ΒΙΒΛΙΟ - Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεια πολιτισμού

Δ.ΥΠ.Α.
Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

στις ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες
ΜΑΣΤΕΡ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ-

Δ.Τ. MASTER A.E.
«Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε

κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση στις ψηφιακές και πράσινες
δεξιότητες»
Αναθέτουσα Αρχή: ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ (Δ.ΥΠ.Α.)
ALTERNATIVE TOURISM - ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Εκπαιδευτικό υλικό :
Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία

πολιτισμού
Δ.ΥΠ.Α.

Περιεχόμενα
Περιεχόμενα..............................................................................................................................2
1. Έναρξη Προγράμματος ‘’Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία πολιτισμού’’
................................................................................................................................................. 12
Εκπαιδευτική ενότητα 2. ‘’Εισαγωγή στις Εναλλακτικές και Βιώσιμες Τάσεις
του Τουρισμού’’ .................................................................................................................. 15
Σκοπός εκπαιδευτικής Ενότητας 2 ................................................................................. 15
Προσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 2 ........................................ 15
Έννοιες - Λέξεις Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 2 .................................................... 16
2.1 Τουρισμός και Τουριστικό Προϊόν ...................................................................... 17
2.1.1 Τουρισμός: Εισαγωγικά Στοιχεία .......................................................................... 17
2.1.2 Ο τουρίστας ........................................................................................................ 47
2.1.3. Κατηγορίες και μορφές τουρισμού ............................................................. 60
2.1.4. Η σπουδαιότητα του τουρισμού .......................................................................... 69
2.1.5. Η τουριστική αγορά- Ο τουρισμός ως κλάδος ........................................ 97
2.1.6.Το τουριστικό προϊόν .................................................................................... 125
2.1.7. Οι Συνέπειες του Τουρισμού – Γενικές Διαπιστώσεις ......................... 148
2.2. Κλαδική Ανάλυση Του Τουρισμού Και Του Προφίλ Του Τουρίστα Στην Ελλάδα
........................................................................................................................................... 161
2.2.1. Εισαγωγικά Στοιχεία: Οι σύγχρονες προκλήσεις για τον τουρισμό 161
2.2.2. H Συμβολή του Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία - Στατιστικά
Στοιχεία ....................................................................................................................... 166
2.2.3. Η παγκόσμια τουριστική αγορά και η θέση της Ελλάδας στις
τουριστικές προτιμήσεις......................................................................................... 193
2.2.4. Η Δομή του Ελληνικού Τουρισμού ........................................................... 207
2.3. Οι Εναλλακτικές και Βιώσιμες Τάσεις του Τουρισμού ....................................... 225
2.3.1. Εισαγωγικά Στοιχεία Εναλλακτικού και Βιώσιμου Τουρισμού ......... 225
2.3.2. Ξεκαθαρίζοντας την Έννοια του Εναλλακτικού Τουρισμού............... 227
2.3.3. Βιώσιμος και Αειφόρος Τουρισμός ..................................................... 237
2.3.4. Οι Εναλλακτικές και Βιώσιμες Μορφές και Τάσεις του Τουρισμού . 253
2.3.5. Οι προϋποθέσεις και απαραίτητες υποδομές για την ανάπτυξη των
διαφόρων μορφών θεματικού τουρισμού.......................................................... 320
Σύνοψη Εκπαιδευτικής ενότητας 2............................................................................... 323
2
Δ.ΥΠ.Α.

Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 2 ......................................... 324

Απαντήσεις Αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 2. ...................................... 325
Εκπαιδευτική ενότητα 3. ‘’Βασικές Αρχές Εναλλακτικού Τουρισμού’’ .............. 326
Σκοπός Εκπαιδευτικής ενότητας 3 ............................................................................... 326
Πρoσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενόττηας 3 ...................................... 326
Έννοιες – Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 3 ............................................................. 328
3.1 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ............................................................................. 330
3.1.1 Εναλλακτικός τουρισμός ή αειφόρος τουρισμός ................................... 330
3.1.2 Προφίλ εναλλακτικού τουρίστα .................................................................. 335
3.1.3 Τα κίνητρα του εναλλακτικού τουρίστα .................................................... 336
3.1.4 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού ............................................................... 337
3.1.5 Παράγοντες ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού ......................... 338
3.1.6 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και η συμβολή τους στη βιώσιμη
ανάπτυξη των τουριστικών προορισμών.......................................................... 340
3.2 ΒΙΩΣΙΜΗ (ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ................................................................... 343
3.2.1. Η έννοια του «βιώσιμου τουρισμού» και της «βιώσιμης (αειφορικής)
τουριστικής ανάπτυξης» ......................................................................................... 343
3.2.2. Προϋποθέσεις βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης................................. 353
3.2.3 Δείκτες βιώσιµης ανάπτυξης ....................................................................... 357
3.2.4 Παράγοντες μελέτης για βιώσιμη ανάπτυξη ........................................... 360
3.2.5 Τρόποι συμμετοχής στο σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης .... 364
3.3 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ .................... 367
3.3.1 Πώς ο εναλλακτικός τουρισμός συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη
....................................................................................................................................... 367
3.3.2 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και η συμβολή τους στην ανάπτυξη
της τουριστικής οικονομίας ................................................................................... 370
3.3.3 Τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού .................................................... 381
3.3.4 Πλεονεκτήματα από την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών ....... 433
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 3 .......................................... 435
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 3 ........ 436
Εκπαιδευτική ενότητα 4. ‘’Δημιουργία Τουριστικών Εμπειριών’’ ....................... 436
3
Δ.ΥΠ.Α.


Προσδοκώμενα Αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 4 ...................................... 437
Έννοιες - Λέξεις Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 4 .................................................. 437
4.1. Εισαγωγικά Στοιχεία ............................................................................................... 439
4.2. Η Βιωματική Φύση της Τουριστικής Εμπειρίας .................................................. 439
4.2.1. Πόσο σημαντική είναι η εμπειρία ενός ταξιδιού; .................................. 440
4.3. Τα Στοιχεία της Τουριστικής Εμπειρίας και Ταξιδιού ......................................... 442
4.3.1. Τα στοιχεία-δείκτες που συνιστούν και αξιολογούν μια ταξιδιωτική
εμπειρία....................................................................................................................... 445
4.3.2. Η ταξιδιωτική εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδος ...................... 448
4.4. Συμπεράσματα και προβληματισμοί για την ταξιδιωτική εμπειρία και τον
βιωματικό χαρακτήρα του τουρισμού .......................................................................... 452
4.4.1. Πως οι βιωματικές εμπειρίες βοηθούν στην ανάπτυξη μιας
τουριστικής περιοχής.............................................................................................. 454
4.4.2. Πως τα στοιχεία του τουριστικού προϊόντος δημιουργούν
τουριστικές εμπειρίες .............................................................................................. 456
4.5. Παραδείγματα Και Διεθνείς Βέλτιστες Πρακτικές Τουριστικών Εμπειριών ..... 462
4.5.1. Καινοτόμες τάσεις, εξελίξεις & concepts στον τομέα της διαμονής 462
4.5.2. Καινοτόμες τάσεις, εξελίξεις & concepts στον τομέα της διαμονής
στα Hostels & καταλύματα μακράς διαμονής ................................................... 485
4.5.3. Καινοτόμες τάσεις, εξελίξεις & concepts στον τομέα της διαμονής -
Pop up concepts / glamping (glamorous camping) ........................................ 489
στα Θεματικά ξενοδοχεία ....................................................................................... 494
4.6. Η σπουδαιότητα της εξυπηρέτησης στην τουριστική εμπειρία ........................ 499
4.6.1. Τι σημαίνει ικανοποίηση του πελάτη; Σε τι διαφέρει από την
εξυπηρέτηση (service) των πελατών; ................................................................ 499
4.6.2. Τι χρειάζεται για ένα υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης; ......................... 501
Σύνοψη Εκπαιδευτικής Ενότητας 4 .............................................................................. 506
Ερωτήσεις Αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 4 ......................................... 507
Εκπαιδευτική ενότητα 5. ‘’Νομικό Πλαίσιο και Δεοντολογία στον Τομέα του
Τουρισμού και των Ταξιδιών’’ ....................................................................................... 509
4
Δ.ΥΠ.Α.


5.1. Εισαγωγικά Στοιχεία-Το Νομικό Πλαίσιο του Τουρισμού.................................. 510
5.1.1. Οργανωμένα ταξίδια ..................................................................................... 510
5.1.2. Σχέσεις ξενοδόχων - πελατών ................................................................... 514
5.1.3. Χρονομεριστική μίσθωση ........................................................................... 516
5.1.4. Τουριστική άδεια εισόδου και παραμονής (visa) ................................. 517
5.1.5. Τουριστικές κατοικίες (Condo Hotels) ..................................................... 519
5.1.6. Διάφορες Διατάξεις για τις Τουριστικές Επιχειρήσεις ......................... 520
5.2. Κώδικας Ηθικής και Δεοντολογίας του Τουρισμού ............................................ 525
5.2.1. Η σημασία της ηθικής και δεοντολογίας στον τουρισμό .................... 525
5.2.2. Ηθική και Τουρισμός ..................................................................................... 527
5.2.3. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) και ο ρόλος του . 528
5.2.4. Ο Κώδικας Ηθικών Αρχών για τον Τουρισμό του Π.Ο.Τ. ................... 529
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 5 .................. 546
Εκπαιδευτική ενότητα 6. ‘’Ψυχολογία και Συμπεριφορά του Επισκέπτη’’ ....... 547
6.1. Αρχές Συμπεριφοράς Καταναλωτή και Τουρίστα - Ψυχολογία και
Συμπεριφορά του Επισκέπτη ........................................................................................ 548
6.1.1. Αρχές Συμπεριφοράς Καταναλωτή .......................................................... 548
6.1.2. Αρχές Καταναλωτικής Συμπεριφοράς του Τουρίστα - Ψυχολογία και
Συμπεριφορά του Επισκέπτη ............................................................................... 621
6.1.3. Νοοτροπίες και συμπεριφορές τουριστών ανάλογα με την
εθνικότητα .................................................................................................................. 725
6.2. Οι Παγκόσμιες Τάσεις που θα Επηρεάσουν την Καταναλωτική Συμπεριφορά
και οι Προκλήσεις για τον Ελληνικό Τουρισμό ........................................................... 749
6.2.1. Εισαγωγικά στοιχεία .................................................................................... 749
6.2.2. Σύγχρονες Τάσεις Και Προκλήσεις Της Παγκόσμιας Τουριστικής
Βιομηχανίας ............................................................................................................... 750
5
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.3. Στρατηγικός σχεδιασμός ανάπτυξης τουρισμού ανταγωνιστικών

προορισμών - Ιταλία- Ισπανία-Πορτογαλία ...................................................... 790
6.2.4. Πως τα Κύρια Megatrends επηρεάζουν το τουριστικό ταξίδι και τον
Ελληνικό τουρισμό................................................................................................... 802
6.2.5. Κατευθύνσεις για την αύξηση βιωσιμότητας, της ανταγωνιστικότητας
και ανθεκτικότητας του ελληνικού τουρισμού .................................................. 825
Σύνοψη Εκπαιδευτικής ενότητας 6 ............................................................................. 830
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 6 ................... 845
Εκπαιδευτική ενότητα 7. ‘’Δραστηριότητες σε υγρό περιβάλλον/ αλμυρό ή
γλυκό νερό: ποτάμια, καταρράκτες, λίμνες, θάλασσα’’ ......................................... 848
Σκοπός Εκπαιδευτικής ενότητας 7 .......................................................................... 848
Προσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 7 .............................. 848
Έννοιες- κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 7 ......................................................... 849
Εισαγωγή Εκπαιδευτικής ενότητας 7 ..................................................................... 850
7.1 Εναλλακτικός τουρισμός ..................................................................................... 855
7.2 Τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού ........................................................... 863
7.3 Εναλλακτικές δραστηριότητες στην Ευρώπη ................................................ 869
7.3.1 Σκωτία................................................................................................................ 869
7.3.2 Ισπανία .............................................................................................................. 870
7.3.3 Ιρλανδία............................................................................................................. 873
7.3.4 Νορβηγία........................................................................................................... 873
7.3.5 Σουηδία ............................................................................................................. 874
7.3.6 Ελβετία .............................................................................................................. 875
7.3.7 Ιταλία .................................................................................................................. 876
7.3.8 Εναλλακτικός τουρισμός στο Πάρκο Abruzzo της Ιταλίας .................. 877
7.3.9 Λίμνη Κόμο ....................................................................................................... 880
7.4 Δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού σε διηπειρωτικές περιοχές .. 882
7.4.1 Cape Floral Region, Νότιος Αφρική........................................................... 882
7.4.2 Τροπικό Δάσος Great Bear, Καναδάς....................................................... 883
7.4.3 Μπαριλότσε, Αργεντινή ................................................................................ 884
7.5 Εναλλακτική εμπλοκή τουριστών σε φυτείες ................................................ 884
6
Δ.ΥΠ.Α.

7.5.1 Εθνικό πάρκο Yellowstone, ΗΠΑ ............................................................... 885

7.5.2 Εθνικό Πάρκο Broads, Ηνωμένο Βασίλειο .............................................. 886
7.5.3 Επίσκεψη στο Αλκατράζ Το Ομοσπονδιακό Σωφρονιστήριο
Αλκατράζ..................................................................................................................... 886
7.5.4 Συμμετοχή σε πανηγύρια σε πόλεις του Μεξικό .................................... 887
7.5.5 Εθνικό Πάρκο Mount Sanqing, Κίνα .......................................................... 887
7.5.6 Κόλπος Suncheon, Νότια Κορέα................................................................ 888
7.6 Δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα ............................ 889
7.7 Περιγραφή δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού ............................... 895
7.7.1 Ιστιοπλοΐα (sailing) ........................................................................................ 896
7.7.2 Σερφ (surfing) .................................................................................................. 896
7.7.3 Δραστηριότητες στον αέρα (air-activities & sports) ............................. 896
7.7.4 Ράφτινγκ (Rafting) .......................................................................................... 896
7.7.5 Πεζοπορία (Hiking) ........................................................................................ 897
7.7.6 Χιονοδρομικά (Skiing) ................................................................................... 898
7.7.7 Αναρρίχηση (Rock climbing)....................................................................... 899
7.7.8 Ποδηλασία βουνού στην Ελλάδα ............................................................... 900
7.7.9 Canyoning και Ράφτινγκ στην Ελλάδα .................................................... 900
7.7.10 Παρατήρηση πουλιών (Bird watching) .................................................. 903
7.8 Τοπία και ανάπτυξη δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού.............. 903
7.8.1 Ορεινή Αρκαδία ............................................................................................... 903
7.8.2 Στην Παύλιανη των τεσσάρων εποχών ................................................... 905
7.8.3 Νέστος: παιχνίδια μέσα κι έξω από το ποτάμι ....................................... 906
7.8.4 Birdwatcing (και όχι μόνο) στην Κερκίνη ................................................ 907
7.8.5 Το φαράγγι του Βίκου.................................................................................... 908
7.8.6 Εναλλακτικές διαδρομές στα Ζαγοροχώρια: από τον Βοϊδομάτη στη
Δρακόλιμνη ................................................................................................................ 909
7.8.7 Rafting στον Βοϊδομάτη................................................................................ 916
7.8.8 Ποδηλατάδα στη Βέροια και τις ροδακινιές του Αλιάκμονα ............... 917
7.8.9 Καταρράκτης της Νεράιδας, Κύθηρα ........................................................ 919
7.8.10 Κλείδωση, Σαμοθράκη ................................................................................ 920
7.8.11 Ορειβασία ....................................................................................................... 921
7
Δ.ΥΠ.Α.

7.8.12 Μπουγέλο. ...................................................................................................... 922

7.9 Δραστηριότητες βουνού στην Κρήτη (στο Ψηλορείτη) .............................. 923
7.9.1 Ποδήλατο βουνού ........................................................................................... 923
7.9.2 Λιβάδι Ορειβασία-πεζοπορία. ..................................................................... 924
7.9.3 Αγροτικές εργασίες ........................................................................................ 924
7.9.4 Οικιακή τεχνολογία ........................................................................................ 924
7.9.5 Κεραμική ........................................................................................................... 924
7.9.6 Αναρρίχηση...................................................................................................... 925
7.9.7 Παρατήρηση πουλιών................................................................................... 925
7.10 Εναλλακτικές διαδρομές στο Φυσικό Πάρκο-Γεωπάρκο του Ψηλορείτη
........................................................................................................................................... 925
7.11 Εναλλακτικές διαδρομές στα Χανιά ................................................................ 927
7.12 Εναλλακτικές διαδρομές σε μοναστήρια στην Κρήτη ............................... 928
7.13 Εναλλακτικές πολιτιστικές διαδρομές και δραστηριότητες-Επισκέψεις σε
διατηρητέα μνημεία ...................................................................................................... 933
7.14 Δραστηριότητες πεζοπορίας σε θρησκευτικά μνημεία ............................. 938
7.14.1 Χώρα της Πάτμου: Το νησί της Αποκάλυψης του Ιωάννη ................ 938
7.14.2 Μυστράς: Η εμβληματική βυζαντινή καστροπολιτεία ........................ 940
7.14.3 Μονή Δαφνίου, Νέα Μονή Χίου, Όσιος Λουκάς: Κλασικά δείγματα
βυζαντινής ναοδομίας ............................................................................................. 941
7.14.4 Παλαιά πόλη της Κέρκυρας: Δείγμα έντονης ώσμωσης με τη Δύση
....................................................................................................................................... 945
7.15 Δραστηριότητες στη θάλασσα ......................................................................... 947
7.15.1 Σέρφινγκ/Γουίντσερφ/Κάιτσερφ ............................................................... 947
7.15.2 Αλεξίπτωτο πλαγιάς .................................................................................... 948
7.15.3 Καταδύσεις ..................................................................................................... 949
7.15.4 Θαλάσσιο σκι ................................................................................................ 949
7.15.5 Τζετ σκι............................................................................................................ 950
7.15.6 Καγιάκ ............................................................................................................. 950
7.16 Εναλλακτικές διαδρομές σε σπήλαια ............................................................. 951
7.16.1 Σπήλαιο του Περάματος ............................................................................. 952
7.16.2 Το Σπήλαιο των Λιμνών ............................................................................. 953
8
Δ.ΥΠ.Α.

7.16.3 Σπήλαιο Αλιστράτης.................................................................................... 953

7.16.4 Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην Κεφαλονιά .......................... 954
7.16.5 Το Σπήλαιο Κουτούκι στην Παιανία ........................................................ 954
7.16.6 Το Σπήλαιο του Δράκου στην Καστοριά................................................ 954
7.16.7 Το Σπήλαιο Κάψα στην Αρκαδία ............................................................. 954
7.17 Τρόποι προσέγγισης, τεχνικές οργάνωσης εναλλακτικών ταξιδιών .... 955
Σύνοψη Εκπαιδευτικής ενότητας 7 .......................................................................... 960
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 7 .................................. 961
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 7 ........ 962
Εκπαιδευτική ενότητα 8. ‘’Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ Εναλλακτικού
Τουρισμού’’ ........................................................................................................................ 962
8.1. Βασικές Αρχές Marketing................................................................................... 966
8.1.1. Εισαγωγικά στοιχεία - Η σημασία του σύγχρονου Marketing .......... 966
8.1.2. Το Περιβάλλον του Marketing .................................................................... 980
8.1.3. Τμηματοποίηση, Στόχευση και Τοποθέτηση ....................................... 1001
8.1.4. Το Μείγμα του Marketing (Marketing Mix)............................................. 1018
8.1.5. Το Marketing Mix των Υπηρεσιών - Τα 7P’s ........................................ 1052
8.1.6. Η Εναλλακτική Προσέγγιση του Marketing Mix- Τα Τέσσερα “C”.. 1058
8.1.7. Στρατηγικό Marketing Management ....................................................... 1062
8.1.8. Δημόσιες σχέσεις ........................................................................................ 1093
8.1.9. Δελτίο τύπου και αποδελτίωση ............................................................... 1099
8.2. Το Τουριστικό Marketing ...................................................................................... 1107
8.2.1. Εισαγωγικά Στοιχεία - Η Έννοια, τα Χαρακτηριστικά και η Σημασία
του Τουριστικού Marketing .................................................................................. 1107
8.2.2. Βασικές έννοιες του Τουριστικού Marketing ........................................ 1109
8.2.3. Marketing Planning - Ο προγραμματισμός του Τουριστικού
Μάρκετινγκ ............................................................................................................... 1139
8.2.4. Έρευνα Τουριστικού Μάρκετινγκ ............................................................ 1156
9
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.5. Η Τμηματοποίηση, Στόχευση και τοποθέτηση στην Τουριστική

Αγορά......................................................................................................................... 1186
8.2.6. Το Εσωτερικό Μάρκετινγκ στις Τουριστικές Επιχειρήσεις .............. 1208
8.2.7. Το Τουριστικό Μείγμα: Η Πολιτική του Τουριστικού Προϊόντος ..... 1221
8.2.8. Το Τουριστικό Μείγμα: Η Πολιτική των Τιμών ..................................... 1245
8.2.9. Το Τουριστικό Μείγμα: Τα δίκτυα διανομής στον κλάδο του
Τουρισμού ................................................................................................................ 1263
8.2.10. Το Τουριστικό Μείγμα: Η προώθηση του Τουριστικού Προϊόντος
..................................................................................................................................... 1285
8.2.11. Η Διαφήμιση του Τουριστικού Προϊόντος .......................................... 1299
8.2.12. Οι Δημόσιες Σχέσεις στον Τουρισμό ................................................... 1333
8.2.13. H Προώθηση πωλήσεων και η Προσωπική πώληση στην τουριστική
βιομηχανία................................................................................................................ 1355
8.3 Εισαγωγή Στο Μάρκετινγκ Του Εναλλακτικού Και Βιώσιμου Τουρισμού ...... 1383
8.3.1 Η έννοια του Marketing ............................................................................... 1383
8.3.2 Βασικές κατηγορίες μάρκετινγκ ............................................................... 1390
8.3.3 Η διαφορά μεταξύ μάρκετινγκ και πώλησης ......................................... 1403
8.3.4 Το Τουριστικό marketing ............................................................................ 1405
8.3.5 Διαφορές μεταξύ τουριστικού marketing και άλλων μορφών
marketing .................................................................................................................. 1412
8.3.6 Στρατηγική Μάρκετινγκ και Στρατηγικές Προώθησης ........................ 1416
8.3.7 Διαδικασία σχεδιασμού του μάρκετινγκ ................................................ 1426
8.3.8 Δεξιότητες που απαιτούνται στην προετοιμασία του προγράμματος
μάρκετινγκ ................................................................................................................ 1429
8.3.9 Τρόποι Marketing τουριστικών προορισμών ....................................... 1439
8.3.10 Καλές πρακτικές διαχείρισης εναλλακτικού τουρισμού παγκοσμίως
..................................................................................................................................... 1447
8.3.11 Τρόποι προσέγγισης, τεχνικές οργάνωσης, εναλλακτικών ταξιδιών
στο marketing προώθησης.................................................................................. 1451
8.3.12 Ο ρόλος της προώθησης τουριστικών προϊόντων .......................... 1456
8.13.13 Ο Προγραμματισμός της προώθησης τουριστικών προϊόντων . 1457
8.13.14 Η αποτελεσματικότητα της προώθησης τουριστικών προϊόντων
..................................................................................................................................... 1458
8.13.15 Η συμπεριφορά των καταναλωτών και των αγοραστών .............. 1458
10
Δ.ΥΠ.Α.

8.13.16 Ανταγωνισμός ........................................................................................... 1467

8.3.17 Η τεχνολογία στο marketing.................................................................... 1480
8.3.18 Ηλεκτρονικός Τουρισμός (E-TOURISM) ............................................... 1485
Σύνοψη Εκπαιδευτικής ενότητας 8............................................................................. 1497
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 8 ........................................ 1498
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 8 ................ 1499
Εκπαιδευτική ενότητα 9. ‘’Διεκπεραίωση κρατήσεων’’ ....................................... 1499
Σκοπός Εκπαιδευτικής ενότητας 9 ........................................................................ 1499
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 9 ............................ 1500
Έννοιες-Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 9 ........................................................ 1500
9.1 Ανάπτυξη Του Διαδικτύου – Ίντερνετ, Ηλεκτρονικά Καταστήματα με
διεκπεραίωση κρατήσεων ....................................................................................... 1500
9.2. Οφέλη Του Εμπορίου Του Ίντερνετ ............................................................... 1514
Σύνοψη Εκπαιδευτικής ενότητας 9 ........................................................................ 1519
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 9 ................................ 1520
Απαντήσεις Ερωτήσεων αυτοξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 9 ........ 1521
Εκπαιδευτική ενότητα 10. ‘’Ξένη γλώσσα’’ ............................................................. 1522
Σκοπός Εκπαιδευτικής ενότητας 10 ........................................................................... 1522
Προσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 10 .................................. 1523
Έννοιες – Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 10 ......................................................... 1523
10.1. Αγγλική ορολογία τουρισμού, η μετάφραση και οι ορισμοί της .................... 1523
10.2. Αγγλική Ορολογία ξενοδοχειακών ορισμών ................................................... 1536
Σύνοψη εκπαιδευτικής ενότητας 10 ........................................................................... 1542
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 10 ............................ 1542
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 10 .... 1544
Βιβλιογραφία...................................................................................................................... 1544
11
Δ.ΥΠ.Α.

1. Έναρξη Προγράμματος ‘’Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία πολιτισμού’’
Όλες οι μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου,
αποσκοπούν στην απόκτηση ή την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων,
οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην
επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη του ατόμου, στην κοινωνική συνοχή, στην
ανάπτυξη της ικανότητας ενεργού συμμετοχής στα κοινά και στην κοινωνική,
οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη.
Η μόρφωση αποτελεί ένα αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου και είναι ένας βασικός
παράγοντας, καθοριστικός και καταλυτικός για την πορεία της ζωής του και την
εξέλιξή του. Οδηγεί στη γνώση, η οποία δεν περιορίζεται στον επαγγελματικό τομέα
μόνο, αλλά συμβάλλει στη διαμόρφωση του ανθρώπου. Η μόρφωση και η Παιδεία
σμιλεύουν τον εσωτερικό κόσμο και τη συνείδηση του ατόμου, επιτρέπουν και
προωθούν την ανακάλυψη στοιχείων ειδοποιών των ατόμων μιας κοινωνίας και
συντελούν στη δημιουργική έκφραση αυτών των στοιχείων. Η μόρφωση φέρνει σε
επαφή και εξοικειώνει τον άνθρωπο με την πληροφορία και κατ’ επέκταση καλλιεργεί
και τροφοδοτεί την επικοινωνία. Προωθεί και ενδυναμώνει τη σκέψη, την αναζήτηση,
τη ζύμωση και την κυοφορία νέων προσεγγίσεων - ιδεών - αντιλήψεων που οδηγούν
την κοινωνία στην πρόοδο και την ανάπτυξη όλων των μελών της. Επανατοποθετεί,
ουσιαστικά και συνειδητά τον άνθρωπο μέσα στο σύνολο ως αναπόσπαστο και
δημιουργικό κομμάτι του.
Η αναγνώριση της αξίας της μόρφωσης αντιπροσωπεύεται στις αναπτυγμένες

κοινωνίες μέσω της θεσμοθετημένης εκπαίδευσης με τη δωρεάν Παιδεία και τη
βασική υποχρεωτική μόρφωση. Έτσι όμως δεν εξαντλείται όλο το δυναμικό αυτής της
έννοιας.
Η έννοια εξαντλείται όταν συμπεριλαμβάνει πέρα από την τυπική εκπαίδευση, τη μη
τυπική εκπαίδευση και την άτυπη μάθηση.
Η εκπαίδευση ενηλίκων εντάσσεται στο ευρύτερο πεδίο της Δια βίου εκπαίδευσης και
μάθησης. Συμβάλλει στην κατανόηση των κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών και
12
Δ.ΥΠ.Α.

στην προσαρμογή των ανθρώπων στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της κοινωνίας της
γνώσης, καθώς και στην κατάρτιση των ατόμων στον εργασιακό τους τομέα και στον
εμπλουτισμό της προσωπικής τους ζωής.
Ο καινοτόμος χαρακτήρας της πράξης έγκειται στον εξατομικευμένο χαρακτήρα του

πλέγματος των υπηρεσιών στους άνεργους νέους, δηλαδή στην εξατομικευμένη
προσαρμογή του πλέγματος των σχετικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τα εξής κριτήρια:
• εκπαιδευτικό επίπεδο και προσόντα των ωφελούμενων
• προγενέστερη επαγγελματική εμπειρία σε αντικείμενο συναφές με τις σπουδές ή τον
• επαγγελματικό τους προσανατολισμό των ωφελούμενων,
• διάρκεια παραμονής εκτός αγοράς εργασίας, εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
Το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία πολιτισμού
Εκπαιδευτικές Ενότητες
1. Έναρξη προγράμματος
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
2. Εισαγωγή στις Εναλλακτικές και Βιώσιμες Τάσεις του Τουρισμού
3. Βασικές αρχές ενναλακτικού τουρισμού
4. Δημιουργία Τουριστικών Εμπειριών
5. Νομικό Πλαίσιο και Δεοντολογία στον Τομέα του Τουρισμού και των Ταξιδιών
6. Ψυχολογία και Συμπεριφορά του Επισκέπτη
7. Δραστηριότητες σε υγρό περιβάλλον/ αλμυρό ή γλυκό νερό: ποτάμια,
καταρράκτες, λίμνες, θάλασσα
8. Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ Ενναλακτικού Τουρισμού
9. Ξένη γλώσσα
ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
10. Υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία
11. Πρωτοκόλλα υγείας και προστασίας από Covid-19
12. Βασικές αρχές εργατικού δικαίου
Στόχοι του Προγράμματος είναι :
13
Δ.ΥΠ.Α.

• Η παρουσίαση και ανάλυση των εναλλακτικών και βιώσιμων μορφών τουρισμού, και
η καταγραφή των τάσεων που τις επηρεάζουν διαμορφώνοντας το συνολικό εθνικό
τουριστικό προϊόν.
• Η παρουσίαση του τουριστικού φαινομένου και η ανάλυση των χαρακτηριστικών
στοιχείων του τουρίστα και του τουριστικού προϊόντος που το απαρτίζουν
• Η παρουσίαση και η ανάλυση της συνεισφοράς του τουριστικού κλάδου στην
Ελλάδα, βασισμένη στα στατιστικά δεδομένα, το προφίλ των τουριστών και του
ελληνικού τουριστικού προϊοντικού μίγματος
• Nα παρουσιαστούν τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού και η συμβολή του στην
οικονομία. Μέσα από μια πορεία βιβλιογραφικής ανασκόπησης αναφέρονται αρχικά
οι έννοιες του γενικού τουρισμού και της τουριστικής ανάπτυξης, του τουρίστα,
ταξιδιώτη και του επισκέπτη. Προσδιορίζονται οι έννοιες του ενναλακτικού τουρισμού,
του εναλλακτικού τουρίστα και της Βιώσιμη τουριστικής ανάπτυξης. Περιγράφονται τα
οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού μέσα από τις διάφορες μορφές του, οι
παράγοντες οι οποίοι επηρέασαν την εξέλιξη του εναλλακτικού τουρισμού, το προφίλ
και τα κίνητρα του εναλλακτικού τουρίστα, οι παράγοντες ανάπτυξης του και πώς ο
εναλλακτικός τουρισμός συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη
• Η παρουσίαση της έννοιας των τουριστικών εμπειριών ως βιωματική διεργασία
ικανοποίησης και αυθεντικότητας, καθώς και ανάλυση της σπουδαιότητας της
εξυπηρέτησης στο συνολικό τουριστικό προϊόν
• Η παρουσίαση του νομικού πλαισίου που αφορούν στα δικαιώματα και τις
υποχρεώσεις των τουριστικών παρόχων και των τουριστών, καθώς και του κώδικα
δεοντολογίας και ηθικών αρχών για τον τουρισμό
• H ανάλυση της έννοιας και λειτουργίας της καταναλωτικής συμπεριφοράς στον
τουρισμό και η επίδραση της ψυχολογίας και συμπεριφοράς του επισκέπτη στη
δημιουργία του τουριστικού προϊόντος
• Η καταγραφή και ανάλυση των ισχυρότερων παγκόσμιων τάσεων που θα
επηρεάσουν οικονομικά, κοινωνικά, δημογραφικά και περιβαλλοντικά το τουριστικό
ταξίδι και τον ελληνικό τουρισμό.
• Παρουσιάζονται παραδείγματα διαμόρφωσης σύγχρονων τοπίων εναλλακτικού
τουρισμού και προτείνονται εναλλακτικές δραστηριότητες τουρισμού στην Ελληνική,
Ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα.
14
Δ.ΥΠ.Α.

• Να παρουσιαστούν και να επεξεργασθούν οι έννοιες του μάρκετινγκ, των

ιδιαιτεροτήτων του μάρκετινγκ υπηρεσιών και του τουριστικού μάρκετινγκ, της
αγοραπωλησίας και του τομέα που ασχολείται με την προβολή, διαφήμιση και
ανάδειξη προϊόντων και υπηρεσιών. Παρουσιάζονται οι περιβαλλοντικές πιέσεις από
τις δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με τον τουρισμό και πώς επιδρούν σε
κάθε περιοχή, o ρόλοw των εμπλεκομένων στο τουριστικό κύκλωμα, στην παραγωγή
και κυρίως στη διάθεση του τουριστικού προϊόντος, ο τρόπος που οι επιχειρήσεις
χειρίζονται τον ανταγωνισμό και τις διάφορες στρατηγικές που υλοποιούν ως προς
τους ανταγωνιστές και ο τρόπος που η εξέλιξη της τεχνολογίας επηρέασε δραστικά
στις µεθόδους και τις στρατηγικές Μάρκετινγκ.
• Να κατανοήσουν την ξένη ορολογία του τουρισμού για να είναι σε θέση αργότερα να
τη χρησιμοποιήσουν όταν ύπαρξη η ανάγκη.
Εκπαιδευτική ενότητα 2. ‘’Εισαγωγή στις Εναλλακτικές και Βιώσιμες Τάσεις

του Τουρισμού’’
Σκοπός εκπαιδευτικής Ενότητας 2
• Η παρουσίαση και ανάλυση των εναλλακτικών και βιώσιμων μορφών τουρισμού, και
η καταγραφή των τάσεων που τις επηρεάζουν διαμορφώνοντας το συνολικό εθνικό
• Η παρουσίαση του τουριστικού φαινομένου και η ανάλυση των χαρακτηριστικών
στοιχείων του τουρίστα και του τουριστικού προϊόντος που το απαρτίζουν
• Η παρουσίαση και η ανάλυση της συνεισφοράς του τουριστικού κλάδου στην Ελλάδα,
βασισμένη στα στατιστικά δεδομένα, το προφίλ των τουριστών και του ελληνικού
τουριστικού προϊοντικού μίγματος.
Προσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 2
15
Δ.ΥΠ.Α.

Με την ολοκλήρωση της διδακτικής ενότητας ο καταρτιζόμενος θα μπορεί:
• Να ορίζει την έννοια και το φαινόμενο του τουρισμού

• Να διακρίνει τις διάφορες κατηγορίες τουριστών και τύπων τουρισμού
• Να αντιλαμβάνεται τη λειτουργία της τουριστικής αγοράς, και τους όρους και
συστατικά της τουριστικής κατανάλωσης, παραγωγής, προσφοράς και ζήτησης
• Να αντιλαμβάνεται τη συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία και κοινωνία
• Να κατανοεί τη δομή του ελληνικού τουρισμού, τη δυναμική, τις ιδιαιτερότητες και τις
αδυναμίες του
• Να εντοπίζει τις σύγχρονες προκλήσεις για τον ελληνικό τουρισμό και τις ευκαιρίες
που αναδύονται μέσα από την εξέλιξη του προϊοντικού μίγματος
• Να εντοπίζει τις σύγχρονες προκλήσεις για τον ελληνικό τουρισμό και τις ευκαιρίες
που αναδύονται μέσα από την εξέλιξη του προϊοντικού μίγματος
• Να αντιλαμβάνεται τις έννοιες και πολιτικές της βιωσιμότητας και αειφορίας στον
τουρισμό
• Να κατανοεί και να αναγνωρίζει τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού
• Να εξοικειωθεί με τις εναλλακτικές μορφές και τάσεις του τουρισμού
• Να αξιολογεί την κάθε μορφή εναλλακτικού τουρισμού, τις τάσεις του, και τα στοιχεία-
κλειδιά
• Να γνωρίζει το προϊοντικό χαρτοφυλάκιο του ελληνικού τουρισμού, δηλαδή τις κύριες
μορφές τουρισμού που στοχεύει να αναπτύξει ανταγωνιστικά η Ελλάδα
Έννοιες - Λέξεις Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 2
1. Τουρίστας, Τουριστικά Κίνητρα, Τουριστική Απόφαση

2. Τουριστική Αγορά, Δαπάνη, Προσφορά, Ζήτηση
3. Τουριστικός Προορισμός, Μετακίνηση, Παραμονή, Κατανάλωση
4. Τουρισμός: Βιώσιμος, Αειφόρος, Εναλλακτικός, Πράσινος, Μαζικός ,
5. Κατηγορίες Και Μορφές Τουρισμού
6. Ναυτικός, Πολιτιστικός, Θρησκευτικός Τουρισμός
7. Αγροτουρισμός, Οικοτουρισμός, Γαστρονομικός, Αθλητικός Τουρισμός
16
Δ.ΥΠ.Α.

8. Silver, Millennials, Generation-Z Καταναλωτές
2.1 Τουρισμός και Τουριστικό Προϊόν
2.1.1 Τουρισμός: Εισαγωγικά Στοιχεία
Έννοιες, Προεκτάσεις και Ιστορία
Ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα με σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις

στη χώρα υποδοχής. Η τουριστική ανάπτυξη προϋποθέτει τη δράση ενός συνόλου
επιχειρήσεων που καλύπτουν τις ανάγκες των επισκεπτών. Οι επιχειρήσεις αυτές
ονομάζονται τουριστικές και παρουσιάζουν εκτεταμένη ποικιλομορφία και σημαντικές
ιδιαιτερότητες στη λειτουργία τους.
2.1.1.1 Τι είναι τουρισμός
Ο τουρισμός που είναι μια από τις μεγαλύτερες «βιομηχανίες» του κόσμου, είναι
δύσκολο να αποδοθεί με έναν απλό ορισμό γιατί το φαινόμενο είναι στενά
συνυφασμένο με την οικονομία, την κοινωνία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον. Ο
τουρισμός, αν και ανήκει στον τριτογενή τομέα παραγωγής, στηρίζει άμεσα και τον
πρωτογενή και το δευτερογενή τομέα.
Ο τουρισμός με τη σύγχρονή του μορφή προσδιορίζεται ως μια πρόσκαιρη

μετακίνηση ανθρώπων από τον τόπο της μόνιμης διαμονής τους σ’ έναν άλλο, με
σκοπό την αναψυχή, την ανάπαυση, την ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου και τη
διεκπεραίωση εμπορικών και επαγγελματικών συναλλαγών
Συνεπώς, ο Τουρισμός είναι η

πρόσκαιρη μετακίνηση ατόμων, από
το γεωγραφικό περιβάλλον της
μόνιμης διαμονής σε άλλο, με σκοπό
17
Δ.ΥΠ.Α.

την ψυχική ευχαρίστηση. Βασικό στοιχειό του τουρισμού είναι η αξιοποίηση του
διαθέσιμου ελευθέρου χρόνου και η μετακίνηση από τον τόπο μόνιμης κατοικίας
σε έναν άλλο με σκοπό την διασκέδαση και την αναψυχή.
Σε στενά εννοιολογικά πλαίσια ο τουρισμός βασίζεται:

• στην αλλαγή τόπου,
• στην παραμονή σε ξένο τόπο ως προς την μόνιμη διαμονή και
• στους λόγους του ταξιδιού
Ευρύτερα όμως, ο τουρισμός μπορεί να σκιαγραφηθεί ως ένα κοινωνικό-οικονομικό

φαινόμενο που κινείται στα πλαίσια μίας διαδικασίας ή εμπειρίας και όχι σε αυτά ενός
απλού προϊόντος ή υπηρεσίας, καθώς παρέχει μια ποικιλία εμπειριών στους
ταξιδιώτες, ενώ ταυτόχρονα προκαλεί τεράστια οικονομική, κοινωνική και
περιβαλλοντική αλλαγή.
Ο τουρισμός λοιπόν, αποτελεί

ένα διεθνές κοινωνικό και
οικονομικό φαινόμενο μεγάλης
σημασίας και γι’ αυτό τόσο οι
χώρες προέλευσης των
τουριστών όσο και οι χώρες
υποδοχής ενδιαφέρονται για την
παρακολούθηση και την
καταμέτρησή του. Δημιουργήθηκε έτσι η ανάγκη ενός ευρέως αποδεκτού ορισμού
του τουρισμού, ο οποίος θα εξυπηρετούσε την εύκολη μέτρηση των στοιχείων της
τουριστικής διακίνησης.
Διάφοροι οργανισμοί έχουν δώσει ορισμούς του τουρισμού και του τουρίστα,
προσπαθώντας να οριοθετήσουν το φαινόμενο, έτσι ώστε να διευκολυνθούν οι
μετρήσεις και η στατιστική του μελέτη. Αποτέλεσμα ήταν άλλοτε να θεωρούνται
τουρίστες οι διπλωματικοί υπάλληλοι, ενώ άλλοτε να μη θεωρούνται τουρίστες όσοι
ταξιδεύουν ασκώντας αμειβόμενο επάγγελμα.
18
Δ.ΥΠ.Α.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO, 2014), φορέας που

λειτουργεί τα τελευταία χρόνια κάτω από την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων
Εθνών, ο τουρισμός είναι η δραστηριότητα η όποια:
“εμπεριέχει την μετακίνηση σε χώρες ή περιοχές εκτός μόνιμης κατοικίας για

προσωπικούς και επαγγελματικούς σκοπούς”
Ο παραπάνω ορισμός δίνει μια διάσταση της
μετακίνηση και της αξιοποίησης του
ελευθέρου χρόνου που αναφέρθηκε
προηγουμένως. Ωστόσο, προσθέτει και έναν
άλλο άξονα, αυτόν του επαγγελματικού
σκοπού της μετακίνησης. Πράγματι ένα
μεγάλο κομμάτι ταξιδιωτών είναι
επαγγελματίες, οι όποιοι μετακινούνται
συνεχώς, λόγο της επαγγελματικής τους δραστηριότητας. Ωστόσο, δεν υπάρχει
λόγος κατά τις ελεύθερες ώρες τους να μην εμπλακούν σε μια τουριστική
δραστηριότητα. Για το λόγο αυτό εντάσσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού,
εκτός από το κομμάτι της αναψυχής, και το επαγγελματικό.
Για να έχουμε τουρισμό:

Είναι απαραίτητο να υπάρχουν δύο τουλάχιστον τόποι:
1. αυτός της μόνιμης διαβίωσης και
2. εκείνος ή εκείνοι του τουριστικού προορισμού.
Ο προορισμός πρέπει να είναι γνωστός από υπάρχουσες πληροφορίες, γιατί
διαφορετικά δεν έχουμε το φαινόμενο του τουρισμού, αλλά της εξερεύνησης.
Η χρήση αυτού του γενικού ορισμού

μπορεί να επιτρέψει τον εντοπισμό
της τουριστικής δραστηριότητας τόσο
μεταξύ χωρών όσο και μέσα στην
ίδια χώρα. Ακόμη, η έννοια του
τουρισμού αναφέρεται σε όλες τις
δραστηριότητες που πραγματοποιούνται από τους ταξιδιώτες είτε αυτοί είναι
19
Δ.ΥΠ.Α.

τουρίστες (επισκέπτες που διανυκτερεύουν στον προορισμό τους), είτε

εκδρομείς (επισκέπτες ημέρας
Το στοιχείο της μετακίνησης
Αποτελεί ένα θέμα που απαιτεί οριοθέτηση σε σχέση με τον χρόνο που διαρκεί.
Συνηθίζεται να θεωρείται τουριστική η μετακίνηση που έχει διάρκεια τουλάχιστον 24
ώρες.
Μεγίστη διάρκεια της διαμονής
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών πρόσθεσε στον παραπάνω ορισμό την μεγίστη

διάρκεια της διαμονής, την όποια την όρισε στους έξι μήνες. Αυτό θεωρήθηκε
αναγκαίο, καθώς μετά από τους έξι μήνες, μπορεί να θεωρηθεί κάποιος ότι γίνεται
πλέον κάτοικος της περιοχής εκείνης και παύει πλέον να είναι τουρίστας με την
έννοια την προσωρινής μετακίνησης του από τον τόπο κατοικίας του σε κάποιον
άλλο προσωρινό.
Η μέγιστη διάρκεια ενός τουριστικού ταξιδιού

θεωρείται κατ’ άλλους το εξάμηνο, ενώ κατ’
άλλους το έτος. Γενικά, δεν είναι δυνατόν να
οριστεί, καθώς υπάρχουν αρκετές
περιπτώσεις τουριστών που κάνουν διακοπές
μεγαλύτερης διάρκειας, όπως τουρίστες οι
οποίοι με ιστιοφόρο κάνουν το γύρο του
κόσμου. Το ταξίδι λοιπόν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από έτος, ονομάζεται
παρ’ όλα αυτά τουριστικό σε περίπτωση που ικανοποιεί τους υπόλοιπους
παράγοντες του ορισμού, ενώ οπωσδήποτε πρέπει κατά τη διάρκειά του να υπάρχει
συνεχώς πρόθεση του ατόμου για επάνοδο στην αφετηρία του ταξιδιού, ή με άλλα
λόγια στον τόπο μόνιμης διαβίωσης. Η έλλειψη τέτοιας πρόθεσης οδηγεί σε άλλες
έννοιες, όπως η μετανάστευση.
Η κατανάλωση
20
Δ.ΥΠ.Α.

Σύμφωνα με άλλες απόψεις, όταν η μετακίνηση δεν δημιουργεί κατανάλωση

τουριστικών προϊόντων, δεν μπορούμε να μιλάμε για τουρισμό. Έτσι, δεν αποτελεί
τουριστική δραστηριότητα η επίσκεψη συγγενών ή φίλων σε άλλη περιοχή από αυτή
της μόνιμης διαβίωσης, εάν δεν γίνουν καταναλώσεις εξαιτίας αυτής της μετακίνησης.
Επίσης, έχει υποστηριχθεί το σκεπτικό ότι οι αλλοδαποί φοιτητές είναι τουρίστες.
Η καταμέτρηση των τουριστών
Η καταμέτρηση των
τουριστών είναι
δύσκολη διαδικασία,
λόγω του τεράστιου
πλήθους τους. Δεν είναι
εύκολο να ερωτώνται οι
ταξιδιώτες στις οδικές
αρτηρίες, στα λιμάνια
και στα αεροδρόμια για τον τρόπο με τον οποίο θα ξοδέψουν τον χρόνο τους, για το
ποσό χρημάτων που θα καταναλώσουν και για τη διάρκεια του ταξιδιού τους.
Έτσι έχουν επικρατήσει ορισμοί, σύμφωνα με τους οποίους οι ταξιδεύοντες για

λόγους υγείας, επαγγελματικούς, θρησκευτικούς ή οποιουσδήποτε άλλους, να
ονομάζονται τουρίστες εάν εγκαταλείπουν το σπίτι τους για μεγαλύτερο διάστημα από
μια ημέρα χωρίς να έχουν πρόθεση μόνιμης εγκατάστασης στον προορισμό τους.
Η λέξη «tour» χρησιμοποιείται στη Γαλλία το

18ο αιώνα και σημαίνει ένα κυκλικό ταξίδι. Η
21
Δ.ΥΠ.Α.

προέλευση της λέξης είναι από τη λατινική «tornus», που υποδηλώνει ένα
περιστρεφόμενο εργαλείο, δηλαδή τον τόρνο, για να φθάσουμε στην ελληνική ρίζα. Η
γαλλική λέξη «tour» λοιπόν, έχει τη σημασία του τριγυρίζω. Συχνά θεωρήθηκε
συνώνυμος με τον περιηγητισμό, ο οποίος αποτελεί μια έννοια στενότερη από τον
τουρισμό, δεδομένου ότι περιηγούμαι σημαίνει περιγράφω την περιοχή .
Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται «σταθμός» για τη δυναμική ανάπτυξη του τουρισμού.

Η εφεύρεση του σιδηρόδρομου και η βελτίωση των θαλάσσιων μέσων βοήθησαν στη
γρήγορη επέκταση των ταξιδιών σε Ευρώπη και Αμερική. Από τις αρχές του 20ού
αιώνα το τουριστικό φαινόμενο αρχίζει να διαφοροποιείται, μεταβάλλεται καθοριστικά
και διευρύνεται σε νέες κοινωνικό-οικονομικές κατηγορίες. Έτσι, μεγεθύνεται τόσο ο
εσωτερικός όσο και ο διεθνής τουρισμός.
2.1.1.2 Συμπεράσματα για την έννοια και ουσία του τουρισμού
Ο τουρισμός ορίζεται πρωτογενώς ως μια

ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία
συνίσταται στο ταξίδι—δηλαδή τη
μετάβαση και την προσωρινή παραμονή—
σε έναν ή περισσότερους τόπους
διαφορετικούς από τον τόπο της μόνιμης
εγκατάστασης (τους προορισμούς) καθώς
και στις επιμέρους δραστηριότητες τις οποίες ασκεί να άτομο κατά τη διάρκεια του
ταξιδιού με σκοπό την ικανοποίηση κάποιων αναγκών του
Δεν θεωρούνται και δεν υπολογίζονται ως τουριστικά ταξίδια:
• οι καθαρά τοπικές και τακτικές μετακινήσεις, όσες δηλαδή. γίνονται μέσα στα
όρια του τόπου της μόνιμης εγκατάστασης,
• η τακτική μετάβαση στον τόπο της κύριας απασχόλησης,
• οι μετακινήσεις που κάνουν τα πληρώματα των μεταφορικών μέσων
Και τα ταξίδια που γίνονται στα πλαίσια:
22
Δ.ΥΠ.Α.

• της προσωρινής ή μόνιμης μετανάστευσης,

• στρατιωτικών επιχειρήσεων,
• του νομαδικού τρόπου ζωής καθώς και
• οι μετακινήσεις που επιβάλλονται με τη χρήση ή την απειλή βίας (των
προσφύγων, των εκπατρισμένων, των αιχμαλώτων πολέμου κοκ.).
Θεμελιώδη στοιχεία του τουρισμού είναι η μετάβαση και η παραμονή σε έναν ξένο
τόπο συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων στις οποίες επιδίδονται οι
τουρίστες.
Η μετάβαση:
Κάθε τουρίστας πραγματοποιεί ένα ταξίδι, δεν
είναι όμως όλα τα ταξίδια τουριστικά. Ταξίδια
γίνονται για παράδειγμα στα πλαίσια της
μετανάστευσης, των πολέμων, των
εξερευνήσεων. Μπορεί συνεπώς να γίνεται λόγος
για τουριστικά και για μη τουριστικά ταξίδια- όλοι
πάντως οι τουρίστες είναι ταξιδιώτες.
Η παραμονή:
Η παραμονή στον ξένο τόπο, η παραμονή
μακριά από τον τόπο κατοικίας πρέπει να είναι
προσωρινή, έχει δηλαδή περιορισμένη διάρκεια .
Έτσι αντιδιαστέλλονται τα τουριστικά ταξίδια
προς εκείνα, τα οποία γίνονται με σκοπό τη
μόνιμη εγκατάσταση στον προορισμό (όπως
στην περίπτωση της μετανάστευσης).
23
Δ.ΥΠ.Α.

Η προσωρινότητα απορρέει από την κυκλικότητα των τουριστικών ταξιδιών: Ο

τουρίστας αναχωρεί από το σημείο Α (τον τόπο όπου ζει μόνιμα), επισκέπτεται έναν
ή περισσότερους προορισμούς και επιστρέφει μετά από ένα χρονικό διάστημα στο
σημείο. Προσωρινή είναι δηλαδή. τόσο η παραμονή του τουρίστα σε κάθε προορισμό
όσο και η απουσία του από τον τόπο όπου ζει μόνιμα.
Για να γίνει πλήρως κατανοητή η έννοια του τουρισμού απαιτείται ο προσδιορισμός

δύο γεωγραφικών χώρων:
• του τόπου της μόνιμης εγκατάστασης και

• του ταξιδιωτικού προορισμού.
Τουρισμός υφίσταται μόνο όταν ένα άτομο βρίσκεται σε έναν ξένο τόπο, όταν έχει
δηλαδή. εξέλθει του τόπου όπου συνήθως ζει και εργάζεται.
Ο τόπος της μόνιμης εγκατάστασης:

Είναι προϊόν συγκεκριμένων κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών συνθηκών. Η
αδυναμία να προσδιοριστεί αυτός ο τόπος κάνει αδύνατο και τον προσδιορισμό του
τουρισμού. Έτσι εξαιρούνται από τις τουριστικές μελέτες οι άνθρωποι χωρίς μόνιμη
κατοικία και τόπο εργασίας (όπως οι νομάδες και οι πρόσφυγες) καθώς και όσοι
διαλύουν το νοικοκυριό τους όταν αναχωρούν από τον τόπο μόνιμης εγκατάστασης
(όπως οι προσωρινοί ή μόνιμοι μετανάστες). Ως τόπος της μόνιμης εγκατάστασης
νοείται η περιοχή, στην οποία διαδραματίζεται η καθημερινή ζωή ενός ατόμου- σε
αυτήν την περιοχή εντοπίζεται τόσο η μόνιμη κατοικία—το νοικοκυριό—όσο και ο
τόπος της κύριας απασχόλησης. Το εύρος της περιοχής προκύπτει από τις
καθημερινές (ή έστω τακτικές) μετακινήσεις που πραγματοποιεί το εν λόγω άτομο.
Προορισμός:
Ο δεύτερος γεωγραφικός χώρος, ο οποίος
προσδιορίζεται στα πλαίσια του τουρισμού
είναι ο προορισμός. Δεν νοείται τουριστικό
24
Δ.ΥΠ.Α.

ταξίδι χωρίς κάποιον προορισμό. Ένας τουρίστας μπορεί να επισκεφτεί κατά τη

διάρκεια ενός ταξιδιού έναν ή περισσότερους προορισμούς. Ο τουριστικός
προορισμός είναι ένας ξένος τόπος, με την έννοια ότι ο τουρίστας δεν
συγκαταλέγεται στους μόνιμους κατοίκους του αλλά είναι ένας επισκέπτης. Ο
προορισμός προσελκύει χάρη στα χαρακτηριστικά του έναν αριθμό τουριστών από
άλλες περιοχές. Σε αυτόν λαμβάνουν χώρα οι δραστηριότητες στις οποίες
επιδίδονται οι τουρίστες. Οι τουριστικές ανάγκες μπορούν να ικανοποιηθούν μόνο
στον προορισμό και όχι στον τόπο της μόνιμης εγκατάστασης. Ως προορισμό
εννοούμε κάθε τόπο, τον οποίο επισκέπτεται ένας τουρίστας.
Διαδρομές και διελεύσεις τουριστών:

Ο τρίτος γεωγραφικός χώρος που σχετίζεται με τον τουρισμό περιλαμβάνει τις
διαδρομές διέλευσης των τουριστών (transit routes), εκείνες δηλαδή τις περιοχές από
τις οποίες διέρχονται οι. τουρίστες καθ' οδόν προς τους προορισμούς τους.
Ο τουρισμός μπορεί να προσδιοριστεί και δευτερογενώς, δηλαδή. ως προς τις

σχέσεις και τα φαινόμενα που απορρέουν από την πρωτογενώς ορισθείσα
ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτό ισοδυναμεί από οικονομικής άποψης με την
κατανάλωση που συντελείται στα πλαίσια των τουριστικών ταξιδιών και αφορά στην
κατανάλωση που πραγματοποιούν τα άτομα, τα οποία ταξιδεύουν προσωρινά σε
έναν τόπο διαφορετικό από τον τόπο της μόνιμης εγκατάστασής τους με σκοπό να
ικανοποιήσουν ορισμένες ανάγκες τους μέσω της άσκησης κάποιων επιμέρους
δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Η τουριστική κατανάλωση συντελείται σε τρεις γεωγραφικούς χώρους:

• στον τόπο μόνιμης εγκατάστασης,
• στον προορισμό
• στις περιοχές από τις οποίες διέρχονται τα άτομα καθ' οδόν προς τον
προορισμό ή τον τόπο της μόνιμης εγκατάστασής τους.
Αυτό αντανακλά την οπτική γωνία των καταναλωτών Ο τουρισμός μπορεί εντούτοις
να προσδιοριστεί στην καταναλωτική του διάσταση και από δύο πρόσθετες οπτικές
γωνίες:
25
Δ.ΥΠ.Α.

Οπτική γωνία του προορισμού:

Ο τουρισμός είναι η αγορά και κατανάλωση οικονομικών αγαθών από ξένους
(ανθρώπους παρόντες στον τόπο της αγοραπωλησίας αλλά με διαφορετικό τόπο
μόνιμης διαμονής), όπου τα εν λόγω αγαθά προορίζονται για προσωπική χρήση και
κατανάλωση.
Οπτική γωνία των επιχειρήσεων:

Από την κατανάλωση που πραγματοποιούν οι
τουρίστες γεννάται μια ζήτηση για προϊόντα. Ο
τουρισμός αποτελεί συνεπώς για τις
επιχειρήσεις μια αγορά, στην οποία μπορούν
να διαθέσουν τα προϊόντα τους. Πιο
συγκεκριμένα αντιπροσωπεύει για κάθε
επιχείρηση ένα τμήμα της αγοράς που
κυμαίνεται από ένα σχεδόν μηδενικό ποσοστό
μέχρι και το 100% του κύκλου εργασιών. Η τοποθεσία των επιχειρήσεων εντοπίζεται
στον τόπο της μόνιμης εγκατάστασης των ατόμων (για προϊόντα σχετιζόμενα με το
ταξίδι), στον προορισμό του εκάστοτε ταξιδιού τους καθώς και στις περιοχές από τις
οποίες διέρχονται καθ' οδόν προς τον προορισμό ή τον τόπο της μόνιμης
εγκατάστασής τους
Το τουριστικό φαινόμενο συνδυάζει διάφορα αγαθά και

υπηρεσίες, κατάλληλα για την ικανοποίηση των
επιθυμιών των καταναλωτών. Έτσι, η τουριστική
προσφορά περιλαμβάνει τις παρακάτω κατηγορίες:
α. Θέλγητρα: τοπίο, μόρφωση, παράδοση, κλίμα κ.ά.
β. Εγκαταστάσεις: υποδομές, καταλύματα.
γ. Πρόσβαση: μεταφορές (ποιότητα - κόστος).
δ. Ψυχαγωγία: θεάματα, βραδινή ζωή, περίπατοι, πολιτιστικές και αθλητικές
δραστηριότητες κ.λπ.
26
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανάπτυξη του τουριστικού φαινομένου
Στην ανάπτυξη του τουριστικού φαινομένου συμβάλλουν οι παρακάτω παράγοντες:
• Η αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών.

• Η μείωση των ωρών εργασίας και η αύξηση του ελεύθερου χρόνου.
• Η βελτίωση των μεταφορικών μέσων. (Οι αεροπορικές μεταφορές επέτρεψαν
τα ταξίδια σε μακρινούς τουριστικούς προορισμούς.
• Η βαθμιαία ανάπτυξη (ποσοτική και ποιοτική) των τουριστικών καταλυμάτων
(Ξενοδοχεία - Ενοικιαζόμενα Δωμάτια - Διαμερίσματα - Κάμπινγκ κ.ά.).
• Η κατάσταση διαρκούς ειρήνης που υφίσταται τα πενήντα τελευταία χρόνια,
με εξαίρεση τους τοπικούς πολέμους.
Ο τουρισμός είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο, το οποίο μπορεί να παρατηρηθεί από

πολλές πλευρές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του παρατηρητή. Έτσι:
1. Αν δούμε τον τουρισμό από την πλευρά του τουρίστα, θα θεωρήσουμε ότι αποτελεί
ευκαιρία για ξεκούραση και ψυχαγωγία.
2. Αν δούμε τον τουρισμό από τη πλευρά της χώρας υποδοχής, θα θεωρήσουμε ότι
αποτελεί πηγή συναλλαγματικής εισροής.
3. Αν δούμε τον τουρισμό από την επιχειρηματική πλευρά, θα θεωρήσουμε ότι είναι μια
δραστηριότητα που προσφέρει ευκαιρίες για κέρδος.
4. Για πολλούς κατοίκους χωρών τουριστικής υποδοχής ο τουρισμός είναι κλάδος που
προσφέρει πολλές και ποικίλες θέσεις εργασίας.
5. Αν δούμε τον τουρισμό από την κοινωνιολογική πλευρά, θα θεωρήσουμε ότι είναι μια
δραστηριότητα που εξυπηρετεί την επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων λαών.
Υπάρχουν πολλές αντιληπτικές γωνίες, από τις οποίες μπορεί να εξεταστεί το

φαινόμενο του τουρισμού: η νομική, η θρησκευτική, η πληθυσμιακή κ.ά. Το σίγουρο
27
Δ.ΥΠ.Α.

είναι ότι ο τουρισμός αποτελεί τα τελευταία χρόνια μια συνεχώς αναπτυσσόμενη

ανθρώπινη δραστηριότητα, είναι δηλαδή μια δραστηριότητα της μόδας.
2.1.1.3 Ιστορική αναδρομή του τουρισμού
Οι ταξιδιώτες δεν είναι και δεν ήταν πάντα τουρίστες. Ο τουρισμός πηγάζει από τον
τρόπο ζωής στον τόπο μόνιμης διαμονής και αποτελεί νέο τρόπο ζωής στον
τουριστικό προορισμό.
Πριν από χιλιάδες ή εκατοντάδες χρόνια, η διαβίωση ήταν πολύ διαφορετική από τη
σημερινή. Έτσι, είναι φυσικό ο τουρισμός της κάθε εποχής να έχει διαφορετικά
κίνητρα και οι τουριστικές ανάγκες να διαφέρουν μέσα στον χρόνο. Γίνεται λοιπόν
δύσκολο να θεωρηθεί ο ταξιδιώτης της αρχαιότητας τουρίστας, με την έννοια που
επικρατεί σήμερα.
Το ανθρώπινο είδος έκανε τα πρώτα του βήματα πάνω στη γη για να ταξιδέψει. Οι
κυριότεροι λόγοι ήταν η διατροφή και η ασφάλεια. Γνωρίζουμε για τις μετακινήσεις
διαφόρων φυλών, όπως η κάθοδος των Δωριέων από τον Βορρά. Τα ταξίδια της
εποχής εκείνης, βέβαια, είχαν τόσο μεγάλη διάρκεια, ώστε μάλλον θα έπρεπε να τα
ονομάσουμε μετακινήσεις.
Οι ταξιδιώτες της αρχαιότητας

αντιμετώπιζαν αντίξοες συνθήκες:
έλλειψη δρόμων και
συγκοινωνιακών μέσων, έλλειψη
στέγης και τροφής στη διαδρομή
τους, ληστές στην ξηρά και
πειρατές στη θάλασσα. Οι
δυσκολίες αυτές μας δίνουν στοιχεία για τον χαρακτήρα των πρώτων ταξιδιωτών:
συνήθως ταξίδευαν από επιτακτική ανάγκη και ήταν εξόριστοι, διωκόμενοι
εγκληματίες, επαγγελματίες τυχοδιώκτες, στρατιωτικοί, αλλά και μερικές φορές
απλώς περίεργοι, που ταξίδευαν κυνηγώντας γνώσεις και πληροφορίες.
28
Δ.ΥΠ.Α.

Σε όλες τις περιόδους, στις μετακινήσεις των ανθρώπων σημαντικό ρόλο έπαιξε η
εξέλιξη των μεταφορικών μέσων. Η ανάπτυξη των πρώτων μεγάλων πόλεων στη
Μεσοποταμία οδηγεί στην ανάγκη επαφών για εμπορικούς, πολιτικούς και
μορφωτικούς λόγους. Η εφεύρεση του χρήματος από τους Σουμέριους το 4000
π.Χ., της σφηνοειδούς γραφής και του τροχού, συμβάλλουν στην ανάπτυξη του
ρυθμού των ταξιδιών.
Σταδιακά αρχίζει στη Μεσοποταμία, την Κρήτη, τις Μυκήνες και αλλού η κατασκευή
αμαξιτών δρόμων, οι οποίοι διαθέτουν μια ή δύο λωρίδες κυκλοφορίας. Αρχικά
έχουμε τα υποζύγια και τις άμαξες στην ξηρά και τα ιστιοφόρα στη θάλασσα με
σκοπό την πραγματοποίηση των μετακινήσεων σε μακρινές αποστάσεις.
Έτσι Αιγύπτιοι, Φοίνικες και Έλληνες ναυτικοί ξεκινούσαν από τα λιμάνια της
πατρίδας τους για να επεκτείνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες στην Ευρώπη
και στη Βόρεια Αφρική. Αναλάμβαναν ταυτόχρονα τη μεταφορά των
εμπορευμάτων και των ταξιδιωτών σε όλες τις περιοχές του τότε γνωστού κόσμου,
συνδέοντας αρχικά τις χώρες της Μεσογείου. Το εμπόριο γίνεται η αιτία και για τα
πρώτα ταξίδια στη μακρινή Κίνα και την Ινδία, ενώ πολύ καιρό πριν πλεύσουν
ευρωπαϊκά πλοία στον Ινδικό Ωκεανό, Άραβες και Κινέζοι ναυτικοί από την Ανατολή
τον είχαν ήδη διασχίσει. Επίσης, μεγάλη εντύπωση προκαλεί το θάρρος των
ταξιδιωτών της Πολυνησίας, που με μικρά σκάφη διασχίζουν όλο το Αρχιπέλαγος
φτάνοντας στη Χαβάη.
Στους πρώτους λαούς που επεκτείνουν

την επιρροή τους στην ευρύτερη περιοχή
της Μέσης Ανατολής και της Μεσογείου,
οφείλεται και η βελτίωση των όρων
και της ασφάλειας των ταξιδιών. Η
ανάγκη να μένουν ανοικτοί οι δρόμοι για
οικονομικούς, πολιτικούς και
στρατιωτικούς λόγους, καθώς και η
διαμόρφωση των πρώτων σφαιρών
επιρροής, όπου είναι αποδεκτό κάποιο κοινό νόμισμα, δίνουν μεγάλη ώθηση στα
ταξίδια της εποχής. Η κοινή γλώσσα ήταν ακόμα ένα βήμα που επιτεύχθηκε κυρίως
29
Δ.ΥΠ.Α.

στην αρχαία Ελλάδα, ενώ την ίδια εποχή στις μεγάλες αυτοκρατορίες βελτιώνονται
αισθητά οι υποδομές.
Στην Αίγυπτο καταγράφονται ταξίδια για σκοπούς θρησκευτικούς που ήταν

ουσιαστικά και τα πρώτα ταξίδια αναψυχής. Εκεί υπάρχουν και πολλά σημάδια
των πρώτων ταξιδιωτών-περιηγητών χαραγμένα σε μνημεία και ναούς. Οι Σημίτες
επίσης διακρίνονταν για τη φιλοξενία τους, καθώς η φροντίδα του ταξιδιώτη
θεωρείτο αναπόσπαστο μέρος της ζωής και αποτελούσε έθιμο. Συμπεριφέρονταν
στον επισκέπτη με μεγάλη ευγένεια, είτε ήταν ξένος είτε φίλος, συγγενής ή
προσκεκλημένος. Σύμφωνα με τις Γραφικές αφηγήσεις χαιρετούσαν τον ξένο
φιλώντας τον, ιδιαίτερα αν ήταν συγγενής. Ένα μέλος του σπιτιού, συνήθως κάποιος
υπηρέτης, του έπλενε τα πόδια, ενώ επίσης τάιζαν και φρόντιζαν τα ζώα του. Πολλές
φορές του ζητούσαν να διανυκτερεύσει στο σπίτι τους, ενίοτε δε και να μείνει αρκετές
ημέρες. Στη διάρκεια της παραμονής του, ο επισκέπτης ήταν προστατευόμενος του
οικοδεσπότη.
Στην αρχαία Ελλάδα, η φιλοξενία ως έννοια

σημαίνει την αγάπη προς τους ξένους, που
εκδηλώνεται, στην πράξη, με την εγκάρδια
υποδοχή των επισκεπτών και την παροχή στέγης
και περιποίησης. Μπορούμε να πούμε πως η
έννοια της φιλοξενίας εμφανίζεται στον πλανήτη
ταυτόχρονα, ή λίγο αργότερα από την έννοια της
ιδιοκτησίας. Η φιλοξενία αποκτά μεγάλη ηθική αξία
στην αρχαία Ελλάδα και η ίδια η θρησκεία την
αγκαλιάζει ορίζοντας ως προστάτες της τον Ξένιο
Δία και την Ξένια Αθηνά. Το ιερό δίκαιο της
φιλοξενίας προστατεύει τους ξένους και τιμωρεί
όσους το καταπατούν.
Στα έργα του ο Όμηρος αναφέρει περιπτώσεις

φιλοξενίας, όπως: α) Ο Τηλέμαχος με το γιο του
Νέστωρα, Πεισίστρατο, φιλοξενήθηκαν στις
30
Δ.ΥΠ.Α.

Φυρές από το Διοκλή, β) Ο Μενέλαος και η ωραία Ελένη φιλοξενήθηκαν από τον
Πολύβο, βασιλιά των Θηβών της Αιγύπτου, γ) Ο Οδυσσέας, ταλαιπωρημένος και
κυνηγημένος από την οργή του Ποσειδώνα, φιλοξενήθηκε από την Ναυσικά και τον
πατέρα της βασιλιά Αλκίνοο
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τόσο έντονη την επιθυμία για ταξίδια, ώστε δημιουργήθηκε,
κατά την ελληνιστική περίοδο κυρίως, μια ιδιαίτερη κατηγορία συγγραφέων, που
ονομάστηκαν περιηγητές. Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, η λέξη
περιηγητής δήλωνε αφενός εκείνον που καθοδηγούσε τους ξένους σε ενδιαφέροντες
τόπους και τους εξηγούσε τα αξιοθέατα και αφετέρου τον συγγραφέα που
περιέγραφε λεπτομερώς τόπους και πόλεις. Ως αξιόλογοι περιηγητές στην
αρχαιότητα αναφέρονται ο Στράβων, ο Ηρόδοτος, ο Θαλής, ο Παυσανίας, αλλά
και ο Πλάτων.
Οι αρχαίοι Έλληνες που ταξίδευαν, τόσο για εμπορικούς όσο και για ιδιωτικούς
λόγους, έθεσαν τα θεμέλια του περιηγητικού, του θρησκευτικού, του αθλητικού,
του συνεδριακού, του θεραπευτικού, του ιαματικού, ακόμα και του θαλάσσιου
τουρισμού.
Ο Ηρόδοτος (80-421 π.Χ.) περιγράφει στις περιηγήσεις του γεωγραφικά και

πολιτιστικά χαρακτηριστικά των τόπων που επισκέπτεται και μπορεί να
χαρακτηριστεί σύμφωνα με την τουριστική τυπολογία που διαμορφώνεται το 19ο
αιώνα ως «μοντέλο τουρίστα». Αυτή την περίοδο εμφανίζονται τα πρώτα κρατικά
πανδοχεία, που παρείχαν δωρεάν τις υπηρεσίες τους στους ταξιδιώτες, καθώς και τα
πρώτα πανδοχεία κερδοσκοπικής μορφής.
Η φιλοξενία αποκτά στην αρχαία Ελλάδα

υποχρεωτικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα κάποιοι
εύποροι πολίτες να δημιουργούν στα σπίτια τους
χώρους, ειδικά διαμορφωμένους, τους ξενώνες,
για τη φιλοξενία των ξένων. Αυτοί οι εύποροι
πολίτες θα είναι και οι πρώτοι που θα
φιλοξενήσουν πολλά άτομα ταυτόχρονα, σε
31
Δ.ΥΠ.Α.

περιόδους αθλητικών αγώνων και θρησκευτικών εορτών.
Μετά τον 5ο αιώνα π.Χ. και κυρίως στη διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ. αυξάνεται
αλματωδώς η κίνηση των ξένων στις αρχαίες ελληνικές πόλεις. Δημιουργούνται
τα "καταγώγια", τα οποία δεν έχουν τη σημερινή αρνητικά φορτισμένη έννοια.
Καταγώγια ονομάζονται τα πολύ φτωχά αλλά καθαρά κτήρια, που αφιλοκερδώς
παρέχουν διαμονή σε περιορισμένο αριθμό ξένων. Σύντομα, η ανάγκη για φιλοξενία
μεγαλύτερου αριθμού ατόμων θα οδηγήσει στην ανοικοδόμηση πολυώροφων
καταγωγίων.
Πολύ γνωστό το καταγώγιο της Επιδαύρου, με 100 δωμάτια δύο κλινών, το

καταγώγιο στο Αρτεμίσιο της Μαγνησίας και το Λεωνιδαίο στην Ολυμπία, με μήκος
154 μέτρα.
32
Δ.ΥΠ.Α.

Το καταγώγιο της
Επιδαύρου την εποχή
των ανασκαφών.
Πηγή:
www.stougiannidis.gr
Ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης, που φαίνεται ότι λειτουργούσε ανέκαθεν, και οι
ανεπαρκείς χώροι για φιλοξενία για τους πολλούς, δημιούργησε τις συνθήκες, ώστε η
«δωρεάν» φιλοξενία στην αρχαία Ελλάδα να υποχωρήσει δειλά δειλά στην «επί
πληρωμή» φιλοξενία. Οι ξένοι πια, μη βρίσκοντας καταλύματα, είναι πρόθυμοι να
πληρώσουν, καθώς δε βολεύονται απλά, αλλά έχουν απαιτήσεις. Έτσι εμφανίστηκαν
τα πρώτα αξιοπρεπή οικήματα, που παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με τα
σημερινά ξενοδοχεία. Εμφανίζονται επίσης και οι πρώτοι «εξηγητές», οι σημερινοί
ξεναγοί
Τέτοια οικήματα είναι τα «καπηλεία», που βρίσκονταν στις πόλεις και τα

«πανδοχεία» που βρίσκονταν κατά μήκος εμπορικών επαρχιακών οδών.
Το «καπηλείο» ήταν υπαίθριος χώρος ή

κατάστημα, όπου οι κάπηλοι (έμποροι)
εμπορεύονταν ψωμί, λάδι, κρασί, σιτάρι, ακόμη
και δούλους. Αργότερα μετεξελίχθηκαν σε
πανδοχεία για τους οδοιπόρους. Οι πολύ κακές
συνθήκες διαμονής, το άσχημο φαγητό, το φθηνό
ποτό και οι τεράστιες χρεώσεις είχαν ως
αποτέλεσμα οι λέξεις καπηλείο και κάπηλος να
33
Δ.ΥΠ.Α.

