1

GABAY SA PAG-AARAL

Linggo.: __6_

PAKSA : Panitikan Hinggil sa Karapatang Pantaotikan Hinggil sa

Karapatang Pantao

anitikan Hinggil sa
INAASAHANG Karapatang Pantao
KAKAYAHAN

tikan Hinggil sang

Pagkatapos KaraPanitikan Hinggil sa Karapatang
araling ito, inaasahang magagawaPantao
ng mga estudyante ang mga
sumusunod:
patang Pantao
1.makilala ang karapatan bilang isang indibidwal sa lipunan;

2. maipapahayag ang sariling damdamin kaugnay ng mga panlipunang karapatan;

at
NILALAMAN
3.maisasabuhay ang karapatan sa mga sitwasyong kinakaharap.

4.makapagbahagi ng sariling opinion gamit ang dulog sa mga akdang halimbawa.

5. makagawa ng isang analisis batay sa akdang binasa.

Ano ang masasabi ninyo sa
larawang ito?
 2

Ang batas ay mahalaga sa pagkakaroon ng katahimikan at kaayusan ng isang bansa. Ito ang
nagsisilbing gabay o pamantayan sa ating pakikisalamuha upang mapangalagaan ang kaligtasan at
karapatan ng mga mamamayan ng isang bansa. Ang batas ay agham ng mga alituntunin sa moralidad na
nakasalig sa katutubong pangangatwiran ng tao. Ang pagbubuklod ng isang bansa ay nakasalalay sa
pagpapaunlad ng sarling wika. Ang wika at ang bayan ay laging magkakambal at hindi maihihiwalay ang
wika sa bayan.

Mga Halimbawa ng mga Karapatang Pantao

Kalayaan Pagkakapantay-pantay Karapatang makilahok

Sa sa harap ng batas sa kalinangan
pagsasalita

Karapatang Karapatan
Karapatan sa pagkain sa
makapaghanap buhay
edukasyon

“Cyrus Cylinder” (539 B.C.)

Sinakop ni Haring Cyrus ng Persia at

kaniyang mga tauhan ang lungsod
ng Babylon.

Pinalaya niya ang mga alipin at ipinahayag na maaari silang pumili ng sariling relihiyon. Idineklara rin
ang pagkakapantay pantay ng lahat ng lahi.

• Nakatala ito sa isang baked-clay cylinder na tanyag sa tawag na “Cyrus Cylinder.” Tinagurian ito
bilang “world’s first charter of human rights.”
 3

Kinakitaan din ng kaisipan tungkol sa karapatang pantao ang iba pang sinaunang kabihasnan tulad ng
India, Greece, at Rome.

Ang mga itinatag na relihiyon at pananampalataya sa Asya tulad ng Judaism, Hinduism, Kristiyanismo,
Buddhism, Taoism, Islam at iba pa ay nakapaglahad ng mga kodigo tungkol sa moralidad, kaisipan
tungkol sa dignidad ng tao at tungkulin nito sa kaniyang kapwa.

• Ilan sa mga ito ay hindi maaaring dakpin, ipakulong, at bawiin ang anumang ari-arian ng
sinuman nang walang pagpapasiya ng hukuman. Sa dokumentong ito, nilimitahan ang
kapangyarihan ng hari ng bansa.

Petition of Right (1628) Sa England, ipinasa ang Petition of Right na naglalaman ng mga karapatan tulad
nang hindi pagpataw ng buwis nang walang pahintulot ng Parliament, pagbawal sa pagkulong nang walang
sapat na dahilan, at hindi pagdeklara ng batas militar sa panahon ng kapayapaan
 4

• Ito ang nagbigay-proteksiyon sa mga karapatang pantao ng lahat ng mamamayan at maging ang
iba pang taong nanirahan sa bansa.

