�lt�r� biliyorum... Taksilerdeki taksimetre olduk�a
geli�kin. Yaln�z g�r�nt� de�il yasal belge de verebiliyor. E�er yabanc� oldu�unuz
halde taksimetreyi �al�t�rtabilirseniz bu belgeyi alma mutlulu�una erebilirsiniz.
Belgenin �zerindeki damgalar bizim �lkemizdeki faturalar� �yle and�r�yor ki...
� Ara�lar�n �o�unda klima var. S�cakta taksiye binen m�teri bayg�nl�k ge�irmeden
serinlik i�inde yolculuk yapabiliyor. Bu konuda taksi s�r�c�s� m�teriyi mutlu
etmeye �al��yor. Yoksa �deme konusunda ��kacak bir sorunda, m�terinin s�caktan
tepesinin atm� olmas�, taksi s�r�c�s�n� a��z dala��na yenik ba�lamas�na neden
olurdu...
�Baz� �zel ara�larda camlar �ok koyu renk, ya da perdeyle kapl�. ��indeki
ayr�cal�kl� ki�inin d�ar�dan g�r�nmesini istememi� olduklar�n� d��n�yorum. Bizde bu
t�r ara� pek yoktur. Perdeli ara�lar�n say�ca �ok olmas� bana tuhaf geldi.
�Karpuz sergisinde da� gibi y��d��� karpuzlar� ve di�er meyveleri satan �inli,
yata��n� serginin arkas�ndaki tahta kerevete katlam�t�. Orada yat�p kalk�yor
olmal�... Kocaman ampullerle ayd�nlatt��� sergi alan�, hava karard���nda
m�terilerin karpuz se�melerine yard�mc� oluyordu. �st �ste konmu� karpuzlar�n
aras�nda kesilmi� duran yar�m karpuzun g�r�nt�s�ne bak�p �ince: "Kesmece bunlar"
diye ba��rd���n� bile d��nebiliyorum...
� Yolun kenar�nda durup �evreme bak�n�rken, �ok yak�n�ma de�in sokulan bir
minib�s�n yava�lay�p kap�s� a��ld�. ��inden ��kan s�r�c� yard�mc�s� y�ksek sesle
gidece�i yol �zerindeki y�relerin adlar�n� s�yleyerek, yolcu aramaya ba�lad�. Bizim
E-5 �zerinde �al�an dolmu�larda da ayn� bi�imde s�r�c� yard�mc�s� kap�dan ba��n�
uzat�p: "Erenk�y! G�ztepe! Bostanc�! Haydi! Hemen kalk�yor..." diye ba��r�r.
S�n�rlar�n kapal� olmas�, Baz� insanlar�n binlerce y�l hi� bir k�lt�rel ili�kide
olmamas�, temelde �in ve T�rk toplumlar� aras�ndaki benzerli�i yok edememi�...
Dolmu� minib�se bakarken onlar m� bize benzemi�, yoksa biz mi onlara benzemi�iz pek
��karamad�m...
��inli'lerin yak�n kom�ular� olan T�rklere "T�rk�e" gibi bir �ey s�yl�yorlar. �nce
"T�rk�e" s�zc���n�n ad babas� �inliler olmal� diye d��nd�m. ��nk� "T�rk�e" bizim
dilimize uygun bir ad de�il. T�rkiye'nin �ince s�yleni�ini yinelerken t�m diller
i�in "ce" ya da "ca" eki getirdi�imizi an�msad�m (Almanca, �ngilizce gibi). Bir
t�rl� konunun asl�n� bulamad�m. Daha sonra bana tarif etmeye �al�t�klar� bir yerin
ad�n� Latin harfleriyle yazd�klar�nda, T�rkiye i�in neden "T�rk�e" dediklerini
��renebildim. Latin harfleriyle baz� dillerde T�rkiye "Turquie" bi�iminde
yaz�l�yor. �ince'de "Qui" harfleri "�" sesini ��kartmak i�in kullan�l�yor. Bu
durumda (k harfi olmad��� i�in) �inliler T�rkiye'yi "Tur��e" bi�iminde okuyorlar.
Bu ger�e�i ��renince, nas�l sevindi�imi bilemezsiniz. Yoksa bizim ad babam�z�n
�inliler oldu�unu d��nmek, T�rklerin de bunu kabullenmi� oldu�unu binlerce y�l
sonra ��renmek, bana �ok dokunacakt�. Kolay de�il, ge�mi�te kocaman imparatorluklar
kurmu� bu insanlar�n kendilerine bir ad bile bulamad�klar�n� d��nmek kadar �z�c�
hi� bir �ey olamazd�... �lk anda sokaklarda dola��rken, otelde gezinirken kimselere
bakamad���m�, g�zlerimi otelin taban�ndan kald�ramad���m� da s�ylemek isterim... O
g�nlerde kendimi "Hindi" gibi hissetmi�tim...
�D�nyan�n bir ba�ka yerinde olsam ve �n�mdeki iki se�enekten biri �in lokantas�
olsa, hi� d��nmeden �in lokantas�n� se�erdim. Ama �in'de al�ageldi�imiz bir cafe'de
Avrupa ko�ullar�nda yemek yeme�i se�mi� oldu�umu ��renip "Ne tuhaf adam" demeyin.
�in lokantas�nda yiyece�im yeme�in ad�n� bile okuyamayaca��m� d��n�p, olmad�k bir
�eyler se�mek ve zorla yemek istemedi�im i�in bu se�imi yapt�m. Halbuki her t�r
gelir d�zeyine ve damak tad�na uygun istemedi�iniz kadar �ok �in lokantas� vard�.
Ama bu lokantalar� bana tan�tacak, beni gezdirecek ve bana k�lavuzluk edecek bir
�inli yoktu. B�yle biri olsa �in Lokantalar� ve yiyebilece�im yemekler konusunda
sayfalarla yaz� yazabilirdim. Sonunda cafe'deki men�y� okuyup, anlayabildi�im
yemeklerden birini se�erek a�l���m� bast�rman�n kolay�na ka�t�m...
��in'de cafe'de de olsam makarna iyi bir se�im olur diye d��nd�m. Ne de olsa
makarna �in'den t�m D�nyaya yay�lm�t�. Domates soslu makarna �talya'n�n spagettisi
gibi de�il de bizim al�t���m�z ha�lanm� makarnaya daha �ok benziyordu. Uzun s�re
burada kal�yor olsam, �lkemi ve evimi �zledi�imde �in makarnas� yerim. S�la
�zlemimi makarna giderebilir. Karn�m� doyurduktan sonra yatmak i�in en az iki
saatim daha olunca, koridora d�n�p hediyelik e�ya ma�azalar�n� gezmenin iyi
olabilece�ini d��nd�m. Hem orada beni bekleyen ve mallar�n� satmaya �abalayan
sat�c�lar� g�r�nt�mle bile mutlu etmi� olacakt�m.
�
EL EME�� G�Z NURU
�Al�m yapmam gerekmedi�i konusunda g�vence vermelerine inanarak ilk ma�azaya
girdim. Bir ba�ka dostumun bana: "Sen adam� bir kez abdest almam� da olsa camiye
sok, nas�l olsa ona namaz k�ld�r�rs�n" dedi�ini an�msad�m. Kendime hi� bir �ey
almayaca��m konusunda telkinde bulunmaya ba�lad�m. Yol yorgunlu�unu hala �zerimden
atamam� olmam, san�r�m bu karar�m� de�i�tirmemi engelledi. Yoksa sat�c�lar�n
beceriklilikleri kar��s�nda bir �ok hediyelik e�ya alm�, paketlerle odama d�nm�
olacakt�m. Mal sat�n almak sorun de�ildir. Sorun; Bunca mal� k���c�k bavullara
t�k�t�rmak, yer kalmad��� i�in ucuzundan yeni bavul sat�n almak ve onlar�
havaalan�na de�in ta��makt�. Bu kez bavullarla dolu bir yolculuk yerine k���c�k bir
valiz ve el �antas�yla eve d�nmek istiyordum.
