GRAMATYKA NA

EGZAMIN
ÓSMOKLASISTY!
PODMIOT - nazywa wykonawcę czynności, którą okresla orzeczenie
(gramatyczny, logiczny, domyślny, szeregowy.

Podmiot gramatyczny Mama gotuje dobry obiad.

Podmiot logiczny Taty nie było w domu.

Podmiot szeregowy Ola i Ania kupiły książki.

Podmiot domyślny Lubię owoce leśne.

ORZECZENIE - określa czynność wykonywana przez podmiot (czasownikowy,
imienny)

Orzeczenie Kasia postanowiła wrócić do domu.

czasownikowe

Orzeczenie
imienne Ola została słynną pisarką.
PRZYDAWKA - określnie rzeczownika, oznacza cechę lub właściwość kogoś lub
czegoś. Może być wyrażona rzeczownikiem, przymiotnikiem, liczebnikiem lub
imiesłowem przymiotnikowym, wyrażeniem przyimkowym

Mała Ola zobaczyła swój duży pokój.

Dzielny chłopak wyszedł wczoraj na ciekawą wyprawę.

DOPEŁNIENIE - określenie czasownika, informuje o osobach lub rzeczach
powiązanych z podmiotem (wykonawcą czynności)

Nie rob tych rzeczy.

Kasia zobaczyła wczoraj swojego kolegę.

OKOLICZNIK - określenie czasownika, informuje o okolicznościach wykonania
czynności. Rozróżniamy okolicznik miejsca, czasu, przyczyny sposobu, celu,
warunku, przyzwolenia

Wczoraj zobaczyłam dużego niedźwiedzia w parku.

Kasia jest dziś bardzo zmęczona.

ZDANIE POJEDYNCZE/ZDANIE ZŁOŻONE

Nie lubię pracować do późnych godzin nocnych.

Nie luibię pracować, kiedy jest późno.

IMIESŁOWY PRZYMIOTNIKOWE IMIESŁOWY PRZYSŁÓWKOWE

zbliżające, myśląc,
-ący, -ąca, mylące, robiąc,
CZYNNE WSPÓŁCZESNE -ąc
-ące pracujący, wynajmując,
grająca pracując

malowany doszedłszy
-wszy
zdobiona UPRZEDNIE zrobiwszy
- ny, -na, -ne -łszy
BIERNE zaginione położywszy
-ty, -ta, -te
nawinięte
rozbita
IMIESŁOWOWY RÓWNOWAŻNIK ZDANIA - zawiera imiesłów przysłówkowy
współczesny lub uprzedni.

Ola podziwiała widoki, stojąc na moście.

Ola podziwiała widoki i stała na moście.

Wojtek słuchał, przyglądając się uważnie.

Wojtek słuchał i przyglądał się uważnie.

 MOWA NIEZALEŻNA - dosłowne przytoczenie czyjejś wypowiedzi.

Wczoraj wieczorem mama oznajmiła: "Kupujemy nowy dom"

- Kupujemy nowy dom - oznajmiła mama.

MOWA ZALEŻNA - wierne zrelacjonowanie czyichś słów bez dosłownego ich

przytoczenia

Wczoraj wieczorem mama oznajmiła, że kupujemy nowy dom.

 SŁOWOTWÓRSTWO

WYRAZ PODSTAWOWY - wyraz, od którego tworzymy nowe wyrazy.

WYRAZ POCHODNY - wyraz utworzony od wyrazu podstawowego

dom - domek
płot - płotek
ręka - rączka

WYRAZ WYRAZ WYRAZ

PODSTAWOWY PODSTAWOWY/POCHODNY POCHODNY

dom domek domeczek

dzień dzienny dziennik

 SŁOWOTWÓRSTWO

TEMAT SŁOWOTWÓRCZY I FORMANT OBOCZNOŚCI

mleko - mleczko (k:cz)

WYRAZ
PODSTAWOWY
WYRAZ
POCHODNY
TEMAT
SŁOWOTWÓRCZY
FORMANT zrąb - zrębowy (ą:ę)
anioł-anielski (o:e)
książka książkowy książk- -owy pies- psi (p':p, e zanika, s:s')

dom domek dom- -ek

koc kocyk koc- -yk

 RDZEŃ I RODZINA WYRAZU

RDZEŃ WYRAZU - najmniejsza cząstka wyrazu, która ma samodzielne znaczenie.

dom

RODZINA WYRAZÓW - grupa wyrazów zwierająca ten sam rdzeń.

domek, domeczek, domowy, domostwo, udomowić, zadomowiony