• Sumunod ang paglagda ng Declaration of the Rights of Man and of the Citizen na naglalaman ng
mga karapatan ng mamamayan. Declaration of the Rights of Man and of the Citizen(1789)
 5

• Kinilala ito bilang The First Geneva Convention na may layuning isaalang-alang ang pag-alaga
sa mga nasugatan at may sakit na sundalo nang walang anumang diskriminasyon. The First
Geneva Convention(1864)

Universal Declaration of Human Rights (1948) Noong 1948, itinatag ng United Nations ang Human
Rights Commission sa pangunguna ni Eleanor Roosevelt, asawa ng yumaong Pangulong Franklin
Roosevelt ng United States.
 6

UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS

Nang itatag ang United Nations noong Oktubre 24, 1945, binigyang-diin ng mga bansang kasapi
nito na magkaroon ng kongkretong balangkas upang matiyak na maibabahagi ang kaalaman at
maisakatuparan ang mga karapatang pantao sa lahat ng bansa. Ito ay naging bahagi sa adyenda ng UN
General Assembly noong 1946. Universal Declaration of Human Rights (UDHR)

Nabuo ang UDHR nang maluklok bilang tagapangulo ng Human Rights Commission ng United
Nations si ELEANOR ROOSEVELT. Binalangkas ng naturang komisyon ang talaan ng mga pangunahing
karapatang pantao at tinawag ang talaang ito bilang UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS
“International Magna Carta for all Mankind.”

Sa kauna-unahang pagkakataon, pinagsama-sama at binalangkas ang lahat ng karapatang pantao

ng indibiduwal sa isang dokumento. Ito ang naging pangunahing batayan ng mga demokratikong bansa sa
pagbuo ng kani-kanilang Saligang-batas.

Malaki ang pagkakaugnay ng mga karapatang nakapaloob sa UDHR sa bawat aspeto ng buhay ng
tao. Naging sandigan ng maraming bansa ang nilalaman ng UDHR upang panatilihin ang kapayapaan at
itaguyod ang dignidad at karapatan ng bawat tao. Kaisa ang pamahalaan ng Pilipinas sa maraming bansang
nagbigay ng maigting na pagpapahalaga sa dignidad at mga karapatan ng tao sa iba’t ibang panig ng daigdig.

Katipunan ng mga Karapatan o Bill of Rights

Ang Katipunan ng mga Karapatan o Bill of Rights ng Konstitusyon ng ating bansa ay listahan ng
mga pinagsama-samang karapatan ng bawat tao mula sa dating konstitusyon at karagdagang karapatan ng
mga indibiduwal na nakapaloob sa Seksyon 8, 11, 12, 13, 18 (1), at 19.

Ayon sa aklat ni De Leon, et.al (2014), may tatlong uri ng mga karapatan ng bawat mamamayan
sa isang demokratikong bansa. Mayroon namang apat na klasipikasyon ang constitutional rights.
 7

Natural Rights Mga karapatang taglay ng bawat tao kahit hindi

ipagkaloob ng Estado

Halimbawa: Karapatang mabuhay, maging

malaya, at magkaroon ng ari-arian

Apat na Klasipikasyon ang Constitutional Rights.

Constitutional Rights Mga karapatang ipinagkaloob at

pinangangalagaan ng Estado.

Halimbawa:

Karapatang Politikal – Kapangyarihan ng

mamamayan na makilahok, tuwiran man o hindi,
sa pagtatag at pangangasiwa ng pamahalaan

Constitutional Rights Karapatang Sibil – mga karapatan na titiyak sa

mga pribadong indibidwal na maging kasiya-siya
ang kanilang pamumuhay sa paraang nais nang
hindi lumalabag sa batas.

Constitutional Rights Karapatang Sosyo- ekonomik – mga karapatan na

sisiguro sa katiwasayan ng buhay at pang-
ekonomikong kalagayan ng mga indibiduwal.

Constitutional Rights Karapatan ng akusado – mga karapatan na

magbibigay-proteksyon sa indibidwal na
inakusahan sa anumang krimen

Statutory Mga karapatang kaloob ng binuong batas at

maaaring alisin sa pamamagitan ng panibagong
batas. Karapatang makatanggap ng minimum
wage
 8

PAGSURI NG PAG-UNLAD

Pangalan Petsa

Guro Marka

Gawain 1: Human Rights Declared.