��in'deki hediyelik e�ya d�kkanlar�, bu �lkede ya�ayanlar i�in s�radan, bizler i�in
ola�an �st� bir �ok el eme�i malla doluydu. Ben bu mallara bak�p nas�l bu kadar
ince i��ilik kulland�klar�n� ��renmeye �al��rken, sat�c�lar�n g�z�nde hi� bir
de�eri olmad���n�, ayn� t�rden bir �ok kopyay� peynir ekmek gibi satt�klar�n�
s�ylemek isterim...
�Girdi�im ilk d�kkanda gencecik iki sat�c� hemen �evremi sard�lar. Ben yaln�z
�evreyi tarad���m� s�yledimse de onlar bana yard�m etmeyi ak�llar�na koymu�
olduklar�ndan benim s�ylediklerimi hi� dinlemediler. Hemen bana mallar�n� tan�tmaya
ba�lad�lar. Bildikleri �ngilizce'yle, bir �ok mal� uzunca bir s�re tan�tt�lar...
�in'de kullan�lan simgelerin her birinin ne anlama geldi�ini, ne i�in yap�ld���n�
ayr�nt�lar�yla anlatmalar�n�n en �nemli nedeni o g�n mutlaka bana bir sat� yapma
iste�inde olmalar�yd�... Bu konuda ne kadar �srarc� olduklar�n� anlatamam. Mal�n
bedelini indirmek, en g�zel paketi yapmak gibi akla gelebilecek her t�rl� �areyi
d��nd�ler... Ben al� veri� yapmama karar�nda oldu�um i�in onlar�n �srarlar�na hi�
ald�rmad�m.
� �inliler aslan ve ejderha gibi hayvan fig�rlerini erke�in g�c�n� simgelemek i�in
kullanm�lar. Ama t�m hayvanlar salt erkekleri simgelemezmi�. Baz�lar� kad�nlar� da
simgelermi�. Yap�lar�n kap� giri�lerindeki aslan heykellerinde biri (genelde
soldaki aslan) erke�i simgelermi�. Aya��n�n alt�nda bir k�re (top) bulunurmu�. K�re
D�nyay� simgeledi�i i�in bu aslan D�nyaya egemen olan erke�in g�c�n� g�sterirmi�.
Kad�n� simgeleyen aslan ise kap�n�n di�er yan�nda olu�mu�. Aya��n�n alt�ndaki bebek
aslan (yavru aslan), kad�n�n �retkenli�ini ve sevecenli�ini yans�t�rm�...
�Sat�c� bir cam k�re g�sterdi. K�renin i�i resimlerle s�slenmi�ti. Alt�ndaki
delikten k���k f�r�alar sokularak boyama yap�lm�t�. Bu t�r i�lemenin kolay
olmad���n� bildi�im i�in mal�n neden bu kadar de�ersiz oldu�unu anlayamad�m. �in'de
emek para etmiyor, ya da �inliler ak�llar�n� kullan�p, harcanan eme�i en aza
indirgeyerek ederini azalt�yorlar. Ucuz �r�n, bol sat� onlar�n politikas� olmal�.
Yoksa mal�n ederini bilmemeleri olanaks�z. �zellikle sat�c�l�k konusunda kal�t�msal
becerilerini, mal�n bedelini saptamada kullanamad�klar�n� s�ylemek biraz tuhaf
olur.
�Birden rafta duran bir porselen fincan dikkatimi �ekti. �ok g�zel s�slenmi�ti.
�ncecikti... Hatta porselen de�il de boyanm� cam fincan oldu�unu bile d��nd�m. E�er
porselen �zerinde k���k pirin� tanelerini g�rmeseydim cam oldu�unu iddia
edebilirdim. K���k pirin� taneleri porselen yap�l�rken hamurun i�ine
yerle�tiriliyor, fincan �zerindeki boya porselen pi�irildikten sonra yap�l�yormu�.
Elle i�lenmi� �ok ho� bir porselen fincan. Sat�c� benim pirin� tanesi olarak
bildiklerimin, pirin� tanesi olmad���n� s�yledi. Porselenin t�m �zelliklerini
kullanarak, onu bana anlatmaya �al�arak, boyalar�n kabartma oldu�unu s�yleyerek,
porseleni ���a tutunca nas�l ayd�nland���n� g�stererek (porselen al�rken bunun
yap�lmas� gerekti�ini ayr�ca belirtti�ini eklemek isterim) beni kand�rmak i�in �ok
u�ra�t�. Sonunda "�lerin iyi olmad���n�, bug�n bana mutlaka bir �ey satmak
istedi�ini" s�yleyerek bu ma�azadan mutlaka bir �ey almadan ��kmam� istedi. ��nk�
d�ar�ya ��k�nca bir daha d�nmeyece�imi ve ma�azas�ndan ba�ka bir �ey almayaca��m� o
da biliyordu....
�
TRAF�KTE BENZERL�K
�Yollarda s�rekli korna �alan ara�lar�n sesini duyunca, kornay� uyar�dan �ok �alm�
olmak i�in kulland�klar�n� san�yorum. Bu benim hi� de yabanc� olmad���m bir konu...
Bu nedenle Beijing trafi�ini inceledi�imde, benim ya�ad���m kentin trafi�ine �ok
benzedi�ini g�rd�m... Burada yak�n zamana de�in sokaklarda �ok ara� yokmu�.
Gelirlerini �o�altabilen �inlilerin hemen bir ara� edinmeleri trafikte kullan�lan
ara�lar�n say�s�n� h�zla artt�rm�. Ara�lar�n birden �o�almas�n�n sonucu olarak
trafik kurallar�n� hala sindirememi� olduklar�n� �nemsemezsek, t�m�yle bizim
duyars�zl���m�za benzer bir trafik karma�as�yla kar��la��nca, benzerli�i
yad�rgad�m. Ama, trafik karma�as�na �ok al��k oldu�um i�in ortam beni pek
etkilemedi...
� Yaya ge�itleri konusuna gelince, abart�yor olmak istemem ama bu kadar yak�n bir
benzerlik beklemiyordum. �nemli ve tehlikeli b�y�k kav�aklar d��nda yaya ge�idi
g�rmedim. Yayalar bir kald�r�mdan di�erine, diledikleri anda ge�ebilme �zg�rl���ne
sahipler. Bunu her yerde yapmas�nlar diye, yo�un trafik olan yollarda �eritler
aras�na konan demir parmakl�kl� engellerin yaln�z bizim �lkemizde olmad���n�
s�ylemek isterim. �ekti�im resimleri dostlar�ma g�sterdi�imde bana sorduklar� ilk
�ey "Parmakl�klar�n �zerinden atlayan var m�yd�?" oldu. Kimse, demir parmakl�klar�
yad�rgamad�. Herkes parmakl�klara ald�rmadan �zerine t�rmanmaya �al�an �inliler
olup olmad���n� sordu. Art�k hangisinin tuhaf oldu�unu kestiremiyorum. Benim kafam
kar�t�...
�Yo�un ak�am trafi�inde polis arac�n�n hemen arkas�nda duran �ekiciyi g�r�nce, "Bu
da m� ayn�?" diye s�ylendi�imi an�ms�yorum...
�
�ARPIKLIK
�S�z bir kez trafikten a��lm�ken, �in'de g�rd���m �arp�kl�klar� ara�lar ve trafik
kurallar�yla anlatmaya �al�mam belki bu yaz�lar� okuyanlar i�in en iyi �rnekleme
olur. ��nk� bu t�r �arp�kl�klar� g�rerek al�m� olan T�rk'ler, onlar�n etkilerini
kan�ksad�klar�ndan ya�amlar�na yans�tm�yor olabilirler. �arp�kl�klar dura�an
y�netimlerin ve geli�mesi beklenen sosyal d�zenin yan�nda yer almazlar.
�arp�kl�klar, insanca ya�amak isteyenler i�in en �nemli engeldir. Ya da ��yle
diyeyim: Benim i�in en �nemli engeldir. B�ylece d��ncelerime ba�kalar�n� katmam�
olurum.
�Yolda y�r�rken, bir arac�n i�inden sonuna de�in a��lm� m�zik ayg�t�ndan yay�lan
�in m�zi�ini duyunca, g�l�msemeden edemedim. "Bu �zellikleri bize ne �ok
benziyormu�" diye s�ylendim.
