Marathi

पक््ांच्ा दुवन्ेतल्ा अनेक गोष्ी आशच््शजनक आहेत; प् त्ातही ििाांत चसतवमत कर्ारे काही अिेल तर अनेक पक्ी
-जाती ििा्शतून दोनदा करत अिलेला हजारो मैलांचा प्रिाि. िारतातल्ा को्त्ाही िरोिराकडे वहिाळाच्ा िणुरुिातीला
नजर टाकली तर वनरवनराळा जातींच्ा बदकांनी पा्ी अक्रि: झाकलेले वदिते. हे पक्ी मवहन्ा दोन मवहन्ांपूिथी तर इथे
नवहते. एकदम हजारोंच्ा िंख्ेने हे आले कुठून?
्णुरोप आव् उततर अावि्ातून हजारो मैलांचा प्रिाि करून बदकेच नवहे, तर इतरही अिंख् जातींचे पक्ी वन्वमतप्े
वहिाळाच्ा आरंिी ्ेऊ लागतात. िारतात ्े्ारे शिेतबलाक जम्शनीतून ्ेतात, तर बदकांच्ा काही जाती िा्बेरर्ातून.
बलाकांच्ा सथलांतराविि्ी कावलदािाच्ा िाङ्म्ात उल्ेख आढळतात. हंि पक्ीिणुद्धा पाििाळात वदित नाहीत,
अिी ि््शने प्राचीन िाङ्म्ात आहेत. मात् ्ा काळात हे पक्ी नक्ी कुठे जातात ्ाची मात् मावहती वदित नाही.
्ाच्ा उलट ्णुरोपमध्े अनेक पक्ी वहिाळात वदिेनािे होतात ्ाची जा्ीि होती; प् ते ते नक्ी का् करतात हे
कु्ालाच मावहती नवहते. अनेकांच्ा िमजणुतीप्रमा्े बि्क पडू लागण्ापूिथी हे पक्ी बेडूक, खिलेकरी अथिा काही िसतन
प्राण्ांप्रमा्े वचखलात अथिा कपारीत गाडून घेऊन प्रदीघ्श वहिाळी झोप काढत अिले पावहजेत. पणुढे मा्ूि एका खंडातून
दुिऱ्ा खंडात प्रिाि करू लागला तेवहा त्ाच्ा लक्ात आले, की आपल्ा खंडातून गा्ब
हो्ारे पक्ी त्ाच ऋतूत दुिऱ्ा खंडात वदिून ्ेतात.
पक््ांच्ा सथलांतराचा अभ्ाि कर्े, ही काही िोपी गोष् नाही; प् अिघडातल्ा अिघड प्रशनातून विज्ानाला
माग्श काढािा लागताे. पक््ांच ्ा सथलांत राचे माग्श िोधण्ािाठी एक िाधा प् कष्िाध् उपा् गेल ्ा ितकापािून
िापरला जात अाहे. एखाद्ा विविष् िागात अनेक पक्ी पकडून त्ांच ्ा पा्ात खणु् ेच े िाळे अडकिून द्ा्चे.
ॲल्णुवमवनअमचे बनिलेले हे िाळे हलके अितात, त्ाचे पक््ांना ओझे होत नाही. ्ा िाळािर ज्ा िंिोधनिंसथेने ते
लािले त्ा िंसथेचे नाि आव् खणु्ेचा क्रमांक अितो. को्त्ा क्रमांकाचे िाळे को्त्ा पक््ाला, कुठे आव् केवहा
लावले ्ायंची ्सयंसथेकडे नोंद अ्सते.
वाळे अडकवलेल े हे पक्ी पुनहा मोकळे ्सोडले जातात. एखादा वाळे अ्सलेल ा पक्ी चजवयंत अथवा मृत ज्ाला
्सापडेल त्ाने त्ा ्सयंसथेला कळवावे अिी अपेक्ा अ्सते. अथाटूत लावलेल्ा ्सवटू वाळ्ायंची माचहती परत चमळतेच अ्से
नाही; परयंतु ियंभरातल्ा एक दोन वाळ्ायंचा जरी पतता लागला तरी त्ातून मौल्वान माचहती चमळ् िकते. केरळात वाळे
लावलेल े परीर पक्ी काबूल , अफगाचणसतान, वा्व् पाचकसतान ्ा भागायंत ्सापडले आहेत . केरळातलाच एक
रानपरीर (forest wagtail) ब्रमहदेिात ्सापडला आहे. जमटूनीत वाळे लावलेला बलाक चबकानेरमध्े ्सापडला आहे.
अलीकडच्ा काळात चवमाने आचण रडार्यंत्रणेमुळे ्सुद्धा पक््ायंच्ा सथलायंतराचवष्ी मोलाची माचहती चमळाली आहे.
तरी्सुद्धा पक््ायंच्ा ्ा गूढ ्सव्ीं्सयंबयंधीची चकत्ेक रहस्े अद्ाप उकललेली नाहीत.