Kompletuhin ang tsart sa pamamagitan ng pagtala sa ikalawang kolum ng mga karapatang pantaong
nakapaloob sa bawat dokumento.

DOKUMENTO MGA NAKAPALOOB NA KARAPATANG

PANTAO

1. Cyrus’ Cylinder

2. Magna Carta

3. Petition of Right

4. Bill of Rights

5. Declaration of Rights of Man and the citizen

6. The First Geneva Convention

Gawain 2: Connecting of Human Rights Then and Now

1. Pumili ng isang karapatang pantao na nakapaloob sa alinman sa tinalakay na dokumento.

2. Magbigay ng halimbawa, sitwasyon o pangyayari sa iyong komunidad na nagpapatunay na gaganap o

ipinatutupad ito sa kasalukuyan.
 9

3. Ipakita ang gawaing ito sa malikhaing paraan. (Maaaring role playing, pagsulat ng tula, o sanaysay, o
pag-awit at iba pa). Makipag-ugnay sa inyong guro para sa karagdagang panuto.

GAWAIN 3: Magsaliksik ng mga karapatang pantao na nalabag at isulat ang tiyak na artikulo kung
saan ito maihahanay.
Karapatang Pantaong Nalabag Nakapaloob na Artikulo
 10

GABAY SA PAG-AARAL

Linggo.: __7__

PAKSA : Panitikan Hinggil sa Isyung Pangmanggagawa at Pangmagsasaka

INAASAHANG KAKAYAHAN:

Pagkatapos ng araling ito, inaasahang magagawa ng mga estudyante ang mga

sumusunod:

1. makatukoy ng mga Isyung Pangmanggagawa at Pangmagsasaka;

2. makapaghambing ng mga kaganapan sa isyung sumisibol sa manggagawa at

magsasaka;

3.makapagsuri hinggil sa isyung Pangmanggagawa at Pangmagsasaka.

4.makapagbahagi ng sariling opinion gamit ang dulog sa mga akdang halimbawa.

NILALAMAN
5. makagawa ng isang analisis batay sa akdang binasa.

Buhay at sandigan ng industriya

Paggawa – ito ay paggamit ng lakas, talino at kakayahan ng tao

upang makatulong sa produksyon.

Kahalagahan ng Paggawa/ manggagawa

Lumilikha ng produkto na kailangan Pinoproseso ang mga hilaw na materyal

ng bansa ng agrikultura

Nagpapaandar at gumagamit ng Lumilinang ng likas na yaman

makinarya at ibang teknolohiya

Nagbabayad ng buwis sa
pamahalaan Konsyumer ng mga
produkto
 11

Uri ng Paggawa

Mga kategorya

Manggagawang Mental higit na ginagamit ang isip sa produksyon

Manggagawang Pisikal higit na kailangan ang lakas ng katawan sa

gawain

Kita - ito ay kabayarang tinatanggap ng manggagawa kapalit ng kanilang serbisyo at paggawa.

Mga katawagan

• Sahod – kabayaran sa manggagawa ayon sa oras ng pagtatrabaho, piraso o pakyawang

produkto, kontrata, arawan o lingguhan na sinusuri sa pamamagitan ng paggamit ng wage
rate.
• Sweldo – ibinabayad sa manggagawa sa bawat buwan.

Sahod o Kita:

• Nominal wage – tumutukoy sa halaga na tinatanggap bilang kabayaran sa ginagawang

produkto at serbisyo.
• Real wage – halaga ng produkto at serbisyo na mabibili mula sa tinanggap na sahod.