�Kald�r�mda y�ksek�e bir yere k�rm�z� �in hal�s� d�enmi� ve siyah bir ara� buraya
park etmi�ti. Arac�n hemen yan�nda k���k bir tabure vard�. Belli ki arac�n s�r�c�s�
bu tabureye oturup bekleyecekti. Ara�takiler, k�rm�z� �in hal�s� serilmi�
merdivenleri t�rmanarak lokantaya girmi�ler. Kuytu bir k�ede s�yle�ilerini
s�rd�r�yor olmal�lar...
�Eski bir �in kona��n�n �n�nden ge�iyorum. �ok eskilerde geni� a�a�l� bah�esiyle
kent d��nda soylular�n oturdu�u konaklardan biri olmal�. Bug�n �ok �nl� bir �in
lokantas�. �n bah�ede park etmi� �zel ara�lar var (bizdeki kadar �ok de�il ama yine
de say�s� �ok). Gece yar�s�na gelinmi� oldu�undan ara�lar�n �evresinde lokantadan
��kan �inliler var. �yi giyimli �inli bay ve bayanlar gecenin g�zelli�ini ve
mutlulu�unu d��nerek birbirleriyle vedala��yorlar. Birka� taksi demir parmakl�kl�
�n kap�n�n hemen dibinde bekle�iyor. �zel g�venlik g�revlisi taksileri giri�
kap�s�ndan i�eriye b�rakmam�... Yoldan ge�erken d��n�yorum. G�r�n��mden yabanc�
oldu�un en az �� kilometreden belli oldu�u halde, yabanc� oldu�um ve param oldu�u
i�in bu ayr�cal�kl� yere girebilir miyim? Do�rusu denemek isterdim. Ancak, biraz
�nce kusursuz bir ak�am yeme�i yemi� ve daha �nce buradan yer ay�rtmam� oldu�um
i�in giri�imde bile bulunmad�m. G�r�n�e bak�l�rsa, beni i�eriye almama olas�l�klar�
�ok y�ksekti...
� Otel ana yolun hemen k�y�s�nda. Yandaki soka�a sap�nca, toplumun genelinin
ya�am�n� yans�tan bir g�r�nt� ile kar��la��yorsunuz... Biraz �nce anlatt�klar�ma
hi� uymayan bir ya�am bi�imi... Bizim gecekondu b�lgelerindeki ya�amla
kar��la�t�ramam ama, yine de ilkel bir ya�am bi�imi oldu�unu s�yleyebilirim...
�Bu darac�k yolda halk�n al� veri� yaparken, bisiklet kullan�rken, evine y�r�rken
g�ld���n� g�rmedim. K�sacas� mutlu g�r�nen yok gibiydi. Bizim �lkemizdeki gelir
d�zeyi d��k toplum katmanlar�n�n g�r�nt�s�n� and�r�yordular. ��indeki isyan,
isteksizlik, yeti�tirememe ve biran �nce her �eye kavu�ma iste�i, nas�l yapaca��n�
bilememe, gerekti�inde her t�r �zveride bulunmay� g�ze alan bir i� ya�am�n d�a
yans�yan g�r�nt�s�...
�Yan�lg� san�r�m toplumun her kesimini insanca ya�atacak d�zeye getirme �abas�nda
yat�yor. Binlerce y�ld�r yap�lamayan, birka� ku�akta a��lmak istenmi�. Toplumdaki
a��k (parasal, k�lt�rel ve geli�mi�lik a����) bu kadar k�sa s�rede kapanamam�.
Topluma �ok y�ce vaatler verilmi� (Bizim siyaset�ilerimiz de ayn�s�n� yap�yorlar).
Toplumun t�m kesimleri umutlar�n� gelecekteki mutlulu�a ba�lam�. Kapanamayan a��k
�lke y�netimini g��s�z b�rakm�. Teknolojik geli�me istenilen d�zeye ��kamam�.
Kaynaklar, genel olarak, toplumu insanca ya�am d�zeyine y�kseltmek i�in
kullan�lm�... Sonunda d��nce, yeterince uygulanamam� ve t�kenmi�. Toplum, umudunu
yitirmi� olman� ��k�nt�s�ne g�m�lm�... Binlerce y�l uyu�turucuyla uyutulan �in
halk�, �imdi umutla uyutulmu� oldu�unu g�rm� olmal�... Sigara gibi al�kanl�klara
tepki g�steren gen� �inlilerin yan�nda, duygusal ��k�nt�n�n belleklerde b�rakt���
bulan�k d��ncelerle miskinle�en orta ya�l�lar�n isteksiz davran�lar� i�ler ac�s�...
Bizde on y�l kadar �nce ya�anan "k�e d�nme" yar��n�n burada gen�ler aras�nda
s�rd���n� d��n�nce, yeni ko�ullara kendi ba�lar�na ayak uyduramayacaklar�n�
anl�yorum. �inlilerin �ok uluslu �irketlerden beklentileriyle i�erideki �irketlerin
g�r�leri farkl�. Milyar� bulan (hatta ge�en) n�fusuyla �in �ok b�y�k bir pazar. Ama
san�r�m unutulan en �nemli �zellik, toplumun yeterince bilin�li olmad���... Yeni
teknolojik geli�melere �ok yak�n de�iller... Belki de benim s�n�rl� g�zlemlerim
yan�lg� doludur (umar�m �yledir). Gen�lerden �mitliyim. G�rd���m kadar�yla gen�
ku�ak �ok istekli. San�r�m onlar yeni ko�ullara ayak uydurabilecekler. Ger�i bizim
�lkemizdeki gibi at�lgan, her yere girip ��kan bir gen�lik g�rmedim ama, �u anda
20-25 ya��nda olanlar�n bir �abas� var gibi...
��i neden bu kadar doland�rd�m ki? Benim yazmak istedi�im: �steksiz toplumun
davran�lar�na yans�yan da��n�kl�kt�. �inli'ler �ok da��n�k. Bunun sonucu olan
pislik ve pasakl�l�k her yan� sarm�. �steksiz olunca evinizi temizlemezsiniz,
isteksiz olunca kendinize bakmazs�n�z, isteksiz olunca �evrenin pisli�ine
ald�rmazs�n�z...
� �
WANG FUJING CADDES� (KENT ���)
� G�n�m bo� olunca, otelde pineklemektense, kent i�inde gezinerek daha �ok g�rmek
ve ��renmek olana�� bulurum diye d��nd�m. Taksiye bindi�imde kap�daki g�revli
gidece�im yeri taksi s�r�c�s�ne s�ylemi�ti. Art�k taksilerde bulunan taksimetre
sayac�nda yazan kadar�n� �demeye �al��yorum. Ger�i baz� ko�ullarda 5 Yuan fazla
�deme yapmak durumunda kalabiliyorum ama, bunu taksi s�r�c�s�ne verdi�im bah�i�
olarak de�erlendirip �zerinde durmamaya �al��yorum. Nedense hangi �lkede olursan�z
olun taksi s�r�c�s� yabanc� oldu�unuzu anlad��� an fiyat�n� y�kseltmeye �al��r.
Buna kendi �lkemde ba�ka kentlere gitti�imde de tan�k oluyorum. Taksi s�r�c�lerinin
t�m �lkelerin turizm anlay��n� baltalayan bu davran�� evrensel bir sorun. Taksi
s�r�c�leri, o k���k ki�isel ��kar�n, nelere mal oldu�unu biliyorlar m�? �rne�in
benim �in hakk�nda yazd�klar�m� okuyanlar "Taksi s�r�c�lerine dikkat!" diye bir
uyar� alg�lamazlar m�? D�nyada kimse aptal yerine konmaktan ho�lanmaz. Kendini
ak�ll� sanarak yabanc�lar� doland�ranlar, bunu en �ok bir kez yaparlar. Ara� i�inde
yol al�rken yolun ne kadar tuttu�unu bilmedi�im i�in taksimetreye bak�n�yorum ama
s�r�c� �oktan onu kapatm� ve �n koltu�un alt�na saklam� bile. Yine onun
parmaklar�yla g�sterdi�i �creti �demek zorunda kalaca��m. Ben de salt e�lence olsun
diye on be� Yuan haz�rlad�m. Taksimetre on Yuan'la a��l�yor. Gitti�im yere en az 20
Yuan yazar. Bakal�m ne olacak. Taksi bir ara sokakta durdu ve �cretini isterken
eliyle ara soka��n ilerisinin benim gitmek istedi�im cadde oldu�unu s�yledi.
