Araştirma Yöntemleri̇

ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
DERS NOTLARI
DOÇ. DR. EJDER AYÇİN
KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİ

İŞLETME BÖLÜMÜ SAYISAL YÖNTEMLER ANABİLİM DALI
ejder.aycin@kocaeli.edu.tr
www.ejderaycin.com
BİLİM VE BİLİMSEL ARAŞTIRMA
Olaylar ve nesneleri kavramak, tanımak ve sınıflamak
üzere;
✓ çözümleyen,
✓ olgular arasında nesnellik ilişkileri kuran,
BİLİM ✓ bu ilişkileri deney yoluyla sınayarak, gerçekleşmiş ilişkileri
genelleyen,
✓ kuramlar ve yasalar halinde dile getiren;
✓ bunlardan hareketle gelecekle ilgili çıkarımlarda bulunan
sistemli düşünsel çabalardır.
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ 3
✓Bilimsel bilgiyi diğer bilgi türlerinden ayıran en
önemli ölçüt bilimin konusunun görgül
(uygulamalı-ampirik) ve nesnel gerçeklik
olmasıdır.
✓Görgüllük, bilginin konusunu oluşturan olay ya da

BİLİMSEL BİLGİ nesnelerin gözlemlenebilir olması anlamına
gelmektedir.
✓Bilimsel bilginin görgül olması, gözlemler yoluyla

bilginin doğruluğunun ya da yanlışlığının
kanıtlanabilir olması demektir.
Bilim;
✓var olan şeyleri NEDİR sorusuyla belirtirken
(Tanımlama işlevi),
✓olaylar ve olgular arasındaki ilişkiyi NEDEN
BİLİMİN AMACI sorusuyla ortaya koyar (Açıklama işlevi) ve
✓pratikte uygulama yaparak NASIL sorusuyla
denetleme ve kontrol altına alma olanağı
sağlar (Kontrol işlevi).
Bilim dalları TÜBİTAK tarafından Frascati Kılavuzu’na (2002)
dayanılarak şu şekilde sınıflandırılmaktadır.
Doğa Bilimleri Mühendislik Tıbbi Tarımsal Sosyal Beşeri
ve Teknoloji Bilimler Bilimler Bilimler Bilimler
➢ Matematik ve
Bilgisayar ➢ İnşaat ➢ Temel Tıp ➢ Tarım ➢ Psikoloji ➢ Tarih
Bilimleri ➢ Elektrik ➢ Klinik ➢ Ormancılık ➢ Ekonomi ➢ Diğer
➢ Fiziki Bilimler ➢ Elektronik Tıp ➢ Balıkçılık ve ➢ Eğitim Beşeri
BİLİM DALLARI ➢ Kimya
➢ Bilimleri
➢ Diğer
Mühendislik
➢ Sağlık
Bilimleri
İlişkili
Bilimler
Bilimleri
➢ Diğer
Bilimler
➢ Dünya ve Bilimleri ➢ Veterinerlik Sosyal

İlişkili Çevre Bilimler
Bilimleri
➢ Biyoloji
Bilimleri
➢ Genetik
Bilimsel yöntem, insanlar için en güvenilir bilgi
edinme yöntemidir.
BİLİMSEL ✓Bilimin süreç yönü

YÖNTEM ✓Kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yol
✓Problem çözmek için izlenen düzenli yol
✓Uygulandığında, bilime katkı getirmiş ya da
getireceğine inanılan süreç
✓Araştırma, bilgi aramaktır. Gerçekleri
ARAŞTIRMA & ortaya çıkarmak için yapılan uğraşılar
ARAŞTIRMA bütünüdür.
YÖNTEMİ
✓Araştırma problemlerinin çözümünde
kullanılan araçlara veya izlenen yola
araştırma yöntemi denir.
Bilimsel araştırma, karşılaşılan bir güçlüğün
giderilmesi için bilimsel yöntemin uygulanması ya da
✓planlı ve sistemli olarak

BİLİMSEL ✓bilgilerin toplanması,
ARAŞTIRMA ✓çözümlenmesi (analizi),
✓yorumlanarak
✓sonucun raporlaştırılması ile problemlere güvenilir
çözümler arama sürecidir.
✓Bilimsel araştırma bir kurama ya da kuramlara dayalı araştırma
ve inceleme sürecidir.
✓Eleştiriye ve kendi kendini yenilemeye açıktır.
BİLİMSEL ✓Araştırmada ele alınan değişkenlerin ölçülebilir ve gözlenebilir

ARAŞTIRMANIN olması ve verilerin başka istatistiki yöntemlerle analiz edilebilir
olmasından dolayı tekrarlanabilirdir.
ÖZELLİKLERİ
✓Doğal olay ve olgular arasındaki ilişkiler sistemini ortaya koyar.
✓Belirli aşamalardan oluşan sistematik bir süreçtir.
✓Araştırmacının araştırma yapılan konuda bilgi sahibi olması ya
da araştırma konusunda bilgi edinmeye yönelik ilgisinin
bulunması gerekir.
✓Araştırmacı bir konuda araştırma yaparken ön yargılarından

BİLİMSEL arınmış ve tarafsız olmalıdır.
ARAŞTIRMANIN
ÖZELLİKLERİ ✓Araştırmacı tolerans sahibi ve hoşgörülü olmalıdır. Bilimsel bilgi
göreli bir bilgidir. Araştırmacı mutlak bir bilgiden bahsetmek
yerine ihtimali bir bilgiden söz eder.
✓Araştırma sonuçlarını halkın büyük bir kesiminin anlayacağı

veya kullanabileceği bir dilde ve yapıda sunmalıdır.
TEMEL KAVRAMLAR
✓Değişken
✓Varsayım
✓Hipotez
✓Sınırlıklar
TEMEL ✓Teori
KAVRAMLAR ✓Yasa
✓Kural
✓Model
✓Tümevarım
✓Tümdengelim
Değişken:
Herhangi bir deneğe/şeye ait ve birden çok değer alabilen bir
özellik/kavramdır.
✓Değişken nesnelerin kalitatif özellikleri ile ifade edildiğinde

kalitatif değişken (nitel) olarak (Meslek, eğitim durumu,
DEĞİŞKEN medeni durum…)
✓Nesnelerin ölçüm sonucunda ortaya konan sayı değeri ile

ifade edildiğinde kantitatif değişken (nicel) olarak (Yaş,
aylık gelir, satış miktarı, müşteri sayısı…)
adlandırılır.
Değişkenler aldıkları ölçü değerlerine göre kesikli veya
sürekli değişken olarak tanımlanır.
✓Bir ailedeki çocuk sayısı 0,1,2,… gibi tam sayılarla

gösterilmekte ve kesikli değerler almaktadır.
DEĞİŞKEN
✓Çocukların boyları ise 175 cm gibi sayı ile ifade edilse
de boy 174 ile 175 arasında sonsuz sayıda ölçüm ile
sonuçlanabilmekte ve bu durumda sürekli bir
değişken olmaktadır.
Değişkenler birbirlerini etkileyip etkilememelerine göre
bağımlı veya bağımsız değişken olarak ifade edilmektedir.
✓Bağımsız değişken araştırmada kontrol altında olan,

bağımlı değişken ise bağımsız değişkene bağlı olarak
farklı değerler alabilen değişken olarak tanımlanabilir.
DEĞİŞKEN
✓Örneğin, aylık reklam harcamalarının azaltılması ile A
ürününün o ayki satış miktarı arasındaki ilişki
incelendiğinde reklam harcamaları bağımsız ve satış
miktarı bağımlı değişken olarak belirlenmektedir.
Varsayım (Assumption):
Mevcut araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde

etkileyeceği düşünülen, fakat doğruluğu desteklenmekle
birlikte halen tartışmalı, kuram, ilke ve uygulamalar hakkında
VARSAYIM araştırmacının yaptığı gerekçeli kabuldür.
Örneğin yıllık karın hesaplanmasında her ay fiyatın sabit

kalacağı bir varsayımdır. Araştırmalarda varsayımlar açıkça
belirtilmelidir.
Hipotez (Hypothesis):
Hipotez, iki veya daha fazla değişken arasında ilişkileri bir
nedene bağlamak üzere tasarlanan ve geçerli sayılan
önerme olarak ifade edilmektedir. İddia ön sav olarak da
tanımlanır.
Araştırmacının araştırma problemindeki değişkenler

arasında ne tür bir ilişkinin olduğuna dair beklentilerini ve
HİPOTEZ yargılarını ifade eder. Hipotezler tanımlayıcı veya ilişkisel
olabilmektedir.
✓Örneğin “Z firmasının çalışanları orta düzeyin üzerinde

çalışma motivasyonuna sahiptir” hipotezi tanımlayıcı
niteliktedir.
✓“ 35 yaşın altında olan makinistler 35 yaşın üzerindeki

makinistlerden daha az üretkendir.” hipotezi ise ilişkisel
hipotezdir.
Hipotez (Hypothesis):
1955 yılında Fisher’ın ortaya koyduğu yaklaşım

benimsenmiştir.
Ho: Boş hipotez, sıfır hipotez. Mevcut durumun varlığını bir

HİPOTEZ başka ifadeyle farklılığın olmadığını ifade eden hipotezdir
Ha: İddia edilen durumu gösterir. Doğru olduğuna dair güçlü
bir örnek kanıtı olduğunda kabul edilen hipotezdir.
Araştırmalarda Ho test edilir, ancak raporlarda genellikle Ha
hipotezlerinin yazıldığını görmekteyiz. Ancak arka planda bir
Ho hipotezinin olduğunun bilinmektedir.
Ho: A ile B değişkenleri arasında ilişki yoktur.
Ha: A ile B değişkenleri arasında ilişki vardır.
HİPOTEZ Yorumlarken boş hipotez üzerinden değerlendirme

yapılmalıdır. Ho reddedilemez ya da Ho reddedilir şeklinde
yorumlanmalıdır.
Ho: Vize notlarının ortalaması 55’tir.
Ha: Vize notlarının ortalaması 55’ten düşüktür.

Ha: Vize notlarının ortalaması 55’ten yüksektir.
Ha: Vize notlarının ortalaması 55’ten farklıdır.
Karl Popper’ın siyah kuğu örneği:
Tüm kuğular beyazdır varsayımı var. Bir milyon gözlem

sonucunda hiç siyah kuğu görmemiş olmamız, siyah kuğu
olmayacağı anlamı taşımaz.
HİPOTEZ Dolayısıyla tüm kuğular beyazdır demek yerine, beyaz kuğu
haricinde bir kuğu bulunamamıştır demek gereklidir.
(Yanlışlamacı yaklaşım)
Sınırlılıklar:
✓Araştırmacının yapmak isteyip de çeşitli nedenlerle

vazgeçmek zorunda kaldığı şeylerdir.
✓Araştırmacının kendi bilgi, beceri ve olanaklarından

SINIRLILIK kaynaklanabileceği gibi, problem alanı, araştırma
amaçları, yöntem ve öteki pratik zorluklardan da
kaynaklanabilir.
✓Örneğin, “Yapılan çalışmada sadece akademik

personel ele alınmış olup daha sonraki çalışmalarda
akademik personelin yanı sıra idari personel de
çalışmaya dahil edilerek karşılaştırma yapılabilir.”
Teori (Kuram):
✓Değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkileri en basit

ve anlaşılır bir yolla açıklayacak biçimde
örgütlendirilmiş gözlemler, koşullar, tanımlar ve
ilkeler sistemidir.
TEORİ
✓Bilime temel olan, yön veren, herhangi bir konu
üzerine ileri sürülen, deney ve varsayımlara
dayanılarak kanıtlanan görüşlerdir.
Yasa:
Olaylar arasındaki asli ve zorunlu bağımlılıkları

ortaya koyan,
✓ aynı koşullarda aynı sonuçları veren,
YASA ✓ kendini tekrarlayan,
✓ olgusal içerik bakımından doğruluğu denenip
gözlemlenebilen genellemelerdir.
Kural:
✓Bilime temel olan, yön veren, bilimin öğrenilmesinde,