αποκτήσουν την αρνητική έννοια της εκμετάλλευσης και αισχροκέρδειας. Οι

ευκατάστατοι πολίτες απέφευγαν αυτούς τους χώρους, οι φιλόσοφοι όμως τους
επέλεγαν για τις φιλοσοφικές τους αναζητήσεις.
«Πανδοχεία» -άλλες φορές ξενώνες- ονομάζονταν εκείνα τα καταγώγια, που

δέχονταν πελάτες μαζί με τα υποζύγιά τους. Έχουν στάβλους στο ισόγειο και
δωμάτια ύπνου στον επάνω όροφο. Τα πανδοχεία εξοπλίζονται με κρεβάτια στα
δωμάτια και επιπλέον, παρέχουν τροφή σε ανθρώπους και ζώα. Βρίσκονται κατά
μήκος εμπορικών επαρχιακών οδών, σε απόσταση 8 χιλιομέτρων μεταξύ τους.
Τα πανδοχεία ήταν ιδιωτικά και κερδοσκοπικά, σε αντίθεση με τα καταγώγια τα οποία

ήταν συνήθως δημόσια και αφιλοκερδή και διακρίνονταν σε διάφορες κατηγορίες
ανάλογα με τις παροχές και την πολυτέλεια τους. Ορισμένα από αυτά παρείχαν μόνο
δωμάτιο, ενώ ορισμένα άλλα δωμάτιο με διατροφή και συμπληρωματικές υπηρεσίες
που κάλυπταν τις ανάγκες του ταξιδιώτη. Οι υπηρεσίες αυτές, καθώς και το όλο
προϊόν, αρχικά ήταν υποτυπώδεις, αλλά με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση
του ανταγωνισμού βελτιώθηκαν εντυπωσιακά.
Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι η διαδρομή

Αθήνα - Ολυμπία αποτελούσε μία
λογική απόσταση για να ταξιδέψει
κανείς με τα πόδια και κάθε πέντε
χρόνια (ολυμπιακοί αγώνες) ένα
τεράστιο πλήθος από διάφορες πόλεις
της Ελλάδας, έφτανε στην Ολυμπία περπατώντας. Έτσι, σταδιακά, κτίστηκαν
πανδοχεία στην ύπαιθρο, σε συγκεκριμένα σημεία διαδρομών, έτσι ώστε να
διευκολύνουν τα ταξίδια και την προσπέλαση διαφόρων περιοχών.
Τα πανδοχεία χρησιμοποιούσαν διαφημιστικές επιγραφές με μηνύματα του τύπου

«Ξένε εδώ θα μείνεις ευχαριστημένος» και ταμπέλες με διακριτικά σήματα του
προϊόντος που προσέφεραν, τα οποία μπορούσαν να απεικονίζουν κάποιο ζώο,
κάποια θεότητα ή άλλη παράσταση. Στην Αρχαία Ελλάδα ήταν συνηθισμένη ακόμη
και «η άγρα πελατών». Ορισμένοι πανδοχείς των οποίων το πανδοχείο βρισκόταν σε
34
Δ.ΥΠ.Α.

απομακρυσμένο σημείο, έσπευδαν στην αγορά των κεντρικών πανδοχείων και

διαφήμιζαν το δικό τους.
35
Δ.ΥΠ.Α.

Ένα ξενοδοχείο πρώτης τάξης του 3ου αιώνα π.Χ.,

“Αποτελείτο από ένα διώροφο ή τριώροφο κτίριο, διακοσμημένο με στοές και
περιστύλια, ενώ αναπαραστάσεις όπως η αρπαγή της Περσεφόνης, οι γάμοι του
Μενέλαου, οι δώδεκα Θεοί στον Όλυμπο και άλλες εικόνες, στόλιζαν τους τοίχους.
Στο ισόγειο υπήρχαν ευρύχωρες αίθουσες γευμάτων αντίστοιχα διακοσμημένες. Στα
δωμάτια υπήρχαν σκαλιστά κρεβάτια από ξύλο σφένδαμου και διακόσμηση πύξου και
κατεργασμένα κομμάτια από όστρακο χελώνας, με πόδια διακοσμημένα από ασήμι
και ελεφαντόδοντο. Το κρεβάτι δενόταν με σχοινί ή σπάρτα, για να σταθούν επάνω
του στρώματα βαμμένα με πορφύρα, τα οποία σκεπάζονταν με πολυτελή υφάσματα.
Υπήρχε πολυάριθμο προσωπικό και απόλυτη εξυπηρέτηση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει
η ειδικότητα του «στρώτη», ειδικού υπηρέτη στο στρώσιμο του κρεβατιού. Ο
φωτισμός το βράδυ γινόταν με δάδες και λυχνάρια, τα οποία στηρίζονταν σε ειδικές
διακοσμημένες υποδοχές στους τοίχους ή σε σκαλιστούς στύλους. Τους
συνδαιτυμόνες διασκέδαζαν μουσικοί της εποχής. Οι αρχαίοι Έλληνες αρχικά
έτρωγαν καθιστοί, αλλά με την πάροδο του χρόνου έπαιρναν το γεύμα τους
ξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα με πλήθος μαξιλαριών, και μόνο οι γυναίκες έτρωγαν
καθισμένες. Ο αριθμός των ανάκλιντρων ονομάτιζε τις αίθουσες φαγητού σε τρίκλινα,
τετράκλινα, επτάκλινα και εννέα κλινών. Μαγείρευαν ψητά, βραστά και τηγανιτά
φαγητά, ενώ τα προσφερόμενα φαγητά τα παρουσίαζαν σε κατάλογο που
ονομαζόταν «γραμματείδιον». Το φιλοδώρημα στην Αρχαία Ελλάδα έπαιζε τον
σημερινό του ρόλο, δηλαδή ήταν μία απόπειρα για εξασφάλιση επιπλέον
εξυπηρέτησης. Πέραν όμως των πολυτελών ξενοδοχείων, υπήρχαν και πολλά
χαμηλών κατηγοριών, όπου τα κρεβάτια ήταν ξύλινα και απλά, όπως και όλο το
κτήριο και ο εξοπλισμός του”.
36
Δ.ΥΠ.Α.

Πηγή: Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)

http://www.elia.org.gr/research-tools/hotels/introduction/ancient/
Στην Αρχαία Ελλάδα και στην Αρχαία Ρώμη, ο ελεύθερος χρόνος απεικόνιζε την
προέλευση και την τάξη των πολιτών που ήταν ελεύθεροι και οικονομικά εύποροι,
απαλλαγμένοι από κάθε εξαναγκαστική απασχόληση. Ωστόσο, ήταν υποχρεωμένοι
να ασχολούνται με τα κοινωνικά, ηθικά και πολιτικά αιτήματα που δημιουργούσε η
εύρυθμη λειτουργία της πολιτείας. Η εργασία αντίκειται στο πνεύμα της πολιτείας και
του πολιτεύματος.
Όσοι διέθεταν ελεύθερο χρόνο, δηλαδή

αυτοί που ανήκαν στα ανώτερα κοινωνικά
στρώματα, είχαν τη δυνατότητα να
συμμετέχουν σε διαφόρων τύπων
ταξιδιωτικές μετακινήσεις. Μπορούμε να
αναφέρουμε για παράδειγμα τις διεθνείς
ταξιδιωτικές μετακινήσεις για λόγους
αναψυχής των αρχαίων Ελλήνων και
Ρωμαίων στην Αίγυπτο, καθώς και τις εσωτερικές μετακινήσεις για να παρευρεθούν
σε αθλητικούς αγώνες, θεατρικές παραστάσεις, εορτές κτλ.
Η εξάπλωση της Ρωμαϊκής

Αυτοκρατορίας συνετέλεσε στην βελτίωση
του οδικού δικτύου, στην ασφάλεια, στις
μεταφορές και στην εξειδίκευση των
ταξιδιών. Ειδικά οι περιοχές που διέθεταν
ιαματικά λουτρά αποκτούσαν γρήγορα
φήμη και προσέλκυαν επισκέπτες. Σε αυτά
τα μέρη πολλοί Ρωμαίοι φρόντισαν να
χτίσουν τις βίλες τους και πολύ γρήγορα,
λόγω του κλίματος και της εξαιρετικής
φυσικής ομορφιάς τους, εξελίχθηκαν σε
αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα καλοκαιρινό θέρετρο. Στα Ρωμαϊκά χρόνια, κάνουν
την εμφάνισή τους σε πολλά σημεία τα "Diversorii" τύποι ξενοδοχείων - και οι
ταβέρνες που προσφέρουν φαγητό, ποτό, παρέα και κατάλυμα.
37
Δ.ΥΠ.Α.

Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής εποχής, ο τουρισμός αποκτά νέα διάσταση, αυτή των
διακοπών. Οι πλούσιοι πολίτες της αρχαίας Ρώμης έκαναν ταξίδια στην ύπαιθρο
και στην ακτή, αποφασίζοντας ότι θα περάσουν τα καλοκαίρια τους μακριά από την
πόλη. Μια τουριστική βιομηχανία σύντομα ανθεί για να φροντίσει τις ανάγκες των
Ρωμαίων για ταξίδια και διαμονή. Ο Ρωμαϊκός τουρισμός τελείωσε με το τέλος της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η ταραχώδης οικονομική, κοινωνική και στρατιωτική
κατάσταση στην Ευρώπη έκανε το συχνό και ασφαλές ταξίδι, ανέφικτο για
εκατοντάδες χρόνια
Στους χρόνους του Βυζαντίου, τα "χάνια" είναι πανδοχεία μικρού μεγέθους,

εγκατεστημένα στις πόλεις. Στους χρόνους αυτούς η Εκκλησία δημιουργεί επίσης, σε
κάποιες πόλεις τους "ξενώνες", οι οποίοι συντηρούνται από κληροδοτήσεις, δωρεές
πολιτών και προσφορές κληρικών. Αυτοί οι ξενώνες της εκκλησίας θα δώσουν στη
συνέχεια, μορφή στα πρώτα φιλανθρωπικά ιδρύματα.
Την εποχή της Τουρκοκρατίας, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία οι ξενώνες

κατασχέθηκαν ή καταστράφηκαν και τα πανδοχεία σταδιακά έπαψαν να λειτουργούν.
Τη φιλοξενία προσέφεραν τα «χάνια» και τα «καραβάν σεράγια».
Χάνι την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην

Ελλάδα. Πηγή: Ίδρυμα Αικατερίνης
Λασκαρίδη
Στις αρχές του Μεσαίωνα στην Ευρώπη,

τόσο οι εμπορικές δραστηριότητες όσο και
τα ταξίδια ήταν σπάνια. Οι περισσότερες
38
Δ.ΥΠ.Α.

μετακινήσεις πραγματοποιούνταν για θρησκευτικές εκδηλώσεις, γιορτές και ιαματικές

θεραπείες. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, δύο μορφές τουρισμού επικρατούν
κατεξοχήν:
Α) Ο πανεπιστημιακός τουρισμός: Αυτός εμφανίζεται ιδιαίτερα ανεπτυγμένος γύρω
από τα πανεπιστημιακά κέντρα της Ευρώπης, όπως το Παρίσι, το Μονπελιέ, την
Οξφόρδη, το Κέιμπριτζ κτλ.
Β) Ο τουρισμός των μεγάλων θρησκευτικών γεγονότων και εορτών: Πολλές

κοινωνίες ενθάρρυναν την πρακτική του θρησκευτικού προσκυνήματος. Οι
διοργανωτές κανόνιζαν τα δρομολόγια καθώς και τα μέρη για φαγητό και ύπνο. Στα
τέλη του Μεσαίωνα, τα ελβετικά και γερμανικά ξενοδοχεία έχουν αποκτήσει μεγάλη
φήμη, χάρη στην ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών, ενώ στη Γαλλία η
γαστρονομία συμβάλλει στην περαιτέρω εξειδίκευση του ξενοδοχειακού προϊόντος.
Καθιερώθηκε και ο θεσμός του «Grand Tour», των ταξιδιών που επιχειρούσαν οι
γόνοι αριστοκρατών γυρίζοντας ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο (της Ελλάδας
φυσικά περιλαμβανομένης, εξαιτίας της κλασικής της παράδοσης). Το «Μεγάλο
Ταξίδι» δεν ήταν υπόθεση αμιγώς καλοκαιρινή, καθώς συχνά διαρκούσε περί τα τρία
χρόνια και είχε ως στόχο όχι την αναψυχή αλλά την διεύρυνση των οριζόντων.
Κατά τη διάρκεια της

Αναγέννησης, ο τουρισμός
εμπλουτίζεται με νέα κίνητρα. Οι
άνθρωποι ταξιδεύουν με κύριο
σκοπό την ευχαρίστηση, καθώς
και από «διανοουμενίστικη
περιέργεια». Στα πλαίσια των
εκπαιδευτικών μετακινήσεων
των Άγγλων ευγενών,
δημιουργούνται στη Γαλλία δύο
ειδών περιηγήσεις: η «μικρή περιήγηση», που περιλάμβανε το Παρίσι και τη
Νοτιοδυτική Γαλλία και η «μακρά περιήγηση», που εκτός των παραπάνω,
συμπεριλάμβανε τη Βουργουνδία, τη Νότια και νοτιοανατολική Γαλλία. Οι ιαματικές
39
Δ.ΥΠ.Α.

πηγές εξακολουθούν να είναι πολύ δημοφιλείς και κατά την Αναγέννηση έγιναν
κέντρα αναψυχής και διασκέδασης για την υψηλή κοινωνία.
40
Δ.ΥΠ.Α.

Χάνι στην Ευρώπη το 1658. Πηγή:

Πίνακας ζωγραφικής του David Teniers
the Younger
Το πρώτο ξενοδοχείο στη σύγχρονη Ελλάδα: Μετά την απελευθέρωση το 1828,

ελάχιστα χάνια είχαν απομείνει στην ύπαιθρο και στις πόλεις. Το πρώτο ξενοδοχείο
ιδρύθηκε στο Ναύπλιο το 1834 με την επωνυμία «Ξενοδοχείον του Λονδίνου», το
οποίο φιλοξένησε τους πρώτους επίσημους ξένους του νεαρού τότε ελληνικού
κράτους και λίγο αργότερα, το 1840, λειτούργησε επίσης στο Ναύπλιο το ξενοδοχείο
«Αφθονία». Το 1835 η Αθήνα απέκτησε το δικό της ξενοδοχείο, με το όνομα «Νέον
Ξενοδοχείον» ή «Albergo Nuovo”, ιδιοκτησία του Ιταλού Καζάλι.
Μεταξύ 1840 και 1860, τα χαρακτηριστικά του τουρισμού και η κινητικότητα των
τουριστών μεταβάλλονται με την ανακάλυψη και την εξάπλωση του σιδηρόδρομου,
που υπήρξε και το πρώτο μέσο μαζικής μεταφοράς. Το 1839 εκδίδονται οι πρώτοι
τουριστικοί οδηγοί του “Beadecker”, οι οποίοι αναφέρονται σε όλα εκείνα τα στοιχεία
που αφορούν στην πραγματοποίηση «ενός ταξιδιού στο Ρήνο». Την ίδια περίοδο, ο J.
Murray, εκδίδει στην Αγγλία ένα «εγχειρίδιο για ταξιδιώτες στην Ελβετία». Άλλα
άτομα και κυρίως οι νεαροί Άγγλοι ευγενείς, έλαβαν εκπαιδευτικές διακοπές σε χώρες
όπως η Ιταλία με γνώμονα τον πολιτισμό για να μελετήσουν έργα ζωγραφικής,
γλυπτά, αρχιτεκτονική και να επισκεφθούν ιστορικούς χώρους
Σε ένα χρονικό διάστημα μικρότερο από μισό αιώνα, ολόκληρη η Ευρώπη

διακατέχεται από τον πυρετό της εξάπλωσης των σιδηροδρομικών δικτύων και τον
πολλαπλασιασμό των τουριστικών οδηγών.
41
Δ.ΥΠ.Α.

Πρόγραμμα εκδρομών στην

Ελλάδα από το γραφείο Κουκ.
Πηγή: Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.
Το 1841 στην Αγγλία, ο Thomas Cook οργανώνει το πρώτο ταξίδι με οδηγούς, ενώ
το 1845 δημιουργεί στο Λέισεστερ το γραφείο ταξιδιών “Thomas Cook & Son”, που
στην συνέχεια θα ιδρύσει υποκαταστήματα σε 68 χώρες του κόσμου. Η φιλοσοφία
της επιχειρηματικής δράσης του Thomas Cook στηρίχτηκε στη σκέψη ότι για την
πραγματοποίηση του ταξιδιού επίσκεψης σε τόπο μακριά από τη μόνιμη κατοικία δεν
αρκεί απλώς η ύπαρξη του μέσου μεταφοράς και ο διαθέσιμος χρόνος και το
εισόδημα. Το ταξίδι πρέπει να μπορεί να οργανωθεί και να μπορούν να
διασφαλιστούν όλα εκείνα τα στοιχεία που ο ταξιδιώτης αισθάνεται και επιθυμεί να
έχει ως αναγκαία.
Στη συνέχεια, ο tour operator ήταν αυτός που κρίθηκε

ως η πλέον κατάλληλη μορφή παραγωγής και
επιχειρηματικής υπόστασης που ανταποκρινόταν στη
δημιουργία ενός νέου ταξιδιωτικού προϊόντος, του
τουριστικού πακέτου (ready-made package tour). Το
παραπάνω έρχεται σε αντιδιαστολή με το προηγούμενο,
το κατά παραγγελίαν παραγόμενο ταξίδι (tailored
made package tour). Παράλληλα, στα τέλη του αιώνα,
παρατηρείται μια χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη των
ξενοδοχείων πολυτελείας Grand Hotel της Ρώμης το
1893, Ritz του Παρισιού το 1898, Carlton του Λονδίνου
το 1898 κτλ.
42
Δ.ΥΠ.Α.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, το τουριστικό φαινόμενο μεταβάλλεται. Σ’ αυτό

συμβάλλουν οι ακόλουθοι λόγοι:
1. Η οικονομική συγκυρία της περιόδου 1905-1914

• Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-
18), όπου οι αριστοκράτες μονάρχες της Κεντρικής
και Ανατολικής Ευρώπης ουσιαστικά
εξαφανίζονται
• Οι πληθωριστικές τάσεις που
αφανίζουν ολοκληρωτικά τους εισοδηματίες, που
αποτελούσαν την «τουριστική κοινότητα» του 19ου
αιώνα
• Η οικονομική κρίση του 1929, η
οποία καταστρέφει οριστικά τον αριστοκρατικό
τουρισμό του 19ου αιώνα.
Ο απλός τουρισμός αναψυχής έλαβε χώρα

όταν η εκβιομηχάνιση σε όλη την Ευρώπη
οδήγησε σε μια εύπορη μεσαία τάξη με όλο
και περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Οι
επιχειρηματίες άρχισαν να χτίζουν τουριστικά
ξενοδοχεία με υποδομή δρόμων, βαγονιών
και πορθμείων. Ο τουρισμός άρχισε να
διαμορφώνεται ως διεθνής βιομηχανία. Στη
δεκαετία του 1960, ένας αυξανόμενος αριθμός
ανθρώπων είχε διαθέσιμο εισόδημα, και με
αυτά τα επιπλέον χρήματα ήρθε η επιθυμία
για έναν διαφορετικό τρόπο ζωής.
Ταυτόχρονα, εμπορικά αεροσκάφη σε λογικές
τιμές ήταν σε θέση να μεταφέρουν επιβάτες προς και από οποιοδήποτε αεροδρόμιο
στον κόσμο.
43
Δ.ΥΠ.Α.

Επιπλέον, το γεγονός ύπαρξης δυνατότητας εξασφάλισης ή αγοράς των επιμέρους

συστατικών ενός ταξιδιού αναψυχής με τη βοήθεια ενός σχεδίου από τον τουρίστα-
καταναλωτή σηματοδοτεί την εμφάνιση της επιχείρησης πρακτορείο ταξιδιών.
Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο διαπιστώνεται μια γιγάντωση του τουρισμού, η οποία
οφείλεται σε:
• κοινωνικούς παράγοντες πχ η καθιέρωση της πληρωμένης άδειας
• στην τεχνολογική εξέλιξη των μέσων μεταφοράς.
• η αγορά αυτοκινήτων Ιδιωτικής χρήσης από πλατιά στρώματα του
πληθυσμού
• η ανάπτυξη των αερομεταφορών.
Στην αύξηση του τουριστικού ρεύματος συνετέλεσαν επίσης οι tour operator και οι
ταξιδιωτικοί πράκτορες, οι οποίοι αφενός διευκόλυναν τους τουρίστες στην
προετοιμασία και την οργάνωση των ταξιδιών τους και αφετέρου μείωσαν το κόστος
των ταξιδιών προσφέροντας τουριστικά πακέτα. Έτσι παρατηρείται μια γιγάντωση
του τουρισμού.
Ο τουρισμός στην Ελλάδα του 20ου αιώνα
Ξεκίνησε να ανθίζει κατά τις δεκαετίες του

1960 και του 1970, σε αυτό που έγινε γνωστό
ως μαζικός τουρισμός. Από τα ιαματικά λουτρά
που ήταν οι δημοφιλέστεροι προορισμοί τότε,
περνάμε στα νησιά, της δεκαετίας του 1950:
Στα μέσα της δεκαετίας, στην Ύδρα και άλλα
μέρη της χώρας γυρίζεται η πρώτη
αμερικανική κινηματογραφική παραγωγή στην Ελλάδα, «Το παιδί και το δελφίνι» με
τη Σοφία Λόρεν, διαφημίζοντας τη χώρα παγκοσμίως
Το 1955, ο αριθμός των ξένων τουριστών

στην Ελλάδα ανέρχεται στους 200.000,
παρουσιάζοντας μεγάλη αύξηση. Η μέση
44
Δ.ΥΠ.Α.

διάρκεια παραμονής των επισκεπτών είναι μία εβδομάδα. Κατά την διάρκεια αυτής
της περιόδου, πραγματοποιήθηκαν κατασκευαστικά έργα μεγάλης κλίμακας για
ξενοδοχεία και άλλες παρόμοιες εγκαταστάσεις ενώ η χώρα σημείωσε αύξηση στους
διεθνείς τουρίστες με την πάροδο των ετών.
Σε εκείνη τη δεκαετία η Ελλάδα γίνεται

είναι ένας από τους πρώτους
προορισμούς που επιλέγει η Britannia
Airways για το νέο Boeing 737 τζετ, με
πτήσεις από το Λούτον προς Αθήνα. Το
1968, η Ζακλίν Κένεντι παντρεύεται τον
Έλληνα εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση στο
νησί Σκορπιός και η Ελλάδα προβάλλεται
σε όλο τον κόσμο.
Η τουριστική ανάπτυξη των επόμενων δεκαετιών έθεσε τα θεμέλια για να γίνει ο

τουρισμός αυτό που ονομάζουμε «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας, με ανάπτυξη
ξενοδοχειακών μονάδων, αύξηση κλινών και παροχών, αλλά και στροφή, κατά τα
τέλη της δεκαετίας του 1980, σε περιορισμό της μαζικότητας και προσπάθεια
ανάδειξης του πολιτιστικού προϊόντος της χώρας.
Το 1980 ένα εγχειρίδιο για πεζοπόρους

αναφέρει: «Η Ελλάδα είναι μια από τις πιο
όμορφες χώρες του κόσμου να «χαθεί»
κάποιος για ώρες”. Η Ελλάδα εντάσσεται
στην Ε.Ε. το 1981, και η ταινία του James
Bond «For your eyes only» δείχνει τα
μοναστήρια των Μετεώρων.
Διεθνείς εκδηλώσεις, όπως οι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 2004 και ο Διαγωνισμός

Τραγουδιού της Eurovision 2006, που πραγματοποιήθηκαν αμφότερες στην Αθήνα,
βοήθησαν σημαντικά στη φήμη του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, ενώ μεγάλης
κλίμακας πολιτιστικές υποδομές όπως το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης επίσης
συνέβαλαν στην εισροή τουριστών στην χώρα.
45
Δ.ΥΠ.Α.

Σήμερα η Ελλάδα είναι ένας από τους κορυφαίους προορισμούς παγκοσμίως και η
διαρκής προσπάθεια όλων αφορά στη βιώσιμη ανάπτυξη, ώστε ο τουρισμός να
συνεχίσει να αποτελεί πυλώνα της οικονομίας της χώρας, χωρίς να καταστρέφει τους
φυσικούς πόρους, αλλά αντίθετα, θέτοντας βάσεις παρακαταθήκης για το μέλλον.
Συμπεράσματα της ιστορικής αναδρομής για τον σύγχρονο τουρισμό
Τα ταξίδια και οι περιηγήσεις των αρχαίων με στόχο την γνώση, και όχι μόνο το
εμπόριο ή το χρηματικό κέρδος, αποτέλεσαν πηγή των πνευματικών κατακτήσεων
του ανθρώπου.
Έτσι, περνώντας τις

διάφορες ιστορικές φάσεις
του, όπως από την ξενία της
αρχαιότητας (υποδοχή και
δωρεάν περιποίηση του
ξένου κυρίως εντός της
οικίας), το προσκύνημα -
pelerinage (μετακίνηση προς
ιερό τόπο, για ικανοποίηση
του θρησκευτικού ενστίκτου), τον τουρισμό των αριστοκρατών και των
εισοδηματιών - rentiers (με σκοπό την ψυχαγωγία των εύπορων οικονομικά τάξεων,
ειδικά κατά τον 19ο αιώνα ), σήμερα, ο τουρισμός έχει κοινωνικοποιηθεί και
δημοκρατικοποιηθεί διεθνώς, η δε μετακίνηση των τουριστών έχει λάβει μαζικό και
λαϊκό χαρακτήρα.
Ο Τουρισμός έχει γίνει κοινωνική αναγκαιότητα, αναπόσπαστο τμήμα του ελεύθερου

χρόνου των εργαζομένων, ταυτίζεται συχνά με μία ανάγκη ξεκούρασης και
αντιμετωπίζεται ως δικαίωμα, όπως αυτό στη μόρφωση.
46
Δ.ΥΠ.Α.

Σήμερα, ο τουρισμός μπορεί να ορισθεί ως ένα αυτοδύναμο φαινόμενο, με δύο

συνιστώσες: την κατανάλωση και τον ελεύθερο χρόνο. Αναπτύχθηκε απότομα σε
παγκόσμιο επίπεδο και σήμερα θεωρείται ως ένα κοινότυπο και αναπόσπαστο
κομμάτι της καθημερινής ζωής. Ο περιηγητής (τουρίστας) της παλιάς εποχής ήταν
άνθρωπος που διέθετε χρόνο και χρήμα για μεγάλες διακοπές και περιηγήσεις.
Ο σύγχρονος περιηγητής, στη γενικότερη μορφή του, είναι ο εργαζόμενος άνθρωπος

με μετρημένα εισοδήματα, που επιδιώκει σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, να
πετύχει το μεγαλύτερο αποτέλεσμα τουριστικής απόλαυσης. Οι σημερινές
οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και η προέλευση τουριστών, καθιέρωσαν το νέο
είδος τουρισμού που υπάρχει σήμερα, το οποίο όχι μόνο έχει κατακτήσει τον κόσμο
αλλά έχει γίνει πια ανάγκη. Μέχρι πριν λίγο καιρό, το μόνο κίνητρο για την περιήγηση
ήταν η επιθυμία, τώρα είναι και η ανάγκη.
2.1.2 Ο τουρίστας
2.1.2.1 Η έννοια του τουρίστα
Ο τουρίστας αποτελεί σημαντικό στοιχείο του τουρισμού και διάφορες μελέτες έχουν
διεξαχθεί για την μελέτη του. Από την δεκαετία του 1930 παρατηρείται μία εντατική
προσπάθεια για να μελετηθεί το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά της τουριστικής
αγοράς από τα κράτη και τους οργανισμούς της τουριστικής βιομηχανίας. Προς αυτή
47
Δ.ΥΠ.Α.

την κατεύθυνση κινείται η αναζήτηση του ορισμού του τουρίστα, ώστε να αποτελέσει
τη βάση για τη συλλογή και την ανάλυση στατιστικών στοιχείων.
Στη σύγχρονη εποχή, με τις συγκεκριμένες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, το

ταξίδι τείνει να ταυτίζεται πλέον με τον τουρισμό και ο ταξιδιώτης με τον τουρίστα.
Το 1937 η Επιτροπή
Εμπειρογνωμόνων της Κοινωνίας
των Εθνών υιοθέτησε έναν ορισμό
σύμφωνα με τον οποίον τουρίστας
είναι αυτός που επισκέπτεται μία
χώρα διαφορετική από εκείνη στην
οποία που διαμένει μόνιμα, για
χρονικό διάστημα τουλάχιστον 24 ωρών. Το 1963 η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών
για Διεθνή Ταξίδια και Τουρισμό, που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη, πρότεινε
ορισμούς των λέξεων επισκέπτης και τουρίστας για χρήση στην κατάρτιση διεθνών
στατιστικών στοιχείων.
Έτσι, κάθε τουριστική δραστηριότητα, εξετάζεται κάτω από τον ευρύ όρο «ταξίδι».
Με βάση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (Π.Ο.Τ.), για τις ανάγκες των διεθνών
στατιστικών, διακρίνουμε τις ακόλουθες κατηγορίες του γενικού όρου «ταξιδιώτης»:
Ταξιδιώτες (travelers, voyagers):

Είναι εκείνα τα άτομα που, για οποιονδήποτε υποκειμενικό σκοπό, μετακινούνται
από μια χώρα σε άλλη, ανεξαρτήτως μεταφορικού μέσου και χώρος μόνιμης
κατοικίας και δηλώνουν τα στοιχείο τους.
48
Δ.ΥΠ.Α.

Στη συνέχεια οι ταξιδιώτες διαχωρίζονται σε δύο ευδιάκριτες ομάδες:
Α. στους ταξιδιώτες (traνelers) που ως επισκέπτες (visitors) μετακινούνται με τη

θέλησή τους και με σκοπό την επίσκεψη και μόνο της άλλης χώρας,
Β. στους ταξιδιώτες (traνelers) που εξαναγκάζονται στη μετακίνηση και βέβαια δεν
συμπεριλαμβάνονται στις τουριστικές στατιστικές.
Α. Στην πρώτη κατηγορία, οι ταξιδιώτες/επισκέπτες (travelers/visitors)

διακρίνονται στους:
Α1. Τουρίστες (tourists): άτομα που επισκέπτονται τη χώρα άφιξής τους για
χρονική διάρκεια μεγαλύτερη των 24 ωρών και πραγματοποιούν μία τουλάχιστον
διανυκτέρευση αυτή και διακρίνονται σε:
o Αλλοδαπούς.
49
Δ.ΥΠ.Α.

o Ημεδαπούς.
o Μέλη πληρωμάτων πλοίων/αεροσκαφών
Α2. Εκδρομείς (excursionists ή same day visitors): άτομα που επισκέπτονται τη

χώρα άφιξής τους για χρονική διάρκεια μικρότερη των 24 ωρών και δεν
πραγματοποιούν καμία διανυκτέρευση και διακρίνονται σε:
o Επιβάτες κρουαζιερόπλοιων.
o Ημερήσιους επισκέπτες
o Μέλη πληρωμάτων πλοίων.
Για στατιστικούς λόγους, ο όρος επισκέπτης περιγράφει κάθε άτομο που

επισκέπτεται μία χώρα διαφορετική από εκείνη που διαμένει μόνιμα, για
οποιονδήποτε λόγο εκτός από εκείνο της άσκησης ενός επαγγέλματος για το οποίο
αμείβεται από την χώρα την οποία επισκέπτεται. Η πρώτη κατηγορία αναφέρεται:
▪ στους τουρίστες
τα άτομα που διαμένουν τουλάχιστον 24
ώρες στην χώρα άφιξης τους και
πραγματοποιούν τουλάχιστον μία
διανυκτέρευση σε αυτήν. Αυτά τα άτομα
είναι είτε αλλοδαποί, έχουν την εθνικότητα
της επισκεπτόμενης χώρας ή αποτελούν
μέλη πληρωμάτων πλοίων ή αεροσκαφών
που κάνουν χρήση καταλύματος στη χώρα
άφιξης. Ο σκοπός του ταξιδιού είναι η αναψυχή (διακοπές, υγεία, σπουδές, θρησκεία,
άθληση κτλ.), οι επαγγελματικοί λόγοι, η συμμετοχή σε σύσκεψη ή συνέδριο και η
επίσκεψη σε συγγενείς και φίλους,
▪ στους εκδρομείς
50
Δ.ΥΠ.Α.

τα άτομα που διαμένουν στην χώρα

άφιξης τους για χρονική διάρκεια
μικρότερη των 24 ωρών και δεν
πραγματοποιούν καμία διανυκτέρευση σε
αυτήν. Αυτά τα άτομα κατατάσσονται σε
επιβάτες κρουαζιερόπλοιων, ημερήσιους
επισκέπτες η αναχώρηση των οποίων
γίνεται εντός 24 ωρών, μέλη πληρωμάτων
πλοίων που διαμένουν εντός των πλοίων
στην επισκεπτόμενη χώρα. Οι εκδρομείς ενδέχεται να περιηγηθούν στη χώρα κατά
τη διάρκεια μιας ή περισσοτέρων ημερών, εφόσον επιστρέφουν κάθε βράδυ στο
πλοίο ή στο τραίνο με το οποίο αφίχθησαν για να διανυκτερεύσουν
Β. Η δεύτερη κατηγορία αναφέρεται στους ταξιδιώτες ως μη επισκέπτες οι οποίοι

μένουν εκτός των τουριστικών στατιστικών και μετακινούνται εξαιτίας κάποιου
συμβατικού ή εξωγενούς αναγκασμού. Αυτοί κατατάσσονται ως:
▪ διασυνοριακοί εργάτες (άτομα τα οποία στο πλαίσιο εργασιακών συμβάσεων

μεταβαίνουν καθημερινά από τη χώρα κατοικίας τους σε μία γειτονική χώρα για
να εργαστούν και επιστρέφουν μετά το πέρας της ημερήσιας απασχόλησης τους
στη μόνιμη κατοικία τους, η οποία συνήθως βρίσκεται στα σύνορα των δύο
χωρών),
▪ νομάδες (άτομα τα οποία δεν έχουν μόνιμη κατοικία, αλλά μετακινούνται ομαδικά
και συνεχώς από τόπο σε τόπο και σε ορισμένους γεωγραφικούς χώρους από
χώρα σε χώρα),
▪ επιβάτες transit (άτομα τα οποία ως επιβάτες σταθμεύουν για λίγες ώρες στο
αεροδρόμιο ή στο λιμάνι μιας χώρας, χωρίς να μπορούν να απομακρυνθούν από
αυτούς τους ελεγχόμενους τελωνειακούς χώρους),
▪ πρόσφυγες (άτομα εξαναγκασμένα να μετακινηθούν από τη χώρα μόνιμης

κατοικίας τους σε μια άλλη χώρα για διάφορες αιτίες),
51
Δ.ΥΠ.Α.

▪ μέλη ενόπλων δυνάμεων (μέλη στρατιωτικών δυνάμεων που μετακινούνται

από τη χώρα προέλευσης τους σε μία άλλη χώρα στο πλαίσιο διεθνών ή διμερών
στρατιωτικών ή άλλων πολιτικών συμβάσεων),
▪ προξενικές αντιπροσωπείες (μέλη προξενικών αντιπροσωπειών που

μετακινούνται από τη χώρα προέλευσης τους σε μία άλλη χώρα στο πλαίσιο
διεθνών διπλωματικών σχέσεων και συμβάσεων),
▪ διπλωμάτες (μέλη διπλωματικών αντιπροσωπειών που μετακινούνται από την

χώρα προέλευσης τους σε μια άλλη στο πλαίσιο διεθνών διπλωματικών σχέσεων
και συμβάσεων),
▪ εποχιακοί μετανάστες (άτομα που μετακινούνται από τη χώρα της μόνιμης

κατοικίας τους σε μια άλλη χώρα για ορισμένο χρονικό διάστημα στο πλαίσιο
ειδικών εργασιακών συμβάσεων για εποχικά προσφερόμενη απασχόληση) και
▪ μόνιμοι μετανάστες (άτομα τα οποία μετακινούνται από τη χώρα μόνιμης

κατοικίας τους σε μια άλλη για μόνιμη εγκατάσταση με σκοπό την εξεύρεση
εργασίας).
2.1.2.2 Κίνητρα και λόγοι που οδηγούν τον τουρίστα στη διενέργεια του
ταξιδιού
Αν και στις επόμενες θεματικές ενότητες θα αναφερθούμε αναλυτικά στα τουριστικά

κίνητρα και τη συμπεριφορά του τουρίστα, αναφέρουμε εδώ τους κυριότερους
λόγους που τον επηρεάζουν και καθορίζουν τη διενέργεια του τουριστικού ταξιδιού.
Οι ανάγκες, η υποκίνηση και το κίνητρο

παίζουν σημαντικό ρόλο για τη
52
Δ.ΥΠ.Α.

διενέργεια ενός ταξιδιού. Στα πλαίσια του ταξιδιού αυτές οι ανάγκες μπορούν να
έχουν εφαρμογή ως ανάγκες που σχετίζονται με τη φύση και το αντικείμενο μίας
δραστηριότητας και ως ανάγκες που σχετίζονται με το περιβάλλον που θα
πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα.
Το κίνητρο αυτό καθορίζει και τη μορφή του τουρισμού (και τελικά του προϊόντος),
που θα αναζητήσει στην αγορά. Για παράδειγμα, ο τουρίστας μπορεί να θέλει:
▪ να βρεθεί σε μια περιοχή με ζεστό κλίμα και αμμώδεις παραλίες για αναψυχή,
διακόπτοντας την καθημερινότητά του (τουρισμός αναψυχής/απόλαυσης),
▪ να ξεκουραστεί, προσπαθώντας να δει για μια φορά στη ζωή του σπάνια είδη
χλωρίδας ή πανίδας (φυσιολατρικός),
▪ να γνωρίσει έναν πολιτισμό που θεωρεί σημαντικό, μαθαίνοντας τη γλώσσα, τα

ήθη και τα έθιμα, την ιστορία, την κουζίνα του, κ.λπ. ή να παρακολουθήσει ένα
σημαντικό πολιτιστικό γεγονός (πολιτιστικός),
▪ να γνωρίσει μια πόλη που θεωρεί μοναδική (πολιτιστικός-αστικός),
▪ να ζήσει τη ζωή των αγροτών μιας περιοχής, να γνωρίσει τον πολιτισμό και να
γευτεί τα προϊόντα της (αγροτουρισμός),
▪ να παρακολουθήσει ένα συνέδριο με θέμα ενδιαφέροντος του (συνεδριακός), είτε

σε επαγγελματική, είτε σε προσωπική βάση,
▪ να θεραπευτεί (θερμαλιστικός - ιαματικός) ή να αναζωογονηθεί (ευεξίας) σε

ιαματικά νερά,
▪ να κάνει σκι, ιστιοπλοΐα, ιστιοσανίδα, καταδύσεις, ορειβασία (αθλητικός),
▪ να περιηγηθεί σε παράκτιες ή/και νησιωτικές περιοχές με σκάφος ή μετέχοντας

σε οργανωμένη κρουαζιέρα (θαλάσσιος), κ.ο.κ.
53
Δ.ΥΠ.Α.

Τα κίνητρα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με γνώμονα την ικανοποίηση που

προσφέρουν ως:
• πνευματικά – ο βαθμός στον οποίο τα άτομα παρακινούνται λόγω της ανάγκης για
μάθηση ή ανακάλυψη νέων πραγμάτων,
• κοινωνικά - ο βαθμός στον οποίο τα άτομα παρακινούνται λόγω της ανάγκης για
φιλία και διαπροσωπικές σχέσεις,
• ικανότητα και μάθηση – ο βαθμός στον οποίο τα άτομα παρακινούνται λόγω της
ανάγκης για κυριαρχία, πρόκληση, ανταγωνισμό και
• αποφυγή - ο βαθμός στον οποίο τα άτομα παρακινούνται από δραστηριότητες λόγω
της ανάγκης να αναζητήσουν μοναξιά ή να χαλαρώσουν
Στο ευρύ πλαίσιο του τουρισμού και της αναψυχής, τα κίνητρα για τη διενέργεια ενός
ταξιδιού, το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των παραπάνω, μπορούν να
αποτελέσουν:
• η προσωπική απόδραση,
• η προσωπική αναζήτηση,
• η διαπροσωπική διαφυγή
• και η διαπροσωπική αναζήτηση
Παράλληλα, τα άτομα που διενεργούν το ταξίδι – οι τουρίστες μπορούν να έχουν ως

κίνητρο είτε να δραπετεύσουν από την καθημερινότητα τους είτε να ψάξουν νέες
εμπειρίες
Συνοπτικά, τα κυριότερα κίνητρα για τη διενέργεια ενός ταξιδιού μπορούν να

αποτελέσουν τα ακόλουθα:
• οι τάσεις φυγής – η απόδραση από την ρουτίνα και το αγχωτικό, είτε εργασιακό είτε
κοινωνικό, περιβάλλον με στόχο την ξεκούραση και τη γνωριμία με κάτι διαφορετικό,
ώστε να επιτευχθεί η ανανέωση του τρόπου ζωής,
54
Δ.ΥΠ.Α.

• η εκπαίδευση, ο πολιτισμός και η εργασία,

• η ανθρώπινη φαντασία και η νοσταλγία - η διάθεση των ατόμων να ζήσουν κάτι
διαφορετικό, σύμφωνα με όσα επιθυμεί η φαντασία τους ή όσα νοσταλγούν και
• η κοινωνική, θεσμική και οργανωτική εμπέδωση του τουρισμού - η δυνατότητα

να προβληθεί το κοινωνικό γόητρο των ατόμων. Σε αυτή την περίπτωση το κίνητρο
σχετίζεται με την ανοδική κοινωνική και επαγγελματική κινητικότητα. Η πολιτική του
κράτους, το σύστημα άδειας με αποδοχές, οι εκπαιδευτικές υποχρεώσεις παιδιών
επηρεάζει άμεσα τις ατομικές επιλογές, καθορίζοντας τον προορισμό και την διάρκεια
του ταξιδιού
Πρακτικά, τα κίνητρα για τη διενέργεια ενός ταξιδιού μπορούν να αποτελέσουν:
• η αναψυχή και οι διακοπές

• αξιοθέατα,
• ψώνια,
• παρακολούθηση αθλητικών και πολιτιστικών γεγονότων,
• επίσκεψη σε φίλους και συγγενείς,
• λόγοι υγείας
• οι επαγγελματικοί λόγοι
• παρακολούθηση συνεδρίων,
• συμμετοχή σε επαγγελματικές αθλητικές δραστηριότητες,
• κυβερνητικές αποστολές,
• συναντήσεις,
• επιχειρηματικά ταξίδια
• άλλες δραστηριότητες
• σπουδές, σεμινάρια
• δραστηριότητες υγείας και ομορφιάς
2.1.2.3. Οι ανάγκες των τουριστών
55
Δ.ΥΠ.Α.

Οι ανάγκες των τουριστών αποτελούν κεντρική έννοια του Τουριστικού Μάρκετινγκ,

αφού όλες οι ενέργειες που ασκούν οι φορείς του Μάρκετινγκ περιστρέφονται γύρω
από τον προσδιορισμό και την ικανοποίηση των εν λόγω αναγκών. Πρέπει ωστόσο
να διευκρινιστεί ότι αντικείμενο του Τουριστικού Μάρκετινγκ αποτελούν οι τουριστικές
ανάγκες, εκείνες δηλ. οι ανάγκες των καταναλωτών που συνδέονται με την
πραγματοποίηση ενός τουριστικού ταξιδιού και όχι άλλου είδους ανάγκες άσχετες με
το ταξίδι. Τουριστική είναι εκείνη η ανάγκη, για την ικανοποίηση της οποίας
απαιτείται η αναχώρηση από τον τόπο κατοικίας.
Με άλλα λόγια, μια τουριστική ανάγκη δεν μπορεί να ικανοποιηθεί στον τόπο μόνιμης
εγκατάστασης. Πρέπει επίσης να διευκρινιστεί ότι οι τουριστικές ανάγκες δεν
ικανοποιούνται μόνο με το ταξίδι αλλά προκαλούνται και από αυτό.
Η ανάγκη για τουριστικές υπηρεσίες (διαμονή, διατροφή, μεταφορά) απορρέει από τη

μετάβαση σε έναν ξένο τόπο. Η ανάγκη για ένα κατάλυμα θα προκύψει δηλ. μόνο εάν
ένα άτομο αποφασίσει να ταξιδέψει σε κάποιον προορισμό Είναι συνεπώς σκόπιμη η
διάκριση των αναγκών σε πρωτογενείς και δευτερογενείς ή παράγωγες:
1. Ως πρωτογενείς τουριστικές ανάγκες λογίζονται όσες ωθούν έναν άνθρωπο να

πραγματοποιήσει ένα τουριστικό ταξίδι προκειμένου να τις ικανοποιήσει
2. Ως δευτερογενείς τουριστικές ανάγκες λογίζονται αυτές που απορρέουν από την

απόφαση να πραγματοποιηθεί το εν λόγω ταξίδι
Γύρω από τις πρωτογενείς τουριστικές ανάγκες προσδιορίζονται τρεις πρωτογενείς

τουριστικές ανάγκες:
• την ανάγκη για ξεκούραση,
• για διασκέδαση και
• για προσωπική καλλιέργεια (personal Development).
56
Δ.ΥΠ.Α.

Τα τουριστικά ταξίδια ανάγονται σε

μία βασική ανάγκη: αυτήν της
φυγής από τον τόπο της μόνιμης
εγκατάστασης. Πρόκειται για την
ανάγκη που νοιώθουν οι άνθρωποι
να βγουν από την καθημερινή τους
ρουτίνα, πράγμα που επιτυγχάνουν
με τη μετάβασή τους σε έναν άλλον τόπο. Από αυτήν τη βασική επιδίωξη απορρέουν
όλες οι άλλες. Είναι προφανές ότι οι δύο αυτές αναφορές αφορούν τα ταξίδια
αναψυχής.
Επίσης τα ταξίδια αναψυχής, εξετάζονται και συνδέονται με τις συνθήκες της

παραγωγής. Ο τουρισμός αναπτύχθηκε δηλαδή παράλληλα με την τεχνολογική
εξέλιξη, η οποία επηρέασε εντονότατα τις συνθήκες εργασίας.
Έτσι διαπιστώνεται
1. μια εντονότερη—κυρίως ψυχική και πνευματική—επιβάρυνση των εργαζομένων, η

οποία συνεπάγεται
2. μεγαλύτερη φθορά της εργατικής δύναμης καθώς και
3. αυξημένες—ποιοτικά και ποσοτικά—απαιτήσεις για την αναπαραγωγή της.
4. μια αύξηση στην παραγωγικότητα της εργασίας, η οποία:

5. επιφέρει βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της αγοραστικής δύναμης και κατ'
επέκταση αυξάνει τη ζήτηση για ταξίδια αναψυχής,
6. επιτρέπει τη διεύρυνση της προσφοράς προκειμένου να ικανοποιηθεί αυτή η
ζήτηση.
Η ανάγκη για τουριστικά ταξίδια απορρέει δηλ. από τις συγκεκριμένες συνθήκες της
παραγωγής
οι Witt και Wright έχοντας εξετάσει τα ταξιδιωτικά κίνητρα 9.789 Ελβετών—

διαπιστώνει ότι η τουριστική δραστηριότητα επιτελεί μια σειρά από σημαντικές
κοινωνικές λειτουργίες. Αυτές οι λειτουργίες μπορούν ουσιαστικά να ιδωθούν ως οι
προς ικανοποίηση ανάγκες των τουριστών:
57
Δ.ΥΠ.Α.

Α. αποζημίωση για τις ελλείψεις που προκύπτουν από την καθημερινή ζωή στη
σύγχρονη κοινωνία, δηλ.
• την έλλειψη ανθρώπινης επαφής και φιλικών σχέσεων
• τα κλιματολογικά μειονεκτήματα του τόπου διαμονής (επιθυμία για ήλιο και ζέστη)
• την έλλειψη κίνησης και δράσης
• την έλλειψη επαφής με τη φύση και την έλλειψη υπαίθριας αναψυχής
• την έλλειψη εμπειριών και αλλαγών και την καταπίεση της παρόρμησης για
εξερεύνηση
• την έλλειψη απόλαυσης, πολυτέλειας και κύρους
• την έλλειψη ελευθερίας.
Β. αποκατάσταση των σωματικών και ψυχολογικών προβλημάτων που

προκαλούνται από το άγχος, τη μονοτονία της καθημερινής ζωής και την πίεση για
υψηλή απόδοση επιτυγχάνεται δηλ. η διατήρηση ή αποκατάσταση της σωματικής και
ψυχικής ευεξίας
Γ. καλλιέργεια της προσωπικότητας, βελτίωση της αυτοπεποίθησης, ικανοποίηση της

περιέργειας, διεύρυνση των ατομικών οριζόντων. επιβράβευση εαυτού, καλοπέραση.
Αυτές οι λειτουργίες αντανακλούν αφενός τις ανάγκες τις οποίες επιδιώκει να

ικανοποιήσει ένας τουρίστας μέσω του ταξιδιού του, και αφετέρου τις ωφέλειες που
αποκομίζει από αυτό.
Οι τουριστικές ανάγκες απορρέουν

από τις συνθήκες διαβίωσης στον τόπο
μόνιμης εγκατάστασης των τουριστών.
Η επιθυμία ενός ατόμου να φύγει
προσωρινά από τον τόπο όπου
διαμένει, σχετίζεται δηλ. άμεσα με τη
ζωή που διεξάγει εκεί. Εάν δεν γίνουν
κατανοητές αυτές οι συνθήκες, δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές ούτε οι
πρωτογενείς ανάγκες των τουριστών.
58
Δ.ΥΠ.Α.

Ο προσδιορισμός των δευτερογενών τουριστικών αναγκών είναι πιο εύκολος

καθώς αυτές απορρέουν από την καταναλωτική συμπεριφορά των τουριστών και πιο
συγκεκριμένα από τις επιμέρους αγορές που πραγματοποιούν. Οι δευτερογενείς
τουριστικές ανάγκες μπορούν να καταχωρηθούν σε μία από τις εξής βασικές
κατηγορίες:
• τη μεσολάβηση (από τα τουριστικά γραφεία)
• τη μεταφορά
• τη διαμονή
• τη διατροφή
• άλλες ανάγκες (διασκέδαση, άθληση κοκ.).
2.1.2.4.Το προφίλ του τουρίστα
Η συμπεριφορά των καταναλωτών στον τομέα του τουρισμού αλλάζει συνεχώς,

όπως και σε άλλες βιομηχανίες. Στο πλαίσιο της γενικής τάσης, οι τουρίστες:
• ζητάνε καλύτερη εξυπηρέτηση,

• θέλουν πιο συγκεκριμένες προσφορές,
• γίνονται πιο κινητικοί και κριτικοί, αλλά λιγότερο πιστοί,
• είναι περισσότερο ευαίσθητοι στις τιμές, συγκρίνοντας όλο και περισσότερο
τις τιμές των προσφορών,
• τείνουν να λαμβάνουν περισσότερες αλλά μικρότερης διάρκειας διακοπές, και
αποφασίζουν για αυτές αργότερα, με αποτέλεσμα τη μείωση του χρονικού
διαστήματος μεταξύ της κράτησης και της κατανάλωσης.
Το προφίλ του τουρίστα – καταναλωτή καθορίζει και τον τύπο των τουριστικών
υπηρεσιών που θα καταναλώσει. Με άλλα λόγια οι διάφοροι τύποι τουριστών
επηρεάζουν και το περιεχόμενο των διακοπών που προσφέρει η τουριστική
βιομηχανία στην αγορά.
Οι Plog(1972) και Cohen (1972) ταξινόμησαν τους διάφορους τύπους τουριστών,

βασιζόμενοι στην εν γένει στάση των ατόμων απέναντι στο ταξίδι, τις προσδοκίες
59
Δ.ΥΠ.Α.

τους και τον ρόλο που μπορεί να παίξει η «τουριστική εμπειρία» στη ζωή τους. Ο
παρακάτω πίνακας δείχνει τους διάφορους τύπους τουριστών καθώς και τα
αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους.
Plog (1972) Cohen (1972) Χαρακτηριστικά
Αλλοκεντρικός Εξερευνητής (Explorer) 7. Περιπετειώδης,

(Allocentric) 8. Σε διαρκή αναζήτηση
ταξιδιωτικών εμπειριών
Μεσο-κεντρικός Ατομικός-μαζικός 9. Ατομικός ταξιδιωτικός

(Mid-centric) τουρίστας προγραμματισμός σε γνωστούς
(individual mass τουριστικούς προορισμούς.
tourist)
Ψυχοκεντρικός/ Οργανωμένος, μαζικός 10. Πακέτα διακοπών

Εγωκεντρικός τουρίστας 11. Επιζητεί την οικειότητα στον
(psychocentric/ (organized mass προορισμό
egocentric) tourist)
2.1.3. Κατηγορίες και μορφές τουρισμού
Ο τουρισμός έχει πολλές μορφές έκφρασης. Είναι ένας γενικός όρος, που περικλείει
διάφορα είδη ταξιδιού και διαμονής, αλλά και ποικίλα κίνητρα που βρίσκονται στη
βάση της μετακίνησης. Οι άνθρωποι ταξιδεύουν για να φτάσουν σε διάφορους
προορισμούς και για να ικανοποιήσουν διαφορετικές ανάγκες. Με βάση τα
παραπάνω, ο τουρισμός μπορεί να αναλυθεί σε επιμέρους κατηγορίες, με σκοπό να
παρουσιαστούν πιο εξειδικευμένα οι πτυχές του τουριστικού φαινόμενου:
Σύμφωνα με τον αριθμό των ατόμων που ταξιδεύουν, διακρίνουμε τον τουρισμό
σε:
• Ατομικό τουρισμό, όταν ταξιδεύει μόνο ένα άτομο.
• Μίκρο-ομαδικό τουρισμό, όταν ταξιδεύει μια οικογένεια ή μια παρέα φίλων ή
συγγενών.
• Ομαδικό τουρισμό, όταν ένας αριθμός ατόμων ταξιδεύουν μαζί. Τα άτομα
αυτά, συνήθως, δεν έχουν κάποια σχέση μεταξύ τους πριν από το τουριστικό ταξίδι,
60
Δ.ΥΠ.Α.

αν και ορισμένες φορές αποτελούν μέλη ενός ομίλου, μαθητές ενός σχολείου κ.λπ. Ο
αριθμός σε τέτοια γκρουπ διαφέρει, αλλά είναι συνήθως πάνω από δεκαπέντε άτομα.
Σε άλλη κατηγοριοποίηση με γνώμονα τον

αριθμό των ατόμων, σημειώνουμε ότι ο
ατομικός τουρισμός θεωρείται πως
πραγματοποιείται από ένα ή περισσότερα
άτομα, φιλικά ή συγγενικά μεταξύ τους, για
κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Ενώ ο μαζικός τουρισμός είναι το είδος του τουρισμού στο οποίο ο επισκέπτης
απολαμβάνει παθητικά αυτά που του προσφέρουν οι οργανωμένες διακοπές, με
κύριο αντικείμενο τον ήλιο, τη θάλασσα και τις υπηρεσίες των ξενοδοχείων και των
άλλων ειδικών εγκαταστάσεων,
Σύμφωνα με τον σκοπό του ταξιδιού, να διακρίνουμε τον τουρισμό σε:
(α) Τουρισμό ψυχικής τέρψης και ξεκούρασης του από την εργασιακή κόπωση.
Αυτός διακρίνεται σε:
• Τουρισμό αναψυχής, δηλαδή τουρισμό ξεκούρασης και ανάληψης
δυνάμεων.
• Ψυχαγωγικό τουρισμό, δηλαδή τουρισμό που εξυπηρετεί στη ανάπτυξη των
φυσικών και πνευματικών ικανοτήτων.
• Τουρισμό περιπέτειας, ο οποίος εξυπηρετεί τις ερευνητικές διαθέσεις του
ανθρώπου και προσφέρει συγκινήσεις νέων εμπειριών. Αξίζει να σημειωθεί ότι
συνήθως πραγματοποιείται σε οργανωμένο πλαίσιο, σε συνθήκες ελεγχόμενης
επικινδυνότητας.
61
Δ.ΥΠ.Α.

• Τουρισμό μόρφωσης και περιέργειας, που έχει σκοπό να προσφέρει
γνώσεις στους τουρίστες.
• Τουρισμό των χόμπι, όπως ο γυμνιστικός, πεζοπορικός κ.λπ.
• Εναλλακτικός τουρισμός (γνωριμία με τον τρόπο ζωής άλλων ανθρώπων
στο δικό τους περιβάλλον)
(β) Πολιτιστικό τουρισμό, που εξυπηρετεί στον εμπλουτισμό πληροφοριών και

γνώσεων για άλλες χώρες και ικανοποιεί ταυτόχρονα την ανάγκη για ψυχαγωγία.
Συμπεριλαμβάνει επίσης την
• παρακολούθηση πολιτιστικών
εκδηλώσεων,
• την επίσκεψη χώρων φυσικού
ενδιαφέροντος,
• αρχαιολογικών ανασκαφών
κ.λπ.
• Θρησκευτικό τουρισμό (με
σκοπό το προσκύνημα)
γ) Θεραπευτικό τουρισμό (τουρισμό υγείας), που ικανοποιεί την ανάγκη για

ιατρική περίθαλψη σε άλλες χώρες
62
Δ.ΥΠ.Α.

ή περιοχές, που διαθέτουν κάποιες θεραπευτικές υπηρεσίες, π.χ. ιαματικές πηγές,

λουτρά με λάσπη, μεταλλικό νερό με ειδικές θεραπευτικές ιδιότητες, θεραπεία με
ζεστή άμμο κ.ά. Αυτό το είδος τουρισμού απαιτεί συγκεκριμένες συνθήκες, όπως
καθαριότητα, ησυχία και επαρκές βιοτικό επίπεδο. Θεραπευτικό τουρισμό δέχονται
επίσης χώρες και περιοχές με αναπτυγμένη ιατρική τεχνολογία.
(δ) Αθλητικό τουρισμό, που ικανοποιεί χόμπι όπως ψάρεμα, κυνήγι ζώων,
καταδύσεις, σκι, αθλητικές εκδρομές, ορειβασία.
(ε) Επαγγελματικό τουρισμό, ο οποίος διακρίνεται σε:

• Συνεδριακό τουρισμό, που περιλαμβάνει επιστημονικές, επαγγελματικές και
πολιτικές διασκέψεις Απαιτεί την ύπαρξη συνεδριακών ευκολιών και ικανοποίηση
άλλων σημαντικών παραγόντων, όπως κατάλληλη γεωγραφική θέση,
προσβασιμότητα, καλό κλίμα κ.ά. Οι συμμετέχοντες σε συνέδρια ζητούν συχνά
επιπλέον τουριστικές υπηρεσίες, όπως περιηγήσεις σε αξιοθέατα, εκδρομές, αγορά
ενθυμημάτων κ.λπ.
• Εκθεσιακό τουρισμό.
• Φοιτητικό τουρισμό.
• Τουρισμό επαγγελματικών αποστολών, όπως εμπορικών αντιπροσώπων και
στελεχών πολυεθνικών επιχειρήσεων.
(στ) τουρισμός για πολιτικούς λόγους

• τουρισμός διπλωματών και συνεδρίων
• τουρισμός σχετιζόμενος με πολιτικές εκδηλώσεις.
Σύμφωνα με τα χρησιμοποιούμενα μεταφορικά μέσα, διακρίνουμε τους:

• Τουρισμό εδάφους, ο οποίος πραγματοποιείται με λεωφορεία, ιδιωτικά
αυτοκίνητα, τρένα κ.λπ.
• Τουρισμό ποταμών και θαλάσσης, ο οποίος πραγματοποιείται με ιδιωτικά ή
μισθωμένα γιοτ, με κρουαζιερόπλοια ή πλοία που εκτελούν δρομολόγια.
• Αεροπορικό τουρισμό, ο οποίος πραγματοποιείται με δρομολογημένα ή
μισθωμένα αεροπλάνα.
63
Δ.ΥΠ.Α.

Εικόνα: Κρουαζιέρα με ποταμόπλοια στον Δούναβη
Σύμφωνα με τη γεωγραφική τοποθεσία του τουριστικού προορισμού, ο τουρισμός

διακρίνεται σε:
• Εθνικό ή εσωτερικό τουρισμό, ο οποίος αφορά την τουριστική μετακίνηση
πολιτών μέσα στη χώρα τους.
• Περιφερειακό τουρισμό, που αφορά τουριστική μετακίνηση μεταξύ γειτονικών
χωρών οι οποίες αποτελούν μια ευρύτερη τουριστική περιοχή (π.χ. τουριστική κίνηση
μεταξύ χωρών της Δυτικής Ευρώπης) ή μεταξύ πολλών περιοχών της ίδιας χώρας.
• Διεθνή τουρισμό, ο οποίος περιλαμβάνει τουριστική κίνηση μεταξύ
διαφορετικών και μακρινών χωρών του κόσμου.
Σύμφωνα με την ηλικία (η οποία διαφοροποιεί τις ανάγκες και τις συνήθειες), ο
τουρισμός διακρίνεται σε:
• τουρισμό παιδιών,
• νεανικό τουρισμό,
• τουρισμό ενηλίκων,
• τουρισμό υπερηλίκων.
Σύμφωνα με το χρόνο κατανάλωσης του τουριστικού προϊόντος, ο τουρισμός

• καλοκαιρινό τουρισμό,
• χειμερινό τουρισμό.
• Τουρισμός της περιόδου αιχμής (υψηλή σεζόν)
64
Δ.ΥΠ.Α.

• Τουρισμός εκτός της περιόδου αιχμής (χαμηλή σεζόν)
Σύμφωνα με το φύλο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό, ο τουρισμός

• ανδρικό τουρισμό,
• γυναικείο τουρισμό,
• τουρισμό ομοφυλόφιλων
Σύμφωνα με το κόστος του ταξιδιού, ο τουρισμός διακρίνεται σε:
• τουρισμό πολυτελείας,
• τουρισμό μεσαίας τάξης,
• τουρισμό σακιδίου.
Σύμφωνα με τον φορέα που καλύπτει το κόστος του τουριστικού ταξιδιού, ο

τουρισμός διακρίνεται σε:
• Ιδιωτικό τουρισμό, στον οποίο το κόστος της μετακίνησης καλύπτεται από τον
τουρίστα.
• Κοινωνικό τουρισμό, στον οποίο το κόστος της μετακίνησης επιδοτείται από
την πολιτεία, στην προσπάθεια βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου οικονομικά
ασθενών τάξεων.
• Τουρισμό κινήτρων, ο οποίος αφορά τουριστικά ταξίδια που προσφέρουν
μεγάλες επιχειρήσεις στο προσωπικό τους ως κίνητρο για αύξηση της
αποδοτικότητας.
Σύμφωνα με την οικογενειακή κατάσταση των τουριστών, ο τουρισμός διακρίνεται

σε:
65
Δ.ΥΠ.Α.

• οικογενειακό τουρισμό,
• τουρισμό ζευγαριών,
• τουρισμό για μόνους.
Σύμφωνα με τη διάρκεια της παραμονής:
Τουρισμός μικρής διάρκειας

• Τουρισμός διερχομένων (transit)
• Ολιγοήμερα ταξίδια κυρίως επαγγελματικά ταξίδια κατά τη διάρκεια των
εργάσιμων ημερών της εβδομάδας
• Εκδρομικός τουρισμός χωρίς διανυκτέρευση
• Τουρισμός του Σαββατοκύριακου με μια ως τρεις διανυκτερεύσεις
Τουρισμός μεγάλης διάρκειας

• Τουρισμός διακοπών με πάνω από τέσσερις διανυκτερεύσεις
• Θεραπευτικός τουρισμός - συνήθως διαρκεί δύο ως τρεις εβδομάδες
Σύμφωνα με το είδος του καταλύματος:

• Τουρισμός ξενοδοχείου
• Τουρισμός διαμερισμάτων και βίλας
• Τουρισμός εξοχικής κατοικίας
• Τουρισμός camping και τροχόσπιτου, τροχοβίλας, κτλ.
Για τις στατιστικές μετρήσεις, σημειώνουμε εδώ, πως σύμφωνα με τον Παγκόσμιο
Οργανισμό Τουρισμού (WTO), οι βασικές στατιστικές έννοιες του τουρισμού
είναι οι εξής:
α) εγχώριος, ο οποίος αφορά στους κατοίκους μιας δεδομένης χώρας, που

ταξιδεύουν μόνο εντός αυτής,
β) εισερχόμενος, ο οποίος αφορά στους αλλοδαπούς, που ταξιδεύουν σε μια
δεδομένη χώρα,
γ) εξερχόμενος, ο οποίος αφορά στους κατοίκους μιας χώρας, που ταξιδεύουν σε
άλλη χώρα,
66
Δ.ΥΠ.Α.

δ) διεθνής, ο οποίος είναι και εξερχόμενος, αλλά και εισερχόμενος.

ε) εσωτερικός, ο οποίος καλύπτει τον εγχώριο και τον εισερχόμενο τουρισμό,
στ) εθνικός, ο οποίος καλύπτει τον εγχώριο και τον εξερχόμενο τουρισμό.
Σχετικές μετρήσεις έχουν δείξει ότι το 70% των διεθνών τουριστικών μετακινήσεων
αντιστοιχεί σε ταξίδια διακοπών, το 15% σε επαγγελματικά ταξίδια ενώ το υπόλοιπο
15% σε όλες τις άλλες κατηγορίες (Johnson και Thomas 1992).
Ειδικότερα, τα επαγγελματικά ταξίδια διακρίνονται σε τρεις υποκατηγορίες:
• τα συνήθη επαγγελματικά ταξίδια,

• τα ταξίδια για συνέδρια και εκθέσεις
• τα ταξίδια κινήτρων
Τα συνήθη επαγγελματικά ταξίδια (regular business travel) περιλαμβάνουν τις

επαφές μεταξύ στελεχών επιχειρήσεων ή επαγγελματιών για διαπραγματεύσεις,
αγορές, πωλήσεις, εκπαίδευση κοκ.
Τα ταξίδια που σχετίζονται με συνέδρια και εκθέσεις αντιστοιχούν σε δύο

διαφορετικές αγορές:
• την αγορά των πάσης μορφής ιδρυμάτων (επιστημονικών και

επαγγελματικών ενώσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κοινωνικών οργανώσεων κοκ.)
με εκδηλώσεις των οποίων συνήθως έχει πρόσβαση το κοινό
• και την αγορά των επιχειρήσεων και κρατικών φορέων, στις εκδηλώσεις των
οποίων δεν είναι επιθυμητή η παρουσία του κοινού, αφού σε αυτές συνήθως
συζητούνται διοικητικά θέματα. Παραδείγματα επιχειρηματικών εκδηλώσεων είναι οι
συναντήσεις στελεχών μιας επιχείρησης, συνέδρια πωλήσεων, παρουσιάσεις νέων
προϊόντων, εκπαιδευτικά σεμινάρια, συναντήσεις μετόχων και συνεργασίες του
τεχνικού προσωπικού.
67
Δ.ΥΠ.Α.

Τα ταξίδια κινήτρων (incentive travel) είναι μια ιδιόμορφη περίπτωση

επαγγελματικών ταξιδιών. Χρηματοδοτούνται από την επιχείρηση ως βραβεία με
σκοπό να υποκινήσουν τους εργαζομένους όσοι κερδίσουν αυτό το βραβείο
ταξιδεύουν βασικά για αναψυχή και λιγότερο για επαγγελματικούς λόγους.
Ειδικά για τον επαγγελματικό τουρισμός, ο όρος "MICE" στο πλαίσιο του ταξιδιού
είναι ένα ακρωνύμιο για συναντήσεις, κίνητρα , συνέδρια και εκθέσεις. Η αγορά
MICE αναφέρεται σε μια εξειδικευμένη θέση του ομαδικού τουρισμού που είναι
αφιερωμένη στον προγραμματισμό, την κράτηση και τη διευκόλυνση συνεδρίων,
σεμιναρίων και άλλων εκδηλώσεων. Και είναι ένας μεγάλος χρηματιστής στην
ταξιδιωτική βιομηχανία.
68
Δ.ΥΠ.Α.

2.1.4. Η σπουδαιότητα του τουρισμού
2.1.4.1. Η επίδραση του τουρισμού σε μία χώρα-παραγωγό τουρισμού
Τα πλεονεκτήματα που παρέχει ο τουρισμός σε μια χώρα-δέκτη είναι τα παρακάτω:
(α) Αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικής προσέγγισης ανθρώπων από

διαφορετικές περιοχές, με διαφορετική γλώσσα και συνήθειες.
(β) Αποτελεί σημαντικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης, διότι:
Ενισχύει την τάση μετατροπής αγροτικών περιοχών σε αστικές. Ο τουρισμός

δημιουργεί τις αιτίες για βελτίωση της γενικής υποδομής της περιοχής, με την
κατασκευή οδικού δικτύου, λιμανιών, αεροδρομίων, καλλωπιστικών έργων κ.λπ.
Ταυτόχρονα αυξάνει την οικοδομική δραστηριότητα, μέσω της κατασκευής
ξενοδοχείων και επιπλωμένων δωματίων, ή της δημιουργίας καταστημάτων και
άλλων τουριστικών επιχειρήσεων. Επίσης οδηγεί στη συγκέντρωση ατόμων σε
απομακρυσμένες περιοχές.
Αυξάνει τη ζήτηση στην αγροτική παραγωγή, λόγω της αύξησης στην

Μεγαλώνει την αγορά διακίνησης εγχώριων αγαθών, όπως τρόφιμα, ποτά κ.λπ.
69
Δ.ΥΠ.Α.

Ενεργοποιεί κλάδους που συνδέονται με τις τουριστικές υπηρεσίες, όπως οι

βιομηχανίες μεταφορών, διαμονής (ξενοδοχεία, πανδοχεία, τουριστικά χωριά,
κατασκηνωτικοί χώροι κ.λπ.), ξενοδοχειακού εξοπλισμού, χειροτεχνίας κ.λπ.
Εξασφαλίζει στο κράτος την εισαγωγή συναλλάγματος, που είναι αναγκαίο για τη
μείωση του ελλείμματος στον προϋπολογισμό, με ευνοϊκό αποτέλεσμα για την εθνική
οικονομία.
Επιδρά ευνοϊκά στην απασχόληση στη χώρα, διότι αυξάνει τις διαθέσιμες θέσεις
εργασίας, με νέες δουλειές σε ξενοδοχεία και άλλους χώρους διαμονής, σε
ταξιδιωτικά γραφεία, σε βιομηχανίες χειροτεχνίας και αναμνηστικών, στον κλάδο των
ξεναγών και διερμηνέων κ.λπ.
Αποτελεί έναν από τους αποτελεσματικότερους παράγοντες αναδιανομής στις

διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Δεδομένου ότι τα ταξίδια είναι μια κοινωνική
δραστηριότητα επιπρόσθετου εισοδήματος, η ροή διεθνούς τουρισμού συνήθως
κατευθύνεται από τις πλουσιότερες χώρες προς τις λιγότερο προνομιούχες. Μια
ουσιαστική μερίδα διεθνούς τουρισμού κατευθύνεται προς αναπτυσσόμενες περιοχές,
που είναι ίσως περισσότερο ελκυστικές επειδή δεν έχουν ακόμη καταστραφεί από
την εκβιομηχάνιση Έτσι ο τουρισμός αναδιανέμει κεφάλαια μεταξύ των
αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών.
Βοηθά στην ανάπτυξη των απομονωμένων περιοχών της χώρας που έχουν,
βέβαια, κάποια τουριστική σημασία.
70
Δ.ΥΠ.Α.

(γ) Ο διεθνής τουρισμός θεωρείται ότι προωθεί τη διεθνή κατανόηση και

αποτελεί μέσο μείωσης των πολιτικών εντάσεων, διότι όταν άνθρωποι από
διαφορετικές εθνικότητες συναντιούνται και βλέπουν τη ζωή των άλλων στην πατρίδα
τους είναι ευκολότερο να καταλάβουν οι μεν τους δε και αντίστροφα.
(δ) Παίζει θεραπευτικό ρόλο στην υγεία των ανθρώπων. Η αλλαγή χώρου και
κλίματος και η απομάκρυνση από τα προβλήματα ενεργοποιεί τις φυσικές
αντιστάσεις και μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη νευρική ένταση. Επιπλέον, έχει
αποδειχτεί ότι τα ταξίδια σε κέντρα υγείας και οι θεραπευτικές διαδικασίες σε
διαφορετικό περιβάλλον έχουν ευνοϊκά αποτελέσματα σε ορισμένες ασθένειες.
2.1.4.2. Κατανοώντας την επίδραση του τουριστικού φαινομένου
Η ανατομία του τουριστικού φαινομένου αποκαλύπτει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα

του. Η μελέτη του από την οικονομική πλευρά αποκαλύπτει:
• Εισροές συναλλάγματος,
• Ανάπτυξη επενδύσεων
• Ανάπτυξη υποβαθμισμένων περιοχών
• Πολυποίκιλη επιχειρηματική δράση
• Αύξηση απασχόλησης κ.ά.
H μελέτη του τουριστικού φαινομένου από την ανθρώπινη πλευρά του αναδεικνύει
τον ρόλο του στη διεθνή επικοινωνία. H παρατήρηση της τουριστικής μετακίνησης
αποκαλύπτει στοιχεία όπως:
• Ατομικές ή ομαδικές αλληλεπιδράσεις,
71
Δ.ΥΠ.Α.

• Ανθρώπινη κατανόηση, συναισθήματα, αντιλήψεις

• συναισθηματισμούς, πιέσεις, ικανοποίηση, ευχαρίστηση κ.ά.
Ο τουρισμός αποτελεί εργαλείο μείωσης του χάσματος κατανόησης ανάμεσα στις

αναπτυγμένες χώρες, που είναι συνήθως οι «γεννήτριες» του τουρισμού ή οι
«προσφέρουσες», και στις αναπτυσσόμενες χώρες, που δέχονται τον τουρισμό ή
είναι οι «αποδέκτες».
Ο τουρισμός μπορεί να
βοηθήσει στη βελτίωση των
πολιτικών, οικονομικών,
κοινωνικών και τεχνολογικών
σχέσεων ανάμεσα στα
αναπτυγμένα και τα
αναπτυσσόμενα κράτη, με την
προϋπόθεση ότι έχει
προγραμματιστεί ορθά, ώστε να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της κατανόησης
μεταξύ τους.
Ο τρόπος με τον οποίο ο ταξιδιώτης αναλώνει τον χρόνο του στον προορισμό του
είναι καθοριστικός παράγοντας για τον ορισμό του τουρίστα, όπως και για τη μελέτη
του τουριστικού φαινόμενου.
Από τη σκοπιά της χώρας δέκτη, ο τουρισμός θεωρείται μια βιομηχανία που
συνεισφέρει στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, ανεξαρτήτως του αν η
χώρα είναι αναπτυγμένη ή αναπτυσσόμενη.
Το φαινόμενο του τουρισμού οδηγεί

στη δημιουργία μιας ομάδας
επιχειρήσεων οι οποίες παράγουν
προϊόντα που προορίζονται να
καταναλωθούν από τους τουρίστες,
δηλαδή οδηγεί στη διαμόρφωση
72
Δ.ΥΠ.Α.

