EDUC 224 DULAANG FILIPINO
DULA SA PANAHON NG KASTILA
Kaligirang kasaysayan
Sa mahigit tatlong daang taong pananakop ng
kastila sa ating bansa namayani ang iba't-ibang
uri ng dulang sekular at panrelihiyon.
Ayon kay Dr. Nicanor Tiongson, ang mga dulang
secular ay idinaraos bilang bahagi ng
pagdiriwang sa psitang bayan samantalang ang
dulang panrelihiyon ay napapanood bilang
makulay na paglalarawan ng mahahalagang
kapistahan at panahon sa liturhiya ng
simabahang katolika.
Ang mga dula ay naidaraus sa iba't-ibang uri ng
okasyon tulad ng pista sa bayan. Hindi kaila sa
atin na ang unang layunin ng kastila sa atin ay
ang gawing kristiyano ang mga Pilipino na sa
kadahilanang ang mga dulang na ilalabas rito ay
patungkol sa panrelihiyon.
Ang isina alang-alang na unang pananakop ng
mga Kastila sa ating kapuluan ay ang mananatali
rito ni Miguel Lopez de Legazpi noong 1565,
bilang kauna-unahang Kastilang gobernadora-
heneral. Dito nagsimula ang mga panitikan ng
mga tao.
Ang diwa mg pamsimulang ito ay nag patuloy
nang walang pagbabago hanggang sa
pagkakaroon ng digmaan sa Kabite noong 1872.
MORO-MORO
 Ang moro-moro ay isang dulang maka-
relihiyon na kinagigiliwan ng mga Pilipino
noong panahon ng mga Kastila. Ang mga
pangunahing tauhan ng dulang ito ay mga
Kristiyano at mga Muslim. Nagsimula ang
uri ng dulang ito noong kasalukuyang
kainitan ang labanan ng mga Kastila at
Muslim sa Mindanao.
 Ang pangyayaring ito’y naging inspirasyon
ng mga batang naglalaro sa dalampasigan
ng Kabite. Nasa anyong dula, ginagaya ng
mga bata ang labanang Muslin at
Kristiyano, na kilala sa tawag na Moro. Sa
dula, ang mga Moro ay matatapang at
magugulo samantala ang mga Krstiyano
naman ay mababait at tahimik. Sa larong
ito, nilusob ng mga Kristiyano ang moog
na pinamumunuan ni Cachil Corrolat.
Umaatikabong labanan sa pamamagitan
ng espadang gawa sa kahoy at patpat. Ito
ay nagwakas sa pagdakip kay Cachil
Corrolat. Ang larong ito ay naging kauna-
unahang Moro-moro na itinanghal sa
Pilipinas.
Maraming mga dulang moro-moro ang itinanghal
sa Pilipinas, ilan dito ay ang:
 GUERRA PIRATICAS—ni Padre
Jeronimo Perez, na itinanghal sa Casa
dela Compania sa Maynila noong Hulyo
5, 1637
 NO MAS MUCHACHOS—na ipinalabas
noong Mayo 2, 1848
  VIDA DE GONZOLA DE CORDOBA—ni
Anselmo Jorge Fajardo na “Ama ng
Panitikang Pampango” , itinanghal 1881.
 LA VENGEANZA DE CONDE ROUDELL
—ni Aurelio Tolentino
ika-apat, mga bersong satirical at
pangmoral.
Ilan sa mga aklat na ito ay ang:

 “MGA PANALANGIN NAGTATAGUBILI

SA KALULUWA NG TAONG
NAGHIHINGALO”—ni Padre Gaspar
SENAKULO Aquino de Belen
 Pasyon—ni Don Luis Guian noong 1750
 Pasyong Pilapil—ni Padre Mariano Pilapil

KARAGATAN
 Ang karagatan ay maaaring simulan ng
isang imukasyon—pagtawag sa
panginoon upang maging patnubay ng
laro. Ito’y anyong dula sapagkat
nagtataglay ito ng banghay, sulirann, at
tunggalian, at may kalutasan o kakalasan.
 Ang karagatan ay batay sa alamat ng
isang prinsesang hangad na maka-isang
dibdib ang binatang mahirap na kanyang
iniibig. Hinamon niya ang lahat ng
manliligaw niya na sisirin ang singsing na
inihulog niya sa dagat. Ang makakakuha
ay kanyang pakakasalan.