�dedi�im �creti az bulunca taksimetreyi sordum. Ne yazd�ysa onu �deyece�imi
s�yledim. Taksimetre hi�bir �ey yazmam� oldu�u i�in �deme yapmam gerekmeyecekti.
S�r�c� tart�ma uzad���nda g�revli polis gelince, haks�z oldu�unu bildi�i i�in
caddede durmam�, ara sokakta durmu�tu. Amac�m taksiye �denecek �cretin do�rulu�unu
ara�t�rmak olmad���, bu sayfalara yazacak bilgi toplamak oldu�u i�in daha �ok
uzatman�n gere�i olmad���n� d��nerek verdi�im on be� Yuan'� ald�m yerine 50 Yuan
�dedim. Taksi s�r�c�s� �st�n� vermemek i�in �ok direndi. Ben T�rk�e, o �ince
kar��l�kl� s�ylendik. Para �st� almak i�in direndi�imi g�rerek istemeden bana biraz
�deme yapt�. D�n�te ayn� yol i�in yar�s� kadar �cret �dedi�imi d��n�nce, o adam�n
para �st� �dememek i�in neden bu kadar �ok direndi�ini, nas�l s�ylendi�ini
anlamakta g��l�k �ekiyorum... Bu kadar �ok uzatman�n bir gere�i yok. Taksi
s�r�c�lerini bu davran�� �in'de yapaca��m al� veri�i en aza indirmem i�in yeterli
oldu. E�e dosta, ancak k���k bir an� olacak hediyelik e�ya t�r�nden al� veri�
yapt�m...
�Yaln�z taksi s�r�c�leri de�il turistleri etkileyenler. Bir de sat�c�lar var. Her
ko�ulda size zorla bir �eyler satmak isteyenlerden s�z ediyorum. Kapal� �ar��daki
����rtkanlar gibi her dilden konu�up size zorla bir �eyler satmak isteyenler
oluyor. K�sacas� kolunuzdan tutup tezgah ba��na s�r�kleyerek, �� ka��t�� �rne�inde
oldu�u gibi "Bul karay� al paray�" diyerek sizden para s�zd�rmaya �al�anlar �ok
olunca, al� veri� yapman�z olanaks�zla��yor. Bu al� veri� merkezinde vitrinlere
bak�n�rken yan�ma gelip ne arad���m� soran �inli'nin d��ncelerinde yatan ger�ek:
"Keriz turist geldi. Onu yolal�m." olmal�. Yerli halka benzemeyince, �evremdekilere
bakmak i�in durmam bile onlara yeterli bir i�aret olmal�. "Al� veri�e ��km�. Ona
hemen bir �eyler satmal�..." Benim i�in ilgin� olmas� ya da olmamas� �nemli de�il.
Onlar�n satmak istedi�ini almal�y�m. San�r�m her turist i�in bu ge�erlidir. Salt
al� veri� merkezlerini gezmek, bilgi edinmek isteyebilirler. Sat�c�lar�n onlar�
rahat b�rakmas� gerekir. B�yle zor bir ortamda Wang Fujing caddesinde gezinmeye
�al��yorum. Hi�bir �ey almadan, �evremdekileri inceleyerek dola�maya �al��yorum...
Kolay de�il. Yolda y�r�rken bile �n�n�ze ��k�p nereli oldu�unuzu soran, bir �ey
almak isteyip istemedi�inizi ��renmek isteyen ve yaln�z "merhaba" demi� olmak i�in
sizinle konu�anlardan kurtulmaya �al�mak �ok zor. Eskiden turistlerin casusluk
yapt�klar�n� d��n�p polis onlar� izlermi�. Anlad���m kadar�yla tipi yerli halka
benzemeyenlerin bu nedenle pe�lerine d�menin bir gere�i yok. Sat�c�lar onlar� �yle
bunalt�yor ki, kendilerini bir tutuk evinin avlusunda gezinir gibi hissediyor
olmal�lar...
� G�rkemli b�y�k yap�lar�n t�m�n�n al� veri� merkezi oldu�unu g�r�nce bu caddenin
ne kadar �nl� oldu�unu anlamamak olanaks�z. Ancak hemen arka sokakta ya�am�n ne
kadar fakirlik i�inde s�rd���n� s�ylemenin san�r�m bir gere�i yok... Yol, otob�s ve
bisiklet d��ndaki ara�lar�n trafi�ine kapal�. �ar�� iyi d�zenlenmi�. �in'de sigara
i�me al�kanl��� pek yok gibi. A��k havada bile birka� ki�i d��nda kimse sigara
i�miyor. Yere izmarit atamazs�n�z. Cadde �ok temiz ve yerde ��p bile yok...
� �
�AY T�REN�
� �ay satan bir ma�azan�n i�ine girdim. Tezgahtar bayandan ye�il �ay istedim.
�ngilizce bilmedi�i i�in hemen bir ba�ka arkada��n� �a��rd�. Ondan �ay almak
istedi�imi s�yledim. B�y�k bir kutudan ye�il �ay ��kar�p tartt�. Bu arada bana
"Oturun l�tfen" dedi. Onun paketi haz�rlamas� bitinceye dek oturmadan ayakta
bekledim. Sonra sat�c� bayan�n �srar� �zerine oval bir masan� �n�ndeki tabureye
oturdum. Kar��ma oturan bayan arkada��ndan biraz �ay istedi. �ay gelinceye dek
masaya bardaklar� yerle�tirmek ve fincanlar� d�zenlemek t�r�nden haz�rl�k yapmaya
ba�lad�. Arkada�� �ay� getirince, �ay� �zel ka����yla kutudan fincana bo�altmadan
�nce fincan� (Avrupal�n�n kahve kupas� b�y�kl���nde) s�cak suyla doldurdu. Biraz
�alkalad�ktan sonra i�indekini hemen yan�ndaki cam �i�eye bo�altt�. Ben, bu i�lemi
bizim �ay ocaklar�nda �ayc�n�n so�uk �ay bardaklar�n� s�cak suyla �alkalamas�na
benzettim. Onlar barda�� s�cak suyla �alkalay�p, birden d�k�len s�cak �ay�n barda��
�atlatmas�n� engellemeye �al��rlar. Burada i�lem benzer ama, sonu� farkl�
olmal�yd�. Bayan (ad�n�n Mei Xing oldu�unu sonra ��rendim) fincana koydu�u �ay�
koklamam i�in bana uzatt�. �ok g�zel bir �i�ek kokusu ald�m. Koku yasemin �i�e�inin
kokusundan farkl�yd�. Daha �nce al��k olmad���m bir koku... Mei, fincana s�cak su
ekledi ve �i�ek yapraklar� s�caktan a��l�ncaya dek fincan�n kapa��yla kar�t�rd�.
Sonra kar��m� daha �nce s�cak su d�kt��� cam �i�eye aktard�. Bu ara yapraklar�n
�i�eye ge�memesine �zen g�steriyor, fincan�n kapa�� ile onlar� s�z�yordu. �am
�i�enin dibindeki sar� renkli suya biraz daha s�cak su ekledi ve cam �i�eyi �n�mde
duran iki porselen fincandan lik�r barda�� gibi ince uzun olan�na d�kt�. Benim salt
izledi�imi daha �nce b�yle bir t�reni hi� ya�amam� oldu�umu anlay�p, uzun fincandan
saps�z T�rk kahvesi fincan� b�y�kl���ndeki di�er fincana i�ece�im kadar �ay d�kmemi
ve �ay�m� ikinci fincandan i�memi istedi. �n�mde duran iki porselen fincandan kadeh
gibi olan�na o servis yap�yor, ben kadehten i�ece�im kadar �ay� kahve fincan�na
aktar�yorum ve kahve fincan�ndan i�meye ba�l�yorum. Kadehi koklad���mda ayn� �i�ek
kokusunun �aya da ge�ti�ini g�rd�m. O ilk demde, �i�ek yapraklar�n�n g�zel kokusu
vard�. Kadeh bo�ald���nda �ay buhar� kadehin a�z�ndan y�kselirken Mei, kadehi
g�z�me g�t�rmemi s�yledi. �i�ek yapraklar�n�n buhar� g�ze iyi gelirmi�... Onun
dedi�ini yaparken ya�am�mda bu t�r bir k�r yapma olana��m olmad��� i�in ilk
uygulaman�n g�zlerime pek yarar sa�lamayaca��n� bildi�imi ama, sat�c�y� k�rman�n
bir gere�i olmad���n� d��nmeden edemedim. Sonra kahve fincan�ndaki kokulu �ay�
i�tim.