ενός οικονομικού κλάδου. Ο τουρισμός λοιπόν αποτελεί μια απ’ αυτές τις καινούριες
βιομηχανίες που είναι ικανές να προσφέρουν ταχεία αύξηση των θέσεων εργασίας,
του εισοδήματος, του επιπέδου ζωής και γενικότερα της οικονομικής ζωής της χώρας
δέκτη. Η τουριστική βιομηχανία συμπεριλαμβάνει, ως πολύπτυχος τομέας,
βιομηχανίες με την κλασική έννοια του όρου, όπως η βιομηχανία χειροτεχνιών και
αναμνηστικών δώρων, η βιομηχανία ενοικίασης δωματίων, οι βιομηχανίες
μεταφορών κ.λπ.
Ο τουρισμός μπορεί ακόμη να αντιμετωπιστεί ως ένα επάγγελμα, που έχει τους

δικούς του κανόνες και ηθικό κώδικα. Ένα επάγγελμα που στοχεύει στην πρόοδο της
κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και στην αύξηση των ανθρώπινων
επαφών σε διεθνές επίπεδο. Αυτή η πολύπλευρη λειτουργία απαιτεί ευρύ πνευματικό
υπόβαθρο και εξειδικευμένη μόρφωση από τους επαγγελματίες του τουρισμού, ώστε
να παραμένουν ενήμεροι για τις επιστημονικές και τεχνολογικές αλλαγές στην
τουριστική βιομηχανία.
2.1.4.3. Η συμβολή του τουρισμού στην ανάπτυξη μίας περιοχής
2.1.4.3.1. Η ιδιαιτερότητα του τουρισμού
Ο τουρισμός είναι ένα σύνθετο, μη οριοθετημένο φαινόμενο που, σύμφωνα με

διεθνείς οργανισμούς, περιλαμβάνει:
οικονομικές δραστηριότητες, όπως:

• υπηρεσίες διαμονής διαφόρων τύπων,
• υπηρεσίες εστίασης (φαγητού και ποτού),
• υπηρεσίες ακίνητης περιουσίας (ιδιωτικά καταλύματα),
• υπηρεσίες πληροφόρησης, ενημέρωσης (τουριστικών πρακτορείων,
πληροφοριών και οδηγών),
• υπηρεσίες μετακίνησης (μεταφοράς προσώπων,
• Υπηρεσίες ενοικίασης αυτοκινήτων και μοτοσικλετών),
73
Δ.ΥΠ.Α.

πολιτιστικές υπηρεσίες - πολιτιστική παραγωγή,

• μουσεία, αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι και μεμονωμένα μνημεία,
• βοτανικοί και ζωολογικοί κήποι και φυσικές περιοχές)
υπηρεσίες αθλητισμού και αναψυχής

• ενοικίαση σκαφών αναψυχής,
• παροχή αθλητικών εγκαταστάσεων,
• θεματικά πάρκα και πάρκα αναψυχής,
• υπηρεσίες σε παραλίες, κ.λπ.)
Ταυτόχρονα ο τουρίστας κάνει χρήση τοπικών, κοινόχρηστων φυσικών και

πολιτιστικών πόρων, χωρίς να υπάρχει άμεση οικονομική συναλλαγή.
74
Δ.ΥΠ.Α.

Από αυτό το φάσμα υπηρεσιών και δραστηριοτήτων που προσφέρονται, ο

κάθε τουρίστας επιλέγει αυτές που επιθυμεί και μπορεί να τις πληρώσει.
Επομένως, ενώ οι μεμονωμένες υπηρεσίες παράγονται από διακριτές παραγωγικές
μονάδες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, το συνολικό τουριστικό προϊόν
αναφέρεται στον προορισμό. Η διαχείριση και η προβολή του από τον τελευταίο και
όχι από τις μεμονωμένες επιχειρήσεις είναι, κατά συνέπεια, περισσότερο
αποτελεσματική.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία που υπαγορεύουν η ανάλυση του τουρισμού να

γίνεται με βάση τις αρχές της οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα:
Ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα για την οποία ισχύουν οι κανόνες της
προσφοράς και της ζήτησης, που καθορίζουν παραγόμενες ποσότητες και τιμές. Η
ζήτηση επηρεάζεται από:
• τη μοναδικότητα (ιδιαιτερότητα) του προσφερόμενου προϊόντος,

• τη διαφήμισή του,
• τη σχέση ποιότητας-τιμής,
Η προσφορά κυριαρχείται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), που δυσκολεύονται

να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, ενώ η αγορά κατευθύνεται από μεγάλους
ενδιάμεσους (Tour Operators, ηλεκτρονικές πλατφόρμες, κ.λπ.), όπως συμβαίνει σε
πολλούς άλλους κλάδους. Η υψηλή εξάρτηση επιχειρήσεων ή προορισμών από
μικρό αριθμό προμηθευτών τουριστών δημιουργεί συνθήκες υψηλού κινδύνου.
Όταν ο τουρισμός καταναλώνει «πρώτες ύλες» σε ανεπεξέργαστη μορφή (πχ. τοπία,

παραλίες, πολιτιστικά μνημεία, περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, κ.λπ.) η
προστιθέμενη αξία που παράγεται και μένει ως εισόδημα στον προορισμό είναι
χαμηλή.
Η χωροθέτηση τουριστικών δραστηριοτήτων γίνεται με βάση την αρχή του

συγκριτικού πλεονεκτήματος: η ύπαρξη τουριστικών πόρων (θέλγητρων), υλικών
αλλά και άυλων, που είναι κυρίως δημιουργήματα της φύσης και των ανθρώπων δια
μέσου των αιώνων, αποτελεί προϋπόθεση για τη δυνατότητα ανάπτυξης τουρισμού.
75
Δ.ΥΠ.Α.

Ο βαθμός όμως αξιοποίησής τους (δυνατότητα πρόσβασης, παροχή υπηρεσιών,

οργάνωση δραστηριοτήτων), σε συνδυασμό με την κατασκευή τουριστικών
υποδομών και γενικών υποδομών, επηρεάζει καθοριστικά τις τουριστικές ροές.
Ένα τουριστικό προϊόν, όπως και τα άλλα προϊόντα και υπηρεσίες, υφίστανται τις
συνέπειες του κύκλου ζωής. Κατά συνέπεια, για να εξακολουθήσει να έχει επαρκή
ζήτηση σε ικανοποιητική τιμή, το προϊόν οφείλει να ανανεώνεται μέσω καινοτομιών,
λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στις καταναλωτικές ανάγκες (πχ. νέα και ειδικά
τουριστικά προϊόντα). Μια ανάλογη πορεία υπάρχει και για τους προορισμούς, έστω
και αν η «προσαρμογή» τους είναι δυσκολότερη και δαπανηρότερη.
Κύκλος ζωής
προορισμού
Η ευαισθησία σε
θέματα ασφάλειας
είναι μεγάλη και βεβαίως δεν αποτελεί αποκλειστικότητα του τουρισμού, αφού γενικά
ο καταναλωτής απομακρύνεται, έστω προσωρινά, από μη ασφαλή προϊόντα και
υπηρεσίες.
Κατά συνέπεια, τουριστικοί επιχειρηματίες και υπεύθυνοι σχεδιασμού της τουριστικής

ανάπτυξης οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες της τουριστικής
δραστηριότητας, καθώς και το γεγονός ότι ο τουρισμός ήταν πάντα μια
δραστηριότητα ανοιχτή στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η υπερπροσφορά υπηρεσιών
(συνέπεια της προσπάθειας κάθε μεμονωμένου επιχειρηματία ή τόπου) εμπεριέχει
κινδύνους για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, αλλά και του ίδιου του προορισμού.
76
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτό συμβαίνει όταν τα συνολικά κόστη επενδύσεων και λειτουργίας των

επιχειρήσεων δεν επιτρέπουν τουλάχιστον λογικά κέρδη, πόσο μάλλον όταν είναι
υψηλότερα από τα έσοδα. Η μη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και η προσπάθεια
εξωτερίκευσης μέρους του κόστους λειτουργίας τους, σε ό,τι αφορά, είτε στις
οικονομικές υποχρεώσεις προς προμηθευτές, δημόσιο, αυτοδιοίκηση και τράπεζες,
είτε στους εργαζόμενους (πχ. χαμηλές αμοιβές, αδήλωτη ή/και απλήρωτη εργασία,
κ.λπ.), είτε στο περιβάλλον (πχ. καταπάτηση δημόσιου χώρου, πολεοδομικές
παραβάσεις, μη διαχείριση αποβλήτων, κ.λπ.), δημιουργεί συνθήκες μη βιώσιμου
προορισμού.
2.1.4.3.2. Συμβάλλει ο τουρισμός στην ανάπτυξη μίας περιοχής;
Η τουριστική ανάπτυξη δεν είναι αυτοσκοπός για μια περιοχή, αλλά το μέσον που
μπορεί να συμβάλει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξή της και στη βελτίωση των
προοπτικών της. Η επίτευξη των στόχων αυτών εξαρτάται από το είδος και την
ένταση των αποτελεσμάτων (τουριστική δαπάνη και απασχόληση) και των
συνεπειών που προκαλεί ο τουρισμός στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής: τη
βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των τοπικών επιχειρήσεων, τη βελτίωση της
ευημερίας των κατοίκων και της ποιότητας ζωής τους.
Η επιτυχία δε μπορεί να μετριέται αποκλειστικά από τον αριθμό των τουριστών που
επισκέπτονται μια περιοχή – έστω κι αν αυτός αποτελεί μια σημαντική μεταβλητή
βάσης – αλλά από την επίπτωση που έχει στη βιώσιμη ανάπτυξη του προορισμού.
Επιπτώσεις του
τουρισμού (Triple
Bottom Line)
77
Δ.ΥΠ.Α.

Η εμφάνιση της έννοιας της «βιώσιμης ανάπτυξης», ως ενός πλαισίου για την
αξιολόγηση της ανθρώπινης ευημερίας (που παύει να είναι αποκλειστικά οικονομική,
αλλά αποκτά και κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση), οδηγεί σε δύο κρίσιμες
αλλαγές στην υφιστάμενη προσέγγιση:
• Πρώτον, η αξιολόγηση της επίπτωσης του τουρισμού δε βασίζεται μόνο στη

συμβολή της στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής (οικονομική
αποτελεσματικότητα), αλλά και στη συμβολή της στην κοινωνική δικαιοσύνη (με την
εξέταση της διάχυσης των ωφελειών στις διάφορες κοινωνικές ομάδες,
επιτυγχάνοντας την ενδογενεακή ισότητα) και στην περιβαλλοντική διατήρηση (με
στόχο την εξακολούθηση της παροχής πόρων και υπηρεσιών από το περιβάλλον).
• Δεύτερον, η αξιολόγηση δεν αναφέρεται μόνο σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα

(πχ. την ετήσια αύξηση των μεγεθών), αλλά και στη μακροχρόνια προοπτική, αφού
θα πρέπει να εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις για ευημερία και των επόμενων
γενεών, κυρίως μέσω της κληροδότησης (μεταβίβασης) επαρκούς ποσότητας και
ποιότητας ανθρώπινου, ανθρωπογενούς και φυσικού κεφαλαίου σε αυτές
2.1.4.3.3. Μέτρηση των αποτελεσμάτων των συνεπειών της τουριστικής

δραστηριότητας
Ο τουρισμός θεωρείται ως κινητήρια δύναμη οικονομικών, κοινωνικών και

περιβαλλοντικών αλλαγών, που επηρεάζουν την κατάσταση του προορισμού. Οι
αλλαγές αυτές εξαρτώνται:
• από την ένταση της δραστηριότητας,

• από τις επιδόσεις της δραστηριότητας
78
Δ.ΥΠ.Α.

Η ένταση του τουρισμού μπορεί να μετρηθεί με βάση:
Την προσφορά, μέσω (α) των διαθέσιμων τουριστικών πόρων και του βαθμού
αξιοποίησής τους για τουριστικές δραστηριότητες, (β) του αριθμού, του τύπου και του
μεγέθους των τουριστικών υποδομών (καταλύματα, εστιατόρια, μαρίνες, γήπεδα
γκολφ, συνεδριακά κέντρα, κ.λπ.), που καταγράφουν την παραγωγική δυνατότητα
του προορισμού και (γ) των γενικών υποδομών (πχ. δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια,
δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, ενέργειας, κ.λπ.), που είναι απαραίτητες για την
ικανοποίηση της τουριστικής ζήτησης. Η κατασκευή κάθε είδους υποδομών
επηρεάζει μόνιμα τις χρήσεις γης του προορισμού, ενώ δημιουργεί παροδικό
οικονομικό αποτέλεσμα και απασχόληση στον τομέα των κατασκευών. Η λειτουργία
τους δημιουργεί διαρκή αποτελέσματα, που συμβάλλουν και στη συνολική ανάπτυξη
του προορισμού.
Τη ζήτηση, μέσω του αριθμού των τουριστών, που επισκέπτονται την περιοχή και
του αριθμού των διανυκτερεύσεων, που αποτυπώνει την πραγματική παραγωγή σε
φυσικές μονάδες.
79
Δ.ΥΠ.Α.

Οι επιδόσεις της τουριστικής δραστηριότητας, αυτές καθορίζονται από τη

συμπεριφορά των τουριστών, οι οποίοι για να καλύψουν τις ανάγκες τους:
• Δαπανούν χρήματα για να αγοράσουν υπηρεσίες (πχ. διανυκτέρευσης,

μεταφοράς, αναψυχής, ξενάγησης, τραπεζικές, κ.λπ.) και αγαθά, όπως αναμνηστικά
και ό,τι άλλο μπορεί να περιλαμβάνεται σε ένα «τουριστικό προϊόν», γεγονός που
αποτελεί το οικονομικό αποτύπωμα της δραστηριότητας,
• Χρησιμοποιούν ανθρώπινους πόρους, που παράγουν τις τουριστικές

υπηρεσίες τοπικά (άμεση απασχόληση),
• Χρησιμοποιούν πρώτες ύλες (έδαφος, ενέργεια, νερό, κ.λπ.) και

παράγουν διάφορα είδη αποβλήτων (στερεά, υγρά, αέρια, θόρυβο), δημιουργώντας
περιβαλλοντικές πιέσεις, που αποτελούν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
80
Δ.ΥΠ.Α.

Τα προηγούμενα, είναι τα άμεσα αποτελέσματα που ο κάθε τουρίστας δημιουργεί σε

έναν προορισμό, δηλαδή το συνολικό αποτύπωμα που αφήνει και το οποίο,
αφού μετρηθεί, πρέπει να αξιολογηθεί ως προς τη βιωσιμότητά του.
Πρέπει, για παράδειγμα, να γνωρίζουμε πόσα χρήματα δαπανά ο κάθε τουρίστας

στον προορισμό, πόσες θέσεις εργασίας δημιουργεί μια νέα τουριστική κλίνη ή πόσο
νερό χρειάζεται ένας μέσος τουρίστας κάθε μέρα.
Το αποτύπωμα αυτό εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τα προσφερόμενα

προϊόντα, τη συνθετότητά τους (πχ. δραστηριότητες που εμπλουτίζουν τον τουρισμό
παραλίας, τον αγροτουρισμό, το bird-watching, κ.λπ.) και την προστιθέμενη αξία που
ενσωματώνουν, την ποσότητα, την ποιότητα και την ποικιλία των προσφερόμενων
υπηρεσιών, αλλά και από τον τύπο της οργάνωσης του ταξιδιού. Η διαμεσολάβηση
πρακτορείων, Tour Operators ή ηλεκτρονικών πλατφορμών κάθε μορφής επηρεάζει,
τόσο την τιμή που πληρώνει ο καταναλωτής, όσο και αυτήν που απολαμβάνει ο
παραγωγός.
Βέβαια, δεν έχουν όλοι οι τουρίστες την ίδια συμπεριφορά και επομένως δεν
παράγουν τα ίδια αποτελέσματα κατ’ άτομο, γεγονός που πρέπει να λαμβάνεται
υπόψη κατά τη χάραξη πολιτικής. Το άθροισμα όλων αυτών των αποτελεσμάτων
81
Δ.ΥΠ.Α.

συνιστά τη συνολική επίδοση του τουρισμού (το συνολικό του αποτύπωμα), που
εξαρτάται από τον αριθμό των τουριστών και την ημερήσια συμπεριφορά τους
(καταναλωτικό πρότυπο), αλλά και το παραγωγικό πρότυπο των επιχειρήσεων του
προορισμού. Η ανά κεφαλή και ανά διανυκτέρευση επίδοση μπορεί να θεωρηθεί ως
η βασική μονάδα μέτρησης για δια-χωρικές και δια-χρονικές συγκρίσεις.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, τα άμεσα συνολικά οικονομικά, κοινωνικά και

περιβαλλοντικά αποτελέσματα του τουρισμού έχουν επίπτωση στον προορισμό,
αφού παράγουν έμμεσα αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα:
Η συνολική τουριστική δαπάνη αποτελεί έναν παράγοντα πρόκλησης αλλαγών

στην τοπική οικονομία, που μπορεί να μετρηθεί με τη μεταβολή του ΑΕΠ, αλλά και με
τη μεταβολή της δομής της οικονομίας εξ αιτίας της νέας άμεσης, έμμεσης και
παράγωγης ζήτησης. Η μεταβολή μπορεί να αναφέρεται στην ανάδυση νέων
δραστηριοτήτων (με άμεση ή έμμεση σχέση με τον τουρισμό), στην εξάλειψη
υφιστάμενων δραστηριοτήτων που είναι λιγότερο αποδοτικές, στη διαφοροποίηση
των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, κ.λπ. Αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την
οικονομική αποτελεσματικότητα (πχ. την παραγωγικότητα) της περιοχής, καθώς
επίσης και μεταβάλουν τον ανταγωνιστικό (εξαγωγικό) της τομέα ή αντιθέτως
αυξάνουν τις εισαγωγές.
82
Δ.ΥΠ.Α.

Η συνολική συνεισφορά του τουρισμού
Η συνολική τουριστική απασχόληση (άμεση, έμμεση και παράγωγη) αποτελεί

με τη σειρά της, παράγοντα που επιφέρει αλλαγές στη δομή του πληθυσμού στην
περιοχή, καθώς μπορεί να μεταβάλει το ποσοστό του ενεργού και του
απασχολούμενου πληθυσμού, το ποσοστό των απασχολουμένων γυναικών και νέων,
το ποσοστό ανεργίας, τις μεταναστευτικές ροές, το συνολικό εισόδημα και την
κατανομή του εισοδήματος κ.λπ., επηρεάζοντας την κοινωνική δικαιοσύνη στην
περιοχή.
83
Δ.ΥΠ.Α.

Τέλος, η συνολική περιβαλλοντική πίεση, που προέρχεται από τις άμεσες,

έμμεσες και παράγωγες οικονομικο-κοινωνικές αλλαγές, επηρεάζει τη δυνατότητα
του προορισμού να προσφέρει περιβαλλοντικά αγαθά και υπηρεσίες (ecosystem
services), δεδομένης της μεταβολής του αποθέματος των πόρων – φυσικού
κεφαλαίου – (πχ. διαθεσιμότητα πόσιμου νερού, θαλάσσιας τροφής, ποιότητας
θαλασσινού νερού, κ.λπ.), που συνεπάγεται, τόσο η μεταβολή των χρήσεων γης ,
όσο και η κατανάλωση πόρων και η παραγωγή αποβλήτων.
Η τουριστική δραστηριότητα έχει άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις σε μια περιοχή και
τα τελικά αποτελέσματα πρέπει να μετρηθούν, τόσο με οικονομικούς όρους, όσο και
με κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς, σε μια μακρά χρονική κλίμακα. Ένα μεγάλο
αποτύπωμα της τουριστικής δραστηριότητας μπορεί να οδηγήσει στην υπέρβαση της
φέρουσας ικανότητας του προορισμού.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO), η τουριστική φέρουσα

ικανότητα ορίζεται ως «ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων που μπορούν να επισκεφτούν
έναν τουριστικό προορισμό ταυτόχρονα, χωρίς να προκαλούνται αρνητικές
επιπτώσεις στο φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό-πολιτιστικό περιβάλλον της
τουριστικής περιοχής, καθώς και χωρίς να μειώνεται η ικανοποίηση των τουριστών».
84
Δ.ΥΠ.Α.

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα ίδια αποτελέσματα (αποτύπωμα) δε

συνεπάγονται ίδιες επιπτώσεις σε όλους τους προορισμούς, αλλά εξαρτώνται από τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε προορισμού. Για παράδειγμα η κατανάλωση 1.000
κ.μ. νερού την ημέρα, δεν έχει τις ίδιες συνέπειες στα υδατικά αποθέματα σε ένα
μικρό άνυδρο νησί - με υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας του - και σε μια
ηπειρωτική περιοχή με επαρκείς υδάτινους πόρους.
2.1.4.4. Η βαρύτητα των ταξιδιωτικών κινήτρων για μια χώρα παραγωγής
τουρισμού
Προηγουμένως, αναφέραμε πως υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι

άνθρωποι ταξιδεύουν, και λέγονται τουριστικά κίνητρα. Σύμφωνα με τον παγκόσμια
αποδεκτό ορισμό του «τουρίστα», αιτίες τουρισμού μπορεί να είναι τα ταξίδια για
επιχειρήσεις, η συμμετοχή σε συνέδρια, θρησκευτικοί λόγοι, λόγοι υγείας, σπορ,
χόμπι, κουλτούρα, μόρφωση, ευχαρίστηση που προσφέρουν οι διακοπές, ξεκούραση,
αλλαγή περιβάλλοντος κ.ά.
Συμπεραίνουμε πως με βάση τα προαναφερθέντα κίνητρα, ο τουρισμός μπορεί να

αποτελεί:
(α) Σύμπτωμα αποχώρησης, όταν το άτομο επιδιώκει να αποδράσει από το

καθημερινό περιβάλλον εργασίας, τον συνήθη περίγυρο ή απλά να μείνει μόνο σ’ ένα
ήσυχο μέρος.
85
Δ.ΥΠ.Α.

(β) Σύμπτωμα ανάγκης ή επιθυμίας, όταν το άτομο αισθάνεται μια έλλειψη, πίσω από
την οποία μπορεί να κρύβεται:
• Το ανθρώπινο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής άλλων
ανθρώπων.
• Η πεποίθηση ότι ο τουρισμός συμβάλλει στην αναζωογόνηση της ψυχικής

υγείας και την αναδιάρθρωση του συναισθηματικού ισοζυγίου.
• Η πεποίθηση ότι ο τουρισμός είναι ένας τρόπος για να ανακαλύψει κανείς τον
εαυτό του. Με τον τουρισμό ένας άνθρωπος τοποθετείται σε διαφορετικό περιβάλλον.
Το νέο φυσικό και κοινωνικό υπόβαθρο αποκαλύπτει νέες όψεις της

πραγματικότητας, που μπορεί να τον οδηγήσουν σε νέες συμπεριφορές.
Απελευθερωμένος από τους συνήθεις περιορισμούς και απαγορεύσεις της
καθημερινής του ρουτίνας, μπορεί να νιώσει μια έντονη διάθεση για διασκέδαση ή
ακόμα τη δυνατότητα να επιστρέψει σ’ ένα παιδικό ή εφηβικό επίπεδο. Μπορεί να δει
τον εαυτό του κάτω από διαφορετικό πρίσμα και με άλλη διάθεση. Ένα ταξίδι λοιπόν
είναι σε θέση να ενεργοποιήσει ένα νέο μοντέλο συμπεριφοράς.
• Ο πόθος για περιπέτεια ή η διάθεση για καινούριες εμπειρίες.
Η έρευνα των τουριστικών κινήτρων είναι απαραίτητη στη διαμόρφωση στρατηγικών

τουριστικού μάρκετινγκ και τουριστικής πολιτικής. Υπάρχουν δύο τύποι κινήτρων:
(α) Τα γενικά κίνητρα, τα οποία ωθούν απλώς το άτομο να αλλάξει περιοχή.
(β) Τα ειδικά ή επιλεκτικά κίνητρα, τα οποία ωθούν τον τουρίστα να επιλέξει ορισμένο
προορισμό, χώρα ή περιοχή, να διαλέξει συγκεκριμένο πακέτο ή δρομολόγιο. Ένας
τουρίστας που επιθυμεί να περάσει διακοπές ξεκούρασης, μπορεί να διαλέξει τα
ελληνικά νησιά, τις Σεϋχέλλες, τα Χάιλαντς της Σκοτίας ή τη Νέα Ζηλανδία. Αυτό που
θα τον κάνει να διαλέξει τον έναν από αυτούς τους προορισμούς θα είναι ένα ειδικό
86
Δ.ΥΠ.Α.

κίνητρο επιλογής, όπως η ασφάλεια, η συγγένεια της γλώσσας, οι φίλοι στον

προορισμό, η μόδα, η ύπαρξη περισσοτέρων αξιοθέατων ή το μικρότερο κόστος.
Τα ειδικά κίνητρα, όπως και τα γενικά, διαφέρουν από το ένα άτομο στο άλλο,
ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες τους. Εξαρτώνται από έναν αριθμό
μεταβλητών που σχετίζονται με προσωπικές προτιμήσεις και ιδιότητες, καθώς και με
το κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον.
Αντικειμενικοί παράγοντες που επηρεάζουν

τη διαδικασία επιλογής προορισμού είναι η
απόσταση, το κόστος, τα διαθέσιμα
μεταφορικά μέσα και ο διαθέσιμος χρόνος.
Παράλληλα, υπάρχουν πολλοί
υποκειμενικοί παράγοντες, οι οποίοι
εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις
προσωπικές θέσεις του ατόμου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο νόμος της αντικατάστασης, σύμφωνα με τον
οποίο κάποιος μπορεί να προτιμήσει αντί για διακοπές να αγοράσει ένα δεύτερο
αυτοκίνητο, ρούχα, έπιπλα για το εξοχικό σπίτι κ.λπ.
Σημαντικός αντικειμενικός παράγοντας είναι το κόστος του ταξιδιού. Το κόστος αυτό

για συγκεκριμένο ταξίδι σε συγκεκριμένη περίοδο αυξάνεται συνήθως
• αν το ταξίδι δεν προγραμματιστεί έγκαιρα,
• αν ο τουρίστας δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε διαφορετικές
ημερομηνίες ή
• αν δεν ενδιαφέρεται για την τιμή,
Είναι αυτονόητο βέβαια ότι τα κίνητρα ταξιδιού διαφέρουν από τη μια χώρα
παραγωγής τουρισμού στην άλλη και αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου
2.1.4.4.1. Ανανέωση των τουριστικών κινήτρων
Οι έρευνες που γίνονται σχετικά με τα τουριστικά κίνητρα βασίζονται συνήθως στα

ήδη διαμορφωμένα σκεπτικά. Έτσι, καταρτίζονται ερωτηματολόγια στα οποία οι
87
Δ.ΥΠ.Α.

ερωτώμενοι οδηγούνται σε συντηρητικές απαντήσεις, σύμφωνα με τις οποίες η

ξεκούραση βρίσκεται στο επίκεντρο των διακοπών και ιδανικές διακοπές είναι το
ξάπλωμα στην παραλία, η απόλαυση του ήλιου, της άμμου και της θάλασσας.
Ο θεσμός των διακοπών όμως

έχει πλέον παλιώσει και η αξία
των παραπάνω τουριστικών
δραστηριοτήτων έχει μειωθεί.
Υπάρχει πλέον η ανάγκη για
τροποποίηση των τουριστικών
διαδικασιών και προσαρμογή
τους στα διάφορα τουριστικά
κίνητρα. Έτσι θα ήταν πιθανό να έχουν εμπορική επιτυχία διακοπές με
προσανατολισμό στη φύση, όπως εργασία σε μια φάρμα, σαφάρι στη ζούγκλα ή την
έρημο, συγκομιδή φρούτων, κοπή ημιπολύτιμων λίθων ή ακόμη και πάτημα
σταφυλιών σε αμπέλι. Άλλες πρωτότυπες αντιλήψεις για διακοπές θα αποτελούσαν η
καλλιέργεια λουλουδιών, τα μαθήματα γλυπτικής, ζωγραφικής ή ιππασίας σε ένα
ράντσο ή ακόμα η ζωή σε μια όαση στην έρημο.
Ήδη στην τουριστική αγορά πωλούνται τα «ταξίδια-εκπλήξεις», στα οποία οι

τουρίστες κάνουν ένα ταξίδι με άγνωστο προορισμό. Αυτές οι διαφορετικές
αντιλήψεις για τουριστικά ταξίδια έχουν σκοπό να καλύψουν την ψυχολογική ανάγκη
για διαφοροποίηση του τρόπου ζωής, κάτι που πολλοί θα αποδέχονταν, εάν τους
δινόταν η ευκαιρία στον κατάλληλο χρόνο και στην κατάλληλη τιμή.
88
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανανέωση των κινήτρων είναι ένα θέμα που εξαρτάται από την τόλμη της
τουριστικής επιχειρηματικότητας.
2.1.4.5. Ο ρόλος του τουρισμού στην εθνική οικονομία
Ο τουρισμός είναι ένας κλάδος της οικονομίας με σημαντικά οφέλη για τη χώρα δέκτη.
Είναι γνωστό ότι:
• Ο τουρισμός φέρνει εισόδημα σε ξένα νομίσματα από την πώληση

υπηρεσιών και σχετιζομένων αγαθών στη χώρα υποδοχής.
• Το εισόδημα αυτό διανέμεται ομαλά σε πολλούς τομείς της εθνικής οικονομίας,

διαμορφώνοντας μια σημαντική, συσσωρευτική και συνεχή ροή εισοδήματος.
• Ο τουρισμός είναι ένας κλάδος που συνεχώς επεκτείνεται.
• Η τουριστική βιομηχανία απαιτεί σχετικά χαμηλές επενδύσεις κεφαλαίων σε

σχέση με τη ροή εισοδήματος που επιτυγχάνει.
• Διαμορφώνεται μια ειδική μορφή αγοράς «εξαγωγών», στην οποία ο

καταναλωτής έρχεται προς αναζήτηση του προϊόντος.
89
Δ.ΥΠ.Α.

• Το προϊόν που πωλείται είναι κυρίως υπηρεσίες και άυλα αγαθά (καλός
καιρός, φυσικές ομορφιές, υπάρχουσες ιστορικές τοποθεσίες), που προφανώς έχουν
απεριόριστες δυνατότητες, η δε απόδοσή του εξαρτάται από τη συμπληρωματική
υποδομή και την προώθηση πωλήσεων.
• Ο τουρισμός, αποτελεί ένα εφαρμόσιμο και αποτελεσματικό εργαλείο

δημόσιας πολιτικής για τη δημιουργία και ανάπτυξη κοινωνικής και πολιτιστικής
οικειότητας, τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο.
• Ο τουρισμός αποτελεί εργαλείο για την ανάπτυξη άλλων βιομηχανιών.
2.1.4.6. Παράγοντες ανάπτυξης του διεθνούς τουριστικού φαινομένου
Η εμφανής ανάπτυξη του τουρισμού τις τελευταίες δύο δεκαετίες και η ποιοτική
αλλαγή στη δομή του, οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, οι οποίοι έχουν κοινωνική,
τεχνολογική, οικονομική, πολιτική και συνταγματική σημασία.
Το δικαίωμα στις διακοπές

Από το 1936 οι εργατικοί
αγώνες κέρδισαν μια μεγάλη
νίκη, με την κατοχύρωση του
δικαιώματος πληρωμένων
διακοπών, τόσο στη νομοθεσία
όσο και στην πράξη. Οι
πληρωμένες διακοπές, εάν
χρησιμοποιηθούν ορθά, μπορούν να επιφέρουν μια αληθινή και πλήρη απόδραση
από το περιβάλλον στο οποίο είναι κανείς αναγκασμένος να ζει και να εργάζεται.
Τέτοια απόδραση συνεισφέρει πολύ στη διατήρηση και την αποκατάσταση της υγείας
και της δύναμης, προς όφελος της παραγωγής. Οι άνθρωποι επιστρέφουν στη
δουλειά τους με φρέσκο ενθουσιασμό και ανανεωμένες δυνάμεις, έχοντας περάσει
τις διακοπές τους σε κατάλληλες, άνετες συνθήκες. Σήμερα, στις περισσότερες
90
Δ.ΥΠ.Α.

χώρες αυτό το ελάχιστο καθορίζεται μεταξύ 12 και 18 ημερών ή από 2 έως 3

βδομάδες τον χρόνο.
Ο Fourastié προέβλεψε ότι στο εγγύς μέλλον ο

άνθρωπος θα εργάζεται μόνο κατά το 6% της
ζωής του και θα αναλώνει τον υπόλοιπο χρόνο
στις βιολογικές του ανάγκες, την κοινωνική του
ζωή και την αναψυχή. Σύμφωνα με τους
υπολογισμούς του, είπε ότι ως αποτέλεσμα της
αυτοματοποίησης των διαδικασιών παραγωγής,
ο μέσος πολίτης σε μια οικονομικά αναπτυγμένη
χώρα θα μπορεί στο μέλλον να καλύπτει τις
οικονομικές του ανάγκες εργαζόμενος 30 ώρες τη
βδομάδα για 40 βδομάδες το χρόνο. Έτσι, ο
ολικός χρόνος που θα αφιερώνει σε παραγωγική
εργασία κατά τους 12 μήνες του χρόνου θα είναι 1.200 ώρες, που αποτελεί χοντρικά
το μισό του παρόντος αριθμού ωρών εργασίας, αν υποθέσουμε ότι η επαγγελματική
ζωή του ανθρώπου θα φτάνει τα 35 χρόνια ή τις 40.000 ώρες.
Δεχόμενοι ότι ο μέσος όρος ζωής είναι περίπου 80 χρόνια ή 700.000 ώρες, οι ώρες
που ένας άνθρωπος θα αφιέρωνε στην εργασία του δεν θα ξεπερνούσαν το 6% της
ζωής του. Αυτό αφήνει το 94% του χρόνου ζωής του για την ικανοποίηση των
βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών αναγκών του, αλλά κυρίως αφήνει ένα
τεράστιο μέρος του χρόνου του για αναψυχή.
Η ζωή στις σύγχρονες πόλεις (τεχνολογική ανάπτυξη και αστυφιλία)
Οι συνθήκες ζωής στις πιο αναπτυγμένες

βιομηχανικά χώρες, με υψηλό κατά κεφαλήν
εισόδημα, χαρακτηρίζονται από την τεχνολογία
και την αστυφιλία. Οι πόλεις διαρκώς γίνονται
91
Δ.ΥΠ.Α.

πιο θορυβώδεις και οι πολίτες τους ζουν με περισσότερο άγχος.
Οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων και των βιομηχανικών πόλεων έχουν
μεγάλη ανάγκη για διακοπές του Σαββατοκύριακου ή για μεγαλύτερης διάρκειας
διακοπές. Οι άνθρωποι αυτοί φεύγουν από το βεβαρημένο περιβάλλον της πόλης για
να βρουν ήλιο, άμμο και θάλασσα το καλοκαίρι ή θέρετρα για σκι το χειμώνα.
Οι κάτοικοι αγροτικών περιοχών, αντίστοιχα, νιώθουν την ανάγκη των διακοπών σε

μικρότερο βαθμό, αλλά ο τουρισμός σε όλες τις περιπτώσεις είναι αποτελεσματικό
αντίδοτο για την ανία, σύμπτωμα που παρουσιάζει τόσο η ζωή στην πόλη όσο και
στην ύπαιθρο.
92
Δ.ΥΠ.Α.

Η πρόοδος στα μεταφορικά μέσα
Η αξιόλογη πρόοδος που επιτεύχθηκε

στον τομέα των μεταφορών, ειδικότερα
των αεροπορικών, συνέβαλε
αποτελεσματικά στην ανάπτυξη του
διεθνούς τουρισμού. Μεγάλα και
γρήγορα αεροπλάνα έκαναν τον κόσμο
μικρότερο και ο κάθε ταξιδιώτης νιώθει
τώρα ότι έχει πρόσβαση σε κάθε μέρος
στη γη χωρίς πολλά προβλήματα και
με λογικό κόστος. Με την εισαγωγή των
αεροπλάνων ξεπεράστηκαν τα
παραδοσιακά μέσα μεταφοράς, όπως
τρένα και ποταμόπλοια. Οι ναυλωμένες πτήσεις, έχουν γίνει πια το σύμβολο της
τουριστικής εποχής μας.
Η ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας
Τα μέσα επικοινωνίας έχουν αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Παλαιότερα

το μόνο μέσο επικοινωνίας από απόσταση ήταν η αλληλογραφία και πολύ πιο
πρόσφατα ο τηλέγραφος και το τηλέφωνο. Τις τελευταίες δεκαετίες νέες εφευρέσεις
άλλαξαν ριζικά τη μορφή των επικοινωνιών, με το τέλεξ, το φαξ και τα τελευταία
χρόνια το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Οι κρατήσεις θέσεων σε μεταφορικά μέσα, οι
κρατήσεις δωματίων σε ξενοδοχεία και γενικότερα η τουριστική διαδικασία, έχουν
απλουστευτεί σήμερα, χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας των επικοινωνιών.
Οικονομική ευημερία
Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει μια

σημαντική ανθρώπινη ανάγκη,
αλλά όχι ακόμη μια αναγκαιότητα
της ζωής. Ο άνθρωπος πρέπει
93
Δ.ΥΠ.Α.

πρώτα να ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες –φαγητό, στέγαση, ένδυση κ.λπ.–
και μετά να διαθέσει ένα μέρος του επιπλέον εισοδήματός του για ταξίδια. Έτσι, για
να πάει διακοπές, είτε στη χώρα του είτε στο εξωτερικό, πρέπει να διαθέσει κάποιο
πλεόνασμα από τα εισοδήματά του. Όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα του τουρίστα
τόσο μεγαλύτερος είναι ο προϋπολογισμός του για ταξίδια και τόσο πιθανότερο
γίνεται να ταξιδέψει πιο μακριά και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Ο τουρισμός πήρε νέες

διαστάσεις από τότε που
«εκδημοκρατίστηκε», δηλαδή
μαζικοποιήθηκε σε χαμηλότερα
οικονομικά και κοινωνικά
στρώματα. Ο οργανωμένος
ομαδικός τουρισμός αποτελεί
την απάντηση σε πολλές δυσκολίες που συναντούσαν άνθρωποι με περιορισμένα
οικονομικά μέσα. Σήμερα, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που ενθαρρύνουν τους
ανθρώπους να πηγαίνουν διακοπές στο εξωτερικό, όπως:
• διακοπές επί πιστώσει,

• λογαριασμοί ταξιδιωτικών αποταμιεύσεων,
• πολιτική τιμών τουριστικών γραφείων,
• υποτίμηση του εθνικού νομίσματος της χώρας δέκτη, που επιφέρει μείωση
στα έξοδα ζωής και στα τουριστικά ασφάλιστρα.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν την τουριστική κίνηση σε διαφορετικό βαθμό,

που εξαρτάται από άλλες παραμέτρους, όπως η διαφήμιση, οι στρατηγικές
μάρκετινγκ και η έκταση των ανταγωνιστικών δυνάμεων στις αγορές.
Πολιτιστικοί παράγοντες
Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος που διαρκώς καλλιεργεί την

προσωπικότητά του. Λόγω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του κινηματογράφου,
είναι πια καλά πληροφορημένος για συμβάντα σε άλλες περιοχές του κόσμου.
Διαβάζει και βλέπει περισσότερα, έτσι που ερεθίζεται η φυσική του περιέργεια και
94
Δ.ΥΠ.Α.

αυξάνονται οι πολιτιστικές του ανάγκες. Του αρέσει να βλέπει με τα ίδια του τα μάτια
την αποκαλυπτική ομορφιά της φύσης, τη μεγάλη κληρονομιά παλαιών πολιτισμών,
τον τρόπο ζωής άλλων ανθρώπων, και άλλα χαρακτηριστικά ξένων χωρών. Έτσι, ο
πολιτισμός γίνεται σημαντικό κίνητρο για ταξίδι.
Η μόδα αποτελεί άλλη μια εκδήλωση του

πολιτισμού. Οι άνθρωποι αρέσκονται να
ντύνονται όπως ντύνονται οι άλλοι και να
ταξιδεύουν εκεί που ταξιδεύουν οι άλλοι.
Η μόδα είναι μια κοινωνική τάση του
ανθρώπου να μιμείται τους άλλους.
Ασφαλείς Συνθήκες στους

τουριστικούς προορισμούς
Η ανθρώπινη ιστορία χαρακτηρίζεται από την

παράλογη βία. Μετά τον τελευταίο πόλεμο, όμως,
επικρατεί μια φιλειρηνική διάθεση από πλευράς των
λαών. Η έμφυτη ανθρώπινη διάθεση για αντιπαράθεση
και ανταγωνισμό εκδηλώνεται κατά κύριο λόγο στο
πεδίο των οικονομικών πολέμων, με αποτέλεσμα οι
περισσότερες περιοχές του πλανήτη να είναι ασφαλείς
για να δεχτούν τουρισμό.
Αυξημένο κρατικό ενδιαφέρον
Πρόκειται για ακόμη έναν σημαντικό

παράγοντα, υπεύθυνο για την
κατακόρυφη άνοδο του διεθνούς
τουρισμού τόσο σε αναπτυγμένες
όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Τα κέρδη για τις χώρες που
δέχονται τον τουρισμό συνιστούν
σταθεροποιητική οικονομική δύναμη. Γι’ αυτόν τον λόγο, εκτός από τις αναπτυγμένες
95
Δ.ΥΠ.Α.

χώρες, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη στήριξη του τουρισμού δείχνουν και οι

κυβερνήσεις των αναπτυσσόμενων κρατών. Επιπλέον, ο τουρισμός αποτελεί μέσο
ανθρώπινης επικοινωνίας και παράγοντα μείωσης των διεθνών εντάσεων
2.1.4.7. Καθημερινά κατά κεφαλήν έξοδα των τουριστών
Από οικονομικές μελέτες που έγιναν σε τουριστικές χώρες υπολογίστηκε ότι ο μέσος
τουρίστας, ξοδεύει περίπου 50% του ταξιδιωτικού του προϋπολογισμού για διαμονή
σε ξενοδοχείο και φαγητό.
Το υπόλοιπο κατανέμεται χοντρικά ως εξής:

• 20% σε διασκέδαση και τοπική συγκοινωνία,
• 10% σε εκδρομές,
• 10% σε αγορές
• 10% σε διάφορα έξοδα.
Αυτή η ανάλυση του προϋπολογισμού αφορά περισσότερο ανεξάρτητους τουρίστες,

παρά τουρίστες που ταξιδεύουν σε ομάδες (γκρουπ) και μπορεί, φυσικά, να διαφέρει
από χώρα σε χώρα.
96
Δ.ΥΠ.Α.

Πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι τα μέσα καθημερινά έξοδα ανά τουρίστα
επηρεάζονται από τους εξής παράγοντες:
• Επίπεδο τιμών και εξόδων διαβίωσης στη φιλοξενούσα χώρα.
• Τρόπος ζωής που επιθυμεί ο τουρίστας.
• Απρόβλεπτα έξοδα, όπως φόροι και φιλοδωρήματα.
• Διάρκεια παραμονής, διότι υπάρχει μια αντίστροφη σχέση ανάμεσα στα μέσα
τουριστικά έξοδα και στη διάρκεια παραμονής.
• Αγορά δώρων και αναμνηστικών
• Τιμές συναλλάγματος, επίσημες όσο και παράνομες (μαύρη αγορά).
2.1.5. Η τουριστική αγορά- Ο τουρισμός ως κλάδος
2.1.5.1. Η τουριστική κατανάλωση
Η κατανάλωση των τουριστών καλύπτει ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα αγαθών και
υπηρεσιών. Αυτό που χαρακτηρίζει την τουριστική κατανάλωση είναι η εξής
ιδιομορφία:
97
Δ.ΥΠ.Α.

Οι τουρίστες-καταναλωτές ναι μεν

βρίσκονται στον ταξιδιωτικό τους προορισμό,
αλλά—σε αντίθεση με τους ντόπιους—δεν
κατοικούν μόνιμα σε αυτόν. Η διάθεση των
προϊόντων σε παρόντες αλλά όχι μόνιμα
εγκατεστημένους καταναλωτές αποτελεί την
αποστολή των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε έναν τουριστικό προορισμό. Από
αυτό το γεγονός απορρέουν τα εξής χαρακτηριστικά γνωρίσματα της τουριστικής
κατανάλωσης:
α. Ο τουρίστας πρέπει να μεταβεί στον προορισμό για να καταναλώσει το

προϊόν μιας τουριστικής επιχείρησης, αλλά όχι να εγκατασταθεί μόνιμα σε αυτήν
γιατί τότε παύει να είναι τουρίστας. Η μεταφορά των προϊόντων στον τόπο κατοικίας
των καταναλωτών δεν αποτελεί δηλ. μια εφικτή μέθοδο διάθεσης στην τουριστική
αγορά
β. Ο τουρίστας αποτελεί έναν τελικό καταναλωτή- τα προϊόντα που του

προσφέρονται πρέπει να είναι δηλ. έτοιμα για κατανάλωση. Έτσι δεν μπορούν να
θεωρηθούν ως τουριστικές οι επιχειρήσεις που παράγουν και διαθέτουν στην αγορά
ημιτελή προϊόντα.
γ. Από την προσωρινή παραμονή του τουρίστα στον προορισμό απορρέει η

ανάγκη του για διαμονή και διατροφή και μάλιστα έτοιμη προς κατανάλωση.
Την ανάγκη αυτήν ικανοποιούν μια σειρά επιχειρήσεων όπως τα ξενοδοχεία, τα
εστιατόρια κοκ., οι οποίες επιχειρήσεις επιτελούν έτσι λειτουργίες «νοικοκυριού».
Εύρος αντίστοιχο με αυτό της τουριστικής κατανάλωσης έχει και η γκάμα

επιχειρήσεων που προσφέρουν τα προϊόντα τους στην τουριστική αγορά και που
συνθέτουν τη λεγόμενη τουριστική «βιομηχανία». Αυτό προκύπτει από τα δύο
επόμενα σχήματα, όπου απεικονίζονται τα συστατικά στοιχεία της τουριστικής
«βιομηχανίας» καθώς και οι διασυνδέσεις μεταξύ τους και με τους καταναλωτές-
τουρίστες.
98
Δ.ΥΠ.Α.

Συγκεκριμένα, από το σχήμα παρακάτω γίνεται σαφές, ποιες επιχειρήσεις και ποιοι
φορείς εμπλέκονται στην παραγωγή των επιμέρους συστατικών στοιχείων του
συνολικού τουριστικού προϊόντος. Κάποιες από τις επιχειρήσεις λειτουργούν με σαφή
προσανατολισμό στην επίτευξη κέρδους (λ.χ. τα ξενοδοχεία), υπάρχουν ωστόσο και
μη κερδοσκοπικοί φορείς (Ιδιωτικά μουσεία, αγροκτήματα), ενώ επίσης μετέχουν
κρατικές υπηρεσίες και οργανισμοί (μουσεία, εθνικοί δρυμοί κοκ.). οι πέντε ομάδες
επιχειρήσεων και φορέων που απεικονίζονται στο σχήμα αποτελούν τους επιμέρους
τομείς της τουριστικής «βιομηχανίας».
Πηγή: Δ. Κούτουλας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Σημειώσεις μαθήματος Εισαγωγή στον

τουρισμό και την τουριστική οικονομία. Προσαρμοσμένο από: Middleton, Victor Τ. C.
(1988), Marketing travel and tourism.
Στο επόμενο σχήμα απεικονίζονται οι διασυνδέσεις που υπάρχουν μεταξύ της
τουριστικής προσφοράς και της τουριστικής ζήτησης καθώς και ο τρόπος που
παρεμβάλλονται σε αυτές οι επιμέρους τομείς της τουριστικής «βιομηχανίας». Με τη
βοήθεια του σχήματος γίνονται ορατές οι λειτουργίες που επιτελούν τα επιμέρους
συστατικά στοιχεία του τουριστικού προϊόντος: τα θέλγητρα, τα καταλύματα κοκ.
συνθέτουν την προσφορά ενός προορισμού, η οποία είναι ικανή να προσελκύσει
99
Δ.ΥΠ.Α.

τουρίστες, ενώ τα μέσα μεταφοράς εξασφαλίζουν τη φυσική πρόσβαση των

τουριστών στον εκάστοτε προορισμό.
Πηγή: Δ. Κούτουλας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Σημειώσεις μαθήματος Εισαγωγή στον

τουρισμό και την τουριστική οικονομία. Προσαρμοσμένο από: Middleton, Victor Τ. C.
(1988), Marketing travel and tourism.
Ως τουριστικές επιχειρήσεις (ή αλλιώς ως τουριστικοί παραγωγοί) νοούνται εκείνες οι

επιχειρήσεις που πληρούν δύο χαρακτηριστικά:
• τα προϊόντα τους (αγαθά και υπηρεσίες) ικανοποιούν άμεσα τις ανάγκες των
τουριστών
• κατά τη διάθεση των προϊόντων τους έρχονται σε άμεση επαφή με τους
τουρίστες
Έτσι δεν συγκαταλέγονται στους τουριστικούς παραγωγούς:

• οι επιχειρήσεις που προμηθεύουν ή παράγουν εισροές για επιχειρήσεις,
όπως .χ. οι κατασκευαστές επίπλων ή μηχανολογικού εξοπλισμού,
100
Δ.ΥΠ.Α.

• οι παραγωγοί τροφίμων ή σουβενίρ,
• οι κατασκευαστικές εταιρίες κοκ.
Η τυπολογία των τουριστικών

επιχειρήσεων εξάγεται από τις προς
ικανοποίηση τουριστικές ανάγκες και
κατ' επέκταση από την τουριστική
κατανάλωση. Έτσι, από την ανάγκη
μετακίνησης από έναν τόπο σε έναν
άλλο μπορούν να προσδιοριστούν ως τουριστικές, οι επιχειρήσεις που ικανοποιούν
αυτήν την ανάγκη (οι επιχειρήσεις μεταφοράς επιβατών) Σε αυτές συγκαταλέγονται οι
αεροπορικές και ναυτιλιακές εταιρίες, οι οργανισμοί σιδηροδρόμων κοκ. Με
αντίστοιχο τρόπο μπορούν να προσδιοριστούν οι επιχειρήσεις που παρέχουν
διαμονή, διατροφή, ψυχαγωγία, άθληση, θεραπεία, τουριστική πληροφόρηση,
οργάνωση ταξιδιών κοκ.
Το εύρος των τουριστικών επιχειρήσεων

που δραστηριοποιούνται ως παραγωγοί
είναι εξαιρετικά μεγάλο. Εκτός από τα
πάσης μορφής καταλύματα, τις
μεταφορικές εταιρίες και τις επιχειρήσεις
εστίασης περιλαμβάνουν επίσης πάρκα
αναψυχής, γήπεδα για γκολφ, τένις κοκ.,
ιππικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις για θαλάσσια σπορ, χιονοδρομικά κέντρα,
συνεδριακά και εκθεσιακά κέντρα, κομμωτήρια, επιχειρήσεις που νοικιάζουν
ξαπλώστρες στις πλαζ, κέντρα διασκέδασης κ.λπ. καθώς και καταστήματα λιανικής
πώλησης όπως καταστήματα σουβενίρ, ένδυσης, αθλητικών ειδών, ειδών κάμπινγκ,
βιβλιοπωλεία που διαθέτουν χάρτες και τουριστικούς οδηγούς, πρατήρια βενζίνης κτλ.
Οι τουρίστες εξυπηρετούνται, επιπλέον, από τις τράπεζες (για έκδοση πιστωτικών

καρτών και ταξιδιωτικών επιταγών, αγορά και πώληση ξένων νομισμάτων) και τις
ασφαλιστικές εταιρίες (για ταξιδιωτική ασφάλιση) καθώς και από ελεύθερους
101
Δ.ΥΠ.Α.

επαγγελματίες όπως λ.χ. οι ξεναγοί, οι αχθοφόροι, οι δάσκαλοι διαφόρων σπορ

(όπως του σκι και του windsurfing) κ.ά..
Οι τουριστικές επιχειρήσεις βρίσκονται στους ταξιδιωτικούς προορισμούς, στον τόπο

προέλευσης των τουριστών καθώς και στις περιοχές διέλευσης των τουριστών.
Οι τουριστικές επιχειρήσεις δεν περιορίζονται στους τουριστικούς παραγωγούς αλλά

περιλαμβάνουν και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη διανομή, δηλ. στο
«εμπόριο» των τουριστικών προϊόντων. Εδώ συγκαταλέγονται οι tour operators (οι
οποίοι μπορούν να θεωρηθούν και ως παραγωγοί, αφού συνενώνουν τα προϊόντα
διαφόρων παραγωγών σε ένα νέο προϊόν, το ταξιδιωτικό πακέτο) και οι
λιανοπωλητές (κατά κύριο λόγο τα τουριστικά γραφεία). Σε αυτήν την κατηγορία
μπορούν επίσης να καταχωρηθούν οι εταιρίες Μάρκετινγκ ξενοδοχείων, οι οποίες
αναλαμβάνουν την εκπροσώπηση και προβολή των ξενοδοχείων σε διάφορες
αγορές.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των τουριστικών επιχειρήσεων (για ορισμένους

τύπους επιχειρήσεων δεν ισχύει το σύνολο αυτών των χαρακτηριστικών):
• ένταση επενδύσεων (ή παγίων στοιχείων)
• ένταση εργασίας
• ανελαστική παραγωγική δυναμικότητα
• παραγωγή σε δύο φάσεις
• συνεχής παραγωγική ετοιμότητα
• ενσωμάτωση ενός εξωτερικού συντελεστή—του τουρίστα—στην παραγωγική
διαδικασία
102
Δ.ΥΠ.Α.

• συμμετοχή και επίδραση του καταναλωτή-εξωτερικού συντελεστή στην

παραγωγική διαδικασία
• αδιαιρετότητα παραγωγής και κατανάλωσης (χρονική και συχνά χωρική
σύμπτωσή τους) και κατά συνέπεια υποχρεωτική παρουσία πελατών στην
επιχείρηση
• υψηλή αναλογία σταθερού κόστους.
• εφήμερη φύση της παραγωγικής δυναμικότητας και αδυναμία αποθήκευσής
της
2.1.5.2. Η τουριστική αγορά
Με βάση λοιπόν τα όσα αναφέρονται στην προηγούμενη υποενότητα, ο όρος

Τουριστική Αγορά αναφέρεται στην προσφορά και ζήτηση τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών. Η Τουριστική Αγορά δεν περιορίζεται χωροταξικά. Ο
χώρος όπου πραγματοποιούνται οι συναλλαγές δεν είναι πλέον καθορισμένος. Ο
ταξιδιώτης-επισκέπτης είτε ως τουρίστας είτε ως εκδρομέας, με όλους τους τύπους
τουρισμού που δημιουργεί, αποτελεί το θεμέλιο της ζήτησης για τουρισμό, ο οποίος
είναι μία κοινωνική ανάγκη που επαναλαμβάνεται και διευρύνεται.
Στην Τουριστική Αγορά, ως μέρος της ταξιδιωτικής αγοράς, «παράγεται» μια μεγάλη
κατηγορία προϊόντων και υπηρεσιών, μεταφοράς, διαμονής, διατροφής,
εξυπηρέτησης και διασκέδασης, ώστε να αποκαλείται «τουριστική βιομηχανία» ή
«βιομηχανία χωρίς καμινάδες», με την οποία ασχολούνται ιδιώτες επιχειρηματίες και
δημόσιοι φορείς.
Έτσι, ως Τουριστική Αγορά ορίζεται το σύνολο της δραστηριότητας που

αναπτύσσουν πωλητές και αγοραστές τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, η
οποία οδηγεί στην ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών των αγοραστών. Η
διάθεση τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών από τους πωλητές στους αγοραστές
πραγματοποιείται με σκοπό το κέρδος.
103
Δ.ΥΠ.Α.

Οι δύο άξονες ανάλυσης της αγοράς τουρισμού
H τουριστική αγορά, ωστόσο, μπορεί να θεωρηθεί και να μελετηθεί χωριστά, είτε από
μακροοικονομική είτε από μικροοικονομική σκοπιά.
Η πρώτη αφορά τους προορισμούς, δηλαδή τη χώρα ή την περιοχή ως προϊόν που
μπορεί να πωληθεί στη διεθνή αγορά.
Η δεύτερη αφορά τους επιμέρους τομείς υπηρεσιών του τουριστικού τομέα, όπως η
διαμονή, η πρακτόρευση, η ψυχαγωγία, οι μεταφορές, οι εκδρομές και τα σουβενίρ,
καθένας από τους οποίους μπορεί να αναλυθεί σε υποκατηγορίες, ανάλογα με το
πωλούμενο κατά περίπτωση προϊόν, το επίπεδο, την τιμή, τις διάφορες ομάδες
τουριστών και τις επιθυμίες των καταναλωτών, αλλά και τη διαφορετική τους
αγοραστική δύναμη
104
Δ.ΥΠ.Α.

2.1.5.3. Η τουριστική προσφορά
Η τουριστική προσφορά περιλαμβάνει όλα όσα έχει να προσφέρει ο τουριστικός

προορισμός στους υπάρχοντες ή πιθανούς τουρίστες. Στον τουρισμό η προσφορά
αντιπροσωπεύει την γκάμα των φυσικών και τεχνητών (κατασκευασμένων από τους
ανθρώπους) θέλγητρων, υπηρεσιών και αγαθών που καλύπτουν τις τουριστικές
ανάγκες και συχνά αποτελούν τουριστικά κίνητρα. Η τουριστική προσφορά
χαρακτηρίζεται από τρεις κύριες ιδιότητες:
Δεν αποθηκεύεται, διότι είναι προσφορά υπηρεσιών και πρέπει να καταναλωθεί εκεί
που υπάρχει ή δημιουργείται. Με άλλα λόγια, η αδυναμία μεταφοράς της την καθιστά
διαφορετική από άλλες προσφορές αγαθών, με την έννοια ότι ο καταναλωτής πρέπει
να κινηθεί ο ίδιος προς ανεύρεση αυτής της προσφοράς.
Είναι άκαμπτη, με την έννοια ότι η εκμετάλλευσή της για τουριστικούς σκοπούς
καθιστά δύσκολη την αλλαγή της χρήσης της.
Δεν αποτελεί βασική ανάγκη του ανθρώπου, γι’ αυτό το λόγο, τίθεται σε ανταγωνισμό
με άλλες προσφορές αγαθών και υπηρεσιών. Ο νόμος της αντικατάστασης, λοιπόν
την επηρεάζει έντονα.
2.1.5.3.1. Συστατικά της τουριστικής προσφοράς
Η τουριστική προσφορά αποτελείται από ένα τεράστιο εύρος ανομοιογενών

στοιχείων και μπορεί να είναι φυσική η τεχνητή.
Φυσική Προσφορά
• Κλίμα, το οποίο μπορεί να είναι ήπιο, ηλιόλουστο, ξηρό κ.λπ.
• Ατμόσφαιρα.
• Θάλασσα.
105
Δ.ΥΠ.Α.

• Διαμόρφωση εδάφους και τοπίο, δηλαδή πεδιάδες, επιβλητικά βουνά, λίμνες,
ποτάμια, παράξενοι σχηματισμοί, πανοραμικές θέες, καταρράκτες, ηφαιστειογενείς
ζώνες, σπήλαια, δασικό στοιχείο (μεγάλα δάση, σπάνια δέντρα) κ.λπ.
• Χλωρίδα και πανίδα, δηλαδή ασυνήθιστη βλάστηση, πουλιά διαφόρων τύπων
και χρωμάτων, δυνατότητες ψαρέματος, κυνηγετικό και φωτογραφικό σαφάρι, άγρια
ζωή, εθνικοί δρυμοί και πάρκα κ.λπ.
• Φυσικά θεραπευτικά μέσα, δηλαδή φυσικές πηγές μεταλλικού νερού, λάσπη
με ιαματικές ιδιότητες για λασπόλουτρα, ιαματικές ιδιότητες θερμών λουτρών κ.λπ.
Τεχνητή Προσφορά, Κατασκευασμένη Από Ανθρώπους
Αυτός ο τύπος προσφοράς χωρίζεται σε πέντε κύριες κατηγορίες:
1. Ιστορική, πολιτιστική και θρησκευτική:

• Ιστορικά μνημεία και απομεινάρια αρχαίων πολιτισμών.
• Πολιτιστικοί χώροι, όπως μουσεία, γκαλερί τέχνης, αναμνηστικά μνημεία,
βιβλιοθήκες, εκθέσεις λαϊκής τέχνης, βιομηχανίες χειροποίητων αντικειμένων κ.λπ.
• Παραδοσιακές εκδηλώσεις, πανηγύρια, εκθέσεις, καρναβάλια, θρησκευτικοί
χώροι, μοναστήρια, χώροι προσκυνήματος κ.λπ.
2. Υποδομή
(α) Γενική υποδομή, που περιλαμβάνει σύστημα ύδρευσης, ηλεκτρισμό, οδικό δίκτυο,
αποχετευτικό σύστημα, τηλεπικοινωνίες κ.λπ.
(β) Υποδομή κάλυψης των σύγχρονων βασικών αναγκών, όπως νοσοκομεία,

φαρμακεία, καταστήματα οπτικών, τράπεζες, διοικητικές υπηρεσίες (αστυνομία,
δικαστήρια κ.λπ.), αγορές, κομμωτήρια, σουπερμάρκετ, καπνοπωλεία, κάβες,
περίπτερα, βιβλιοπωλεία, γκαράζ, βενζινάδικα κ.λπ.
(γ) Τουριστική υποδομή, που περιλαμβάνει:
106
Δ.ΥΠ.Α.

Τουριστικές μονάδες διαμονής και σίτισης, όπως ξενοδοχεία, μοτέλ, πανσιόν,

επιπλωμένα διαμερίσματα, επιπλωμένα δωμάτια με ιδιωτικές ανέσεις, τουριστικά
χωριά, κατασκηνωτικοί χώροι, χώροι για τροχόσπιτα, ξενώνες για νέους κ.λπ., καθώς
και επισιτιστικές επιχειρήσεις (εστιατόρια, ταβέρνες, σελφ σέρβις κ.λπ.).
Τουριστικές μονάδες υποδοχής και εξυπηρέτησης τουριστών:

• Για την οργάνωση του ταξιδιού: τουριστικά πρακτορεία, γραφεία ενοικίασης
αυτοκινήτων, πρακτορεία ή παράγοντες που οργανώνουν τοπικές εκδρομές κ.λπ.
• Για πληροφορίες και εξυπηρέτηση των τουριστών: γραφεία τουριστικών
πληροφοριών στα σημεία εισόδου στις πόλεις και στα θέρετρα, τοπικοί ή
περιφερειακοί τουριστικοί οργανισμοί, επιτροπές εορτασμού ειδικών γεγονότων κ.λπ.
Μονάδες για αναψυχή και αθλητισμό, που παρέχουν εγκαταστάσεις άθλησης και
εξοπλισμό, τόσο για τη θάλασσα όσο και για την ξηρά, για τον χειμώνα ή το
καλοκαίρι, αλλά και εγκαταστάσεις ψυχαγωγίας, όπως θέατρα, κινηματογράφοι,
κέντρα διασκέδασης κ.λπ.
Μέσα πρόσβασης και συγκοινωνιακές ευκολίες: Αυτά τα μέσα διαφέρουν κατά

περιοχή και μπορεί να είναι αεροδρόμια, λιμάνια, ποτάμια ή πολυεθνικές λίμνες,
σιδηροδρομικό δίκτυο, μέσα αερομεταφορών, ειδικά συστήματα μεταφορών στα
βουνά κ.ά.
Ειδικές κατασκευές: Περιλαμβάνουν εγκαταστάσεις που προσφέρουν υπηρεσίες οι

οποίες θεωρούνται σημαντικές, αλλά όχι απολύτως αναγκαίες για τους τουρίστες.
Είναι τουριστικές εγκαταστάσεις που καλύπτουν τις ανάγκες ειδικών ομάδων, όπως
τα χιονοδρομικά κέντρα, τα κέντρα παραθερισμού γυμνιστών, τα καζίνα, οι
συνεδριακοί χώροι, τα υδροθεραπευτήρια κ.λπ.
Τρόπος ζωής των μόνιμων κατοίκων: Ο τρόπος που οι κάτοικοι ζουν,

συμπεριφέρονται, οι γαστρονομικές τους συνήθειες, ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τη
107
Δ.ΥΠ.Α.

ζωή, τα έθιμα, οι παραδόσεις και οι συνήθειες τους, αποτελεί ελκυστικό παράγοντα

για τους τουρίστες και έχει γίνει ένας από τους κύριους τουριστικούς πόρους. Αυτό
ισχύει ιδίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου οι παραδοσιακές τους κοινωνίες
είναι γραφικά διαφορετικές από τις κοινωνίες προέλευσης των τουριστών. Άλλος ένας
σημαντικός παράγοντας είναι η στάση του πληθυσμού της χώρας προς τους
τουρίστες, δηλαδή η φιλοξενία, η φιλικότητα, το αίσθημα ότι θα προσφερθεί βοήθεια
σε περίπτωση ανάγκης, η απουσία εκμετάλλευσης κ.λπ.
2.1.5.3.2. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική προσφορά είναι οι

εξής:
Σύμφωνα με το νόμο της τουριστικής προσφοράς, όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή ενός
τουριστικού προϊόντος, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ποσότητα που προσφέρει μια
τουριστική επιχείρηση στην τουριστική αγορά. Αντιστρόφως, όταν μειώνεται η τιμή
ενός τουριστικού προϊόντος, μειώνεται και η προσφερόμενη ποσότητα από την
τουριστική επιχείρηση. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική προσφορά
• η τιμή του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος, η οποία αποτελεί το

κίνητρο για την αύξηση ή τη μείωση της παραγωγής του.
• οι στόχοι των τουριστικών επιχειρήσεων, οι οποίες γενικότερα ενδιαφέρονται

για ένα σταθερό ύψος κερδών και για μια μεγαλύτερη χρονική περίοδο λειτουργίας
τους.
• οι μεταβολές στην τεχνολογία, οι οποίες οδηγούν σε μεταβολές στην

παραγωγή. Αν η τεχνολογία βελτιώνεται, με τις ίδιες ποσότητες παραγωγικών
συντελεστών έχουμε αύξηση του προσφερόμενου προϊόντος.
• οι μεταβολές στις τιμές των συντελεστών τουριστικής παραγωγής, οι οποίοι,

όταν αυξάνονται, οδηγούν αυτόματα σε αύξηση το κόστος.
108
Δ.ΥΠ.Α.

• οι τιμές των άλλων τουριστικών προϊόντων, καθώς η προσφορά ενός

τουριστικού προϊόντος μπορεί να επηρεαστεί από τις τιμές ενός άλλου προϊόντος της
ίδιας τουριστικής περιοχής ή ενός άλλου παρεμφερούς προορισμού.
• οι προσδοκίες ή προβλέψεις των παραγωγών για τις μελλοντικές τιμές των

τουριστικών προϊόντων, που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του ρυθμού
παραγωγής και κατά συνέπεια της προσφοράς των προϊόντων ή το αντίθετο.
• ο αριθμός των παραγωγικών τουριστικών μονάδων, στοιχείο που επηρεάζει

αρνητικά ή θετικά την προσφορά των προϊόντων.
2.1.5.3.3. Τουριστική προσφορά και ανταγωνισμός
Ο τουρισμός αποτελεί μια δημοφιλή βιομηχανία, κυρίως λόγω των οικονομικών της
ωφελειών, με αποτέλεσμα σχεδόν κάθε χώρα να ενδιαφέρεται για την τουριστική της
ανάπτυξη. Ορισμένες φυσικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες των αναπτυσσομένων
χωρών τούς δίνουν τη γοητεία και την ομορφιά που τις κάνει ανταγωνιστικές στις
διεθνείς τουριστικές αγορές. Σε απόλυτους αριθμούς, όμως, η μεγάλη πλειοψηφία
των τουριστών συνεχίζει να επισκέπτεται γειτονικές της, αναπτυγμένες χώρες, λόγω
της ευκολίας μετάβασης και του χαμηλού κόστους μεταφοράς.
Ο ανταγωνισμός μεταξύ των τουριστικών προορισμών γίνεται όλο και πιο σκληρός
με την πάροδο των ετών. Είναι πλέον ανάγκη ένας τουριστικός προορισμός να
καλλιεργεί μια εικόνα που να συμβαδίζει με τη ζήτηση. Πρόκειται για μια συνεχή
διαδικασία, που βασίζεται σε μελέτες δειγμάτων ζήτησης και αναλύσεις προϊόντων.
Μια χώρα δέκτης είναι
ανάγκη να διαφημίζεται στις
χώρες δότριες και να
προβάλλει τα θετικά στοιχεία
της προσφοράς της στο τόπο
όπου ζει ο υποψήφιος
τουρίστας. Ο διεθνής
ανταγωνισμός είναι πολύ
σκληρός για να αδιαφορεί κανείς για σφάλματα που υποβιβάζουν την τουριστική
109
Δ.ΥΠ.Α.

προσφορά. Ένα τέτοιο σφάλμα, για παράδειγμα, είναι το κλείσιμο σημαντικών

αρχαιολογικών χώρων το μεσημέρι και όχι με τη δύση του ηλίου σε μια χώρα με
τεράστια πολιτιστική προσφορά όπως η Ελλάδα. Τέτοια γεγονότα δυσαρεστούν
μεγάλο αριθμό τουριστών, κάτι που οδηγεί σε αρνητικά αποτελέσματα στην εξέλιξη
των τουριστικών ροών.
Αντίστοιχο πρόβλημα είναι ο περιορισμός του ωραρίου λειτουργίας των νυχτερινών

κέντρων, ιδίως σε κοσμοπολίτικες τουριστικές περιοχές.
Αντίθετα, μια χώρα υποδοχής πρέπει να αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τα στοιχεία
της τουριστικής προσφοράς της. Έτσι, πρέπει να οργανώνεται προσεκτικά η
τουριστική υποδομή στα σημεία όπου υπάρχουν σημαντικά στοιχεία φυσικής,
ιστορικής, θρησκευτικής ή πολιτιστικής προσφοράς και η προσέλευση των τουριστών
είναι μεγάλη.
Για παράδειγμα, στην Ακρόπολη θα

έπρεπε να υπάρχει οργανωμένη
υποδομή εξυπηρέτησης των αναγκών για
ελαφρύ φαγητό, ποτό και ξεκούραση των
επισκεπτών, η οποία θα προσέφερε
περισσότερα και ποιοτικότερα είδη από
αυτά μιας καντίνας, ενώ η τιμολόγησή
τους θα έπρεπε να ελέγχεται σχολαστικά
από τον ΕΟΤ.
Η υποδομή τουριστικών πόρων ανάλογης σημασίας μπορεί να αφορά καταστήματα,

παγκάκια, πάρκα, εξέδρες, προβλήτες και άλλες κατασκευές που μπορούν να
εξυπηρετήσουν τους τουρίστες οι οποίοι επισκέπτονται ένα σπήλαιο, παρατηρούν
τους καταρράκτες, περιηγούνται ένα φυσικό πάρκο ή μια αρχαιολογική περιοχή.
Σε πολλές χώρες δέκτες παρατηρείται παντελής έλλειψη προγραμματισμού χρήσης

της γης. Αποτέλεσμα είναι να συγκρούεται η τουριστική δραστηριότητα με άλλους
κλάδους της οικονομίας. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, οι
οποίες δεν έχουν κατανοήσει την ανάγκη προσαρμογής της τουριστικής τους
110
Δ.ΥΠ.Α.

προσφοράς στη ζήτηση. Μια χώρα είναι δυνατόν να προσελκύει κάποιο αριθμό
τουριστών από μόνη της ή ως μέρος μιας μεγαλύτερης γεωγραφικής περιοχής.
Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους

τουριστικούς προορισμούς δεν
σημαίνει ότι κάθε νέα τουριστική χώρα
πρέπει να ενεργεί ανεξάρτητα και σε
απομόνωση από άλλες, και ιδίως από
τις γειτονικές της, με τις αποτελεί μια
ενιαία τουριστική περιοχή. Γι’ αυτόν τον
λόγο κάθε χώρα πρέπει να διαμορφώνει την προσφορά της σε αρμονία με αυτή των
γειτόνων της και να τη διαφοροποιεί με μια συμπληρωματική αλυσίδα τουριστικών
θέλγητρων και υπηρεσιών στη συνέχεια.
Ως παράδειγμα μπορούμε να
αναφέρουμε την τουριστική ανάπτυξη
της Τουρκίας, η οποία ακολούθησε τα
ίχνη που είχε αφήσει ο τουριστικός
σχεδιασμός της Ελλάδας, με
αποτέλεσμα η Τουρκία να αποκτήσει
σημαντική θέση στην τουριστική
αγορά της Μεσογείου. Τα τελευταία
χρόνια η Τουρκία έχει παρουσιάσει εντυπωσιακή ανάπτυξη στον τουρισμό, η οποία
οφείλεται στις χαμηλές τιμές, την έμφυτη περιποιητικότητα των κατοίκων, τη
διαφοροποίηση που παρουσιάζει η μουσουλμανική κουλτούρα, τις σημαντικότατες
επιστημονικές μεθόδους μάρκετινγκ που χρησιμοποιεί για τη διαμόρφωση των
τουριστικών της προϊόντων και την ειδική υποστήριξη διαφόρων δυτικοευρωπαϊκών
κυβερνήσεων.
Στο θέμα του ανταγωνισμού τουριστικών προορισμών πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά

υπόψη, η γνώμη και η πολιτική των ξένων οργανωτών τουριστικών ταξιδιών. Διότι η
άποψη των χονδρεμπόρων τουρισμού μπορεί να υποδείξει τις ελλείψεις που τυχόν
υπάρχουν, οι οποίες όταν αντιμετωπιστούν μπορούν να ισχυροποιήσουν
111
Δ.ΥΠ.Α.

ανταγωνιστικά μια περιοχή. Επίσης, μπορεί να οδηγήσει στη διαμόρφωση

συμπληρωματικής προσφοράς και σε συνεργασία μεταξύ τουριστικών προορισμών.
Η Κρήτη ήταν το 1970 μια αναπτυσσόμενη τουριστική περιοχή της Μεσογείου. Οι

τουριστικοί πράκτορες που διακινούν τουρισμό από τη Δυτική και Βόρεια Ευρώπη
διαπίστωσαν ότι σε περίπτωση που τα Κανάρια νησιά, δηλαδή ο υπ’ αριθμόν ένα
τουριστικός προορισμός της Μεσογείου, αντιμετώπιζαν πρόβλημα προσβασιμότητας
για κάποιο λόγο (π.χ. πολιτική κρίση ή πόλεμο), η Κρήτη ήταν η πλέον κατάλληλη
τουριστική περιοχή για να τα υποκαταστήσει. Το ενδιαφέρον τους και η αυξημένη
ζήτηση οδήγησαν στην ταχύτατη ανάπτυξη της τουριστικής υποδομής σ’ αυτό το
μεγάλο ελληνικό νησί.
Ο μαζικός τουρισμός
αναπτύχθηκε μεταπολεμικά
και κυρίως μετά τις δεκαετίες
του ’60 και του ’70. Η
συχνότητα επανάληψης
τουριστικών ταξιδιών από
τους ίδιους ανθρώπους, η
καθυστέρηση επιστημονικής
ανάλυσης του πολύπλοκου αυτού φαινομένου και ο επιχειρηματικός συντηρητισμός
έχουν κάνει την τουριστική διαδικασία μια διαδικασία ρουτίνας. Υπάρχει πλέον
έντονα η ανάγκη για αλλαγές στον θεσμό του τουρισμού.
Επίσης, η τεράστια συγκέντρωση τουριστικών μαζών έχει υποβαθμίσει το

περιβάλλον πολλών τουριστικών προορισμών, με αποτέλεσμα να υποβαθμιστούν οι
ίδιοι οι προορισμοί. Από την άλλη πλευρά, κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Κάθε
τουρίστας έχει διαφορετικές ανάγκες και διαθέσεις από κάποιον άλλον.
Για τους παραπάνω λόγους, έχει γίνει πλέον αναγκαίο να προσαρμόζεται ο

τουρισμός στις διαθέσεις της πελατείας, δηλαδή να οργανώνεται η παραγωγή ειδικών
μορφών τουρισμού, προσαρμοσμένων στις απαιτήσεις των διαφόρων κατηγοριών
τουριστών. Οι επιχειρήσεις και οι τουριστικοί προορισμοί που θα διαφοροποιούνται
112
Δ.ΥΠ.Α.