öğretilmesinde, bir eylemin gerçekleştirilmesinde
uyulması zorunlu düzenlemelerdir.
KURAL ✓Her bilim dalının kendine göre kuralları vardır ve

araştırmacı bu kurallara uygun hareket etmek
zorundadır.
✓Bir alan araştırmasında oluşturulacak örneklemin ana

kitleyi hem sayı hem de içerik açısından temsil etmesi,
uyulması gereken bir kuraldır. Örnekleme bu kural
üzerine oturmuştur.
Model:
✓Sistemin bütün olarak ya da belirli özellikleri ile

ele almak için oluşturulmuş gösterimidir.
MODEL ✓Model, yapılan çalışmanın yapısını ortaya

koymaktadır.
✓Nesneler, olgular ve olaylarla ilgili kavramlar ve

bu kavramlar arasındaki ilişkileri tanımlama
şeklidir.
Tümevarım:
✓Sınırlı sayıda örneğe bakarak genel hakkında
sonuçlara ulaşmak tümevarım olarak ifade edilir.
TÜMEVARIM Tümdengelim:
& ✓Genele bakarak geneli oluşturan parçalar
TÜMDENGELİM hakkında fikirler oluşturulması tümdengelim
olarak adlandırılır.
ARAŞTIRMA TÜRLERİ
• Araştırma problemine ilişkin değişkenler laboratuar adı
verilen kapalı fiziksel alanda yapılıyorsa, buna laboratuar
araştırması denir.
• Alan araştırması ise araştırma problemlerini oluşturan

değişkenlerin doğal şartları içinde gözlendiği ve ölçüldüğü
LABORATUAR bir araştırma türüdür.
&
ALAN • Sosyal bilimlerde (sosyoloji, tarih, psikoloji, ekonomi,
ARAŞTIRMASI eğitim vb.) çoğunlukla alan araştırması yapılırken fen ve
sağlık bilimlerinde deneysel laboratuar araştırmaları
gerçekleştirilmektedir.
• Temel araştırmalar teorilerin test edilmesine veya
teori geliştirmeye yönelik araştırmalardır.
Örneğin; nüfus artışının işletmelerin yaşam eğrisini
nasıl etkilediğini belirlemeye yönelik çalışmalar.
• Uygulamalı araştırmalar daha çok kurumların yaptığı
TEMEL araştırmalardır. Bu tür araştırmalar günlük, pratik
& sorunlara cevap arayan, olayları denetim altına almak
için uygulamaya dönük olarak yapılan araştırmalardır.
UYGULAMALI
ARAŞTIRMA Örneğin, %15’lik bir fiyat artışının satışları nasıl
etkileyeceğini belirlemeye yönelik bir çalışma.
• Tarihsel araştırmalar geçmişte meydana gelmiş
olay ve olguların araştırılması ve/veya araştırılan
konunun geçmişle olan ilişkisinin ortaya çıkarılması
amacıyla yapılan araştırmalardır.
TARİHSEL
ARAŞTIRMA
• Deneysel araştırma kendiliğinden birbirini
etkilemeyen şartlar altında ilişkileri keşfeder ve bu
ilişkileri fonksiyonel bir forma indirgemeye çalışır.
• Deneysel araştırma değişkenler arası ilişkilerin
DENEYSEL kesinlikle saptanabilmesi sonucu kuramların
geliştirilebildiği, kontrollü ve ulaştığı sonuçların
ARAŞTIRMA kesin olması nedeniyle en güvenilir araştırma olarak
kabul edilmektedir.
• Betimsel araştırmalar, olayların, varlıkların ve insan
gruplarının bazı özelliklerinin, tek tek NE olduğunu
veya iki ya da daha çok özelliğin ilişkisel düzeyde
NASIL olduğunu açıklamaya çalışır.
BETİMSEL
ARAŞTIRMA • Bu araştırmalarda bir değişkeni diğerinin fonksiyonu
gibi inceleme söz konusu değildir.
ARAŞTIRMA SORUSU
&
ARAŞTIRMA SÜRECİNİN AŞAMALARI
✓Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerle sürekli değişen
koşullar altında faaliyet gösteren işletmelerin
başarıları, her şeyden önemlisi bilgiye, yani
ürünleri hakkında yeni fikir ve stratejiler elde
etmelerine bağlıdır.
İŞLETMELERDE
ARAŞTIRMA ✓İşletmelerde araştırmalar, yöneticilerin veya
firmanın karşılaştığı problemlerin çözümlenmesine
yönelik olmaktadır.
Pazarlama
✓ Ürün için hangi fiyat uygun olabilir?
✓ Hangi dağıtım kanalları kullanılmalı?
✓ Yeni ürün tüketici tarafından nasıl algılanacak?
✓ İşletmenin reklam politikaları ne kadar etkin?
✓ Müşterinin marka bağımlılığı ne düzeyde?
ARAŞTIRMA
SORULARI
Finans&Muhasebe
✓ Yatırımcılar işletmenin durumunu nasıl buluyor?
✓ Üretim bölümündeki duran varlıkların piyasa değeri nedir?
✓ Etkin maliyet yönetimi stratejileri nelerdir?
Üretim
✓ Bu hammadde için en güvenilir tedarikçi kim?
✓ B ürünü için en iyi yerleşim düzeni nasıl olmalı?
✓ C ürünü kalite kontrol standartlarına uygun mu?
✓ Depolarda hangi otomasyon sistemi kullanılmalı?
ARAŞTIRMA
SORULARI İnsan Kaynakları
✓ Bu iş için hangi beceriler gerekli?
✓ Bu iş için ne tür bir eğitim programı düzenlenmeli?
✓ Çalışanlar ve yöneticileri arasındaki iletişim ne kadar iyi?
✓ Katılımcı yönetimin çalışanlar üzerindeki etkisi nedir?
✓ Çalışanların iş tatmini ne düzeyde?
6. Araştırma
Bulgularının
Raporlanması
5. Araştırma
Yöntemleri -
Veri Analizi
ARAŞTIRMA 4. Veri-Veri
Kaynaklarının
SÜRECİNİN 3.Araştırma
Belirlenmesi
AŞAMALARI Tasarımı
2. Literatür
Taraması
1. Araştırma
Probleminin
Tanımlanması
Araştırma konusunun ve araştırma probleminin tanımlanması
Araştırma konusunun seçimi
Araştırma probleminin seçimi
Araştırma amaçlarının ortaya konması
Araştırma önerisinin oluşturulması.
Araştırma problemine yönelik literatür taraması
Araştırma Tasarımı
ARAŞTIRMA Araştırma değişkenlerinin belirlenmesi
Araştırma hipotezlerinin oluşturulması
SÜRECİNİN Araştırma modelinin belirlenmesi
Ölçüm ve kullanılacak ölçeklerin belirlenmesi
AŞAMALARI Anakitle ve örneklemin belirlenmesi
Veri ve veri kaynaklarının belirlenmesi
Verilerin yapısına göre araştırma yöntemleri ve veri analizleri

Kalitatif araştırma yöntemleri
Kalitatif verilerin toplanması, düzenlenmesi ve kaydedilmesi
Kalitatif verilerin analizi
Kantitatif araştırma yöntemleri
Kantitatif verilerin toplanması, düzenlenmesi ve kaydedilmesi
Kantitatif verilerin analizi
AraştırmaARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
bulgularının raporlanması 39
BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİNİN
AŞAMALARI
1. ARAŞTIRMA KONUSU VE PROBLEMİNİN

TANIMLANMASI
Araştırma Konusu:
✓Araştırmada ele alınan düşünce, olay veya
durumun içinde yer aldığı bilgiler topluluğu olarak
tanımlanabilir. Araştırmacıyı araştırma yapmaya
zorlayan sorunu içine alan en genel bilgi kümesi
araştırma konusu olmaktadır.
ARAŞTIRMA
KONUSU VE
PROBLEMİ ✓Araştırmacının hissettiği sorunları spesifik bir
araştırma konusuyla tanımlaması gerekir.
Problem (Sorun):
✓Bilinmeyen, düşünsel ya da deneysel yoldan
araştırmayı gerektiren konulardır.
Araştırma problemi, mevcut durum ve istenen ideal durum
arasında farkın ortaya çıktığı olaylar olarak tanımlanabilmektedir.
Sorun gibi hissedilen her belirti gerçek problem değildir. Gerçek

problemin belirlenmesinde araştırmacının sorması gereken bazı
sorular vardır. Bu sorulardan bazıları aşağıda verilmektedir:
✓Firmanın mevcut durumu nedir? Üzerinde durulmaya

ARAŞTIRMA değer istenmeyen bir durum söz konusu mudur?
✓İyileştirilebilecek koşul, süreçler vb. var mıdır?
KONUSU VE ✓Firmanın faaliyetlerini etkileyebilecek bazı sorunların
PROBLEMİ gelecekte ortaya çıkma olasılığı var mıdır?
✓Firmanın gelecekte yararlanabileceği potansiyel fırsatlar var
mıdır?
✓Belirlenen problem gerçek bir problem mi yoksa başka bir
problemin belirtisi mi?
✓Ulaşılabilir kanıtlar problemin belirlenmesini sağlıyor mu?
✓Problemin belirlenmesi için gerekli araştırma istenmeyen
bir durumumu gösteriyor?
Problem ilk olarak belirlenirken genel bir çerçevede ele
alınır. Ancak problemin belirlenmesindeki kaynak
kısıtları ve problem seçim kriterleri dikkate alındığında
ARAŞTIRMA genel konunun daraltılması gerekmektedir.
KONUSU VE
PROBLEMİ Konular,
✓sektör,
✓coğrafi alan,
✓veya zaman farklılığı vb. kriterler dikkate alınarak
daraltılmaktadır.
Araştırma sorun hissedilmesiyle başlayan bir süreçtir.
Araştırma sorunu, ilgili olduğu alan ve konu çerçevesinde
belli süzgeçlerden geçirilerek araştırma problemine
dönüştürülmektedir.
ARAŞTIRMA • Birinci Aşama: Konunun Genel Hatlarıyla Belirlenmesi

PROBLEMİNİN ✓Kuram ve uygulamalardan yola çıkarak
NETLEŞTİRİLMESİ ✓Güçlü ve zayıf yönleri belirleyerek
✓Daha önce yapılan çalışmaları inceleyerek,
✓Tezler, araştırma raporları vs.
✓Tartışarak
✓Kaynak incelemesi yaparak
• İkinci Aşama: Konunun Daraltılması

AŞTIRMA ALAN
R
I
ARAŞTIRMA SORUN RAŞTIRMA KONUS
U
A
KONUSUNUN VE TILM
IŞ AR ŞTIRMA
A
K
AL
ON
ARAŞTIRMA
DAR
USU
RMA PROB
TI
LE
ARA
Mİ
PROBLEMİNİN
YERİ
ARAŞTIRMA ALANI GENEL ARAŞTIRMA KONUSU DARALTILMIŞ ARAŞTIRMA KONUSU
Performans Çalışanların performans Hizmet sektöründe çalışanların performans

ölçümü ölçümü
Almanya’da yaşayan Almanya’da yaşayan Türklerin Almanya’da yaşayan 18 yaşından küçük
Türkler karşılaştıkları sorunlar Türklerin karşılaştıkları sorunlar
ARAŞTIRMA ALANI, Terör Terör olaylarının turizme etkisi Terör olaylarının deniz turizmine etkisi
ARAŞTIRMA GENEL Ürünlerin stoklanması Ürünlerin stoklanmasında SAP yazılımlarının ürün stoklamada sağladığı
KONUSU, kullanılan paket programlar avantajlar
İnternette alışveriş İnternette alışveriş güvenliği İnternette alışveriş yapma güvenliğine
DARALTILMIŞ üniversite öğrencilerinin bakışı
ARAŞTIRMA KONUSU Türkiye mobilya
sektöründe ihracat
Türkiye mobilya sektörünün
ihracat teşvikleri
Türkiye’de mobilya sektörünün ihracat
teşviklerinin bölgelere göre dağılımı
ÖRNEKLERİ Ürün Ambalajı A ürün grubunun A ürün grubunun kimyasal olmayan ambalaj
ambalajlanması maddeleri ile ambalajlanması
Enflasyon Enflasyonun modernizasyon Enflasyonun ağır sanayi makinelerinin
çalışmalarına etkisi modernizasyonuna etkisi
Marka Marka bağımlılığı Marka bağımlılığının yaratılmasında fiyat
faktörünün etkisi
Hisse senedi alma kararı Hisse senedi alma kararında Hisse senedi alma kararında dolar kurunun
döviz kurunun etkisi etkisi
✓Değer Yaratamama
HER SORUNUN ✓Diğer sorunlara göre önceliğinin olmaması