Mga Teorya ukol sa Sahod:

• Wage Fund Theory

• Subsistence Theory
• Marginal Productivity Theory

Mga batas na Nangangalaga sa karapatan ng Manggagawa:

Atas ng Pangulo Blg. 442 Batas na nagtatakda ng Kodigo sa Paggawa

Commonwealth Act Blg. 444 Ang unang batas ukol sa walong oras ng
paggawa

Batas Republika Blg. 1933 Batas na nagtatadhana ng walong oras ng

paggawa ng mga manggagawa
 12

Batas Republika Blg. 679 batas na nagtatakda na pagkalooban ng

Batas Republika Blg. 8187
maternity leave ang manggagawang babae ng
dalawang buwan
batas na nagbibigay ng isang linggong
pahinga ng mga ama ng tahanan kapag
nanganak ang asawa nito

Batas Republika Blg. 1052 batas na nagtatadhana ng patakaran ukol sa

pagkatanggal ng mga manggagawa

Batas Republika Blg. 1131 batas na nagbabawal sa pagtanggap ng

manggagawa na wala pang 18 taong gulang

Batas Republika Blg. 772 batas na nagtatakda ng pagbabayad sa mga

manggagawa na napinsala sa oras ng trabaho

Unyon ng mga Manggagawa

Isang samahan na nagbibigay proteksyon sa mga manggagawa. Ito ang nakikipaglaban

para sa kapakanan at karapatan ng mga manggagawa

Uri

Labor Union Craft/trade Union Industrial Union Company Union

Mga layunin:
• Humingi ng makatarungang sahod at ibang benepisyo
• Pagkalooban ng suporta ang mga kasama
• Tamang oras ng paggawa at malinis na pasilidad

Alitan sa Paggawa
Welga - Pagpipiket - Boykot -
Mga Paraan ng Manggagawa Closed Shop - Sabotahe

1. Lockout
2. Pagtanggap ng mga “scab
3. Yellow dog contract
4. Blacklist
5. Espiya
6. Open shop
7. Injuction
 13

Paraan ng Pangasiwa-an

Pagsasaayos ng Alitan

Collective Bargaining – sama-samang pakikipagkasundo ng mga manggagawa na kinatawan ng

unyon sa pangasiwaan upang ayusin ang suliranin

Mga Uri

1. Conciliation 2. Mediation 3. Arbitration

 14

PAGSURI NG PAG-UNLAD

Pangalan Petsa

Guro Marka

PANUTO:

A. Magpanayam sa isang membro ng iyong pamilya kung isa siyang manggagawa o magsasaka.
Isulat sa papel kung ano-anung mga isyu/ problema ang kanilang kinakaharap sa kanilang
pinagtatrabahuan.

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

B. Tingnan ang maikling bidyo na ito https://fb.watch/2XnG0Tn8bW/ tukuyin kung anong isyung
pangmanggagawa ang nasa bidyo? Ano ang masasabi mu tungkol sa isyu na ito?

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
 15

GABAY SA PAG-AARAL

Linggo.: __8__

PAKSA : Panitikan Hinggil sa Isyung Pangkasarian

INAASAHANG KAKAYAHAN:

Pagkatapos ng araling ito, inaasahang magagawa ng mga estudyante ang mga

sumusunod:

1.makapagbigay-linaw sa ilang mga konsepto na nagdudulot ng kalituhan dahil sa

pagkakaugnay-ugnay ng mga ito;

2. matukoy ang mga papel na ginagampanan ng iba’t-ibang kasarian;

3. matalakay nang may talas ng pag-iisip ang mga isyu katulad ng LGBT, SOGIE
atbp;

4.malinang ang iba’t-ibang pananaw ng mga tao at lipunan ukol sa pag-usbong ng

iba’t-ibang kasarian; at

5. maisulong ang pantay-pantay na karapatan sa sekswalidad at matalakay ang mga

epekto sa dignidad ng mga isyu.

NILALAMAN:

4.makapagbahagi ng sariling opinion gamit ang dulog sa mga akdang halimbawa.

5. makagawa ng isang analisis batay sa akdang binasa.