από την παγκόσμια προσφορά, θα έχουν και μεγαλύτερες πιθανότητες να

διεκδικήσουν κάποιο αξιόλογο, για το μέγεθός τους, κομμάτι της αγοράς.
2.1.5.4. Η Τουριστική ζήτηση
Οι καθοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη συνολική τουριστική ζήτηση είναι:
• η τιμή του τουριστικού προϊόντος,
• οι τιμές όλων των άλλων προϊόντων,
• το ατομικό διαθέσιμο εισόδημα των αγοραστών και
• οι επιθυμίες, οι συνήθειες και οι προτιμήσεις των τουριστών.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης:

• εποχικότητα και άλλες διακυμάνσεις της ζήτησης
• υψηλή ελαστικότητα ζήτησης ως προς το εισόδημα και τις τιμές
• έλλειψη ορθολογισμού στις σχετιζόμενες με τα μη υποχρεωτικά ταξίδια
αποφάσεις
• υψηλός βαθμός υποκατάστασης για τα τουριστικά ταξίδια (μεταξύ
διαφορετικών τουριστικών προϊόντων καθώς και μεταξύ ενός τουριστικού ταξιδιού και
άλλων προϊόντων)
• υψηλός βαθμός συναισθηματικής φόρτισης μιας ταξιδιωτικής εμπειρίας
• σχετικά έντονη αίσθηση κινδύνου όσον αφορά τις σχετικές με τα τουριστικά
ταξίδια αγοραστικές αποφάσεις
• υποκειμενική αντίληψη και αξιολόγηση των τουριστικών ταξιδιών
• χρονική απόσταση μεταξύ αγοράς (ή κράτησης) και κατανάλωσης ενός
τουριστικού προϊόντος.
113
Δ.ΥΠ.Α.

Λέγοντας ζήτηση, εννοούμε την

ποσότητα ενός προϊόντος που οι
καταναλωτές επιθυμούν και μπορούν να
αγοράσουν σε μια δεδομένη τιμή και σε
μια δεδομένη περίοδο. Η ζήτηση αφορά
τη λειτουργία ενός μηχανισμού της
αγοράς, που αποκαλύπτει την ποσότητα
που θα αγοραστεί σε διάφορες τιμές, σε
έναν δεδομένο χρόνο και τόπο. Γενικότερα, υποδεικνύει την ύπαρξη ενός νόμου
αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε διάφορες μεταβλητές, όπως η φύση του προϊόντος, η
τιμή και το επίπεδο χρησιμότητάς του
Λόγω της δυσκολίας που υπάρχει στη συσχέτιση του όγκου ζήτησης με πολλές και
διάφορες μεταβλητές ταυτόχρονα, οι οικονομολόγοι επιχειρούν να απομονώσουν
αυτή που θεωρούν ότι επηρεάζει περισσότερο τη ζήτηση, θεωρώντας όλα τα άλλα
στοιχεία σταθερά. Μ’ αυτόν τον τρόπο, συχνά η ζήτηση εκτιμάται σε σχέση με την
τιμή.
Ωστόσο, ενώ αυτό μπορεί να γίνει αποδεκτό για ορισμένα προϊόντα, στα οποία οι
τιμές αποτελούν τον κυρίαρχο παράγοντα από τον οποίο εξαρτάται η ζήτηση, στον
τουρισμό η λειτουργική σχέση που αφορά τη ζήτηση δεν είναι τόσο απλή.
Η ζήτηση εξαρτάται από ένα σύνολο ανομοιογενών παραγόντων που παρεμβαίνουν

για να πείσουν τους τουρίστες να ταξιδέψουν σε ορισμένους προορισμούς ή να τους
αποτρέψουν από άλλους. Η ιδιαίτερα σύνθετος χαρακτήρας αυτής της σχέσης εξηγεί
τις δυσκολίες που παρουσιάζει η θεωρητική ανάλυση της ζήτησης. Εκτός από
• τον ελεύθερο χρόνο,
• το διαθέσιμο εισόδημα και
• την επιθυμία των ανθρώπων να ταξιδέψουν,
υπάρχουν και άλλα στοιχεία τα οποία δημιουργούν ζήτηση, μερικά από τα οποία
είναι αντικειμενικά, λογικά και εμφανή, ενώ άλλα είναι υποκειμενικά, ιδιότροπα και
παρατηρούνται δύσκολα.
114
Δ.ΥΠ.Α.

Στις χώρες που παράγουν τουρισμό, μόνο ένα ποσοστό του πληθυσμού μπορεί και
είναι έτοιμο να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Αυτό το ποσοστό ποικίλλει από χώρα σε
χώρα και κυμαίνεται στον χρόνο, υπό την επίδραση άλλων παραγόντων,
κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής φύσης.
Η τουριστική ζήτηση μπορεί να χωριστεί σε πιθανή και δεδομένη.
Πιθανή ζήτηση είναι ο αριθμός των ατόμων που έχουν την επιθυμία, αλλά δεν είναι
σίγουρο ότι βρίσκονται σε θέση να ταξιδέψουν.
Αντίθετα, η δεδομένη ζήτηση αντιπροσωπεύει αυτούς που ήδη έχουν αποφασίσει

την κατανάλωση ενός συγκεκριμένου τουριστικού ταξιδιού.
Η εγγύτητα και η προσβασιμότητα είναι σημαντικοί παράγοντες αυξημένης ζήτησης

περιφερειακού τουρισμού και σε αυτούς οφείλεται το φαινόμενο της τουριστικής
συγκέντρωσης στον χώρο.
Οι Mathieson και Wall (1982) διαμόρφωσαν μια θεωρία σχετικά με τη συμπεριφορά

των ανθρώπων που αγοράζουν ένα τουριστικό ταξίδι.
Χαρακτηριστικοί παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη είναι οι παρακάτω:
Προφίλ του τουρίστα, δηλαδή ηλικία μόρφωση εισόδημα, νοοτροπία,
προηγούμενες εμπειρίες και κίνητρα.
Γνώσεις σχετικά με το ταξίδι, δηλαδή εικόνα των προορισμών και πληροφορίες
σχετικά με την υποδομή και το επίπεδο υπηρεσιών, που εξαρτώνται από την
αξιοπιστία των πηγών πληροφόρησης.
Τα θέλγητρα και τα χαρακτηριστικά των προορισμών.
Τα χαρακτηριστικά του ταξιδιού, δηλαδή η απόσταση, η διάρκεια, η αβεβαιότητα
κ.λπ.
115
Δ.ΥΠ.Α.

Σύμφωνα με τους Mathieson και Wall, ο

υποψήφιος τουρίστας κινητοποιείται από την
επιθυμία του για τουρισμό και παίρνει
πληροφορίες για τη διαδικασία του ταξιδιού και τον
τουριστικό προορισμό. Αποφασίζει διστακτικά,
απορρίπτοντας διάφορους προορισμούς και
καταλήγοντας τελικά σε έναν. Όλα αυτά γίνονται σε
καθεστώς αβεβαιότητας σχετικά με την αξία των
υπό εκτίμηση τουριστικών προϊόντων, διότι δεν
είναι δυνατόν να γίνει έλεγχος πριν από την αγορά.
2.1.5.4.1. Η ποικιλία της τουριστικής ζήτησης
Η τουριστική ζήτηση δεν αντιπροσωπεύει μια ομοιογενή ομάδα ανθρώπων που

προσπαθούν να ταξιδέψουν, ωθούμενοι από ταυτόσημα κίνητρα. Είναι ένα
σύμπλεγμα διαφόρων και μερικές φορές αντιφατικών επιθυμιών, αναγκών και
προτιμήσεων.
Ακόμη κι αν λάβουμε υπόψη την εθνικότητα,

τον χώρο διαμονής, την ασχολία, την
οικογενειακή δομή, το κοινωνικό επίπεδο, την
ηλικία ή το φύλο, πάλι δεν θα είμαστε σε θέση
να υπολογίσουμε το επίπεδο τουριστικής
ζήτησης προς μια συγκεκριμένη περιοχή, σε
μια ορισμένη περίοδο. Όλα αυτά τα στοιχεία χρησιμεύουν συνήθως ως γενικές
διαχωριστικές γραμμές και αποτελούν παραμέτρους που επιδρούν στην μελλοντική
ζήτηση. Δεν υπάρχει όμως απόδειξη ότι μπορούν να λειτουργήσουν ως δείκτες
ζήτησης, όταν σχετίζονται με συγκεκριμένους προορισμούς, ώστε να ορίσουν τη
ζήτηση συγκεκριμένων τουριστικών παροχών, όπως τύπος και κατηγορίες της
διαμονής, διαφορετικές διάρκειες παραμονής, συγκεκριμένα μεταφορικά μέσα ή άλλα
χαρακτηριστικά των τουριστικών μετακινήσεων.
116
Δ.ΥΠ.Α.

Έτσι, λίγα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από τον κλασικό τεμαχισμό της
αγοράς για να καθοδηγήσουν την ανάπτυξη της προσφοράς σ’ έναν τουριστικό
προορισμό.
Οι δειγματοληπτικές έρευνες ζήτησης

ασχολούνται κυρίως με την
αποκάλυψη των μοτίβων
συμπεριφοράς και των ομάδων
τουριστικών ενδιαφερόντων, καθώς
και τον εντοπισμό κοινωνικών και
οικονομικών ομοιοτήτων, που έχουν
σχέση με το εισόδημα, το επάγγελμα
ακόμα ή την ηλικία. Για παράδειγμα, άνθρωποι από διαφορετικές χώρες, με
διαφορετικό θρησκευτικό και μορφωτικό υπόβαθρο, μερικές φορές έχουν τα ίδια
πολιτιστικά ενδιαφέροντα, όπως έρευνα για αρχαίους πολιτισμούς, τρόπους ζωής,
μελέτη παραδοσιακών κοινωνιών ή προτίμηση για συγκεκριμένες μουσικές
παραστάσεις.
Το ίδιο ισχύει για τους λάτρεις των σπορ, γι’

αυτούς που αγαπούν την υγιεινή ζωή ή γι’
αυτούς που ταξιδεύουν για ξεκούραση και
ανάρρωση. Έτσι, η ζήτηση τουρισμού
ποικίλλει και δεν έχει στερεότυπα που
αφορούν σε σαφώς καθορισμένες ομάδες.
Οι τουριστικοί προορισμοί συνήθως
διαμορφώνουν ένα σύστημα ποσοτικής εκτίμησης της τουριστικής ζήτησης. Αν και
αυτή η προσέγγιση είναι αναμφίβολα σημαντική, είναι αναγκαίο, λόγω των πολλών
κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων που ο τουρισμός μπορεί να επιφέρει στη
χώρα δέκτη, να γίνεται και ποιοτική προσέγγιση της τουριστικής ζήτησης, ώστε να
εντοπιστεί ο κατάλληλος τύπος τουρίστα για τη χώρα., κάτι που βέβαια προαπαιτεί
να υπάρχει άποψη για την τουριστική αποστολή της. Αυτός ο προβληματισμός
οδηγεί στην προσπάθεια της χώρας να είναι επιλεκτική στο πρόγραμμα ανάπτυξης
του τουρισμού, έτσι ώστε η τουριστική προσφορά να προσαρμοστεί με την ανάλογη
τουριστική ζήτηση.
117
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτό ακριβώς είναι και το

πρόβλημα που αντιμετωπίζει η
τουριστική βιομηχανία της
Κέρκυρας. Η Κέρκυρα, λόγω των
διεθνών συνθηκών που την
έκαναν γνωστή προπολεμικά στη
Γηραιά Ήπειρο, αναδείχτηκε
μεταπολεμικά σε έναν από τους
πρώτους και καλύτερους
τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα, με τουρίστες υψηλού κοινωνικοοικονομικού
επιπέδου. Τη δεκαετία του ’70, όμως, παρουσιάστηκε μια ανεξέλεγκτη, ογκώδης
αύξηση στα καταλύματα, με τη μορφή ενοικιαζόμενων δωματίων, τα οποία χτίστηκαν
σε ακατάλληλα για τον ρόλο τους σημεία. Τα δωμάτια αυτά είχαν τεράστιο πρόβλημα
ζήτησης, μέχρι τη στιγμή που τη ζήτηση αυτή κάλυψαν δύο πρακτορεία τα οποία
διακινούσαν τουρισμό χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, ο οποίος ήρθε σε
σύγκρουση με τον ήδη υπάρχοντα τουρισμό στο νησί. Αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί
σημαντικά η ποιοτική τουριστική κίνηση στην Κέρκυρα.
2.1.5.4.2. Χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης
Οι μελέτες της ζήτησης σε διάφορες τουριστικές αγορές έχουν αποδείξει ότι η

τουριστική ζήτηση χαρακτηρίζεται από ορισμένες ιδιότητες, σημαντικότερες από τις
οποίες είναι οι ακόλουθες:
Ελαστικότητα
Ελαστικότητα της τουριστικής ζήτησης είναι ο βαθμός ανταπόκρισης της ζήτησης

προς τις αλλαγές στο επίπεδο των τιμών ή τις αλλαγές σε διάφορες οικονομικές
συνθήκες στην αγορά.
118
Δ.ΥΠ.Α.

Η ζήτηση πηγάζει από το γεγονός ότι

υπάρχουν άνθρωποι με αρκετό
διαθέσιμο εισόδημα για να πληρώσουν
τις διακοπές τους. Τα έξοδα των
τουριστών αποτελούν ένα τμήμα από τον
προϋπολογισμό του ατόμου και της
οικογένειάς του. Τα οικογενειακά έσοδα
μπορούν να καταναλωθούν στο
τουριστικό ταξίδι ή στην αγορά άλλων αγαθών, όπως ένα καινούριο αυτοκίνητο,
οικιακές συσκευές, ένα εξοχικό σπίτι κ.λπ. Η τουριστική ζήτηση κατά συνέπεια
εξαρτάται, δηλαδή παρουσιάζει ελαστικότητα έναντι του κόστους που επιφέρει το
τουριστικό ταξίδι.
Η ελαστικότητα της ζήτησης δηλώνει τη λειτουργία ενός μηχανισμού, σύμφωνα με

τον οποίο όσο αυξάνεται η τιμή ενός προϊόντος τόσο μειώνεται η ζήτησή του. Σε
περίπτωση που αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό, η ελαστικότητα της ζήτησης είναι
υψηλή. Σε περίπτωση που αυτό συμβαίνει σε μικρό βαθμό, η ελαστικότητα της
ζήτησης είναι χαμηλή.
Η ελαστικότητα της ζήτησης έχει ιδιαίτερη σημασία γι’ αυτούς που λαμβάνουν
τουριστικές αποφάσεις στις χώρες υποδοχής, διότι πρέπει να γνωρίζουν τον
παράγοντα συσχετισμού αύξησης τιμών και μείωσης της ζήτησης και αντίθετα.
Η τουριστική ζήτηση είναι πολύ ελαστική στη περίπτωση ενός σχετικά καινούριου
τουριστικού προορισμού. Αυτή η ελαστικότητα μειώνεται σταδιακά, όσο ο
προορισμός καθιερώνεται. Μπορεί όμως να επανεμφανιστεί, αν οι τιμές αυξηθούν
πάνω από ένα επίπεδο το οποίο δεν είναι ανεκτό για την τουριστική αγορά.
Εξαίρεση αποτελούν μερικές εξαιρετικές

τουριστικές τοποθεσίες, που από την αρχή
είχαν σχεδιαστεί για ελιτίστικο τουρισμό,
όπως είναι η Γαλλική Ριβιέρα ή
κοσμοπολίτικα κέντρα όπου συνήθως
119
Δ.ΥΠ.Α.

συνδυάζεται η δουλειά με την αναψυχή, όπως το Λονδίνο και το Παρίσι. Οι

προορισμοί της μόδας παρουσιάζουν αρχική ανελαστική ζήτηση, αλλά με την
πάροδο του χρόνου η ελαστικότητα αυξάνεται.
Οι φθηνές χώρες, ωστόσο, δεν είναι κατ’ ανάγκη και οι πιο ελκυστικές. Με άλλα λόγια,
οι τιμές δεν αποτελούν τον μόνο παράγοντα καθορισμού της ζήτησης. Εάν η χώρα:
• έχει ελλείψεις σε αρκετές ανέσεις,
• δεν είναι αρκετά γνωστή στο ταξιδιωτικό κοινό ή
• βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από τις χώρες παραγωγής τουρισμού,
• οι φθηνές τιμές δεν αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για το επίπεδο
ζήτησης.
Η ευαισθησία των τιμών αποτελεί έναν παράγοντα που σχετίζεται με τη συμπεριφορά

των τουριστών, διότι το ένστικτο της οικονομικότητας δεν υπαγορεύει πάντα και
την οικονομική συμπεριφορά. Δεν ισχύει πάντοτε το ότι όσο πιο ευκατάστατος είναι ο
τουρίστας τόσο περισσότερα ξοδεύει. Μερικές φορές οι πλούσιοι άνθρωποι
προτιμούν να ζουν με μέτρο και να συμπεριφέρονται όπως οι τουρίστες με
περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες.
Συνήθως μάλιστα οι μη ευκατάστατοι τουρίστες προτιμούν να επιδεικνύουν μια

οικονομική άνεση ή να ζουν σ’ ένα πολύ υψηλότερο επίπεδο για ένα μικρό χρονικό
διάστημα, το διάστημα των διακοπών. Μ’ αυτό το σκεπτικό, η ελαστικότητα της
ζήτησης μειώνεται σημαντικά κατά τη διάρκεια των διακοπών.
Σήμερα οι περισσότεροι τουρίστες

επιλέγουν από μια μεγάλη ποικιλία
τουριστικών πακέτων, στα οποία
περιλαμβάνονται το ταξίδι, η
διαμονή και το φαγητό, αφορούν
διάφορους τουριστικούς
προορισμούς και προσφέρονται
στα ίδια επίπεδα τιμών. Οι προορισμοί λοιπόν επιλέγονται από τους καταλόγους των
120
Δ.ΥΠ.Α.

οργανωτών τουρισμού και η επιλογή εξαρτάται κυρίως από τα θέλγητρα του

προορισμού και όχι από μια μάχη των προορισμών στις τιμές.
Ευαισθησία
Η τουριστική ζήτηση είναι πολύ ευαίσθητη στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και τις
αλλαγές στην ταξιδιωτική μόδα. Οι προορισμοί που έχουν προβλήματα πολιτικής
αστάθειας δεν προσελκύουν τους τουρίστες, όσο και αν οι ανέσεις που προσφέρουν
έχουν χαμηλές τιμές. Η ύπαρξη θετικού πολιτικού κλίματος ανάμεσα στη χώρα που
παράγει τουρισμό και αυτή που τον δέχεται αποτελεί συνήθως έναν θετικό
παράγοντα επιλογής της τελευταίας.
Το αντίθετο αποτελεί σημαντικό παράγοντα απόρριψής της, καθώς κάνει τους

υποψήφιους τουρίστες ανασφαλείς και διαμορφώνει την πεποίθηση ότι οι κάτοικοι
της χώρας δέκτη θα είναι εχθρικοί απέναντί τους. Αυτή η πεποίθηση δεν επιδρά σ’
όλους, αλλά λειτουργεί μειωτικά στις τάσεις της ζήτησης.
Η ζήτηση τουρισμού είναι επίσης

ευαίσθητη στις αλλαγές της
ταξιδιωτικής μόδας. Οι τάσεις της
μόδας στα ταξίδια δημιουργούνται
κατά κύριο λόγο από μεγάλους
οργανωτές εκδρομών, με καλά
οργανωμένες τουριστικές
εκστρατείες προώθησης, που
συνήθως γίνονται μέσω των δημοσίων σχέσεων και της διαφήμισης. Οι τουριστικές
προτιμήσεις των διάσημων προσώπων επηρεάζουν επίσης έντονα τη μόδα του
τουρισμού, πολλές φορές χωρίς να υπάρχει εμπορική σκοπιμότητα.
Αυξητική Τάση Της Ζήτησης
121
Δ.ΥΠ.Α.

Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η ανθρωπότητα, η

ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες αυξάνεται σταθερά. Αυτή η θετική τάση οφείλεται
σε διάφορους παράγοντες:
• Στην τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο, η οποία αντικατοπτρίζεται στην

εντυπωσιακή εξέλιξη των μεταφορικών μέσων και ειδικότερα των αερομεταφορών,
που έκαναν το κόσμο να φαίνεται μικρότερος.
• Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που προκαλούν το ενδιαφέρον για ταξίδια και
την περιέργεια για επισκέψεις σ’ άλλες χώρες και σε μακρινούς προορισμούς.
• Στην οικονομική ευημερία στις χώρες που παράγουν τουρισμό, που επιτρέπει
σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους να παίρνει μέρος σε τουριστικές
δραστηριότητες.
• Στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου, που αφήνει ελεύθερα 52

Σαββατοκύριακα και επιτρέπει μεγαλύτερης διάρκειας διακοπές.
• Στις βεβαρημένες κλιματολογικές και περιβαλλοντολογικές συνθήκες στις

περισσότερες χώρες της Ευρώπης που παράγουν τουρισμό, οι οποίες οδηγούν τους
ανθρώπους στην αναζήτηση ήλιου, καθαρού αέρα και καθαρών θαλασσών κάπου
αλλού.
• Στον βιομηχανικό τρόπο ζωής των κατοίκων μεγάλων αστικών κέντρων, που
τους οδηγεί στην ανάγκη να αποδράσουν από τη μονοτονία της εργασίας και να
αναζητήσουν αλλαγή περιβάλλοντος. Έτσι, παρουσιάζεται η τάση προτίμησης των
διεθνών μετακινήσεων για τουριστικούς λόγους.
• Στις διεθνοποιημένες διευθετήσεις ταξιδιών που περιλαμβάνουν διαμονή και

διατροφή, οι οποίες κάνουν το ομαδικά ταξίδια εύκολα, προσιτά και ασφαλή.
122
Δ.ΥΠ.Α.

• Στο γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός χωρών της Ευρώπης που παράγουν
τουρισμό είναι γειτονικές μεταξύ τους, κάτι που κάνει το ταξίδι με αυτοκίνητο εφικτό.
Εποχικότητα
Άλλο ένα γνώρισμα της τουριστικής ζήτησης που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το
μέλλον της είναι η εποχικότητα ή οι περίοδοι αιχμής και ύφεσης των τουριστικών
ροών.
Αυτή οφείλεται κυρίως στις

κλιματολογικές συνθήκες της χώρας
δέκτη, διότι πολλοί από τους
τουριστικούς πόρους είναι από τη
φύση τους εποχικοί. Τέτοιοι πόροι
είναι η θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια
κ.λπ. Οφείλεται όμως και στις
κλιματολογικές συνθήκες των χωρών που παράγουν τουρισμό, όπως και σε
θεσμικούς παράγοντες, όπως οι σχολικές διακοπές, το κλείσιμο των εργοστασίων
τον Αύγουστο, οι διακοπές του Πάσχα και των Χριστουγέννων, που κάνουν την
τουριστική ζήτηση να συγκεντρώνεται σ' αυτές τις περιόδους.
Έτσι, η τουριστική ζήτηση δεν μπορεί να

κατανέμεται ομαλά σ’ ολόκληρο τον
χρόνο. Ως αποτέλεσμα τέτοιων
διακυμάνσεων, οι περισσότεροι
προορισμοί υποφέρουν από τουρισμό
περιόδων αιχμής, περιόδων χαμηλής
κίνησης και περιόδων απραξίας. Αυτό
είναι επιζήμιο για τη χώρα που δέχεται
τον τουρισμό και δημιουργεί τεράστια προβλήματα στις τουριστικές επιχειρήσεις,
εκτός και αν ο εσωτερικός τουρισμός είναι αρκετά αναπτυγμένος για να
συμπληρώσει τις αδρανείς περιόδους.
123
Δ.ΥΠ.Α.

Πολλές χώρες έχουν δώσει μεγάλη προσοχή στην ανάπτυξη αντιεποχικής

τουριστικής πολιτικής. Σε αρκετές περιπτώσεις έχουν ληφθεί μέτρα ενάντια στην
εποχικότητα μέτρα, όπως:
• η κλιμάκωση των διακοπών, δηλαδή η διακύμανση της περιόδου διακοπών

κατά περιοχή, π.χ. στη Στερεά Ελλάδα 1-15 Ιουνίου, στην Πελοπόννησο 15-30
Ιουνίου,
• η δημιουργία ειδικών εγκαταστάσεων,
• οι προωθητικές τιμές στις περιόδους χαμηλής κίνησης, δηλαδή χαμηλές τιμές
τουριστικών πακέτων,
• οι φθηνές εκδρομές για ηλιόλουστες περιοχές (όπως οι νότιες ακτές της
Ισπανίας),
• η επέκταση του Σαββατοκύριακου.
Η προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος της εποχικότητας με τα παραπάνω

μέτρα δεν καταλήγει πάντα σε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ο λόγος είναι ότι
απαιτείται ολοκληρωμένη προσπάθεια για να ανατραπεί το κατεστημένο. Οι μικρής
έντασης προσπάθειες συνήθως περνούν απαρατήρητες ή τα αποτελέσματά τους δεν
έχουν διάρκεια.
Ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα ελευθέρου χρόνου. Ο τουρίστας έχει πλέον

συνηθίσει σ’ έναν τρόπο ζωής κατά τη διάρκεια των διακοπών ο οποίος
περιλαμβάνει ένα σύνολο ενεργειών, που καλύπτουν ένα μέρος του χρόνου του.
Στον βαθμό που οι δραστηριότητες αυτές (κολύμβηση, ηλιοθεραπεία, περίπατοι,
επισκέψεις σε μπαρ και κέντρα διασκέδασης, εκδρομές κ.λπ.) δεν καλύπτουν τον
χρόνο του τουρίστα, τότε αυτός πλήττει. Σε μια χώρα της Μεσογείου όπως η Ελλάδα,
ο τουρίστας καταδικάζεται σε απραξία σε περίπτωση που καταλύσει σ’ ένα
παραθαλάσσιο ξενοδοχείο αναψυχής τον χειμώνα. Γι’ αυτόν τον λόγο, μόνο σε
περίπτωση που διαμορφωθούν τομείς απασχόλησης του τουρίστα οι οποίοι
συμβαδίζουν με τα ενδιαφέροντά του μπαίνουν οι βάσεις για αντι-εποχική τουριστική
πολιτική. Τέτοιες απασχολήσεις μπορούν να προσφέρουν οι πόλεις τυχερών
παιχνιδιών με πολλά καζίνα και ανάλογες εγκαταστάσεις, τα οργανωμένα
χιονοδρομικά κέντρα κ.λπ.
124
Δ.ΥΠ.Α.

2.1.6.Το τουριστικό προϊόν
2.1.6.1. Γενικά για το τουριστικό προϊόν
Το τουριστικό προϊόν ένα

πολυσύνθετο προϊόν (τελικό
τουριστικό προϊόν), η παραγωγή και
προσφορά του οποίου είναι απόρροια
μιας πολυπαραγοντικής ζύμωσης.
Αποτελείται από διάφορα επιμέρους
συστατικά στοιχεία (υλικά αγαθά,
υπηρεσίες, φυσικούς πόρους), τα
οποία συνδυαζόμενα με κατάλληλο τρόπο απαρτίζουν μια "δέσμη" τουριστικών
αγαθών και υπηρεσιών, το λεγόμενο τουριστικό πακέτο. Το τουριστικό πακέτο
είναι οργανωμένο εκ των προτέρων, αποτελεί συνάθροιση αγαθών και υπηρεσιών
και προσφέρεται στην τουριστική αγορά κατά τρόπο τυποποιημένο και σε
συγκεκριμένη τιμή.
Σε οικονομικούς όρους τα κύρια χαρακτηριστικά του τουριστικού προϊόντος είναι

ενδεικτικά τα εξής:
• Η μεταβολή της ζήτησης του τουριστικού προϊόντος επηρεάζεται σημαντικά
τόσο από τις μεταβολές που πραγματοποιούνται στην τιμή του, όσο και από αυτές
που συμβαίνουν στο εισόδημα του καταναλωτή/τουρίστα.
• Η εμφάνιση νέων και ειδικών μορφών τουρισμού έχει οδηγήσει στον

καταμερισμό της αγοράς με στόχο την προσέγγιση του καταναλωτή/τουρίστα και την
ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών και επιθυμιών του.
• Το τουριστικό προϊόν ακολουθώντας την τάση της διεθνοποίησης των

οικονομιών απέκτησε έναν παγκοσμιοποιημένο χαρακτήρα. Έτσι, εισήλθαν στην
αγορά νέα προϊόντα και νέοι τουριστικοί προορισμοί, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν
προσελκύσει το ενδιαφέρον του κοινού.
125
Δ.ΥΠ.Α.

• Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με τα άλλα προϊόντα που μεταφέρονται σε μικρή

απόσταση από τον τόπο κατοικίας του καταναλωτή, στην περίπτωση του τουριστικού
προϊόντος, ο καταναλωτής μετακινείται στον τόπο προσφοράς του προϊόντος.
• Ο καταναλωτής/τουρίστας δεν γνωρίζει εκ των προτέρων την ποιότητα των
υπηρεσιών που θα του προσφερθεί. Αυτή εξαρτάται από την ποιότητα όλου του
φάσματος των υπηρεσιών που του προσφερθούν. Αν σε ένα στάδιο του πακέτου
των υπηρεσιών η ποιότητα είναι χαμηλή, τότε μπορεί να επηρεαστεί η γενική
εκτίμηση του τουρίστα για ολόκληρο το πακέτο.
Το τουριστικό προϊόν έχει τα

χαρακτηριστικά μιας υπηρεσίας
δεδομένου ότι οι επιμέρους
τουριστικοί παραγωγοί επιδρούν
διαδοχικά επί του τουρίστα, ο
οποίος αποτελεί τον εξωτερικό
παραγωγικό συντελεστή. Το ταξίδι
αποκτά έτσι το χαρακτήρα της
εμπειρίας για τον καταναλωτή-τουρίστα.
2.1.6.2. Ορισμός του τουριστικού προϊόντος
Το τουριστικό προϊόν ορίζεται ως:

“Η συνολική δέσμη λειτουργικά αλληλένδετων υλικών και άυλων στοιχείων
(συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αυτοτελών προϊόντων), η οποία αφενός επιτρέπει
στον τουρίστα να ασκήσει μία συγκεκριμένη δραστηριότητα σε έναν ή σε μια σειρά
από συγκεκριμένους διαδοχικούς προορισμούς και αφετέρου κάνει εφικτή τη
μετάβαση του τουρίστα στον/στους προορισμούς και την κοινωνική του αναπαραγωγή
κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του.”
Ως φορέας ωφελειών ικανοποιεί δηλαδή τις πρωτογενείς και δευτερογενείς

τουριστικές ανάγκες. Οι ωφέλειες εν μέρει προϋπήρχαν στα επιμέρους συστατικά
στοιχεία και εν μέρει ενσωματώθηκαν συνειδητά στο τουριστικό προϊόν από τους
τουριστικούς παραγωγούς. Τα συστατικά του στοιχεία—στα οποία συγκαταλέγονται
όλα τα προαναφερθέντα υλικά και άυλα στοιχεία—εντοπίζονται:
126
Δ.ΥΠ.Α.

σε διαφορετικούς γεωγραφικούς χώρους:
• τον τόπο μόνιμης εγκατάστασης;
• τον ή τους προορισμούς και
• τις περιοχές διέλευσης
και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους
• Πριν το ταξίδι
• κατά τη διάρκεια και
• μετά το ταξίδι.
Το τουριστικό προϊόν αποτελεί μια υπηρεσία- μάλιστα ισοδυναμεί στα μάτια του
τουρίστα με τη συνολική ταξιδιωτική εμπειρία, την οποία βιώνει και αξιολογεί με
υποκειμενικό τρόπο και για την οποία καταβάλει ως αντίτιμο τα συνολικά έξοδα του
ταξιδιού. Με την κατανάλωση του τουριστικού προϊόντος εξασφαλίζεται:
πρωτογενώς η ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών (μέσω των ωφελειών) και
δευτερογενώς η επίτευξη των οργανωτικών στόχων που έχουν θέσει τόσο οι

μεμονωμένες τουριστικές επιχειρήσεις όσο και οι υπερ-επιχειρησιακοί φορείς του
προορισμού (μέσω της είσπραξης του αντιτίμου)
Διευκρινίζεται ότι οι έννοιες του τουριστικού προϊόντος και του προορισμού δεν
ταυτίζονται. Ο προορισμός δεν αποτελεί το προϊόν, αλλά το γεωγραφικό χώρο στον
οποίο οι τουρίστες ασκούν τις κύριες δραστηριότητες του ταξιδιού τους. Σε έναν
προορισμό μπορούν μάλιστα να υπάρξουν περισσότερα του ενός τουριστικά
προϊόντα.
127
Δ.ΥΠ.Α.

Εξάλλου, τα συστατικά στοιχεία ενός τουριστικού προϊόντος δεν εντοπίζονται μόνο

στον προορισμό αλλά επίσης στον τόπο μόνιμης εγκατάστασης των τουριστών και
στις περιοχές διέλευσης.
Διευκρινίζεται επίσης ότι η έννοια του τουριστικού πακέτου δεν συμπίπτει με

αυτήν του—συνολικού—τουριστικού προϊόντος. Το τουριστικό πακέτο είναι ένα
σύνθετο προϊόν, αφού αποτελείται από επιμέρους τουριστικά προϊόντα που μπορούν
να διατεθούν αυτόνομα στην αγορά. Δεν περιέχει όμως τη «συνολική δέσμη
λειτουργικά αλληλένδετων υλικών και άυλων στοιχείων», όπως ορίστηκε πιο πάνω
το τουριστικό προϊόν. Το τουριστικό πακέτο αποτελεί συνεπώς ένα επιμέρους
τουριστικό προϊόν. Εξάλλου, η πλειοψηφία των τουριστών δεν αγοράζει πακέτα.
2.1.6.3. Μερικά συμπεράσματα για το τουριστικό προϊόν
Συνεπώς αντιλαμβανόμαστε πως το τουριστικό προϊόν είναι ένα ιδιόμορφο προϊόν,

που διαφέρει σημαντικά από άλλα. Αποτελείται από διάφορα επιμέρους προϊόντα,
όπως εξάλλου τα περισσότερα προϊόντα. Έτσι, όπως ένα παντελόνι αποτελείται από
ύφασμα, κλωστή, κουμπιά κ.λπ., το τουριστικό προϊόν αποτελείται από μεταφορά,
ξενοδοχείο, διασκέδαση κ.λπ.
128
Δ.ΥΠ.Α.

Τα κομμάτια που δημιουργούν τον τουριστικό προϊόν, σε αντίθεση με άλλα προϊόντα,

καταναλώνονται χωριστά, σε διαφορετικούς χώρους και σε διαφορετικές χρονικές
στιγμές. Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται και στα επιμέρους στοιχεία που αποτελούν
τα τμήματα του τουριστικού προϊόντος.
Το ξενοδοχείο, για παράδειγμα, προσφέρει

σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και σε
διαφορετικούς χώρους τα προϊόντα που
συνθέτουν το ξενοδοχειακό προϊόν (όπως
το εστιατοριακό προϊόν, το προϊόν του
μπαρ, το προϊόν δωματίου κ.λπ.).
Το πολυσύνθετο του τουριστικού προϊόντος εξηγεί και ένα μέρος από τις δυσκολίες
για την τυποποίησή του. Τα διάφορα κομμάτια του καλύπτονται από τις υπηρεσίες
που προσφέρουν διαφορετικές επιχειρήσεις, με διαφορετικό αντικείμενο, οι οποίες
βρίσκονται πολλές φορές σε διαφορετικές χώρες. Γίνεται έτσι πολύ δύσκολο να
εξασφαλιστεί ένα κοινό επίπεδο ποιότητας των υπηρεσιών. Το τουριστικό
προϊόν όμως δεν εξαρτάται μόνο από την ποιότητα των υπηρεσιών των τουριστικών
επιχειρήσεων, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως
• η τουριστική υποδομή,
• η φιλόξενη ή όχι συμπεριφορά των μόνιμων κατοίκων,
• οι εκάστοτε κλιματολογικές συνθήκες κ.λπ.
Η δυναμική του τουριστικού προϊόντος το κάνει περισσότερο ευπαθές. Το

τουριστικό προϊόν διαμορφώνεται ασταμάτητα μέσα στο χρόνο των διακοπών και
παίρνει την τελική του μορφή με τη λήξη του. Κατά τη διάρκεια εξέλιξης του
τουριστικού προϊόντος μπορεί να συμβεί ένα γεγονός το οποίο να αλλάξει θετικά ή
αρνητικά την εικόνα του.
Το τουριστικό προϊόν δεν μεταφέρεται, αλλά καταναλώνεται στον χώρο και τη

στιγμή που παράγεται. Αυτό αναγκάζει τους καταναλωτές να μεταφέρονται οι ίδιοι
στον χώρο προσφοράς του και περιορίζει τις επιχειρήσεις ως προς τις δυνατότητες
παραγωγής τους.
129
Δ.ΥΠ.Α.

Το τουριστικό προϊόν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο απέναντι σε δυσάρεστα

γεγονότα όπως σε τρομοκρατικές ενέργειες, εμπόλεμες καταστάσεις ή άλλου είδους
καταστροφές. Μία μόνο τρομοκρατική ενέργεια ή ένας σεισμός στην αρχή της
τουριστικής περιόδου, την υποβαθμίζει αποφασιστικά.
Κάθε καταναλωτής του τουριστικού προϊόντος αποτελεί ειδική περίπτωση.

Κάθε τουρίστας επιλέγει το συγκεκριμένο προϊόν και το πληρώνει πιστεύοντας ότι με
την επιλογή αυτή θα καλύψει ορισμένες ανάγκες και επιθυμίες του. Αν και αυτές
διαφέρουν από άτομο σε άτομο, παρουσιάζονται πολλά κοινά στα κίνητρα των
τουριστών. Η πλειονότητα των τουριστών, λοιπόν, κινείται με σκοπό να καλύψει
διάφορες ανάγκες και επιθυμίες, από τις οποίες άλλες είναι κοινές και άλλες
διαφορετικές. Το συμπέρασμα αυτό είναι σημαντικότατο και μπορεί να βοηθήσει την
τελική στρατηγική μάρκετινγκ που θα ακολουθήσει μια τουριστική επιχείρηση.
Το τουριστικό προϊόν δεν αποθηκεύεται. Το δωμάτιο του ξενοδοχείου που δεν

νοικιάστηκε τη μια μέρα, δεν μπορεί να νοικιαστεί την επόμενη, καλύπτοντας έτσι την
απώλεια εσόδου της προηγούμενης.
Μια επιχείρηση έχει τέσσερις επιλογές:

1. Να διατηρήσει την γκάμα προϊόντων που προσφέρει.
2. Να αφαιρέσει ορισμένα προϊόντα απ’ αυτά που προσφέρει.
3. Να προσθέσει ορισμένα νέα προϊόντα.
4. Να προσθέσει ορισμένα νέα προϊόντα και να αφαιρέσει ορισμένα άλλα.
2.1.6.4. Συστατικά Στοιχεία του Τουριστικού Προϊόντος
Το εύρος των επιμέρους στοιχείων που συνθέτουν το τουριστικό προϊόν προκύπτει

από την ακόλουθη αναφορά του Stephen Smith:
“Θυμηθείτε τις τελευταίες διακοπές σας. Πριν από αυτές είχατε αγοράσει ένα
ταξιδιωτικό βιβλίο από το βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, στο οποίο διαβάσατε για
ένα νέο θέρετρο. Αυτό το θέρετρο σας κίνησε το ενδιαφέρον. Έτσι πήγατε σε ένα
130
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικό γραφείο για να κάνετε κράτηση δωματίου και αεροπορικής θέσης. Στο
διάστημα που απέμεινε μέχρι την αναχώρηση αγοράσατε μια βαλίτσα και ρούχα
κατάλληλα για τις διακοπές. Όταν έφτασε η ημέρα της αναχώρησης καλέσατε
ραδιοταξί για τη μεταφορά στο αεροδρόμιο. Μόλις φτάσατε στον προορισμό
νοικιάσατε ένα αυτοκίνητο. Κατά τη διάρκεια της παραμονής σας στο θέρετρο φάγατε
σε εστιατόρια, διασκεδάσατε σε νυχτερινά κέντρα, αγοράσατε χειροτεχνήματα και
επισκεφτήκατε τα τοπικά αξιοθέατα. Αγοράσατε βενζίνη για το αυτοκίνητο καθώς και
κάποια ψιλικά από περίπτερο. Ενδεχομένως να πήγατε και σε κλινική λόγω ενός
εγκαύματος από την παρατεταμένη ηλιοθεραπεία. Τηλεφωνήσατε σε κάποιο δικό σας
για να του πείτε πόσο ωραία περνάτε. Στο επόμενο ταξίδι είναι πάντως πολύ πιθανό
να χρησιμοποιήσετε έναν εντελώς διαφορετικό συνδυασμό επιμέρους στοιχείων.”
(Πηγή: Δ. Κούτουλας, Πανεπιστήμιο Πατρών, Σημειώσεις μαθήματος Εισαγωγή στον

τουρισμό και την τουριστική οικονομία):
Αυτά και άλλα στοιχεία συνθέτουν το

τουριστικό προϊόν. Πολλά μάλιστα από
αυτά αποτελούν αυτοτελή προϊόντα, ενώ
απαντώνται και ελεύθερα αγαθά όπως το
κλίμα, η θάλασσα, το τοπίο κοκ.
Το τουριστικό προϊόν επιτελεί τις
ακόλουθες επιμέρους λειτουργίες:
• κάνει εφικτή τη διεξαγωγή της κύριας δραστηριότητας του ταξιδιού
• επιτρέπει στον τουρίστα να ασκήσει την εν λόγω δραστηριότητα και να βιώσει
τη συνολική ταξιδιωτική εμπειρία με τον τρόπο που αυτός επιθυμεί
• κάνει εφικτή τη μετακίνηση του τουρίστα προς και από τον προορισμό
καθώς και εντός του προορισμού
• κάνει εφικτή την κοινωνική αναπαραγωγή του τουρίστα κατά τη διάρκεια
του ταξιδιού του
131
Δ.ΥΠ.Α.

• κάνει εφικτή την προετοιμασία και τη διεξαγωγή του ταξιδιού
• επιτρέπει στον τουρίστα να αναπολήσει και να «ξαναζήσει» το ταξίδι καθώς
και να μοιραστεί την ταξιδιωτική του εμπειρία με γνωστά του πρόσωπα.
Το τουριστικό προϊόν είναι ένα σύνθετο προϊόν, αποτελούμενο από ορισμένα

συστατικά στοιχεία. Ως συστατικά στοιχεία του τουριστικού προϊόντος λογίζονται:
• τα αυτοτελή προϊόντα,
• τα «ελεύθερα αγαθά» και,
• οι συμπληρωματικές υπηρεσίες
που επιτελούν ένα συγκεκριμένο λειτουργικό ρόλο στα πλαίσια του συνολικού
προϊόντος και που εντάσσονται στο προϊόν ακριβώς λόγω των λειτουργικών τους
χαρακτηριστικών.
Τα συστατικά στοιχεία είναι συνεπώς αναγκαία, προκειμένου το συνολικό προϊόν να

προσφέρει στους καταναλωτές του τις προσδοκώμενες ωφέλειες. Τα λειτουργικά
τους χαρακτηριστικά ενσωματώθηκαν σε αυτά
132
Δ.ΥΠ.Α.

είτε από τους εκάστοτε παραγωγούς (στην περίπτωση των αυτοτελών

προϊόντων και των συμπληρωματικών υπηρεσιών)—οπότε πρόκειται για μια
συνειδητή επιχειρηματική απόφαση
είτε από τη φύση και τον πολιτισμό του προορισμού (στην περίπτωση των
«ελεύθερων αγαθών»).
Τα αυτοτελή προϊόντα είναι μάλιστα τελικά προϊόντα και όχι ημιτελείς εισροές μιας
παραγωγικής διαδικασίας και παράγονται ή/και πωλούνται από τουριστικές
επιχειρήσεις και παραγωγούς άλλης μορφής που πληρούν δύο χαρακτηριστικά:
• τα προϊόντα τους (αγαθά και

υπηρεσίες) ικανοποιούν άμεσα τις
ανάγκες των τουριστών
• κατά τη διάθεση των προϊόντων
τους έρχονται σε άμεση επαφή με τους
τουρίστες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των δύο
αυτών χαρακτηριστικών είναι μια ταβέρνα
σε ένα νησί (βλ. Φωτ.)
Τα συστατικά στοιχεία του τουριστικού προϊόντος αποτελούν εξάλλου προϊόντα

συμπληρωματικά είναι δηλαδή λειτουργικά αλληλένδετα.
Πρέπει να τονιστεί ότι ο σύνθετος χαρακτήρας του τουριστικού προϊόντος δεν

οφείλεται στην προσφορά, δεδομένου ότι κανείς τουριστικός παραγωγός δεν
προσφέρει ολόκληρη τη «συνολική δέσμη λειτουργικά αλληλένδετων υλικών
και άυλων στοιχείων» (βλ. τον παραπάνω ορισμό του τουριστικού προϊόντος).
Το συνολικό προϊόν δεν αποτελεί δηλαδή αποτέλεσμα/εκροή ενός ενιαίου

παραγωγικού συστήματος, αλλά ούτε και σχεδιάζεται σε όλες του τις πτυχές από ένα
κέντρο λήψης αποφάσεων. Η σύνθετη φύση του ανάγεται, αντιθέτως στις ανάγκες
133
Δ.ΥΠ.Α.

της ζήτησης, αφού τα επιμέρους τουριστικά προϊόντα προσφέρουν από μόνα τους
μικρή χρησιμότητα στους ταξιδιώτες.
Μόνο εάν τα επιμέρους προϊόντα

καταναλωθούν από κοινού, θα εξασφαλίσει
ο τουρίστας τη συνολική χρησιμότητα που
επιζητεί. Σε αυτήν ακριβώς τη λογική βασίζεται
η εμφάνιση και η επιτυχία των τουριστικών
πακέτων που προσφέρουν οι tour operator. Εν
κατακλείδι μπορεί να σημειωθεί ότι το
τουριστικό προϊόν αποκτά την υπόσταση μιας
ενιαίας δέσμης επιμέρους στοιχείων όχι κατά
την παραγωγή αλλά κατά την κατανάλωσή του.
Το τουριστικό προϊόν αποτελείται από πολυάριθμα συστατικά στοιχεία. Κρίνεται

συνεπώς απαραίτητη η ταξινόμησή τους και η καταχώρισή τους σε διακριτές ομάδες.
Ως κριτήριο ταξινόμησης χρησιμοποιείται ο λειτουργικός ρόλος που επιτελεί κάθε
συστατικό στοιχείο στα πλαίσια του τουριστικού προϊόντος οι επιμέρους ομάδες
συστατικών στοιχείων έρχονται δηλαδή. σε πλήρη αντιστοιχία με όλες τις επιμέρους
λειτουργίες που επιτελεί το συνολικό τουριστικό προϊόν.
Έτσι προκύπτει η ακόλουθη ταξινόμηση για τα συστατικά στοιχεία του τουριστικού

προϊόντος
134
Δ.ΥΠ.Α.

135
Δ.ΥΠ.Α.

Α. Στην πρωτογενή τουριστική προσφορά καταχωρούνται τα πάσης μορφής

θέλγητρα, δηλαδή εκείνα τα συστατικά στοιχεία του τουριστικού προϊόντος που
προσελκύουν τους τουρίστες σε έναν προορισμό ή—με άλλη διατύπωση—που
στοιχειοθετούν την προτίμηση που δείχνει ο τουρίστας για ένα δεδομένο προορισμό
και τουριστικό προϊόν οι ωφέλειες που
προκύπτουν από την κατανάλωση των
θέλγητρων ικανοποιούν τις πρωτογενείς
τουριστικές ανάγκες, οι οποίες
προσδιορίστηκαν ως οι ανάγκες που ωθούν
έναν άνθρωπο να πραγματοποιήσει ένα
τουριστικό ταξίδι προκειμένου να τις
ικανοποιήσει. Στα θέλγητρα συγκαταλέγονται
δύο ομάδες στοιχείων:
Α1. τα μέσα και οι προϋποθέσεις για την άσκηση της κύριας

δραστηριότητας του ταξιδιού στον προορισμό (ή στο μεταφορικό μέσο αφού σε
ορισμένες περιπτώσεις διεξάγεται η κύρια δραστηριότητα εντός αυτού). Πιο
συγκεκριμένα περιλαμβάνονται:
• οι φυσικές προϋποθέσεις,
• τα στοιχεία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς,
• τα άτομα,
• οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του προορισμού,
• η καλλιτεχνική δημιουργία του προορισμού,
• οι εκδηλώσεις,
• οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός,
• τα αγαθά και οι υπηρεσίες που σχετίζονται με την εκάστοτε δραστηριότητα.
Α2. διάφορες ποιοτικές παράμετροι που καθορίζουν τον τρόπο με τον

οποίο θέλει να ασκήσει ο τουρίστας μία δραστηριότητα και με τον οποίο θέλει να
βιώσει τη συνολική ταξιδιωτική εμπειρία όπως:
• οικείος ή εξωτικός χαρακτήρας του προορισμού,
136
Δ.ΥΠ.Α.

• μικρή ή μεγάλη απόσταση μεταξύ του τόπου μόνιμης εγκατάστασης του

τουρίστα και του προορισμού,
• εύκολη ή δύσκολη πρόσβαση στον προορισμό,
• η ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του προορισμού,
• φιλόξενη στάση των κατοίκων,
• καλός καιρός,
• καλή κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος,
• ασφάλεια των ταξιδιωτών κ.ά.).
Β. Στη δευτερογενή τουριστική προσφορά καταχωρούνται εκείνα τα συστατικά

στοιχεία του τουριστικού προϊόντος, τα οποία αποτελούν για τους τουρίστες τα μέσα
για να επισκεφτούν έναν προορισμό και να καταναλώσουν τα θέλγητρά του,
δηλ. την πρωτογενή τουριστική προσφορά. Η δευτερογενής προσφορά περιλαμβάνει
επίσης τα πάσης μορφής αναμνηστικά και δώρα, τα οποία φορτίζει κάθε τουρίστας
με ορισμένες συναισθηματικές και
συμβολικές αξίες. Μέσω της
κατανάλωσης της ικανοποιούνται οι
δευτερογενείς τουριστικές ανάγκες, οι
οποίες προσδιορίστηκαν ως οι ανάγκες
που απορρέουν από την απόφαση να
πραγματοποιηθεί ένα ταξίδι. Στη
δευτερογενή τουριστική προσφορά
συγκαταλέγονται πέντε ομάδες στοιχείων:
Β1. τα μέσα μεταφοράς και οι άλλες παράμετροι των μεταφορικών

συστημάτων που κάνουν δυνατή τη μετάβαση του τουρίστα στον ή στους
προορισμούς του ταξιδιού και την επιστροφή του στον τόπο μόνιμης εγκατάστασης
καθώς και τη μετακίνηση του εντός των προορισμών. Πρόκειται για τα εξής
μεταφορικά συστήματα:
• σιδηρόδρομοι,
• οδικές μεταφορές,
• πλωτές μεταφορές και
• αερομεταφορές
137
Δ.ΥΠ.Α.

Β2. τα μέσα που επιτρέπουν την κοινωνική αναπαραγωγή του τουρίστα

κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, τα οποία δηλ. επιτελούν τις λειτουργίες του
νοικοκυριού και επιτρέπουν την άσκηση δραστηριοτήτων του ελεύθερου
χρόνου, την επικοινωνία με περιοχές εκτός του προορισμού, την ενημέρωση και τις
κοινωνικές συναναστροφές. Πρόκειται για:
• τα καταλύματα,
• τα κέντρα εστίασης ή/και τα εμπορεύματα των καταστημάτων τροφίμων,
• τους διάφορους χώρους ατομικής υγιεινής εκτός καταλυμάτων,
• τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα στεγνοκαθαριστήρια και τα κομμωτήρια,
• τις τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις,
• τις ταχυδρομικές υπηρεσίες,
• τους αθλητικούς χώρους,
• διάφορες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες ψυχαγωγίας,
• τις πολιτιστικές εκδηλώσεις,
• τα εμπορικά καταστήματα που προσφέρονται για «ψυχαγωγικές» αγορές
κ.λπ.
Β3. διάφορες παράμετροι που συνδέονται με πρακτικές πτυχές της

προετοιμασίας και της διεξαγωγής του ταξιδιού, οι οποίες δηλ. αφορούν την
παροχή πληροφοριών στους τουρίστες, την οργάνωση και διεκπεραίωση του
ταξιδιού ώστε αυτό να γίνει πιο εύκολο, πιο ασφαλές και πιο προσιτό, την πρόληψη ή
την αποκατάσταση ασθενειών και τραυματισμών, την είσοδο σε μια ξένη χώρα, τη
χρηματοδότηση του ταξιδιού και τη διευθέτηση των αναγκαίων πληρωμών κ.α. Σε
αυτές τις παραμέτρους συγκαταλέγονται:
• τα μέσα πληροφόρησης των τουριστών,
• οι τηλεπικοινωνίες,
• οι υπηρεσίες των tour operator και των τουριστικών γραφείων,
• οι υπηρεσίες συνοδών, διερμηνέων και αχθοφόρων,
• οι υγειονομικές υπηρεσίες και διάφορα μέσα για την προστασία της υγείας,
• οι συνοριακές διατυπώσεις και τα διαβατήρια,
• οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες,
• η ταξιδιωτική ασφάλιση καθώς και
138
Δ.ΥΠ.Α.

• διάφορα αγαθά όπως βαλίτσες, ρούχα, φωτογραφικές μηχανές και φιλμ.
Β4. διάφορες παράμετροι που συνδέονται με πρακτικές πτυχές της

άσκησης της κύριας δραστηριότητας στον προορισμό (ή στο μεταφορικό μέσο,
αφού σε ορισμένες περιπτώσεις διεξάγεται η κύρια δραστηριότητα εντός αυτού).
Αυτές οι παράμετροι κάνουν εφικτή ή απλώς
διευκολύνουν την απρόσκοπτη εξάσκηση
μιας δραστηριότητας χωρίς όμως να
αποτελούν θέλγητρα για τους τουρίστες. Για
κάθε δραστηριότητα εντοπίζονται οι
αντίστοιχες παράμετροι, ήτοι ο αναγκαίος
εξοπλισμός (Ιδιόκτητος ή ενοικιασμένος) καθώς και ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες.
Β5. τα αναμνηστικά και δώρα, τα οποία φορτίζει κάθε τουρίστας με

συναισθηματικές και συμβολικές αξίες. Χρησιμεύουν στην αναπόληση του ταξιδιού
και στην αναβίωση της ταξιδιωτικής εμπειρίας, παρατείνοντας έτσι την ικανοποίηση
που αποκομίζει ο τουρίστας από το εν λόγω
ταξίδι. Επίσης επιτρέπουν στον τουρίστα να
μοιραστεί με γνωστά του πρόσωπα αυτήν την
εμπειρία και να συσφίξει τις κοινωνικές του
σχέσεις. Στα αναμνηστικά και δώρα
συγκαταλέγεται μια ευρεία γκάμα αγαθών—
πχ χαρακτηριστικά προϊόντα του εκάστοτε
προορισμού ή τόπου μόνιμης εγκατάστασης, σουβενίρ αλλά και προϊόντα που δεν
σχετίζονται άμεσα με τον προορισμό ή τον τόπο μόνιμης εγκατάστασης—καθώς και
διάφορα αντικείμενα που συνέλεξε, δημιούργησε ή έλαβε ως δώρο ο ίδιος ο
τουρίστας.
Τα παραπάνω συστατικά στοιχεία του τουριστικού προϊόντος εντοπίζονται σε τρεις

γεωγραφικούς χώρους
• τον τόπο μόνιμης εγκατάστασης,
• τον ή τους προορισμούς και
• τις περιοχές διέλευσης
139
Δ.ΥΠ.Α.

ενώ η απόκτηση και κατανάλωσή τους γίνεται σε τρεις χρονικές φάσεις:

πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το ταξίδι.
Διευκρινίζεται ότι δεν λογίζονται ως συστατικά στοιχεία του τουριστικού

προϊόντος οι εισροές των τουριστικών επιχειρήσεων (π.χ. τα έπιπλα που
χρησιμοποιεί ένα ξενοδοχείο ή τα τρόφιμα που προμηθεύεται ένα εστιατόριο), αλλά
ούτε και οι υπηρεσίες των φορέων υποδομής.
Πρόκειται για αγαθά, υπηρεσίες και εγκαταστάσεις που δεν αποτελούν τελικά
προϊόντα για τους τουρίστες αλλά ούτε και αντικείμενα της δικής τους αγοραστικής
απόφασης, αφού τα αγοράζουν οι τουριστικοί παραγωγοί. Το κυριότερο όμως είναι
ότι δεν επιτελούν με ολοκληρωμένο τρόπο μια από τις επιμέρους λειτουργίες του
Ειδικότερα για την υποδομή θα πρέπει

να αναφερθεί ότι αποτελεί την
παραγωγική προϋπόθεση του
τουριστικού προϊόντος και όχι ένα
συστατικό του στοιχείο. Ο λειτουργικός
ρόλος των πάσης μορφής υποδομών
αναφέρεται δηλ. στην εύρυθμη λειτουργία
των συστατικών στοιχείων του
τουριστικού προϊόντος και στη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε οι
παρεχόμενες υπηρεσίες να ανταποκρίνονται στο βιοτικό επίπεδο και στις ποιοτικές
προσδοκίες των τουριστών.
2.1.6.5. Σύνοψη για το τουριστικό προϊόν και η οριοθέτηση του τουριστικού

προορισμού στην Ελλάδα
Ο τουρίστας επιχειρεί να ικανοποιήσει τις προσδοκίες του (ζήτηση) επιλέγοντας

μεταξύ των διαφορετικών τουριστικών προϊόντων, που παρέχουν οι προορισμοί
(προσφορά). Ταυτόχρονα, επιλέγει και τον τρόπο οργάνωσης του ταξιδιού, όπως πχ.
την αγορά τουριστικού πακέτου μέσω πρακτορείου, Tour Operator και πλατφόρμας ή
140
Δ.ΥΠ.Α.

την αγορά απευθείας από τον παραγωγό. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να είναι, είτε
απλά (δηλαδή να περιλαμβάνουν μόνο τις βασικές υπηρεσίες ύπνου, εστίασης και
αναψυχής), είτε περισσότερο σύνθετα, οπότε περιλαμβάνουν δραστηριότητες που
αξιοποιούν τοπικούς πόρους (πχ. περιπατητικές διαδρομές, οικομουσεία, ξεναγήσεις,
υπαίθριες δραστηριότητες, αναγνώριση ειδών χλωρίδας και πανίδας, καταδύσεις,
αναρρίχηση, ποδηλασία, μαθήματα μαγειρικής ή μουσικής, κ.λπ.), ή/και ειδικές
τουριστικές υποδομές (πχ. παροχή υπηρεσιών χαλάρωσης και αναζωογόνησης σε
ένα κέντρο θαλασσο-θεραπείας, παροχή υπηρεσιών για συνεδριακό τουρισμό,
ειδικούς χώρους και μέσα άθλησης για αθλητικό τουρισμό, κ.λπ.), είτε συνδυασμό
των παραπάνω.
Τουριστικός προορισμός
Επομένως, ένα τουριστικό προϊόν αποτελεί έναν συνδυασμό υπηρεσιών και

δραστηριοτήτων, σε μια ποικιλία τιμών που «παράγει» και προσφέρει μια περιοχή, τα
χαρακτηριστικά της οποίας ενσωματώνει
Έτσι, «αγροτουρισμός» είναι μια μορφή

τουρισμού (γενική κατηγορία), που
πραγματοποιείται σε αγροτική περιοχή,
ενώ το προϊόν «αγροτουρισμός στις
Πρέσπες» διαφοροποιείται από τον
«αγροτουρισμό στην Αυστρία» ή τον
«αγροτουρισμό στην Κόστα Ρίκα», δεδομένου ότι είναι προσαρμοσμένο στις
ειδικότερες συνθήκες και τις προσφερόμενες υπηρεσίες της συγκεκριμένης περιοχής.
141
Δ.ΥΠ.Α.

Ένα προϊόν, μπορεί, είτε να προσφέρεται με συγκεκριμένο συνδυασμό υπηρεσιών

σε ενιαία γνωστή εκ των προτέρων τιμή (τουριστικό πακέτο – οργανωμένος
τουρισμός), είτε ο καταναλωτής-τουρίστας να είναι ελεύθερος να συνθέσει το προϊόν
της αρεσκείας του, επιλέγοντας ανάμεσα στις διαθέσιμες στον προορισμό υπηρεσίες
(ατομικός, μη οργανωμένος τουρισμός).
Όπως κάθε προϊόν, έτσι και το τουριστικό προϊόν περιλαμβάνει τη φάση της
παραγωγής του και της διάθεσής του. Με τη διαφορά ότι η παραγωγή, που οφείλει να
εδράζεται στους τουριστικούς πόρους, υλοποιείται από μια σειρά επιχειρήσεων,
όπως έχουμε ήδη αναφέρει. Οι ίδιες επιχειρήσεις αναλαμβάνουν πολλές φορές να
διαφημίσουν το προϊόν αυτό στις αγορές, είτε κατ’ ιδίαν, είτε συνεργαζόμενες με
αυτοδιοικητικές και κρατικές δομές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δυσκολία
δημιουργίας μιας «καθαρής» εικόνας του παραγόμενου προϊόντος.
Η παραγωγική διαδικασία ενός τουριστικού προϊόντος
Τουριστικός προορισμός είναι ένας φυσικός χώρος, που διαθέτει θέλγητρα

προσέλκυσης επισκεπτών και υπηρεσίες υποστήριξης, ώστε ένας επισκέπτης να
μπορεί να διανυκτερεύσει. Τα όριά του δεν είναι απαραίτητα σαφή και μπορεί να
υπάγεται διοικητικά σε μία ή περισσότερες διοικητικές ενότητες, γεγονός που καθιστά
πολύπλοκη τη μέτρηση, τη διοίκηση και τη διαχείρισή του.
142
Δ.ΥΠ.Α.

Ένας τουριστικός προορισμός μπορεί να προσφέρει από ένα απλό προϊόν αναψυχής
(πχ. ήλιο-θάλασσα), μέχρι πολλά σύνθετα προϊόντα ειδικού ενδιαφέροντος (πχ.
αγροτουρισμό και αναρριχητικό τουρισμό). Αυτό συνδέεται με τον πλούτο της
περιοχής σε πόρους (τουριστικά θέλγητρα) και με την ικανότητα των επιχειρηματιών
και των φορέων (κράτος και αυτοδιοίκηση) να αξιοποιούν τους πόρους αυτούς,
ενσωματώνοντας κεφάλαιο και εξειδικευμένη εργασία (δημιουργώντας υψηλή
προστιθέμενη αξία) και να προσφέρουν πολλές και διαφοροποιημένες
Για παράδειγμα, η ύπαρξη του

Ευπαλίνειου Ορύγματος και άλλων
σημαντικών μνημείων στη Σάμο, δεν
οδηγεί αναγκαστικά σε έναν και
μοναδικό τρόπο αξιοποίησής τους
από την πλευρά των φορέων. Τα
μνημεία μπορεί:
• είτε να είναι μη επισκέψιμα,
• είτε να χρησιμοποιούνται απλά για μία επίσκεψη,
• είτε να αξιοποιούνται στο πλαίσιο μιας πολιτιστικής διαδρομής, με δρώμενα
και εποπτικό υλικό, ώστε να γνωρίσει ο επισκέπτης πώς ήταν η ζωή στη Σάμο κατά
την αρχαιότητα,
• είτε να αποτελούν αντικείμενο σπουδής των επιστημονικών και τεχνολογικών
γνώσεων της εποχής, που επέτρεπαν την κατασκευή, τόσο πολύπλοκων έργων,
αξιοποιώντας και την «παρουσία» του Πυθαγόρα που είναι γνωστός ανά την υφήλιο.
Τα όρια των προορισμών σπάνια συμπίπτουν με διοικητικά όρια, με μόνη εξαίρεση

τα νησιά, ιδιαίτερα τα μεγάλα. Νησιά όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κέρκυρα, η Λέσβος,
143
Δ.ΥΠ.Α.

η Σάμος, η Θάσος, κ.λπ. είναι διακριτοί προορισμοί, όπου ο τουρίστας μπορεί να

περάσει το σύνολο των διακοπών του χωρίς να μετακινηθεί.
Σε μικρότερα νησιά ή στην ηπειρωτική Ελλάδα, η οριοθέτηση του προορισμού είναι

δύσκολη και όχι μονοσήμαντη. Στην ηπειρωτική χώρα η κατάσταση είναι σαφώς
διαφορετική, αφού δεν υπάρχουν εμπόδια μετακίνησης μεταξύ διοικητικών ενοτήτων,
γεγονός που δυσκολεύει την οριοθέτηση των προορισμών και κατά συνέπεια τον
ορθολογικό σχεδιασμό και προβολή.
Υπάρχουν:
• Μικροί νησιωτικοί προορισμοί (στις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα, τον
Αργοσαρωνικό, τις Σποράδες), που μπορούν να θεωρηθούν και ως ένας ενιαίος
προορισμός, με τους τουρίστες να μετακινούνται σε δύο ή τρία νησιά κατά τη
διάρκεια διακοπών μιας εβδομάδας ή δέκα ημερών
• Προορισμοί που χαρακτηρίζονται από ένα μνημείο ή φυσικό τόπο πχ.

Ολυμπία, Δελφοί, Κερκίνη, Δάσος Δαδιάς, που όμως δεν είναι αποκομμένοι από την
ευρύτερη περιοχή
• Φυσικοί τόποι που ανήκουν σε περισσότερες από μια διοικητικές περιφέρειες,

όπως π.χ. Όλυμπος, Πίνδος
• Πόλεις-προορισμοί, όπως Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, κ.λπ., που είναι

ισχυρότεροι ή διαφορετικοί προορισμοί από τους αντίστοιχους διοικητικούς. Για
παράδειγμα, η αναφορά στην Αθήνα δεν μένει στα όρια του Δ. Αθηναίων, αλλά
συνήθως αναφέρεται στο πολεοδομικό συγκρότημα, αν όχι σε ολόκληρη την Αττική
• Γεωγραφικές (και ιστορικές) περιοχές, όπως Πελοπόννησος, Μακεδονία, που

είναι γνωστές (brand), για διάφορους ιστορικούς λόγους, ως τουριστικοί προορισμοί,
υπερβαίνοντας τα σημερινά διοικητικά όρια και συμπεριλαμβάνουν επιμέρους
προορισμούς. Έτσι, στον τουριστικό γύρο της Πελοποννήσου δε μπορεί κανείς να μη
συμπεριλάβει την Ολυμπία ή την Πάτρα, επειδή βρίσκονται σε άλλη διοικητική
περιφέρεια.
144
Δ.ΥΠ.Α.

ΣΕΤΕ, 2009: «Ελληνικός Τουρισμός 2020: Πρόταση για το νέο αναπτυξιακό

μοντέλο».
Επεξηγηματική υποσημείωση: η προτεινόμενη περιφερειακή διαίρεση στο δεξί τμήμα
της εικόνας εκφράζει την κατά τον ΣΕΤΕ (2009) θέση για μια περιφερειακή διαίρεση
με περισσότερα τουριστικά κριτήρια. Πηγή: ΕΕΤΑ: Τουριστικός σχεδιασμός και
προβολή, Εγχειρίδιο για ΟΤΑ, 2020
Η τουριστική αγορά συνδέει τη

ζήτηση με την προσφορά: από τη
μία πλευρά έχουμε τους καταναλωτές
- τουρίστες, με συγκεκριμένα κίνητρα
(π.χ. επιθυμία για αγροτουριστικές
διακοπές) και από την άλλη, πολλούς
προορισμούς (σε διαφορετικές χώρες
και περιοχές) και πολλαπλάσιους παραγωγούς, που προσφέρουν διαφορετικά
προϊόντα (αγροτουριστικά για την περίπτωση) με διαφορετικά χαρακτηριστικά,
συνδεδεμένα με τους ιδιαίτερους πόρους-θέλγητρα, αλλά και την προσφορά του κάθε
Τα προϊόντα αυτά έχουν μεταξύ τους

κοινά στοιχεία, που τα κατατάσσουν
145
Δ.ΥΠ.Α.

στην κατηγορία των αγροτουριστικών προϊόντων (πχ. διαμονή και δραστηριότητες σε

αγρόκτημα), αλλά με διαφορετικά χαρακτηριστικά, που είναι απόρροια των
παραγωγικών, πολιτιστικών, γεωγραφικών, ιστορικών, κ.λπ. διαφορών μεταξύ των
αγροτικών περιοχών της Ελλάδας, της Γαλλίας, της Ισπανίας της Αυστρίας ή ακόμη
περισσότερο μιας χώρας σε άλλη ήπειρο (π.χ. Βιετνάμ, Περού). Μεταξύ αυτών των
προϊόντων, που είναι λιγότερο ή περισσότερο υποκατάστατα μεταξύ τους, καλείται να
επιλέξει ο καταναλωτής εκείνο που καλύπτει καλύτερα τις ανάγκες του (πχ. γνωριμία
με τον τόπο του ή με άλλους πολιτισμούς), λαμβάνοντας βέβαια υπόψη και την τιμή
στην οποία προσφέρονται.
Ο τουρίστας καταναλωτής έχει τη δυνατότητα, είτε της άμεσης επαφής με τον

παραγωγό των τουριστικών υπηρεσιών, για να συγκεντρώσει τις πληροφορίες και
τελικά να αγοράσει αυτές που καλύπτουν τις ανάγκες του, είτε αποκτά την
πληροφόρηση και προβαίνει στην αγορά μέσω ενδιάμεσων παρόχων υπηρεσιών
ταξιδιού, όπως είναι τα τουριστικά γραφεία και οι Tour Operators.
Στην πρώτη περίπτωση αναφερόμαστε σε βραχεία αλυσίδα διανομής, χωρίς

ενδιάμεσους μεταξύ παραγωγού και αγοραστή, ενώ στη δεύτερη περίπτωση
μεσολαβούν ένας ή περισσότεροι ενδιάμεσοι (τουριστικά γραφεία, τουριστικοί
πράκτορες, ηλεκτρονικές πλατφόρμες), γεγονός που συνεπάγεται ότι, είτε αυξάνεται
η τιμή του τελικού προϊόντος, είτε περιορίζεται το κέδρος του παραγωγού, είτε και τα
δύο.
Εάν ο τουρίστας ενταχθεί σε ένα προκαθορισμένο πακέτο επωφελείται από μια

χαμηλότερη τιμή λόγω χαμηλότερων χρεώσεων, τόσο από τις αεροπορικές εταιρείες,
όσο και από τα καταλύματα και τους άλλους παρόχους υπηρεσιών. Ο ρόλος των
ενδιάμεσων δεν είναι ουδέτερος σε ό,τι αφορά στη δομή της τουριστικής αγοράς,
αφού έχουν την τάση να ενισχύουν τον ρόλο τους, αφενός μεν, αλλοιώνοντας την
πλήρως ανταγωνιστική μορφή της, αφετέρου δε, δημιουργώντας εξαρτήσεις
διαφόρων μορφών. Κατά συνέπεια, η οργάνωση της αγοράς είναι μια καθοριστική
παράμετρος για τα αποτελέσματα του τουρισμού και πρέπει να αναλύεται.
146
Δ.ΥΠ.Α.

Πηγή: ΕΕΤΑ: Τουριστικός σχεδιασμός και προβολή, Εγχειρίδιο για ΟΤΑ, 2020.
Προσαρμογή από: MEI, Portugal, 2007: “National strategic plan for tourism”.
Σημ.: ΤΑs=Travel Agents, TOs=Tour Operators)
147
Δ.ΥΠ.Α.

2.1.7. Οι Συνέπειες του Τουρισμού – Γενικές Διαπιστώσεις
2.1.7.1. Οι κοινωνικές συνέπειες
Πολύ συχνά, ο τουρισμός είναι

υπερβολικά «επιτυχημένος», ώστε να
αποτελεί απειλή για τις περιοχές.
Ειδικότερα, οι οικονομικοί πόροι, η
κοινωνικο-πολιτιστική ζωή των
κοινοτήτων και τα φυσικά αξιοθέατα
μπορεί να επηρεαστούν. Στην
περίπτωση αυτή, η τουριστική ανάπτυξη δεν είναι αποδεκτή από την κοινωνία, και
ίσως δημιουργήσει αρνητικά συναισθήματα στον ντόπιο πληθυσμό και τις γύρω
περιοχές. Μπορεί να υπάρξει διάσπαση μέσα στην κοινότητα και τα αρνητικά
συναισθήματα να διοχετευτούν στους τουρίστες.
Οι κοινωνικές συνέπειες αναφέρονται στο σύνολο των κοινωνικών αλλαγών που

άμεσα ή έμμεσα επιφέρει ο τουρισμός, στις χώρες - περιοχές υποδοχής. Οι περιοχές,
στις οποίες εντοπίζονται οι συνέπειες από το τουριστικό φαινόμενο, βρίσκονται στην
ύπαιθρο και είναι αυτές που σταδιακά μετατράπηκαν σε «τουριστικά θέρετρα».
Ανάλογα με τα στάδια ανάπτυξης του τουρισμού εξελίσσεται και η κοινωνική δομή
της περιοχής υποδοχής.
Στο πρώτο στάδιο ανάπτυξης, οι τουρίστες περιηγητές ταξιδεύουν ατομικά ή σε

μικρές ομάδες και οι κάτοικοι της περιοχής υποδοχής αντιδρούν θετικά στην
παρουσία τους. Η κοινωνική και επαγγελματική δομή των κατοίκων δεν
διαφοροποιείται εφ’ όσον αυτοί οι ταξιδιώτες φαίνονται ως περαστικοί ξένοι.
Στο δεύτερο στάδιο ανάπτυξης, οι τουρίστες αρχίζουν και ταξιδεύουν οργανωμένα

και οι κάτοικοι των περιοχών υποδοχής παράλληλα με τις αγροτικές ασχολίες τους
επενδύουν σε ξενοδοχεία, σε εστιατόρια, σε μέσα μεταφοράς κ.λ.π. Η σχέση μεταξύ
των δύο πλευρών γίνεται πιο τυπική και επαγγελματική. Ο τουρίστας, πολλές φορές,
δεν έχει ανθρώπινη αξία για τους επιχειρηματίες, αλλά ταυτίζεται με το «χρήμα» που
καταναλώνει.
148
Δ.ΥΠ.Α.

Στο τρίτο στάδιο που αναπτύσσεται ο μαζικός τουρισμός, οι τουρίστες υπερβαίνουν

σε αριθμό αρκετές φορές, τους ντόπιους κατοίκους. Τα παραδοσιακά αγροτικά
επαγγέλματα σταδιακά εγκαταλείπονται. Παράλληλα, οι άνθρωποι βρίσκονται
διχασμένοι ανάμεσα στο «παραδοσιακό» και το «σύγχρονο» πρότυπο και
οδηγούνται σε κοινωνικές ανακατατάξεις. Οι ντόπιοι κάτοικοι έχουν αμφιβολίες
σχετικά με τη θέση του τουρισμού εφ’ όσον χάνουν την ποιότητα της ζωής χωρίς
φανερά οικονομικά ανταλλάγματα.
Ειδικότερα επισημαίνονται οι εξής κοινωνικές συνέπειες από την τουριστική

ανάπτυξη:
α. Η αλλαγή επαγγέλματος. Η ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού ώθησε τους

κατοίκους των περιοχών υποδοχής στην εγκατάλειψη του αγροτικού επαγγέλματος
και στην ενασχόληση με επαγγέλματα του τουρισμού, τα οποία προσφέρουν
υψηλότερα εισοδήματα. Έτσι, όσοι εργάζονται στον τουριστικό τομέα θα έπρεπε να
λειτουργούν και ως φορείς κοινωνικής αλλαγής.
β. Η συνάντηση του τουρίστα με τον «ντόπιο». Ο τουρισμός είναι μια οικονομική

συναλλαγή. Ο μεν τουρίστας αγοράζει τουριστικές υπηρεσίες, ο δε ντόπιος παράγει
και πουλάει τις υπηρεσίες. Για να μπορέσουν οι ντόπιοι να εξυπηρετήσουν καλύτερα
τους τουρίστες, προσπαθούν να μάθουν τη γλώσσα τους και τις συνήθειες τους. Έτσι,
καταλήγουν πολλές φορές με κίνητρο την επίδειξη ή τη μίμηση, κυρίως οι νέες ηλικίες,
να ακολουθούν τα κοινωνικά πρότυπα των τουριστών. Σε πολλές τουριστικές
περιοχές υπάρχουν εμφανή σημάδια απόρριψης του τουρισμού από τον τοπικό
πληθυσμό, εξαιτίας των συνηθειών των τουριστών (ξενοφοβία).
γ. Η σύγκρουση ηθών, συνηθειών και βιοτικού επιπέδου. Ο τουρισμός φέρνει σε

επαφή άτομα με διαφορετικά ήθη,
έθιμα και συνήθειες. Οι «φανατικοί»
υπέρμαχοι του τουρισμού βλέπουν
μόνο τα πλεονεκτήματα που αυτός
προσφέρει, ενώ αρνούνται να
149
Δ.ΥΠ.Α.