ARAŞTIRMA
PROBLEMİNE
DÖNÜŞTÜRÜLEMEME ✓Sorunun araştırılabilirliğinin olmaması
NEDENLERİ
✓Araştırma için gerekli kaynakların yeterli

olmaması
✓Araştırılabilir olma kriteri
✓Cevaplanan sorunlarla farklılık yaratma ve

sonuçların yorumlanabilmesi kriteri
ARAŞTIRMA
PROBLEMİNİN ✓İlgi kriteri
SEÇİM
KRİTERLERİ ✓Ekonomi ve zaman kriteri
✓Yetenek ve eğitim düzeyi kriteri
✓Orijinallik (özgünlük) kriteri
Amaç, nereye varılmak istendiğini, problem ise,
neyin cevaplanacağını gösterir.
ARAŞTIRMA
Araştırmanın konusu neyin araştırıldığını ifade
SORULARININ ederken, araştırmanın amacı da niçin araştırıldığını
VE kesinlikle ortaya koymalıdır.
AMAÇLARININ
İFADE EDİLMESİ
Her araştırmanın belli bir amacı vardır ve araştırma
problemi bu amacı yansıtır.
Bir araştırma varılacak olan sonucun türüne göre;
✓durum saptama/tanımlama (bir TV programının kimler

tarafından hangi sıklıkla izlendiğini saptama),
ARAŞTIRMANIN
AMACI ✓ilişki belirleme/açıklama (modern tarımın işgücünün
tarımdan kopmasına neden olup olmadığını belirleme) ve
✓genelleme (bütünü oluşturan parçaların ortak özelliklerini

belirleyip bütün hakkında genel hüküm çıkarmaya yönelik)
amaçlarından birini hedefleyebilir.
Araştırma Önerisi:
Araştırma yapmayı isteyen kişi ile araştırmanın yapılıp
yapılmamasına karar verecek kişi arasındaki iletişimin
biçimsel bir formudur.
ARAŞTIRMA ✓Sağlıklı bir araştırma ortamı oluşturmak ve plansızlıktan

ÖNERİSİNİN kaynaklanan belirsizliği en aza indirmek için mutlaka bir
araştırma teklifi (önerisi) hazırlanmalıdır.
OLUŞTURULMASI
• Araştırma teklifi oluşturma

✓fikirlerin organize edilmesi ve
✓ilgilileri ikna etmek
Araştırma teklifinde bulunması gereken unsurlar;
✓araştırmanın başlığı,
ARAŞTIRMA ✓neden bu araştırmaya gerek duyulduğu ve önemi,

ÖNERİSİNİN
OLUŞTURULMASI ✓araştırma soruları ve araştırmanın amacı, yöntemi,
temel kaynakları
✓Ulaşılmak istenen tahmini sonuç ve öneriler
AŞAMALARI
2. LİTERATÜR TARAMASI
✓Bilimsel çalışmalar daha önce yapılmış olan
çalışmalar üzerine yapılandırılırlar.
✓Sorunun başarılı bir biçimde tanımlanması,

LİTERATÜR sınırlandırılması, uygun yöntemin ve buna bağlı
TARAMASI olarak da uygun modelin ortaya konması, bu konuda
daha önce yapılmış araştırmalar hakkında tam bir
bilgiyi gerektirir.
Literatür çalışması:
Konuyla ilgili kaynakların taranması ve okunması
✓ Araştırma konusunun sınırlarını belirleme
✓ Araştırmacının araştırma konusundaki teorileri iyi

LİTERATÜR öğrenmesini ve araştırma problemini daha anlaşılır
olarak ortaya koymasını sağlaması
İNCELEMENİN
ARAŞTIRMA VE ✓ Uygulanmış olan yöntem ve modellerin üstün ve zayıf
ARAŞTIRMACI yönlerini belirlemeyi sağlaması
İÇİN YARARLARI
✓ Problemin incelenmesinde hangi tür yöntemlerin daha
avantajlı, hangilerinin daha dezavantajlı olduğunu
ortaya koyması
✓Yapılmış olan yöntem ve modellerden hareketle
soruna uygun yeni bir yöntem ve model geliştirme
olanağının olup olmadığının görülmesini sağlaması
LİTERATÜR
İNCELEMENİN ✓Yapılmış çalışmaların tekrar yapılarak vakit
ARAŞTIRMA VE kaybedilmesini ortadan kaldırması
ARAŞTIRMACI
İÇİN YARARLARI ✓Araştırmacının kendi bulgularını daha iyi anlamasını
ve yorumlamasını sağlarken, diğer bulgulardan
benzer ve farklı yönlerin ne olduğunu görmesini
sağlaması
Araştırmacı literatür taraması için çok zaman
kaybetmek istemiyorsa, yazılı kaynakların
LİTERATÜR bulunduğu kütüphanelerden veya bilimsel
TARAMA PLANI bilgilerin depolandığı bilgisayar sistemlerinden
yararlanmak için bir plan yapmak zorundadır.
✓Araştırma konusunun ve başlığının seçimi
✓Araştırma konusunu belirleyici kavramların ortaya konması
✓Araştırma literatürünün dilinin belirlenmesi
✓Kaynağın hangi zaman dilimini içerdiğinin belirlenmesi

LİTERATÜR
✓Kaynağın türünün belirlenmesi (kitap, dergi, tez vb.)
TARAMA PLANI
✓Araştırma konusunun ilgili olduğu sektörün belirlenmesi
✓Bilgi kaynağına ulaşmak için anahtar kavramların seçilmesi
✓Temel kavramlar ve anahtar kavramlarla ilgili konu alanlarının

veya belli bir konu alanında bu kavramların kullanıldığı bölümlerle
ilgili kütüphane sınıflama numaralarının vb. saptanması
LİTERATÜR ✓Kütüphaneler ve Kütüphane Kaynakları
TARAMASINDA
KULLANILAN
KAYNAKLAR ✓Kütüphane Dışındaki Kaynaklar
✓Kütüphaneler, içinde kitap, dergi, broşür, gazete, süreli
yayın, tez, araştırma uygulama raporları ve bunların
CD’lerini bulunduran mekanlardır.
KÜTÜPHANELER ✓Türkiye’deki başlıca kütüphaneler, Milli Kütüphaneler,

VE KÜTÜPHANE Üniversite Kütüphaneleri, Halk Kütüphaneleri, Özel
KAYNAKLARI Konulu Kütüphaneler olarak sayılabilir.
✓Kütüphanelerde kaynak bulmak için kütüphane
katalogları ve fişleri kullanılır. Katalogların amacı
hangi kaynağın nerede ve hangi sırada
bulunduğunu göstermek diğer bir ifadeyle
KÜTÜPHANELER kaynakların raflarını göstermektir.
VE KÜTÜPHANE
KAYNAKLARI ✓Kütüphanelerde kitapların raflara
yerleştirilmesinde en çok kullanılan sınıflandırma
sistemleri:
✓ Dewey Ondalık Sınıflandırma Sistemi (DC)
✓ Kongre Kütüphanesi Sınıflandırma sistemleridir.
• DEÜ: http://www.deu.edu.tr/~zeynep/sorgu.htm
• ODTÜ: http://library.metu.edu.tr/
• HACETTEPE Ü. : http://www.library.hacettepe.edu.tr
• EGE Ü.:
KATALOG http://kutuphane.ege.edu.tr/detay.php?SayfaID=58
TARAMA • DUISBURG-ESSEN U.: https://katalog.ub.uni-duisburg-
SİTELERİ essen.de/F
• MİLLİ KÜTÜPHANE: http://mksun.mkutup.gov.tr/F
✓Resmi ve Özel Kurum Yayınları
✓İndeks ve Özet Yayınları

KÜTÜPHANE
DIŞINDAKİ ✓Manyetik, Optik ve Film Ortamları
KAYNAKLAR
✓İnternet ve İnternet Kaynakları
✓Kongre, Sempozyum, Konferans ve Seminerler
AŞAMALARI
3. ARAŞTIRMA TASARIMI
✓Ölçme, değişkenin değerlerini gösteren sayıların
belirlenmesidir. Sayılar, I, II, III, IV… veya 1, 2, 3, 4…
biçiminde sembollerle gösterilir.
✓Bir ölçme sonucuna ölçüm denir.
ÖLÇME, ÖLÇÜM ✓Ölçüm olarak sayıların kullanılması araştırmada

matematiksel ve istatistiksel tekniklerin tanımlama,
VE ÖLÇEK açıklama ve tahminleme amaçlarını gerçekleştirmesini
KAVRAMLARI sağlamaktadır.
✓Ölçüm yapılan nesneye numaraların atanması inceleme

konusundaki her nesneye bir değerin verilmesidir.
✓Örneğin kişilerin cinsiyeti için atanan numara 1(=Erkek) ve

2(=Kadın) biçiminde olabilir.
65
Ölçek:
✓Bir değişkenin boyutlarını sayısal veya niteliksel

olarak belirlemede kullanılan, önceden kabul edilmiş
birimler sistemidir.
ÖLÇME, ÖLÇÜM
✓Ölçek belirlemek, ölçmenin vazgeçilmez bir ön
VE ÖLÇEK koşuludur. O nedenle bir araştırma için veriler
KAVRAMLARI toplanmadan önce araştırmada ele alınan
değişkenlerin ne tür ölçeklerle ölçüleceği
belirlenmelidir.
✓Ölçek seçimi ise önemli derecede değişkenin niteliği

ile ilgilidir.
66
✓Uygulamada farklı ölçekler bir arada
kullanılabilmektedir.
✓Farklı ölçeklerin araştırmalarda ele alınması

ÖLÇME matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle çözüme
İŞLEMİNDE gidilmesini sağlamaktadır.
KULLANILAN
ÖLÇÜM ✓Dört temel ölçüm seviyesi vardır.
SEVİYELERİ ➢Nominal
➢Ordinal
➢Aralık
➢Oran
67
✓Veriler sadece niteliklerine göre isimlendirilip
gruplandırılabilir.
✓Değişkenlere ait verilerin belirli bir sınıfı temsil ettiği bu

ölçüm düzeyinde veriler bazen belirli rakamlar ile kodlanır,
fakat bu rakamların birbirlerine üstünlüğü yoktur.
1. NOMİNAL
ÖLÇEK
(SINIFLAMA ✓Örneğin, cinsiyet değişkenine ait veriler 1 ve 2 rakamları
ile kodlanırlar ancak bu rakamlar birer sembol olarak
ÖLÇEĞİ) kullanılırlar ve büyüklük belirtmezler.
✓Doğum yeri, medeni durum, meslek, din, uyruk, sosyal

sınıf gibi kalitatif değişkenlerin ölçümleri..
68
✓ Ordinal ölçek büyük (>) ve küçük (<) sembolleri ile düşünülmektedir.
✓ Bu ölçekte veriler nominal özellik taşımakla birlikte aynı zamanda

sıraya konulabilirler.
✓ Bir değişkenin belirli bir özelliğe sahip oluş derecesini dikkate alarak
bireyleri, objeleri veya olayları sıraya koyar. Bu ölçeğe ilişkin
2. ORDİMAL değişkenlerin aldıkları değerler birbirlerine üstünlüklerine veya önem
ÖLÇEK derecelerine göre sıralanırlar.
(SIRALAMA ✓ Başarı durumunu gösteren değişken, Zayıf (1), Orta (2), İyi (3) ve Çok
ÖLÇEĞİ) İyi (4) gibi isimsel veya rakamsal değerler alabilir.
✓ Burada 1 en düşük başarı düzeyini gösterirken 4 en yüksek başarı

düzeyini göstermektedir. Fakat 1 ile 2 arasındaki farkla 3 ile 4
arasındaki fark birbirine eşit olmayabilir.
✓ Bu ölçeğin kullanıldığı değişkenler; eğitim durumu, akademik unvan,

askeri rütbe, otel türü, marka tercihi…
69
✓ Aralık ölçüm seviyesi iki temel özelliği ile tanımlanmaktadır: (a) eşit ölçüm birimleri vardır ve (b)
sıfır noktası isteğe bağlı olarak belirlenir.
✓ Aralık ölçeğinde ölçüm sıra ve değerler arasındaki farkı göstermektedir. Bu ölçekte birbirini
takip eden değerler arasındaki fark eşittir.
✓ Nesne ya da özellikleri sıraya dizmekle kalmayıp bunlar arasındaki uzaklığı da gösteren bir ölçek
3. ARALIK türüdür.
ÖLÇEĞİ ✓ Sayısal olarak eşit aralıkların eşit mesafeleri temsil ettiği bir ölçek olup nesnelerin
(EŞİT ARALIKLI sıralanmasında kullanılmaktadır.
ÖLÇEK) ✓ Bu ölçekte herhangi bir değer başlangıç noktası olarak alınır. Belirlenen başlangıç noktasının
üzerinde veya altında, aynı aralığa sahip iki değer arasındaki fark eşit kabul edilir.
✓ Başlangıç noktası yani sıfır noktasında yer alan bir değer değişkenin 0 değerini aldığını
göstermez. Başlangıç noktasının yeri göreceli olduğu için iki değerin oranının alınması anlamlı
değildir.
✓ IQ, sıcaklık, performans gibi değişkenlerin ölçümü..
70
✓En üst düzeydeki ölçek olan oran ölçeğinde veriler aralıklı
özellik taşımalarının yanı sıra bu verilerden iki
ölçümlemenin oranlanmasıyla anlamlı kıyaslamalar elde
edilir.
✓İlk üç ölçeğin tüm özelliklerine sahiptir.