��in �ay�n�n (Yasemin, ye�il �ay ya da �i�ek �ay�) rengi a��k sar�. �ekersiz
i�iliyor. Ben genelde t�m s�cak i�ecekleri �ekersiz i�ti�im i�in bir sorunum
olmad�. O an �ekersiz �ay i�emeyenlerin bu t�rende nas�l zorlanacaklar�n� d��nmek
bile istemedim: �inli'den �eker isteyecek, �inli nedenini anlamayacak, t�m t�ren
bozulacak... �ay t�reni, cam �i�edeki t�m sar� su bitinceye dek s�rd�. Mei Xing
i�irdi�i �ay�n "Osmanfun" adl� bir �i�ek �ay� oldu�unu s�yledi. Belki de ayn�
�aydan sat�n almam� istiyordu. �ngilizce'si �ok iyi olmad��� i�in b�yle bir dilekte
bulunmad�. Ama bir �inli olarak elindeki bir ba�ka �r�n� tan�tmas�n�n alt�nda yatan
ger�ek, �r�n� satmaya �al�mas� olmal�yd�. Ben de k�t� bir al�c� olarak, sunulan
�aydan sat�n alma giri�iminde bulunmad�m (Bunu biraz da �inli sat�c�lara tepki
olsun diye yap���m� belirtmek isterim). �ay t�reni bitince, resimlerimizi
�ektirirken bunu Internet'te yay�mlayaca��m� s�ylemeye �al�t�m. Mie Xing
s�ylediklerimi anlamad� ama i� yerinin kart�n� verip ad�n� s�yledi (Okunu�u Mayi
Mayi imi�). T�m �al�anlara �zellikle Mei Xing'e te�ekk�r edip �ay ma�azas�ndan
ayr�ld�m.
� �
ALI� VER��TE D�NLENME
�Nerede sat�lan mallara baksam, ya da bir mal� inceleme kalksam, yan�mda t�reyen
k�sa boylu bir �inli ba�ka �r�n� de bana tan�tmaya, zorla satmaya kalk�yor. Bu
tuhaf anlay� �inli'lerin sat� politikas� olmal�. Bu davran�a bakarak, bir d�kkandan
yaln�z bir mal alarak ��kabilmek mucize olmal�. Birka� se�enek daha var; Ya �ok
kararl� olup almak istedi�in maldan ba�kas�na ilgi bile g�stermeyebilirsiniz, ya da
t�m ma�azay� kocaman bir konteynere y�kleyip onlar� rahatlatabilirsiniz. Konteyner
�lkenize kadar gelir mi bilemem ama, en az�ndan t�m ma�azay� sat�n alman�n
mutlulu�unu ya�ayabilirsiniz. Sat�c� hemen pe�inizden ayn� mal� bir ba�ka al�c�ya
satabilir, ya da develere y�kletip �pek Yolundan size ula�t�rmaya kalkabilir. Bu
fantezileri �o�altmak elinizde. �in'i g�rd�kten sonra benim akl�ma gelmeyecek bir
�ok yeni y�ntemden s�z etmeye ba�layabilirsiniz... Buras� �in. Bu da onlar�n
sat�c�l�k becerisi... Benim bu konuda bir deneme yapma olana��m olmad�. Ama, Karun
kadar zengin olsam, soka�a at�lacak param olsa (�u anda bile bir �o�unu gereksiz
yere harcamak zorunda kal�yorum), bir deneme yapmak isterdim...
�S�caktan ve y�r�mekten yorulunca, yol �zerindeki masalara oturup so�uk bir �eyler
i�mek istedim. �in'de kolan�n tad� �ok farkl�. ��inde daha �ok �eker var. Bizim
al�t���m�z kola tad�n� burada bulamad�m. �in serbest piyasa ekonomisine ge�meye
kalkt��� y�llarda �lkeye ilk girenlerden biri olan Coca Cola, fiyat ve maliyete
uygun bir �r�n ��kartm�, ya da �inli'lerin damak tad�na uysun diye genelde tad�n�
de�i�tirmi�. Benim ho�uma gitmedi... Hem Coca Cola, hem de Pepsi Cola denedim.
�kisi de benim al�kanl�klar�m� bana an�msatmad�... Belki biraz buz olsa daha kolay
i�ebilirdim. Buz konusuna de�inmeden ge�emedim. T�rkiye'de buz istedi�inizde
barda�a, zorla bir kal�p (top) buz koyarlar. �in de o da yok. Bizim buz kullanmama
konusundaki tuhaf davran��m�za hi� akl�m ermezdi. �inli'lerden miras kald���n�
anlay�nca bundan b�yle bu konusunda eskisi kadar tepki g�stermeyece�im. Binlerce
y�l�n kal�t�msal al�kanl���n� y�kamam... Bu kadar s�cak bir �lkede barda�� a�z�na
de�in buzla doldursan�z kolay� yeterince so�utamazs�n�z ama, �inli'ler hi� buz
kullanm�yorlar. Sabahtan beri al� veri� yapmak amac�yla dolan�p durdu�umdan �ok
yorulmu�tum. �inli'ler gibi kapal� yerlerde dinlenmektense a��kta oturmak istememin
en b�y�k nedeni, sokaktaki �inli'leri daha kolay izlemekti...
� �
GEZ�NEN ��NL�'LER
�Beraberce gezinen �inli'lerin �o�u al� veri�te beraber karar veriyorlar. Daha
do�rusu erkek kad�na dan��yor, onun kabul etti�ini al�yorlar. Buna k�saca, kad�n
karar veriyor diyebilirim. Bu konuda kad�n�n belirgin bir �st�nl��� var...
�zellikle gen�lerde bu �zellik a��k�a g�r�n�yor. Erkek ve kad�n beraber al� veri�e
��km�lar. Orta ya�l� kad�nlar daha �ok �ocuklar� olan gen� k�zlarla al� veri�
yap�yorlar. Gen� erkeklerin kendi ba�lar�na al� veri� yapt�klar�n� g�rmedim.
San�r�m bu konuda bayanlar uzman. Erkeklerin yerine de onlar karar verip al� veri�
yap�yorlar... Belki kad�nlar, erkeklere oranla daha zor aldat�ld�klar� (ya da �ok
daha fazla ��pheci olduklar�) i�in al� veri� i�ini �stlenmi�ler. Bu onlar�n g�revi
olmu�. T�m D�nyada al� veri�i sevmeyen kad�n olmayaca�� i�in bu se�imi yaparken
g�n�ll� olduklar�n� bile d��nebiliriz. "Sen kar�ma. Anlamazs�n. ��r�k bozuk �eyleri
al�rs�n" diyerek erke�i bu i�lerden uzakla�t�rm� bile olabilirler...
� �
SA�LIK
�Sa�l�k konusu �inli'ler i�in tutku boyutuna ula�m�. Sa�l��a verdikleri �nem
sokaklara ta��nm�. Al� veri� merkezlerinde, �ok katl� ma�azalarda, sokak k�elerinde
beyaz �nl�kl� g�revliler tansiyon �l��yor, masaj yap�yor, hatta akapunktur
yapanlar� bile var. Sokakta sa�lar�na ila�lar s�r�lm�, bedeninin bir�ok yerine
ba�lanan tellerle elektronik bir cihaza ba�lanm�, sa��na soluna bat�r�lan i�nelerle
sandalyede sessizce oturan �inli'ler g�r�yorsunuz. Al� veri�e gelmi�ken bir de
"Check-Up" yapt�ray�m der gibi bir �ey olmal�... Bir �inli'ye re�ete yazmakta olan
g�revlinin yan�ndan ge�erken, "Gel sana da bakay�m" dedi�ini duydum...