 Ito ay ang pagsasadula ng buhay at

pagpapakasakit ni Hesus. Ang mga piyesa
sa senakulo ay batay sa mga pasyon.
Palasak ito sa Luson at Kabisayaan
tuwing Kwaresma o Mahal na Araw.
Noong una, ang mga pasyon na ito’y
binibigkas o inaawit kapag may pabasa sa
bahay o kapilya.
 Ayon kay Eufronio M. Alip, isang
mananalaysay, ang unang pasyon ay
nasulat sa Tagalog at nalimbag noong
1704 at ipinasikat ni Padre Gaspar Aquino
de Belen na taga Rosario, Batangas.
 Ayon sa isang artikulo ni Sotero O. Nocos,
ang pasyon ay isa sa limang uri ng mga
tulang panrelihiyon na palasak sa luzon at
Bisaya noong ika-18 dantaon. Ang unang
uri ay binubuo ng himno at bersong
panrelihiyon; ikalawa ay awit at buhay;
ikatlo, mga dalit—mga dasal na patula;
DUPLO dalawang prusisyon: ang isa ay ang
prusisyon ng Resurrection na nagbubuhat
sa bahay ng may-ari ng Poon at ikalawa
ang prusisyon ng Mahal na Birhen na
nanggaling sa simbahan. Pagkatapos
magkasalubong ay nagsasama ang
dalawang imahen sa iisang prusisyon at
nagtutungo sa isangentablado na kung
tawagin ay Galilea.

 Sa wikang Kastila, ang salitang duplo ay

nangangahulugang doble o ibayo. Ito ay
tagisan ng talino sa pamamagitan ng
pagtula. Ang mga manlalaro nito ay PAGLALAKAD SA ESTRELLA AT ANG
nagpapagalingan sa pagbigkas ng berso BELEN
at nagpapatayugan ng nalalaman. Ang
pagtatalong patulang ito ay idinaraos sa
bakuran ng namatayanpagsapit ng ika-
siyam na gabi matapos na mailibing ang
yumao.
 Inilalaro ito sa pamamagitan ng paghahati
ng mga manlalaro sa dalawang pangkat.
Sa mgakabilang panig ng lamesa ay may
dalawang hanay ng mahahabang bangko.
Pinangungunahan ito ng hari o pinunong
halaman. Sa dakong kanan naman ay
mga belyako.

 Tuwing Disyembre, sa siyam na araw ng

SALUBONG
simbang gabi, ang altar ng Simbahang
Katoliko ay ito’ginagawang belen at dito
inilalagay ang imahen ng banal na mag-
anak. Ang tradisyong binabanggit ay
idinaraos taon-taon sa Angono at iba pang
lalawigan sa Rizal. Sa buong bansa, ang
pagsasadula ng kapanganakan ni Hesus
ay ginagawa sa mga plasa na kadalasa’y
sa tapat ng mga simbahang Katoliko.

 Tuwing Pasko ng pagkabuhay ay

ginaganap ang seremonya ng salubong sa
pamamagitan ng pagsalubong sa
PINETENCIA
 Ito’y tinatawag na walang labis at walang
kulang na panggagaya kay Hesus. Ayon
kay Federico Licsi Espino, Jr. kapag
semana santa, ang mga penitents ay
nakatabon ang mukha, ang kalahating
katawan ay hubad at may koronang tinik
sa ulo’t naglalakad sa kalye at pasan-
pasan ang krus habang pinapalo at
hinahampas sa ilalim ng init ng araw.
JUEGO DE PRENDA
 Nilalaro rin ito kapag pasiyam o tinatawag
na bilasayon. Ang mga kasali ay
magkakabit-kabit nang pabilog kaharap
ang Hari na namumuno ng laro. Sisimulan
ang laro sa pasisindi ng kandila o
simpleng posporo lamang at ipapasa ito
pakanan.

BULAKLAKAN

CARILLO

 Ito’y palasak sa Katagalugan at kahawig

ng juego de prenda. Ang mga kalalakihan
 Ang carillo ay isang tradisyonal na anyo ay bibigyan ng panglag prutas; ang mga
ng dula na palasak pa rin hanggang kababaihan naman ay mga bulaklak.
panahon ng mga Ksatila. Ito’y binubuo ng
isang karton na pinaggupit-gupit ayon sa
anyo ng tauhan sa dula. Ayon kay
Raymundo Bañas, ang unang carillo ay
itinanghal noong 1879. Isang pagtatanghal
ng ganitong uri ang naganap sa Calle PANANAPATAN
Magdalena noong 1886 sa pamamahala
ni Navarro Puseta.