4. ORAN ÖLÇEĞİ
(ORANLI ÖLÇEK) ✓Aralık ölçeğinden farkı ise bu ölçekte gerçek bir 0
noktasının bulunmasıdır.
✓Ağırlık, aylık gelir, satış miktarı, uzunluk, zaman, hız,

sınıflardaki öğrenci sayıları, firmada çalışma süresi, üretim
miktarı, müşteri sayısı gibi değişkenler için
71
Önemli Noktalar
Merkezi
Tek bir Dağılım İşaret
Ölçekler Eğilim
Fark Sıra, >, < Mesafe orijin Ölçüleri testleri
Ölçüleri
noktası
Nominal √ - - - Mod - Ki-Kare
Spearman
Ordinal √ √ - - Medyan Kartiller sıra
korelasyonu
Standart
sapma,
Aritmetik
Aralık √ √ √ - varyans, t,F
Ortalama
değişim
katsayısı
Standart
Aritmetik
sapma,
veya
Oran √ √ √ √ varyans, t,F
Geometrik
değişim
Ortalama
katsayısı
72
Ölçekler derecelendirme-değerlendirme ölçekleri, kesikli-sürekli
ölçekler, tekli-çoklu ölçekler, karşılaştırmalı-karşılaştırmalı
olmayan ölçekler vb. biçimlerde sınıflandırılmaktadır.
ÖLÇEKLERİN
SINIFLANDIRILMASI
73
✓ Cevaplayıcı, iki uç arasında uzanmakta olan bir çizgi üzerinde uygun
bir yere işaret koyar.
✓ Net ölçekleme ve değer tespiti sonradan yapılır.
SÜREKLİ ✓ Bu ölçekte skorların belirlenmesi zor ve güvenilirliği düşüktür.

ÖLÇEKLER
Örnek: Diğer marketlerle karşılaştırdığınızda ‘A marketini’ nasıl
buluyorsunuz?
FİYAT: En kötü……………..…….………………… x…..En İYİ
ÜRÜN ÇEŞİTLİLİĞİ: En kötü……x………………………...……………En İYİ
0 20 40 60 80 100
74
1. KATEGORİLİ ÖLÇEKLER:
Cevap seçenekleri kategoriler halinde verilir ve kategoriler
arasında çakışma olmaması gereklidir. Genellikle 2,3,5,7
veya 9 kategori kullanılır.
✓Basit kategori ölçeği

TEKLİ ÖLÇEKLER Örnek: Gelecek 12 ay içinde bilgisayarımı yenilemek
istiyorum.
Evet □ Hayır □
✓Çok alternatifli tek seçim yapılan ölçek:

Örnek: Spor haberlerini en sık hangi gazeteden
okursunuz?
□ Fotomaç □ Fanatik □ Milliyet □ Sabah □ Diğer
75
2. GRAFİKSEL ÖLÇEKLER:
Cevaplar kelimeler ile değil şekiller ve grafikler ile

verilir.
TEKLİ ÖLÇEKLER Örnek: Ürünlerimizden ne kadar memnunsunuz?
76
3. SIRALAMA ÖLÇEKLERİ:
İncelenen konuyla ilgili verilen listedeki özelliklerin

tercih ya da önem sırasına göre sıralanması istenir.
TEKLİ ÖLÇEKLER • Örnek: Buzdolabı alırken tercihinizi belirlemede

aşağıdaki faktörleri önem sırasına koyunuz.
Özellikler Önem sırası

Kalite …………………
Fiyat …………………
Satış sonrası hizmet .……………….
Ödeme kolaylığı …………….....
77
4. SABİT TOPLAM ÖLÇEKLERİ:
Denekler listede yer alan özellikler arasında, verilen

100 tam puanı dağıtırlar.
TEKLİ ÖLÇEKLER Örnek: Bir akıllı telefon seçerken hangi özelliklere

önem verirdiniz? 100 puanı bu özelliklere dağıtınız.
Özellikler Puan
Fiyat …………
Kamera …………
Kullanım Kolaylığı .……….
Ekran Büyüklüğü ………..
100
78
5. İKİLİ KARŞILAŞTIRMA ÖLÇEKLERİ:
Denekler ikililer arasında seçim yapmaktadır.
Örnek: Bir ürün satın alırken aşağıdaki

TEKLİ ÖLÇEKLER özelliklerden hangisi sizin için daha önemlidir?
(…) Kalite & Fiyat
(…) Fiyat & Satış Sonrası Hizmet
79
Çoklu ölçekler birden çok maddeden meydana
gelirler ve tüm maddeler aynı ölçeğe göre
değerlendirilir.
ÇOKLU
ÖLÇEKLER ✓Likert ölçeği
✓Semantik farklar ölçeği
80
1. LİKERT ÖLÇEĞİ:
• Rennis Likert tarafından geliştirilmiştir. 5, 7, 9 ve 11’li olabilmektedir

fakat genellikle 5’li ölçek kullanılır.
• Likert ölçeğinin seçenekleri “Katılıyorum-Katılmıyorum” şeklindeki

cevaplardan ibarettir.
ÇOKLU
• Daha çok kişi tutum ve eğilimlerini ölçmek için kullanılır.
ÖLÇEKLER
• Oluşturma, doldurma ve uygulama açısından avantajlıdır.
• Likert ölçeğinde her ifade ayrı ayrı değerlendirilebilir, ifadeler arası ilişki
ve korelasyon incelenebilir. Ya da ölçekte yer alan tüm ifadelere ait
skorların toplanmasıyla elde edilen sonuç veya ortalama üzerinde
değerlendirme yapılabilir. Likert ölçeği bu özelliği nedeniyle toplamalı
ölçek olarak da bilinir.
81
Likert Ölçeği Örneği:
Aşağıdaki çatışma konusundaki ifadelere katılım derecenizi

belirtiniz. (1. Kesinlikle Katılmıyorum. 2. Az Katılıyorum. 3.
Orta derecede katılıyorum. 4. Katılıyorum. 5. Kesinlikle
ÇOKLU Katılıyorum.)
ÖLÇEKLER
Çatışma değişkenleri 1 2 3 4 5
İki taraf için de kabul edilebilir bir çözüm bulmaya çalışırım. X
Fikirlerimin kabul edilmesi için etkimi kullanırım X
Çalışma arkadaşımla anlaşmazlıklardan uzak durmaya çalışırım. X
82
2. SEMANTİK FARKLAR ÖLÇEĞİ:
✓Osgood, Suci ve Tannebaum tarafından 1957

yılında geliştirilen ölçek, tutumsal objeleri iki
kutuplu sıfatsal dereceleme ölçeğine göre
belirlemeye çalışır.
ÇOKLU
ÖLÇEKLER ✓İncelenmek istenen nesne, marka, ürüne ait çeşitli
özelliklere ilişkin tanımlamalar ya da ifadeler zıt
kutuplara gelecek şekilde 5 veya 7 noktalı bir
doğru etrafına yerleştirilir. Katılımcı bu iki zıt
kutupta verilen ölçekte yakınlık dercesine en
uygun noktayı işaretler.
83
ÇOKLU
ÖLÇEKLER
84
Stapel Ölçeği
Semantik farklar 1–7, -3+3, -

5+5 şeklinde de
ölçeklendirilebilir.
Örnek: A marketi hakkında;
+5
ÇOKLU +4
+3
ÖLÇEKLER +2
+1
Fiyat Uygunluğu
-1
-2
–3
-4
-5
85
✓Servqual ölçeği A. Parasuraman, Valarie
A.Zeithaml ve Leonard L. Berry tarafından 1988
yılında, hizmet veren kurumların hizmet kalitesini
ölçmek amacıyla geliştirilmiştir.
SERVQUAL
✓Kurumların verdiği hizmetlere ilişkin memnuniyeti
ÖLÇEĞİ ölçme konusunda fiziksel koşullar (4), güvenilirlik
(5), yanıt verme (4), güven (4), empati (5)
başlıkları altında toplam 22 soru likert ölçeğine
benzeyen kesinlikle katılıyorum ile kesinlikle
katılmıyorum arasında genellikle 7’li ölçekte ele
alınmaktadır.
86
ÖRNEK:
İlgili kurumun verdiği hizmeti kullanan bir kişi olarak, verilen hizmet
kalitesinden beklentinizi ve gerçekleşen memnuniyet düzeyinizi ‘Fiziksel
Koşullar Kriterini’ dikkate alarak belirtiniz. 1: Kesinlikle Katılmıyorum ile
7: Kesinlikle Katılıyorum arasında 7’li ölçeğinde değerlendirme yapınız.
SERVQUAL
ÖLÇEĞİ
87
• Kategori sayısı: Fazla kategori olması durumunda, veriler
az çarpıklık (normal dağılıma yaklaşma) ve yüksek
korelasyon eğilimi gösterir. Fakat kategori sayısı arttığında
cevaplayıcıların seçim yapması zorlaşmaktadır.
• Ölçeklerde denge: Olumlu ve olumsuz kategoriler birbirine

ÖLÇEKLERLE eşitse ölçek dengelidir. Ölçeğin dengeli olup olmaması
verilerin dağılımını etkilemektedir.
İLGİLİ ÖNEMLİ
NOKTALAR
• Tek veya çift sayıda kategori: Tek sayılı kategoriler
kullanıldığında orta nokta tarafsızlığı temsil eder. Tek sayılı
kategorileme tercih edilir. Fakat araştırmacı cevaplayıcıları
kararsızlıktan uzaklaştırmak istiyorsa çift sayıda
kategorilemeyi de tercih edebilmektedir.
88
• Zorlanmış veya zorlanmamış ölçek: Araştırmacı “Fikrim
yok” seçeneğini cevap alternatifleri arasına koymamışsa
ölçek zorlanmış ölçek olarak nitelendirilmektedir. Deneğin
konuyla ilgili fikri olmaması veya fikir beyan etmek
istememesi durumlarına karşı bu seçeneğin konulması
gerekmektedir.
ÖLÇEKLERLE
• Kategorilerin yapısı ve yazılı gösterimi: Cevaplayıcıların
İLGİLİ ÖNEMLİ özelliklerine göre sayısal, kelime, resimli ve grafikli
NOKTALAR gösterimden uygun olanı seçmek gerekmektedir.
• Ölçeğin fiziksel formu: Kategoriler yatay veya dikey

sıralanabilmekte, kutucuklar, satırlar, sürekli çizgiler ile de
ifade edilebilmektedirler.
89
✓Ölçen kişi,
✓Ölçülen nesne,
ÖLÇÜM HATASI ✓Kullanılan ölçme aracı,
✓Ölçmenin yarattığı ortam ve
✓Şans faktörlerinden kaynaklanabilir.
90
✓Tesadüfî hata: Rastsal olarak ortaya çıkabilen hata türüdür.
Örnek sayısı artırılarak giderilebilir.
✓Sistematik hata: Örnekleme sürecindeki hatalardan kaynaklanır

ve sonradan giderilmeleri mümkün değildir.
➢Örnekleme yönteminin doğru seçilmeyişi,
➢Anakitlenin yanlış tanımlanması,
➢Örnekleme çerçevesinin yanlış belirlenmesi,
ÖLÇÜM HATASI ➢Örneklerin doğru seçilmemesi ve
➢Örnek büyüklüğünün doğru hesaplanmaması.
𝑋𝑂 = 𝑇+ 𝐸𝑆 + 𝐸𝑅
𝑋𝑂 : Ölçüm sonucunda gözlenen değer

𝑇: Gerçek değer
𝐸𝑆 : Sistematik Hata
𝐸𝑅 : Tesadüfi Hata
GEÇERLİLİK:
Bir test veya ölçeğin ölçülmek istenen şeyi ölçme düzeyidir.
✓Ölçüm değerlerinde gözlemlenen, sistematik veya tesadüfi

hatadan kaynaklanmayan farklılığın, ölçülen özellikler
GEÇERLİLİK açısından nesneler arasındaki gerçek farklılığı yansıtma
derecesidir.
&
GÜVENİLİRLİK ✓Gerçek anlamda denendikten sonra araştırmageçerli bir
ölçüm için sistematik ve tesadüfi hata sıfır olmalıdır.
✓Verilerin geçerliliğini arttırmak üzere anket pilot çalışmayla