�Sa�l�k konusunda �in halk� �ok duyarl�. Bir ma�azada sat�lan mallara bakarken
�ks�rd���m� g�ren sat�c� bayan "��tt�n m�?" diye sordu. "Hay�r sigaradan" dedi�imde
tuhaf bir bi�imde y�z�me bak�p "Neden i�iyorsun" demek istedi�ini g�zleriyle
s�yl�yordu. Sonra benim i�ime kar�m� olmamak i�in sustu. Ama ben bir �inli
olsayd�m, kolumdan tutup beni en yak�n otac�ya g�r�r, sa�l�k sorunuma bir ��z�m
bulunmas�n� sa�lard�... Bunu bir insanl�k g�revi olarak yapaca��na eminim...
� �
RES�TAL
� Sokak iyice g�lgelendi. G�ne�in etkisi pek kalmad�. G�ne�in kavurucu s�cakl���
biraz azal�r gibi oldu. Birden t�m soka�� dolduran klasik m�zik konseri dinlemeye
ba�lad�k. O anda �in'de Avrupa tarz� klasik m�zi�in ne anlama geldi�ini pek
��karamad�m. �nce halk� �ok sesli m�zi�e al�t�rmak i�in olabilir diye d��nd�m.
�zg�n m�ziklerini ve ezgilerini dinletmelerinin �ok daha iyi olabilece�ini d��nerek
y�r�meye ba�lad�m. Bir�ok �inli'nin b�y�cek bir yap�n�n �n�nde topland�klar�n�
g�r�nce onlara do�ru h�z�m� artt�rd�m. Ben de aralar�na kat�ld���mda, biraz �nce
yap�n�n �n�nden ge�erken fark etti�im geni� alanda �imdi f�skiyelerden su
f�k�rd���n� g�rd�m. M�zi�in e�li�inde "Dans eden su fiskiyelerine" bak�p herkes
gibi olay� izlemeye ba�lad�m. G�r�nt� (Suyun y�kseli�inin m�zi�in ezgisine uyumu)
ola�an �st�yd�. En g�zeli bu kadar geni� bir alanda sesin kalitesini bozmadan
yapt�klar� m�zik yay�n�yd�. Ses birka� kilometre uzunlu�undaki yolun her yan�ndan
ayn� y�kseklikte duyuluyordu... Herkesi etkisi alt�na alan "Dans eden f�skiyeler"
yerine beni b�y�leyen, sesin bu kadar geni� alanda bozulmadan yay�labilmesini
sa�layan elektronik d�zen oldu... �ok g��l� bir ses d�zeni kurmu� olmal�yd�lar...
� �
SON G�N'DE KAHVALTI
� �
�STENMEYEN �NSAN
��imdi biraz ge�mi�e d�nelim. Y�llar �ncesine, hani T�rklerin Orta Asya'da ya�ad���
d�nemlere de�in gidelim... San�r�m benim bu �lkede g�rd���m benzerliklerden
esinlenerek a�a��daki kurguyu yapabilirim. Belki tarih�iler ve toplum bilimciler bu
konular� bilimsel dayanaklar�n ��nda �ok daha do�ru bir bi�imde yapm� olabilirler.
Ama benim yorumlar�mda �ok b�y�k yan�lg�lar oldu�unu sanm�yorum...
��inli, daha sonra tan�d��� di�er �lkelere hep T�rk'�n k�t�l���n�, sald�rganl���n�
anlatt�. Bu ak�ll� insanlar�n, d��n�rleriyle ve �nl� ki�ilerin s�ylediklerine
inanan di�er �lkeler (kavimler) T�rk'ler i�in yaban (evcille�meyen anlam�na gelen)
"Barbar" �n�n� kulland�lar. B�ylece �inli y�llar�n �c�n�, sava� alan�nda
yapamad���n� diliyle, s�ylentileriyle becermi� oldu. Sald�r�nca her �eyi yok eden,
�ld�ren T�rklerin �n� �in'den Avrupa'ya yay�ld�. Avrupal� T�rk'ten kurtulmak i�in
ha�l� ordular� kurdu, Osmanl�lar� y�kacak entrikalar d�zenledi. "Hasta Adam�"
yata��nda vurmak i�in u�ra�t�. Bug�n bile Avrupa Toplulu�una sokmamak istemesinin
alt�nda yatan bilin� d�zeyine ��kmam�, bilin� alt� d��nce bi�imi, o eski g�nlerden
bug�nlere gelmi� olmal�...
��in yeniden serbest piyasa ekonomisine ge�mek �zere. Yine T�rk i� adamlar�yla
�inli'ler aras�nda ticari ili�kiler kurulacak. �inli T�rkleri eskisi gibi aldatmaya
kalkacak... Tarih yinelenip onlara sald�racak m�y�z? Yoksa Bizans'tan bize kalan
entrikalar� kullanarak �inli'yi onun silah�yla vuracak m�y�z? Bunlar� zaman bize
g�sterecek...
�Bu kurguya pek �ok ki�i "Haydi can� sen de" diyebilir. Ama san�r�m b�y�k �l��de
do�ruluk pay� var... Bunu oteldeki garson k�zlar�n davran��ndan, sat�c� bayanlar�n
tutumundan bile sezinleyebiliyorum. Yabanc� oldu�um i�in ilgi oda�� oldu�um
ger�e�ini bir yana koyarsak, �inli bayanlar�n "��inin ya�� eridi" denen bi�imde
bayg�n bak�lar�, sayg�l� davran�lar� ve anlatabildikleri �l��de duyduklar� ilginin
bi�imini hissetmemek olanaks�z. Bir �o�unun g�zlerini g�remedi�imden "g�zlerinden
okudum" gibi bir yorum yapam�yorum. Bana hizmet etmek i�in can atan �inli
garsonlar�n k�k�rdamalar�na g�lmemek olanaks�z... �inli kad�n as�rlar sonra kalbine
g�md��� beyaz atl� prensini g�rm� gibi heyecanl�... Benim ne beyaz at�m var, ne de
bir prens kadar al�ml�y�m. Buna ra�men, beyazla�m� sa�lar�mla, y�llar�n y�z�mde
b�rakt��� �izgilerle, kara ka�lar�m ve g�zlerimle, �inli kad�n�n g�n�ldeki, ta
derinlerde s�nm� duran k�v�lc�m� k�r�kleyebildi�ime g�re, gen� T�rk erkeklerine
olan tutkular�n�n boyutunu yazacak s�zc�k bulam�yorum...
�Ne �ok soru sordum. ��renmeye yeni ba�layan �ocuklar gibi... Birbiri ard�na
s�ralad�m sorular�m�. Amac�m bu sorulara bir yan�t bulmakt�. Nereden akl�ma tak�ld�
bunlar? Ben �in'e gitmeden bu konuyu ayr�nt� d��nd���m� an�msam�yorum. Belki, "Ne
sevgiymi�?" demi� olabilirim. Belki bunca ac� dolu tutkuya bir neden d��nmemi�
olabilirim. Hatta konuyu bilin�li bir bi�imde irdelememi�imdir. �imdi birden neden
ortaya ��kt�? San�r�m �in'de o y�ce sevgiyi g�rd�m. O y�ce sevginin di�er ucunu
g�rd�m... T�rk Edebiyat�na girmi�, s�zc�klerle, dizelerle s�slenmi� o sevgiliye
kavu�amaman�n ac�s�n�n neden kaynakland���n� g�rd�m... T�rk erke�inin �inli kad�na
tutkusunu g�rd�m. �inli kad�n�n sinesine g�md��� sevgisinin hala ya�ad���n�, k���k
bir ku� gibi ��rp�nd���n�, titredi�ini g�rd�m...
� �
QUI MEI (KIZIL ALAN)
�Eski ad�yla Tianan Mei. D�n garson �ocu�a Mao'dan s�z etti�imde, Qui Mei (�e Men
okunuyor) alan�na gitmemi s�ylemi�ti. Bug�n t�m g�n�m bu alanda ge�ti.