PUTEJE
 Dulang itinaghal ng mga manggagawang
Intsik dito sa Pilipinas noong panahon ng
Kastila. Ito’y ipinapalabas sa bakanteng
lote sa gabi. Ang mga tauhan nito’y mga
pigurang kahawig ng manyika. Sa
kasalukuyan, maihahambing ito sa mga  Sa mga pamilyang yumayakap sa
“puppet”. relihiyong Katoliko sagrado, sila’y
nagdaraos ng Pabasa—pag-awit ng
pasyon sa loob ng bahay o sa kapilya.
Pagkarinig sa mapanglaw na awitin, ito’y
sasagutin ng mga gumagalang mang-
 aawit sa labas ng bahay. Sila’y
magpapalitan o magsasagutan hanggang
ang lahat ay kasali na sa pag-awit ng
sabay- sabay.
MORIONES
DALIT/ALAY (FLORES DE MAYO)
 Ang dalit ay ginagawa bilang parangal sa
mga santo at santa. Isa sa mga dalit na
nagging kaugalian na sa mga lalawigan ng
Rizal, Bulakan, Kabite, Quezon, Nueva
Ecija, Mindoro, at Marinduque ay
inihahandog katy Birheng Maria.

Ilan sa mga naisulat na dalit ay ang mga

sumusunod:

 MEDITACIONES CUN MANGA MAHAL

NA PAGNINILAY NA SADIA SA
SANTONG PAG-EXETCICIOS—ni Padre
Francisco Salazar noong 1643 na inisalin
ni Padre Pedro de Herrere sa tagalog
noong 1645

 INFIERNONG NABUKSAN—ni Pedro

Clain noong 1573
 SARTARIO DE EJEMPLOS A NUESTRA
SEÑORA
 ANG LIBRO NG PANALANGIN AT
PAGBUBULAYBULAY—ni Padre Antonio
Velasco noong 1851

PANGANGALUWA

 Ang mga Moriones ay nagrerepresenta sa

mga senturyong Romano noong
kapanahunan ni Hesus. Ang pinakabayani
ay si Longinos, ang taong bulag ang
kabilang mata at gumaling nang ito’y
matuluan ng dugo ni Hesus nang tinusok
ng sibat habang si Hesus ay nakapako sa
krus.
  Tuwing bisperas ng Araw ng mga
Kaluluwa, ang mga batang babae at lalaki
ay nagpupunta sa mga bahay-bahay
bilang mga kaluluwang nagbuhat ng
purgatory, at humuhingi ng indulhensya
para sa kaligtasan ng kanilang kaluluwa.
 Ang tibag ay itinatanghal tuwing Mayo sa
Bataa, Rizal, Nueva Ecija at sa Bicol. Ito’y
binubuo ng mga tulang panrelihiyon at ng
LOA. Ang bilang ng pantig sa bawat
taludtod ay hindi pareho kundi naaayon sa
kailangang sabihin ng tauhan.

PANUNULUYAN
SANTAKRUSAN

 Isang nayo ng dulang makarelihiyon ayon

kay Federico Sebastian ay ang
Panunuluyan. Ito’y ginaganap tuwing
bisperas ng Pasko. Ipinapakita rito ang
mag-asawang Birhen Maria at San Jose
sa paghahanap ng matutuluyan.

 Ito’y isang marangyang parada ng mga

sagala at mga konsorte na lumilibot sa
TIBAG mga kalye. Ang mga sagala ay
nagrerepresenta ng iab’t- ibang tauhan sa
Bibliya. Sa pagkakataong ito dapat
maunawaan na ang santakrusan ay
nagging tradisyon lamang at hindi
umuunlad bilang isang anyo ng dula.
PAPURI/PUTONG

 Kadalasan, ginaganap ang papuri kapag

may piyesta sa isang baryo o
munisipalidad. Ginagawa ito sa paraang
patula bilang isang parangal sa napiling
reyna o prinsesa ng kapistahan kaugnay
ng pagpuputong ng korona ng karangalan.

MGA DULA SA WIKANG KASTILA

 Noong mga unang yugto ng panankop ng
mga Kastila, ay walang mandudulang
Pilipino na sumulat ng dula sa Wikang
Kastila. Ang mga palabas noon ay
nanggaling sa Espanya. Nanag maging
Gobernador si Claveria (1844) isang
kilusan ang sinimulan upang mapa-unlad
ang pagtatanghal ng mga dula. Dahil dito,
maraming mga sinehan ang itinayo kung
kaya’t maraming mandudulang Kastila at
Pilipino ang nagsisulat ng Dula.