1652-96 - zmiany praktyk obradowania: zmiana interpretacji prawa pisanego, prawem zwyczajowym a

przekształcającymi się procedurami obradowania.

Przewartościowanie stostunków między stanami: królem, senatem i izbą poselską

Król- najważniejszy uczestnik, przewodzi senatowi, decyduje o zwoływaniu sejmu i teoretycznie temacie
obrad.

bez króla obradowały wyłącznie sejm konwokacyjny oraz elekcyjny gdzie miejsce króla zajmował prymas -
interrex

Chwiliowe wyjście króla powodowało przerywanie obrad(1668,1677). Podupada autorytet monarchy,

dochodzi do awantur czy obrażanie króla. Weto króla przestaje mieć znaczenie

Senat - drugi w hierarchi stan sejmujący, skład ten długo nie ulegał zmianom w drugiej poł. XVIIw. W
skład wchodzili ludzie przez nominajce na godności biskupie, wojewodzińśkie, kasztelańskie. Zwykle
zasiadali sprawdzeni stronnicy dworu, członkowie opozycji by pilnować działań klientów w izbie
poselskiej. Rzadko się zdarzały otwarte przeciwstawienia się polityce monarchy. Po za możliwością
wetowania, zasiadali w sądach sejmowych, komisjiach. brali udzuał w dyskusjach senatu z izbą poselską.
Za czasów Jana Sobieskiego zachodziły poważne zmiany senat przestaje być podporą dworu a staje się
centrum magnackiej opozycji. Senatorowie magnaccy ze stanu pośrednicząego awansują na stan
niezależny przez co wywołują fale antysenatorskie

Izba poselska - najważniejszy stan w praktyce. Pomimo utraty ziem posłowie ze straconych regionów
brani byli na sejmikach egzulanckich by potem reprezentować ziemie in partibus infidelium w izbie
poselskiej(działali oni destrukcyjnie na prace parlamentu). W drugiej połowie XVII zachodzi kilka zjawisk:
- rekrutowali się ze szlachty zamożnej(średniej)
- brak senatorów drążkowych
- posłów z rodzin magnackich jest niewielu, większość aspiruje do bycia senatorem

W pierwszych dniach obrad wyłania się elita, doświadczeni parlamentarzyści, wielokrotni posłowie:

Piotr Ożga - zaczynał jak posełu u Zygmunta III

sędzia sandomierski Stanisław Zaremba - znawca prawa, 1667 powierzono mu napisanie konstytucji o
pospolitym ruszeniu

Niektórzy z posłów reprezentowali interesy dworu/maganatów np: związki litewskiego posłą

Dąbrowskiego z sapiehami

Kariera parlametarzystó kończyły się różnie: awans do senatu, przyjęcie urzędu ziemskiego
Przy awansie na senatora odbywało się uroczyste przemówienie i gratulacje, złożenie funkcji poselskiej i
przejście do senatu. W trakcie kolejnego sejmu już nie mieli prawa występować jako marszałkiwie.
Kultura poselska była różna w zależności od regionu. Najznakomitsi byli z małopolski a konkretnie z
sandomierza, najgorsi ze wzg. na ciasnotę poglądów.

Arbitrowie - mieli wpływ na tok prac sejmowych. Rekrutacja z dwóch grup, obserwatorów(byli posłowie,
zainteresowanych politkyką ziemian, dyplomaci, delegatów miast, przedstawicieli gmin żydwoskich,
pisarzy diariuszów[sprawozdania sejmowe] ) Druga grupa, służba, handlujący w izbie żywnością,
trunkami dając możliwosć upicia się i prowokowania awantur czy zamieszek. Ciężki przypadek Obicjenci,
neutralizowali groźnych przeciwników po przez wyroki sądowe.

Procedury sejmowe

· naborzeństwa przed obradami sejmu, które po pewnym czasie zostały wykorzystywane przez
opozycjonistów by prowadzić propagande

· przejście z kościoła na sale obrad

· zagajenie przez marszałka poprzedniego sejmu, problemem jest jego brak na miejscu lub gdy nie
jeest już on posłem. Zagajanie wraz z osobą marszałka stają się potem problem sporów a nawet
zerwania sejmów

· Wybór nowego marszałka, elekcja po przez wotowanie per turnum.

· Po elekcji marszałka przystąpywano do rugów, można było w ten sposób pozbyć się z izby
niewygodnych posłów 1688 pierwsze zerwanie sejmu, pretekstem są rugi przed obraniem
nowego marszałka

· Marszałek kieruje rugami a następnie dyskusją. To on rozdaje głosy. Można było prosić o głos z
ławy lub zapisywać kolejność przy stoliku marszałkowskim.
Procedura ta dawała możliwość manipulowania dyskusją. Częstą formą dyskusji były głosy tzs.
interlocutorie, swobodna dyskusja bez rozdawania głosu. Prowadziło to do konfliktów i jedynym
ratunkiem było przerwanie obrad, marszałek nie ma prawa zabierać głosu lecz może za to
przełożyć dyskusje na następny dzień.

· Łączenie się izb, przejście posłów do sali senackiej na górze, marszałek idzie na przedzie posłów z
podniesioną laską. Całuje rękę królewską jako ceremoniia .

· Dopominanie się rozdania wakujących godności

· odczytywanie paktów konwentów zawartych z królem

· odbywają się kolokwia i narady, za jana III nasila się, gdzie w obecności monarchy omawia się
sprawy mające pierszeństwo: bezpieczeńśtwo państwa, stosunki między stanami

· Moment kulminacyjny, konkludowanie uchwał - które z projektów zostaną uchwalone.