örneklemine uygulanabilir.
92
İçerik Geçerliliği:
✓Ölçüm aracının ölçülen kavrama ilişkin yeterli ve temsil

edici öğelere sahip olmasını ifade eder.
GEÇERLİLİK ✓Ölçülen kavramın öğeleri, ölçülmek istenen olguyu ne

TESTLERİ kadar çok temsil ederse geçerlilik de o kadar yüksek
olacaktır.
✓Ölçülmek istenen değişken boyutlarının yeterli sayıda

soru ile ölçülebilmiş olması ve anketin ölçülmek istenen
olguyu temsil edebilecek soruları içerip içermemesi ile
ilgilidir.
93
Kriterlere İlişkin Geçerlilik:
✓Ölçeğin bir kriteri baz alan değişkeni tahmin edebilme

düzeyidir. Diğer bir ifadeyle bu geçerlilik, ölçüm sonuçlarının
belirli bir kriterle yani bir standartla karşılaştırılması ile ortaya
konur. Bu kıyaslamayı gerçekleştirmenin iki yolu söz konusudur:
GEÇERLİLİK eşzamanlı geçerlilik ve tahminleyici geçerlilik testleri.
TESTLERİ
✓Eşzamanlı geçerlilik, test skorlarıyla eşzamanlı olarak elde
edilen kriter skorlarının ilişkilendirilmesiyle elde edilir.
✓Tahminleyici geçerlilik ise test skorlarıyla kriter skorlarının,

deneklere test tarafından tahmin edilenleri gerçekleştirebilme
şansı verildikten sonra ilişkilendirilmesiyle elde edilir.
94
Yapı Geçerliliği:
✓ Soruların ifade ediliş biçimiyle değişken boyutlarını belirleyici ve ortaya

çıkarıcı gücü olarak ifade edilebilir. Anketin hangi kavram ya da
özellikleri ölçtüğünün belirlenmesini içerir. Ölçeğin kullanımıyla elde
edilen sonuçların ölçek oluşturulurken dayandığı teorik yapıyı
yansıtma, bu teorik çerçeveye uyma düzeyidir.
GEÇERLİLİK
TESTLERİ ✓ Yapı geçerliliği, yakınsama (convergent) geçerliliği ve ayrıştırma
(discriminant) geçerliliği ile ortaya konmaktadır. Yakınsama geçerliliği
iki farklı ölçüm aracı ile elde edilen sonuçların birbiriyle
korelasyonunun çok yüksek olmasını ifade ederken, ayrıştırma
geçerliliği teoriye bağlı olarak iki değişkenin ilişkisinin olmasının tahmin
edilmesi ve ölçüm sonuçlarının da uygulamalı olarak bu doğrultuda
olmasını ifade etmektedir.
95
Güvenilirlik:
✓Ölçeğin tutarlılığını ifade etmektedir. Bir testin veya

ölçeğin, ölçmek istediği şeyi tutarlı biçimde ölçme
derecesidir.
GÜVENİLİRLİK ✓Ölçülmek istenen değişkenin ölçüm sonuçlarının, tekrar

aynı ölçeğin kullanılması halinde elde edilen sonuçlara
yakınlık düzeyidir.
✓Güvenilir bir test, benzer şartlarda tekrar uygulandığında

benzer sonuçlar verir.
96
GEÇERLİLİK VE
GÜVENİLİRLİK
ARASINDAKİ
İLİŞKİ
97
✓Test-Yeniden Test Güvenilirliği: Benzer anket formu iki
farklı zamanda farklı iki denek grubu üzerinde uygulanarak
sonuçlar arasındaki korelasyon katsayısı incelenir.
GÜVENİLİRLİĞİN
✓Alternatif Formlar Yaklaşımı: Aynı anketin eşdeğer iki ayrı
ÖLÇÜLMESİ formatı geliştirilerek 2-4 hafta arayla aynı deneklere
uygulanır ve sonuçlar arasındaki korelasyon incelenir.
98
İçsel Tutarlılık Analizi:
Çoklu ölçekte yer alan maddeler arasındaki korelasyon
değerine bakarak içsel tutarlılık analizi yapılır. İçsel tutarlılık
ölçümünde kullanılan yaklaşımlar:
• İkiye ayırma (split-half) güvenilirliği: Ölçekte yer alan

GÜVENİLİRLİĞİN maddeler tesadüfi olarak ikiye ayrılır ve iki yarının
ÖLÇÜLMESİ skorları arasındaki korelasyon incelenir.
• Cronbach alfa: (ölçeğin maddeleri arasındaki

korelasyon) Alfa değeri, olası tüm ikiye ayırma
kombinasyonları sonucu ortaya çıkacak olan ikiye
ayırma katsayılarının bir ortalamasını göstermektedir.
• Alfa değeri 0 ile 1 arasında değerler alır ve kabul edilebilir bir
değerin en az 0,7 olması arzu edilir. Ölçekte yer alan madde
sayısı arttıkça bu değer artmaktadır.
99
ANAKİTLE:
Araştırma sonuçlarının genellendiği, araştırma kapsamı

ANAKİTLE içerisinde yer alan ortak özelliklere sahip birimler bütünü
(POPÜLASYON,
EVREN, YIĞIN) Araştırmanın anakitlesini belirlemek, verilerin hangi
birimlerden elde edileceğini ve araştırma sonucunda yapılacak
genellemelerin kimleri veya neleri kapsayacağını saptamaktır.
100
Eleman:
• Anakitlenin her bir üyesi
ANAKİTLE • Ana kitlenin elemanı, işletme, nesne ya da birey olabilir.

(POPÜLASYON,
EVREN, YIĞIN) • Örneğin, A şehrindeki her bir bilgisayar firması
anakitlenin bir elemanıdır. XYZ firması bir elemandır.
Üretim sürecindeki her bir buzdolabı elemandır.
İzmir’deki bilgisayar kullanıcılarının her biri bir elemandır.
101
Örneklem : Anakitlenin alt kümesi
Örnekleme: Anakitleyi nitelik ve nicelik yönünden

temsil edebilecek ve yeterli sayıda elemanın
ÖRNEKLEME çekilmesi işlemi
&
ÖRNEKLEM
Anakitleden seçilen elemanlardan oluşur diğer bir
ifadeyle anakitlenin ya da popülasyonun tüm değil
bazı elemanları örneklemi oluşturmaktadır.
102
✓Araştırma için gerekli veriler ikincil kaynaklardan elde
edilemiyorsa, bu bilgilerin birincil veri kaynaklarından
toplanması gerekmektedir.
✓Bu ise zaman, maliyet vb. nedenler açısından çok zor

ÖRNEKLEME olacağı için ana kitlenin tümünü gözlemlemek veya
& saymak yerine onu nitelik ve nicelik bakımından
ÖRNEKLEM temsil edebilecek bir örneğin seçilmesi tercih
edilmelidir.
✓Bu örnekten elde edilen bilgilerin belirli bir olasılıkla

ana kitlenin özelliklerini de yansıttığı kabul edilir.
103
Örneklem :
Araştırma popülasyonu içerisinden amaca uygun

ÖRNEKLEM bir örnekleme yöntemiyle seçilen ve ana kitleyi
& temsil yeteneğine sahip birimler veya elemanlar
kümesi
ÖRNEKLEM
ORANI
• Ana kitle büyüklüğü N
• Örneklem büyüklüğü n
• Örneklem büyüklüğünün ana kitle büyüklüğüne
oranı: (n/N) örneklem oranı
104
Hedef Anakitle:
Anakitlenin içerisinden araştırmaya uygun olmayan
elemanların çıkartılmasıyla bulunan anakitleye hedef
HEDEF ANAKİTLE anakitle denmektedir.
&
ÖRNEKLEM Örneklem Çerçevesi:
ÇERÇEVESİ Araştırma örneğinin belirlenmesinde kullanılan anakitle
elemanlarının listesine örneklem çerçevesi denir. Kısaca
örneklem çerçevesi, örnekte yer alması mümkün olan
anakitle elemanlarının listesidir.
105
ARAŞTIRMANIN ANAKİTLESİNİN VE ÖRNEKLEMİNİN BELİRLENMESİ
106
Örneklemenin amacı örneğin içerdiği bilgilere
dayanarak ilgilenilen belirli bir anakitle hakkında
yargılara varmaktır.
• Parametre : Anakitledeki belirli bir değişkenin

tanımlayıcısı
PARAMETRE
&
• İstatistik: Örneklemdeki bir değişkenin tanımlayıcısı
İSTATİSTİK
107
PARAMETRE
&
İSTATİSTİK

ÖRNEKLEME
SÜRECİ
109
• Alınan örneğin anakitleyi doğru temsil etmesinde
veya araştırmanın güvenilirliğinin artmasında en
önemli unsurlardan biri örneği belirlemede
kullanılan yöntemin doğru seçilmesidir.
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ • Kullanılacak örnekleme yönteminin seçiminde
anakitle büyüklüğü ve anakitlenin elemanlarının
ele alınan özelliklerinin homojen olması ya da
olmaması önem taşımaktadır.
110
111
✓Örneklemin popülasyonu daha iyi temsil etmesi
ve daha geniş genellemelere ulaşılması önemli
olduğunda tesadüfi örnekleme yöntemleri
kullanılırken,
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
✓Zaman vb. kaynaklar veya diğer faktörler,
genellemelere ulaşılmasından daha fazla önem
taşıdığında ise çoğunlukla tesadüfi olmayan
örnekleme yöntemleri kullanılmaktadır.
112
Tesadüfi örnekleme, rastsal seçim kavramına
dayanmaktadır.
✓Her ana kitle elemanının, örneğe seçilme

konusunda 0’dan farklı bilinen bir seçilme olasılığı
TESADÜFİ vardır.
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ ✓Tesadüfİ örneklemede, anakitlede yer alan her
elemanın örnekte yer alma olasılığı bilinir.
✓Ana kitledeki her eleman örnekte temsil edilme

şansına sahip olduğundan bu yönteme temsili
örnekleme de denmektedir.
113
1. BASİT TESADÜFİ ÖRNEKLEME:
✓Anakitleyi oluşturan her bir elemanın örneklem

içinde yer alma olasılığı aynı ve birbirinden
TESADÜFİ bağımsızdır.
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
✓Elemanların birbirinden bağımsız olarak seçilme
şansları = n/N
✓Anakitlenin sınırları bellidir ve her bir elemana

tek bir numara verilerek liste oluşturulur.
114
1. BASİT TESADÜFİ ÖRNEKLEME:
✓Hazırlanan listeden örneğe alınmak istenen elemanların

numaraları çeşitli yöntemlerle (rastsal sayılar tablosu,
bilgisayar vb.) rastsal olarak belirlenir ve örneklem
sayısına ulaşılıncaya kadar eleman seçilmeye devam edilir.
TESADÜFİ
ÖRNEKLEME ✓Kişisel yargıların en az olduğu ve sonuçların
YÖNTEMLERİ genellenebilme imkanının en fazla olduğu yöntemdir.
✓Zaman ve maliyet açısından dezavantajlıdır.
✓Anakitle elemanlarının araştırma konusuyla ilgili

özellikleri homojen olmalıdır.
115
1. BASİT TESADÜFÎ ÖRNEKLEME ÖRNEĞİ:
18-25 Eylül tarihleri arasında bir fabrikada çıkan öğlen

yemeğinde 1000 işçi yemek yediği varsayılsın.
TESADÜFİ • Bu işçiler arasından 100 kişilik örnek alınarak
ÖRNEKLEME yemekten memnun olup olmadığı ölçülmek istensin.
YÖNTEMLERİ
• Her bir elemanın örneğe girme şansı birbirinden
bağımsız ve 0,10’dur.
• 100 kişi, yemek yiyenlerin listesinden rastsal sayılar

seçilerek belirlenir.
116
2. SİSTEMATİK ÖRNEKLEME (SYSTEMATIC SAMPLING):
Örneklemde yer alacak elemanlar tarafsız olarak oluşturulan

listeden tesadüfî olarak belirlenen bir başlangıçtan sonra
her k. elemanın (k=N/n) seçilmesiyle belirlenir.
TESADÜFİ
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
117
3. TABAKALI ÖRNEKLEME (STRATIFIED SAMPLING):
✓Anakitle, her elemanı yalnız ve yalnız bir sınıfa ait olmak üzere
sınıflara bölünmüştür.
✓Sınıflara ayırmada kullanılabilecek bazı ölçütler; departmanlar,