αποδεχθούν τις αρνητικές επιπτώσεις του. Οι νέοι επηρεάζονται από τα πολιτιστικά

και καταναλωτικά πρότυπα που φέρνουν οι τουρίστες και θεωρούν ότι είναι
περισσότερο «εξελιγμένα», επειδή είναι νεόφερτα. Οι αλλαγές που επιφέρει ο
τουρισμός στην κοινωνική δομή ενός τόπου είναι σημαντικές. Η αγροτική ζωή
διαταράσσεται και η κοινωνική συνοχή διασπάται, αφού τα οικονομικά συμφέροντα
από τον τουρισμό είναι μεγάλα. Παρατηρείται «διάβρωση» της γλώσσας και
απομάκρυνση από τις παραδόσεις, που είτε τις αλλάζουν είτε τις λησμονούν. Η
τοπική μουσική και οι άλλες μορφές τέχνης διαφοροποιούνται, τα φαγητά
ακολουθούν τα διεθνή πρότυπα, η αρχιτεκτονική των κτισμάτων, η ένδυση και
οικογενειακές σχέσεις μεταβάλλονται.
δ. Η αναζήτηση νέων προτύπων ανάπτυξης. Οι αρνητικές κοινωνικές συνέπειες

που προκαλεί η ανάπτυξη του μαζικού
τουρισμού προβληματίζουν τις περιοχές
υποδοχής και αναζητούν τρόπους βελτίωσης
της ζωής τους. Ο «σύγχρονος τουρίστας» εκτός
από τον ήλιο, τη θάλασσα και τη διασκέδαση
αναζητά να γνωρίσει τα ήθη και έθιμα του
ντόπιου πληθυσμού και την πολιτιστική του
κληρονομιά. Υπάρχει μια κοινή αναζήτηση τόσο
του σύγχρονου τουρίστα όσο και των περιοχών
υποδοχής για την εύρεση νέων προτύπων
τουριστικής βιωσιμότητας.
2.1.7.2. Οι οικονομικές συνέπειες
Ο τουρισμός κατατάσσεται μεταξύ των πλέον σημαντικών «βιομηχανιών», με

γρήγορους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Αυτός βασίζεται στις περιοχές με φυσικό κάλλος, ήπιο κλίμα και ιστορικό και
πολιτιστικό πλούτο.
Οι οικονομικές συνέπειες του τουρισμού στην ανάπτυξη της χώρας είναι

σημαντικές, γιατί συμβάλλει:
150
Δ.ΥΠ.Α.

Στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν (Α.Ε.Π: Τα ποσοστά συμμετοχής τόσο του

πρωτογενούς όσο και του δευτερογενούς τομέα στη διαμόρφωση του ΑΕΠ έχουν
τάσεις συρρίκνωσης, αντίθετα τα ποσοστά του τουρισμού ενισχύονται.
Στην απασχόληση. Μια αναπτυσσόμενη τουριστική «βιομηχανία» δημιουργεί, με

άμεσο και έμμεσο τρόπο, νέες θέσεις εργασίας. Ειδικότερα:
• Αυξάνει άμεσα την απασχόληση στις επιχειρήσεις που προσφέρουν τουριστικές

υπηρεσίες, όπως είναι οι αεροπορικές εταιρίες, τα ξενοδοχεία, οι επιχειρήσεις
ενοικίασης αυτοκινήτων, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια-διαμερίσματα, κάμπινγκ,
εστιατόρια, μπαρ κ.ά.
• Αυξάνει έμμεσα την απασχόληση στους τομείς που στηρίζουν ή προμηθεύουν τους
παραπάνω κλάδους, όπως είναι η γεωργία, η μεταποίηση, οι επιχειρήσεις που
προσφέρουν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, οι χρηματοδοτικές επιχειρήσεις κ.ά.
• Αυξάνει επίσης έμμεσα την απασχόληση στο δημόσιο τομέα στους τομείς που
προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες (Υπουργεία, Νομαρχίες και Δήμοι). Η διεθνής
εμπειρία έχει δείξει ότι τα μεγέθη της άμεσης και έμμεσης απασχόλησης που
δημιουργούνται από τον τουρισμό είναι περίπου τα ίδια, με ελαφρά μεγαλύτερο αυτό
της έμμεσης απασχόλησης.
• Δημιουργεί θέσεις εργασίας για το τμήμα του εργατικού δυναμικού που αποτελεί το
«σκληρό πυρήνα» της ανεργίας (νεαρά άτομα, γυναίκες, ανειδίκευτα άτομα κ.λπ.) και
οι άνεργοι που απορροφώνται από τον τουρισμό προέρχονται κατά 70% από μη
τουριστικά επαγγέλματα, γεγονός που δείχνει τη σημασία του τουρισμού ως τομέα
απορρόφησης ανέργων.
• Ανεβάζει το μερίδιο της απασχόλησης στη συνολική απασχόληση της οικονομίας.

Συνυπολογίζοντας και τις έμμεσες επιπτώσεις που έχει ο τουρισμός σε άλλους
κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, ο αριθμός των απασχολουμένων είναι
εξαιρετικά υψηλός. Είναι φανερή η σημασία του τουριστικού τομέα ως δημιουργού
νέων θέσεων εργασίας.
151
Δ.ΥΠ.Α.

Μία αρνητική συνέπεια στην απασχόληση είναι η έντονη εποχικότητα που

χαρακτηρίζει τον ελληνικό τουρισμό. Η προσέγγιση νέων κατηγοριών τουριστών και η
ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού θα αμβλύνουν το πρόβλημα αυτό και θα
υπάρχουν μεγαλύτερα οφέλη για ολόκληρη την οικονομία. Με βάση τον χρόνο
λειτουργίας των διαφόρων κατηγοριών καταλυμάτων, αλλά και τα άλλα
χαρακτηριστικά τους (μέγεθος, περιοχή κ.λπ.) υπολογίζεται ότι μόνο το 35% των
απασχολουμένων σε αυτά εργάζεται σε ετήσια βάση, το 40% εργάζεται από έξι ως
οκτώ μήνες και το υπόλοιπο 25% απασχολείται τρεις μήνες.
Ενισχύει την περιφερειακή ανάπτυξη. Ο τουρισμός αποτελεί σημαντικό

παράγοντα της περιφερειακής ανάπτυξης κυρίως σε προβληματικές περιοχές και σε
περιοχές που υστερούν σε άλλες παραγωγικές δυνατότητες, διαθέτουν ωστόσο
αξιόλογους τουριστικούς πόρους. Στην περίπτωση της Ελλάδας (πολύ περισσότερο
από ό,τι σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες) ο τουρισμός έχει συμβάλει κυρίως κατά την
τελευταία εικοσαετία σημαντικά στη βελτίωση της κατανομής των οικονομικών πόρων
του περιφερειακού εισοδήματος και κατά συνέπεια στην άμβλυνση των
περιφερειακών ανισοτήτων.
Δεν έχει συνειδητοποιηθεί πλήρως πως ο

Έλληνας τουρίστας είναι ο πρώτος
καταναλωτής του ελληνικού τουριστικού
προϊόντος, αφού ο εσωτερικός τουρισμός
καλύπτει περίπου το 27% της συνολικής
ζήτησης και τα τελευταία χρόνια
παρουσιάζει ετήσια αύξηση της τάξης του
5% περίπου. Είναι χαρακτηριστικό ότι
ενώ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, στις κατ’ εξοχήν τουριστικές περιοχές
της χώρας μας, υπήρχε συνεχής μείωση του πληθυσμού, στη συνέχεια, με την
αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού, καταγράφεται μια αναστροφή αυτής της
δημογραφικής αποψίλωσης και παρατηρείται μια σημαντική αύξηση του πληθυσμού
με ταυτόχρονη άνοδο και του μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος.
152
Δ.ΥΠ.Α.

Στις περιοχές όπου το τουριστικό φαινόμενο είναι έκδηλο έχει επέλθει μια πραγματική
οικονομική αναζωογόνηση και ο τουρισμός αποτελεί τον καθοριστικό κλάδο με βάση
τον οποίο διαρθρώνονται και οι άλλοι κλάδοι και τομείς της οικονομικής
δραστηριότητας. Οι δαπάνες των τουριστών μέσα από τις τουριστικές επιχειρήσεις
διοχετεύονται για την αγορά αγροτικών, βιοτεχνικών βιομηχανικών κ.λπ. προϊόντων,
σε άλλους κλάδους της οικονομίας και συμβάλλουν έτσι στην ανάπτυξη της τοπικής
και περιφερειακής οικονομίας.
Τέλος, με την ανάπτυξη του τουρισμού στους ελληνικούς νησιωτικούς μικρόκοσμους

και στις ορεινές περιοχές, όπου ούτε η βιομηχανία ούτε η γεωργία μπόρεσαν να
αναπτυχθούν, επιτυγχάνονται όχι μόνον οικονομικοί στόχοι (συμβολή στην τοπική
ανάπτυξη, περιφερειακή εξομάλυνση του εισοδήματος κ.ά.) αλλά και κοινωνικοί
(αντιμετώπιση της ερήμωσης της υπαίθρου, διατήρηση του κοινωνικού ιστού) και
εθνικοί (διατήρηση του πληθυσμού στις ακριτικές και νησιωτικές περιοχές).
2.1.7.3. Οι πολιτιστικές συνέπειες
Η συμβολή του πολιτισμού στην ανάπτυξη και πρόοδο του τουριστικού φαινομένου
είναι πολύ σημαντική, ιδιαίτερα σε χώρες υποδοχής με πλούσιο πολιτιστικό
παρελθόν όπως η Ελλάδα.
Η Παγκόσμια Διάσκεψη Τουρισμού 1980) επεσήμανε πόσο μεγάλη σημασία έχει

τελικά ο πολιτισμός για την πρόοδο και ανάπτυξη του τουρισμού και πόσο επιτακτική
γίνεται η ανάγκη για την προστασία των επιμέρους στοιχείων του πολιτισμού.
Επισημαίνονται οι εξής θετικές πολιτιστικές συνέπειες μέσα από το τουριστικό

φαινόμενο:
Η γνωριμία ατόμων και λαών και η διεύρυνση των κοινωνικών σχέσεων.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ανάπτυξης του τουρισμού είναι ότι φέρνει σε
επαφή ανθρώπους και λαούς με διαφορετικά ήθη και έθιμα. Συμβάλλει στη βελτίωση
της από κοινού κατανόησης και αλληλεγγύης, καθώς και στην προώθηση του
153
Δ.ΥΠ.Α.

οράματος για παγκόσμια ειρήνη και φιλία. Οι ντόπιοι προ-βάλλουν στους τουρίστες
χαρακτηριστικά στοιχεία του τρόπου ζωής τους και τους προτρέπουν να
συμμετέχουν σε διάφορες τοπικές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Οι επαγγελματίες, που
εξυπηρετούν άμεσα τους τουρίστες, έχουν έναν επιπλέον σημαντικό ρόλο του
«ψυχοθεραπευτή».
Η διατήρηση της παράδοσης των ντόπιων κατοίκων. Η συχνή επίσκεψη των

τουριστών σ’ έναν τόπο βοηθάει τους ντόπιους να διατηρούν ζωντανή την ιστορία
τους και να συνεχίζουν την παράδοσή τους. Στα πλαίσια της ενημέρωσης και της
επαφής του τουρίστα με την ιστορία, τον πολιτισμό και την παράδοση ενός τόπου,
καθώς και τον τοπικό τρόπο ψυχαγωγίας, διατηρείται η συνέχεια και δίνεται κίνητρο
στους ντόπιους να εξωτερικεύσουν και να εκφράσουν όλα τα πολιτισμικά τους
στοιχεία. Υπάρχει, δηλαδή, μια συνεχής επαφή με τις ρίζες και ισχυρά κίνητρα για τη
διατήρηση της παράδοσης.
Η εκμάθηση και η χρήση ξένων γλωσσών. Η γνώση και η χρήση ξένων γλωσσών
είναι ένα στοιχείο που βοηθάει στην επικοινωνία των ντόπιων με τους τουρίστες.
Έτσι, οι άνθρωποι που κάνουν τουρισμό γνωρίζουν άλλους πολιτισμούς και με τη
σειρά τους οι ντόπιοι, μαθαίνοντας την ξένη γλώσσα των τουριστών, προσεγγίζουν
τον άλλο πολιτισμό.
Η ανάδειξη της ελληνικής φιλοξενίας. Κατά τον Όμηρο ο Ξένιος Ζευς ήταν
προστάτης των φιλοξενουμένων και ο σεβασμός προς το μεγάλο θεό δημιουργούσε
υποχρεώσεις στους ανθρώπους, πιο σεβαστές ακόμη και από τους ανθρώπινους
νόμους. Οι άνθρωποι έδιναν εξαιρετική σημασία στην αγάπη των ξένων και η
φιλοξενία γι’ αυτούς ήταν μια ηθική αρετή. Και σήμερα, οι Έλληνες θεωρούνται
φιλόξενος λαός. Αυτό το στοιχείο πρέπει να το αξιοποιήσουμε και να τεθεί στην αιχμή
του επικοινωνιακού δόρατος. Είναι το δυνατότερο πλεονέκτημα που μπορεί να
διαφοροποιήσει τους ταξιδιώτες υπέρ του ελληνικού τουρισμού.
Η αξιοποίηση του δικτύου φιλελλήνων. Η σύγχρονη Ελλάδα διαθέτει πολλούς

φίλους στην παγκόσμια κοινότητα. Η δικτύωση όλων αυτών είναι επιτακτική ανάγκη.
Αυτοί είναι οι πρωτοπόροι πρεσβευτές μας μαζί με τον Απόδημο Ελληνισμό για τη
διάδοση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Υπάρχουν 303 Πανεπιστήμια σ’
154
Δ.ΥΠ.Α.

ολόκληρο τον κόσμο τα οποία διαθέτουν έδρα Ελληνικών Σπουδών, όπου φοιτούν
αλλοεθνείς νέοι που έχουν αγαπήσει την ελληνική παιδεία και ιστορία. Όλοι οι
παραπάνω μπορούν να γίνουν πρεσβευτές του τουρισμού μας και να συμβάλουν
στην αναβάθμισή του.
Παράλληλα ο τουρισμός προκαλεί και αρνητικές πολιτιστικές συνέπειες, μερικές

από τις οποίες είναι:
Η αλλοίωση της ιστορίας για οικονομικό όφελος. Ορισμένοι δημόσιοι η ιδιωτικοί

φορείς για να δελεάσουν τους ταξιδιώτες «κατασκευάζουν» παραπλανητικά
ταξιδιωτικά προγράμματα που παραχαράσσουν την ιστορία μας. Συγκεκριμένα
αναπτύχθηκε ένα τέτοιο πρόγραμμα με τίτλο «Τα Λιμάνια του Οδυσσέα» που δεν
αντιστοιχεί στον περίπλου του Οδυσσέα. Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού
εξέδωσε ειδικό φυλλάδιο με τίτλο «Ο περίπλους του Οδυσσέα» με τη συνεργασία
τεσσάρων Πανεπιστημίων της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Τυνησίας και της Μάλτας
όπου προτείνει μια μοναδική πολιτιστική διαδρομή στη Μεσόγειο για τους ταξιδιώτες.
Η αλλοίωση των πολιτιστικών παραδόσεων. Διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις

διοργανώνονται μόνο για τους τουρίστες με οικονομικό κίνητρο (Ελληνική βραδιά
κ.ά.). Η έλλειψη συμμετοχής των ντόπιων σε παρόμοιες εκδηλώσεις οδηγεί σε
αλλοίωση των πολιτιστικών παραδόσεων.
Η αλλαγή στο ύφος της τοπικής αρχιτεκτονικής. Ο τουρισμός επιδρά αρνητικά

στον τοπικό τρόπο
αρχιτεκτονικής και δόμησης.
Ένα μέρος αυτής της
επίδρασης οφείλεται στις
απαιτήσεις των τουριστών και
ένα άλλο μέρος οφείλεται στις
διεθνείς εταιρείες που
αναζητούν «βολικές»
κατασκευές. Μεγάλη ευθύνη
όμως έχουν και οι τοπικές
155
Δ.ΥΠ.Α.

κοινωνίες οι οποίες αντιλαμβάνονται την κατασκευή κτιρίων και ξενοδοχείων

«δυτικού τύπου» σαν ένα βήμα προς τον εκσυγχρονισμό τους. Επιπλέον υπάρχει η
αισθητική ρύπανση που προέρχεται από μόνιμες ή κινητές κατασκευές, οι οποίες
εξυπηρετούν την προβολή των επιχειρήσεων (διαφημίσεις, επιγραφές, κακόγουστες
βιτρίνες κ.λπ.).
Ο πολιτισμικός και κοινωνικός κλονισμός (σοκ). Η συνάντηση μεταξύ του

τουρίστα και του ντόπιου ενώνει δύο διαφορετικές κοινωνικο-οικονομικές κατηγορίες,
οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά
συστήματα αξιών. Αυτή η διαφορά που
χαρακτηρίζει τις δύο πλευρές είναι και η
γενεσιουργός αιτία εντάσεων μεταξύ τους
καθώς ο τουρισμός προκαλεί πολιτισμικό
και κοινωνικό κλονισμό στους πληθυσμούς
των ζωνών υποδοχής. Σ’ αυτές τις ζώνες
παρουσιάζεται έντονα το φαινόμενο της
χαλάρωσης των ηθών, με διάφορες μορφές.
Η χαμηλή απόδοση στην εκπαίδευση. Ειδικά οι νέοι, εξαιτίας των πολλών

ευκαιριών απασχόλησης που παρουσιάζονται και της μεγάλης ζήτησης –ακόμη και
για ανειδίκευτο προσωπικό– θεωρούν σκόπιμο να σταματήσουν το σχολείο
(πιστεύουν ότι αποτελεί χάσιμο χρόνου) για να εργαστούν στον τουριστικό τομέα. Εκ
των υστέρων αντιλαμβάνονται τη μεγάλη σημασία που έχει η εκπαίδευση σ’ έναν
τέτοιο απαιτητικό επαγγελματικό χώρο όπως ο τουρισμός.
Ο μιμητισμός. Ο μιμητισμός εμφανίζεται από την πλευρά των ντόπιων και κυρίως
των νέων οι οποίοι υιοθετούν τρόπους συμπεριφοράς προσκείμενους σε εκείνους
που προέρχονται από διαφορετικές χώρες.
2.1.7.4. Οι περιβαλλοντικές συνέπειες
Ο τουρισμός, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, έχει

άμεση εξάρτηση από την ποιότητα του περιβάλλοντος. Η υποβάθμιση και η
καταστροφή του περιβάλλοντος οδηγούν στην παρακμή της τουριστικής βιομηχανίας.
156
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανάπτυξη του τουρισμού έχει δύο όψεις. Αναμφισβήτητα συμβάλλει κάτω από
ορισμένες προϋποθέσεις θετικά στην οικονομική ανάπτυξη και απασχόληση, αλλά σε
αρκετές περιπτώσεις προκαλεί σημαντικά προβλήματα υποβάθμισης στο φυσικό και
δομημένο περιβάλλον.
Οι περιβαλλοντικές συνέπειες
εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης
στις περισσότερες περιπτώσεις
είναι σύνθετες, αφού δεν
προκαλούνται αποκλειστικά από
συγκεκριμένες τουριστικές
δραστηριότητες αλλά και από
παράλληλες συνοδευτικές με τον
τουρισμό δραστηριότητες (π.χ.
συγκοινωνίες, εμπόριο κ.λπ.).
Οι περιοχές που δέχονται τις μεγαλύτερες πιέσεις και όπου εντοπίζονται τα οξύτερα
προβλήματα είναι:
• Οι παράκτιες ζώνες λόγω της ήδη ραγδαίας τουριστικής ανάπτυξης παρουσιάζουν

έντονα προβλήματα περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
• Οι αστικές περιοχές με σημαντικούς κυρίως πολιτιστικούς πόρους τουριστικής

έλξης οι οποίες δέχονται μεγάλο αριθμό επισκεπτών και αντιμετωπίζουν λειτουργικά
(κυκλοφοριακό, χώρος στάθμευσης) και περιβαλλοντικά προβλήματα.
• Οι ορεινές περιοχές, που ήδη διαθέτουν υποδομές χειμερινών σπορ ή διάφορα

οικοσυστήματα και δάση, λόγω ποικίλων πιέσεων για ανάπτυξη απειλούνται με
υποβάθμιση.
Το είδος των συνεπειών, ανεξάρτητα από το βαθμό έντασης, αφορά κυρίως στους
τομείς της υποδομής, της χωρητικότητας και στον συσχετισμό με άλλες χρήσεις της
γης. Επισημαίνονται οι εξής συνέπειες:
157
Δ.ΥΠ.Α.

α. Ρύπανση εδάφους και των υδάτινων πόρων. Πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη

αποχετευτικού δικτύου και εγκαταστάσεων, αλλά και επεξεργασίας των υγρών
αποβλήτων στις περιοχές με έντονη συγκέντρωση τουριστών. Επίσης, τα
απορρίμματα κατά μήκος των οδικών αξόνων και η ρίψη των λυμάτων από τα σκάφη
αναψυχής μέσα στις θάλασσες αποτελούν ουσιαστικά προβλήματα για τις περιοχές
με έντονη τουριστική κίνηση.
β. Εξάντληση της φυσικής χωρητικότητας. Η χωρητικότητα αποτελεί το εργαλείο

με το οποίο προσδιορίζεται η ικανότητα μιας περιοχής να δεχτεί και να «αφομοιώσει»
χωρίς αρνητικές επιδράσεις έναν αριθμό τουριστών, με κύριο στόχο τη μικρότερη
υποβάθμιση ή και αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Επομένως, είναι
πρώτιστης σημασίας ο καθορισμός της χωρητικότητας ανάλογα με το είδος της
τουριστικής ανάπτυξης. Η εξάντληση της φυσικής χωρητικότητας σε ορισμένες
περιοχές προκάλεσε με την άναρχη οικοδόμηση
• την υποβάθμιση του δομημένου

περιβάλλοντος
• την καταστροφή της χλωρίδας
και της πανίδας
• την υποβάθμιση των φυσικών
οικοσυστημάτων.
γ. Ηχορύπανση. Η υπερσυγκέντρωση τουριστών σ’ ένα σημείο, η μεγάλη αύξηση

κυκλοφορίας οχημάτων και η παρουσία κέντρων διασκέδασης, προκαλούν μεγάλη
ηχορύπανση με αποτέλεσμα οι τουρίστες, που προτιμούν να έχουν τις διακοπές τους
σ’ ένα ήσυχο περιβάλλον, να δυσαρεστούνται.
δ. Θαλάσσια ρύπανση. Η ελλιπής επεξεργασία των λυμάτων των τουριστικών

εγκαταστάσεων και η ρίψη των αποβλήτων στη θάλασσα, από τουριστικά σκάφη
(ιστιοπλοϊκά, ταχύπλοα), επιβατηγά και οχηματαγωγά πλοία ρυπαίνουν το θαλάσσιο
χώρο.
158
Δ.ΥΠ.Α.

ε. Χλωρίδα - Πανίδα. Η έντονη τουριστικοποίηση διαφόρων περιοχών καταστρέφει

το οικοσύστημα τους.
στ. Κυκλοφορία. Η επιπρόσθετη κίνηση των τροχοφόρων προκαλεί αύξηση των

κυκλοφοριακών κινδύνων και έχει επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον.
Οι συνέπειες του τουρισμού στο περιβάλλον μπορεί να είναι ακόμη και θετικές. Για
παράδειγμα, όταν ο τουρισμός συμβάλλει στην ανάδειξη και προστασία του φυσικού
και δομημένου περιβάλλοντος σε μια περιοχή, είτε άμεσα μέσω των μνημείων, είτε
έμμεσα, όπως όταν επιδρούν οι αντιλήψεις των ευαισθητοποιημένων τουριστών στην
τοπική κοινωνία.
Η σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος είναι σχέση αλληλεξάρτησης, ανταγωνισμού

και συμβίωσης. Ο τουρισμός εξαρτάται από την ποιότητα του περιβάλλοντος, την
οποία επηρεάζει συχνά αρνητικά και, λόγω της υποβάθμισης αυτής τελικά πάσχει ο
ίδιος.
Η οικολογική ανασυγκρότηση κυρίως των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών και η

εξασφάλιση της απαιτούμενης ισορροπίας σε μακροπρόθεσμη προοπτική
βιωσιμότητας είναι οι προϋποθέσεις που θα διασώσουν τη μοναδικότητα του
φυσικού αυτού πόρου και θα τον παραδώσουν και στις επόμενες γενιές.
Βασική αρχή για την επίτευξη των προαναφερθέντων αποτελεί η συνειδητοποίηση

του γεγονότος ότι οι ακτές αποτελούν ένα ευαίσθητο οικοσύστημα και όχι απλώς μια
συνιστώσα θερινών διακοπών.
2.1.7.5. Τεχνικές για την κοινωνικά αποδεκτή τουριστική ανάπτυξη
Προκειμένου η τουριστική ανάπτυξη να είναι κοινωνικά αποδεκτή, απαιτείται μία

σειρά από διαδικασίες - τεχνικές, οι εξής:
α. Αρχική εκτίμηση. Πρέπει να υπάρξει μια αρχική μελέτη εκτίμησης της επιτόπιας
κοινότητας, για να προσδιοριστούν τα τοπικά χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια, είναι
159
Δ.ΥΠ.Α.

απαραίτητη μια αξιολόγηση σχετικά με τα πιθανά αποτελέσματα της τουριστικής

ανάπτυξης στις κοινωνικο-πολιτικές δομές της τοπικής κοινωνίας.
β. Κοινωνική συμμετοχή. Η επιτόπια κοινότητα πρέπει να συμμετάσχει στις φάσεις

της «κατάθεσης ιδεών» και του σχεδιασμού της τουριστικής ανάπτυξης.
γ. Ανοιχτή επικοινωνία. Χρειάζεται να τεθούν κανάλια επικοινωνίας μεταξύ της

επιτόπιας κοινότητας και των αναπτυξιακών φορέων των τουριστικών
προγραμμάτων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε μέσω επίσημων είτε μέσω
ανεπίσημων καναλιών.
δ. Αξιοποίηση ήδη υπαρχουσών ομάδων και δικτύων. Σε συνεργασία με τις

κοινότητες που συμμετέχουν και οι οποίες επηρεάζονται από την τουριστική
ανάπτυξη, πρέπει να αξιοποιηθούν τα υπάρχοντα δίκτυα και οι ομάδες, ως κανάλια
συμμετοχής και επικοινωνίας.
ε. Κοινωνική εκπαίδευση. Η επιτόπια κοινότητα πρέπει να εκπαιδευτεί σχετικά με

τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης, ώστε να λάβει ασφαλείς αποφάσεις που
θα επηρεάζουν το μέλλον της. Οι κάτοικοι χρειάζονται επίσης κάποια καθοδήγηση
για να κατανοήσουν τη δυνατότητα συμμετοχής τους στην τουριστική ανάπτυξη και
βιωσιμότητα.
στ. Βαθμιαία ανάπτυξη. Ο τουρισμός πρέπει να αναπτυχθεί με ρυθμό τέτοιο, ώστε

ο αναπτυξιακός αντίκτυπος να μπορεί να απορροφηθεί από την τοπική κοινωνία.
160
Δ.ΥΠ.Α.

2.2. Κλαδική Ανάλυση Του Τουρισμού Και Του Προφίλ Του Τουρίστα Στην
Ελλάδα
2.2.1. Εισαγωγικά Στοιχεία: Οι σύγχρονες προκλήσεις για τον τουρισμό
«Η παρούσα θεματική ενότητα επιχειρεί να παρουσιάσει τον ελληνικό τουρισμό, τα

στατιστικά του μεγέθη, το ελληνικό τουριστικό προϊόν μέσα στο πλαίσιο του διεθνούς
ανταγωνισμού, και να σκιαγραφήσει το προφίλ του τουρίστα που επισκέπτεται την
Ελλάδα.
2.2.1.1. Η ανάπτυξη του τουρισμού
Ο Τουρισμός κατά την διάρκεια των τελευταίων

δεκαετιών γνώρισε – σε παγκόσμιο επίπεδο –
συνεχή ανάπτυξη και διαφοροποίηση
προσφερόμενων προϊόντων. Έχει πλέον
αναδειχθεί, ως ένας από τους ταχύτερα
αναπτυσσόμενους οικονομικούς τομείς και
ταυτόχρονα μια από τις κύριες πηγές
εισοδήματος για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Λόγω της μεγάλης διάχυσής του,
προσφέρει οικονομικά οφέλη και οφέλη απασχόλησης σε πολλούς τομείς της
οικονομίας (π.χ. κατασκευές, μεταφορές, εμπόριο τροφίμων και ποτών κ.α.), και
επιδρά σε πολλά και διαφορετικά μέρη του κοινωνικού και παραγωγικού ιστού μιας
χώρας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO Tourism Highlights,

2019), ο κλάδος του τουρισμού κατέχει την 3 η θέση στους εξαγωγικούς κλάδους
μετά από τα χημικά και τα καύσιμα και μπροστά από τα προϊόντα της
αυτοκινητοβιομηχανίας.
Σημαντικοί παράγοντες που συνετέλεσαν στην αύξηση του Παγκόσμιου τουρισμού τα

τελευταία χρόνια είναι
• η αλματώδης ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας,
161
Δ.ΥΠ.Α.

• η ευκολία ανεύρεσης πτήσεων χαμηλού κόστους (low cost carriers),

• η ανάπτυξη των βραχυχρόνιων μισθώσεων κατοικιών (π.χ. Airbnb)
• η διαρκής αύξηση των εξερχόμενων ταξιδίων από τις αγορές της Κίνας, της
Ινδίας, της Ρωσίας κλπ.
Ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα εξόχως ανταγωνιστική στο διεθνές οικονομικό

περιβάλλον. Συνεπώς, η ανάπτυξη του τουρισμού προϋποθέτει την δημιουργία ενός
τουριστικού προϊόντος που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της διεθνούς πελατείας.
Οι απαιτήσεις αυτές διαρκώς εξελίσσονται, ενώ ταυτόχρονα οι τεχνολογικές εξελίξεις
διαμορφώνουν ένα ευμετάβλητο περιβάλλον στο οποίο οι τουριστικές επιχειρήσεις
καλούνται διαρκώς να προσαρμόζονται και να αναπτύσσονται.
2.2.1.2. Η Ελληνική πρόκληση
Ο τουρισμός αποτελεί έναν κλάδο της οικονομίας εξόχως εξωστρεφή με σημαντικές

επενδύσεις παγκοσμίως προσφέροντας παράλληλα σημαντικά πολλαπλασιαστικά
οφέλη (μείωση της ανεργίας, αύξηση του ΑΕΠ κ.α.) στις περιοχές στις οποίες
αναπτύσσεται. Η υγιής επιχειρηματικότητα, που αποτελεί τη στερεότερη βάση για τη
162
Δ.ΥΠ.Α.

διασφάλιση και την ανάπτυξη θέσεων εργασίας, προϋποθέτει τη σαφή κατανόηση

του ελληνικού τουρισμού καθώς και του διεθνούς τουριστικού περιβάλλοντος και
ιδιαίτερα των χωρών από τις οποίες η Ελλάδα αντλεί πελατεία.
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι συνολικές αφίξεις των τουριστών στην

Ελλάδα 2014-2020, ανά χώρα. Με κόκκινα είναι σημειωμένες οι κυριότερες χώρες
των οποίων οι κάτοικοι μας επισκέπτονται.
Αφίξεις μη κατοίκων από το εξωτερικό ανά χώρα προέλευσης (σε χιλ.)
Χώρες προέλευσης 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Χώρες Ευρωζώνης 7.457 8.189 8.935 9.863 11.436 11.071 3.447
Αυστρία 285 327 359 396 521 583 161
Βέλγιο 409 483 467 527 587 588 136
Γαλλία 1.463 1.522 1.314 1.420 1.524 1.542 469
Γερμανία 2.459 2.810 3.139 3.706 4.381 4.026 1.526
Ισπανία 136 94 203 164 226 283 75
Ιταλία 1.118 1.355 1.387 1.441 1.667 1.553 373
Κύπρος 448 470 652 632 698 801 291
Ολλανδία 657 639 771 947 1.015 818 257
Λοιπές 480 489 644 631 818 878 159
Χώρες ΕΕ εκτός Ευρωζώνης 3.703 4.388 5.387 5.718 7.018 7.482 1.442
Δανία 240 238 242 279 385 308 88
Ρουμανία 543 540 1.026 1.149 1.389 1.378 205
Σουηδία 338 352 413 493 509 412 48
Τσεχία 348 437 280 339 368 402 103
Λοιπές 2.234 2.822 3.426 3.457 4.368 4.982 998
Λοιπές Χώρες 10.874 11.022 10.477 11.613 11.668 12.795 2.485
Αλβανία 488 491 722 829 987 944 266
Αυστραλία 183 183 169 324 322 339 29
Ελβετία 377 391 438 449 521 540 176
Ηνωμένο Βασίλειο 2.090 2.397 2.895 3.002 2.943 3.499 1.069
ΗΠΑ 592 750 779 865 1.097 1.179 107
Καναδάς 146 182 153 198 346 321 33
Ρωσία 1.250 513 595 589 520 583 26
Λοιπές 5.748 6.114 4.726 5.358 4.932 5.389 781
Σύνολο αφίξεων** 22.033 23.599 24.799 27.194 30.123 31.348 7.374
Πηγή: Έρευνα Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδας. *Τα στοιχεία για την Κρουαζιέρα
δεν περιλαμβάνονται
Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως ο

τουρισμός έχει αποδειχθεί στυλοβάτης όχι
μόνο της ελληνικής οικονομίας, αλλά και ο
αρωγός της κοινωνίας ειδικά στις νησιωτικές
και περιφερειακές περιοχές. Η πανδημία του
COVID-19 δημιούργησε μια νέα
163
Δ.ΥΠ.Α.

πραγματικότητα στο παγκόσμιο στερέωμα του τουρισμού. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα

πήγε σε γενικές γραμμές αρκετά καλά, πρέπει μέσα σε αυτό το πλαίσιο να
κεφαλαιοποιήσει αυτή την επιτυχημένη πορεία και ειδικά στον κλάδο του τουρισμού.
Η τουριστική περίοδος του 2022 παραμένει δύσκολη για προβλέψεις, παρά τα

αισιόδοξα σενάρια για αποκατάσταση της καθημερινότητας μέσω των εμβολιασμών
και τις νέες θεραπείες. Στο μεταξύ οι παγκόσμιες εξελίξεις και ο ανταγωνισμός
δημιουργούν νέες συνθήκες που απαιτούν προγραμματισμό, στρατηγική, και
οργάνωση τόσο σε επίπεδο εθνικών, περιφερειακών και τοπικών προορισμών όσο
και επιχειρήσεων.
Η επαγγελματοποίηση, ψηφιοποίηση και καινοτομία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις
για την συνδημιουργία αξίας για όλους τους συμβαλλομένους. Τα κανάλια διανομής,
η τεχνολογία και η στρατηγική μάρκετινγκ αποτελούν την αιχμή του δόρατος καθώς
και την βάση για τη δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος.
Το βασικό ζητούμενο στον κλάδο του τουρισμού

είναι η εφαρμογή μιας στρατηγικής που θα
πρέπει να μας βοηθήσει να αυξήσουμε την
ανταγωνιστικότητα και την αειφορία. Για να
πραγματοποιηθεί αυτό θα πρέπει να
δημιουργηθεί ένας σοβαρός επιστημονικός
διάλογος, να μελετήσουμε τις περιοχές και κατά
περίσταση βέλτιστες προοπτικές, να αφουγκραστούμε της τοπικές κοινωνίες και να
μάθουμε από την παγκόσμια βέλτιστη εμπειρία.
Η εμπλοκή της βιομηχανίας και η ισχυροποίηση της μικρής τουριστικής επιχείρησης

καθώς και η συνεννόηση και συνεργασία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο είναι
απαραίτητες. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη από τον
τουρισμό με βάση την και την κεφαλαιοποίηση της προσπάθειας όλων των
εμπλεκομένων.
2.2.1.3. Ο Τουρισμός ως οριζόντια οικονομική δραστηριότητα
164
Δ.ΥΠ.Α.

Ο τουρισμός, σε αντίθεση με τις περισσότερες

δραστηριότητες του πρωτογενούς και του
δευτερογενούς τομέα, αποτελεί οριζόντια
δραστηριότητα και όχι κάθετη. Δηλαδή, ο
τουρισμός αποτελεί μια δραστηριότητα που
οριοθετείται από την πλευρά της ζήτησης
προϊόντων και υπηρεσιών, ενώ οι
δραστηριότητες του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα αποτελούν
δραστηριότητες παραγωγής και προσφοράς προϊόντων.
Για παράδειγμα, ο μεταλλουργικός κλάδος συγκροτείται από τις εταιρείες παραγωγής

προϊόντων μετάλλου και ο κλάδος των σιτηρών από τις αγροτικές επιχειρήσεις που
παράγουν σιτηρά.
Αντίθετα, η δραστηριότητα του τουρισμού επιδρά σε πολλούς κλάδους της

οικονομίας, όπως μεταφορές (π χ ταξίδι με αεροπλάνο και transfer με λεωφορείο),
διαμονής (σε ξενοδοχείο ή αλλού), εστίασης (σε εστιατόρια ή bar εντός ή εκτός του
χώρου διαμονής), διασκέδασης (περιλαμβανομένων των επισκέψεων σε αξιοθέατα)
και κατανάλωσης σε καταστήματα.
Έτσι ο τουρισμός αποτελεί μια δραστηριότητα που ούτως ή άλλως αφορά πολλά και
διάφορα μέρη του κοινωνικού και παραγωγικού ιστού μιας χώρας.
2.2.1.4. Ο Τουρισμός ως δραστηριότητα στην Ελλάδα
Η σπουδαιότητα του τουρισμού στην

διαμόρφωση του ΑΕΠ της χώρας και της
απασχόλησης θα αναλυθεί κατωτέρω
διεξοδικά. Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι ο
τουρισμός αποτέλεσε τα χρόνια της κρίσης
το ανάχωμα στην ύφεση και την ανεργία και
στη συνέχεια οδήγησε την χώρα σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
165
Δ.ΥΠ.Α.

Επίσης, ο τουρισμός είναι ένας από τους τομείς που παρουσίασαν σημαντικό
επενδυτικό ενδιαφέρον. Λόγω δε της μεγάλης διασποράς των τουριστικών
προορισμών ανά την χώρα, ο τουρισμός παίζει καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση
του εισοδήματος σε πολλές Περιφέρειες της χώρας.
Στον αντίποδα, ο τουρισμός έχει έντονη εποχικότητα λόγω του ότι οι διακοπές για
Ήλιο Θάλασσα που αποτελούν την μεγαλύτερη ευρωπαϊκή προϊοντική αγορά
αποτελούν το βασικό τουριστικό προϊόν της χώρας.
COVID-19 και Τουρισμός
Στην περίοδο που διανύουμε ο τουρισμός έχει υποστεί

πολύ μεγάλο πλήγμα λόγω αφενός της μείωσης των
εισοδημάτων και αφετέρου της διστακτικότητας του
κόσμου να ταξιδέψει για λόγους υγείας. Η ανάκαμψη
του τουρισμού προϋποθέτει την αντιμετώπιση του
κορονοϊού από ιατρικής πλευράς και την ανάκαμψη
των οικονομιών. Παράλληλα, διαφαίνεται μια
ισχυροποίηση των τάσεων για βιωσιμότητα (sustainability) και ψηφιακό
μετασχηματισμό, τις οποίες θα πρέπει να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει και
εκμεταλλευτεί ο ελληνικός τουρισμός.
2.2.2. H Συμβολή του Τουρισμού στην Ελληνική Οικονομία - Στατιστικά

Στοιχεία
2.2.2.1. Η Πανδημία του Covid-19 και η επίδραση της στον τουρισμό
Αναμφίβολα, σε παγκόσμιο επίπεδο ο κλάδος

των τουριστικών υπηρεσιών ήταν αυτός ο
οποίος δέχτηκε το ισχυρότερο πλήγμα από
την έναρξη της πανδημίας. Σύμφωνα με τον
Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού UNWTO ο
παγκόσμιος τουρισμός την περίοδο 2019-
166
Δ.ΥΠ.Α.

2020 κατέγραψε μείωση διεθνών αφίξεων κατά 74% το οποίο μεταφράζεται σε

απώλειες περίπου 1,08 δισεκατομμυρίων. διεθνών αφίξεων, λόγω της άνευ
προηγουμένου μείωσης της ζήτησης και των εκτεταμένων ταξιδιωτικών περιορισμών.
Η κατάρρευση του παγκόσμιου τουρισμού, μεταφράζεται σε απώλειες $1,3

τρισεκατομμύρια σε έσοδα από εξαγωγές, 11 φορές περισσότερα από τις απώλειες
που καταγράφηκαν κατά την διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2009 ενώ
παράλληλα η πανδημία έθεσε σε κίνδυνο 100 με 120 εκατομμύρια άμεσες θέσεις
εργασίας στον τουριστικό κλάδο, τις περισσότερες εκ των οποίων σε μικρές και
μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις.
Σε αυτό το δυσμενές τουριστικό περιβάλλον,

ο ελληνικός τουρισμός δεν θα μπορούσε να
μείνει αλώβητος, διακόπτοντας την ανοδική
πορεία που κατέγραψαν στο σύνολο τους τα
τουριστικά μεγέθη της χώρας έως και τον
Φεβρουάριο του 2020.
Συγκεκριμένα, ο ελληνικός τουρισμός την

περίοδο 2019-2020 κατέγραψε μείωση αφίξεων κατά 76,5%, (από 31,348
εκατομμύρια το 2019 σε 7,375 εκατομμύρια το 2020 και μείωση εισπράξεων κατά
75,6%, (από €17,680 δισεκατομμύρια το 2019 σε €4,310 δισεκατομμύρια το 2020.
Παρ’ όλη την σημαντική μείωση που σημείωσαν τα τουριστικά μεγέθη της Ελλάδας, η
απασχόληση στις Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης
υποχώρησε σημαντικά λιγότερο 10,0%, από 381,9 χιλ. το 2019 σε 343,6 χιλ. το 2020
ως επακόλουθο πρωτοβουλιών και μέτρων που ελήφθησαν από το κράτος για την
στήριξη της απασχόλησης και των επιχειρήσεων
Στην υποενότητα 5.2.2. παραθέτουμε τα στοιχεία του 2019 και 2020 προκειμένου να
δείξουμε τόσο τη δυναμική της Ελλάδος στον τουρισμό, όσο και την επίδραση της
πανδημίας κατά το 2020.
167
Δ.ΥΠ.Α.

2.2.2.1.1. Πώς επηρεάζει η πανδημία COVID-19 την διάθεση και τη δυνατότητα

για διακοπές; (Αποτελέσματα διαδικτυακής έρευνας σε 12 χώρες, πηγή: ΙΝΣΕΤΕ.
2020)
Κύρια Συμπεράσματα της έρευνας

Η οικονομική κρίση που προκάλεσε η πανδημία θα επηρεάσει, σε μικρότερο η
μεγαλύτερο βαθμό, την προσωπική και οικογενειακή εισοδηματική κατάσταση πάνω
από το 59% του πληθυσμού και ειδικότερα στην Ινδία πάνω από το 90%.
Αντίθετα, ανάλογα με την χώρα, ανεπηρέαστο

από την οικονομική κρίση παρέμεινε ένα
ποσοστό του πληθυσμού που κυμαίνεται από 4%
έως 34% ενώ ένα μικρότερο ποσοστό, κάτω
από 10%, δεν είναι σίγουρο για το αν θα
επηρεαστεί ή όχι, εξαιρώντας την Ισπανία.
Αναφορικά με τις 5 κύριες αγορές του εισερχόμενου ελληνικού τουρισμού:
• 34% των Γερμανών εκτιμά πως δεν θα επηρεαστεί Καθόλου, 39% εκτιμά ότι
θα επηρεαστεί Λίγο και 19% Πολύ ή Δραματικά.
• στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 28% Καθόλου, 40%
Λίγο και 23% Πολύ ή Δραματικά
• στις ΗΠΑ, 27% Καθόλου, 41% Λίγο και 24% Πολύ ή Δραματικά
• στην Γαλλία, 27% Καθόλου, 41% Λίγο και 25% Πολύ ή Δραματικά
• και στην Ιταλία, 13% Καθόλου, 41% Λίγο και 38% Πολύ ή Δραματικά.
Στις χώρες υπό ανάλυση - όπως είναι

αναμενόμενο - οι καταναλωτές
ανέβαλαν, λόγω της πανδημίας, την
δαπάνη για διακοπές και ταξίδια με
μεγαλύτερη ένταση σε σύγκριση με
168
Δ.ΥΠ.Α.

άλλα καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες. Το ποσοστό κυμαίνεται από 35% στο
Βέλγιο έως 56% στην Κίνα και στη Ρουμανία.
Για το top-5 των τουριστικών αγορών της Ελλάδας, τα ποσοστά ανέρχονται σε

40% των Γερμανών, 49% των Βρετανών, 44% των Αμερικανών 37% των Γάλλων και
49% των Ιταλών.
Αν και η δαπάνη για διακοπές είναι η σχετικά πιο συχνή απάντηση ως προς τις
καταναλωτικές προτεραιότητες μόλις επιτρέψουν οι συνθήκες, ωστόσο οι σχετικές
απαντήσεις κινούνται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα, μεταξύ του 15% και του 31% του
πληθυσμού. Τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλότερα από τα ποσοστά των καταναλωτών
που ανέβαλαν την σχετική δαπάνη, ένδειξη που συνάδει και με τις προσδοκώμενες
επιπτώσεις στην οικονομική τους κατάσταση, αλλά και τις ανησυχίες για την υγεία
τους.
Συγκεκριμένα για τις πέντε σημαντικότερες τουριστικές αγορές της Ελλάδας:

• Γερμανία: 26% έχει σε προτεραιότητα την δαπάνη για διακοπές μόλις
επιτρέψουν οι συνθήκες, έναντι 40% που την ανέβαλε,
• Ηνωμένο Βασίλειο: τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 31% έναντι 49%,
• ΗΠΑ: 27% έναντι 44%,
• Γαλλία: 22% έναντι 37%,
• Ιταλία: 25% έναντι 49%.
Χαμηλά είναι τα ποσοστά προτεραιότητας στη

δαπάνη για πτήσεις, ενισχύοντας την εικόνα που
προκύπτει, ότι η πλειοψηφία των ερωτώμενων θα
πραγματοποιήσει είτε διακοπές στη χώρα του
είτε στην περιοχή του (staycation).
Ένα σημαντικό τμήμα του

πληθυσμού, ανεξαρτήτως χώρας
προέλευσης, εκτιμά πως τους
169
Δ.ΥΠ.Α.

επόμενους 12 μήνες θα πραγματοποιήσει είτε διακοπές στη χώρα του (25% έως
56%) είτε στην περιοχή του (staycation) (12% έως 43%), ενώ εξίσου μεγάλο είναι το
μερίδιο αυτών που δεν σκοπεύουν να κάνουν διακοπές (από 24% έως 36%).
Για τις κύριες ευρωπαϊκές αγορές της Ελλάδας, διακοπές σε άλλους

ευρωπαϊκούς προορισμούς επιλέγει ένα ποσοστό που δεν ξεπερνά το 22% στην
Γερμανία και το 29% στο Ην. Βασίλειο, το 15% στη Γαλλία και το 12% στην Ιταλία.
Στις χώρες αυτές, το 36% ως 49% δηλώνουν ότι θα κάνουν διακοπές στη χώρα τους
και 14% έως 23% στην περιοχή του, ενώ το 24% ως 35% δεν προτίθενται να κάνουν
διακοπές.
Για τις long haul αγορές, διακοπές σε άλλη ήπειρο επιλέγει μόλις το 7% των
Αμερικανών, το 13% των Αυστραλών, 16% των Ινδών και το 6% των Κινέζων.
Ο Covid-19 έχει επηρεάσει τη

συμπεριφορά των ανθρώπων ως
προς την πρόθεσή τους να
περιορίσουν το ανθρακικό τους
αποτύπωμα (carbon footprint),
ιδιαίτερα σε χώρες που πλήγηκαν
ιδιαιτέρως από τον κορωνοϊό, όπως
η Ιταλία, η Ισπανία και η Κίνα. Σε όλες τις χώρες της έρευνας, το ποσοστό αυτών που
δηλώνει ότι θεωρεί πιο σημαντικό (λίγο ή πολύ) το να περιορίσει το ανθρακικό του
αποτύπωμα είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτούς που θεωρούν ότι είναι λιγότερο
σημαντικό (λίγο ή πολύ). Η διαφορά μεταξύ των δύο ποσοστών κυμαίνεται από 32%
στην Γερμανία έως 76% στην Κίνα και 77% στην Ινδία.
Ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης πάνω από 1 στους 2 θα καθυστερήσει τις ακριβές

αγορές που προγραμμάτιζε και σε πολλές περιπτώσεις η αναλογία ανεβαίνει σε 3
στους 4 ή και περισσότερους. Στην απάντηση αυτή εμπίπτει και το κόστος των
διακοπών.
Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Ινδία και την Κίνα με 96% και 85%
αντίστοιχα και τα χαμηλότερα στο Βέλγιο (56%) και τη Γερμανία και τη Γαλλία (61%).
170
Δ.ΥΠ.Α.

Ακολουθούν ο περιορισμός των καθημερινών δαπανών και η αναμονή για εκπτώσεις

προσφορές και προωθητικά προϊόντα.
2.2.2.2. Ο Ελληνικός Τουρισμός το 2019
παρουσίασε αύξηση εσόδων από το εξωτερικό κατά +12,8% ή 2,308

δισεκατομμύρια ευρώ (περιλαμβάνονται τα έξοδα μετάβασης και οι εισπράξεις
από κρουαζιέρες),
είχε σημαντική επενδυτική δραστηριότητα €3,2 δισ. εκ των οποίων τα €1,2 δισ.
σε εγχώρια προστιθέμενη αξία.
η αύξηση της άμεσης συνεισφοράς του τουρισμού στην οικονομία της χώρας
εκτιμάται σε +€1,961 δισ. (ή κατά 9,3% από €21,143 δισ. άμεσης συνεισφοράς στην
οικονομία το 2018 σε €23,104 δισ. το 2019, όταν η συνολική αύξηση του ΑΕΠ το
2019 ήταν €3,693 δισ. (ή κατά 2,1% από €179,6 δισ. το 2018 σε €183,3 δισ. το 2019.
η οικονομική συνεισφορά του αντιστοιχεί στο 12,6% του ΑΕΠ της χώρας ενώ αν
συνυπολογιστεί και η έμμεση συνεισφορά του, αντιστοιχεί μεταξύ 27,7% έως
33,4%.
από κάθε €1,0 τουριστικής δραστηριότητας, δημιουργείται επιπλέον €1,2 έως

€1,65 πρόσθετης οικονομικής δραστηριότητας. Ως αποτέλεσμα για κάθε €1,0
τουριστικού εσόδου, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά €2,2 έως €2,65 δηλαδή ο
τουρισμός είναι ένας κλάδος με μεγάλη διάχυση ωφελειών στην οικονομία.
η οικονομία τριών νησιωτικών Περιφερειών (Ν Αιγαίο, Ιόνια Νησιά και Κρήτη)

εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό.
συμβάλλει άμεσα στην αιχμή Q3 (το τρίτο τρίμηνο του έτους) στο 17,1% της
απασχόλησης και συνολικά (άμεσα και έμμεσα) μεταξύ 37,6% και 45,2% ενώ
αποτέλεσε και αποτελεί βασικό μοχλό μείωσης της ανεργίας,
171
Δ.ΥΠ.Α.

κάλυψε με τις ταξιδιωτικές εισπράξεις το 79,6% του ελλείμματος του ισοζυγίου

αγαθών. Οι εισπράξεις αυτές ισούνται με το 78,1% των εισπράξεων από τις
εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων που εξάγει η χώρα, εξαιρουμένων των
εισπράξεων από εξαγωγή πλοίων και καυσίμων.
αν στις ταξιδιωτικές εισπράξεις συνυπολογισθούν και οι εισπράξεις από

αερομεταφορές και θαλάσσιες μεταφορές από τον εισερχόμενο τουρισμό τότε το
σύνολο των ταξιδιωτικών εισπράξεων ισούται με το 87,4% των εισπράξεων από τις
εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων πλην πλοίων και καυσίμων.
Είναι προφανής από τα παραπάνω αφενός

η σπουδαιότητα του τουρισμού για την
ελληνική οικονομία και αφετέρου ο
δυναμισμός του. Συμπεραίνουμε πως η
συνεισφορά του τουρισμού στο 2019 είναι:
Το 12,6% του ΑΕΠ και το 17,1% της
απασχόλησης
2.2.2.2.1. Εισερχόμενος Τουρισμός
Το 2019 η Ελλάδα:
• υποδέχθηκε σχεδόν 31,3 εκ. τουρίστες μόνιμους κατοίκους άλλων χωρών
(«Μη Κάτοικοι»),
• εισέπραξε σχεδόν 17,7 δισ.
• Αύξηση αφίξεων +4,1%
• Αύξηση εσόδων +12,9%
• Αφίξεις και έσοδα από κρουαζιέρα: 2,7 εκατ. Τουρίστες και +15,3%
αύξηση δαπανών
Αφίξεις και Έσοδα Εισερχομένων Τουριστών 2019
Η εικόνα για το 2019 αναφορικά με την επιλογή του μεταφορικού μέσου των
τουριστών που επιλέγουν την Ελλάδα για τις διακοπές τους είναι σχεδόν ίδια με τα
172
Δ.ΥΠ.Α.

προηγούμενα χρόνια. Συγκεκριμένα, οι αεροπορικές αφίξεις αποτέλεσαν το 66% του

συνόλου των αφίξεων ακολουθούμενες από τις οδικές με 31% και τις θαλάσσιες με
3%. Το ποσοστό των τουριστών που επέλεξαν το τρένο ως μέσο μεταφοράς για το
ταξίδι τους στην Ελλάδα ήταν αμελητέο.
Η εποχικότητα των αφίξεων και των εσόδων

καταδεικνύουν την εξάρτηση του τουρισμού
της χώρας μας από το κυρίαρχο προϊόν σε
Ευρωπαϊκό επίπεδο “Ήλιος & Θάλασσα”,
καθώς από την έναρξη μέχρι την λήξη της
καλοκαιρινής περιόδου (Απρίλιος - Σεπτέμβριος) καταγράφεται το 79,8% των
αφίξεων και το 84,8% των εσόδων.
Ειδικότερα, το 56,0%-59,3% των αφίξεων εσόδων καταγράφεται στο 3ο τρίμηνο του

έτους και το 23,8%-25,5% των αφίξεων εσόδων στο 2ο τρίμηνο του έτους, που
σηματοδοτεί την έναρξη της τουριστικής περιόδου.
173
Δ.ΥΠ.Α.

Στο 1ο και 4ο τρίμηνο του έτους, τόσο οι αφίξεις όσο και τα έσοδα είναι σημαντικά
μικρότερα, με το 1ο τρίμηνο να καταγράφει το 6,2% των αφίξεων και το 4,2% των
εσόδων και το 4ο τρίμηνο το 14,0% των αφίξεων και 11,1% των εσόδων.
Το 2019, ο εισερχόμενος τουρισμός

παρουσίασε αύξηση αφίξεων (+4,1%)
και εσόδων (+12,9%), πετυχαίνοντας
νέα υψηλά επίπεδα 31,3 εκατ. και €
17,7 δισ. αντίστοιχα – τα υψηλότερα
από την έναρξη της Έρευνας
Συνόρων (2005). Επίσης, η αύξηση
των εσόδων το 2019 (+12,9%) ήταν η 2η υψηλότερη ποσοστιαία αύξηση που
καταγράφηκε από την έναρξη της Έρευνας Συνόρων, μετά το 2013 (+16,8%), και η
174
Δ.ΥΠ.Α.

3η συνεχόμενη μετά την πτώση που καταγράφηκε το 2016 (-6,8%). Σε νέο υψηλό
(232,5 εκατ.) ανήλθαν και οι διανυκτερεύσεις, παρουσιάζοντας αύξηση +2,4%.
Η Μέση κατά Κεφαλήν Δαπάνη (ΜΚΔ) ανήλθε στα € 564,0, εμφανίζοντας αύξηση
κατά +8,5%, που οφείλεται στην αύξηση της Δαπάνης ανά Διανυκτέρευση κατά +10,3%
(από € 69,0 σε € 76,1). Αντίθετα η Μέση Διάρκεια Παραμονής σημείωσε μείωση κατά
-1,6% (από 7,5 διανυκτερεύσεις σε 7,4 διανυκτερεύσεις).
Βάσει της ακολουθούμενης μεθοδολογίας για την καταγραφή των εσόδων, αυτά δεν
περιλαμβάνουν το μέρος της δαπάνης του τουρίστα που παρέμεινε πρωτογενώς στο
εξωτερικό, π.χ. η αμοιβή και το κέρδος του Tour Operator, αλλά περιλαμβάνουν μόνο
το μέρος της δαπάνης του τουρίστα που καταναλώθηκε στην Ελλάδα, π.χ. το έσοδο
του ξενοδοχείου ή τη δαπάνη του τουρίστα στα καταστήματα.
Ομοίως, δεν περιλαμβάνουν ούτε τα έσοδα από τις αερομεταφορές και τις θαλάσσιες
μεταφορές των εισερχόμενων τουριστών για την μετάβασή τους στην Ελλάδα, που
καταγράφονται ξεχωριστά και αθροίζονται με όλες τις άλλες δαπάνες μεταφορών
όπως π.χ. cargo, στοιχεία από επιβάτες κρουαζιέρας. Τα πρόσθετα αυτά έσοδα,
όπως και η εγχώρια τουριστική δαπάνη, εξετάζονται αναλυτικά κατωτέρω.
Αφίξεις και Έσοδα από Κρουαζιέρα- 2019
Τέλος, τα στοιχεία της Έρευνας Συνόρων της ΤτΕ

που παραθέσαμε δεν περιλαμβάνουν ούτε τους
επιβάτες κρουαζιέρας, εκτός από αυτούς που
τελειώνουν την κρουαζιέρα τους στην Ελλάδα και
175
Δ.ΥΠ.Α.

αναχωρούν από κάποιο ελληνικό αεροδρόμιο ή λιμάνι. Το ποσοστό των επιβατών

αυτών είναι πολύ μικρό.
Προκειμένου, συνεπώς, να καταγραφεί και η κίνηση των επιβατών κρουαζιέρας και οι

εισπράξεις από αυτούς, η ΤτΕ εκπονεί και την Έρευνα Κρουαζιέρας. Σύμφωνα με τα
στοιχεία της έρευνας αυτής, το 2019 η Ελλάδα υποδέχθηκε σχεδόν 2,7 εκ τουρίστες
κρουαζιέρας, μειωμένους σε σύγκριση με το 2018 κατά 9,9% και εισέπραξε σχεδόν
€499 εκ αυξημένα κατά 15,3%
Η εποχικότητα των επιβατών κρουαζιέρας

ήταν επίσης μεγάλη για το 2019 αλλά
συγκριτικά μικρότερη από αυτήν του
εισερχόμενου τουρισμού αφού στο 3ο τρίμηνο
έχουμε το 40,9% των αφίξεων και το 42,6%
των εσόδων και στο 2ο και 4ο τρίμηνο το
27,1%- 30,7% των αφίξεων και 31,6%- 23,4%
των εσόδων αντίστοιχα. Για το 1ο τρίμηνο ο τουρισμός κρουαζιέρας ήταν πρακτικά
ανύπαρκτος με μόλις το 1,2% των αφίξεων και το 2,3% των εσόδων.
Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση 39,6% αφίξεων επιβατών κρουαζιέρας που

καταγράφεται στο 4ο τρίμηνο του 2019 καθώς και το γεγονός ότι, ότι όλα τα τρίμηνα
καταγράφουν αύξηση εσόδων, 77,1%, 9,1%, 10,4% και 31,5% αντίστοιχα.
Πλέον των παραπάνω, για τον υπολογισμό του συνολικού εσόδου από κρουαζιέρα,
θα πρέπει να προσμετρηθούν και οι δαπάνες των εταιρειών κρουαζιέρας που το
176
Δ.ΥΠ.Α.

2018 εκτιμήθηκαν σε €120 εκ. Συνεπώς με αντίστοιχη αναλογική αύξηση όπως τα

έσοδα που αποτυπώνονται στην Έρευνα Κρουαζιέρας της ΤτΕ, τα έσοδα αυτά
εκτιμώνται σε €138 εκ για το 2019
2.2.2.2.2. Εγχώριος τουρισμός-2019
Σύμφωνα με την «Έρευνα Διακοπών» της

ΕΛΣΤΑΤ για το 2019 η εγχώρια τουριστική
δαπάνη για ταξίδια με τουλάχιστον μία
διανυκτέρευση ήταν 1,599 δισ., όταν για το 2018
ήταν €1,715 δισ., δηλαδή μειωμένη κατά 6,8% σε
σύγκριση με το 2018. Αξίζει να σημειωθεί ότι το
2008 η αντίστοιχη δαπάνη ήταν €3,868 δισ. Δηλαδή, κατά την περίοδο 2008-2019
η δαπάνη του εγχώριου τουρισμού μειώθηκε κατά 58,7%.
177
Δ.ΥΠ.Α.

Για τα ταξίδια με τουλάχιστον μία (1) διανυκτέρευση την περίοδο 2018-2019

προκύπτει ότι:
• ο αριθμός των ταξιδιών μειώθηκε κατά 10,5% (από 5,5 εκ. ταξίδια το 2018 σε
4,9 εκ. ταξίδια το 2019)
• η συνολική δαπάνη μειώθηκε κατά 6,8% (από €1,7 δισ. το 2018 σε €1,6 δισ.
το 2019)
• οι διανυκτερεύσεις μειώθηκαν κατά 10,0% (από 59,6 εκ. το 2018 σε 53,7 εκ.
το 2019)
• η Μέση κατά Κεφαλή Δαπάνη (ΜΚΔ) αυξήθηκε κατά 4,2% (από €310 το
2018 σε €324 το 2019 που οφείλεται σε:
• αύξηση της Μέσης Δαπάνης ανά Διανυκτέρευση ( κατά 3,6% (από €29 το
2018 σε €30 το 2019 και
• αύξηση της Μέσης Διάρκειας Παραμονής (ΜΔΠ) (κατά 0,6% (από 10,8
διανυκτερεύσεις το 2018 σε 10,9 διανυκτερεύσεις το 2019
Τουρισμός και Επενδύσεις
1: Επενδύσεις στον ξενοδοχειακό κλάδο

Για την εκτίμηση των επενδύσεων που
πραγματοποιήθηκαν από τον ξενοδοχειακό
178
Δ.ΥΠ.Α.

κλάδο στην Ελλάδα τα έτη 2018 και 2019 λήφθηκαν υπόψιν
• για νέες κατασκευές ο αριθμός των νέων δωματίων που κατασκευάστηκαν,

σύμφωνα με το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) καθώς και
το Μέσο Εκτιμώμενο Κόστος Κατασκευής νέων δωματίων ανά κατηγορία αστεριού
βάσει στοιχείων αγοράς
• για ανακαινίσεις ο αριθμός δωματίων ανά κατηγορία στην λήξη του

προηγούμενου έτους βάσει ΜΗΤΕ, καθώς και το Μέσο Κόστος
Ανακαίνισης/Επισκευής υπαρχόντων δωματίων ανά κατηγορία αστεριού (βάσει
μελέτης ΞΕΕ «Εξελίξεις στα Βασικά Μεγέθη της Ελληνικής Ξενοδοχίας 2019 »)
Με βάση τα παραπάνω, το σύνολο των

επενδύσεων από τον ξενοδοχειακό κλάδο για
κατασκευή νέων και για ανακαίνιση / επισκευή
υπαρχόντων ξενοδοχειακών δωματίων τα έτη
2018 και 2019 εκτιμήθηκε σε περίπου €1,735
δισ. και 1,469 δισ. αντίστοιχα μείωση 15%.
Από τα ποσά αυτά ένα μέρος αφορά σε εισαγόμενα αγαθά και υπηρεσίες και το
υπόλοιπο σε υπηρεσίες και αγαθά εγχώριας προστιθέμενης αξίας
Λαμβάνοντας υπόψη την κατανομή αυτή, υπολογίζεται ότι η επένδυση του

ξενοδοχειακού κλάδου για τα έτη 2018 και 2019 καθαρή από εισαγωγές, ανέρχεται
σε περίπου €945 εκ και €784 εκ αντίστοιχα μείωση 17%.
179
Δ.ΥΠ.Α.

2: Επενδύσεις στους άλλους κλάδους του τουρισμού, πλην ξενοδοχείων

Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ (2012), τα έσοδα των καταλυμάτων, που δεν περιλαμβάνουν
μόνο ξενοδοχεία αλλά και ενοικιαζόμενα δωμάτια, βίλες κλπ., αντιπροσωπεύουν το
45,3% της τουριστικής δραστηριότητας.
Ελλείψει στοιχείων για τους άλλους κλάδους, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη ότι ο
ξενοδοχειακός κλάδος προσφέρει μόνο ένα μέρος των καταλυμάτων, μπορεί κανείς
180
Δ.ΥΠ.Α.

αναλογικά να εκτιμήσει το σύνολο της επένδυσης των άλλων κλάδων σε €2,095 δισ.
για το 2018 και €1,774 δισ.. για το 2019.
Αναγνωρίζοντας ότι, σε σχέση με τους άλλους

κλάδους που εξυπηρετούν τον τουρισμό, ο
ξενοδοχειακός κλάδος είναι συγκριτικά
μεγαλύτερης εντάσεως κεφαλαίου και
προκειμένου να είμαστε συντηρητικοί στις προβλέψεις μας, απομειώνουμε το ποσό
αυτό κατά το 1/3 και εκτιμούμε την συνολική δαπάνη των άλλων κλάδων σε €1,397
δισ. για το 2018 και €1,183 δισ. για το 2019 – μείωση -15%.
Συγκρινόμενοι με τον ξενοδοχειακό κλάδο, οι άλλοι κλάδοι έχουν επίσης χαμηλότερη

αναλογία εγχώριας δαπάνης στις επενδύσεις, λόγω του ότι επενδύουν περισσότερο
σε μηχανήματα και εξοπλισμό και λιγότερο σε κτίρια. Συντηρητικά η επενδυτική
δαπάνη σε εγχώρια προστιθέμενη αξία εκτιμάται στο 1/3 της συνολικής επένδυσης.
Συνεπώς η επένδυση των άλλων κλάδων με όρους εγχώριας προστιθέμενης αξίας

ανέρχεται σε €466 εκ. για το 2018 και €394 εκ. για το 2019 – μείωση -15%.
Επενδύσεις στον τουρισμό συνολικά
Βάσει των παραπάνω, το σύνολο της επενδυτικής δραστηριότητας του τουρισμού για
το 2018 ανέρχεται στα €3,830 δισ., εκ των οποίων €1,411 δισ. αφορούν σε δαπάνη
εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Τα αντίστοιχα μεγέθη για το 2019 είναι €3,244 δισ.
και € 1,178 δισ. παρουσιάζοντας μείωση -15% και -16% αντίστοιχα.
2.2.2.2.3. Τουρισμός και Απασχόληση για το 2019
181
Δ.ΥΠ.Α.

Ο τουρισμός, εκτός από την μεγάλη συμβολή

στην οικονομία της χώρας έχει μεγάλη συμβολή
και στην απασχόληση και, τα τελευταία χρόνια,
έχει συμβάλει σημαντικά στην μείωση της
ανεργίας.
Η πορεία αυτή συνεχίστηκε και το 2019. Συγκεκριμένα, η απασχόληση στα

τουριστικά επαγγέλματα υπηρεσιών καταλυμάτων και εστίασης αυξήθηκε κατά 6,7%,
το 1ο τρίμηνο έναντι 2,4% της συνολικής απασχόλησης κατά 5,3% έναντι 2,5% στο
2ο τρίμηνο, κατά 4,4% έναντι 2,0% στο 3ο τρίμηνο και κατά 6,2% έναντι 1,8% στο 4ο
τρίμηνο.
Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στο 1ο και το 4ο τρίμηνο του 2019 σημειώνονται
οι υψηλότερες ποσοστιαίες αυξήσεις που πιθανόν οφείλεται στην σημαντική
ανάπτυξη του τουρισμού city-break στην Αθήνα, που έχει μειωμένη εποχικότητα.
182
Δ.ΥΠ.Α.

Τα καταλύματα και η εστίαση

αντιπροσωπεύουν το 63,3% της τουριστικής
δαπάνης στην Ελλάδα. Με την υπόθεση
εργασίας ότι αντίστοιχη είναι και η συμβολή των
δύο αυτών κλάδων στην απασχόληση σε
δραστηριότητες που σχετίζονται με τον
τουρισμό, μπορούμε να συνάγουμε ότι το
σύνολο της απασχόλησης που δημιούργησε ο τουρισμός κατά την αιχμή (Q3) του
2019 εκτιμάται σε 678 χιλιάδες εργαζόμενους ή το 17,1% της συνολικής
απασχόλησης.
Αν συνυπολογισθούν, με πολλαπλασιαστή αντίστοιχο του ΑΕΠ (2,2 ή 2,65), τότε η

συνολική απασχόληση (άμεση και έμμεση) που δημιουργεί ο τουρισμός ανέρχεται
στο 37,6% έως 45,2% του συνόλου.
2.2.2.3. Ο Ελληνικός Τουρισμός το 2020
Ο τουρισμός το 2020 παρουσίασε μείωση εσόδων από το εξωτερικό κατά 77,0% ή -

€15,662 δισ. (περιλαμβάνονται τα έξοδα μετάβασης και οι εισπράξεις από
κρουαζιέρες).
Η μείωση της άμεσης συνεισφοράς του τουρισμού στην οικονομία της χώρας
εκτιμάται σε €15,8851 δισ. (ή κατά -72,3%, από €21,926 δισ. άμεσης συνεισφοράς
στην οικονομία το 2019 σε €6,075 δισ. το 2020 όταν η συνολική μείωση του ΑΕΠ το
2020 ήταν 17,924 δισ..(ή κατά 9,8% από €183,3 δισ. το 2019 σε €165,3 δισ. το 2020.
Παρά την μείωση των εσόδων από τον εισερχόμενο τουρισμό κατά 77% έναντι 11,9%
από τον εγχώριο τουρισμό, η τουριστική δραστηριότητα παρέμεινε κατά κύριο λόγο
εξαγωγική με το 77% των εσόδων του τουρισμού να προέρχονται από τον
εισερχόμενο τουρισμό (έναντι περισσότερο από 90% τις προηγούμενες χρονιές)
Η οικονομική συνεισφορά του αντιστοιχεί στο 3,7% του ΑΕΠ της χώρας ενώ αν
συνυπολογιστεί και η έμμεση συνεισφορά του, αντιστοιχεί μεταξύ 8,1% έως 9,7%.
183
Δ.ΥΠ.Α.

Από κάθε €1,0 τουριστικής δραστηριότητας, δημιουργείται επιπλέον €1,2 έως

€1,65 πρόσθετης οικονομικής δραστηριότητας. Ως αποτέλεσμα για κάθε €1,0
τουριστικού εσόδου, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά €2,2 έως €2,65 δηλαδή ο
τουρισμός είναι ένας κλάδος με μεγάλη διάχυση ωφελειών στην οικονομία.
Η οικονομία τριών νησιωτικών Περιφερειών (Ν Αιγαίο, Ιόνια Νησιά και Κρήτη)

εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό.
Συμβάλλει άμεσα στην αιχμή Q3 (το τρίτο τρίμηνο του χρόνου) στο 15,9% της
απασχόλησης και συνολικά (άμεσα και έμμεσα) μεταξύ 35% και 42,2% ενώ
αποτέλεσε και αποτελεί βασικό μοχλό μείωσης της ανεργίας.
Κάλυψε με τις ταξιδιωτικές εισπράξεις το 22% του ελλείμματος του ισοζυγίου

αγαθών. Οι εισπράξεις αυτές ισούνται με το 18,1% των εισπράξεων από τις
εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων που εξάγει η χώρα, εξαιρουμένων των
εισπράξεων από εξαγωγή πλοίων και καυσίμων.
Αν στις ταξιδιωτικές εισπράξεις συνυπολογισθούν και οι εισπράξεις από

αερομεταφορές και θαλάσσιες μεταφορές από τον εισερχόμενο τουρισμό, τότε
το σύνολο των ταξιδιωτικών εισπράξεων ισούται με το 20,6% των εισπράξεων
από τις εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων πλην πλοίων και καυσίμων.
Είναι προφανής από τα παραπάνω η

σπουδαιότητα του τουρισμού για την
ελληνική οικονομία ακόμα και κατά τη
διάρκεια της πανδημίας. Έτσι, σε σχέση με
το 2019, ο τουρισμός το 2020 έφερε τα
εξής αποτελέσματα:
• 2019: το 12,6% του ΑΕΠ και το 17,1% της απασχόλησης

• 2020: το 3,7% του ΑΕΠ και το 15,9% της απασχόλησης
184
Δ.ΥΠ.Α.

2.2.2.3.1.Εισερχόμενος Τουρισμός
Το 2020 η Ελλάδα:
• Υποδέχθηκε σχεδόν 7,4 εκατ. τουρίστες μόνιμους κατοίκους άλλων
χωρών («Μη Κάτοικοι»),
• Εισέπραξε σχεδόν 4,1 δισ. ευρώ
• Είχε μείωση αφίξεων κατά 76,5%
• Είχε μείωση εσόδων κατά 76,8%
Αφίξεις και Έσοδα Εισερχομένων Τουριστών 2020
185
Δ.ΥΠ.Α.