�Otelden ��kt���mda taksi her zamanki gibi taksimetresini ortadan kald�r�nca, yine
gere�inden �ok �cret �deyece�imi anlay�p s�ylenmeye ba�lad�m. Taksi s�r�c�s� T�rk�e
biliyor olsayd� (Ba�ka dil de olsa fark etmez, anla�abilmek i�in �ince bilmek
gerekli), yapt���ndan vazge�ebilir, ya da beni taksiden indirebilirdi... Asl�nda
s�ylenmemim bir anlam� da yok; Adam g�z�n�z�n i�ine bakarak sizi soyacak. �aresiz
onun yapt���na boyun e�eceksiniz. T�m D�nyadaki taksi s�r�c�lerinin ayn� okuldan
yeti�tiklerini d��n�yorum. Buradaki ��retmenler D�nyadaki taksi m�terilerinin
aptal, s�r�c�lerin de ak�ll� oldu�unu s�yl�yor olmal�lar...
�Mao resminin �n�nden ge�tikten sonra b�y�k bir alana geldim. Buras� �in y�netimine
kar�� ayaklanan �inli gen�lerin bu tuhaf y�netime ge�i� i�in isteklerini bildirdi�i
K�z�l Aland�. An�msar�m, o g�n bir �ok �inli ��renci tutuklanm�, belki de �lm�t�...
�imdi ara�lar ve bisikletli insanlar�n geni� yollardan sessizce ilerliyorlar...
� Pazar olmas�na kar��n, pek �ok �inli ve yabanc� alan�n �evresindeki yollara
yay�lm�lar. Belli ki buraya ba�ka kentlerden ve �lkelerden gelen �ok oluyordur. Bu
nedenle, bir �ok hediyelik e�ya satan d�kkan buraya dolmu�. Hele ara sokaklara
girince kendimi Kapal� �ar��n�n arkas�ndaki Mahmut Pa�a'da sand�m. �n�ndeki
tezgahtan giysileri havaya f�rlatanlar� g�r�nce g�l�mseyerek: "Buras� Mahmut
Pa�a..." dedim. Ucuz giysilerin sergilendi�i d�kkanlardan ve yol kenar�ndaki
tezgahlardan seslenenler: "Hello! Buraya bak!" diyenler vard�... Birisi bana: "Hey
Hintli" diye seslenince g�ld�m. Ben onun i�in bir Hintli'ye benziyordum. T�rk
oldu�umu bilse...
�Konu�tuklar� dili anlamadan bir sat�c�yla al�c� nas�l anla��r bilir misiniz? Ben
burada ��rendim. Al�c�n�n yan�nda bo� bir ka��t ve kalem bulundurmas� yetiyor.
Al�c� ne arad���n� ya parma��yla g�stermeli, ya da ka��da �izerek, almak istedi�i
mal�n resmini sat�c�ya g�stermeli. Sat�c� d�kkanda arad���n�z mal varsa,
g�l�mseyerek eline hemen bir hesap makinesi al�p, mal�n ederini yazarak size
g�steriyor. �te pazarl�k burada ba�l�yor. Anla�ma sa�lamak, ya da �nerilen bedeli
be�enmemek y�zdeki mimiklerle anlat�l�yor. Al�c� �nerilen bedeli be�enirse, bir
g�l�mseme ve "Okay" demek yeterli. Mal� alm� oluyorsunuz. Sat�c� paran�n �denmesini
bekliyor. Al�c� bedeli �ok bulursa, hemen y�z�n� buru�turuyor. Sat�c�n�n elinden
hesap makinesini al�p, �nerdi�i fiyat� yaz�yor. Sat�c� (�nerilen fiyat� hemen
be�enmedi�i i�in), "Olmaz" anlam�na gelen "Ooo..." diyerek hesap makinesini eline
al�yor ve yeni bir bedel �neriyor. Genelde sat�c� en az fiyat indirimi uygulamak,
al�c� da en �ok fiyat indirimi almak istedi�inden, hesap makinesi ikisi aras�nda
birka� gez gidip geliyor. Al�c� paray� �derken �ok dikkat etmeli. Varsa bozuk para
�demeli. ��nk� para �st� her zaman do�ru olmuyor. Ya da sat�c� para �st� �demek
yerine ba�ka bir mal daha satmaya �al��yor...
�Bu y�ntemin bir genelleme oldu�unu anlamak i�in birka� sat�c�dan ufak tefek mallar
sat�n ald�m. Bu pazarl�k y�nteminin bir e�lence olarak yorumlad���m� s�ylemek
isterim...
��stanbul'da ya�ayan birinin Beijing'de al� veri� yapmas� �ok anlams�z. Ayn� t�r
yap�kan sat�c�lar, size sald�r�p mutlaka bir �eyler satmak isteyenler, daha do�rusu
alman�z i�in �srar edenler, ya da bir s�r� gereksiz mal� alman�z� isteyenler orada
da, burada da var. Neden 7000 km yol al�p Beijing'de al� veri� yapmak gere�i
duyay�m ki? Ayn� sokak sat�c�lar� burnumun dibinde ayn� t�r (kalitesiz ve ucuz)
mal� pazarlad���na g�re �in'de al� veri� yapman�n bir gere�i olmamal�. Ben buradaki
ya�am bi�iminin ve insanlar�n d��nce bi�iminin ne kadar �ok T�rkiye ve T�rk
insan�na benzedi�ini g�rmeye �al��yorum. Yoksa benim ilgimi �eken konular bitti.
Ak�am ba�layaca��m yolculu�a ��kmadan otelde oturup yaz�lar�m� yazarak zaman
ge�irebilirim...
� �
D��ER NOTLAR
�KOKU
Her �lkenin bir kokusu var. Bunu havaalan�nda a��k havaya ��k�nca al�yorsunuz. Ben
�stanbul'un kokusunu �svi�re'den d�n�nce alm�t�m: Yo�un bir amonyak kokusu...
�KORKU
Ben korkunun, �zellikle ba�kalar�ndan korkman�n, temelinde "Bir ba�kas�na zarar
vermi� olman�n bilinci yat�yor" diye d��n�r�m. Kimse zarar vermedi�i insandan
kendisine tepki gelece�ini d��nerek korkmaz. Her korkunun alt�nda ba�kas�n� tahrik
etmenin bilinci yat�yordur...
�Bir de inzibatlardan s�z etmek isterim. �ki metreye varan uzun boylar�yla mi�fer
giymi� inzibat erleri uygun ad�mlarla sokaklarda dola��rken onlar�n g�rkemli g�vde
g�sterisine ald�rmamak olanaks�z... �ok istememe ra�men "�stemezler" diye
resimlerini �ekemedim...
� PARA
Daha �nce ara sokaklar�n birinde g�rd���m kasaba terzisinin resmini �ekmek istedim.
Bu yaz� i�in �ok iyi olacakt�... Gizli resim �ekmek yerine izin istemeyi uygun
buldu�um i�in terziyle anla�maya �al�t�m. Elimdeki kameray� g�sterip resim �ekmek
istedi�imi bildirince terziden olumlu yan�t geldi. Hemen resmini �ektim. Sonra
�ekti�im say�sal resmi terziye g�sterdim. Hayretle resime bakarken kap�da beliren
bayan san�r�m "Ne yap�yorsunuz?" dedi. Bir elini beline dayam�, g�zel gen� bayan,
�inli terzinin e�i olmal�yd�. Ona benim resim �ekti�imi s�ylediler. "Senin de
resmini �eksin" dediler. Benden onun da resmini �ekmemi istediler. Hemen o anda
kap�daki pozunu bozmadan resmini �ekebilirdim ama terzinin yan�na ge�mesini ve
hepsinin bir arada resimlerini �ekmemin daha iyi olaca��n� belli edecek bi�imde
elimle kad�n�n i�eriye girmesini ve topluca resimlerini �ekece�imi anlatmaya
�al�t�m. Kad�n "pari" dedi. Anlamam� olabilece�imi d��nerek ba� parma��n� i�aret
parma��na s�rtt� ve ayn� s�zc��� yineledi... Benden resim kar��l���nda para
istiyordu...
�Ge�enlerde biri bana sormu�tu: "Neden para diyoruz?" diye. Ben de ger�ek k�kenini
bilmedi�imden paray� ilk bulan Fenikelilerden kalma bir s�zc�k olabilece�ini
s�ylemi�tim... Ama san�r�m �imdi biliyorum: "Para" �ince. San�r�m onlar "pari"
diyorlar...
�Tezi d�kkan�ndan ��k�nca kar�� kald�r�mda ta��n �zerine oturmu� olan g�zel bayan
y�ksek sesle:
�Onun yan�na gidip kemiklerimi ezmesine, beni bu deri torba i�inde et ve kemik
y���n�na d�n�t�rmesini "�stesem mi acaba?" diyerek yoluma devam ettim...