TESADÜFİ mamul türü, yaş, endüstri türü vb.
ÖRNEKLEME ✓Anakitleyi oluşturan elemanların araştırma konusu ile ilgili

YÖNTEMLERİ özelliklerinin heterojen olması durumunda kullanılır.
✓Özellikle sosyal bilimler alanında çoğu araştırmada popülasyon,

birbirinden farklı özelliklere sahip (cinsiyet, yaş grubu, öğrenim
durumu, gelir düzeyi vb) gruplardan oluşmaktadır.
✓Farklı özelliklere sahip bu gruplara ait elemanlar basit tesadüfi

ya da sistematik örnekleme ile seçildiğinde her grup anakitle
içinde doğru biçimde temsil edilemeyebilirler.
118
✓Tabakalı örneklemede farklı gruplar kendi içerisinde homojen

gruplara ayrılır.
TESADÜFİ ✓Homojen grupların her birinin anakitle içindeki oranları

belirlenir.
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
✓Daha sonra örneklem büyüklüğü saptanır ve belirlenen her
tabakanın oranına göre örnek içinde yer alması gereken
elemanlar basit tesadüfî örnekleme ya da sistematik örnekleme
ile seçilir.
✓Böylelikle her tabakayı temsil edecek birimlerin seçiminde her

tabakadaki elemanlar eşit seçilme şansına sahip olmaktadır.
119
Örnek:
Yüksek, orta ve düşük gelir düzeyine göre iş doyumunun
farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesinde tabakalı örnekleme
yöntemi kullanılmak istendiğinde popülasyon 3 alt tabakaya
ayrılır. Popülasyon N=1000 kişi ve bunların 100’ü yüksek, 500’i
TESADÜFİ orta ve 400’ü düşük gelir tabakasında ise, bu tabakaların oranları
sırasıyla,
ÖRNEKLEME ✓Yüksek gelirli bireylerin oranı: %10 (=100*100/1000=%10)
YÖNTEMLERİ ✓Orta gelirli bireylerin oranı: %50 (=500*100/1000=%50)
✓Düşük gelirli bireylerin oranı: %40 (=400*100/1000=%40)
Araştırmada n=300 kişilik örnek alınacaksa her tabakadan örnekte
yer alacak,
✓0,10*300= 30 (yüksek gelirli)
✓0,50*300=150 (orta gelirli)
✓0,40*300=120 (düşük gelirli) eleman seçilmelidir.
120
4. KÜME ÖRNEKLEME (CLUSTER SAMPLING):
✓Kümeleme yoluyla örneklemede popülasyon K tane

kümeye ayrılır ve popülasyonun her elemanı yalnızca bir
kümede yer alır. Bu yönüyle tabakalı örneklemeye
TESADÜFİ benzemektedir.
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ ✓Örneğin, İzmir ili için tüm seçmen kütüklerini ele almak
yerine İzmir ilçelere ayrılabilir. Bir seçmen yalnızca bir
ilçede yer almalıdır. Önce ilçeler içinden rastgele örnekler
seçip (örneğin 5 ilçe) bu ilçelerdeki seçmenlerin tümüne
ait bilgiler toplanabilir ya da bu ilçelerin her biri içinden
yine rastlantısal örnekler oluşturulabilir.
121
✓Kümeleme yoluyla örnekleme, küme elemanları heterojen

olduğunda daha iyi sonuç vermektedir.
TESADÜFİ ✓Bu yöntemde tesadüfi olarak seçilen elemanlar değil

ÖRNEKLEME kümelerdir.
YÖNTEMLERİ
✓Tek Aşamalı Kümeleme: Popülasyon kümelere ayrılır ve
bu kümeler eğer homojen bir yapıya sahipse tesadüfi
olarak belirlenen kümedeki tüm elemanlar araştırmanın
örneklemine alınır.
✓İki Aşamalı Kümeleme: Alt kümelerden örnekleme
alınacak elemanların da olasılıklı olarak seçilmesi.
122
✓En güvenilir örneği elde etme yerine, en düşük maliyetle

en doğru örneği elde etmek amaçlanır.
TESADÜFİ ✓Sağlıklı bir anakitle çerçevesinin elde bulunmaması ya da

çok büyük bir ana kitleden çekim yapmanın çok zor olması
ÖRNEKLEME durumunda uygulanır.
YÖNTEMLERİ
✓Kümelerin oluşturulmasında, bölge, şehir, banka şubeleri,
sınıflar, işletmeler, hastaneler, üniversiteler vb. özellikler
kullanılabilir.
123
5. ALANLARA GÖRE ÖRNEKLEME (AREA SAMPLING):
✓Coğrafik sınıflar oluşturulmaktadır.
✓Araştırma bölge, şehir gibi tanımlanabilir coğrafik

TESADÜFİ alanlardan oluşan bir anakitleyi kapsıyorsa bu yöntem
ÖRNEKLEME kullanılabilmektedir.
YÖNTEMLERİ
✓Yöntem aslında kümeleme yoluyla örneklemenin bir
türüdür.
124
5. ALANLARA GÖRE ÖRNEKLEME (AREA SAMPLING):
✓Araştırmacı araştırma konusu bölgenin haritasını çıkarır ve

harita üzerinde birbirine eşit alanlar oluşturur.
TESADÜFİ ✓Daha sonra her bir alanı bir küme olarak düşünür. Sonra
ÖRNEKLEME yaratılan alanlardan örneğin elemanları seçilir.
YÖNTEMLERİ
✓Yerel TV ve radyolar gibi belirli coğrafik alanlarda faaliyet
gösteren işletmeler o bölgede yaşayan bireylerin ilgi
alanlarını, tutumlarını ve davranışlarını belirlemede bu
örnekleme yöntemini kullanabilirler.
125
6. İKİLİ ÖRNEKLEME (DOUBLE SAMPLING):
✓Hakkında bilgi toplanmış bir grubun bir alt kümesine

ilişkin ileride tekrar bilgi toplanması gerektiğinde
kullanılabilmektedir.
TESADÜFİ ✓İlgilenilen gruba ilişkin veri toplanması ve daha sonra bu

ÖRNEKLEME grubun bir alt grubu (örneklemi) alınarak konunun daha
YÖNTEMLERİ detaylı incelenmesi durumunda kullanılan yöntemdir.
✓Örneğin, şirket yöneticilerine bir anket yapılmıştır.

Yöneticilerin işletmenin o problemine ilişkin daha fazla
bilgisi olacağı düşünülen bir alt grubu oluşturulur (üst
düzey yöneticiler gibi) ve ek sorularla anket bu gruba
yeniden uygulanır.
126
✓Her elemanın örneğe seçilme şansı eşit değildir.
TESADÜFİ ✓Araştırmacının amaçları ve sübjektif değer

yargılarına göre örneklem oluşturulacaksa
OLMAYAN tesadüfî olmayan örnekleme uygundur.
ÖRNEKLEME
YÖNTEMLERİ
✓Anakitlenin homojenliği ve seçimi yapanın bilgi
ve becerisi bu yöntemin başarısında etkilidir.
127
1. KOLAYDA ÖRNEKLEME (CONVENİENCE SAMPLING):
✓Ulaşılabilen ve/veya isteyen herkes örnekleme dahil

edilir. Denek bulma işlemi istenen örnek sayısına
ulaşılıncaya kadar devam eder.
TESADÜFİ
OLMAYAN ✓Telefon anketleri, internette yapılan anketler…
ÖRNEKLEME
✓Örneğin, psikolojiyle ilgili bir araştırma yapacak
YÖNTEMLERİ öğretim üyesinin maliyeti çok az olması nedeniyle
gönüllü öğrenciler belirleyerek o öğrencileri
örnekleme dahil etmesi.
✓Yöntemin, basit ve çabuk uygulanabilirlik gibi

avantajları olmasına rağmen, anakitle özelliklerini
tahminlemede ne kadar iyi olduğu tartışılabilir.
128
2. KASTİ ÖRNEKLEME (JUDGEMENTAL
SAMPLING):
✓Araştırma elemanları konusunda en fazla bilgisi

olan kişi, popülasyonu en iyi temsil edeceğine
TESADÜFİ inandığı elemanları (kişileri) seçer.
OLMAYAN
ÖRNEKLEME ✓Yöntem kolay olmasına karşın kişinin subjektif
YÖNTEMLERİ yargısına dayanmaktadır.
✓Örneğin, hiperaktif çocuklar konusunda çalışan

bir araştırmacı, bu çocuklar içerisinden kendi
yargısına bağlı olarak geneli yansıtacağına
inandığı ve tipik hiperaktivite özelliklerini
gösterenleri örneklem olarak alabilir.
129
3. KOTA ÖRNEKLEME (QUOTA SAMPLING):
✓Tabakalı örnekleme yönteminde olduğu gibi anakitle alt

bölümlere (tabakalara) ayrılır.
TESADÜFİ ✓Araştırmacı her alt tabakanın temsili için kota koyar.

OLMAYAN
✓Bu kota tabakalı örneklemede olduğu gibi her alt tabaka
ÖRNEKLEME ya da tabakanın anakitle içerisindeki oranına göre
belirlenir.
YÖNTEMLERİ
✓Bu yöntemde örneğe girecek elemanlar tesadüfi olarak
değil araştırmacının kendi isteğine göre belirlenir.
✓Tabakalı örnekleme yönteminin tesadüfi olmayan

biçimidir.
130
3. KOTA ÖRNEKLEME ÖRNEĞİ:
Tüketicilerin satın alma eğilimlerinin belirlenmek istendiği

bir çalışmada, ana kitlenin özelliklerinin temel
belirleyicilerinden biri de yaş olsun. Anakitleyi oluşturan yaş
TESADÜFİ grupları ana kitledeki oranla örnekleme de yansıtılır.
OLMAYAN
ÖRNEKLEME ✓Eğer anakitleyi oluşturan tüketicilerin %25’i 25-35 yaş
YÖNTEMLERİ arasında ve örneklem büyüklüğü 300 ise örneklemde yer
alacak en fazla 75 kişinin de bu yaş grubunda olması
gerekir.
✓Bu doğrultuda 25-35 yaş arasındaki 75 tüketici ile

görüşülür. Fakat bu 75 kişinin kim olacağını araştırmacı
seçmektedir.

4. KARTOPU ÖRNEKLEME (SNOWBALL SAMPLING) :
✓Bu yöntemde araştırmacı ulaşabileceği ilk elemanı

belirler. Bu elemandan elde ettiği bilgilerle diğer
elemanlara ve bu şekilde zincirleme olarak anakitleyi
TESADÜFİ temsil eden örneğe ulaşmaya çalışır.
OLMAYAN
ÖRNEKLEME ✓Genellikle anakitle elemanlarının spesifik özellikleri veya
YÖNTEMLERİ bilgileri olduğunda fakat bu elemanlara ulaşmak zor
olduğunda kullanılmaktadır.
✓İlk örneklem grubu tesadüfi veya tesadüfi olmayan

örnekleme yöntemleriyle seçilebilir. Fakat diğer
elemanlar, ilk seçilen bireylerin tavsiyelerine ve verdikleri
bilgiye göre seçilmektedir.

KARTOPU ÖRNEKLEME ÖRNEĞİ:
✓Türkiye’deki büyük firma yöneticilerinin kariyerlerini

incelemek isteyen ve part-time olarak bu firmalardan
TESADÜFİ birinde çalışan bir araştırmacı öncelikle kendi firma
yöneticisiyle görüşebilir.
OLMAYAN
ÖRNEKLEME ✓Sonraki görüşmeyi ya da görüşmeleri bu görüşmede
YÖNTEMLERİ yöneticisinin önerdiği kişi veya kişilerle yapabilir.
✓Temsil gücü çok düşüktür çünkü ilk kişiden sonra ulaşılan

kişiler de ilk kişi ve sonrasındakilerin tavsiyesine
dayandığından benzer özellikleri yansıtması beklenebilir.