Αναφορικά με το μεταφορικό μέσο, η εικόνα

λόγω και της πανδημίας διαφοροποιήθηκε σε
σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, με τις
αεροπορικές αφίξεις να αυξάνουν το μερίδιο
τους στο 75% των αφίξεων ακολουθούμενες
από τις οδικές με 21% και τις θαλάσσιες με
4%. Το ποσοστό των τουριστών που επέλεξαν
το τρένο ως μέσο μεταφοράς για το ταξίδι τους στην Ελλάδα ήταν αμελητέο.
Η εποχικότητα των αφίξεων και των εσόδων διαταράχθηκε από τους

ταξιδιωτικούς περιορισμούς που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας και της
γενικευμένης αβεβαιότητας που επικρατούσε στην τουριστική βιομηχανία.
Συγκεκριμένα, από την έναρξη μέχρι την

λήξη της τουριστικής περιόδου (Απρίλιος -
Σεπτέμβριος) καταγράφηκε το 58,6% των
αφίξεων και το 69,9% των εσόδων, τα
χαμηλότερα μερίδια που έχουν καταγραφεί
από την έναρξη της Έρευνας Συνόρων.
Αυτό βέβαια, οφείλεται στην ισχνή, λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών και
της επιβολής lockdown, συνεισφορά του 2ου τριμήνου, μετά από ένα πολύ
«δυνατό» ξεκίνημα τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο.
Ειδικότερα, τα μερίδια των αφίξεων και των εσόδων ανά τρίμηνο έχουν ως εξής: Q1:
24,8% / 15,0% των αφίξεων / εσόδων ,
Q3: 53,8% / 67,8% των αφίξεων / εσόδων και
Q4: 16,6% / 15,1% των αφίξεων / εσόδων .
Στο 2ο τρίμηνο, (Q2) όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, τόσο οι αφίξεις όσο και τα έσοδα
ήταν σημαντικά μικρότερα, καταγράφοντας το 4,7% των αφίξεων και το 2,1% των
εσόδων.
186
Δ.ΥΠ.Α.

Το 2020, ο εισερχόμενος τουρισμός κατέγραψε τα χαμηλότερα μεγέθη από την

έναρξη της Έρευνας Συνόρων (2005), τόσο στις αφίξεις (7,4 εκατ., -76,5% σε σχέση
με το 2019) όσο και στα έσοδα (€4,1 δισ., -76,8%). Ο αριθμός των διανυκτερεύσεων
(των μη-κατοίκων) ανήλθε σε 64,1 εκατ. παρουσιάζοντας μείωση κατά -72,4% σε
σχέση με το 2019.
Η Μέση κατά Κεφαλήν Δαπάνη (ΜΚΔ) ανήλθε στα €555,2, εμφανίζοντας μείωση
κατά -1,6%, που οφείλεται στην μείωση της Δαπάνης ανά Διανυκτέρευση κατά -16,0%
(από €76,1 σε €63,9) ενώ αντίθετα η Μέση Διάρκεια Παραμονής σημείωσε αύξηση
κατά +17,1% (από 7,4 διανυκτερεύσεις σε 8,7 διανυκτερεύσεις).
187
Δ.ΥΠ.Α.

Βάσει της ακολουθούμενης μεθοδολογίας για την καταγραφή των εσόδων, αυτά δεν
περιλαμβάνουν το μέρος της δαπάνης του τουρίστα που παρέμεινε πρωτογενώς στο
εξωτερικό, π.χ. η αμοιβή και το κέρδος του Tour Operator, αλλά περιλαμβάνουν μόνο
το μέρος της δαπάνης του τουρίστα που καταναλώθηκε στην Ελλάδα, π.χ. το έσοδο
του ξενοδοχείου ή τη δαπάνη του τουρίστα στα καταστήματα.
Ομοίως, δεν περιλαμβάνουν ούτε τα

έσοδα από τις αερομεταφορές και τις
θαλάσσιες μεταφορές των εισερχόμενων
τουριστών για την μετάβασή τους στην
Ελλάδα, που καταγράφονται ξεχωριστά
και αθροίζονται με όλες τις άλλες
δαπάνες μεταφορών όπως π.χ. cargo,
στοιχεία από επιβάτες κρουαζιέρας. Τα πρόσθετα αυτά έσοδα, όπως και η εγχώρια
τουριστική δαπάνη, εξετάζονται αναλυτικά κατωτέρω.
Αφίξεις και Έσοδα από Κρουαζιέρα-2020
Τέλος, τα στοιχεία της Έρευνας Συνόρων

της ΤτΕ που παραθέσαμε δεν
περιλαμβάνουν ούτε τους επιβάτες
κρουαζιέρας, εκτός από αυτούς που
τελειώνουν την κρουαζιέρα τους στην Ελλάδα και αναχωρούν από κάποιο ελληνικό
αεροδρόμιο ή λιμάνι. Το ποσοστό των επιβατών αυτών είναι πολύ μικρό.
Προκειμένου, συνεπώς, να καταγραφεί και η κίνηση των επιβατών κρουαζιέρας και οι
εισπράξεις από αυτούς, η ΤτΕ εκπονεί και την Έρευνα Κρουαζιέρας. Σύμφωνα με τα
στοιχεία της έρευνας αυτής, το 2020 η Ελλάδα υποδέχθηκε σχεδόν 31 χιλ. τουρίστες
κρουαζιέρας, μειωμένους σε σύγκριση με το 2019 κατά 98,8% και εισέπραξε σχεδόν
8,9 εκατ. μειωμένα κατά 98,2%
188
Δ.ΥΠ.Α.

Λόγω των ταξιδιωτικών περιορισμών και

της επιβολής του lockdown δεν
καταγράφηκε καθόλου κίνηση κρουαζιέρας
στο 2ο τρίμηνο του 2020. Συγκεκριμένα, στο
1ο τρίμηνο κατεγράφη το 63,9% των
αφίξεων και το 28,2% των εσόδων
κρουαζιέρας, στο 3ο τρίμηνο το 10,4% των αφίξεων και το 26,0% των εσόδων ενώ
στο 4ο τρίμηνο το 25,7% των αφίξεων και το 45,8% των εσόδων.
Πλέον των παραπάνω, για τον υπολογισμό του συνολικού εσόδου από κρουαζιέρα,
θα πρέπει να προσμετρηθούν και οι δαπάνες των εταιρειών κρουαζιέρας που το
2019 εκτιμήθηκαν σε 138 εκατ.. Συνεπώς με αντίστοιχη αναλογική μείωση όπως τα
έσοδα που αποτυπώνονται στην Έρευνα Κρουαζιέρας της ΤτΕ, τα έσοδα αυτά
εκτιμώνται σε 2 εκατ. για το 2020.
2.2.2.3.2. Εγχώριος τουρισμός-2020
Σύμφωνα με την «Έρευνα Διακοπών» της

ΕΛΣΤΑΤ για το 2020 η εγχώρια τουριστική
δαπάνη για ταξίδια με τουλάχιστον μία
189
Δ.ΥΠ.Α.

διανυκτέρευση ανήλθε σε €1,409 δισ. όταν για το 2019 ήταν €1,599 δισ. δηλαδή
μειωμένη κατά 11,9% σε σύγκριση με το 2019 Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2008 η
αντίστοιχη δαπάνη ήταν 3,868 δισ. Δηλαδή, κατά την περίοδο 2008 2020 η
δαπάνη του εγχώριου τουρισμού μειώθηκε κατά 63,6%. Για τα ταξίδια με
τουλάχιστον 1 διανυκτέρευση την περίοδο 2019-2020 προκύπτει:
• ότι ο αριθμός των ταξιδιών μειώθηκε κατά 12,3% (από 4,9 εκατ. ταξίδια το
2019 σε 4,3 εκατ. ταξίδια το 2020).
• η συνολική δαπάνη μειώθηκε κατά 11,9% (από €1,6 δισ. το 2019 σε €1,4 δισ.
το 2020.
• οι διανυκτερεύσεις μειώθηκαν κατά 1,7% (από 53,7 εκατ. το 2019 σε 52,7

εκατ. το 2020.
• παρά την μείωση της Μέσης Δαπάνης ανά Διανυκτέρευση (κατά 10,3 % (από
€30 το 2019 σε €27 το 2020.
• Μέση κατά Κεφαλή Δαπάνη (αυξήθηκε οριακά κατά 0,5% (από €324 το 2019
σε €325 το 2020 λόγω της αύξησης της Μέσης Διάρκειας Παραμονής (κατά 12,1%
(από 10,9 διανυκτερεύσεις το 2019 σε 12,2 διανυκτερεύσεις το 2020.
2.2.2.3.3. Τουρισμός και Απασχόληση για το 2020
190
Δ.ΥΠ.Α.

Ο τουρισμός, εκτός από την μεγάλη συμβολή στην οικονομία της χώρας έχει μεγάλη
συμβολή και στην απασχόληση και, τα τελευταία χρόνια, έχει συμβάλει σημαντικά
στην μείωση της ανεργίας. Η θετική αυτή πορεία όμως διακόπηκε λόγω της
πανδημίας του κορονοϊού.
Συγκεκριμένα, η απασχόληση στα τουριστικά

επαγγέλματα υπηρεσιών καταλυμάτων και εστίασης
μειώθηκε κατά -20,4%, το 2ο τρίμηνο έναντι -2,8%
της συνολικής απασχόλησης, κατά -7,7% έναντι -1,1%
στο 3ο τρίμηνο και κατά -11,9% έναντι -0,6% στο 4ο
τρίμηνο. Στο 1ο τρίμηνο του 2020, κατεγράφη
αύξηση της απασχόλησης τόσο στα καταλύματα και την εστίαση (+2,1%) έναντι +1,0%
στο σύνολο της απασχόλησης. Αυτό συνέβη διότι το 1ο τρίμηνο του 2020 –προ
πανδημίας – υπήρξε σημαντική αύξηση της τουριστικής δραστηριότητας.
2.2.2.4. Τουρισμός και Τα Έμμεσα Οφέλη του Τουρισμού στο 2019-2020
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ (2012), κάθε € 1,0 που

δημιουργεί η τουριστική δραστηριότητα,
191
Δ.ΥΠ.Α.

δημιουργεί έμμεση και προκαλούμενη πρόσθετη οικονομική δραστηριότητα € 1,2 και

άρα, συνολικά δημιουργεί € 2,2 ΑΕΠ. Δηλαδή, ο πολλαπλασιαστής της τουριστικής
δραστηριότητας ανέρχεται σε 2,2.
Στον πίνακα απεικονίζονται οι πολλαπλασιαστές των επιμέρους κλάδων της

ελληνικής οικονομίας σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΚΕΠΕ (2014), καθώς και η
ποσοστιαία συμβολή του κάθε υποκλάδου στην ελληνική τουριστική δραστηριότητα
σύμφωνα με την μελέτη του ΙΟΒΕ (2012).
Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα, ο προκύπτων πολλαπλασιαστής του τουρισμού

για την ελληνική τουριστική οικονομία ανέρχεται σε 2,65 που σημαίνει πως για κάθε
€1,0 από την τουριστική δραστηριότητα, δημιουργείται έμμεση και προκαλούμενη
πρόσθετη οικονομική δραστηριότητα €1,65 και άρα, συνολικά, το ΑΕΠ αυξάνει κατά
€2,65. Συνεπώς ο πολλαπλασιαστής της τουριστικής δραστηριότητας κυμαίνεται
μεταξύ 2,2 και 2,65.
192
Δ.ΥΠ.Α.

2.2.3. Η παγκόσμια τουριστική αγορά και η θέση της Ελλάδας στις τουριστικές
προτιμήσεις
2.2.3.1. Παγκόσμιος τουρισμός – Τουρισμός στην Ευρώπη – Τουρισμός στην

Νότια Ευρώπη, 2014 – 2018 (πηγή: ΙΝΣΕΤΕ)
Ο Παγκόσμιος τουρισμός από το 2014 έως το 2018

συνέχισε την αυξητική του τάση, φθάνοντας το 2018
τα 1.407 εκατ. αφίξεις, αυξημένες κατά +23,6% σε
σύγκριση με το 2014 (+269 εκατ. αφίξεις). Ο
μεγαλύτερος όγκος αφίξεων για όλη την περίοδο αναφοράς καταγράφεται σε
προορισμούς στην Ευρώπη και ακολούθως στην Ασία και τον Ειρηνικό και στην
Αμερική. Οι περιοχές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής εμφανίζουν μικρά μερίδια
που δεν ξεπερνούν το 5,0% για όλα τα εξεταζόμενα έτη
Το 2018 οι αφίξεις:
• στην Ευρώπη αντιπροσώπευαν το 50,9% (716 εκατ., +24,3% σε σύγκριση
με το 2014, 576 εκατ.) των συνολικών αφίξεων,
193
Δ.ΥΠ.Α.

• στην Ασία και τον Ειρηνικό το 24,7% (348 εκατ., +29,0% σε σύγκριση με το
2014, 270 εκατ.),
• στην Αμερική το 15,3% (216 εκατ., +18,6% σε σύγκριση με το 2014, 182
εκατ.),
• στην Αφρική το 4,9% (68 εκατ., +24,4% σε σύγκριση με το 2014, 55 εκατ.)
και
• στην Μέση Ανατολή το 4,2% (59 εκατ., +6,3% σε σύγκριση με το 2014, 56
εκατ.).
Συμπερασματικά, αν και οι διεθνείς αφίξεις αυξήθηκαν σε όλες τις Ηπείρους, λόγω

των διαφορετικών ρυθμών μεταβολής την περίοδο 2014-2018, η Ευρώπη, η Ασία και
ο Ειρηνικός και (οριακά) η Αφρική παρουσίασαν αύξηση στα μερίδια τους στον
Παγκόσμιο τουρισμό ενώ αντίθετα η Μέση Ανατολή και η Αμερική μείωση.
Ο Τουρισμός στην Ευρώπη, 2014 – 2018
Ο μεγαλύτερος όγκος αφίξεων για όλη την

περίοδο αναφοράς καταγράφεται σε
προορισμούς στην Νότια Ευρώπη και
ακολούθως στην Δυτική, την Κεντρική/Ανατολική
και την Βόρεια Ευρώπη.
Το 2018 οι αφίξεις:
• στην Δυτική Ευρώπη το 28,0% (200 εκατ., +14,2% σε σύγκριση με το 2014,
175 εκατ.),
• στην Κεντρική/Ανατολική Ευρώπη το 20,7% (149 εκατ., +28,8% σε
σύγκριση με το 2014, 115 εκατ.) και
• στην Βόρεια Ευρώπη το 11,0% (79 εκατ., +11,2% σε σύγκριση με το 2014,
71 εκατ.).
194
Δ.ΥΠ.Α.

• στην Νότια Ευρώπη αντιπροσώπευαν το 40,3% (289 εκατ., +34,5% σε
σύγκριση με το 2014, 215 εκατ.) των συνολικών αφίξεων,
Συγκεκριμένα, στη Νότια Ευρώπη οι αφίξεις το 2018:

• στην Ισπανία, αντιπροσώπευαν το 28,7%
(83 εκατ., +27,6% σε σύγκριση με το 2014, 65 εκατ.)
των συνολικών αφίξεων στην Νότια Ευρώπη,
• στην Ιταλία το 21,3% (62 εκατ., +26,2% σε
σύγκριση με το 2014 49 εκατ.),
• στην Τουρκία το 15,9% (46 εκατ., +15,1% σε
• στην Ελλάδα το 10,4% (30 εκατ., +36,8% σε
• στην Πορτογαλία το 7,9% (23 εκατ., +145,2%
σε σύγκριση με το 2014 9 εκατ.) και
• στην Κροατία το 5,7% (17 εκατ., +43,1% σε
σύγκριση με το 2014 12 εκατ.)
Βλέπουμε πως όλοι προορισμοί στην Νότια

Ευρώπη σημείωσαν την περίοδο 2014 – 2018 αύξηση του εισερχόμενου τουρισμού
τους. Ο μεγαλύτερος αριθμός τουριστών σε όλη την περίοδο αναφοράς καταγράφεται
στην Ισπανία και ακολούθως στην Ιταλία, την Τουρκία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία
και την Κροατία.
2.2.3.2. Τάσεις και προτιμήσεις των τουριστών παγκοσμίως και η θέση της
2.2.3.2.1. Η έρευνα Royal Elcano Institute και Turespaña
Σε έρευνα που διεξήγαγε το Royal Elcano Institute και η Turespaña της Ισπανίας, τον
Σεπτέμβριο 2020 σε 29 χώρες και 33 αγορές εντός και εκτός της Ευρώπης, με
συνολικό δείγμα 17.300 ατόμων εστιασμένο σε ταξιδιώτες και δυνητικούς ταξιδιώτες
προς Ευρώπη4-(πηγή: ΙΝΣΕΤΕ), προέκυψε ότι η Ελλάδα:
195
Δ.ΥΠ.Α.

κατατάσσεται στην 7η θέση επισκεψιμότητας παγκοσμίως, μετά από πολύ μεγάλες

χώρες και οικονομικές δυνάμεις (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ηνωμένο
Βασίλειο, ΗΠΑ). Στις Ευρωπαϊκές Αγορές - επισκέπτες από ευρωπαϊκές χώρες - η
Ελλάδα κατατάσσεται στην 6η θέση (μπροστά από τις ΗΠΑ), ενώ στις Μη
Ευρωπαϊκές, καταλαμβάνει την 10η θέση, ακολουθώντας εκτός από τις
προαναφερθείσες χώρες και ασιατικούς προορισμούς (Ταϊλάνδη, Ιαπωνία) καθώς και
το Μεξικό.
Αναφορικά με το ποια χώρα θα επιθυμούσαν να επισκεφθούν στο αμέσως επόμενο

ταξίδι τους, η Ελλάδα βρίσκεται πρώτη στην προτίμηση των ερωτηθέντων από τις
Ευρωπαϊκές Αγορές, με μικρή διαφορά από την Ιταλία, ενώ η Ισπανία έρχεται τρίτη.
Στις Μη Ευρωπαϊκές Αγορές, η Ελλάδα βρίσκεται στην 5η θέση (μετά από την
Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο). Συνολικά, οι 4 προτιμότεροι
προορισμοί ήταν η Ιταλία, η Ισπανία, η Ελλάδα και η Γαλλία, με συνολικές αναφορές
πάνω από 10% σε κάθε αγορά (με εξαίρεση την Γαλλία στις Ευρωπαϊκές Αγορές).
Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ότι η Ελλάδα

αποτελεί μια παγκόσμια τουριστική δύναμη και
ότι ο τουρισμός αποτελεί ένα στρατηγικής
σημασίας και παγκόσμιας εμβέλειας
ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της χώρας.
Επιβεβαιώνουν, επίσης, το γεγονός ότι οι
κύριοι ανταγωνιστές της χώρας μας είναι πολύ περισσότερο οι ανεπτυγμένες αγορές
της Μεσογειακής Ευρώπης και λιγότερο οι αγορές της Ανατολικής και Νότιας
Μεσογείου, όπως έχει τονισθεί σε παλαιότερη έρευνα του ΙΝΣΕΤΕ.
Αναφορικά με τους τύπους των προτιμώμενων ταξιδιών και δραστηριοτήτων

ευρύτερα:
• Τα ταξίδια αναψυχής, σύντομα ή μεγάλης διάρκειας, χωρίς κάποιον

επιμέρους σκοπό (πολιτιστικό ενδιαφέρον, wellness, αθλητισμό), αποτελούν τις
πλέον δημοφιλείς μορφές ταξιδιού. Τα ταξίδια αυτά είναι συνυφασμένα με:
• τον Ήλιο και τη Θάλασσα,
196
Δ.ΥΠ.Α.

• την εξερεύνηση των πόλεων αλλά και της φύσης,

• τη γαστρονομία και
• το shopping, συμβάλλοντας στις εγχώριες οικονομίες.
Το ενδιαφέρον για την εξερεύνηση πόλεων αλλά και της φύσης, τη

γαστρονομία και το shopping οδηγούν στη
συμβολή του τουρισμού στις εγχώριες οικονομίες,
ακόμα και αν είναι απαραίτητη κάποια ενδεχομένη
μετακίνηση σε χωριό ή στη φύση.
Στις Ευρωπαϊκές αγορές:
αν και παρατηρούνται κάποιες διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών, συνολικά η

εικόνα είναι παρόμοια ως προς την προτίμηση για προϊόντα αναψυχής με τις
πρώτες θέσεις να καταλαμβάνονται από την Επίσκεψη σε πόλεις και την
Χαλάρωση στην ακτή – στην παραλία κοντά στη θάλασσα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις δυνατότητες ανάπτυξης τουρισμού στην ηπειρωτική

Ελλάδα παρουσιάζει η πολύ υψηλή προτίμηση για επίσκεψη σε μικρές πόλεις /
χωριά, ιδιαίτερα για ορισμένες από τις βασικές αγορές, καθώς και η σημασία της
γαστρονομίας για το σύνολο της χώρας.
Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι αν και τα ταξίδια -είτε σύντομα είτε μεγάλης διάρκειας-
με πολιτιστικό περιεχόμενο
αποτελούν μικρό ποσοστό του
συνόλου, η επίσκεψη σε μουσεία
και η γνωριμία με άλλους
πολιτισμούς αποτελούν
σημαντικές δραστηριότητες κατά τη
διάρκεια των ταξιδιών. Αυτό
υποδηλώνει ότι οι ταξιδιώτες
ενδιαφέρονται για ένα
πολυδιάστατο προϊόν / μια πολυδιάστατη εμπειρία ακόμα και αν ο βασικός
197
Δ.ΥΠ.Α.

στόχος του ταξιδιού τους είναι η αναψυχή είτε με ‘Ήλιο και Θάλασσα’ είτε με City
Break.
Στις Μη Ευρωπαϊκές αγορές:
Η σημαντικότερη διαφοροποίηση σε σχέση με τις Ευρωπαϊκές είναι το αυξημένο

ενδιαφέρον για επίσκεψη σε χώρους στη φύση, ιδιαίτερα στις ασιατικές αγορές,
καθώς και το αυξημένο ενδιαφέρον για μουσεία, μνημεία και άλλες πολιτιστικές
Δημογραφικές Παράμετροι:
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών, ανάλογα με τα
δημογραφικά χαρακτηριστικά τους:
Αναφορικά με το φύλο, παρατηρείται μια σημαντική προτίμηση από γυναίκες σε

σύντομα ταξίδια αναψυχής, συνδυάζοντας συχνά υπηρεσίες wellness.
Επιπρόσθετα, το ενδιαφέρον για μουσεία και μνημεία είναι εντονότερο στις γυναίκες.
Αντίθετα, σύντομα ταξίδια για σπουδές ή δουλειά και σύντομα ταξίδια

αναψυχής που συνδυάζουν αθλητισμό και δραστηριότητες, φαίνεται να
προτιμώνται από άνδρες.
Η πιο συχνά εμφανιζόμενη ηλικιακή ομάδα σε όλους τους τύπους ταξιδιών

είναι η 31-40 ετών, με εξαίρεση τα ταξίδια μεγάλης διάρκειας με πολιτιστικό
περιεχόμενο όπου την πρώτη θέση καταλαμβάνει η ηλικιακή ομάδα 57-65,
ακολουθούμενη από την ηλικιακή ομάδα 31-40.
Ως προς το μορφωτικό επίπεδο, η πιο συχνά εμφανιζόμενη κατηγορία σε όλους

τους τύπους ταξιδιών, είναι οι Απόφοιτοι Πανεπιστημίου ενώ, ανάλογα με τον
198
Δ.ΥΠ.Α.

τύπο ταξιδιού, σημαντική παρουσία έχουν οι κάτοχοι μεταπτυχιακών σπουδών και οι

έχοντες επαγγελματική κατάρτιση καθώς και Απολυτήριο.
Αναφορικά με την επαγγελματική κατάσταση, αυτοί που ταξιδεύουν είναι κατά

κύριο λόγο οι εργαζόμενοι, ενώ σημαντική ομάδα ταξιδιωτών αποτελούν και οι
συνταξιούχοι με αρκετά μεγάλο μερίδιο σε ταξίδια μεγάλης διάρκειας.
2.2.3.2.2. Η διαδικτυακή έρευνας της η Censuswide για λογαριασμό του ΙΝΣΕΤΕ
Παρουσιάζονται τα συμπεράσματα για τις προτιμήσεις των τουριστών της

διαδικτυακής έρευνας που διενήργησε η Censuswide για λογαριασμό του ΙΝΣΕΤΕ σε
άτομα ηλικίας 17 ετών και άνω, το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου 2021.
Γενικές διαπιστώσεις
Αν και η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων έχει πρόθεση να ταξιδέψει στο

εξωτερικό τους επόμενους 12 μήνες, ένα σημαντικό μέρος – που ποικίλει από 1
στους 7 στην Αυστρία και την Ελβετία έως 1 στους 4 στο Ηνωμένο Βασίλειο – θα
παραμείνει εντός της χώρας του.
Εξετάζοντας αυτούς που δηλώνουν πρόθεση να ταξιδέψουν στο εξωτερικό:
- το προϊόν Ήλιος και Θάλασσα είναι το δημοφιλέστερο στις περισσότερες αγορές,

ακολουθούμενο από τον Τουρισμό Πόλης (City Break). Στην Ιταλία και τις ΗΠΑ
ισχύει το αντίθετο.
- η Ισπανία βρίσκεται στην 1η θέση των 5 από τις 8 υπό ανάλυση χώρες (Ην.
Βασίλειο, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ολλανδία).
- επιβεβαιώνεται το ισχυρό brand του ελληνικού τουρισμού αφού η Ελλάδα

(όπως και οι πολύ μεγαλύτερες χώρες και οικονομίες Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία,
199
Δ.ΥΠ.Α.

Γερμανία και Ην.Βασίλειο) βρίσκεται στο top-10 ευρωπαϊκών προορισμών όλων των
υπό εξέταση αγορών. Η καλύτερη θέση της Ελλάδας ως προορισμός είναι η 2η
στην ιταλική αγορά, ενώ είναι 3η στις αγορές του Ην. Βασιλείου, Γερμανίας και
Γαλλίας και 5η στης Αυστρίας.
- για όλες τις αγορές, το υψηλότερο ποσοστό που συγκεντρώνει ο πιο δημοφιλής
προορισμός είναι 12% (η Ισπανία στην αγορά της Ολλανδίας) και το χαμηλότερο
είναι 7% (η Ισπανία στην αγορά του Ην. Βασιλείου). Δηλαδή υπάρχει σημαντική
διασπορά ως προς τους επιθυμητούς προορισμούς.
- σημαντικές διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται στις επιμέρους αγορές αναφορικά με

το μήνα αναχώρησης του επόμενου ταξιδιού τους. Οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί,
οι Αυστριακοί και οι Ολλανδοί δίνουν προτεραιότητα στις θερινές διακοπές (με αιχμή
τον Αύγουστο για τους τρεις πρώτους και τον Ιούλιο για τους άλλους δύο) ενώ οι
Βρετανοί, οι Ελβετοί και οι Αμερικανοί στους επόμενους μήνες μέχρι τον Μάρτιο με
αιχμή τον Νοέμβριο οι Βρετανοί, τον Δεκέμβριο οι Ελβετοί και τον Ιανουάριο και τον
Μάρτιο οι Αμερικανοί.
- το κόστος του ταξιδιού, αποτελεί και πάλι τον κύριο παράγοντα επηρεασμού του
ταξιδιού, για τις αγορές της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Ελβετίας.
Αντίθετα για τις αγορές του Ην. Βασιλείου, της Ιταλίας, της Ολλανδίας και των ΗΠΑ,
πρωταρχικό ρόλο παίζουν οι παράγοντες που σχετίζονται άμεσα με την πανδημία
(ταξιδιωτικοί περιορισμοί / καραντίνα και επιδημιολογική κατάσταση στον προορισμό).
Σε όλες τις χώρες είναι μηδενικό ή ελάχιστο (<4%) το ποσοστό αυτών που δεν
υπάρχει τίποτα που θα επηρεάσει τα ταξιδιωτικά του σχέδια.
- σημαντικές διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται στις επιμέρους αγορές αναφορικά με

τη μέση διάρκεια παραμονής. Όμως τα ταξίδια περιορισμένης διάρκειας, 3 έως 7
διανυκτερεύσεων, αποτελούν την συχνότερη επιλογή. Γερμανία, Γαλλία και
Ολλανδία παρουσιάζουν την σχετικά μεγαλύτερη συχνότητα σε ταξίδια με
περισσότερες από 10 διανυκτερεύσεις.
Διαπιστώσεις αναφορικά με διεθνή ταξίδια για Ήλιο και Θάλασσα
200
Δ.ΥΠ.Α.

Εξετάζοντας τις προτιμήσεις όσων δήλωσαν πως προτίθενται να ταξιδέψουν στο

εξωτερικό για Ήλιο και Θάλασσα:
- παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις στις επιμέρους αγορές αναφορικά με

το μήνα αναχώρησης του επόμενου ταξιδιού τους. Προτεραιότητα για διακοπές για
Ήλιο και Θάλασσα το καλοκαίρι του 2022 έχουν οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί, οι
Αυστριακοί, οι Ελβετοί και οι Ολλανδοί ενώ οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί έχουν
προτεραιότητα τους επόμενους μήνες μέχρι τον Μάρτιο. Το μεγαλύτερο ποσοστό
αναποφάσιστων ως προς τον χρόνο πραγματοποίησης του ταξιδιού είναι στην
Ολλανδία (9%) και το μικρότερο (0%) στις ΗΠΑ.
- μήνας αιχμής για Γερμανούς, Αυστριακούς, Ελβετούς και Ολλανδούς είναι ο

Ιούλιος, με 18%, 25%, 17% και 20% αντίστοιχα των προτιμήσεων, ενώ μήνας αιχμής
για τους Βρετανούς είναι ο Νοέμβριος με 13% και για τους Αμερικανούς ο Οκτώβριος
με 19%.
- Αν και παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις στις επιμέρους αγορές

αναφορικά με τη μέση διάρκεια παραμονής, τα ταξίδια 3 έως 7 διανυκτερεύσεων
αποτελούν την συχνότερη επιλογή σε όλες τις αγορές. Από την άλλη πλευρά,
Γερμανία, Γαλλία και Ολλανδία παρουσιάζουν αρκετά μεγάλη συχνότητα (31%, 32%,
30% αντίστοιχα) για ταξίδια με περισσότερες από 10 διανυκτερεύσεις. Ακολουθούν
Ελβετία, Αυστρία και Ιταλία με 22%, 21% και 14%. Όπως είδαμε παραπάνω και οι έξι
αυτές χώρες προτιμούν τις θερινές διακοπές. Το ποσοστό των Βρετανών που θα
κάνουν τουλάχιστον 10 ημέρες διακοπές είναι 13% και των Αμερικανών μόλις 3% - οι
δύο αυτές αγορές επιλέγουν να κάνουν διακοπές τους επόμενους μήνες μέχρι τον
Μάρτιο.
- Κυρίαρχη επιλογή διαμονής αποτελούν τα ξενοδοχεία των 4 ή 5 αστέρων για

την Γερμανία, την Γαλλία την Ιταλία, την
Αυστρία, την Ελβετία και την Ολλανδία,
ενώ για το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ η
πρώτη επιλογή είναι τα ξενοδοχείο 3
αστέρων και ο ξενώνας/ξενοδοχεία 1 ή 2
201
Δ.ΥΠ.Α.

αστέρων αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα για Βρετανία και ΗΠΑ, σε αντιδιαστολή με

άλλα στοιχεία που δείχνουν ότι ταξιδιώτες από τις δύο αυτές χώρες στην Ελλάδα
προτιμούν τα ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων, υποδηλώνουν ότι η Ελλάδα έλκει την
ακριβή πελατεία από τις χώρες αυτές.
- Πολύ ισχυρή επιλογή σε όλες τις αγορές είναι η

βραχυπρόθεσμη μίσθωση που κυμαίνεται από
17% στην Ολλανδία έως 36% στις ΗΠΑ ενώ
μεταξύ 13% (Ιταλία) και 20% (ΗΠΑ) δηλώνει
προτίμηση για διαμονή (και) σε συγγενείς και
φίλους.
- Οι διακοπές Ήλιου και Θάλασσας δεν είναι μονοθεματικές αλλά, αντίθετα, oι

ταξιδιώτες επιζητούν -με μεγάλη συχνότητα που κατά περίπτωση υπερβαίνει και το
50%- ποικιλία δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει από επίσκεψη στην πόλη και
πολιτιστικές δραστηριότητες έως εκδρομές και συναυλίες ή θεατρικές παραστάσεις.
Το ενδιαφέρον για ποικιλία δραστηριοτήτων φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αυξημένο σε
Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία και Ολλανδία και σε μικρότερο βαθμό σε Ελβετία,
Ην. Βασίλειο και ΗΠΑ. Δηλαδή ένας επιτυχημένος προορισμός Ήλιου και Θάλασσας
πρέπει να ικανοποιεί ένα ευρύ φάσμα επιθυμιών και να μην περιορίζεται μόνο στην
παραλία και την θάλασσα.
Διαπιστώσεις αναφορικά με διεθνή ταξίδια για Τουρισμό Πόλης (City Break)
Εξετάζοντας τις προτιμήσεις όσων δήλωσαν πως προτίθενται να ταξιδέψουν στο

εξωτερικό για Τουρισμό Πόλης:
- παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις στις επιμέρους αγορές αναφορικά με

το μήνα αναχώρησης με την πλειοψηφία
των Βρετανών, των Γάλλων και των
Αμερικανών έχουν πρόθεση να το
202
Δ.ΥΠ.Α.

πραγματοποιήσουν το επόμενο εξάμηνο έως και τον Φεβρουάριο, ενώ η πλειοψηφία

των Γερμανών, των Ιταλών, των Αυστριακών, των Ελβετών και των Ολλανδών έχουν
προτεραιότητα από τον Μάρτιο και μετά. Το μεγαλύτερο ποσοστό αναποφάσιστων
ως προς τον χρόνο πραγματοποίησης του ταξιδιού είναι στην Ολλανδία (16%) και το
μικρότερο (0%) στις ΗΠΑ.
- Σημαντικές διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται στις επιμέρους αγορές αναφορικά με

τη μέση διάρκεια παραμονής με τα ταξίδια
3 έως 7 διανυκτερεύσεων να αποτελούν την
συχνότερη επιλογή. Γαλλία και Ιταλία
παρουσιάζουν την σχετικά μεγαλύτερη
συχνότητα σε ταξίδια με περισσότερες από
10 διανυκτερεύσεις με 13% η κάθε μια. Σε
καμία άλλη αγορά το ποσοστό αυτό δεν υπερβαίνει το 7%.
- Αναφορικά με το προτιμώμενο κατάλυμα Τουρισμού Πόλης

• αποτελούν κυρίαρχη επιλογή διαμονής για διακοπές τα ξενοδοχεία των 4 ή 5
αστέρων για το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστρία και την Ολλανδία, ενώ …
• για την Γερμανία και την Ελβετία εξ ίσου δημοφιλή είναι και τα ξενοδοχεία 3
αστέρων.
• Αντίθετα για την Γαλλία και την Ιταλία δημοφιλέστερα είναι τα ξενοδοχεία 3
αστέρων.
• για τις ΗΠΑ η πρώτη επιλογή είναι ο ξενώνας και τα ξενοδοχεία 1 ή 2
αστέρων. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τα περισσότερα ταξίδια από ΗΠΑ είναι
πολύ μικρής διάρκειας (53% έως τέσσερεις διανυκτερεύσεις) και άρα -κατά πάσα
πιθανότητα- προς κοντινές χώρες όπου η δαπάνη θα είναι πολύ μικρότερη σε σχέση
με ένα υπερατλαντικό ταξίδι διακοπών προς την Ελλάδα ή άλλο ευρωπαϊκό
προορισμό όπου συνήθως καταλύουν σε ακριβότερα καταλύματα.
• o Η βραχυπρόθεσμη μίσθωση είναι πολύ ισχυρή σε όλες τις αγορές –
ενδιαφέρει από 1 στους 4 στην Ολλανδία έως 2 στους 5 στις ΗΠΑ.
• o Αμελητέο είναι το ποσοστό όσων δεν έχουν προτίμηση - έως 3% μέγιστο
- Οι ταξιδιώτες επιζητούν με μεγάλη συχνότητα μια μεγάλη ποικιλία
203
Δ.ΥΠ.Α.

δραστηριοτήτων μέσα στην πόλη (πχ περίπατο, εστίαση, ψώνια) ή εκτός αυτής
(πχ εκδρομή, αθλητικές δραστηριότητες). Κατά περίπτωση η επιθυμία υπερβαίνει και
το 50% ενώ, για όλες τις αγορές και όλες τις δραστηριότητες, το ποσοστό αυτών που
επιθυμούν να συμμετάσχουν σε κάποια δραστηριότητα υπερβαίνει το 10%. Δηλαδή
ένας επιτυχημένος προορισμός city break πρέπει να ικανοποιεί ένα ευρύ φάσμα
επιθυμιών.
- Οι αγορές της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Αυστρίας και της Ολλανδίας
παρουσιάζουν παρόμοια συνολική εικόνα ως
προς την προτίμηση για τα προϊόντα
αναψυχής σε ταξίδι τουρισμού πόλης, και
ιδιαίτερα αυξημένο ενδιαφέρον για περίπατο
στην πόλη, επίσκεψη σε αξιοθέατα, ψώνια
και έξοδο σε εστιατόριο. Μικρότερο -αλλά όχι
μικρό- ενδιαφέρον για ποικιλία
δραστηριοτήτων και από τις αγορές του Ην.
Βασίλειο, της Ελβετίας και των ΗΠΑ.
2.2.3.3. Το προφίλ του Ημεδαπού τουρίστα
Διευκρινίζεται ότι:
- ως Ημεδαπός ορίζεται κάθε φυσικό πρόσωπο, ανεξάρτητα από ιθαγένεια, που
κατοικεί ή προτίθεται να κατοικήσει για τουλάχιστον ένα έτος στην Ελλάδα.
- ως ταξίδι ορίζεται η επίσκεψη με μία τουλάχιστον διανυκτέρευση, με αφετηρία τον
τόπο συνήθους κατοικίας του ταξιδιώτη, σε κύριο προορισμό εκτός του συνήθους
περιβάλλοντός του, για χρονικό διάστημα μικρότερο από ένα έτος, για οποιονδήποτε
κύριο σκοπό, συμπεριλαμβανομένων της επιχειρηματικής δραστηριότητας, της
ανάπαυσης ή άλλου προσωπικού λόγου, με εξαίρεση την απασχόληση από οντότητα
εγκατεστημένη στον τόπο της επίσκεψης. (πηγή: ΙΝΣΕΤΕ 2019)
204
Δ.ΥΠ.Α.

Μερικά Συμπεράσματα
• Το 2019 πραγματοποιήθηκαν 4,9 εκατ. προσωπικά ταξίδια εσωτερικού και

δαπανήθηκαν σε ταξίδια που πραγματοποιήθηκαν στο εσωτερικό 1,6 δισ. €.
• Η μέση δαπάνη ανά ταξίδι το 2019 ανέρχεται σε 324 €
• Τα περισσότερα ταξίδια εσωτερικού το 2019 πραγματοποιήθηκαν με
χερσαία μέσα μεταφοράς (3,6 εκατ. ταξίδια). Ακολούθησαν τα ταξίδια με θαλάσσια
μέσα (1,0 εκατ. ταξίδια) ενώ μόλις 272 χιλ. ταξίδια πραγματοποιήθηκαν με
αεροπλάνο.
• Η πλειονότητα των ταξιδιών που πραγματοποιήθηκε με χερσαία μέσα ήταν με
ιδιωτικό ή ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο (88%).
• Το 2019, το 60% των ταξιδιών εσωτερικού με διαμονή πραγματοποιήθηκε σε
μη ενοικιαζόμενα καταλύματα και το 39% σε ενοικιαζόμενα καταλύματα.
• Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση που παρατηρείται την περίοδο 2017 -2019 στο
μερίδιο των ενοικιαζόμενων δωματίων και κατοικιών. Η αύξηση αυτή εκτιμάται ότι
οφείλεται στην ανάπτυξη της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων.
• Ο κύριος όγκος των ταξιδιών συγκεντρώνεται τους καλοκαιρινούς
μήνες. Το 2019, πάνω από 60% των ταξιδιών πραγματοποιήθηκαν τον Ιούλιο και
τον Αύγουστο ενώ συμπεριλαμβανομένου και του Ιουνίου το ποσοστό ανέρχεται
σχεδόν σε 80%.
205
Δ.ΥΠ.Α.

• Το 2019, 848 εκατ. € (53% του συνόλου) δαπανήθηκαν από τις γυναίκες και
751 εκατ. € (47%) δαπανήθηκαν από τους άντρες. Η ποσοστιαία κατανομή
παραμένει σταθερή την τελευταία 5ετία.
• 1,1 δισ. €. ή το 70% των δαπανών προήλθαν από τις ηλικιακές ομάδες
25-44 και 45-64. Την πενταετία 2015-2019 αυξήθηκε το μερίδιο δαπανών των άνω
των 65 19% με ενδιάμεση αιχμή το 21% το 2018. Αντίστοιχα μειώθηκε το μερίδιο της
ηλικιακής ομάδας 25-44 από 37% σε 35% (34% το 2018 και το 2017).
• 563 εκατ. € ή το 35% των δαπανών πραγματοποιήθηκε σε ταξίδια διάρκειας
4-7 διανυκτερεύσεων και το 20% των δαπανών ή 326 εκατ. € σε ταξίδια διάρκειας
8-14 διανυκτερεύσεων.
• Την τελευταία πενταετία, με εξαίρεση το 2017, παρατηρείται αύξηση της
μέσης δαπάνης ανά διανυκτέρευση ανεξάρτητα από την διάρκεια των ταξιδιών. Το
2019, η μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση των ταξιδιών με 1 έως 3 διανυκτερεύσεις
ήταν 75 €, με 4 έως 7 διανυκτερεύσεις ήταν 59 €, με 8 έως 14 διανυκτερεύσεις ήταν
37 €, με 15 έως 28 διανυκτερεύσεις ήταν 21 € και με 29 ή περισσότερες
διανυκτερεύσεις ήταν 12 €. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερη η διάρκεια του ταξιδιού, τόσο
μικρότερη η μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση.
• Το 51,8% ή 836 εκατ. € δαπανήθηκαν είτε σε ιδιόκτητες εξοχικές κατοικίες
(26,2%/419 εκατ. €) είτε σε καταλύματα που παρέχονται δωρεάν από συγγενείς και
φίλους (25,6%/410 εκατ. €). Σε ξενοδοχεία και παρόμοια καταλύματα δαπανήθηκαν
417 εκατ. € / 26,1% και στα ενοικιαζόμενα δωμάτια και κατοικίες και άλλα
ενοικιαζόμενα καταλύματα δαπανήθηκαν 321 εκατ. € / 20,1%. Μεταξύ 2017 και 2019
παρατηρείται σημαντική αύξηση της δαπάνης για διακοπές στα ενοικιαζόμενα
δωμάτια και κατοικίες και άλλα ενοικιαζόμενα καταλύματα, που πιθανόν οφείλεται
στην ανάπτυξη της αγοράς βραχυχρόνιων μισθώσεων.
• Τέλος, το 2019 το 49,2% των Ελλήνων αδυνατούσε να πραγματοποιήσει
μια εβδομάδα διακοπών μακριά από το σπίτι. Το ποσοστό είναι παρόμοιο με το
αντίστοιχο του 2013, μετά από μια επιδείνωση την περίοδο 2015 – 2016.
• Η κύρια αιτία αδυναμίας πραγματοποίησης διακοπών ήταν οι οικονομικοί
λόγοι.
206
Δ.ΥΠ.Α.

2.2.4. Η Δομή του Ελληνικού Τουρισμού
Το τουριστικό προϊόν αποτελεί ένα μείγμα υλικών αγαθών (πχ. Φαγητά, ποτά) και
άυλων υπηρεσιών (όπως διαμονή σε ξενοδοχείο, ψυχαγωγία κ.α.) με βασικό δέκτη
τον ανθρώπινο παράγοντα. Τα βασικά χαρακτηριστικά του ελληνικού τουριστικού
προϊόντος, τα οποία το κάνουν ανταγωνιστικό είναι :
• Ο βασικός λόγος ταξιδιού στην Ελλάδα είναι για αναψυχή. Το μοντέλο «ήλιος
- θάλασσα» είναι αυτό και το οποίο «ευθύνεται» για την ένταση της εποχικότητας που
παρουσιάζει ο ελληνικός τουρισμός.
• Η εξάρτηση από τον οργανωμένο τουρισμό, που χαρακτηρίζεται από χαμηλή

τιμή πακέτου και χαμηλή συναλλαγματική απόδοση καθώς υπάρχει συγκέντρωση της
ζήτησης μέσα στο χρόνο.
• Η έλλειψη στην υποδομή της χώρας και δυσκολία στις μεταφορές.
207
Δ.ΥΠ.Α.

Για να μπορέσει να αναπτυχθεί ακόμα παραπάνω το Ελληνικό τουριστικό προϊόν και

να γίνει πιο ανταγωνιστικό πρέπει να έχουμε κατανοήσει πλήρως τα κυριότερα
χαρακτηριστικά της ελληνικής τουριστικής αγοράς. Αυτά παρατηρούνται τα τελευταία
20 χρόνια και είναι τα εξής:
• Η εποχικότητα της ζήτησης, που όπως ήδη έχουμε αναφέρει, παραμένει

έντονη τους μήνες Ιούνιο – Σεπτέμβριο καθώς έρχεται στη χώρα σχεδόν το 70% των
τουριστών.
• Η μεγάλη πλειοψηφία των επισκεπτών έρχονται στην χώρα για τον ήλιο και τη
θάλασσα. Άλλες μορφές τουρισμού δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες.
• Περισσότερες αφίξεις με αεροπλάνο (πάνω από το 70%), πολύ λιγότεροι
οδικώς και δια θαλάσσης.
• Υπερσυγκέντρωση στην τουριστική αγορά σε συγκεκριμένες περιοχές (Κρήτη,
Δωδεκάνησα, Ιόνιο).
• Το επενδυτικό περιβάλλον δεν είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό καθώς όλοι γνωρίζουμε
την εύθραυστη κατάσταση που βρίσκεται η χώρα τα τελευταία χρόνια σε ένα αβέβαιο
οικονομικό περιβάλλον.
• Η χώρα και οι εγκαταστάσεις της παρουσιάζουν πιο παρωχημένη τεχνολογία
από τις ανταγωνίστριες χώρες και τις λοιπές του εξωτερικού.
• Οι χώρες που τροφοδοτούν τουρισμό την Ελλάδα είναι σχεδόν οι ίδιες τα
τελευταία χρόνια ( Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία). Το μερίδιο αγοράς σε
υπόλοιπες χώρες εκτός Ευρώπης που επισκέπτεται την Ελλάδα παραμένει
εξαιρετικά χαμηλό.
• Μεγάλη εξάρτηση από τους Tour Operators με αποτέλεσμα η αύξηση
εισερχόμενου τουρισμού διαχρονικά στη χώρα μας να μην αντιστοιχεί και σε
παρόμοια αύξηση των εσόδων
208
Δ.ΥΠ.Α.

Γιατί να ταξιδέψει κάποιος στην Ελλάδα
Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα

είναι ένας από τους δημοφιλέστερους
προορισμούς διακοπών για τους ξένους, οι οποίοι
ταξιδεύουν ώρες ολόκληρες για να φτάσουν στον
τόπο μας και να απολαύσουν την χώρα μας.
Μερικοί από αυτούς είναι:
• οι απέραντες ακτές, οι καθαρές και όμορφες θάλασσες με τους απίστευτους

χρωματισμούς των νερών
• το κλίμα της, που δίνει την δυνατότητα στους τουρίστες να χορτάσουν τον
λαμπερό ήλιο τις περισσότερες μέρες του χρόνου και να δροσιστούν κάνοντας
μπάνιο από πολύ νωρίς την άνοιξη
• η πλούσια χλωρίδα που τους παρέχει αυτός ο τόπος, καθώς είναι μία χώρα
που συνδυάζει βουνό - θάλασσα, πράσινο και γαλάζιο
• η νυχτερινή ζωή, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, που άνθρωποι απ’ όλο
τον κόσμο αφήνουν πίσω τις δουλειές τους και έρχονται στην πατρίδα μας για να
διασκεδάσουν με την ψυχή τους
• η πολιτιστική κληρονομιά
• ο ιστορικός πλούτος, αφού διαθέτει πλήθος ιστορικών μνημείων
• το αίσθημα της φιλοξενίας
• η ελληνική κουζίνα, τα παραδοσιακά φαγητά, τα φρούτα και τα λαχανικά που
παράγουμε.
• οι θρησκευτικές της παραδόσεις, κάτι για το οποίο ουρές από ξένους
δημιουργούνται σε όλα τα θρησκευτικά μνημεία όπως για παράδειγμα στο Άγιο όρος,
στην Τήνο, στον Όλυμπο.
2.2.4.1. Αδυναμίες και προβλήματα εμποδίζουν την πλήρη αξιοποίηση της

δυναμικής του κλάδου
Υψηλή εποχικότητα των αφίξεων στα αεροδρόμια της χώρας αλλά και στα
καταλύματα, η οποία οφείλεται κυρίως:
209
Δ.ΥΠ.Α.

• στην κυριαρχία του μονοθεματικού τουρισμού (Sun&Beach)

• την υψηλή εξάρτηση της επιλογής της χώρας από τους τουριστικούς
πράκτορες
• την έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων, σε τοπικό επίπεδο, για την
πιλοτική λειτουργία τους κατά τους shoulder months (οι μήνες εκατέρωθεν των
μηνών αιχμής)
Όσον αφορά την εποχικότητα:

• Ο τουρισμός στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα, γεγονός που
οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο προϊόν Sun & Beach, που καλύπτει περίπου το 60%
του εισερχόμενου τουρισμού. Για παράδειγμα, το 2014 το 78,3% του συνόλου των
αφίξεων σε καταλύματα σημειώθηκε στους μήνες Μάιος – Οκτώβριος και μόνο κατά
τους μήνες Ιούλιο – Αύγουστο σημειώνεται το 35% των αφίξεων
• Αυτή είναι η τάση διαχρονικά. Ειδικότερα, το 75%-80% των αφίξεων σε καταλύματα

σημειώθηκαν στους μήνες Μάιος – Οκτώβριος και το 33%-36% τους μήνες Ιούλιο –
Αύγουστο. Τέλος 17%-19% των αφίξεων σημειώθηκαν τον Αύγουστο.
• Η εποχικότητα είναι εντονότερη στον εισερχόμενο τουρισμό. Ενδεικτικά αναφέρεται

ότι τον Αύγουστο, οι αφίξεις εξωτερικού σε καταλύματα, ανέρχονται στα 2/3 του
συνόλου
• Η εποχικότητα ακολουθεί παρόμοια τάση και σε σε ανταγωνίστριες χώρες (Ισπανία,
Τουρκία και Κροατία)
Δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές συγκυρίες σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό

επίπεδο. Ειδικότερα, η πανδημία του covid-19, η οικονομική κρίση, η προσφυγική
κρίση και τρομοκρατικές ενέργειες στην Ευρώπη, διαμορφώνουν αρνητικό κλίμα
εσωστρέφειας και βλάπτουν τον τουρισμό εν γένει.
Ελλείψεις σε Υποδομές
• χαμηλή ποιότητα και θέματα ασφάλειας του οδικού δικτύου,
• ελλιπείς υποδομές υποδοχής και αναμονής επιβατών σε αεροδρόμια και
λιμένες,
210
Δ.ΥΠ.Α.

• ελλείψεις σε μαρίνες κ.ά. και

• περιορισμένοι πόροι για την ανάπτυξη νέων υποδομών
Δυναμική ανάπτυξη ανταγωνιστικών προορισμών, (Τουρκία, Κροατία, Μάλτα)

και συνέχιση της δεσπόζουσας θέσης παραδοσιακών προορισμών όπως η Ισπανία
Μη ανταγωνιστικό περιβάλλον και θεσμικό πλαίσιο

• συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού από ασάφειες στο θεσμικό πλαίσιο για τις
μισθώσεις παραθεριστικών κατοικιών
• υψηλά τέλη αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος: τα τέλη του ΔΑΑ ανέρχονται σε ~40
ευρώ, ενώ αντιστοίχως, στην Κωνσταντινούπολη είναι μόλις ~20 ευρώ και σε άλλους
ευρωπαϊκούς προορισμούς ~30 ευρώ
• μη ανταγωνιστικό αλλά και ασταθές φορολογικό πλαίσιο
2.2.4.2. Το σύγχρονο ελληνικό τουριστικό προϊόν
Με περισσότερα από 16.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, με περίπου 6.000 μεγαλύτερα

και μικρότερα νησιά και νησίδες, και με εδραιωμένη πλέον θέση στην παγκόσμια
αγορά τουρισμού, η Ελλάδα παρουσιάζει εξαιρετικές επενδυτικές ευκαιρίες στο
συγκεκριμένο κλάδο. Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς
για καλοκαιρινές διακοπές, αλλά προσφέρει επίσης ελκυστικές προτάσεις για
θεματικό τουρισμό όλο τον χρόνο.
Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά της, όπως η

πλούσια πολιτισμική κληρονομιά, η φυσική
211
Δ.ΥΠ.Α.

ομορφιά του τόπου και η γεωγραφική ποικιλομορφία προσελκύουν τα τελευταία

χρόνια σημαντικές επενδύσεις στον κλάδο του τουρισμού, ενισχύοντας την εικόνα της
Ελλάδας αφενός ως τουριστικού προορισμού παγκόσμιου βεληνεκούς και αφετέρου
ως τουριστική αγορά με εξαιρετικές επενδυτικές ευκαιρίες.
Ακόμα και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ο τουρισμός στην Ελλάδα
υπήρξε από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης, με σημαντική συμβολή στην αγορά
εργασίας, παρουσιάζοντας συνεχή αύξηση στα έσοδα και στις αφίξεις επισκεπτών,
καθοδηγούμενη από:
τη συνεχή προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης και των τουριστικών επιχειρήσεων

να αναβαθμίσουν τα προσφερόμενα τουριστικά προϊόντα
την ανάπτυξη νέων και σημαντικών αγορών για την Ελλάδα όπως η Ρωσία, το
Ισραήλ, η Τουρκία και η Κίνα.
Την παρούσα χρονική στιγμή, ο τουριστικός κλάδος, στο πλαίσιο μιας νέας
πρωτοβουλίας στρατηγικής αναβάθμισης, εστιάζει:
• στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και
• στην προσέλκυση υψηλότερης αξίας τουριστικών ομάδων (επισκέπτες
με υψηλά εισοδήματα, επισκέπτες High-net-worth),
• στην αύξηση του μέσου εσόδου ανά επισκέπτη και
• στο άνοιγμα της Ελλάδας σε νέες αγορές.
Μέσα στα επόμενα χρόνια, η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να προβεί σε σημαντικές

επενδύσεις στον τομέα του τουρισμού, εστιάζοντας τόσο στην αναβάθμιση, όσο και
στον εμπλουτισμό του παραδοσιακού τουριστικού προϊόντος «Ήλιος και Θάλασσα»
με έναν σημαντικό αριθμό περισσότερο εστιασμένων τουριστικών προϊόντων
υψηλότερης αξίας, όπως:
212
Δ.ΥΠ.Α.

Εμπλουτισμός του κλασσικού προϊόντος «Ήλιος και Θάλασσα», με έννοιες και

υπηρεσίες όπως: ευεξία, πολυτέλεια, τοπική γαστρονομία, με σκοπό την αναβάθμιση
και επέκταση των κλασσικών καλοκαιρινών διακοπών
Θαλάσσιος τουρισμός, όπου γίνονται προσπάθειες αφενός για την προσέλκυση

μεγαλύτερου αριθμού κρουαζιερόπλοιων, αφετέρου για την αναβάθμιση και την
ενίσχυση της προσφοράς των διακοπών με σκάφος αναψυχής/ ιστιοπλοϊκό
Τουρισμός πόλεων, εστιασμένος κυρίως στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη
Πολιτισμικός και Θρησκευτικός Τουρισμός, ο οποίος έχει ως στόχο την

αναβάθμιση και την εκμετάλλευση ορισμένων ιστορικών, πολιτισμικών και
θρησκευτικών μνημείων και μουσείων της Ελλάδας
Συνεδριακός τουρισμός, με στόχο την εδραίωση της θέσης της Ελλάδας και την
καθιέρωση της χώρας ως επίκεντρο του συνεδριακού τουρισμού για τους διεθνείς
οργανισμούς και τις εταιρίες
Ιατρικός τουρισμός, ο οποίος αποτελεί μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ευκαιρία

ανάπτυξης, υπό την προϋπόθεση ότι το εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό θα
συνδυαστεί με επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και υποδομές
Αθλητικός τουρισμός (π.χ. γκολφ, προπονητικές δραστηριότητες κ.α.), καθώς η

τουριστική εμπειρία συνδυάζεται ολοένα και περισσότερο με αθλητική συμμετοχή,
είτε ενεργητικά είτε παθητικά. Η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού, μπορεί επίσης
αποδεδειγμένα να βοηθήσει στην ανάπτυξη υπαρχόντων ή νέων τουριστικών
προορισμών, στην προσέλκυση ανθρώπων υψηλού εισοδηματικού επιπέδου και
στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.
Σύνθετα τουριστικά καταλύματα με εξοχικές κατοικίες αναπτύσσονται σε

παραδοσιακούς και νέους προορισμούς αξιοποιώντας τον σχετικό νόμο και την άδεια
διαμονής σε κατοίκους τρίτων χωρών που επενδύουν σε ακίνητα
213
Δ.ΥΠ.Α.

Η αύξηση των εσόδων θα προέλθει κυρίως από το προϊόν Sun & Beach και από τον
Πολιτιστικό & Θρησκευτικό τουρισμό, λόγω της υψηλής μέσης δαπάνης ανά ταξίδι
και ανά άτομο στα εν λόγω προϊόντα. Ειδικότερα, το 39,2% των επιπλέον εσόδων
αναμένεται να προέλθει από τις επιπλέον αφίξεις High-End (μέση δαπάνη ανά ταξίδι
2.033 ευρώ), το 20% από τις επιπλέον αφίξεις Summer+ (μέση δαπάνη ανά ταξίδι
936 ευρώ) και το 13% από τις επιπλέον αφίξεις Πολιτιστικού & Θρησκευτικού
τουρισμού (μέση δαπάνη ανά ταξίδι 867 ευρώ). Ωστόσο, σημαντικός ανασταλτικός
παράγοντας για την ανάπτυξη του High-End ενδέχεται να αποτελέσει η δυσκολία
ανέγερσης νέων μονάδων (επένδυση, τ.μ., γη).
Για την επίτευξη των παραπάνω στρατηγικών στόχων θα πρέπει να σχεδιαστεί μία
ολοκληρωμένη στρατηγική, η οποία ακολουθεί 4 κύριες στρατηγικές κατευθύνσεις:
Βελτίωση ανταγωνιστικότητας
• Ετοιμότητα τοπικής αγοράς
• Ετοιμότητα και ευελιξία δημόσιων υπηρεσιών
• Βελτίωση πλαισίου/άρση αντικινήτρων
• Βελτίωση σχέσης τιμής / αξίας
Αναβάθμιση προϊόντος
• Εμπλουτισμός προϊόντος με δραστηριότητες που ενδιαφέρουν τους τουρίστες
• Συνδυασμός με άλλα προϊόντα
• Ανάπτυξη μοναδικού σημείου πώλησης (SP unique selling point)
214
Δ.ΥΠ.Α.

• Ποιοτική αναβάθμιση ανθρώπινου δυναμικού
Στοχευμένη προώθηση
• Στρατηγικός σχεδιασμός τοποθέτησης προϊόντος / Branding
• Στοχευμένη προώθηση σε αγορές στόχους
• Προώθηση σε επίπεδο περιφέρειας
• Συνεργασία με αεροπορικές εταιρείες
Βελτίωση υποδομών
• Βελτίωση της προσβασιμότητας
• Βελτίωση υποδομών και υπηρεσιών μεταφοράς
• Βελτίωση τουριστικών υποδομών και υπηρεσιών
• Βελτίωση συμπληρωματικών υποδομών και υπηρεσιών
2.2.4.3. Η SWOT Ανάλυση του ελληνικού Τουρισμού
Όπως έχουμε αναφέρει στην ενότητα 2

που αναλύει το marketing, η ανάλυση
SWOT είναι ένα εργαλείο στρατηγικού
σχεδιασμού που χρησιμοποιείται για την
ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού
περιβάλλοντος μίας επιχείρησης ή
κλάδου, για να παρθούν αποφάσεις σε
σχέση με τους στόχους και τους σκοπούς
που πρέπει να επιτευχθούν. Κατά την ανάλυση SWOT μελετώνται τα δυνατά
(Strengths) και αδύνατα (Weaknesses) σημεία μίας επιχείρησης, οργανισμού ή και
περιοχής, καθώς και οι ευκαιρίες (Opportunities) και οι απειλές (Threats) που
υπάρχουν
Strengths –Δυνατά Σημεία
215
Δ.ΥΠ.Α.

Με βάση τη χαρτογράφηση του τουριστικού προϊόντος και τα αποτελέσματα της

Διαβούλευσης, έχουν αναγνωριστεί ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στις Περιφέρειες
της χώρας που μπορούν αποτελέσουν τη βάση για την αναγνώριση κατάλληλων
στρατηγικών επιλογών για την εκμετάλλευσή τους
• Το “Ήλιος και Θάλασσα» της Ελλάδος, αποτελεί την μεγαλύτερη αγορά

τουρισμού σε όλη την Ευρώπη
• Η ελκυστική εικόνα της χώρας στο πολύπτυχο “Αρχαίος Ελληνικός

Πολιτισμός, Φιλοξενία, Αλληλεγγύη, Ανθρωπιά”
• Υψηλός αριθμός διεθνών αφίξεων και διανυκτερεύσεων, ιδιαίτερα στις 5

ανεπτυγμένες τουριστικά Περιφέρειες(η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 10
μεγαλύτερων αεροπορικών αγορών της Ευρώπης)
• Υψηλά επίπεδα εισπράξεων στις 5 ανεπτυγμένες τουριστικά Περιφέρειες

αλλά υψηλότερη μέση δαπάνη (άνω των €600) μόνο στις Περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου,
Κρήτης και Ιόνιων Νησιών, κυρίως λόγω του τουριστικού προϊόντος Sun & Beach
• Σχετικά υψηλά επίπεδα μέσης πληρότητας στις Περιφέρειες Κρήτης, Ιονίων

Νησιών και Νότιου Αιγαίου (>60%), κυρίως λόγω του τουριστικού προϊόντος Sun &
Beach,καθώς και στην Αττική (>50%)
• Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 5 ισχυρότερων τουριστικών brand

διεθνώς
• Υψηλή ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισμού (25η θέση διεθνώς) και

περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της Ελλάδας ως τουριστικού
προορισμού έναντι των βασικών ανταγωνιστικών χωρών κατά την πανδημία COVID-
19
• Βελτίωση των υποδομών μεταφορών(ιδιαίτερα του βασικού οδικού δικτύου

της χώρας) και της προσβασιμότητας στο σύνολο σχεδόν της ηπειρωτικής χώρας,
216
Δ.ΥΠ.Α.

πρόσφατα αναβαθμισμένες υποδομές αεροπορικής προσβασιμότητας και ισχυρή

ανάκαμψη των πτήσεων (σημαντικές βελτιώσεις στα 14 αεροδρόμια που
διαχειρίζεται η Fraport Greece αλλά και σε ορισμένους κρατικούς αερολιμένες όπως
π.χ. Πάρος και Ιωάννινα), ισχυρή ανάκαμψη των πτήσεων το 2021 και σχετικά
υψηλού επιπέδου ακτοπλοϊκές υπηρεσίες έχοντας σε τακτικές γραμμές μερικά από
τα πιο σύγχρονα πλοία της Ευρώπης
• Επάρκεια και αναβάθμιση των υποδομών διαμονής και του ξενοδοχειακού

δυναμικού κατά την τελευταία δεκαετία με υψηλούς δείκτες ικανοποίησης πελατών
ξενοδοχείων (GRI) και σταθερά αυξανόμενη τάση σε σχέση με προηγούμενα έτη
(2019: 87,1% και 2018: 86,3% σε εθνικό επίπεδο)
• Σημαντική βελτίωση τόσο στον αριθμό των εργαζομένων στον τομέα του
Τουρισμού όσο και στο επίπεδο εκπαίδευσης αυτών κατά την περίοδο 2010-2019 σε
όλες οι Περιφέρειες της χώρας -υψηλότερο δείκτη εκπαίδευσης εμφάνισε η
Περιφέρεια Αττικής με χαμηλή όμως βελτίωση των εν λόγω δεικτών το αντίστοιχο
διάστημα
• Υψηλό επίπεδο κουλτούρας φιλοξενίας, αίσθησης φιλικότητας και ασφάλειας

για τον επισκέπτη
• Μεγάλος αριθμός νησιών (πάνω από 6.000 νησιά), η μεγαλύτερη ακτογραμμή

της Μεσογείου (~15.000 χλμ.) και παραλίες υψηλού επιπέδου
• Γαστρονομικός πλούτος (μεσογειακή διατροφή, αγροδιατροφικά προϊόντα

ΠΟΠ και ΠΓΕ ), μοναδική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά (18 μνημεία UNESCO)
καθώς και πλούσιο απόθεμα θρησκευτικών και περιβαλλοντικών/φυσικών πόρων
που μπορούν να υποστηρίξουν την ανάπτυξη εναλλακτικών και θεματικών μορφών
τουρισμού καθώς και την ευρύτερη τουριστική ανάπτυξη
• Ύπαρξη συνεδριακών υποδομών που μπορούν να υποστηρίξουν την

ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος MICE (Αττική, Κεντρική Μακεδονία,
Πελοπόννησος / Μεσσηνία, Κρήτη, Στερεά Ελλάδα)
217
Δ.ΥΠ.Α.

• Ύπαρξη μαρίνων και τουριστικών λιμένων που μπορούν να υποστηρίξουν

τον ναυτικό τουρισμό σκαφών αναψυχής (Αττική, Νότιο Αιγαίο, Δυτική Ελλάδα, Ιόνια
Νησιά)–ωστόσο χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης
• Ορισμένες υποδομές και δραστηριότητες Χειμερινού/Αθλητικού Τουρισμού

(πεζοπορικές διαδρομές, ορειβασία, αναρρίχηση, καταφύγια, χιονοδρομικά κέντρα
κ.α.), καθώς και φυσικές πηγές που προσφέρονται για την ανάπτυξη του Ιαματικού /
Τουρισμού Ευεξίας
• Σημαντικά αστικά κέντρα με κατάλληλες υποδομές για την ανάπτυξη του City
Βreak (Αττική, Κεντρική Μακεδονία, Ήπειρος, Θεσσαλία, Δυτική Ελλάδα, Ανατολική
Μακεδονία και Θράκη, Κρήτη)
• Υψηλή άνοδος και ισχυρή δυναμική στον τομέα της κρουαζιέρας πριν την
εμφάνιση του COVID-19 και σημαντικές ευκαιρίες περαιτέρω ενίσχυσης (π.χ.
Homeporting, αναβάθμιση υποδομών, κτλ.)
Weaknesses –Αδύνατα Σημεία
Από την άλλη πλευρά, οι Περιφέρειες της χώρας παρουσιάζουν ορισμένες αδυναμίες
και προβλήματα που είναι κρίσιμο να αντιμετωπιστούν με στόχο την βιώσιμη
τουριστική ανάπτυξη αυτών και την εκμετάλλευση των ευκαιριών που έχουν
αναγνωριστεί
• Υψηλός βαθμός εποχικότητας και χρονική συγκέντρωση της τουριστικής

δραστηριότητας στο 3ο τρίμηνο κάθε έτους (περίπου το 60% των αφίξεων και των
εσόδων πραγματοποιούνται στο 3ο τρίμηνο και μόλις 6% των αφίξεων και 3% των
εσόδων στο 1ο τρίμηνο)
• Χωρική υπερσυγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας σε 5 από τις 13

ελληνικές Περιφέρειες (τουριστικά ανεπτυγμένες Περιφέρειες: Αττική, Ιόνια Νησιά,
Κεντρική Μακεδονία, Κρήτη, Νότιο Αιγαίο)
218
Δ.ΥΠ.Α.

• Αδυναμία προσέλκυσης τουριστών σε ηπειρωτικές/ορεινές περιοχές, ιδιαίτερα

τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και τους χειμερινούς
• Υψηλή εξάρτιση από πτήσεις charter και ανάγκη αναβάθμισης βασικού

εξοπλισμού και συνδεσιμότητας με το εξωτερικό σε αερολιμένες που μπορούν να
έχουν σημαντική περιοχή επιρροής
• Μη φιλικό αστικό περιβάλλον, άναρχη δόμηση, ζητήματα πολεοδομικού και

χωροταξικού σχεδιασμού, υποβάθμιση του περιβάλλοντος, ανεπαρκής πρόσβαση
και σύνδεση / ανάδειξη πολιτιστικών, θρησκευτικών, φυσικών και λοιπών πόρων,
χαμηλή ποιότητας ορισμένων τουριστικών υποδομών
• Ζητήματα και ελλείψεις δημόσιων υποδομών (ορισμένοι κεντρικοί οδικοί

άξονες, δευτερεύων οδικό δίκτυο, σιδηροδρομικό δίκτυο, μεθοριακοί σταθμοί, υγεία,
νερό, ενέργεια, διαχείριση απορριμμάτων και αποβλήτων, υποδομές αρχαιολογικών
χώρων και μουσείων κ.α.) που επιβαρύνονται από την αυξημένη τουριστική ζήτηση /
κίνηση και αδυνατούν να ανταποκριθούν επαρκώς στις αυξημένες ανάγκες, καθώς
και κορεσμός δημοφιλών προορισμών, οδηγώντας σε υποβάθμιση της ποιότητας
ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών, καθώς και του τουριστικού προϊόντος
• Ανάγκες επικαιροποίησης του θεσμικού πλαισίου, βελτίωσης της διαχείρισης

και αναβάθμισης / ανάπτυξης των υποδομών Ναυτικού Τουρισμού yachting,
κρουαζιέρα)
• Ελλιπής διείσδυση και χρήση σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας από τον

ελληνικό τουριστικό τομέα (δημόσιο, επιχειρήσεις)
• Απουσία περιφερειακού φορέα διαχείρισης προορισμού (DMO) και ενεργού

Παρατηρητηρίου τουρισμού σε όλες τις Περιφέρειες και αδυναμία στην ανάπτυξη
σύνθετων τουριστικών προϊόντων
219
Δ.ΥΠ.Α.

• Έλλειψη ενιαίου τουριστικού brand name και προβολής σχεδόν σε όλες τις
Περιφέρειες της χώρας με αποτέλεσμα την ελλιπή αξιοποίηση των συγκριτικών
πλεονεκτημάτων και της δυναμικής στον τομέα του τουρισμού
• Έλλειψη ποικιλίας (ψυχαγωγικών) δραστηριοτήτων για διαφορετικά

τουριστικά κοινά
• Μονοδιάστατη εστίαση της προβολής και προώθησης του πολιτιστικού

πλούτου και κληρονομιάς της Ελλάδας στην κλασσική αρχαιότητα, χωρίς να
αναδεικνύονται άλλες ιστορικές περίοδοι ή ο σύγχρονος πολιτισμός, χωρίς να
χρησιμοποιούνται σύγχρονοι τρόποι διάδρασης με τους πολιτιστικούς πόρους και
χωρίς να αξιοποιείται πλήρως το συγκεκριμένο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της
χώρας για την εμπλουτισμό και την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος
• Ανάγκη αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των δομών τουριστικής

εκπαίδευσης, βελτίωσης της επαγγελματικής κατάρτισης των εργαζομένων και των
μικρομεσαίων τουριστικών επιχειρήσεων και επιμόρφωσης των στελεχών του
δημοσίου τομέα που σχετίζονται με τον τουρισμό
• Ανάγκη καλύτερου συντονισμού και ξεκάθαρου καθορισμού των

αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων με τον τουρισμό (π.χ. θέματα προβολής &
προώθησης, εποπτείας, διαχείρισης πόρων και υποδομών, κανονιστικών πλαισίων):
• Υπουργεία και σχετικοί φορείς (π.χ. Υπουργείο Τουρισμού, Υπουργείο Ναυτιλίας
και Νησιωτικής Πολιτικής, Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, Υπουργείο
Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων,
Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υπουργείο Πολιτισμού, ΕΟΤ κ.α.)
• Φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. Περιφέρειες, Δήμοι κ.α.)
• Ιδιωτικοί φορείς: (π.χ. ΙΝΣΕΤΕ, Marketing Greece, ΞΕΕ κ.α.)
• Αδύναμη επιχειρηματική και συνεργατική κουλτούρα στον τουρισμό σε

σχετικά μεγάλο αριθμό Περιφερειών
Opportunities –Ευκαιρίες
220
Δ.ΥΠ.Α.

Με βάση τις διεθνείς τάσεις της αγοράς και τα αποτελέσματα της Διαβούλευσης
έχουν εντοπιστεί ορισμένα χαρακτηριστικά, εξελίξεις και συνθήκες του εξωτερικού
περιβάλλοντος που μπορούν να συμβάλλουν στη μελλοντική τουριστική ανάπτυξη
των Περιφερειών της χώρας.
• Επέκταση του τουρισμού και στις ορεινές, ήμι-ορεινές περιοχές, περαιτέρω

ανάπτυξη χειμερινού και κοινωνικού τουρισμού
• Προώθηση της νέας τεχνολογίας σε ακόμη μεγαλύτερο εύρος παροχής

υπηρεσιών του τουριστικού τομέα
• Προβολή αξιών όπως η αλληλεγγύη, η εμπιστοσύνη, η αξιοπιστία και

μεγαλύτερη αξιοποίηση της πολιτισμικής κληρονομιάς του τόπου
• Προώθηση της αξιοποίησης των 23 Περιφερειακών αεροδρομίων μέσω

παραχώρησης του management σε ιδιώτες επενδυτές, συμβάλλοντας στη βελτίωση
των υποδομών, των δυνατοτήτων και της συνδεσιμότητά τους με προορισμούς του
εξωτερικού, την διείσδυση σε νέες αγορές και την προώθηση του προορισμού στον
οποίον έχουν παρουσία
• Ανάπτυξη βιώσιμων δικτύων υδατοδρομίων ενεργοποιώντας έναν νέο μέσο

μεταφοράς στον ελλαδικό χώρο που θα ενισχύσει την συνδεσιμότητα πρωτίστως των
νησιωτικών περιοχών τόσο με την Ηπειρωτική Ελλάδα όσο και μεταξύ τους,
• Αυξανόμενη διεθνής ζήτηση για «εναλλακτικά» και αυθεντικά τουριστικά

προϊόντα και εμπειρίες που δεν εντάσσονται στα πλαίσια του παραδοσιακού μαζικού
τουρισμού Ήλιος & Θάλασσα και παρέχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των φυσικών
πόρων και της τοπικής κουλτούρας και παράδοσης των Περιφερειών για τη
δημιουργία εξειδικευμένων τουριστικών προϊόντων (π.χ. Αγροτουρισμός και
Οικοτουρισμός)
221
Δ.ΥΠ.Α.

• Στροφή των ταξιδιωτών προς την επιλογή πράσινων τουριστικών

προορισμών, επιχειρήσεων και καταλυμάτων που αξιοποιούν την κυκλική οικονομία
• Συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για τοπικά, παραδοσιακά προϊόντα και

αναγνωρισμένα αγροτικά προϊόντα με σήματα πιστοποίησης ΠΓΕ και ΠΟΠ (π.χ.
ελαιόλαδο, ελιά, τυροκομικά αγαθά, κρασιά)
• Αυξανόμενη ζήτηση των ταξιδιωτών για υγιεινά, θρεπτικά & τοπικά

παρασκευασμένα, μέσω βιώσιμων διαδικασιών, τρόφιμα, η οποία ευνοεί την
ανάπτυξη της τοπικής παραγωγής και τη βιωσιμότητα μικρών επιχειρήσεων
• Αυξανόμενη τάση των ταξιδιωτών για επιλογή ασφαλών, δευτερευόντων

προορισμών που δεν εμφανίζουν φαινόμενα μαζικού τουρισμού και μπορούν να
προσφέρουν αυθεντικές και μοναδικές εμπειρίες
• Αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν από τη δυνατότητα εργασίας

εξ ’αποστάσεως, με τη εμφάνιση των ψηφιακών νομάδων, ενός πληθυσμού
ανεξάρτητων εργαζομένων που συνδυάζουν το ταξίδι με την εργασία (workation),
συμβάλλοντας στην τοπική τουριστική ανάπτυξη και οικονομία
• Η άνοδος της ασημένιας οικονομίας (Silver Economy), η αύξηση του

προσδόκιμου ζωής και η βελτίωση της υγείας των ηλικιωμένων συντελούν στην
ανάπτυξη συμπληρωματικών τουριστικών προϊόντων (πχ. Τουρισμός Τρίτης Ηλικίας,
Ιατρικός Τουρισμός, Τουρισμός Ευεξίας) και δημιουργούν σημαντικές ευκαιρίες για
την επέκταση της τουριστικής περιόδου και την ανάπτυξη νέων προορισμών
• Ανάπτυξη Φορέων Διαχείρισης Προορισμού (DMOs) για την διαχείριση και

προβολή του τουριστικού προϊόντος και αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών και
των Συστημάτων Διαχείρισης Προορισμού (DMS) με στόχο την αναγνώριση και
προσέγγιση συγκεκριμένων τμημάτων πελατείας / αγορών (π.χ. Millenials-GenZ) με
αυξημένο τουριστικό ενδιαφέρον, την αποτελεσματικότερη ανάδειξη και προώθηση
των τουριστικών προορισμών και προϊόντων των Περιφερειών και τη βελτίωση της
εμπειρίας των επισκεπτών
222
Δ.ΥΠ.Α.