� �
ARTIK D�N�YORUM...
� �
��N'DEN �IKI�
�U�a��n kalkaca�� yere gelinceye de�in bir �ok �inli g�revlinin �n�nde s�raya girip
bekledik. Bir yerde bavullar�m�z tart�ld� ve u�a�a g�nderildi. Bir ba�ka kuyrukta
u�u� kart�na ad�m�z yaz�ld�. Bir ba�kas� u�u� kart�m�za numara i�ledi. Birisi el
bagajlar�m�z� ��ndan ge�irdi. Biri ayr�l� i�in doldurdu�umuz formlarda eksik olup
olmad���na bakt� ve yan�ndaki g�revliye verdi. O da pasaportlar�m�z� doldurulan
belgeyle kar��la�t�rd�. Bir ba�kas� u�u� kart�m�za damga vurdu. Sonunda el
bagajlar�m�z yeniden ��ndan ge�irildi. Bu kez biz de ��ndan ge�tik. Hi�bir sorun
olmad��� anla��l�nca bizi b�rakt�lar...
�U�MADAN �NCE
Kimin ne oldu�u bilinmez ama yolculuklar tuhaft�r. Her an �ok de�i�ik bir olayla
kar��la��rs�n�z. Bakars�n�z birileri sizin hakk�n�zda bir �eyler s�yler, sizin
anlad���n�z� bilmeden ulu orta konu�ur durur. Bu yolculukta nedense her kesin bir
ele�tiri ortam�nda oldu�unu s�ylemek isterim. Yolculardan bir �o�u birbirlerini
ele�tirip durdular...
�U�a�� beklerken �i�man bir kad�n, elimdeki siyah torbaya bak�p "��k�n�yla gelmi�"
diye beni arkada�lar�na g�sterip g�lmek istedi. Sonra elimdekinin bir �in �apkas�
oldu�unu anlay�p "Aa! �in �apkas�" dedi. Ben de ona d�n�p anlad��� dilden "Evet �in
�apkas�" dedi�imde �ok utand�. Tipimden T�rk oldu�umu anlam� olmas� gerekirdi.
��mar�kl�k yapmas�na gerek yoktu. Sonra �stanbul'da bavullar�n ta��rken g�rd���mde
t�m �in'i bavuluna doldurmaya u�ra�m� oldu�unu anlay�p g�ld�m... �u Aksaray'a gelip
kocaman balyalarla yolculuk yapmaya �al�an Romen, ya da Rus sat�c�lara benzemi�
oldu�unu ona birilerinin s�ylemesi gerekirdi...
�Evet �in'e yapt���n d�rt g�nl�k yolculuk burada bitti. �yisiyle k�t�s�yle bu gezi
de son buldu... Bin y�ldan daha eski olan �in ve T�rk toplumlar�n�n kom�ulu�unun,
her iki �lkedeki izlerini kar��la�t�rma olana�� buldum... Belki kimse �in ve T�rk
toplumlar�n�n benzerliklerini b�yle yorumlamam� olabilir. Ama ba��nda da s�yledi�im
gibi bu yaz� dizisi benim ki�isel g�r�lerimden olu�uyor. Kimseyi ba�lamaz. Okuyan
i�in bir ba�ka pencereden bak�nca, "G�rd�klerim" denebilir...
� �
GEL�NCE ��N'DEN ANIMSADIKLARIM
��in'de a�a� ve �i�ek olmad���n� sezmi�tim. Yol k�y�s�ndaki bir s�ra akasyadan
ba�ka a�a� yoktu. Var olan korular ve bah�eler genelde bak�ms�zd�. �i�eklerle
s�slemi� balkonlar, pencerelere dizilmi� saks�lar yoktu. San�r�m �i�ek ve bitki
ekmek �inli i�in bir hobi de�il. Tar�mla u�ra�t�klar� i�in i�lerini hobi yapmam�
olmal�lar... �te ekinle u�ra�, sonra eve gelip s�s bitkileri besle... �inli bunu
istememi� olmal�...
�Ge�en d�rt g�n� yeniden d��nd�m. Unuttu�um, yazmad���m bir �eyler olmas�n istedim.
T�m �m�rlerini para u�runa harcay�p yok eden bu insanlar hakk�nda g�r�p de
yazmad���m hi�bir �ey kalmas�n istedim...
�Mao d�nemini nas�l beyinlerinden silmi� oldu�unu g�r�nce, bunca u�ra�tan sonra,
beceremediklerini anlay�p nas�l bu d�nemi ge�mi�lerinden sildiklerini d��n�nce,
onlar hakk�nda t�m bildiklerimi yazmak istedim. Oteldeki garson �ocuk bile Mao i�in
"20 y�l �nce �lm�" diye sanki bir ba�ka �lkenin liderlerinden birinden s�z
ediyormu� gibi duyars�zd�. Yeni ku�ak �inliler onun hakk�nda bilgisiz. San�r�m bir
ku�ak sonra unutulup gider... Belki de tarih�iler onu eski �in Hanedanlar� gibi
yorumlay�p yazarlar...
� �
BAKI�IM DE���T�
��nce �stanbul'da, sonra �in'den d�n�nce gitti�im Ankara'da do�an�n ne kadar g�zel
oldu�unu g�rd�m. A�a�lar sanki daha ye�ildi. Daha �nce bu kadar �ok yaprakla kapl�
de�ilmi�ler gibi geldi. Bu y�l bahar g�zel ge�mi�, a�a�lar b�y�k ye�il yapraklarla
kaplam�t�. Ye�il parl�yordu. Nedense ye�il daha ye�ildi... �in'de ye�il daha az.
Toprak tozu ye�ili soldurmu�... Bu nedenle ye�ili �zlemi�im...
�Ye�ili seviyor olmam �ok �nemli de�il. San�r�m kimsenin umursad��� da yoktur. Bu
konuya girmemin nedeni birazdan s�z edece�im duygular�m� do�rulamak i�indir.
�Ya di�erleri? O pe�inden ko�ulan g�zeller? Onlar�n g�zelli�i konusunda art�k b�y�k
bir ku�kum var. Belki de T�rkiye'de g�zel yok. �ekik g�zl� ufak tefek kad�nlar�n bu
�lkedeki kara ka�l�, kara g�zl� insanlardan daha g�zel oldu�unu s�yleyemem ama, ben
�in'e gitmeden �nce �evreme bak�n�p herkesi g�zel ve sevecen bulurken �imdi ne
de�i�ti de art�k herkesi g�zel bulmuyorum? Bence bak��m de�i�mi� olmal�... De�er
yarg�lar�m de�i�mi� olmal�... T�rk kad�n�n�n davran��nda be�enmedi�im, sevecen
bulmad���m bir �ok �ey art�k g�z�me bat�yor olmal�... Belki benim rahats�z oldu�um
bu davran�lar� �inli'lerde g�rmemi� olmal�y�m...
��sterdim ki ya�amda her �ey bana g�zel g�z�ks�n. �sterdim ki elimdeki sopan�n
ucundaki y�ld�zla dokunup, g�rd���m her �eyi g�zelliklerle boyayay�m. Ama olmuyor.
Belki zamanla g�zellik �rt�mde a��lan delikleri yamayarak yeniden �evremdeki
�irkinlikleri �rtmeyi becerebilirim...
�Halbuki �in'de her �eyin T�rkiye'ye ne kadar �ok benzedi�ini g�r�p ne de �ok
sevinmi�tim. Bizim gibi davranan, bizim gibi ya�ayan insanlar� hayretle izlemi�,
onlar�n da bizim gibi oldu�unu g�r�p ne �ok sevinmi�tim. Bazen "Bu davran�� �lkemde
de sevmem" diyerek �fkelenmi�tim de...
�Ben T�rk halk�n�n kendine �zg� bir ki�ili�i, davran� y�celi�i olsun isterdim.
Kimsenin veremedi�ini alabilmesini, �zg�r olabilmesini isterdim... Belki de
beklentimi �in'de g�rd�klerimle kar��la�t�r�nca olumsuz duygularla doldum.
Kaynak:
http://ekitap.kolayweb.com/