✓Örnek istatistiklerine bakarak anakitle parametresi
hakkında doğru bir yargıya varabilmek için örneklem
büyüklüğünün (hacminin) doğru belirlenmesi
gerekmektedir.
✓Örneklem büyüklüğü fazla olduğunda anakitle hakkında

yapılan genellemelerde yanılma payı da azalacaktır.
ÖRNEKLEM
BÜYÜKLÜĞÜ ✓Özellikle anakitle heterojen yapıda ise örnek büyüklüğü
de fazla olmalıdır.
✓Fakat anakitleyi temsil yeteneği yüksek olan bir örneklem

seçerken araştırmacının aynı zamanda verilerin
toplanmasındaki maliyet ve zaman gibi faktörleri de göz
önünde bulundurması gerekmektedir.
Örneklem büyüklüğünün belirleyicileri;
✓Araştırmacının verileri için öngördüğü hassasiyet derecesi,

✓Tolere edebileceği hata payı,
✓Uygulayacağı analizin türü,
ÖRNEKLEM ✓Anakitlenin büyüklüğü,
BÜYÜKLÜĞÜ ✓Araştırmanın yapısı,
✓Değişken sayısı,
✓Benzer çalışmalarda kullanılan örneklemlerin büyüklüğü,
✓Zaman ve maliyet kısıtları vb. faktörler…
135
ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ NE OLMALI?
1. Olabildiğince fazla veri toplamak
ÖRNEKLEM (Ulaşılabilirlik ve maddi yönden kısıtlar olabilir. Kaynak israfına

BÜYÜKLÜĞÜ neden olabilir. Anakitle 1000 ise 800 veri toplamak çok mantıklı
olmaz. Örneklem büyüklüğünün sayısı arttıkça anlamlılık artma
ihtimali artar.)

ÖRNEK BÜYÜKLÜĞÜ NE OLMALI?
2. Örneklem büyüklüğü formülleri ile hesaplanan 384 sayısı
ÖRNEKLEM
BÜYÜKLÜĞÜ

ÖRNEK BÜYÜKLÜĞÜ NE OLMALI?
3. Testin gücüne göre veri toplamak
ÖRNEKLEM
BÜYÜKLÜĞÜ
Testin gücünü en az %80 olması beklenir.

G-power diye bir uygulama var. Kullanılabilir.
(https://www.psychologie.hhu.de/arbeitsgruppen/allgemeine-psychologie-
und-arbeitspsychologie/gpower.html )
Koşul başına ne kadar örnek gerektiğini gösterir.
✓Örneklem büyüklüğünün sağlanması elde edilen tüm
sonuçların genellenebileceği anlamı taşımaz.
ÖRNEKLEM ✓Doğru örneklem büyüklüğü ile çalışmak önemli ancak

BÜYÜKLÜĞÜ genelleme boyutu daha çok örneklem seçim yöntemiyle
alakalıdır.

✓Tesadüfî hata: Rastsal olarak ortaya çıkabilen hata türüdür.
Örnek sayısı artırılarak giderilebilir.
✓Sistematik hata: Örnekleme sürecindeki hatalardan kaynaklanır

ve sonradan giderilmeleri mümkün değildir.
➢Örnekleme yönteminin doğru seçilmeyişi,
➢Anakitlenin yanlış tanımlanması,
➢Örnekleme çerçevesinin yanlış belirlenmesi,
ÖRNEKLEM ➢Örneklerin doğru seçilmemesi ve
HATASI ➢Örnek büyüklüğünün doğru hesaplanmaması.
𝑋𝑂 = 𝑇+ 𝐸𝑆 + 𝐸𝑅
𝑋𝑂 : Ölçüm sonucunda gözlenen değer

𝑇: Gerçek değer
𝐸𝑆 : Sistematik Hata
𝐸𝑅 : Tesadüfi Hata

AŞAMALARI
4. VERİ KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ

VERİ VE VERİ KAYNAKLARI
• İKİNCİL VERİLER
• BİRİNCİL VERİLER
• Birincil Veri Toplama Yöntemleri
• Deney
• Gözlem
• Gözlem Teknikleri
• Gözlemin Avantaj ve Dezavantajları
• Anket
• Anket Türleri
• Anket Formunun Tasarlanması
• Anket Formunda Yer Alan Soru Türleri
• Mülakat
• Mülakat Tasarımı
• Mülakat Biçimleri
142
✓Araştırma probleminin çözümü için değişkenlerin
ölçümüyle veya gözlemiyle elde edilen bilgilere veri
denmektedir.
VERİ ✓Araştırma sürecinde, anlam çıkarmak veya sonuca

varmak için kullanılan nicelikler, olaylar, kayıtlar veya
sayılar kümesidir.
✓Bir gözleme veya ölçmeye dayanır.
143
İkincil Veri:
✓ Farklı amaçlarla daha önceden derlenmiş olan veri setleri
✓ Araştırmayı yapan kişiden farklı kişiler tarafından toplanmış bilgiler
✓ Web siteleri: Farklı şirket veya organizasyonların web siteleri, online

veritabanları,
İKİNCİL VERİLER ✓ Yerel veya merkezi düzeydeki resmi kuruluşların çalışmaları, raporları,
bütçeler, ithalat ve ihracata yönelik kurallar, (TÜİK, Merkez Bankası,
VE KAYNAKLARI DPT, Borsa İstanbul gibi kurumların raporları)
✓ Kanunlar, düzenlemeler ve mahkeme kararları,
✓ Üniversite, araştırma geliştirme kuruluşları, danışmanlık şirketleri,
ticaret odaları, meslek odaları, sendikalar vb. kurumların çalışmaları
ve raporları,
✓ Demografik özellikler, gelir durumu ve tüketim eğilimlerine ilişkin
nüfus sayımı sonuçları,
144
✓Problem alanına ilişkin akademik ve kurumsal dergiler,
✓Belirli bir disiplin veya problem alanının gelişimine ilişkin

geçmişteki çalışmalar,
✓Problemle direkt veya endirekt ilişkili olan her tür basılmış

materyal (kitap vs.),
İKİNCİL VERİLER
VE KAYNAKLARI ✓Ticari araştırma firmalarından satın alınan bilgiler,
✓Uluslararası ticaret web siteleri,
✓Öğrenciler tarafından yazılan tezler ve çalışma raporları,
✓Uluslararası karşılaştırmaların konu edildiği çalışmalar: OECD,

IMF, WTO, EU gibi örgütlerin veritabanları.
145
✓Zaman ve maliyet tasarrufu
✓Uygun yöntem veya veriyi önerme
✓Birincil verilerle elde edilen sonuçlarla kıyaslama yapabilmek
için veri oluşturma
✓“Yeterince cevap alamama riski”ni ortadan kaldırma
✓Araştırmacının kuramsal altyapıya daha fazla zaman ayırmasına
İKİNCİL VERİ imkan tanıma
✓Yeniden analiz edilmesiyle görülmemiş yeni sonuçlara
AVANTAJLARI ulaşabilme
✓Daha önce farklı amaçlar için toplanması
✓Araştırmacının amacına uymama ihtimali
✓Değişkenlerin tanımının veya ölçüm birimlerinin farklı
olabilmesi
✓Doğruluğunu kanıtlamak araştırmacının sorumluluğunda
✓Ticari amaçlı verilere ulaşmanın yüksek maliyetli olması
146
Birincil Veri:
✓ Spesifik bir amaç için değişkene ilişkin bilginin orijinal kaynağından ve

doğrudan araştırmacı tarafından toplanmasıyla elde edilen veridir.
✓ Araştırmacının, çalışması için ihtiyaç duyduğu özgün verileri değişik
araçlar kullanarak kendisinin toplaması ile oluşan veriler
✓ Yapılmakta olan belirli bir çalışma için toplandıklarından araştırma
BİRİNCİL VERİ problemi ve araştırmanın amacıyla daha tutarlı olması
✓ Davranışlar, tutumlar, algılar gibi konularda araştırma yapılması için
ikincil verilerden daha uygun olması
✓ Zaman alıcı ve yüksek maliyetli
✓ Verilere ulaşılması zor
✓ Araştırmacının birincil verilerin toplanmasında hangi yöntemi
kullandığı ve bu yöntemi nasıl kullandığı araştırmanın güvenilirliği için
çok önemlidir.
✓ Araştırmacı, cevaplayıcılara bağlı
147
✓Statü ve Mesleki Durum Verileri
✓Psikolojik veya Hayat Tarzına İlişkin Veriler
✓Tutum ve Fikirlere İlişkin Veriler
BİRİNCİL VERİ ✓Farkındalık ve Bilgi Sahibi Olmaya İlişkin Veriler

TÜRLERİ
✓Niyet veya Eğilime İlişkin Veriler
✓Motivasyona İlişkin Veriler
✓Davranışa İlişkin Veriler

148
Birincil Veri
Deney Gözlem
İletişim
Anket Mülakat
BİRİNCİL VERİ
İnsan
TOPLAMA Mekanik
Posta
YÖNTEMLERİ Telefon, internet
Kişisel
Grup
149
✓Bir varsayımın sınanması amacı ile koşulları deneyi yapan
tarafından hazırlanan ve bağımsız değişkenin bağımlı
değişken üzerindeki etki ya da yönünü ortaya koymayı
amaçlayan bir gözlem türü
DENEY ✓Araştırmacı bir değişkeni belirli bir ortamda manipüle

ederek bu değişkenin ilgilenilen konuyu etkileyip
etkilemediğini gözlemlemektedir.
✓Araştırmacı bağımsız ya da açıklayıcı değişkeni manipüle

ederek öne sürülen bağımlı değişkenin bu müdahaleden
etkilenip etkilenmediğini inceler.
150
• Tekstil sektöründeki bir işletmenin üretim müdürü, fabrikadaki
ışıklandırma seviyesinin, dikiş makinelerinde çalışan işçilerin üretim
düzeylerindeki etkisini araştırmak istemektedir.
• Öncelikle 60 işçinin üretim düzeylerinin mevcut ışıklandırma sisteminde

(60 wattlık ampuller kullanıldığında) ne kadar olduğu 15 gün boyunca
ölçülür.
• Daha sonra bu 60 işçi 20’şer kişilik 3 alt gruba ayrılır. 20 kişilik bir grup
aynı ışıklandırma seviyesinde 15 gün boyunca çalışır. Bu süre boyunca
diğer 20 kişilik gruplardan biri 75 wattlık diğer grup da 100 wattlık
DENEY ÖRNEĞİ ampullerin aydınlattığı ortamda çalışır.
• 15 günlük sürenin sonunda 3 gruptaki çalışanların üretim miktarları

hesaplanarak karşılaştırılır.
• Eğer mevcut aydınlatma ile çalışan 20 kişinin (kontrol grubu) üretim

miktarında değişme olmazken, aydınlatmanın arttığı diğer gruplardaki
çalışanların (deney grupları) üretim düzeyleri aydınlatma arttıkça
yükselmişse bu durumda aydınlatma (manipüle edilen bağımsız
değişken) ile üretim miktarı (bağımlı değişken) arasında nedensel ilişki
olduğu kabul edilir.
151
✓Bağımsız değişkene müdahale etme imkanı vermesi
✓Deneylerin farklı değişken kombinasyonlarıyla tekrarlanması

ile farklı ilişkilerin ortaya konabilmesi
✓Laboratuar deneylerinde ortamın yapay olması nedeniyle

deneklerin olumsuz tutumlarına ve değişik davranmalarına
yol açabilmesi
DENEY
✓Bazı deneylerin çok yüksek maliyetli olabilmesi
✓Deneylerin genellikle mevcut ya da çok yakın gelecekteki

problemlere odaklandığında daha etkin olması ve daha
önceden yapılan deneylerin sonuçlarının mevcut sorun için
spesifik bilgi vermemesi
✓Bireyleri manipüle etmenin etik olmayan boyutları olmamalı
152
✓Gözlem, bir nesnenin, olayın ya da insanın belli bir amaç
doğrultusunda dikkatli ve planlı bir biçimde izlenmesi ve
incelenmesidir.
✓Gözlem işlemini yapan bir veya birden fazla gözlemci

vardır. Araştırmacı verileri gözlem yöntemiyle toplarken
GÖZLEM bir anlamda gözlemci olmaktadır. Gözlem yönteminde
örneklem kendi doğal ortamında ya da laboratuar
ortamında gözlemlenerek hareketleri, davranışları,
ifadeleri veya ilgilenilen diğer özellikleri kaydedilebilir.
✓Gözlem yöntemiyle veri toplama planı; kim, ne, ne

zaman, nasıl, nerede ve ne kadar sorularına yanıt verir.
153
✓İnsanlar tarafından yapılan gözlemler
✓Mekanik yollarla yapılan gözlemler