• Δημιουργία ολοκληρωμένων σύγχρονων ψηφιακών θεματικών κόμβων /

ιστοσελίδων βελτιώνοντας την τουριστική εμπειρία και αξιοποιώντας την σύγχρονη
ψηφιακή τεχνολογία και τα ψηφιακά κανάλια διανομής για την καλύτερη προβολή και
προώθηση των τουριστικών επιχειρήσεων των Περιφερειών
• Σημαντικές και εμβληματικές (τουριστικές) επενδύσεις στο στάδιο του

σχεδιασμού ή/και της κατασκευής που αναμένεται να αναβαθμίσουν περαιτέρω το
προφίλ / ποιότητα των ελληνικών προορισμών
• Αξιοποίηση διαθέσιμων χρηματοδοτικών Ευρωπαϊκών / κρατικών εργαλείων /

προγραμμάτων (π.χ. ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης)
• Αξιοποίηση της θετικής εικόνας και της αποτελεσματικής διαχείρισης της

υγειονομικής κρίσης του νέου κορονοϊού (COVID-19) από την Ελλάδα με στόχο την
δημιουργία κλίματος ασφάλειας προς το ταξιδιωτικό κοινό και την εκμετάλλευση των
ευκαιριών που εμφανίζονται
Threats –Απειλές
Ωστόσο, εντοπίζονται ενδεχόμενες αρνητικές εξελίξεις, χαρακτηριστικά και συνθήκες

του εξωτερικού περιβάλλοντος που μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να έχουν αρνητικό
αντίκτυπο στην μελλοντική τουριστική ανάπτυξη των Περιφερειών της χώρας.
• Η ραγδαία γεωγραφική εξάπλωση του νέου κορονοϊού (COVID-19) επηρεάζει

τις οικονομίες και κοινωνίες σε όλο τον κόσμο, με τις διαφαινόμενες επιπτώσεις και
την απειλή μίας νέας οικονομικής ύφεσης, να δημιουργούν ένα καθεστώς αυξημένης
αβεβαιότητας για τον κλάδο του τουρισμού και της φιλοξενίας, όπως για παράδειγμα:
• Συρρίκνωση αφίξεων και εσόδων
• Κλείσιμο μικρών / υπερχρεωμένων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων
• καθυστέρηση στην ανάκαμψη ορισμένων τομέων και τουριστικών προϊόντων
όπως π.χ. η κρουαζιέρα και οι long haul πτήσεις
223
Δ.ΥΠ.Α.

• έντονη επίδραση και αντίκτυπος στον κλάδο του business travel

• σύνδεση της ανάκαμψης με το παγκόσμιο εμβολιαστικό πρόγραμμα και
συνδυασμός υγειονομικής με οικονομική κρίση με απρόβλεπτα αποτελέσματα στην
καταναλωτική συμπεριφορά (π.χ. έντονα αισθήματα ανασφάλειας, υψηλή
προτεραιότητα σε θέματα υγείας και ασφάλειας)
• αύξηση του βαθμού της κρατικής ενίσχυσης (σύνδεση ρευστότητας με
κρατικά επιδόματα και παροχές και κεντρικός σχεδιασμός ελέγχου τουριστικής
κίνησης)
• Οικονομικά προβλήματα και αδυναμίες σε μεγάλους τουριστικούς πράκτορες

που δύναται να επιφέρουν οικονομική δυσχέρεια στις τουριστικές επιχειρήσεις των
Περιφερειών λόγω του υψηλού βαθμού εξάρτησης του τουριστικού προϊόντος από
αυτούς (κυρίως στις ανεπτυγμένες τουριστικά Περιφέρειες)
• Αυξανόμενος διεθνής ανταγωνισμός για τις ανεπτυγμένες τουριστικές

Περιφέρειες από προορισμούς στη Μεσόγειο που έχουν διαμορφώσει υψηλού
επιπέδου κύρια τουριστικά προϊόντα (άνοδος πολλών χωρών με παρόμοιο
τουριστικό προϊόν, όπως Τουρκία, Μάλτα, Κροατία)
• Ισχυρός εγχώριος ανταγωνισμός μεταξύ Περιφερειών που εστιάζουν σε κοινά

τουριστικά προϊόντα και διαθέτουν κοινά χαρακτηριστικά, πόρους και υποδομές
• Περιορισμός της εσωτερικής τουριστικής ζήτησης λόγω της οικονομικής

κρίσης
• Διαρθρωτικά προβλήματα του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος, έλλειψη

ρευστότητας και χρηματοδότησης των εγχώριων τουριστικών επιχειρήσεων
• Υφιστάμενο πλαίσιο διαχείρισης και αξιοποίησης ευρωπαϊκών πόρων, που

χαρακτηρίζεται από υπερβολική γραφειοκρατία επιφέροντας μεγάλες καθυστερήσεις,
σε συνδυασμό με το δαιδαλώδες και πολυεπίπεδο νομοθετικό πλαίσιο για την
διενέργεια διαγωνισμών και την υλοποίηση έργων (Ν. 4412/2016) που αυξάνουν τον
κίνδυνο για μη απορρόφηση των σημαντικών πόρων της νέας ΠΠ 2021-2027
224
Δ.ΥΠ.Α.

• Υψηλή ανάπτυξη προσφοράς ενοικιαζόμενων δωματίων μέσω πλατφορμών

όπως π.χ. το Airbnb, χωρίς πρωτόκολλα ασφαλείας και σε αρκετές περιπτώσεις
χωρίς Ειδικό Σήμα Λειτουργίας ή μη εγγεγραμμένα στο Μητρώο Ακινήτων
Βραχυχρόνιας Διαμονής, συνιστώντας δυνητική απειλή στην εικόνα του τουριστικού
προϊόντος κυρίως των ανεπτυγμένων τουριστικά Περιφερειών
• Κλιματική αλλαγή που απαιτεί νέες στρατηγικές για τη βιώσιμη διαχείριση των
φυσικών πόρων στις ήδη επιβαρυμένες τουριστικά περιοχές αλλά και την αλλαγή
στρατηγικής του παρεχόμενου τουριστικού προϊόντος, δημιουργώντας νέες και
άγνωστες προκλήσεις σε τουριστικούς προορισμούς και επιχειρήσεις
• Η ανάπτυξη θεματικών τουριστικών προϊόντων –ιδίως όσων σχετίζονται με

δραστηριότητες στη φύση-και ο εμπλουτισμός του προσφερόμενου τουριστικού
προϊόντος και της τουριστικής εμπειρίας των επισκεπτών έχουν ως απαραίτητη
προϋπόθεση το αυξημένο επίπεδο συνεργασίας των τοπικών κοινωνιών και
δικτύωσης των επιχειρήσεων, κάτι που σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί ζητούμενο
• Η λειτουργία του κράτους στον τομέα του τουρισμού σε Κεντρικό και Τοπικό
επίπεδο, η οποία ακόμη διέπεται από επικάλυψη αρμοδιοτήτων καθώς και ελλιπή και
μη εξειδικευμένη στελέχωση των αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε σχέση με τις
ανάγκες του τουρισμού
2.3. Οι Εναλλακτικές και Βιώσιμες Τάσεις του Τουρισμού
2.3.1. Εισαγωγικά Στοιχεία Εναλλακτικού και Βιώσιμου Τουρισμού
Ο τουρισμός τα τελευταία 40 – 50 χρόνια έχει να

επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα στη χώρα μας,
καθώς η συνεισφορά του είναι πολύ μεγάλη σε
διάφορους τομείς. Συνέβαλε στην οικονομική
225
Δ.ΥΠ.Α.

ανάπτυξη κατά κύριο λόγο του τόπου και κατ’ επέκταση στη βελτίωση της ποιότητας
ζωής των ανθρώπων. Σήμερα αποτελεί τη «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας και
δημιουργεί εισόδημα για εκατομμύρια πολίτες άμεσα ή έμμεσα, ωστόσο δεν είναι και
λίγες οι φορές που ο τουρισμός επέφερε την υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Αυτό συνήθως αφορά το μαζικό τουρισμό, που αφήνει συνήθως ισχυρό στίγμα και με
μεγαλύτερες επιπτώσεις. Τα τελευταία χρόνια, μια καινούρια φιλοσοφία που έχει
δημιουργηθεί στον τομέα του τουρισμού έρχεται να δώσει νέες αναπτυξιακές
προοπτικές στις τουριστικές χώρες.
Πρόκειται για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού αλλά και για τον τουρισμό ειδικών
ενδιαφερόντων. Είναι και τα δύο ειδικές μορφές τουρισμού γιατί περιλαμβάνουν
ειδικά χαρακτηριστικά στοιχεία τα οποία τις διαφοροποιούν από τον μαζικό τουρισμό
που γίνεται για λόγους αναψυχής και ψυχαγωγίας.
Η μορφή μαζικού τουρισμού είναι η ομαδική μετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους

τουριστικούς προορισμούς με την διαμονή τους σ’ αυτούς για μερικές μέρες έχει
σκοπό απλά και μόνο την ικανοποίηση των αναγκών τους για ψυχαγωγία και
αναψυχή κοντά στη θάλασσα ή σε κάποια άλλη τοποθεσία.
Αρκετοί όμως απ’ αυτούς τους επισκέπτες έχουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και θα ήταν
πρόθυμοι να απολαύσουν τις διακοπές τους εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία που τους
δίνεται να τα ικανοποιήσουν. Δημιουργούνται επομένως προγράμματα διακοπών για
ομάδες τουριστών οι οποίοι έχουν κοινή επιθυμία για έναν διαφορετικό τρόπο
διακοπών.
Ελλάδα, για τους περισσότερους τουρίστες σημαίνει καλοκαίρι, θάλασσα, ήλιος,

νησιά και αρχαίος πολιτισμός. Ωστόσο, η χώρα μας είναι προικισμένη και με πολλά
ακόμη φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν
περισσότερο, όπως υπέροχα βουνά, μοναδική χλωρίδα, εξαιρετική πανίδα και
μαγευτικούς υγροτόπους. Ενώ ακόμη σε συνδυασμό με θαυμάσιους παραδοσιακούς
οικισμούς, πλούσια έθιμα, ξεχωριστή κουζίνα και παραδοσιακά προϊόντα θα
μπορούσαν να συνθέσουν εξαιρετικά το παζλ.
226
Δ.ΥΠ.Α.

Όλα αυτά έχουν τροφοδοτήσει τα τελευταία χρόνια μία διαφορετική έννοια του
τουρισμού, που δεν περιορίζεται μόνο στη θάλασσα και το καλοκαίρι, αλλά
επεκτείνεται σε κάθε εποχή και σε πολλά σημεία της χώρας. Είναι ο εναλλακτικός
τουρισμός.
2.3.2. Ξεκαθαρίζοντας την Έννοια του Εναλλακτικού Τουρισμού
Η ομαδοποίηση των μορφών

τουρισμού μπορεί να γίνει με βάση το
κίνητρο του τουρίστα: αν αυτό είναι
ειδικό και κυρίαρχο σε τέτοιο βαθμό
που τον οδηγεί να επιλέξει τον
προορισμό που το προσφέρει, αφού
στοχεύει να επικεντρώσει τις
δραστηριότητές του γύρω από αυτό με τρόπο ενεργητικό και συμμετοχικό, ώστε να
αποκτήσει γνώσεις, εμπειρίες και τελικά να ικανοποιήσει την ανάγκη του, τότε μιλάμε
για ενεργό τουρισμό ειδικού ενδιαφέροντος ή για ειδικές μορφές τουρισμού.
2.3.2.1. Ερωτήματα και απαντήσεις για το καλείται εναλλακτικός τουρισμός
Συχνά συναντάται και ο όρος «θεματικές μορφές τουρισμού», που καλύπτει όλες τις
μορφές, που έχουν ως κίνητρο κάποιο συγκεκριμένο ενδιαφέρον (που σχετίζεται με
τη φύση, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την υγιεινή ζωή, την επικοινωνία, με τον
σύγχρονο τρόπο ζωής του προορισμού, κ.λπ.) ή ακόμη και κάποια ανάγκη (όπως
π.χ. τη μετακίνηση για επαγγελματικούς λόγους, συμμετοχή σε συνέδρια,
συναντήσεις, εκθέσεις, η μετακίνηση για λόγους υγείας κ.ο.κ.).
227
Δ.ΥΠ.Α.

Ειδικές μορφές Τουρισμού. Πηγή: ΕΕΤΑ: Τουριστικός σχεδιασμός και προβολή,

Εγχειρίδιο για ΟΤΑ, 2020.
Αν αντίθετα το κίνητρό του είναι να

ξεκουραστεί και να διασκεδάσει
καθισμένος σε παραλίες ή/και σε
μπαρ, είτε επισκεπτόμενος
αξιοθέατα της περιοχής, τότε
αναφερόμαστε στον συμβατικό
παθητικό τουρισμό αναψυχής
(ή τουρισμό της απόλαυσης). Αυτό
δεν «εμποδίζει» τον τουρίστα από το να επισκεφθεί ένα μουσείο (πολιτιστική
δραστηριότητα), να αθληθεί (αθλητική δραστηριότητα) ή να περπατήσει στο βουνό
(φυσιολατρική δραστηριότητα). Όμως, η δραστηριοποίησή του αυτή δεν οδηγεί στην
αλλαγή του κινήτρου του ταξιδιού. Απλώς εμπλουτίζει το προϊόν που τελικά
καταναλώνει ο τουρίστας.
228
Δ.ΥΠ.Α.

Οι ειδικές μορφές τουρισμού (ΕΜΤ ή μορφές τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος)

αφορούν στα ταξίδια στα οποία το κίνητρο της μετακίνησης και η λήψη απόφασης για
αυτά, καθορίζονται πρωτίστως από ένα συγκεκριμένο και ιδιαίτερο ενδιαφέρον,
εστιασμένο, είτε σε δραστηριότητες ή/και σε προορισμούς και περιβάλλοντα, χωρίς
το οποίο δε θα πραγματοποιούνταν το ταξίδι (π.χ. ιστιοπλοϊκός, συνεδριακός,
ιαματικός, θρησκευτικός, εκπαιδευτικός τουρισμός) .
Μπορούν οι επιθετικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν, είτε χώρο (όπως πχ. ορεινός,
αστικός, παράκτιος, νησιωτικός, υπαίθρου), είτε εποχή ή χρόνο (χειμερινός,
θερινός, Σαββατοκύριακου) να θεωρηθούν ότι προσδιορίζουν ειδικές μορφές
τουρισμού; Για να είναι θετική η απάντηση, με βάση όσα αναφέρθηκαν
προηγουμένως, θα έπρεπε να καλύπτουν μία ειδική ανάγκη, να συνδέονται με
ένα κίνητρο του τουρίστα-καταναλωτή.
Πχ. ο ορεινός τουρισμός πιθανόν να έχει ως κίνητρο, είτε την ορειβασία, είτε την
πεζοπορία (αθλητικός τουρισμός), είτε την ειδική φύση των ορεινών όγκων
(φυσιολατρικός), είτε τη γνωριμία με τους ειδικούς πολιτισμούς που αναπτύσσονται
σε δύσβατες και δύσκολα προσπελάσιμες περιοχές (πολιτιστικός). Τότε, έχουμε να
κάνουμε με αθλητικό τουρισμό ή πολιτιστικό, ή φυσιολατρικό σε ορεινή περιοχή, που
229
Δ.ΥΠ.Α.

ασφαλώς θα έχει διαφορετικά στοιχεία από εκείνον σε μια παράκτια ή νησιωτική

περιοχή και θα είναι ένα διαφορετικό προϊόν.
Αν όμως ο τουρίστας απλώς

προτιμά μια ορεινή περιοχή
από μια παράκτια ή μια
αστική περιοχή για να
ξεκουραστεί, τότε δεν έχουμε
να κάνουμε με μια ειδική
μορφή τουρισμού, αλλά με
συμβατικό τουρισμό αναψυχής σε διαφορετική γεωγραφική περιοχή. Αντίστοιχα, ένας
τουρίστας που πηγαίνει ένα Σαββατοκύριακο για rafting, διαφέρει ως προς το κίνητρο
από εκείνον που πηγαίνει Σαββατοκύριακο για ξεκούραση, αλλά ταυτίζεται με εκείνον
που πηγαίνει επί μια εβδομάδα για rafting. Επομένως, κρίσιμη παράμετρος και στην
προκείμενη περίπτωση, είναι το τι κάνει ο τουρίστας (δηλαδή το κίνητρο που τον
οδήγησε σε μια μετακίνηση και οι δραστηριότητες με τις οποίες απασχολείται) και όχι
το πού πηγαίνει και πότε.
Ο προσδιορισμός «νέα» μπορεί να χαρακτηρίσει μία μορφή τουρισμού που

πρωτοεμφανίζεται στην αγορά, δημιουργώντας επαρκή ζήτηση, ικανή να
κινητοποιήσει αντίστοιχη προσφορά, δημιουργώντας νέα προϊόντα. Η περιγραφή
αυτή παραπέμπει στην κλασσική λειτουργία της αγοράς, όπου οι νέες ανάγκες που
δημιουργούνται στους καταναλωτές καλύπτονται από την προσφορά που παράγεται
από καινοτόμες επιχειρήσεις ή ακόμη επιχειρήσεις που δημιουργούν νέα προϊόντα
και τα εισάγουν στην αγορά, προκειμένου να προσελκύσουν ένα μέρος της πελατείας
προς κάτι «καινούριο».
Στην περίπτωση του

τουρισμού, η κάλυψη της
αρχικής ανάγκης για
«εκδημοκρατισμό» του
τουρισμού από την
230
Δ.ΥΠ.Α.

«μαζική» τυποποιημένη παραγωγή, στρέφει τώρα την αγορά σε «νέα», πιο

εξειδικευμένα προϊόντα. Τίθεται ωστόσο ένα ζήτημα σε σχέση με το πόσο μεγάλη
μπορεί να είναι η χρονική διάρκεια του προσδιορισμού «νέα» για μια μορφή
τουρισμού ή ένα προϊόν, ιδιαίτερα σήμερα, που οι προτιμήσεις των καταναλωτών και
τα προϊόντα μεταβάλλονται συνεχώς και ταχύτατα σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά
με αυξημένο ανταγωνισμό.
Πολυπλοκότερη εμφανίζεται η συζήτηση γύρω από τη χρήση του επιθετικού

προσδιορισμού «εναλλακτικός», όταν χαρακτηρίζουμε μορφές τουρισμού. Η πρώτη
ερώτηση είναι: «εναλλακτικός», σε σχέση με τι; Με τον συμβατικό τουρισμό; Και πώς
οριοθετείται αυτός; Είναι ο παθητικός τουρισμός αναψυχής ή μήπως ο μαζικός;
Αφορά στο (συμβατικό) κίνητρο του τουρίστα, στον (συμβατικό) τρόπο οργάνωσης,
στο προσφερόμενο (συμβατικό) προϊόν ή στις (συμβατικές οικονομικές) επιπτώσεις
στον προορισμό; Όλα μαζί;).
Πολλές είναι οι ερωτήσεις στις οποίες η μέχρι σήμερα βιβλιογραφία δεν απαντά με
πειστικό και μονοσήμαντο τρόπο. Αν πάντως υιοθετηθεί η άποψη ότι εναλλακτικός
είναι «ο ειδικής μορφής τουρισμός, οργανωμένος σε μικρές ομάδες, που
σέβεται τα χαρακτηριστικά της περιοχής υποδοχής», τότε θα πρέπει να
θεωρηθεί ως τρόπος οργάνωσης, αντίθετος ως προς τον μαζικό.
2.3.2.2. Ο μαζικός τουρισμός
Ο μαζικός τουρισμός
αναφέρεται στο
ομοιόμορφα και σε μεγάλη
κλίμακα παραγόμενο
προϊόν, με σταθερή και
ελεγχόμενη μεσαία ή
χαμηλή ποιότητα και
σχετικά χαμηλό κόστος, με
ακραία έκφραση τα
πακέτα «all inclusive». «Ο συλλογικός - ομαδικός χαρακτήρας του μαζικού τουρισμού
231
Δ.ΥΠ.Α.

αναφέρεται και στον τρόπο οργάνωσης και εκτέλεσης της τουριστικής μετακίνησης,
δηλαδή του ταξιδιού, καθώς επίσης, στη συγκέντρωση των τουριστών στους τόπους
διαμονής της χώρας υποδοχής και φιλοξενίας τους. Το άτομο εντάσσεται ταυτιζόμενο
ή μη ταυτιζόμενο σε ομάδες περισσότερο ή λιγότερο ομοειδών τουριστικών αναγκών
και επιθυμιών, συμμορφώνεται προς ορισμένα σχήματα συμπεριφοράς,
εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα ένα ελάχιστο επίπεδο ικανοποίησης, όπου προσφέρεται
η καλή οργάνωση και εκτέλεση του ταξιδιού εκ μέρους των Tour Operators».
Αυτό που με βεβαιότητα οφείλει να γνωρίζει, τόσο ο τουριστικός επιχειρηματίας, όσο

και ο διαχειριστής του προορισμού είναι ότι η αγορά αλλάζει και μάλιστα ταχύτατα,
είτε γιατί ο καταναλωτής επιθυμεί να καλύψει νέες ανάγκες με διαφορετικό τρόπο σε
σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, είτε γιατί οι επιχειρήσεις, που μεσολαβούν μεταξύ
τουρίστα και τουριστικού επιχειρηματία, αλλάζουν μορφή. Αυτό συνεπάγεται και την
αναγκαία αναδιοργάνωση των προορισμών, τόσο στη διαμόρφωση του προϊόντος,
όσο και στην προώθησή του.
Μαζικός τουρισμός και τουρισμός μεμονωμένων. Πηγή: ΕΕΤΑ: Τουριστικός

σχεδιασμός και προβολή, Εγχειρίδιο για ΟΤΑ, 2020.
232
Δ.ΥΠ.Α.

Η επιθυμία των έμπειρων πλέον ταξιδιωτών να διαμορφώσουν μόνοι το ταξίδι τους,

εξυπηρετείται όλο και περισσότερο από τη νέα οικονομία της πληροφορίας και τις
εφαρμογές της (πχ. ηλεκτρονικές κρατήσεις), με αποτέλεσμα ο «παραδοσιακός» και
μονοδιάστατος τρόπος διακίνησης τουριστών, μέσω Τour Οperators και
πρακτορείων, να έχει υποχωρήσει κατά πολύ. Όσον αφορά στο θέμα της
προώθησης, η συμμετοχή για παράδειγμα σε εκθέσεις, είτε κοινού, είτε
επαγγελματιών, έχει μικρότερη σημασία από παλαιότερα, ενώ η μείωση του ρόλου
των Τour Οperators μειώνει την ανάγκη για οργανωμένη μετακίνηση στον προορισμό
(transfer) υπέρ της εξατομικευμένης (μέσα μαζικής μεταφοράς, ταξί, ενοικιαζόμενα
αυτοκίνητα/μηχανάκια).
Προσπαθώντας να εκφράσουμε τις διαφορές του Μαζικού με τον Εναλλακτικό

τουρισμό οργανωμένα και ταυτόχρονα περιεκτικά, καταλήγουμε ως προσέγγιση στον
παρακάτω πίνακα:
ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ομαδικότητα συμμετοχής των Ταξίδι ατομικό, με φίλους ή οικογένεια
τουριστών
Μικρή ή καθόλου έρευνα για τον τόπο Προ-έρευνα για τον τόπο προορισμού.
Γρήγορα Μέσα Μεταφοράς Συνήθως ιδιωτικά Μέσα Μεταφοράς.
Προσχεδιασμένο δρομολόγιο. Απρόβλεπτο δρομολόγιο.
Προγραμματισμένη διάρκεια & κόστος Απρόβλεπτη διάρκεια & κόστος ταξιδιού
ταξιδιού.
Συγκέντρωση μεγάλων ομάδων Διασπορά μικρών ομάδων τουριστών.
τουριστών σε λίγες περιοχές.
Άνιση κατανομή του χρηματικού Ενίσχυση της τοπικής κοινότητας,
οφέλους , λιγότερη συμμετοχή της βοήθεια στην ανάπτυξή της.
τοπικής κοινότητας
Συχνή επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Περιβαλλοντικά ευαίσθητος.
Αίσθηση ανωτερότητας. Θέληση για μάθηση ή προσφορά στην
κοινωνία.
Αδράνεια, παθητικότητα. Πληθώρα δραστηριοτήτων,
ενεργητικότητα.
Ειδικό ενδιαφέρον π.χ. προς την Γενικό ενδιαφέρον π.χ. προς την
233
Δ.ΥΠ.Α.

χαλάρωση-ξεκούραση κουλτούρα, τον πολιτισμό, περιβάλλον.

Ασυντόνιστος, συνηθισμένος και Συνετός, συνειδητοποιημένος και
υπερβολικός τουρίστας. χαμηλών τόνων τουρίστας.
2.3.2.3. Τι είναι ο πράσινος τουρισμός;
Ο προσδιορισμός «πράσινος» έχει συχνά

χρησιμοποιηθεί για να χαρακτηρίσει μορφή
τουρισμού που συνδέεται με τη φύση.
Θεωρείται ωστόσο πιο δόκιμο, να
χρησιμοποιείται η έκφραση «πράσινος
τουρισμός», με την έννοια του φιλικού προς
το περιβάλλον προϊόντος, της βελτίωσης της
περιβαλλοντικής επίδοσης, τόσο των
(τουριστικών) επιχειρήσεων, όσο και των
παραγόμενων (τουριστικών) προϊόντων. Να χρησιμοποιείται δηλαδή σε αντιστοιχία
με την έκφραση πράσινη οικονομία ή την έκφραση «πρασίνισμα» (greening)
επιχειρήσεων, ως την προσπάθεια να γίνει μια επιχείρηση φιλικότερη προς το
περιβάλλον, υιοθετώντας, για παράδειγμα, μια νέα παραγωγική διαδικασία, που
χρησιμοποιεί λιγότερες πρώτες ύλες (εισροές, όπως π.χ. νερό, ενέργεια, άλλους
φυσικούς πόρους) και παράγει λιγότερα απόβλητα (εκροές - απόβλητα) ανά μονάδα
παραγόμενου προϊόντος.
Σήμερα, υπάρχει μια

αυξανόμενη τάση από την
πλευρά των καταναλωτών
234
Δ.ΥΠ.Α.

και υποψήφιων τουριστών για κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών φιλικότερων

προς το περιβάλλον, που εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους: από την επιλογή
καταλυμάτων, που έχουν χαρακτηριστεί πράσινα ή φιλικά προς το περιβάλλον (πχ
Greek Key) ή ακόμη και μηδενικού αποτυπώματος με βάση υπάρχοντα σήματα
(green label), έως την προσχώρηση σε κινήματα, όπως το flight shame, με
αποτέλεσμα να επιλέγουν προορισμούς κάτω από συγκεκριμένους στόχους.
Σε αυτήν την τάση η ανταπόκριση είναι:
• από την πλευρά των επιχειρήσεων, να γίνουν φιλικές προς το περιβάλλον,

είτε με μεμονωμένες κινήσεις, είτε επιδιώκοντας να αποκτήσουν κάποια σχετική
πιστοποίηση,
• από την πλευρά των προορισμών, να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες,

τόσο για τους κατοίκους τους, όσο και για τους επισκέπτες τους, όπως συμβαίνει για
παράδειγμα σε ορισμένες μεγάλες πόλεις (πχ. Κοπεγχάγη)14
Μέσα στη νέα αυτή πραγματικότητα, ο ρόλος του προορισμού στη δημιουργία και
στη διαχείριση του τουριστικού προϊόντος αυξάνεται διαρκώς, υποστηρίζοντας τις
επιχειρήσεις, που συχνά είναι πολύ μικρές, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν
στις νέες απαιτήσεις των καταναλωτών.
2.3.2.4. Λόγοι ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού και τα οφέλη του
Αν αναζητήσει κανείς την ιστορία του τουρισμού και τι έχει επιφέρει στις περιοχές
όπου έχει αυξηθεί, παρατηρεί ότι οι λόγοι που αναπτύχθηκαν οι Εναλλακτικές
μορφές τουρισμού ήταν πιθανόν αναμενόμενες.
Οι λόγοι που ωφέλησαν την ανάπτυξη του Εναλλακτικού τουρισμού συνοπτικά, είναι
οι εξής:
235
Δ.ΥΠ.Α.

• Ο μεταπολεμικός μαζικός τουρισμός (δεκαετία 1960), είχε έντονες αρνητικές κριτικές

λόγω της επιβάρυνσης που επέφερε στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον
τουριστικών περιοχών.
• Όταν στα μέσα του προηγούμενου αιώνα οι τουρίστες είχαν στις διακοπές τους ως
κυρίαρχο κίνητρο την ξεκούραση, ψυχαγωγία και περιήγηση, στα μέσα της δεκαετίας
του ’70 τα πράγματα άλλαξαν. Οι τουρίστες είχαν πλέον πολλά και διαφορετικά
κίνητρα.
• Το ανεβασμένο βιοτικό επίπεδο των χωρών που προέρχονται οι τουρίστες είχε

αποτέλεσμα την άνοδο της μέσης κατά κεφαλήν δαπάνης από το 1980 και μετά,
επηρεάζοντας την ζήτηση για Εναλλακτικό τουρισμό.
• Παρατηρώντας την αύξηση ετήσιας διάρκειας διακοπών, δημιουργείται ενδιαφέρον

και νέα κίνητρα για τις Εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
• Από τα κύρια στοιχεία που προωθούν στις μέρες μας οι τουριστικοί προορισμοί
είναι το φυσικό κεφάλαιο μιας περιοχής. Συνεπώς, η προστασία του περιβάλλοντος
και οι μορφές Εναλλακτικού τουρισμού που συνδέονται με αυτό, βρίσκονται στις
πρώτες θέσεις στρατηγικής ανάπτυξης μιας χώρας.
• Οι σύγχρονες καταναλωτικές προτιμήσεις υψηλών προδιαγραφών των τουριστών

προς τις ανέσεις και την ποιότητα των καταλυμάτων, οδηγούν πολλούς προς τις
μικρές και τοπικές επιχειρήσεις.
• Η τεχνολογική εξέλιξη έχει βοηθήσει τον τουρίστα στο να βρίσκει οποιαδήποτε

πληροφορία χρειάζεται για τις διακοπές του. Με αυτό τον τρόπο, έχει την δυνατότητα
να οργανώνει ο ίδιος το ταξίδι του χωρίς
την διαμεσολάβηση πρακτορείων.
Η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού

σίγουρα επιφέρει θετικές επιπτώσεις και
οι επιπτώσεις αυτές ευδοκιμούν την κάθε
χώρα με πολλούς τρόπους. Κύριο θετικό
στοιχείο είναι ότι συμβάλει στην επέκταση
της τουριστικής περιόδου και δεν
υποστηρίζει την έντονη εποχικότητα που
χαρακτηρίζει και την χώρα μας.
236
Δ.ΥΠ.Α.

• Οικονομικά, οι τουρίστες εναλλακτικών μορφών τουρισμού, στηρίζουν μικρές,

τοπικές κοινωνίες, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και συμβάλουν στην
περιφερειακή ανάπτυξη. Επίσης, βοηθούν περιοχές κατά την διάρκεια όλου του
χρόνου και όχι μόνο τις θερινές σεζόν.
• Περιβαλλοντικά, η οικολογική συνείδηση μεγαλώνει, η φύση προστατεύεται

και δημιουργούνται οι υποδομές για ένα υγιέστερο περιβάλλον στο μέλλον.
• Ανθρωπιστικά, ο τουρίστας έρχεται σε επαφή με την παράδοση και την

κουλτούρα του εκάστοτε πολιτισμού, μαθαίνει μέσα από αυτόν και ενημερώνεται για
την ιστορία του.
2.3.3. Βιώσιμος και Αειφόρος Τουρισμός
2.3.3.1. Τι είναι βιώσιμος ή αειφόρος τουρισμός
Σύμφωνα με τον
Παγκόσμιο Οργανισμό
Τουρισμού (UNWTO),
βιώσιμος ή αειφόρος
τουρισμός (sustainable
tourism) είναι “ο τουρισμός
που λαμβάνει πλήρως
υπόψη του τις υφιστάμενες
και μελλοντικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του και
ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επισκεπτών, του κλάδου και των κοινοτήτων στους
προορισμούς υποδοχής”.
237
Δ.ΥΠ.Α.

Αρχές και πρακτικές που θα πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο του βιώσιμου και
αειφόρου τουρισμού είναι, σύμφωνα με τον UNWTO:
• Να γίνεται βέλτιστη χρήση των περιβαλλοντικών πόρων

• Να υπάρχει σεβασμός στην κοινωνική και πολιτιστική αυθεντικότητα των
τοπικών κοινοτήτων.
• Να εξασφαλίζεται η βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων,
παρέχοντας κοινωνικοοικονομικά οφέλη σε όλους τους ενδιαφερομένους που είναι
δίκαια κατανεμημένες, συμπεριλαμβανομένης της σταθερής απασχόλησης και
ευκαιριών εισοδήματος και των κοινωνικών υπηρεσιών στις κοινότητες υποδοχής και
συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της φτώχειας.
• Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη απαιτεί τη συμμετοχή όλων των σχετικών
κοινωνικών εταίρων που είναι άρτια πληροφορημένοι καθώς και ισχυρή πολιτική
ηγεσία ώστε να εξασφαλίζεται ευρεία συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων και
συναίνεση.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται εμφανές ότι η αειφορία ή βιωσιμότητα στον

τουρισμό δεν έχει να κάνει μόνο με το περιβάλλον, όπως έχει επικρατήσει.
Αφορά, επίσης, κοινωνικά ζητήματα όπως ο υπερτουρισμός, η ασφάλεια και η

προστασία της δημόσιας υγείας.
Το Παγκόσμιο Συμβούλιο
Τουρισμού (WTTC) στην
πρόσφατη μελέτη του για τον
απολογισμό βιωσιμότητας για
τον τουρισμό (Sustainability Reporting In Travel & Tourism) κατέγραψε τα 43
βασικότερα ζητήματα που επηρεάζουν τον κλάδο και αφορούν τα εξής θέματα:
• τη διατήρηση της βιωσιμότητας των προορισμών σε ένα μεταβαλλόμενο

κόσμο
• τις υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές και ηγεσία
• την αλλαγή των παραγόντων καινοτομίας
238
Δ.ΥΠ.Α.

• την εξελισσόμενη αγορά εργασίας και οι πρακτικές απασχόλησης

• Οι επιπτώσεις του τουρισμού στο περιβάλλον
• Υγεία και τουρισμός
• Τουρισμός και ανθρώπινα δικαιώματα
• Τουρισμός και ασφάλεια
Από αυτά τα τέσσερα πιο κρίσιμα ζητήματα σχετίζονται με την άμεση επίπτωση της
τουριστικής δραστηριότητας στο περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, τη δημόσια υγεία
και την ασφάλεια.
Συγκεκριμένα είναι:
• Η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων, η βιοποικιλότητα και τα τοπία

• Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ελκυστικότητα και στην
μακροπρόθεσμη σκοπιμότητα συγκεκριμένων προορισμών.
• Η ετοιμότητα των προορισμών και των επιχειρήσεων ν ανταποκριθούν σε
θέματα ασφάλειας και προστασίας
• Μείωση της τουριστικής κίνησης σε προορισμούς που μαστίζονται από
επιδημίες και ζητήματα επιζήμια για τη δημόσια υγεία.
Ο βιώσιμος τουρισμός δεν είναι

απλώς μια αυξανόμενη τάση του
ταξιδιωτικού κλάδου. Με ταχείς
ρυθμούς, γίνεται προτεραιότητα
στον τομέα της φιλοξενίας και τις
ξενοδοχειακές επιχειρήσεις ανά
τον κόσμο. Ο κλάδος θα πρέπει
να αναπτυχθεί, εξυπηρετώντας
ολοένα και περισσότερους πελάτες και κατασκευάζοντας ολοένα και περισσότερα
καταλύματα, μειώνοντας ταυτόχρονα το αποτύπωμα άνθρακα.
239
Δ.ΥΠ.Α.

2.3.3.2. Τρέχουσες τάσεις στη βιώσιμη φιλοξενία
Μείωση της σπατάλης τροφίμων Για παράδειγμα, καλλιεργώντας τρόφιμα

επιτόπου, επιλέγοντας τρόφιμα τοπικής προέλευσης και μεταβάλλοντας τις
κοινωνικές νόρμες, ώστε να διασφαλίζεται ότι η σπατάλη τροφίμων δεν θα θεωρείται
πλέον αποδεκτή.
Ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης νερού πέραν του δωματίου του

ξενοδοχείου. Εκτός από το να ενθαρρύνουν τους πελάτες να είναι φειδωλοί με την
κατανάλωση νερού και τη χρήση πετσετών, ορισμένα καταλύματα στρέφονται σε
καινοτομίες, όπως οι ντουζιέρες που φιλτράρουν το νερό τους.
Εξάλειψη του πλαστικού. Ένα βήμα πιο πάνω από την ανακύκλωση, η κατάργηση
των πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης, μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της
τεράστιας ποσότητας αποβλήτων που προέρχονται από τη δημιουργία και των
απόρριψη τέτοιων αντικειμένων. Μια καλή αφετηρία είναι η κατάργηση των
πλαστικών μπουκαλιών νερού και των πλαστικών σακουλών.
Εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτή η «οικονομικά βιώσιμη μέθοδος» είναι

αποτελεσματική και εφαρμόζεται εύκολα, για παράδειγμα ανασχεδιάζοντας την
εμπειρία των πελατών, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι πελάτες να προσαρμόσουν
τη συμπεριφορά τους. Ένας τρόπος είναι η αντικατάσταση του μικρού ψυγείου και
της καφετιέρας σε κάθε δωμάτιο με έναν κοινόχρηστο χώρο παροχών σε έναν
ανοιχτό χώρο για τους πελάτες.
Δημιουργία ενός ξενοδοχείου χωρίς χαρτί. Είναι ένας στόχος που διευκολύνεται
από τη χρήση ενός σύγχρονου συστήματος διαχείρισης καταλυμάτων, το οποίο θα
απλοποιήσει τις λειτουργίες και θα εξορθολογήσει την εμπειρία των πελατών,
μειώνοντας ταυτόχρονα τις εκπομπές άνθρακα.
Ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στην αρχιτεκτονική του ξενοδοχείου. Στην

κατασκευή νέων καταλυμάτων, υπάρχει μια προσέγγιση «τριών μηδενικών»: χρήση
τοπικών υλικών κατασκευής και δεξιοτήτων (μηδενικά χιλιόμετρα), προτεραιότητα
στην ενεργειακή διαχείριση και τις χαμηλότερες εκπομπές (μηδενικό διοξείδιο του
240
Δ.ΥΠ.Α.

άνθρακα) και εισαγωγή της διαχείρισης του κύκλου ζωής στη διαδικασία κατασκευής
(μηδενικά απόβλητα).
Στροφή σε οικολογικές λύσεις: θετική κίνηση για τον πλανήτη, θετική κίνηση
και για την προσέλκυση των σημερινών (και αυριανών) πελατών των
ξενοδοχείων
Πέρα από τον ευγενή στόχο της απαλλαγής από τον άνθρακα, υπάρχουν επίσης
οικονομικοί παράγοντες και πτυχές που σχετίζονται με την προώθηση, οι οποίες
οδηγούν τις τάσεις της βιομηχανίας προς τη βιωσιμότητα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός
Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών
δήλωσε ότι έως το έτος 2020
έχουν πραγματοποιηθεί περίπου
1,6 δισεκατομμύρια ταξίδια
οικολογικής έμπνευσης. Η
φιλικότητα προς το περιβάλλον
εξελίσσεται από καλοδεχούμενο
αγαθό που αποτελεί ξενοδοχειακή
τάση σε αναγκαία προτεραιότητα
για αυξανόμενο αριθμό περιβαλλοντικά και κοινωνικά ευαισθητοποιημένων
ταξιδιωτών.
Αυτό το βλέπουμε ιδιαίτερα στην νέα γενιά ταξιδιωτών και πελατών ξενοδοχείων. Μια
μελέτη σχετικά με τη συμπεριφορά των millennial καταναλωτών, η οποία διεξήχθη
από την The Nielsen Company, διαπίστωσε ότι η βιωσιμότητα αποτελεί
προτεραιότητα στις αγορές αυτής της γενιάς, μιας γενιάς που ασκεί μεγάλη επιρροή
και ταξιδεύει πολύ. Πράγματι, το 66% των αποκριθέντων παγκοσμίως (αύξηση κατά
11% από το περασμένο έτος) θα «πλήρωναν περισσότερα χρήματα για προϊόντα και
υπηρεσίες από εταιρείες που δεσμεύονται να συμβάλλουν θετικά στην κοινωνία και
στο περιβάλλον» (Nielsen, 2015).
241
Δ.ΥΠ.Α.

Στο ίδιο πνεύμα, μια παγκόσμια έρευνα της TUI διαπίστωσε ότι τα δύο τρίτα των
παραθεριστών είναι πρόθυμοι «να κάνουν παραχωρήσεις στον τρόπο ζωής τους,
προκειμένου να ωφελήσουν το περιβάλλον» (TUI, 2017).
Επομένως, αποκτώντας οικολογική συνείδηση, ένα κατάλυμα μπορεί όχι μόνο να

προσελκύσει ευκολότερα τους σημερινούς περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένους
ταξιδιώτες, αλλά και να βοηθήσει τους πελάτες του να ωφελήσουν το περιβάλλον,
χωρίς να υποβαθμίσουν την ποιότητα του ταξιδιού τους.
Τι χρειάζεται για να αναγνωριστεί ένα κατάλυμα ως οικολογικό;
Επί του παρόντος, δεν υπάρχει μια ενιαία, καθολική σειρά κριτηρίων για την επίσημη
αναγνώριση των καταλυμάτων ως οικολογικών.
Ωστόσο, το Παγκόσμιο Συμβούλιο

Βιώσιμου Τουρισμού (GSTC), ο φορέας
που διαχειρίζεται τα παγκόσμια πρότυπα
για τον βιώσιμο ταξιδιωτικό και τουριστικό
κλάδο, δημιούργησε τα Κριτήρια και τους
Προτεινόμενους Δείκτες του GSTC για Ξενοδοχεία, σε μια προσπάθεια «να υπάρξει
κοινή συμφωνία για τον βιώσιμο τουρισμό». Η ιδέα είναι να εναρμονιστούν όλα τα
κριτήρια που περιλαμβάνονται στα πολυάριθμα συστήματα πιστοποίησης
οικολογικών ξενοδοχείων, όπως το Πράσινο Κλειδί, η Πιστοποίηση Green Star Hotel
κ.λπ.
Ο οργανισμός περιγράφει τα Κριτήρια

GSTC ως «τις ελάχιστες προϋποθέσεις
που θα πρέπει να φιλοδοξεί να
καλύπτει μια ξενοδοχειακή επιχείρηση
(ή οποιοσδήποτε τύπος κτιστών
καταλυμάτων)». Τα ξενοδοχεία που
θέλουν να αναγνωριστούν επίσημα ως οικολογικά καταλύματα μπορούν να
στραφούν σε έναν από τους πολλούς φορείς πιστοποίησης που είναι διαπιστευμένοι
από το GSTC ανά τον κόσμο.
242
Δ.ΥΠ.Α.

2.3.3.3. Προϋποθέσεις Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης και Εναλλακτικού

Τουρισμού
Η τουριστική βιομηχανία αντλεί

την δύναμή της από εύθραυστες
πηγές όπως το περιβάλλον, την
ιστορία και τον πολιτισμό και
συχνά χαρακτηρίζεται ως νόμισμα
με δύο όψεις. Από τη μία,
συνεισφέρει στην οικονομική
άνθιση μιας περιοχής
δημιουργώντας θέσεις εργασίας
και εισροή συναλλάγματος. Από
την άλλη, είναι παράγοντας περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιβαρύνσεων που
συχνά εμποδίζουν την ομαλή λειτουργία της τοπικής κοινωνίας και του τοπικού
τουρισμού. Παραδείγματα από την παγκόσμια πραγματικότητα δείχνουν ότι η άκρατη,
η ασχεδίαστη ή η λανθασμένη ανάπτυξη του τουρισμού επιφέρει, βραχυπρόθεσμα,
γρήγορα οικονομικά οφέλη καταλήγοντας ωστόσο, μακροπρόθεσμα, σε χαμηλής
ποιότητας τουριστική δραστηριότητα.
Πολλοί τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα και αλλού, έχουν ως στόχο τη συνεχή
αύξηση του οικονομικού κέρδους που αποφέρει ο τουρισμός, έτσι συχνά
προσανατολίζονται στην αναζήτηση ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού τουριστών
χρησιμοποιώντας ως μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης τον μαζικό τουρισμό. Όμως, η
μεγάλη πληθυσμιακή συγκέντρωση σε περιοχές με συγκεκριμένες περιβαλλοντικές
και κοινωνικές δυνατότητες δημιουργεί διαταραχές στις συνήθειες της τοπικής
κοινωνίας και δυσλειτουργίες όπως: συνωστισμό, μόλυνση του περιβάλλοντος,
κατασπατάληση ή καταστροφή φυσικών και πολιτιστικών πηγών και ανταγωνισμό
μεταξύ τοπικού πληθυσμού και τουριστικής βιομηχανίας για την χρησιμοποίηση
αγαθών πρώτης ανάγκης (νερό, καύσιμα, κ.λπ.), έργων υποδομής (δρόμοι,
νοσοκομεία, κ.λπ.), τόπων αναψυχής (μουσεία, πάρκα, παραλίες κ.λπ.).
243
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις εμποδίζουν την συνεχή και ομαλή διεξαγωγή της
τουριστικής διαδικασίας αφού σύμφωνα με έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού
Τουρισμού, η πλειοψηφία των τουριστών σήμερα επιθυμεί να επισκέπτεται
περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ποιότητα και έντονα στοιχεία τοπικού
πολιτισμού.
Αρκετοί διεθνείς οργανισμοί σχετικοί με τον τουρισμό, το περιβάλλον και τον

πολιτισμό (Π.Ο.Τ, UNEP , UNESCO κ.λπ.) προτείνουν ως διέξοδο από τα
παραπάνω προβλήματα, κάθε είδους τουριστική δραστηριότητα να σχεδιάζεται, να
διευθύνεται και να αναπτύσσεται ώστε:
α) να είναι περιβαλλοντικά ανεκτή σε βάθος χρόνου,
β) να αποφέρει βιώσιμα οικονομικά οφέλη στις περιοχές που αναπτύσσεται,
γ) να είναι ηθικά και κοινωνικά σύμφωνη με τις τοπικές κοινωνίες και
δ) να εξασφαλίζει την διατήρηση του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου για τις
μελλοντικές γενιές.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχή εφαρμογή, λειτουργία και αποδοτικότητα

των παραπάνω χαρακτηριστικών σύμφωνα με τον Π.Ο.Τ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και
άλλους διεθνείς οργανισμούς, είναι:
• η συνεργασία όσων εμπλέκονται στη τουριστική διαδικασία,
• η τοπική συμμετοχή στο σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης,
• η εκπαίδευση των επαγγελματιών, των πολιτών και των τουριστών και
• η υψηλή ποιότητα των προσφερόμενων τουριστικών υπηρεσιών και

εγκαταστάσεων.
Τι εξυπηρετεί όμως καθεμιά από τις παραπάνω προϋποθέσεις;
Συνεργασία: Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τουρισμός είναι μια περίπλοκη διαδικασία η

οποία σχετίζεται με διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας, γίνεται
εμφανές ότι για την βιώσιμη ανάπτυξή του απαιτείται αμοιβαίος σεβασμός, ενότητα
244
Δ.ΥΠ.Α.

και μόνιμη συνεργασία μεταξύ όλων των ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, που οι
δραστηριότητές τους άπτονται του τουρισμού άμεσα ή έμμεσα σε τοπικό και εθνικό
επίπεδο.
Είναι ουσιαστικό η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να στηρίζεται στην καλή
θέληση όλων των μερών για την επιτυχία ενός κοινού σκοπού (βιώσιμη τουριστική
ανάπτυξη) και όχι στην ικανοποίηση ιδιοτελών συμφερόντων.
Μερικά ζητήματα που πρέπει να βρίσκουν λύση με βάση την αρχή της συνεργασίας
στις τουριστικές περιοχές είναι:
• Ο έλεγχος της κατανάλωσης του νερού και των μη ανανεώσιμων πηγών

ενέργειας με σκοπό την μείωση της μη ορθολογικής χρήσης τους.
• Η μείωση των απορριμμάτων και η εξασφάλιση της ανακύκλωσής τους.
• Ο έλεγχος και η μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης και

ρύπανσης ιδιαίτερα σε περιοχές φυσικού και πολιτιστικού κάλλους και η χρήση
μέσων μεταφοράς φιλικών προς το περιβάλλον.
• Η οργάνωση και ο έλεγχος της πρόσβασης των τουριστών σε οικολογικά

ευάλωτες περιοχές.
• Η συγχρηματοδότηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής προστασίας.
• Η χορήγηση κινήτρων και βοήθειας στις τουριστικές επιχειρήσεις ώστε, να

υιοθετούν περιβαλλοντικές πολιτικές ανάπτυξης.
Τοπική συμμετοχή: Με την εξασφάλιση της τοπικής συμμετοχής στον σχεδιασμό

της τουριστικής ανάπτυξης επιτυγχάνεται:
• ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας η οποία επιφέρει κέρδη κυρίως στην

τοπική κοινωνία και όχι σε εξωτερικούς οικονομικούς παράγοντες, (π.χ. πολυεθνικές
εταιρίες ξενοδοχείων, τουριστικών γραφείων κ.λπ.),
• καλύτερη αποδοχή του τουρισμού από τους κατοίκους της περιοχής,
• ενεργητική συμμετοχή των κατοίκων για την διατήρηση των τοπικών

τουριστικών πηγών.
245
Δ.ΥΠ.Α.

Εκπαίδευση: Η άρτια επαγγελματική κατάρτιση όλων όσων απασχολούνται στον

τουρισμό, συνεισφέρει στην καλύτερη προσφορά τουριστικών υπηρεσιών και στην
ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος.
Ο εμπλουτισμός των επαγγελματικών εκπαιδευτικών ή επιμορφωτικών

προγραμμάτων με θέματα που αφορούν τον βιώσιμο τουρισμό βοηθά τους
ανθρώπους που ασχολούνται με αυτόν να προβληματιστούν, να αναζητήσουν τους
παράγοντες που συνεισφέρουν στην βιωσιμότητα του τουριστικού προϊόντος Μερικά
από τα γενικά θέματα μιας τέτοιας εκπαίδευσης/επιμόρφωσης μπορούν να είναι:
• Έννοια, αρχές, και πρακτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
• Είδη και χαρακτηριστικά εναλλακτικών μορφών τουριστικής ανάπτυξης.
• Ζητήματα περιβαλλοντικής προστασίας.
• Ζητήματα προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Είδη προς εξαφάνιση (του ζωικού και φυτικού βασιλείου) και σχετική
νομοθεσία.
• Ζητήματα διεθνούς περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
• Πιστοποιητικά περιβαλλοντικής ποιότητας (π.χ. μπλε σημαίες) και κριτήρια

απόκτησής τους.
Επίσης η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα κοινωνικής,

πολιτιστικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας είναι ένας ακόμα σημαντικός
παράγοντας ανάπτυξης βιώσιμων κοινωνιών και κατ’ επέκταση βιώσιμου τουρισμού.
Τέλος, εκτός από τους

εργαζόμενους στον
τουρισμό και τους πολίτες
των τουριστικών περιοχών
είναι χρήσιμο να
ενημερώνονται και να
ευαισθητοποιούνται οι
επισκέπτες τους.
246
Δ.ΥΠ.Α.

Πληροφορίες σχετικές με το περιβάλλον, τον πολιτισμό, τις τοπικές συνήθειες και τις
ανάγκες του κάθε τουριστικού προορισμού, θα τους βοηθήσουν να ενταχθούν
ομαλότερα στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον που πρόκειται να επισκεφθούν.
Τέτοια ενημέρωση επιτυγχάνεται με την προμήθεια σχετικών πληροφοριών στους
τόπους μόνιμης διαμονής των τουριστών, με συμφωνίες μεταξύ των τουριστικών
προορισμών και των τουριστικών πρακτόρων, με φυλλάδια πληροφοριών σε
περιοχές διακίνησης επιβατών (αεροδρόμια, λιμάνια, σταθμοί λεωφορείων και
τρένων) και σε τουριστικά καταλύματα (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, κάμπινγκ,
κ.λπ.).
Ποιότητα: Η διατήρηση του κύρους του τουριστικού προϊόντος κάθε περιοχής γίνεται
όλο και δυσκολότερη στα πλαίσια του συνεχώς αυξανόμενου ανταγωνισμού σε
διεθνές επίπεδο.
Η έννοια ποιοτικός τουρισμός

δεν ταυτίζεται απαραίτητα με
την έννοια πολυτελής-
ακριβός τουρισμός.
Αναφέρεται στο είδος
τουριστικής δραστηριότητας η
οποία προστατεύει τις
τουριστικές πηγές, προσελκύει τουρίστες που σέβονται την τοπική κοινωνία και το
περιβάλλον της και προσφέρει τουριστικά αξιοθέατα, ανέσεις και υπηρεσίες που
ανταποκρίνονται στην αξία των χρημάτων που δαπανώνται γι’ αυτά.
Τουριστικές περιοχές που επιθυμούν την μακροχρόνια σταθερή ζήτηση του

προϊόντος τους:
• Λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την ποιότητα που προσφέρουν.
• Διεξάγουν έρευνες για την:
α) καλύτερη επίλυση των προβλημάτων τους,
β) δημιουργία νέων τουριστικών προϊόντων,
247
Δ.ΥΠ.Α.

γ) ασφαλή και αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των τουριστικών πηγών τους.
• Προωθούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού συμβατές με τις αρχές της

βιώσιμης ανάπτυξης.
• 4) Επιφέρουν τουριστικές καινοτομίες.
• 5) Χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον.
• Παρακολουθούν τακτικά τη διαμόρφωση των διεθνών κριτηρίων ποιότητας

έτσι ώστε να ενημερώνονται για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
• Λαμβάνουν έγκαιρα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα, αν χρειάζονται.
• Ενημερώνονται και διδάσκονται από επιτυχημένες πρακτικές που

υιοθετήθηκαν σε άλλους τουριστικούς προορισμούς.
2.3.3.4. Βιώσιμη ανάπτυξη και αειφορία- Ενδεικτικά επιτυχημένα

παραδείγματα
Οι προορισμοί εφαρμόζουν πρωτοβουλίες που προωθούν την περιβαλλοντική,

πολιτιστική και κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα και αειφορία, ενώ παράλληλα
επιδιώκουν την απόκτηση πιστοποιήσεων από διεθνώς αναγνωρισμένους φορείς και
οργανισμούς, ώστε να προβάλουν τις ενέργειές τους και να διασφαλίσουν την
έμπρακτη δέσμευσή τους στις αρχές αυτές στον σύγχρονο επισκέπτη.
Ανάπτυξη προγραμμάτων αναγνώρισης και πιστοποίησης προορισμών που

εφαρμόζουν βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της αειφορίας , με στόχο την
προώθηση των προορισμών και την ανάπτυξη της συνεργασίας και της
ανταλλαγής εμπειρίας
Biosphere Tourism
Πιστοποίηση από το Ινστιτούτο

Υπεύθυνου Τουρισμού
248
Δ.ΥΠ.Α.

( Responsible Tourism Institute − RTI), ένα ανεξάρτητο σώμα που δημιουργήθηκε

έπειτα από την Παγκόσμια Διάσκεψη για τον Αειφόρο Τουρισμό (1995) με τη χορηγία
του Εκπαιδευτικού Επιστημονικού και Πολιτιστικού Οργανισμού των Ηνωμένων
Εθνών (UNESCO), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO), του
Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) και της ΕΕ.
Σκοπός του προγράμματος είναι να αναπτύξει ένα ιδιωτικό εθελοντικό και ανεξάρτητο
σύστημα πιστοποίησης, βασισμένο στα 17 Πρωτόκολλα Βιώσιμης Ανάπτυξης των
Ηνωμένων Εθνών και να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση του ταξιδιωτικού κοινού
και του τουριστικού κλάδου σχετικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η συγκεκριμένη πιστοποίηση
αφορά, μεταξύ άλλων τουριστικούς
προορισμούς, ξενοδοχειακές
μονάδες και καταλύματα,
ταξιδιωτικά πρακτορεία, χώρους
εστίασης, τόπους ιστορικού
ενδιαφέροντος και μουσεία,
θεματικά πάρκα, συνεδριακά κέντρα Συνολικά, έχουν αναγνωριστεί 34 προορισμοί σε
όλο τον κόσμο, ενώ οι πιστοποιημένοι προορισμοί στη Μεσόγειο βρίσκονται σε
Ισπανία και Πορτογαλία. Η πιστοποίηση προσφέρει στον προορισμό αρκετά οφέλη,
όπως π.χ. μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα μέσω της υιοθέτησης βιώσιμων πρακτικών
(πχ. μείωση κόστους μέσω πρακτικών εξοικονόμησης νερού και ενέργειας),
προτεραιότητα κατά την προώθηση των προορισμών μέσω των τουριστικών
πρακτορείων και των καναλιών πωλήσεων, προώθηση και προβολή μέσω της
επίσημης ιστοσελίδας Biosphere, πώληση εμπειριών μέσω της ηλεκτρονικής
πλατφόρμας Biosphere Experience και πρόσβαση σε πόρους και εκπαίδευση για την
βελτίωση της βιωσιμότητας.
Green Destinations
Μη κερδοσκοπικό ίδρυμα για τη

βιώσιμη ανάπτυξη των
249
Δ.ΥΠ.Α.

προορισμών, το οποίο ηγείται μίας παγκόσμια συνεργασίας ειδικών οργανισμών και

ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και είναι ο υπεύθυνος φορέας για την πιστοποίηση Green
Destinations Standard, ένα σύνολο κριτήριών για τη μέτρηση, την παρακολούθηση
και τη βελτίωση των πολιτικών και της διαχείρισης της βιωσιμότητας σε προορισμούς
και περιοχές. Η πιστοποίηση αξιολογεί τις πρακτικές διαχείρισης προορισμού, το
φυσικό περιβάλλον, την πανίδα και τα τοπία, το περιβάλλον και το κλίμα, την
παράδοση και τον πολιτισμό, την κοινωνική ευεξία και την επιχειρηματικότητα και τη
φιλοξενία. Επιπλέον, είναι εγκεκριμένη από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Βιώσιμου
Τουρισμού ( GSTC) τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό με μέλη εθνικές και τοπικές
κυβερνήσεις, ΜΚΟ, ταξιδιωτικές και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις.
Επιπλέον, παρέχεται μία βάση δεδομένων για τις δράσεις και τις πολιτικές
βιωσιμότητας 1.970 προορισμών σε 188 χώρες που παρέχει μία ποσοτική
αξιολόγηση της συμμόρφωσής τους με τα πρότυπα, καθώς και μία πλατφόρμα
αξιολόγησης και αναφοράς που επιτρέπει στους προορισμούς να δουν τη
συμμόρφωσή τους με τα πρότυπα και να ζητήσουν πιστοποίηση (σε πιλοτική φάση).
Ακόμη διατίθεται μία πλατφόρμα αναζήτησης λύσεων σε προκλήσεις βιωσιμότητας
και επιμορφωτικό υλικό.
Η κοινότητα Green Destinations περιλαμβάνει δράσεις προβολής και προώθησης

προορισμών μέσω του προγράμματος Green Destination Ambassadors , των
βραβείων Sustainable Top 100 Destinations που παρουσιάζονται από το 2015 στην
παγκόσμια τουριστική έκθεση ITB στο Βερολίνο και του διαδικτυακού ταξιδιωτικού
οδηγού Good Travel Guide .
Εθνικές πρωτοβουλίες βιώσιμης ανάπτυξης με σκοπό την προστασία του

περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας, της πολιτιστικής κληρονομιάς και την
προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης των προορισμών
Πρωτοβουλίες βιώσιμης ανάπτυξης- Ιταλία
Η μελέτη τουρισμού της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας που εκδόθηκε το 2018
αναγνώρισε τη διασύνδεση μεταξύ της εξέλιξης της τουριστικής βιομηχανίας και το
αυξανόμενο ενδιαφέρον για την αειφορία και τη βιωσιμότητα και επανέλαβε τις
250
Δ.ΥΠ.Α.

βασικές προτάσεις του OECD σχετικά με την κυβερνητική πολιτική πράσινων

επενδύσεων στον τουρισμό
⁻Αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των τουριστικών εγκαταστάσεων
⁻Βελτίωση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων και των συστημάτων συλλογής
αποβλήτων
⁻Προώθηση της περιβαλλοντικής προστασίας, της βιοποικιλότητας & πολιτιστικής

κληρονομιάς
Για την επίτευξη των στόχων της, η Ιταλία προώθησε ένα σύνολο πρωτοβουλιών,
μεταξύ των οποίων:
⁻Τα «alberghi diffusi», νέες τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες δε στεγάζονται σε νέα

κτίρια και δε χρειάζονται πρόσθετη γη, αλλά προσφέρουν διαμονή σε ανακαινισμένα
κτίρια που βρίσκονται στα ιστορικά χωριά της Ιταλίας, όπως π.χ. στην ορεινή
περιοχή Barbagia στη Σαρδηνία.
⁻Η επαναχρησιμοποίηση κτιρίων για τουριστικούς σκοπούς, όπως το Porto Tolle που

μετατρέπεται σε ένα νέο βιώσιμο υπαίθριο τουριστικό κέντρο, το οποίο προσφέρει
εγκαταστάσεις που επιτρέπουν στους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με τη φύση.
⁻Το 2018, ο όμιλος Enel υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας με το Υπουργείο Πολιτισμού

και Τουρισμού της Ιταλίας για την προώθηση της οικολογικής μεταφοράς στις πόλεις
που προσελκύουν μεγάλος αριθμό τουριστών.
Sustainable Travel Finland – Φινλανδία
251
Δ.ΥΠ.Α.

Για να βοηθήσει την τουριστική βιομηχανία στη Φινλανδία να υιοθετήσει βιώσιμες

πρακτικές, ο οργανισμός τουρισμού της χώρας, Visit Finland , ανέπτυξε το
πρόγραμμα Sustainable Travel Finland , σχεδιασμένο να παρέχει σε επιχειρήσεις και
προορισμούς μια συγκεκριμένη εργαλειοθήκη που διευκολύνει την υιοθέτηση
βιώσιμων πρακτικών.
Οι εταιρείες και οι προορισμοί που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και πληρούν τα

κριτήρια αναγνωρίζονται με την ετικέτα «Sustainable Travel Finland» και έχουν
πρόσβαση σε ένα μοντέλο συνεχούς ανάπτυξης, με τις πιο πρόσφατες πληροφορίες
για την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη και υποστήριξη / προβολή μάρκετινγκ στα
κανάλια της Visit Finland.
Παρόλο που το πρόγραμμα εναρμονίζεται με τα διεθνώς γνωστά προγράμματα

βιώσιμου τουρισμού και τους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ, έχει σχεδιαστεί
για περιφερειακές και εθνικές αναπτυξιακές ανάγκες με σκοπό να υποστηρίξει τις
προσπάθειες της χώρας να ανταποκριθεί σε εθνικές και διεθνείς δεσμεύσεις.
Sustainable destination Standard - Νορβηγία
Το επίσημο πρότυπο βιώσιμου προορισμού της Νορβηγίας από τον οργανισμό

τουρισμού αποτελεί εργαλείο για την υποστήριξη της αειφόρου ανάπτυξης των
επιχειρήσεων και των προορισμών και περιλαμβάνει 45 κριτήρια και 108 δείκτες
252
Δ.ΥΠ.Α.

προς μέτρηση και παρακολούθηση, καλύπτοντας το περιβάλλον, την τοπική

κοινότητα, την πολιτιστική κληρονομιά, την οικονομία και τη φύση. Η μετρήσιμη και
συνεχής ανάπτυξη εξασφαλίζεται μέσω της αξιολόγησης της απόδοσης των
προορισμών που πραγματοποιείται ανά τρία χρόνια. Μέχρι στιγμής υπάρχουν ~30
πιστοποιημένοι προορισμοί.
2.3.4. Οι Εναλλακτικές και Βιώσιμες Μορφές και Τάσεις του Τουρισμού
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού συνθέτουν ένα νέο πρότυπο τουριστικής

ανάπτυξης, οι σημαντικότερες μορφές του οποίου γενικά είναι ο οικοτουρισμός, ο
αγροτουρισμός, ο γαστρονομικός τουρισμός, ο πολιτιστικός τουρισμός, ο
θρησκευτικός τουρισμός, ο φυσιολατρικός και περιπατητικός τουρισμός, ο
ορειβατικός τουρισμός, ο χειμερινός τουρισμός, ο θαλάσσιος τουρισμός, ο αθλητικός
τουρισμός, ο εκπαιδευτικός τουρισμός, ο συνεδριακός τουρισμός, ο τουρισμός υγείας
κ.λπ.
253
Δ.ΥΠ.Α.

Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού διαφέρουν από τον μαζικό τουρισμό καθώς είναι
μικρής, ελεγχόμενης και ρυθμιζόμενης κλίμακας, ενισχύουν οικονομικά και κοινωνικά
τις τοπικές κοινωνίες, ελαχιστοποιούν τις αρνητικές επιδράσεις στο φυσικό και
πολιτιστικό περιβάλλον, έχουν ποικιλία δραστηριοτήτων σε ατομική βάση και
στηρίζονται σε αειφόρα πρότυπα ανάπτυξης.
2.3.4.1. Το χαρτοφυλάκιο προϊόντων του Ελληνικού Τουρισμού
Οι μορφές ειδικού-εναλλακτικού τουρισμού αποτελούνται από νέα και πολυσύνθετα

τουριστικά προϊόντα, που χαρακτηρίζονται από δυναμική ζήτηση και
ανταποκρίνονται σε ειδικά κίνητρα. Η τυπολογία και ταξινόμηση τους στην παγκόσμια
βιβλιογραφία ποικίλει, και για τον λόγο αυτό, οι μορφές ειδικού-εναλλακτικού
τουρισμού, που καταγράφονται είναι ενδεικτικές και όχι περιοριστικές:
Για την καλύτερη κατανόηση του ελληνικού τουρισμού και των τουριστικών
προϊόντων που προσφέρει η Ελλάδα (μορφές τουρισμού), αρχικά, παρουσιάζουμε το
χαρτοφυλάκιο τουριστικών προϊόντων της χώρας, με βάση το Εθνικό Στρατηγικό
Σχέδιο Τουρισμού.
Το χαρτοφυλάκιο αποτελείται από τα παρακάτω 5 κύρια τουριστικά προϊόντα και τα

7 συμπληρωματικά, τα οποία είτε συμπληρώνουν και ενισχύουν την εμπειρία του
επισκέπτη (enablers) είτε απευθύνονται σε εξειδικευμένα τμήματα της αγοράς (niche).
254
Δ.ΥΠ.Α.

Τα 5 κύρια:
• ‘Ήλιος και Θάλασσα (Sun & Beach)
• Ναυτικός Τουρισμός
• Πολιτιστικός & Θρησκευτικός Τουρισμός
• City Break
• Συνεδριακός Τουρισμός - MICE (Meeting, Incentive, Congress and Event)
Τα 7 συμπληρωματικά:
• Αγροτουρισμός
• Οικοτουρισμός
• Γαστρονομικός
• Αθλητικός Τουρισμός
• Τουρισμός Ευεξίας
• Επίσκεψη σε συγγενείς και φίλους
• Τουρισμός Τρίτης Ηλικίας
Με δεδομένο ότι στις προηγούμενες υποενότητες αναπτύξαμε την τυπολογία του

“μαζικού τουρισμού” και πότε ένα τουριστικό προϊόν χαρακτηρίζεται “μαζικό”,
αντιλαμβανόμαστε πως στην Ελλάδα, το “Ήλιος και θάλασσα”, πάσχει από τα
συμπτώματα αυτά. Επίσης το City Break, αποτελεί φαινόμενο μαζικού τουρισμού σε
πόλεις που πάσχουν από υπερτουρισμό, όπως για παράδειγμα η Βαρκελώνη, το
Παρίσι, κ.ά., ενώ η Αθήνα δεν δείχνει τέτοια σοβαρά σημάδια επιβάρυνσης. Όλα τα
υπόλοιπα θα μπορούσαν να θεωρηθούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
2.3.4.2. Θαλάσσιος -Ναυτικός Τουρισμός
Ο όρος Θαλάσσιος και Ναυτικός Τουρισμός εμπεριέχει το σύνολο των τουριστικών

δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο θαλάσσιο χώρο και στις ακτές μιας
περιοχής υποδοχής τουριστών, με σκοπό την ψυχαγωγία και την πολιτισμική
επικοινωνία. Ο Ελληνικός Θαλάσσιος Τουρισμός είναι ένας σημαντικός πυλώνας της
Εθνικής Οικονομίας με συμμετοχή περίπου στο 1,5 % του Α.Ε.Π. Στον κλάδο
δραστηριοποιούνται περισσότερες από χίλιες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, κυρίως
255
Δ.ΥΠ.Α.

οικογενειακές που δίνουν εργασία σε περισσότερους από 25.000 εργαζόμενους και

σε περισσότερα από 50 συναφή επαγγέλματα.
Στην τυπολογία του θαλάσσιου τουρισμού περιλαμβάνονται οι εξής

υποκατηγορίες εναλλακτικού τουρισμού:
(α). Παράκτιος τουρισμός
(β). Τουρισμός παραλίας (περπάτημα στην παραλία, ηλιοθεραπεία, παιχνίδια στην

παραλία /Ψάρεμα από την ακτή / Παρατήρηση από την ξηρά θαλάσσιων πτηνών /
Παρατήρηση φαινομένου παλίρροιας / Παρατήρηση θαλάσσιου περιβάλλοντος.
(γ.) Τουρισμός όρμου (κολύμβηση, surfing, windsurfing, θαλάσσιο σκι, αλεξίπτωτο

θαλάσσης, κανό-καγιάκ, μηχανοκίνητα μέσα αναψυχής)
(δ.) Υποβρύχιος τουρισμός (κατάδυση, υποβρύχιο ψάρεμα)
(ε.) Θαλάσσιος τουρισμός φύσης (ενυδρεία, παρατήρηση θαλάσσιων θηλαστικών,

προστατευόμενες περιοχές)
(στ.) Θαλάσσιος αλιευτικός τουρισμός (ψάρεμα)
(ζ). Θαλάσσιος πολιτιστικός τουρισμός (ναυτικά μουσεία, πλοία-μουσεία, λιμάνια-

μουσεία, μουσεία ναυπηγικής τέχνης, αναπαράσταση ναυτικών γεγονότων,
θαλάσσιες πολιτιστικές διαδρομές)
(η.) Θαλάσσιος αθλητικός τουρισμός (ιστιοπλοΐα)
(θ.) Περιηγήσεις με σκάφη αναψυχής (yachting)
256
Δ.ΥΠ.Α.

(ι.) Κρουαζιέρες
Το Yachting βασίζεται στο θαλαμηγό

σκάφος που περιέχει υπηρεσίες
διανομής και εστίασης στον τουρίστα,
καθώς και τη δυνατότητα προσέγγισης
σε νησιωτικές και παράκτιες περιοχές.
Ακόμη, παρέχει στον ταξιδιώτη
μεγάλο εύρος επιλογών ως προς την
απόλαυση του θαλάσσιου
περιβάλλοντος. Το θαλαμηγό σκάφος,
εκτός από χώρος καταλύματος και εστίασης, είναι η βάση για την ανάπτυξη μιας
ποικιλίας δραστηριοτήτων αναψυχής όπως είναι η ηλιοθεραπεία πάνω στο σκάφος,
η ερασιτεχνική αλιεία, η προσέγγιση σε δυσπρόσιτες από την ξηρά ακτές, η
κατάδυση, η κολύμβηση σε απομονωμένους όρμους, το θαλάσσιο σκι, η περιήγηση
κ.λπ.
Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα με κύρια χαρακτηριστικά την πολυνησία και τις καλές
καιρικές συνθήκες σχεδόν για όλο το έτος, ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες -
τουρίστες θα προτιμήσουν να την επισκεφθούν με το σκάφος τους ή να νοικιάσουν
ένα σκάφος για την περιήγησή τους. Κύριο προϊόν της θαλάσσιας ιδιωτικής
περιήγησης είναι η παροχή υπηρεσιών αναψυχής, ακριβώς τη στιγμή που
δημιουργείται. Η ζήτηση εκδηλώνεται από ιδιώτες, λάτρεις της θάλασσας, μεσαίας κι
υψηλής κυρίως εισοδηματικής τάξης. Είναι αγορά εντάσεως παγίου, με υψηλές
επενδύσεις κεφαλαίων, υψηλά εμπόδια εισόδου στον κλάδο (οικονομικά – θεσμικά)
και με αξιόλογη συνεισφορά σε συναλλαγματικά έσοδα. Tο 95% των ναυλώσεων
πραγματοποιείται από αλλοδαπούς τουρίστες.
Η αγορά του yachting προσφέρει

σκάφη διαφόρων τύπων : (α)
ιστιοφόρα με ή χωρίς πλήρωμα , (β)
257
Δ.ΥΠ.Α.

παραδοσιακά καΐκια (motor sailers ) ,(γ) πολυτελή καΐκια , (δ) μηχανοκίνητα μικρά
(motor yachts) , (ε) θαλαμηγοί ή mega yachts, (στ) μεγάλα μηχανοκίνητα καΐκια.
Προσφιλής δραστηριότητα σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου όπως στο Αιγαίο και
στο Ιόνιο, είναι η ιστιοπλοΐα ομάδας σκαφών σε σχηματισμό μικρού σκάφους.
Βασικά στοιχεία του Θαλάσσιου-Ναυτικού τουρισμού
Η ζήτηση του Ναυτικού Τουρισμού παρουσίασε το χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης σε

σχέση με τα υπόλοιπα βασικά τουριστικά προϊόντα την τελευταία τετραετία, με το
Μεξικό να αποτελεί το δημοφιλέστερο προορισμό.
Βασικά κανάλια διανομής στο yachting
• Άμεσες κρατήσεις μέσω εταιρειών ναύλωσης, διαχείρισης και αγοραπωλησίας

σκαφών
• Εξειδικευμένοι OTAs και agents (π.χ. Sailogy, Sunsail)
• Θεματικές πλατφόρμες (π.χ. Tourradar, Travelopia)
• Πλατφόρμες οικονομίας διαμοιρασμού (π.χ. Borrow a Boat και Click & Boat)
Βασικά κανάλια διανομής στην κρουαζιέρα
• Άμεσες κρατήσεις μέσω των cruise lines
• Εδραιωμένοι tour operators μαζικού τουρισμού (π.χ. TUI Cruises)
• Εξειδικευμένοι (specialist) OTAs (π.χ. Planet cruise)
Βασικές τάσεις
Αναβάθμιση και δημιουργία λιμενικών υποδομών & υπηρεσιών (π.χ. «destination

marinas», νέες και καινοτόμες υπηρεσίες, υποδομές superyacht, αξιοποίηση
ψηφιακής τεχνολογίας, βιώσιμος σχεδιασμός) για τη βελτίωση της εμπειρίας του
πελάτη και την εξυπηρέτηση των αναγκών συγκεκριμένων τμημάτων πελατείας /
σκαφών (π.χ. μεγάλα κρουαζιερόπλοια)
258
Δ.ΥΠ.Α.