 16

Konsepto ng Seks at kasarian

Ang seks o sekswalidad ay biyolohikal o pisiyolohikal na kasariang

ng isang tao sa oras na siya ay ipinanganak. May dalawang uri
lamang ang seks ito ay ang babae at lalaki. Walang sinumang may
kakayahang pumili at magbago nito. Ang tanging layunin nito ay
magparami o tinatawag na reproduksyon. Ito ay isang relasyon na nagsisimula sa atraksyong
pisikal, apeksyonal at emosyonal. Ang isang tao ay may tinatawag na Oryentasyong Sekswal, ito
ang kakayahan niyang makaranas ng malalim na apeksyon o atraksyon. Sa madaling salita ito
ay pagpili ng isang indibidwal ng kanyang makakatalik. Ito ay may dalawang uri:

Heterosekwal Ito ay ang mga taong nakakaramdam ng

atraksyong sekswal sa miyembro ng kabilang
kasarian. Ang mga lalaking nagkakagusto sa
mga babae at vice versa ay nasa ganitong uri
nabibilang.

Homosekswal Ay ang mga taong may pagkakagusto sa

kapareho nilang kasarian, babae at lalaki sa
kapwa lalaki.

Batay sa klasipikasyon ng homosekswal ito ay may pitong uri na kinikilala sa kasalukuyan na

siyang nagiging batayan ng pagkakakilanlan ng identidad sa lipunan.

1. Lesbian o tomboy Sila ay mga isinilang na babae ngunit may

kilos at damdamin na panlalaki, sila ay
nagkakaroon ng atraksyon sa mga kapwa
babae.

2. Gay o Bakla Madalas na tawaging binabae o may pusong

mamon, sila naman ay mga kalalakihang may
pusong babae, kilos babae at ang iba sa kanila
ay nagbibihis pambabae kung minsan. Sila ay
nagkakaroon ng sekswal na atraksyon sa
kapwa nila mga lalaki.
 17

3. Bisekswal Babae man o lalaki na maaaring magkaroon

ng sekswal na atraksyon sa parehong
sekswalidad.

4. Transgender Sila ay maaaring lalaki o babae din na ang

pakiramdam ay nabubuhay sa maling katawan
na kung minsan ay nag-uudyok sa kanila na
magpaopera at palitan ang kanilang
sekswalidad.

5. Asekwal Sila ang mga taong walang naramdamang

sekswal na atraksyon sa kahit anong kasarian.
Ito ay madalas na sanhi ng kalagayang
saykolohikal na tinatawag na SAD (Sexual
Aversion Disorder) o HSDD (Hyper Sexual
Desire Disorder).

6. Pansexual Sila ang mga taong my potensyal na

atraksyon o pagnanais sa lahat ng kasarian.
Sila ang tinatawag na gender blind dahil hindi
kasama ang kasarian sa mga aspetong
kanilang tinitingnan tuwing
nakikipagrelasyon.

7. Intersex Ang kasariang ito na marahil ang pinaka

nakaka-intriga sa kanilang lahat dahil sila ay
mga taong ipinanganak na hindi tugma ang
sekwal sa anatomiya sa kahit na anong
sekswalidad. Ito ang tinatawag na
Hermaprodismo isang kalagawang kung saan
ang bata ay isinilang na may dalawang ari
ngunit kadalasan ay hindi ito nakikita agad sa
pagkapanganak

Gender Roles sa Pilipinas

Ang mga babae ay pagmamay-ari ng mga lalaki.
Pre- Kolonyal
Mga babaeng ginagawang binukot.