GÖZLEM
TÜRLERİ ✓Katılımsız Gözlem
✓Katılımlı Gözlem
154
✓Gözlem, uygulanış biçimine göre katılımlı ve katılımsız gözlem
olmak üzere iki değişik biçimde yapılabilir. Katılımsız gözlemde
gözlemci, gözlenen olay veya grubun içinde yer almazken katılımlı
gözlemde gözlenen olay veya grubun içinde bulunur ve o olayın
bir parçası ya da o grubun bir üyesi gibi davranır.
KATILIMSIZ
& ✓Araştırmacı, yöneticinin ofisteki vaktini nasıl geçirdiğini ofisin bir
KATILIMLI köşesinde oturarak gözlemler ve kaydeder. Belirli bir süre farklı
yöneticilerin davranışlarını gözlemleyerek ofislerinde nasıl vakit
GÖZLEM geçirdikleri konusunda genellemelere ulaşır.
✓Örgütlerdeki çalışma gruplarında grup dinamiklerini incelemek

isteyen bir araştırmacı bir şirkete çalışan olarak girerek ve çalışma
grubunun bir parçası olarak grup dinamiklerini gözlemleyerek
öğrenebilir.
155
• Araştırma amacına göre gözlemde odaklanılacak davranışlar belirlenmelidir.
Gözlemci bir anda sadece tek bir davranışı gözlemlemelidir.
• Gözlemci gözlem yaptığı konuyla ilgili kayıt tutmasına yardımcı olacak araçları iyi
belirlemeli ve bunların kullanımını öğrenmelidir. Gözlem anında kayıt tutabilmek
için kontrol çizelgeleri, kontrol listeleri, gözlem formları, ses kayıt cihazları, video
GÖZLEMCİNİN kayıt cihazları vb. gibi araçlar kullanılabilmektedir.
DİKKAT ETMESİ • Gözlem yapılacak olgulara ilişkin ön bilgiler toplanmalı ve gözlem konusuyla ilgili
GEREKEN gözlemcinin her türlü eğitiminin tam olması sağlanmalıdır.
ÖNEMLİ • Gözlem yapılacak zaman veya zaman dilimleri önceden belirlenmelidir. Gözlemci
sadece aynı gün ya da saatlerde değil rastgele zaman dilimlerinde birkaç defa
KRİTERLER gözlem yapmalıdır. Zaman dilimleri araştırmaya uygun olarak, 30 saniye, 5
dakika, 15 dakika, 1 saat gibi dilimlerde belirlenmelidir.
• Gözlemci gözlem yaptığı denekleri rahatsız etmemeli, gereksiz ilişkilere

girmemeli ve yönlendirici olmamalıdır.
156
✓ Doğal ortamda yapılan gözlemlerin kişisel yargılardan uzak olması
✓ Anket yöntemine göre daha objektif olması ve daha güvenilir verilere
ulaşılmasını sağlaması
✓ Uygulaması kolay
✓ Hızlı bilgi toplanmasına olanak sağlaması
✓ Küçük çocuklar veya işleri çok yoğun olan yöneticiler gibi diğer
yöntemlerle bilgi alınması zor olan kişileri gözlemleyerek bilgiye
ulaşılmasını sağlaması
GÖZLEMİN
AVANTAJ VE ✓ Her tür bilginin toplanmasına uygun olmama
DEZAVANTAJLARI ✓ Zaman alıcı
✓ Kayıt için mekanik ve elektronik araçların kullanılmaması halinde,
olayın ayrıntılarını yakalama veya hatırlamanın zor olabilmesi
✓ Bazı durumlarda gözlem maliyetinin yüksek olabilmesi
✓ Kişilerin düşünce ve tutumları; davranışları, yüz ifadeleri ve
mimiklerinden tahmin edilebilse de bilişsel düşünme süreçleri
gözlemlenemez.
✓ Gözlem altında olduklarını anlayan kişilerin olağan davranışlarını
değiştirebilmeleri

✓Cevaplandırıcının önceden belirli bir düzen ve yapıda
oluşturulan sorulara karşılık vermesiyle veri elde etme yöntemi
✓Birincil kaynaklardan bilgi toplamak için hazırlanan sistematik

bir soru formu
✓Soru formunun geçerliliği ve güvenilirliği araştırılmalı (pilot

ANKET test)
✓Bilgisayar destekli programlar ile analizin daha kolay olması
✓Yüksek sayıda kişiye ulaşılabilmeyi sağlaması
✓Anket uygulanan kişilere tekrar ulaşmanın çok zor olabilmesi
158
✓ Anket kısa tutulmalıdır
✓ Basit, net ve anlamı açık bir dil kullanılmalıdır
✓ Sorularda saklı ve gereksiz varsayımlardan kaçınılmalıdır
✓ Soruların, daha çok tercih edilen ya da istenen cevapların neler
olduğunu gösterecek ipuçlarını içermemesi gerekir
ANKETİN ✓ Tutarlılığı kontrol edilmelidir
OLUŞTURULMASI ✓ Cevapların nasıl kodlanacağı planlanmalıdır
SÜRECİNDE ✓ Cevaplayıcının işi basite indirgenmelidir
DİKKAT EDİLMESİ ✓ Net açıklamalar konulmalıdır
GEREKEN ✓ Amacı açık ve net olmayan her öğe için mantıksal gerekçe verilmelidir
KRİTERLER ✓ Anketin ilgi çekici ve profesyonel bir görünüşe sahip olması
sağlanmalıdır
✓ Pilot test yapılmalıdır
✓ Araştırma probleminin tüm değişkenlerini içerip içermemesi
konusunda anketi son olarak gözden geçirmek gerekir
159
✓Mülakat, araştırmacı ile araştırdığı konu arasında iletişime
dayanan bir veri toplama tekniğidir. Mülakat genellikle bir
alan araştırması biçiminde uygulanmaktadır ve tanımlama
ve keşif amacıyla yapılmaktadır.
✓Sözel olarak bilgi toplama,

MÜLAKAT
✓Araştırma konusunda ilgili kişilerden sorulacak sorular
çerçevesinde bilgi alma ve
✓Araştırmacının soru sorarak veri toplaması
160
Biçimsel mülakat
✓ Önceden belirlenmiş standart sorular
✓ Kişinin cevapları genellikle önceden kodlanmış cevaplar olan
standart çizelgeye kaydedilir
✓ Zaman kaybını önleyici ve ilk kez mülakat yapanlar için de uygun
✓ Elde edilen cevapların tasnifi ve analizi kolay
Yarı biçimsel mülakat

MÜLAKAT ✓ Görüşülecek konu ve sorulacak sorulara ilişkin bir liste var
✓ Bu liste mülakattan mülakata değişebilir
TÜRLERİ ✓ Bazı sorular çıkarılabilir, soru eklenebilir ya da soruların sırası
farklılaştırılabilir.
Biçimsel olmayan mülakatlar

✓ İlgilenilen genel bir alanda var olan bilgiyi detaylı olarak açığa
çıkarmak üzere yapılırlar
✓ Önceden belirlenmiş soru listesi yok
✓ Görüşülen kişinin istediği boyutlarda (daha sınırsız) fikir belirtmesi
söz konusu
161
✓Yüz Yüze Mülakat
✓Telefonla veya İnternetle Mülakat
MÜLAKAT ✓Grup ile Yapılan Mülakat

BİÇİMLERİ ✓Paneller
✓Odak grup
✓Nominal grup tekniği
162
• Yüzyüze mülakatla örneklem içine okuma-yazma bilmeyenler de dahil
edilebilir
• Görüşülen kişi anlayamadığı soru konusunda açıklama isteyebilir.
Böylece elde edilen verilerin geçerliliği artmış olur
• Cevaplanmayan soru kalmaz ve örnekleme giren kişilerin
tamamından veri toplamak mümkün olur
• Araştırmacı ilave sorularla eksik kalan konuları tamamlayabilir
MÜLAKAT
• Zaman alıcı
AVANTAJ VE • Birden fazla kişi yaparsa maliyetli
DEZAVANTAJLARI • Mülakatı yapanların araştırılan konuda eğitilmeleri gerekli
• Mülakatların yüz yüze olması durumunda subjektiflik ve önyargı
oluşma ihtimali var
• Biçimsel olmayan mülakatlarda elde edilen bilgilerin tasnifi ve analizi
oldukça zor
• Cevapların kaydedilmesi için kayıt cihazı kullanılabilir fakat bu
cevaplayıcı rahatsız edebilir
• Mülakat süresi önceden belirtilerek bu süreye uyulmalıdır.
163

Araştirma Yöntemleri̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Araştirma Yöntemleri̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

DOÇ. DR. EJDER AYÇİN

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ İŞLETME FAKÜLTESİ

sistemli düşünsel çabalardır.

✓Görgüllük, bilginin konusunu oluşturan olay ya da

✓Bilimsel bilginin görgül olması, gözlemler yoluyla

➢ Dünya ve Bilimleri ➢ Veterinerlik Sosyal

BİLİMSEL ✓Bilimin süreç yönü

✓planlı ve sistemli olarak

✓Eleştiriye ve kendi kendini yenilemeye açıktır.

BİLİMSEL ✓Araştırmada ele alınan değişkenlerin ölçülebilir ve gözlenebilir

✓Belirli aşamalardan oluşan sistematik bir süreçtir.

✓Araştırmacı bir konuda araştırma yaparken ön yargılarından

✓Araştırma sonuçlarını halkın büyük bir kesiminin anlayacağı

✓Değişken nesnelerin kalitatif özellikleri ile ifade edildiğinde

✓Nesnelerin ölçüm sonucunda ortaya konan sayı değeri ile

✓Bir ailedeki çocuk sayısı 0,1,2,… gibi tam sayılarla

✓Bağımsız değişken araştırmada kontrol altında olan,

Mevcut araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde

Örneğin yıllık karın hesaplanmasında her ay fiyatın sabit

Araştırmacının araştırma problemindeki değişkenler

✓Örneğin “Z firmasının çalışanları orta düzeyin üzerinde

✓“ 35 yaşın altında olan makinistler 35 yaşın üzerindeki

1955 yılında Fisher’ın ortaya koyduğu yaklaşım

Ho: Boş hipotez, sıfır hipotez. Mevcut durumun varlığını bir

HİPOTEZ Yorumlarken boş hipotez üzerinden değerlendirme

Ha: Vize notlarının ortalaması 55’ten düşüktür.

Tüm kuğular beyazdır varsayımı var. Bir milyon gözlem

✓Araştırmacının yapmak isteyip de çeşitli nedenlerle

✓Araştırmacının kendi bilgi, beceri ve olanaklarından

✓Örneğin, “Yapılan çalışmada sadece akademik

✓Değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkileri en basit

Olaylar arasındaki asli ve zorunlu bağımlılıkları

✓Bilime temel olan, yön veren, bilimin öğrenilmesinde,

KURAL ✓Her bilim dalının kendine göre kuralları vardır ve

✓Bir alan araştırmasında oluşturulacak örneklemin ana

✓Sistemin bütün olarak ya da belirli özellikleri ile

MODEL ✓Model, yapılan çalışmanın yapısını ortaya

✓Nesneler, olgular ve olaylarla ilgili kavramlar ve

• Alan araştırması ise araştırma problemlerini oluşturan

Araştırma problemine yönelik literatür taraması

Veri ve veri kaynaklarının belirlenmesi

Verilerin yapısına göre araştırma yöntemleri ve veri analizleri

1. ARAŞTIRMA KONUSU VE PROBLEMİNİN

Sorun gibi hissedilen her belirti gerçek problem değildir. Gerçek

✓Firmanın mevcut durumu nedir? Üzerinde durulmaya

ARAŞTIRMA • Birinci Aşama: Konunun Genel Hatlarıyla Belirlenmesi

• İkinci Aşama: Konunun Daraltılması

Performans Çalışanların performans Hizmet sektöründe çalışanların performans

HER SORUNUN ✓Diğer sorunlara göre önceliğinin olmaması

✓Araştırma için gerekli kaynakların yeterli

✓Cevaplanan sorunlarla farklılık yaratma ve

✓Yetenek ve eğitim düzeyi kriteri

✓Orijinallik (özgünlük) kriteri

✓durum saptama/tanımlama (bir TV programının kimler

✓genelleme (bütünü oluşturan parçaların ortak özelliklerini

amaçlarından birini hedefleyebilir.

ARAŞTIRMA ✓Sağlıklı bir araştırma ortamı oluşturmak ve plansızlıktan

• Araştırma teklifi oluşturma

ARAŞTIRMA ✓neden bu araştırmaya gerek duyulduğu ve önemi,

✓Ulaşılmak istenen tahmini sonuç ve öneriler

✓Sorunun başarılı bir biçimde tanımlanması,

✓ Araştırmacının araştırma konusundaki teorileri iyi