Ayon sa Boxer Codex, ang mga lalaki ay pinapayagan na

Panahon ng Espanyol magkaroon ng maraming asawa subalit maaaring patayin ng lalaki
ang kanyang asawang babae sa sandaling makita niya itong
kasama ng ibang lalaki. Ipinakikita sa kalagayang ito na mas
malaki ang karapatan na tinatamasa ng kalalakihan noon kaysa sa
kababaihan.
 18

Ang pagdating ng Amerikano ay nagdala ng ideya ng kalayaan,

Panahon ng Amerikano karapatan at pagkapantay-pantay sa Pilipinas. Sa pagsisimula ng
pampublikong paaralan na bukas para sa kababaihan at kalalakihan,
mahirap at mayaman, maraming kababaihan ang nakapag-aral.
Nabuksan ang isipan ng kababaihan na hindi lamang dapat bahay at
simbahan ang mundong kanilang gingalawan.
Ang kababaihan sa panahaong ito ay kabahagi ng kalalakihan sa
paglaban sa hapones. Ang kababaihan na nagpapatuloy ng kanilang
karera na dahilan ng kanilang pag-iwan sa kanilang tahanan ay
Panahon ng mga Hapones hindi ligtas sa ganitong gawain.

Kasalukuyang Panahon
Sa kasalukuyan, marami nang pagkilos at batas ang isinulong upang
mapagkalooban ng pantay na karapatan sa trabaho at lipunan ang
mga babae, lalaki at LGBT.

Diskriminasyon laban sa LGBT Community - kahit unti-unting nagkakaroon ng kamalayan

ang mga lipunan sa sexual orientation, gender identity at gender expression ng mga tao ngayon,
kailangan pa ring palawakin ang isipan at mga karapatang sibil ng lahat ng tao upang maiwasan
ang mga diskriminasyon laban sa kahit na anong kasarian.

Sanaysay Tungkol Sa Isyung Pangkasarian

Nagiging mainit na usapin muli ang pagkakapantay-pantay ng mga tao ayon sa kanilang
kasarian. Matapos isulong noon ng mga kababaihan ang kanilang karapatan, ngayon naman ay
ang miyembro ng LGBTQIA community ang sumisigaw ng pantay na pagtingin.

Hati pa rin ang sambayanan sa kasalukuyan sa ganitong konsepto ng respeto. Para sa ilan, hindi
katanggap-tanggap ang kasariang labas sa pagiging lalaki at babae.
 19

Labag daw ito sa salita ng Diyos at hindi raw dapat kinukunsinte. Pananaw naman ng ilan,
pagtanggap ang kailangan nila dahil katulad rin sila ng normal na mga nilalang.

Ngunit kung lalawakan ang ating isip, hindi nga dapat husgahan ang isang tao batay sa kaniyang
kasarian. Walang pinipiling kasarian ang pagiging makatao at mabuting nilalang. Hindi
mahalaga kung ano ang pananaw ng isang tao sa kaniyang pagkakakilanlan.

Ang mahalaga ay naipapakita ang disiplina at nagiging produktibong bahagi ng ating

komunidad. Basta mayroong pagsusumikap ay dapat lamang yakapin at tignan ang kanilang
kontribusyon sa ating lipunan.

Huwag sanang mabulagan ang mga tao dahil lamang sa sekswalidad nito. May mga ‘normal’ nga
ang piniling landas pagdating sa kasarian ngunit tila wala namang pakinabang sa kanilang kapwa
at nagiging salot pa sa lipunan.

Sinusukat tayo ng Diyos sa kabutihan ng ating loob at hindi sa anyo at paniniwala sa buhay.

PAGSURI NG PAG-UNLAD
Pangalan
Guro
1. Magtukoy ng mga salitang millennial na kasalukuyang ginagamit at tumbasan ito ng
kahulugan.
Milenyal na salita
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
20
Petsa
Marka
Kahulugan
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
_________________________________
________________________________
________________________________
_________________________________
 21

2. Maghanap ng balita tungkol sa isyung pangkasarian. Gupitin ito at ilagay sa bond paper at
ilagay kung ano ang naging reaksyon mo tungkol sa balitang iyong binasa.

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Sanggunian:

https://www.scribd.com/presentation/483764871/PANITIKAN-HINGGIL-SA-MGA-ISYUNG-
PANGKASARIAN

https://www.panitikan.com.ph/sanaysay-tungkol-sa-isyung-pangkasarian