Γενικά στοιχεία - Τάσεις/προτιμήσεις των τουριστών
Ο Ναυτικός Τουρισμός είναι το τουριστικό προϊόν που περιλαμβάνει θαλάσσιες

διακοπές και αποτελείται από τον τομέα του yachting (σκάφη αναψυχής), της
κρουαζιέρας και της ακτοπλοΐας.
Το εκτεταμένο δίκτυο ακτογραμμών, η ύπαρξη σημαντικού αριθμού νησιών, ένα καλά

ανεπτυγμένο δίκτυο παραθαλάσσιων πόλεων με τις απαραίτητες λιμενικές υποδομές
και οι ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την
ανάπτυξη του Ναυτικού Τουρισμού.
Yachting (σκάφη αναψυχής)
Αφορά την πραγματοποίηση

θαλάσσιων περιηγήσεων με ιστιοφόρα
ή θαλαμηγούς παρέχοντας υπηρεσίες
διαμονής και εστίασης στον τουρίστα,
καθώς και τη δυνατότητα προσέγγισης
σε νησιωτικές και παράκτιες περιοχές.
Οι περιηγήσεις αυτές
πραγματοποιούνται για λόγους
αναψυχής με ιδιόκτητα (ιδιωτικό
yachting)ή μισθωμένα σκάφη διαφόρων τύπων και μεγεθών (επαγγελματικό yachting
που λειτουργεί με ναυλώσεις), τα οποία είτε περιλαμβάνουν στη μίσθωση το
πλήρωμα (crewedboats) είτε προσφέρονται χωρίς αυτό (bareboats).
Βασικοί παράγοντες για την ανάπτυξη του yachting αποτελούν η αναβάθμιση των
λιμενικών υποδομών (π.χ. δημιουργία επιπλέον θέσεων ελλιμενισμού και θέσεων
που μπορούν να εξυπηρετήσουν σκάφη μεγάλου μεγέθους) και του επιπέδου των
προσφερόμενων υπηρεσιών των τουριστικών λιμένων / μαρίνων για την προσέλκυση
τουριστών με υψηλά εισοδήματα, καθώς και η δημιουργία νέων εγκαταστάσεων
(μαρίνες, αγκυροβόλια, καταφύγια σκαφών).
Οι παραδοσιακές αγορές του Ναυτικού Τουρισμού στη Μεσόγειο βρίσκονται στα

βόρεια και δυτικά παράλια (Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία), ενώ τα τελευταία χρόνια
259
Δ.ΥΠ.Α.

αυξανόμενη ζήτηση εντοπίζεται και στα βορειοανατολικά παράλια και συγκεκριμένα

στην Κροατία, στην Ελλάδα και στην Τουρκία.
Κρουαζιέρα
Αφορά ταξίδια αναψυχής έναντι ναύλου, διάρκειας τουλάχιστον δύο ημερών εν πλω,
με κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών διαμονής, εστίασης και ψυχαγωγίας στους
επιβάτες του πλοίου και την επίσκεψη τους σε προορισμούς ποικίλου ενδιαφέροντος.
Βασικοί παράγοντες για την ενίσχυση της

κρουαζιέρας αποτελούν η ύπαρξη
κατάλληλων υποδομών στα λιμάνια της
χώρας(κυρίως θέσεων αγκυροβολίας και
τερματικών σταθμών κατάλληλων για
στάθμευση κρουαζιερόπλοιων διαφόρων
μεγεθών), η παροχή υπηρεσιών υψηλού
επιπέδου τόσο στα λιμάνια επιβίβασης
(home port) όσο και στα λιμάνια διέλευσης (port of call), η ενίσχυση του προϊόντος
της κρουαζιέρας με πρόσθετες εμπειρίες (π.χ. εκδρομές σε κοντινά νησιά), καθώς και
η δημιουργία νέων δρομολογίων και η ενίσχυση / ενοποίηση υπαρχόντων τοπικών ή
περιφερειακών δρομολογίων.
Ο Θαλάσσιος Τουρισμός και το μέλλον του στην Ελλάδα
Η ανάπτυξη των απαιτούμενων υποδομών για να υποστηριχθεί ο θαλάσσιος

τουρισμός είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει αναλάβει η Ελλάδα για
τα επόμενα χρόνια.
Συγκεκριμένα, το ελληνικό κράτος προχωρά:
Στην αναβάθμιση των εγκαταστάσεων των λιμένων, με σκοπό την αύξηση της
δυνατότητας φιλοξενίας κρουαζιερόπλοιων, έτσι ώστε περισσότερες εταιρίες
κρουαζιέρας να εδρεύουν στα Ελληνικά λιμάνια κατά την διάρκεια των μεσογειακών
τους δρομολογίων.
260
Δ.ΥΠ.Α.

Στην ιδιωτικοποίηση και αναβάθμιση των κρατικών μαρίνων, με σκοπό να

προσελκύουν περισσότερα γιοτ/σκάφη αναψυχής
Αρκετοί διεθνείς επενδυτές έχουν ήδη εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους και έχουν
προβεί σε επενδύσεις στο θαλάσσιο τουρισμό της Ελλάδας, αναγνωρίζοντας την
ασύγκριτη ευκαιρία που παρουσιάζεται σε αυτό το υψηλής αξίας τουριστικό προϊόν.
Η Ελλάδα βιώνει μια περίοδο άνθησης του αριθμού των κρουαζιερόπλοιων και
των επισκεπτών, κυρίως μετά τις πρόσφατες ρυθμιστικές αλλαγές που εφαρμόζει η
χώρα προκειμένου να καταργηθεί το καμποτάζ στις κρουαζιέρες. Η απόφαση αυτή
έχει απελευθερώσει την αγορά της κρουαζιέρας καθώς επιτρέπει στα μη-Ευρωπαϊκά
κρουαζιερόπλοια να ξεκινούν από τα ελληνικά λιμάνια, και σε συνδυασμό με τις
προγραμματισμένες βελτιώσεις των υποδομών σε μεγάλα ελληνικά λιμάνια,
αναμένεται μια σημαντική αύξηση του αριθμού κρουαζιερόπλοιων που είτε θα
χρησιμοποιούν τα ελληνικά λιμάνια ως σημείο αφετηρίας, είτε ως πιθανούς
προορισμούς.
Τα βασικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας είναι

• η μεγάλη ακτογραμμή,
• ο σημαντικός αριθμός διαθέσιμων λιμανιών – τα πιο πολλά σε προορισμούς
παγκόσμιου βεληνεκούς, και
261
Δ.ΥΠ.Α.

• οι μικρές αποστάσεις μεταξύ των τουριστικών προορισμών, σε μια χώρα στην

καρδιά μιας ιδιαίτερα τουριστικής περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Βασικοί πάροχοι υπηρεσιών του θαλάσσιου τουρισμού:
Α. Yachting
• Εταιρείες διαχείρισης σκαφών
• Εταιρείες αγοροπωλησίας σκαφών
• Μεσίτες γιοτ
• Ιδιοκτήτες σκαφών (μεμονωμένοι ιδιοκτήτες & μεγάλες εταιρείες)
Β. Κρουαζιέρας:
• Εταιρείες Κρουαζιέρας(cruise lines)
Βασικές κατηγορίες πελατών για το Yachting :

• Πελάτες αναψυχής
• Οικογένειες με παιδιά
• Ζευγάρια
• Ενήλικες μόνο
• Μεμονωμένοι ταξιδιώτες
Βασικές κατηγορίες πελατών κρουαζιέρας:

• Πλήρως ανεξάρτητος ταξιδιώτης (Fully independent traveler/ FIT)
• Ομαδική περιήγηση (Group inclusive tour/ GIT)
• Millennials and Gen Z
• Τρίτη ηλικία (Ασημένια οικονομία/ silver Economy)
2.3.4.3. Πολιτιστικός και Θρησκευτικός - Προσκυνηματικός τουρισμός
262
Δ.ΥΠ.Α.

Ο Πολιτιστικός & Θρησκευτικός

Τουρισμός ορίζεται από το UNWTO ως
«ένας τύπος τουριστικής
δραστηριότητας στον οποίο το βασικό
κίνητρο του επισκέπτη είναι να
μάθει, να ανακαλύψει, να βιώσει και
να καταναλώσει τα υλικά και άυλα
πολιτιστικά αξιοθέατα / προϊόντα σε έναν τουριστικό προορισμό. Αυτά τα
αξιοθέατα / προϊόντα σχετίζονται με ένα σύνολο διακριτικών υλικών, πνευματικών και
συναισθηματικών χαρακτηριστικών μιας κοινωνίας που περιλαμβάνει τις τέχνες και
την αρχιτεκτονική, την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, τη μαγειρική
κληρονομιά, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τις δημιουργικές βιομηχανίες και τους
ζωντανούς πολιτισμούς με τον τρόπο ζωής τους, τα συστήματα αξιών, τις
πεποιθήσεις και τις παραδόσεις».
Ο πολιτιστικός τουρισμός σχετίζεται

με τον πολιτισμό μιας χώρας ή
περιοχής. Είναι η μετακίνηση
ανθρώπων σε πολιτιστικά αξιοθέατα
μακριά από την καθιερωμένη περιοχή
κατοικίας τους, με την προϋπόθεση να
συλλέξουν νέες πληροφορίες και
εμπειρίες ώστε να ικανοποιήσουν τις
πολιτιστικές τους ανάγκες. Σε αυτές τις πολιτιστικές ανάγκες μπορεί να
συγκαταλέγεται η σταθεροποίηση-στερεοποίηση της προσωπικής πολιτιστικής
ταυτότητας κάποιου, μέσω της παρατήρησης του “εξωτικού” άλλου/ξένου.
Ο Θρησκευτικός Τουρισμός (Religious Tourism) και Προσκυνηματικές περιηγήσεις

(Pilgrimage Tours) –ως μορφή Πολιτιστικού Τουρισμού. Δεν αφορά μόνο τους
καθαρούς προσκυνητές, αλλά και τους ευσεβείς περιηγητές, τους φιλέρευνους
τουρίστες και τους θαυμαστές της τέχνης. Πρόκειται για μια εξαιρετικά γρήγορη
αναπτυσσόμενη μορφή θεματικού τουρισμού που έχει γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση
στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.
263
Δ.ΥΠ.Α.

Ο Θρησκευτικός Τουρισμός είναι υποκατηγορία του πολιτιστικού τουρισμού, εφόσον:

• η θρησκεία είναι στοιχείο του πολιτισμού
• τα θρησκευτικά μνημεία (εκκλησίες, μοναστήρια) είναι πολιτιστικά στοιχεία
• οι θρησκευτικές εκδηλώσεις (εορτές πανηγύρια, τελετές) είναι πολιτιστικές
εκδηλώσεις.
Αποτελεί και για έναν ακόμη λόγο υποκατηγορία του Πολιτιστικού Τουρισμού,
εφόσον οι μετέχοντες σε οργανωμένα προσκυνήματα διαθέτουν συχνά μια μέρα
επιπλέον για επίσκεψη σε επιλεγμένα τουριστικά αξιοθέατα
Ο θρησκευτικός τουρισμός δεν είναι

κάποια καινούρια έννοια, πρόσφατα
επινοημένη. Πρόκειται για την
παλαιότερη και επικρατέστερη μορφή
μετακίνησης στην ιστορία της
ανθρωπότητας, καθώς τα μέλη όλων
των κοινωνιών επιζήτησαν να
επικοινωνήσουν με το θείο. Ως
συνέπεια, το θρησκευτικό ταξίδι ανάγει τις καταβολές του στην προσκυνηματική
δραστηριότητα παλαιότερων εποχών. Από τους αρχαίους χρόνους ακόμη, το ταξίδι
με θρησκευτικό χαρακτήρα αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο που οδήγησε Έλληνες και
ξένους να κατευθυνθούν σε θρησκευτικά κέντρα ανά την Ελλάδα. Ανέκαθεν οι
Έλληνες συνήθιζαν να εκφράζουν το θρησκευτικό τους αίσθημα, τη βαθιά τους πίστη
και ευλάβεια προς το Θεό, βασικό χαρακτηριστικό της Ορθοδοξίας εδώ και 2.000
χρόνια.
Με σημείο αναφοράς τα
θρησκευτικά μνημεία, τους
λατρευτικούς χώρους, τις
θρησκευτικές τελετές και τα
προσκυνήματα, αυτή η μορφή
τουρισμού μπορεί να αποτελέσει
264
Δ.ΥΠ.Α.

τμήμα πολιτιστικής περιήγησης ή αυτόνομη μορφή τουρισμού ανάλογα με την

εθνικότητα των επισκεπτών.
Ο Θρησκευτικός τουρισμός αφορά τα
άτομα εκείνα που έχουν ως κύριο
σκοπό την επίσκεψη σε θρησκευτικούς
τόπους για προσκύνημα, τελετές,
παρατήρηση των μνημείων, εικόνων,
ψηφιδωτών κ.λπ. Η χώρα μας,
έχοντας μια τεράστια κληρονομιά από
ιστορία και ποικιλία σε θρησκευτικά μνημεία (π.χ. Άγιο Όρος, Μετέωρα), αποτελεί ένα
σημαντικό προορισμό για τους θρησκευτικούς τουρίστες. Συνήθως, η διάρκεια ενός
τέτοιου ταξιδιού είναι μικρή και δεν χρειάζονται σημαντικές υποδομές.
Η Ελλάδα είναι μία από τις

πλουσιότερες χώρες στην Ευρώπη
ως προς την σπουδαιότητα και το
πλήθος των ιστορικών μνημείων. Η
Ελλάδα μετράει 18 μνημεία
«Παγκόσμιας Κληρονομιάς»,
σημαντικό αριθμό μουσείων,
μνημείων και αρχαιολογικών χώρων,
καθώς και πολλές εκκλησίες και σημεία θρησκευτικού ενδιαφέροντος, γεγονός που
την τοποθετεί μέσα στην πρώτη δεκάδα των προορισμών με ιστορική και πολιτισμική
σημασία.
Παρουσιάζονται πολλές επενδυτικές ευκαιρίες που θα μπορούσαν δυνητικά να

αξιοποιήσουν αυτήν την σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά, συμπεριλαμβανομένων
και των παρακάτω:
• Ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική απεικόνιση των πολιτισμικών στοιχείων της

Ελλάδας, καθώς επίσης και παροχή υπηρεσιών όπως εικονικά μουσεία και
τρισδιάστατες περιηγήσεις / ξεναγήσεις σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους.
265
Δ.ΥΠ.Α.

• Αναβάθμιση των τόπων πολιτισμικής κληρονομιάς, μέσα από την παροχή

ποιοτικών υπηρεσιών και εγκαταστάσεων, καθώς επίσης και βελτίωση των τοπικών
υποδομών.
• Δημιουργία και ανάπτυξη θεματικών προϊόντων σχετικά με συγκεκριμένα
στοιχεία, όπως η Ελληνική Ορθόδοξη Θρησκεία και οι ανασκαφές αρχαιολογικών
χώρων.
Στο πλαίσιο αυτό, το Υπουργείο

Πολιτισμού έχει εκδηλώσει την πρόθεσή
του να ακολουθήσει μία δυναμική
στρατηγική, η οποία θα αναβαθμίσει
σημαντικά την πολιτιστική κληρονομιά
της Ελλάδας, με απώτερο στόχο να
εμπλουτιστούν τα υπάρχοντα πολιτισμικά
προϊόντα τουρισμού. Σε αυτή την
κατεύθυνση, το Υπουργείο Πολιτισμού είναι ανοιχτό σε συζητήσεις σχετικά με
επενδύσεις που θα συμβάλουν στην επίτευξη της ανωτέρω στρατηγικής.
Βασικά στοιχεία του Πολιτιστικού & Θρησκευτικού Τουρισμού
Ο Πολιτιστικός & Θρησκευτικός Τουρισμός

είναι το μόνο από τα βασικά τουριστικά
προϊόντα που δεν παρουσίασε συνεχή
άνοδο την τελευταία τετραετία, με την
Ιταλία να αποτελεί το δημοφιλέστερο
προορισμό. Οι τουρίστες απαιτούν
αυθεντικές και προσωποποιημένες
εμπειρίες για να βιώσουν την τοπική κουλτούρα και την πολιτιστική και θρησκευτική
παράδοση.
Βασικά κανάλια διανομής

• Μεγάλοι & εδραιωμένοι tour operators μαζικού τουρισμού (κυρίως η TUI),
• Εξειδικευμένοι (specialist) tour operators όπως π.χ. η Globus
266
Δ.ΥΠ.Α.

• Εξειδικευμένοι (specialists) OTAs όπως π.χ. Culture Trip
• Προβολή & προώθηση των πολιτιστικών πόρων σε στοχευμένες αγορές /
τμήματα πελατείας μέσα από σύγχρονα ψηφιακά μέσα
• Αναβάθμιση των υποδομών, των υπηρεσιών και της προσβασιμότητας των
προορισμών (π.χ. χρήση ψηφιακής τεχνολογίας, προσβασιμότητα από ΑμΕΑ),
• Ολιστική προσέγγιση προωθώντας τη διασύνδεση με την τοπική
αγροδιατροφή, γαστρονομία, αρχιτεκτονική και τον Οικοτουρισμό
• Ανάδειξη διασυνοριακού πολιτιστικού τουρισμού με στόχο τη βελτίωση της
εμπειρίας των επισκεπτών
• Υπεύθυνη και βιώσιμη αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς
Γενικά στοιχεία - Τάσεις/προτιμήσεις των τουριστών
Οι τουρίστες που προτιμούν τον Πολιτιστικό & Θρησκευτικό Τουρισμό αναζητούν,

μοναδικές, αυθεντικές και προσωπικές εμπειρίες και διαμονή (“stay like a local”),
επιθυμούν να εξερευνήσουν το φυσικό περιβάλλον και τις προστατευόμενες περιοχές
και επιδιώκουν να συμμετάσχουν σε δημιουργικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες
Ο Πολιτιστικός & Θρησκευτικό Τουρισμός σχετίζεται στενά με μία πληθώρα

τουριστικών προϊόντων (π.χ. κρουαζιέρα, Sun & Beach City Break MICE , Τουρισμό
Ευεξίας, Οικοτουρισμό και Τουρισμό Περιπέτειας) Περιπέτειας), ενώ οι ταξιδιώτες
επιζητούν ολοένα και περισσότερες προσωποποιημένες εμπειρίες και ευελιξία στο
σχεδιασμό του ταξιδιού τους .
Επομένως, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία και οι πάροχοι υπηρεσιών πρέπει να

παρέχουν ευέλικτα ταξιδιωτικά πακέτα γύρω από προορισμούς με πλούσια
πολιτιστική κληρονομία με τυποποιημένα και προαιρετικά στοιχεία , όπως π.χ.
προσωποποιημένες επιλογές διαμονής και δραστηριοτήτων (ιδιαίτερα δημιουργικές
& καλλιτεχνικές δραστηριότητες όπως μουσική, χορός, εργαστήρια, γαστρονομία)
που μπορούν να συνδυαστούν, έτσι ώστε οι πελάτες να μπορέσουν να
δημιουργήσουν μοναδικές ταξιδιωτικές εμπειρίες και να απολαύσουν ένα
ολοκληρωμένο τουριστικό προϊόν.
267
Δ.ΥΠ.Α.

Ο Θρησκευτικός (Προσκυνηματικός) Τουρισμός είναι ένα από τα πιο γρήγορα

αναπτυσσόμενα τουριστικά υποπροϊόντα παγκοσμίως και δίνει τη δυνατότητα στους
ταξιδιώτες να επανασυνδεθούν με συγκεκριμένες πτυχές της θρησκείας τους και σε
συνδυασμό με την τάση του τουρισμού πολιτιστικής κληρονομιάς, η τουριστική
βιομηχανία έχει την ευκαιρία να προσφέρει λεπτομερώς επιμελημένες θεματικές
δραστηριότητες που ενισχύουν περαιτέρω την ταξιδιωτική εμπειρία και το προφίλ
των σημαντικότερων πολιτιστικών και θρησκευτικών προορισμών (π.χ.
Προσκυνηματικά μονοπάτια, περιηγήσεις στην εβραϊκή κληρονομιά)
Οι προορισμοί θα πρέπει να ενσωματώσουν στοιχεία από την υλική και άυλη

πολιτιστική τους κληρονομιά και ταυτότητα στο τουριστικό τους προϊόν και να
δομήσουν ένα ολοκληρωμένο προϊόν Πολιτιστικού & Θρησκευτικού Τουρισμού
προσφέροντας επενδυτικά κίνητρα στις τοπικές επιχειρήσεις και παράλληλα
διατηρώντας την αυθεντικότητά τους.
Οι δημόσιοι οργανισμοί τουρισμού, οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και τα resorts που

θέλουν να προσελκύσουν πελάτες, θα πρέπει να συνεργαστούν με τοπικές
επιχειρήσεις οδηγούς και θρησκευτικούς / μη−κερδοσκοπικούς οργανισμούς για να
προσφέρουν μοναδικές και αυθεντικές πολιτιστικές δραστηριότητες / εμπειρίες.
Βασικοί πάροχοι υπηρεσιών:

• Ιστορικοί και πολιτιστικοί χώροι (μουσεία, μνημεία, κτλ.)
• Θρησκευτικοί χώροι και μνημεία
• Εταιρείες πολιτιστικών θεαμάτων & εκδηλώσεων
Βασικές κατηγορίες πελατών:

• Πλήρως ανεξάρτητος ταξιδιώτης (Fully independent traveler / FIT)
• Ομαδική περιήγηση (Group inclusive tour / GIT)
• Επίσκεψη φίλων και συγγενών (Visiting friends and relatives / VFR)
• Millennials και Generation Z
268
Δ.ΥΠ.Α.

• Τρίτη ηλικία (Ασημένια οικονομία / silver Economy)
2.3.4.4. Αστικός Τουρισμός (City break)
Ο Αστικός Τουρισμός (City Break) ορίζεται από το UNWTO ως «ένα είδος

τουριστικής δραστηριότητας που λαμβάνει χώρα σε αστικό χώρο με τα εγγενή
χαρακτηριστικά του που συμπεριλαμβάνουν την οικονομική δραστηριότητα μη
βασιζόμενη στη γεωργία, αλλά σε κλάδους όπως η διοίκηση, η μεταποίηση, το
εμπόριο και οι υπηρεσίες καθώς και τη σημασία τους ως μεταφορικοί κόμβοι.
Αστικός τουρισμός:
Ουσιαστικά πρόκειται για τον τουρισμό
της πόλης, όπως λέει και το όνομα του.
Ο αστικός τουρισμός συνίσταται κυρίως
στην επίσκεψη των αξιοθέατων μιας
πόλης. Επίσης, περιλαμβάνει
περιηγήσεις στο αστικό περιβάλλον,
επισκέψεις σε μαγαζιά, βιβλιοθήκες,
μουσεία, γκαλερί κλπ. Στο πλαίσιο αυτού
του τουρισμού κάποιος μπορεί να επισκεφτεί μια πόλη για να παρευρεθεί σε διάφορα
πολιτιστικά γεγονότα, όπως συναυλίες θέατρα κλπ. Επίσης πολύς κόσμος συνηθίζει
να επισκέπτεται κάποια μέρη μόνο και μόνο για να κάνει τα ψώνια του ή για να παίξει
τυχερά παιχνίδια στα καζίνο.
City Break:
Ουσιαστικά πρόκειται για ταξίδια
μικρής διάρκειας που έχουν ως
σκοπό την γνωριμία με μια πόλη.
Περιλαμβάνουν επισκέψεις στα
αξιοθέατα, τα μουσεία, τις
ομορφιές και τον ιδιαίτερο
πολιτισμό μιας πόλης. Στόχος
αυτών που επιλέγουν να κάνουν copy break είναι να γνωρίσουν καλύτερα τις πόλεις
269
Δ.ΥΠ.Α.

που επισκέπτονται. Αυτό το είδος τουρισμού απευθύνεται κυρίως σε πιο ψαγμένους

τουρίστες και θεωρείται καλό είδος τουρισμού. Στην Ελλάδα έγινε γνωστό τα
τελευταία χρόνια.
Βασικά στοιχεία
Η ζήτηση του copy break εμφάνισε
ραγδαία ανάπτυξη την τελευταία
τετραετία, με την Γερμανία να αποτελεί το
δημοφιλέστερο προορισμό. Ο
συνδυασμός ενός ευρέος φάσματος
πολιτιστικών δραστηριοτήτων και
δραστηριοτήτων / εμπειριών ελεύθερου
χρόνου αποτελούν τους βασικούς παράγοντες για την επιλογή ενός προορισμού City
Break.
Οι City break προορισμοί έχουν:
i. Υψηλή παρουσία στις ταξιδιωτικές πλατφόρμες (Travel Portals)

• Η αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου, η μείωση του κόστους των
αεροπορικών εισιτηρίων στην Ευρώπη και η καταναλωτική συμπεριφορά των
Millennials και Gen Z έχουν συμβάλει σημαντικά στο να οργανώνονται ταξίδια από
τους ίδιους τους ταξιδιώτες, ειδικά στο τουριστικό προϊόν του City Break.
• Οι διαμεσολαβητές όπως Booking.com και Expedia κατέχουν 4 στις 5

κρατήσεις μέσω OTAs στην Ευρώπη, ενώ καταλαμβάνουν το 80% όλων των
πωλήσεων ευρωπαϊκών ξενοδοχείων από OTAs.
• Τα προϊόντα City Break έχουν σημαντική παρουσία στα διαδικτυακά κανάλια

διανομής. Το πιο κοινό πακέτο που προσφέρεται από τις ταξιδιωτικές πλατφόρμες
αποτελείται από πτήση και τρεις διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχείο
(συμπεριλαμβανομένου του πρωινού).
ii. Ισχυρή παρουσία στα φυλλάδια των Τour Οperators (TO)
270
Δ.ΥΠ.Α.

• Το βασικό πακέτο των tour operator για το City Break περιλαμβάνει κυρίως
πτήση, διαμονή δύο ή τριών διανυκτερεύσεων (με πρωινό) και ένα μικρό αριθμό
επιλογών όπως:
− Εισιτήρια για πολιτιστικές εκδηλώσεις (μιούζικαλ, θέατρο, όπερα, συναυλίες)
− City Passes, όπου υφίστανται
− Δυνατότητα επέκτασης της διαμονής (έως μία εβδομάδα)
− Πακέτο Fly & Drive (πτήση & ενοικίαση αυτοκινήτου)
− Πακέτο Fly & Hotel (πτήση & διαμονή με εκδρομές και ξεναγήσεις)

Τα βασικά κανάλια διανομής του τουριστικού προϊόντος City Break είναι οι άμεσες
κρατήσεις (ξενοδοχείο, πτήση, κτλ.), οι εδραιωμένοι tour operators μαζικού
τουρισμού όπως π.χ. TUI και Jet2CityBreaks, τα διαδικτυακά ταξιδιωτικά γραφεία
(ΟΤΑs) μαζικού τουρισμού όπως π.χ. Booking και Expedia καθώς και εξειδικευμένοι
(specialist) ΟΤΑs όπως π.χ. Tourradar και Shortbreaks.com. Επιπλέον, οι
πλατφόρμες οικονομίας διαμοιρασμού (π.χ. Airbnb, Uber, κτλ.) αποτελούν βασικό
κανάλι στην αγορά του εν λόγω προϊόντος.

• Ξενοδοχεία πόλης
• Ενοικιαζόμενα σπίτια και διαμερίσματα
• Σημεία ενδιαφέροντος & αξιοθέατα (μουσεία, πολιτιστικά
μνημεία, κτλ.)
• Θεματικά πάρκα αναψυχής
• Εταιρείες θεαμάτων & εκδηλώσεων
• Οργανωμένες αγορές για ψώνια
271
Δ.ΥΠ.Α.

• Εστιατόρια
• Χώροι διασκέδασης

• Επαγγελματικά ταξίδια / συμμετοχή σε συνέδρια
• Ομαδική περιήγηση (Group inclusive tour / GIT)
• Επίσκεψη φίλων και συγγενών (Visiting friends and relatives / VFR)
• Millennials και Gen Z
• Τρίτη ηλικία (Ασημένια οικονομία / Silver Economy
Γενικά στοιχεία
• Βασικά στοιχεία για την επιτυχία μίας πόλης ως προορισμού City Break αποτελεί η
παροχή ενός μεγάλου εύρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων (π.χ. αξιοθέατα,
μουσεία, πινακοθήκες, θεματικές περιηγήσεις και ξεναγήσεις, εκδηλώσεις και
φεστιβάλ) και δραστηριοτήτων ελεύθερου χρόνου (π.χ. γαστρονομία και οίνος,
ψώνια, νυχτερινή διασκέδαση, υπαίθριες αγορές και πάρκα) που μπορούν να
προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες στον ταξιδιώτη.
• Η εύκολη προσβασιμότητα μέσω της καλά

ανεπτυγμένης αεροπορικής, οδικής και
σιδηροδρομικής συνδεσιμότητας και ένα
οργανωμένο, λειτουργικό και σύγχρονο
δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών με
πολλαπλά μέσα μαζικής μεταφοράς (π.χ.
τραμ, λεωφορείο, μετρό, ταξί) που καλύπτει
το σύνολο της πόλης και προσφέρει απρόσκοπτη, άνετη και γρήγορη μετάβαση στα
σημεία ενδιαφέροντος αποτελούν επιπλέον βασικές προϋποθέσεις για την
προσέλκυση ταξιδιωτών City Break.
272
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι πιο ελκυστικοί προορισμοί City Break

είναι οι μεγάλες πόλεις της Δυτικής και
Κεντρικής Ευρώπης, των ΗΠΑ και της Ασίας
που διαθέτουν μεγάλο αριθμό δημοφιλών
αξιοθέατων, πολλαπλές δραστηριότητες και
εύκολη σύνδεση και προσβασιμότητα. Το
City Break είναι ένα τουριστικό προϊόν για
όλο το χρόνο, ωστόσο οι κορυφαίοι μήνες είναι ο Απρίλιος, ο Μάιος, ο Αύγουστος και
ο Δεκέμβριος.
• Με τη μετάβαση από την κοινωνία της πληροφορίας στην κοινωνία και την
οικονομία των εμπειριών, η σημασία των άυλων περιουσιακών στοιχείων που
διαθέτει μία πόλη, όπως η ατμόσφαιρα και ο χαρακτήρας, η πολιτιστική, καλλιτεχνική,
πνευματική και γαστρονομική παράδοση και κληρονομιά, η μόδα, οι τοπικές τάσεις,
το φιλόξενο πνεύμα και η συμπεριφορά των ντόπιων, αρχίζουν να μετατοπίζονται
στο επίκεντρο των καταναλωτικών προτιμήσεων.
• Η ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού και

ιδιαίτερα του City Break που ευνοεί τη
συγκέντρωση τουριστών σε ένα μικρό τμήμα
της περιφέρειας μίας χώρας, έχει
δημιουργήσει προβλήματα και αντιδράσεις
από τις τοπικές κοινωνίες λόγω του
υπερτουρισμού και του συνωστισμού που παρατηρείται σε δημοφιλείς πόλεις /
προορισμούς της Ευρώπης (όπως π.χ. Ρώμη, Βενετία, Βαρκελώνη).
Προς αυτήν την κατεύθυνση, ολοένα και

περισσότερες πόλεις αναλαμβάνουν
πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη
βιωσιμότητα, την καλύτερη διαχείριση των
τουριστικών ροών, την ενημέρωση των
τουριστών και τον περιορισμό των
αρνητικών συνεπειών του τουρισμού στις
273
Δ.ΥΠ.Α.

υποδομές, στα αξιοθέατα και στην ποιότητα της ζωής των κατοίκων καθώς και την
βελτίωση της προσβασιμότητας για ΑμεΑ.
2.3.4.5. Συνεδριακός Τουρισμός (MICE-Meetings, Incentives, Conferences,

Exhibitions / Events )
Συνεδριακός: χαρακτηρίζεται από τη

μετακίνηση πολλών ατόμων με κοινά
ενδιαφέροντα σε κάποιον προορισμό με
σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών και
ενημέρωσης σε κάποια θέματα . Οι
συμμετέχοντες έχουν επαγγελματική
ιδιότητα και μπορούν να ενημερωθούν για
πρωτοποριακές μεθόδους εργασίας ή καινούργια προϊόντα κ.τ.λ. και είναι συνήθως
περιορισμένης διάρκειας. Γενικά ο τουριστικός προορισμός, άμεσα συνδεδεμένος με
την οργάνωση και συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια και εκθέσεις. Τα τελευταία
χρόνια, ο συνεδριακός τουρισμός αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και αποτελεί
ένα σημαντικό τμήμα της τουριστικής αγοράς σε διεθνές επίπεδο.
Τουρισμός Κινήτρων: πρόκειται για μια μορφή τουρισμού που χρησιμοποιούν οι

βιομηχανίες και οι επιχειρήσεις σαν κίνητρο υψηλής απόδοσης των πωλητών τους
και αφορά τόσο το προσωπικό όσο και τα διευθυντικά στελέχη τους. Πιο
συγκεκριμένα ως τουρισμός κινήτρων ορίζεται αυτός που κάνουν οι εργαζόμενοι όταν
παίρνουν σαν δώρο για την αυξημένη παραγωγικότητα τους ένα τουριστικό πακέτο.
Αυτή η μορφή έχει κατά κανόνα περιορισμένη χρονική διάρκεια 3 με 5 μέρες
συνήθως.
Εκθεσιακός τουρισμός: Η συνεχής ανάπτυξη του εμπορίου, η διεθνοποίηση των

συναλλαγών και η έντονη ανταγωνιστικότητα καθιστούν αναγκαίες τις ενέργειες
προβολής των προϊόντων και υπηρεσιών και οι εκθεσιακοί χώροι λειτουργούν σαν
ένα εργαλείο μάρκετινγκ. Κατά την δεκαετία του ’80 και μετά, οι εκθεσιακές
εκδηλώσεις αναπτύχθηκαν σημαντικά σε χώρες όχι και τόσο εκθεσιακά δραστήριες,
όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία.
274
Δ.ΥΠ.Α.

Η αγορά του Συνεδριακού Τουρισμού είναι εξέχουσας σημασίας για την Ελληνική
Οικονομία, τόσο για την Προστιθέμενη Αξία που δημιουργεί, όσο και για την
εξαιρετική συμβολή της σε άλλες μορφές τουρισμού, εισάγοντας έναν σημαντικό
αριθμό εταιρικών/κυβερνητικών αντιπροσώπων και επαγγελματιών σε μια μεγάλη
γκάμα νέων προορισμών, τους οποίους μπορεί αργότερα να τους επιλέξουν για
διακοπές αναψυχής.
Μέχρι και τα πιο πρόσφατα

χρόνια, η Ελλάδα υστερούσε
στην ανάπτυξη συνεδριακών
υποδομών που θα ήταν άμεσα
διαθέσιμα για φιλοξενία
μεγάλης-κλίμακας συνεδρίων.
Από τους Ολυμπιακούς Αγώνες
του 2004 και μετά, στη χώρα
πραγματοποιήθηκε σημαντική
αναβάθμιση των αντίστοιχων υποδομών κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα και σε
δημοφιλείς προορισμούς, έτσι ώστε η Ελλάδα να είναι σε θέση σήμερα να προσφέρει
έναν σημαντικό αριθμό συνεδριακών εγκαταστάσεων που κυμαίνονται από μεγάλες
αίθουσες και θέατρα μέχρι και τα μικρότερα ξενοδοχεία και συνεδριακά κέντρα.
Βασικά στοιχεία του MICE
Η ζήτηση του MICE εμφάνισε ανάπτυξη την τελευταία τετραετία (CAGR 7,4%), με την
Γερμανία να αποτελεί το δημοφιλέστερο προορισμό. Οι επιπτώσεις του νέου
Κορωνοϊού COVID−19και οι τεχνολογικές εξελίξεις αναμένεται να οδηγήσουν τις
επιχειρήσεις του κλάδου στον επανασχεδιασμό των προϊόντων και των στρατηγικών
τους.
Η πανδημία του COVID-19 αναμένεται να επιδράσει αρνητικά τη ζήτηση για

επαγγελματικά ταξίδια με τις εταιρείες να εστιάζουν σε μικρότερα συνέδρια και
κοντινούς προορισμούς.
275
Δ.ΥΠ.Α.


• Εξειδικευμένου (specialist) tour operators όπως π.χ. BCD travel και CWT
• Professional Congress Organizers (PCOs)
• Εξειδικευμένοι (specialists) OTAs όπως π.χ. Ctrip και Travel leaders
• Αύξηση του αριθμού των «υβριδικών εκδηλώσεων»
• Υψηλή χρήση νέων και έξυπνων τεχνολογιών
• Συνδυασμός επαγγελματικών ταξιδιών με ταξίδια ανταμοιβής και αναψυχής
• Καινοτόμοι συνεδριακοί χώροι με σύγχρονες τεχνολογικές υποδομές
• Προβολή & προώθηση
Γενικά στοιχεία Τάσεις/προτιμήσεις των τουριστών
Το τουριστικό προϊόν MICE Meetings , Incentives , Conferences , Exhibitions /

Events ) αποτελεί ένα ώριμο και εξειδικευμένο τομέα επαγγελματικού ταξιδιού που
φέρνει κοντά μεγάλες ομάδες ανθρώπων για ένα συγκεκριμένο σκοπό, μπορεί να
συνδυάζει και στοιχεία ταξιδιού αναψυχής και περιλαμβάνει :
− Συναντήσεις όπου τουλάχιστον 10 άτομα από έναν εταιρικό οργανισμό
συναντιούνται σε έναν κοινό τόπο (π.χ. ετήσιες συνελεύσεις, συνελεύσεις διοικητικού
συμβουλίου, product launches, παρουσιάσεις)
− Εταιρικά ταξίδια για υπαλλήλους, διανομείς ή πελάτες από τις επιχειρήσεις για
ανταμοιβή, δημιουργία εταιρικής ταυτότητας και παρακίνηση με περισσότερο
ψυχαγωγικό παρά επαγγελματικό χαρακτήρα.
− Συνέδρια που αποτελούν συναντήσεις με συμμετοχή εκατοντάδων ή χιλιάδων
ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα όπως την εργασία ή τον κλάδο τους, που
οργανώνονται συχνά από βιομηχανικούς / εμπορικούς συλλόγους
− Εκθέσεις που αποτελούν επαγγελματικά οργανωμένες εκδηλώσεις προβολής
προϊόντων και υπηρεσιών που συνήθως οργανώνονται από ενώσεις και λαμβάνουν
χώρα στην ίδια τοποθεσία κάθε χρόνο.
Τα βασικά κριτήρια επιλογής προορισμού MICE από οργανισμούς στην Ευρώπη

είναι η πολιτική / οικονομική σταθερότητα (31%), η ασφάλεια (28%), η συμμετοχή στο
276
Δ.ΥΠ.Α.

προτιμώμενο πρόγραμμα προμηθευτών της εταιρείας / οργανισμού (24%), η ανάγκη

για συγκεκριμένο τύπο τοποθεσίας π.χ. αεροδρόμιο κοντά στο συνεδριακό κέντρο,
κοντά στον πελάτη (24%), η ευκολία πρόσβασης μέσω αεροπλάνου / μεταφορικού
μέσου στην τοποθεσία για τους συνέδρους (18%) και οι εμπειρίες των συναδέλφων
(17%)
Οι «υβριδικές» εκδηλώσεις που

συνδυάζουν ένα παραδοσιακό συνέδριο
με διαδικτυακή συμμετοχή και
παρουσιάσεις αναμένεται να γίνουν
περισσότερο διαδεδομένες, καθώς
υποστηρίζουν συμμετέχοντες με
περιορισμούς οικονομικούς,
γεωγραφικούς, πολιτικούς και με μειωμένη
συνδεσιμότητα ή έντονες αναπηρίες. Επιπλέον, τεχνολογικές εξελίξεις , όπως οι
κωδικοί QR, οι βιντεοδιασκέψεις, οι εξειδικευμένες εφαρμογές συνεδριών για έξυπνα
κινητά τηλέφωνα, η τεχνολογία επαυξημένης πραγματικότητας και η συνδεσιμότητα
με πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης αναμένεται να βελτιώσουν την εμπειρία των
συμμετεχόντων και τον αντίκτυπο των εκδηλώσεων. Τέλος η παροχή μοναδικών
εμπειριών (π.χ. ευεξία), ο συνδυασμός μεταξύ ταξιδιών ανταμοιβής και
επαγγελματικών συνεδρίων και η χρήση καινοτόμων συνεδριακών χώρων
αποτελούν αναδυόμενες τάσεις.
Ο νέος Κορωνοϊός COVID−19 και οι επιπτώσεις του αναμένεται να συνεχίσουν να

επηρεάζουν την καθημερινότητα, την οικονομική δραστηριότητα, την ψυχολογία και
τις καταναλωτικές συνήθειες του παγκόσμιου πληθυσμού ακόμη και μετά την
ανακάλυψη ενός εμβολίου και τον περιορισμό της πανδημίας. Τάσεις όπως η
τηλεργασία, οι τηλεσυσκέψεις και οι τηλεσυναντήσεις και η ανάγκη για κοινωνική
αποστασιοποίηση και αποφυγή αχρείαστου συνωστισμού με σκοπό τον περιορισμό
της εξάπλωση του ιού, αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά την ζήτηση για
επαγγελματικά ταξίδια και τουρισμό MICE και να πλήξουν τους προορισμούς που
επένδυσαν στο συγκεκριμένο προϊόν. Αρνητική επίδραση αναμένεται να έχει η
προσπάθεια των εταιριών να μειώσουν το κόστος τους και η στροφή προς
κοντινότερους προορισμούς και μικρότερα συνέδρια
277
Δ.ΥΠ.Α.

Τα βασικά κανάλια διανομής του εν λόγω τουριστικού προϊόντος είναι κυρίως

εξειδικευμένοι (specialist) tour operators όπως π.χ. BCD travel και CWT,
Professional Congress Organizers (PCOs) καθώς και εξειδικευμένοι (specialist)
OTAs όπως π.χ. Ctrip και Travel leaders.

• Ξενοδοχεία πόλης και θερινά resorts με συνεδριακούς χώρους
• Συνεδριακά κέντρα
• Εκθεσιακά κέντρα
• Εταιρείες θεαμάτων & εκδηλώσεων
• Εστιατόρια / catering
• Βοηθητικές υπηρεσίες (π.χ. μεταφραστές)

• Εταιρείες
• Στελέχη επιχειρήσεων που ταξιδεύουν ανεξάρτητοι ή/και σε ομάδες
278
Δ.ΥΠ.Α.

Παράδειγμα διεθνούς βέλτιστης πρακτικής συνεδριακού τουρισμού:
Βαρκελώνη
Είναι μία από τις κορυφαίες πόλεις MICE στην Ευρώπη και παγκοσμίως, καθώς
διαθέτει ευνοϊκή τοποθεσία, αεροπορική συνδεσιμότητα, τα χαρακτηριστικά ενός
ηγετικού City Break προορισμού και τις κατάλληλες υποδομές (ξενοδοχειακό
δυναμικό και συνεδριακά κέντρα) για την φιλοξενία εμπορικών εκθέσεων μεγάλου
μεγέθους.
Βασικά στοιχεία του προϊόντος MICE

Η Βαρκελώνη είναι μία πόλη−ηγέτης στον τουριστικό προϊόν MICE παγκοσμίως,
καθώς σύμφωνα με το ICCA ήταν το 2019
• 4η ως προς των αριθμό των συνεδριών διεθνών ενώσεων (156)
• 1η ως προς τον αριθμό των συνέδρων φιλοξενώντας κατ’ εκτίμηση 156.754
συμμετέχοντες
Με βάση το Συνεδριακό Γραφείο της Βαρκελώνης (Barcelona Convention Bureau −

BCB), η πόλη διαθέτει μία σειρά από χαρακτηριστικά, οι οποίοι την κάνουν ελκυστική
ως MICE / City Break προορισμό
Ιδανικό μέγεθος και έκταση, που επιτρέπει την εξερεύνηση των αξιοθέατων της με
τη χρήση του σύγχρονου και καλά ανεπτυγμένου συγκοινωνιακού δικτύου μετρό,
τραμ, λεωφορείο, τρένο), κοσμοπολίτικη, πολυπολιτισμική, φιλόξενη και
δυναμική μεσογειακή ατμόσφαιρα και χαρακτήρας με πλούσια ιστορική,
καλλιτεχνική, πολιτιστική και γαστρονομική παράδοση και επιλογές διασκέδασης
Αεροπορική συνδεσιμότητα με τους σημαντικότερους Ισπανικούς, Ευρωπαϊκούς

και παγκόσμιους προορισμούς, ξενοδοχειακές και συνεδριακές υποδομές για
ποικίλους τύπους εκδηλώσεων με ποιοτικές παροχές, υπηρεσίες και εξοπλισμό,
πιστοποίηση βιωσιμότητας Biosphere και υποδομές προσβασιμότητας για
άτομα με αναπηρίες
279
Δ.ΥΠ.Α.

Fira de Barcelona
Κοινοπραξία δημόσιων
φορέων του Δήμου της
Βαρκελώνης, της Κυβέρνησης
της Καταλονίας και του
Εμπορικού Επιμελητηρίου της
πόλης, που ιδρύθηκε το 1932,
αποτελεί έναν από τους
σημαντικότερους οργανισμούς
εμπορικών εκθέσεων στην Ευρώπη (πάνω από 150 εκδηλώσεις με 2,5 εκατ.
επισκέπτες) και το διαχειριστή των δύο σημαντικότερων συνεδριακών κέντρων της
πόλης, Fira Gran Via και Fira Montjuïc και από το 2021 και του CCIB (Barcelona
International Convention Centre)
Fira Gran Via

• 8 αίθουσες
• 240.000 τ.μ. έκταση
• 45 εστιατόρια
• 4.580 θέσεις στάθμευσης
• 26.000 φωτοβολταϊκά πάνελ
• Επέκταση κατά 60.000 τ.μ.
έως το 2024
Fira Montjuïc
• 153.000 τ.μ. έκταση
• 15 εστιατόρια
• 1.900 θέσεις στάθμευσης
280
Δ.ΥΠ.Α.

• Χτισμένο το 1929 για την πρώτη Διεθνή Έκθεση της πόλης
2.3.4.6. Αγροτουρισμός
Ο Αγροτουρισμός αποτελεί ένα είδος

διακοπών, όπου ο τουρίστας
διαμένει σε αγροκτήματα-ξενώνες
και εκτός από την παρατήρηση του
οικοσυστήματος, συμμετέχει ενεργά
σε αγροτικές δραστηριότητες. Ο
επισκέπτης έρχεται σε άμεση επαφή
με την φύση και μαθαίνει για την χρήση των εργαλείων, της τοπικής κουζίνας και
παραδόσεων κ.λπ.
Ο Αγροτικός τουρισμός διακρίνεται σε δύο βασικές μορφές και συγκεκριμένα:
Α) Σε εκείνη που καλύπτει υποδοχή και φιλοξενία τουριστών σε αγροκτήματα, όπου

οι φιλοξενούμενοι συμμετέχουν στη ζωή των αγροτών και στις αγροτικές
δραστηριότητες γενικότερα. Η μορφή αυτή αγροτικού τουρισμού είναι ευρύτερα
γνωστή σαν διακοπές αγροικιών.
Β) Σε εκείνη που αφορά στη δημιουργία τουριστικών καταλυμάτων και

ενοικιαζόμενων δωματίων σε εξωαστικούς μικροσυνοικισμούς, όχι απαραίτητα
αγροτικού χαρακτήρα, και τη φιλοξενία τουριστών σε αυτά συνήθως με το σύστημα
«κλίνη και πρόγευμα».
Σημείο αναφοράς των διακοπών σε ένα

αγρόκτημα - ξενώνα είναι η άμεση
επαφή του επισκέπτη με την αγροτική
281
Δ.ΥΠ.Α.

ζωή, τις καλλιέργειες, με τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, κάτι το ιδιαίτερο για το
μεγαλύτερο ποσοστό του σύγχρονου Ευρωπαίου πολίτη, κατοίκου αστικής περιοχής.
Πέρα από την υποδοχή και τη φιλοξενία του επισκέπτη σε ένα περιβάλλον λιτό με
τοπικό χαρακτήρα και όλες τις απαραίτητες ανέσεις, προβλέπεται και η ενεργή
συμμετοχή του τουρίστα σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων. Μερικές από αυτές είναι:
• αγροτικές δραστηριότητες (συμμετοχή στις εργασίες),
• παρατήρηση οικοσυστήματος (πουλιών, πανίδας, χλωρίδας, επισκέψεις
υγροβιότοπων, κ.λπ.),
• αθλήματα περιπέτειας (π.χ. ράφτινγκ, πεζοπορία κ.λπ.),
• πολιτιστικές περιηγήσεις (π.χ. επισκέψεις σε μοναστήρια, εκκλησίες,
λαογραφία μουσεία, κ.ά., παραδοσιακούς οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους),
• διάφορα μαθήματα (π.χ. μαθήματα αργαλειού, ελληνικών χορών,
γαστρονομίας τοπικής κουζίνας,
• γευσιγνωσία σε οινοποιεία, τοπικά προϊόντα, κ.λπ.).
• Ο Αγροτουρισμός (Αγροτικός Τουρισμός) αναφέρεται στο τουριστικό προϊόν
που επιτρέπει στον επισκέπτη να βιώσει / συμμετάσχει στις δραστηριότητες /
εμπειρίες, στις παραδόσεις και στον τρόπο ζωής τοπικών αγροτικών κοινοτήτων .
• Συνδέεται στενά με τον Τουρισμό Περιπέτειας, τον Οικοτουρισμό και τον
Πολιτιστικό & Θρησκευτικό Τουρισμό.
• Οι καταναλωτές είναι συνήθως ανώτερου μορφωτικού και
κοινωνικοοικονομικού επιπέδου και έχουν πολλές ταξιδιωτικές εμπειρίες.
282
Δ.ΥΠ.Α.

Περιλαμβάνει τρία τμήματα (με σειρά σημαντικότητας) σημαντικότητας):
Ηλικιωμένοι μεταξύ 50 −70 ετών (συχνά συνταξιούχους) με υψηλό διαθέσιμο

εισόδημα και χρόνο, που αναζητούν ήσυχο περιβάλλον, αυθεντικές / ποιοτικές
εμπειρίες και είναι διαθέσιμοι να πληρώσουν
Νεαροί ταξιδιώτες:
1) Με υψηλό εισόδημα αλλά λίγο χρόνο μεταξύ 31−44 ετών, συχνά ζευγάρια που
αναζητούν ασυνήθιστες εμπειρίες και άνεση
2) Backpackers μεταξύ 18−30 ετών με μικρό budget ανά ημέρα αλλά μεγάλο χρονικό
διάστημα διακοπών που αναζητούν φτηνή διαμονή και εθελοντικές δραστηριότητες
για την τοπική κοινότητα ή το φυσικό περιβάλλον
Οικογένειες Επιθυμούν ποιότητα, ασφάλεια, ανταγωνιστικές τιμές ψυχαγωγία και

επιμορφωτικές εμπειρίες.
283
Δ.ΥΠ.Α.

Βασικοί παράγοντες για την ανάπτυξη του Αγροτουρισμού

• Ανάγκη για ενσωμάτωση στοιχείων τοπικής παράδοσης και κουλτούρας στο
ταξίδι
• Ανάγκη για μοναδικές, αυθεντικές εμπειρίες συνδεδεμένες με τον τοπικό
τρόπο ζωής και την τοπική κοινότητα
• Ανάγκη για αποσύνδεση από την τεχνολογία, χρόνο με την οικογένεια
επανασύνδεση με το φυσικό περιβάλλον και την παράδοση
• Αυξημένο ενδιαφέρον και σεβασμός για την πηγή και τη μέθοδο παραγωγή
των τροφίμων
• Χρήση τεχνολογικών εργαλείων για την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με
τουριστικά προϊόντα, εμπειρίες και το σχεδιασμό του ταξιδιού
Βέλτιστες πρακτικές
• Εξειδικευμένα τουριστικά γραφεία
• Πιστοποίηση αγροτουριστικών καταλυμάτων
• Συμπράξεις / δίκτυα παραγωγών και παρόχων αγροτουρισμού
Δεν είναι τυχαίο ότι η πολιτική ανάπτυξης του αγροτουρισμού αποτελεί κεντρική
κατευθυντήρια πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως απάντηση στα ζητήματα της
πολυλειτουργικής γεωργίας, της ενίσχυσης του αγροτικού εισοδήματος, της
περιφερειακής ανάπτυξης, της προστασίας του περιβάλλοντος, του αιτήματος του
σύγχρονου ανθρώπου για την ποιότητα ζωής.
284
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτό το μοντέλο
ανάπτυξης που πολλοί
εντός της Ευρωπαϊκής
Ένωσης έχουν υλοποιήσει
εδώ και δεκαετίες στην
Γαλλία, την Ιταλία, την
Αυστρία, υπήρξε η αιτία της
ερήμωσης της περιφέρειας
και της μείωσης του
αγροτικού εισοδήματος. Σήμερα υπολογίζεται ότι το 70% των Αμερικανών,
Αυστραλών, Αυστριακών και Γερμανών και όχι πολύ μικρότερο ποσοστό των
κατοίκων των υπολοίπων χωρών του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας
και Ανάπτυξης) κάνουν σε ετήσια βάση αγροτουρισμό.
2.3.4.7. Οικολογικός τουρισμός - Οικοτουρισμός
Οικοτουρισμός είναι η αειφόρος μορφή

τουρισμού που αναπτύσσεται σε οικολογικά
ιδιαίτερες περιοχές, είναι ήπιας μορφής, δεν
υπερβαίνει την φέρουσα ικανότητα της
περιοχής, προωθεί την προστασία και
διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού
περιβάλλοντος - σύμφωνα με νομικά ή άλλου
τύπου αποτελεσματικά μέτρα - διατηρεί τη
συνοχή του κοινωνικού ιστού, ενώ επικεντρώνεται στην ενδυνάμωση της
προσωπικής εμπειρίας και μάθησης του επισκέπτη για το φυσικό περιβάλλον
Ορίζεται ως μια περιβαλλοντικά υπεύθυνη

ταξιδιωτική δραστηριότητα, σε σχετικά άθικτες
φυσικές περιοχές, με στόχο την αναψυχή και τη
γνωριμία με το φυσικό περιβάλλον. Δηλαδή
285
Δ.ΥΠ.Α.

είναι μία τουριστική δραστηριότητα με περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η

οποία διατηρεί και ενισχύει την ευημερία των τοπικών κοινοτήτων που θεωρούνται
αναπόσπαστο τμήμα του οικοτουρισμού.
Η δήλωση σχετικά με τον οικοτουρισμό του Συνεδρίου στο Κεμπέκ του Παγκόσμιου
Οργανισμού Τουρισμού (WTO): Ο οικοτουρισμός "αγκαλιάζει" τις αρχές του βιώσιμου
τουρισμού και τις ακόλουθες αρχές, που τον διακρίνουν από την ευρύτερη έννοια του
βιώσιμου τουρισμού:
Να συμβάλει ενεργά στη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, να

περιλαμβάνει τις τοπικές και γηγενείς κοινότητες στον προγραμματισμό του, την
ανάπτυξη και λειτουργία που συμβάλλουν στην ευημερία τους, να ερμηνεύει τη
φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του προορισμού στον επισκέπτη,
Να παραχωρεί καλύτερες υπηρεσίες στους ανεξάρτητους ταξιδιώτες, καθώς επίσης

και στους οργανωμένους, για τις μικρές ομάδες μεγέθους.
Ένα από τα θετικότερα στοιχεία του οικολογικού τουρισμού είναι ότι είναι αντί-
εποχικός τουρισμός και συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος καθ’ όλη την
διάρκεια του χρόνου.
Βασικά Χαρακτηριστικά του Οικοτουρισμού:
286
Δ.ΥΠ.Α.

• Παρατήρηση της φύσης

• Απόκτηση γνώσεων κατά τη διάρκεια του ταξιδιού για τις λειτουργίες και τη
σημασία της φύσης
• Ενδιαφέρον του επισκέπτη να μάθει για την προστασία της φύσης της
περιοχής (αν είναι Εθνικό Πάρκο, περιοχή Natura κτλ.) και τον τρόπο διαχείρισής της
• Ενδιαφέρον για συνεισφορά στην προσπάθεια προστασίας
• Επιλογή καταλύματος που ανήκει σε ντόπιο και τοπικών προϊόντων, ώστε να
διατηρούνται και να ενισχύονται οι θέσεις εργασίας του τόπου
• Σεβασμός στους κανόνες πρόσβασης σε ευαίσθητες περιοχές
• Γνωριμία με μια προστατευόμενη περιοχή μέσω περιηγητικών διαδρομών
Δραστηριότητες Οικοτουρισμού
• Περιηγήσεις στη φύση (π.χ. προστατευόμενα πάρκα, ηφαίστεια)
• Παρατήρηση χλωρίδας και πανίδας (π.χ. bird / whale-watching)
• Αλιεία / ψάρεμα
• Κυνήγι
• Ποδηλασία
• Πεζοπορία
• Σπηλαιολογία
• Ιππασία
• Καταδύσεις και κολύμβηση με αναπνευστήρα
• Σαφάρι
• Παρατήρηση αστεριών
• Χειμερινά αθλήματα
• Εκδρομές σε αρχαιολογικούς χώρους / ιστορικά μνημεία και παρακολούθηση
τοπικών φεστιβάλ / εκθέσεων
• Κάμπινγκ
• Γνωριμία με ντόπιους
• Διαμονή σε παραδοσιακό / φυσικό κατάλυμα
287
Δ.ΥΠ.Α.

Σε ορισμένες χώρες, όπως για παράδειγμα στη Κόστα Ρίκα, που τα εθνικά πάρκα και
οι προστατευμένες περιοχές καλύπτουν περίπου το 30% της επιφάνειάς της, είναι
αναπτυγμένη η μορφή του οικοτουρισμού με έναν πολύ σημαντικό αριθμό
«οικοτουριστών» που αγγίζει το 50% του συνόλου των επισκεπτών στη χώρα! Με
αυτό τρόπο, η Κόστα Ρίκα πετυχαίνει τους στόχους προστασίας του περιβάλλοντος
με οικονομικά οφέλη ταυτόχρονα για τον τοπικό πληθυσμό.
Τμήματα πελατείας
Νεαροί Οικοτουρίστες
• Ηλικία μεταξύ 25−50 ετών, με πιο περιορισμένο χρόνο και εισόδημα, είναι
επαγγελματίες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και ανεπτυγμένη περιβαλλοντική
συνείδηση
Οικοτουρίστες μεγάλης ηλικίας

• Ηλικία μεταξύ 50−70 ετών, με χρόνο και εισόδημα για ταξίδια και υψηλό μορφωτικό
επίπεδο
• Αναζητά αυθεντικές, μοναδικές εμπειρίες, πολυτέλεια και άνεση και είναι
διατεθειμένος να πληρώσει (π.χ. διαμονή σε luxury eco-lodges)
288
Δ.ΥΠ.Α.

Η Ελλάδα έχει όλες τις προδιαγραφές και τις δυνατότητες να αναπτύξει αειφορικό
τουρισμό και να πετύχει βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Ο οικοτουρισμός είναι ένα
από τα μέσα προς αυτή την κατεύθυνση, που με σωστό σχεδιασμό και με μία
μακρόχρονη στρατηγική μπορεί να συνεισφέρει οικονομικούς πόρους χωρίς
εποχικότητα, προστατεύοντας ταυτόχρονα το παρθένο περιβάλλον της χώρας.
Καταναλωτικές προτιμήσεις
• Κύριος μοχλός ανάπτυξης του Οικοτουρισμού αποτελεί η στροφή των
ταξιδιωτών προς ένα πιο βιώσιμο μοντέλο κατανάλωσης.

• Ταξιδιωτικά πρακτορεία Τουρισμού Τρίτης Ηλικίας και Περιπέτειας
• Ταξιδιωτικά πρακτορεία Οικοτουρισμού
• Διαδικτυακά ταξιδιωτικά πρακτορεία(OTAs)
• Εξειδικευμένα διαδικτυακά ταξιδιωτικά πρακτορεία
• Άμεσες πωλήσεις (τοπικές επιχειρήσεις, DMCs)
• Εφαρμογή πρακτικών βιωσιμότητας
• Απόκτηση σχετικών πιστοποιήσεων από τους παρόχους του προϊόντος
• Ψηφιακές πλατφόρμες προβολής & προώθησης προϊόντων και εμπειριών
Οικοτουρισμού
289
Δ.ΥΠ.Α.

2.3.4.8. Γαστρονομικός Τουρισμός
Ο Γαστρονομικός τουρισμός
αποτελεί τις περιπτώσεις εκείνες που
η τοπική κουζίνα μιας χώρας ωθεί
ένα τουρίστα να την επισκεφθεί. Η
επιθυμία για γνωριμία, μάθηση και
γεύση των συνταγών μιας χώρας
είναι ένας ισχυρότατος μαγνήτης για
τον τουρισμό. Για την Ελλάδα, γνωστή για την Μεσογειακή διατροφή και τα πλούσια
αγροτικά προϊόντα της, ο γαστρονομικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους κύριους
λόγους επίσκεψής της. Σύμφωνα με τον Σ.Ε.Τ.Ε., το φαγητό επηρεάζει την
ταξιδιωτική εμπειρία με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, η καλή κουζίνα
δημιουργεί θετικά συναισθήματα στον επισκέπτη, και ταυτίζει την εμπειρία αυτή με
την ταυτότητα του τόπου. Η επιθυμία για να γνωρίσει τις τοπικές γεύσεις , ωθεί για
καλύτερη γνωριμία της ίδιας της περιοχής.
Επίσης, άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού, όπως ο τουρισμός υγείας και

ευεξίας, προωθούν την γαστρονομία (διαιτητική και υγιεινή διατροφή).
Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ο γαστρονομικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό
κεφάλαιο στον τουρισμό, όποιος και αν είναι αυτός.
Ο μοναδικός γαστρονομικός πλούτος

της κάθε περιοχής παρέχει
πολλαπλές δυνατότητες για
βιωματικές εμπειρίες τοπικής
γευσιγνωσίας. Ο δήμος και η
περιφέρεια σε συνεργασία με το
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης,
τους τοπικούς παραγωγούς, τους chef, τους τοπικούς συλλογικούς φορείς των
ξενοδόχων και των εστιατόρων μπορούν να προβάλουν το γαστρονομικό προφίλ του
προορισμού με σειρά δράσεων όπως: ξεναγήσεις σε εργαστήρια παραγωγής
παραδοσιακών προϊόντων και σε οινοποιεία, σεμινάρια για τις τοπικές ποικιλίες και
εργαστήρια τοπικής κουζίνας.
290
Δ.ΥΠ.Α.

Ο Γαστρονομικός Τουρισμός αποτελεί ένα συμπληρωματικό προϊόν που

αφορά τη συμμετοχή σε εμπειρίες / δραστηριότητες γαστρονομικού
χαρακτήρα και αποτελεί στοιχείο ενίσχυσης του τουριστικού προϊόντος με
αυξανόμενη σημασία.
Περιγραφή του τουριστικού προϊόντος της γαστρονομίας
Αποτελεί την ολιστική δραστηριότητα που πηγάζει από τη συμμετοχή των

επισκεπτών σε εμπειρίες γαστρονομικού ενδιαφέροντος –ως οριζόντιο στοιχείο που
εμπλουτίζει και ενισχύει όλες τις μορφές του τουριστικού προϊόντος.
Ο Οινοτουρισμός αφορά στην παροχή

υπηρεσιών υποδοχής, ξενάγησης,
φιλοξενίας και εστίασης σε χώρους
λειτουργικά ενοποιημένους με
οινοποιητικές ή / και οινοπαραγωγικές
(αμπελώνες) εγκαταστάσεις. Οι
291
Δ.ΥΠ.Α.

υπηρεσίες αυτές προσφέρονται συνδυαστικά με δραστηριότητες σχετικές με την

αμπελοκαλλιέργεια και την οινική παραγωγή.
Η παγκόσμια αγορά του Γαστρονομικού Τουρισμού έφτασε τα επίπεδα των $1,1

τρισ. το 2019 και αναμένεται να φτάσει τα $1,3 τρισ το 2025, μετά και την
συρρίκνωση της στα επίπεδα των $607 δισ. το 2020 λόγω της επίδρασης την
πανδημίας του νέου Κορωνοϊού (COVID−19).
Τάσεις ανάπτυξης
• Μετατόπιση καταναλωτικών συνηθειών & εταιρικών πρακτικών προς την

βιωσιμότητα και την αειφορία
• Προσφορά εξατομικευμένων υπηρεσιών και στροφή προς αυθεντικές,

βιωματικές εμπειρίες που περιλαμβάνουν υγιεινή διατροφή και δημιουργικές
παραλλαγές τοπικής κουζίνας
• Αυξανόμενη σύμπραξη του αγροδιατροφικού τομέα με τον τουρισμό
• Συσχέτιση της αυθεντικότητας με παραδοσιακά και σύγχρονα, τοπικά

προϊόντα και εδέσματα και ανάδειξη των σεφ σε πρεσβευτές των τουριστικών
προορισμών για την προβολή & προώθησής τους
• Κυριαρχία των πόλεων (και του street food) στις επιλογές των γαστρονομικών
τουριστών
• Ανάδειξη της γαστρονομίας σε βασική πτυχή της τουριστικής εμπειρίας για τις
νεότερες γενιές ταξιδιωτών και ανάδειξη & προβολή προϊόντων και εδεσμάτων στο
Instagram
• Βελτίωση της πρόσβασης σε τοπικά προϊόντα μέσω των αστικών

αγροκτημάτων και αυξανόμενη ενσωμάτωση της τεχνολογίας στις εγκαταστάσεις των
εστιατορίων
292
Δ.ΥΠ.Α.

• Επέκταση της προσφοράς γαστρονομικών εμπειριών στα σπίτια των

κατοίκων μέσω πλατφορμών της οικονομίας διαμοιρασμού
• Εξειδικευμένες στρατηγικές ανάπτυξης Γαστρονομικού Τουρισμού από

εθνικούς / περιφερειακούς οργανισμούς τουρισμού και υλοποίηση προγραμμάτων
για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων προϊόντων Γαστρονομικού Τουρισμού με
συνεργασία τουριστικών, αγροδιατροφικών φορέων και επιχειρήσεων
Εμπειρίες Γαστρονομικού Τουρισμού

• Επίσκεψη & αγορά προϊόντων από μπακάλικα / παραγωγούς / υπαίθριες αγορές
• Επισκέψεις σε οινοποιία, ζυθοποιία & σημεία παραγωγής και τυποποίησης
βρώσιμων υλικών
• Γεύματα σε εστιατόρια γνωστών chef) είτε κανονικά είτε γευσιγνωσίας
• Συμμετοχή σε γαστρονομικά φεστιβάλ
• Επισκέψεις σε διαδραστικά μουσεία
• Συμμετοχή σε ημερίδες, διαλέξεις και συνέδρια ειδικού περιεχομένου
• Περιποίηση σπα με βρώσιμα προϊόντα
• Συμμετοχή σε μαθήματα /σεμινάρια μαγειρικής , γευσιγνωσίας ή παραγωγής
293
Δ.ΥΠ.Α.

Παράδειγμα διεθνούς βέλτιστης πρακτικής γαστρονομικού τουρισμού:

Πορτογαλία (οινοτουρισμός)
Η Πορτογαλία έχει θέσει ως βασική

προτεραιότητα του στρατηγικού πλάνου
τουρισμού 2027 την δημιουργία ενός
ολοκληρωμένου προϊόντος Οινοτουρισμού με
σκοπό τη διαφοροποίηση του τουριστικού
προϊόντος, την μείωση της εποχικότητας της
ζήτησης και την βελτίωση της κατανομής των
τουριστικών ροών, εστιάζοντας σε δράσεις προώθησης και ανάπτυξης της
προσφοράς και των υποδομών.
294
Δ.ΥΠ.Α.

Βασικά στοιχεία
• Η Πορτογαλία αποτελεί μία από τις χώρες αναφοράς στην παραγωγή κρασιού με
παγκόσμια αναγνώριση και διαθέτει ένα προϊόν Οινοτουρισμού , το οποίο
προσφέρεται σε ολόκληρη την περιφέρεια της χώρας.
• Αναγνωρίζοντας ότι ο
Οινοτουρισμός αποτελεί βασικό
στοιχείο της ταυτότητας των
Πορτογαλικών προορισμών που
πρέπει να διατηρηθεί, να αναδειχθεί
και να ενισχυθεί, ώστε η Πορτογαλία
να εδραιωθεί ως κορυφαίος
προορισμός, το στρατηγικό πλάνο τουρισμού της χώρας για το 2027 θέτει την
ανάπτυξη του συγκεκριμένου τουριστικού προϊόντος ως βασική στρατηγική
προτεραιότητα.
• Με βάση τη στρατηγική του Πορτογαλικού τουρισμού, ο Οινοτουρισμός θεωρείται

ως ένα προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας με ολοένα αναπτυσσόμενη προσφορά
υπηρεσιών, εμπειριών και υποδομών, το οποίο μπορεί να συμβάλλει στην
διαφοροποίηση των εισερχόμενων αγορών, τη μείωση της εποχικότητας, την
επέκταση των τουριστικών ροών σε όλη την επικράτεια της χώρας (ιδιαίτερα στις
αγροτικές περιοχές) και την ενίσχυση του brand και της ανταγωνιστικότητας της
Πορτογαλίας ως τουριστικού προορισμού.
• Το Πρόγραμμα Δράσης για τον Πορτογαλικό Οινοτουρισμό Portuguese Wine

Tourism) αποτελεί ένα έργο στα πλαίσια του στρατηγικού πλάνου τουρισμού 2027,
που εντάσσεται στον στρατηγικό πόρο γαστρονομία και οίνος. Το πρόγραμμα
περιλαμβάνει μία σειρά από στοχευμένες δράσεις ανάπτυξης τουριστικών υποδομών
και προβολής & προώθησης για την ανάδειξη και καθιέρωσης της Πορτογαλίας σε
έναν από τους κορυφαίους βιώσιμους προορισμούς αναφοράς για το προϊόν του
Οινοτουρισμού .
295
Δ.ΥΠ.Α.

296
Δ.ΥΠ.Α.

2.3.4.9. Αθλητικός Τουρισμός
Ο Αθλητικός Τουρισμός αποτελεί ένα εξειδικευμένο τουριστικό προϊόν που

περιλαμβάνει:
• τον τουρισμό Περιπέτειας,
• τον τουρισμό Αθλητικών Διοργανώσεων και
• τον Προπονητικό τουρισμό.
Με βάση το Ελληνικό Υπουργείο Τουρισμού

: «Ως Αθλητικός Τουρισμός νοείται κάθε ανάμειξη ενεργητική ή και παθητική σε
αθλητικές δραστηριότητες εντασσόμενες στο πλαίσιο του τουρισμού ως επιλογή και
με πρωτεύοντα στόχο την ψυχαγωγία και την ήπια άθληση και όχι τη συμμετοχή σε
αθλητικά δρώμενα ή την προετοιμασία για αυτά. Οι αθλητικές δραστηριότητες
σχετικές με τον τουρισμό περιλαμβάνουν:
α. την ενεργητική, μεμονωμένα ή σε ομάδα, συμμετοχή του τουρίστα − επισκέπτη σε

ένα άθλημα ή και σε αθλητικές εκδηλώσεις,
β. προσωπική εξέλιξη ή βελτίωση της κατάρτισης σε ένα άθλημα, μεμονωμένα ή σε
ομάδα,
γ. παρακολούθηση αθλήματος ως θεατής ή υποστηρικτής μια ομάδας, ενός
αθλήματος ή μίας αθλητικής διοργάνωσης,
δ. επίσκεψη σε τοποθεσίες και μέρη που σχετίζονται με την ιστορία, την πολιτιστική
κληρονομιά, την κουλτούρα του αθλήματος ή ενός αθλητικού μύθου (sporting legend)
και
ε. βελτίωση της υγείας, φυσικής κατάστασης και ευεξίας μέσω της αθλητικής
δραστηριότητας.»
Χαρακτηριστικά ταξιδιών
• Μέση διάρκεια διαμονής : 8 ημέρες
• Κόστος ανά ημέρα : $226−$381
• Βασικά κανάλια διανομής : Άμεσες πωλήσεις 55%, ταξιδιωτικά πρακτορεία
23%, Group / Partner Booking (22%)
• Προφίλ πελατών : Μέση ηλικία 49 έτη Ζευγάρια (42%), Οικογένειες (18%),
Group (21%), Solo (19%) Γυναίκες (53%)
297
Δ.ΥΠ.Α.

• Βασικές τάσεις : Εξατομικευμένα προγράμματα ταξιδιού, ταξίδια μεγάλων

αποστάσεων, περιβαλλοντική βιωσιμότητα, οικογενειακά / multi−generational ταξίδι,
μοναχικό ταξίδι
Τουρισμός Περιπέτειας
Τύπος ταξιδιού που μεταφέρει ένα άτομο εκτός του κανονικού του περιβάλλοντος για
περισσότερες από είκοσι τέσσερις ώρες − και όχι περισσότερο από ένα έτος − και
περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο από τις ακόλουθες τρεις εμπειρίες: σωματική
δραστηριότητα, επίσκεψη στο φυσικό περιβάλλον και πολιτισμική αναζήτηση.
Μπορεί να περιλαμβάνει υπαίθριες αθλητικές δραστηριότητες, χειμερινό /
χιονοδρομικό τουρισμό και αεροπορικό τουρισμό. Το μέγεθος της αγοράς Τουρισμού
περιπέτειας ήταν $ 678 εκατ. το 2019. Χωρίζεται σε δύο κατηγορίες
− τουρισμός ήπιας περιπέτειας (soft adventure tourism): απαιτεί στοιχειώδεις
δεξιότητες και εμπεριέχει μικρό ρίσκο
− Τουρισμό ακραίας περιπέτειας (hard adventure tourism): απαιτεί σημαντική
εμπειρία, εξοικείωση με τη φύση και καλή φυσική και πνευματική κατάσταση
Δραστηριότητες Τουρισμού περιπέτειας

Ήπια περιπέτεια: Αρχαιολογική αποστολή, παρακολούθηση τοπικών φεστιβάλ /
εκθέσεων, backpacking , παρακολούθηση πουλιών, camping, Οικοτουρισμός,
εκπαιδευτικά προγράμματα, δραστηριότητες φιλικές προς το περιβάλλον, αλιεία /
ψάρεμα, πεζοπορία, ιππασία,, δραστηριότητες προσανατολισμού οrienteering ),
298
Δ.ΥΠ.Α.

ερευνητικές αποστολές, σαφάρι, ιστιοπλοΐα, κατάδυση με αναπνευστήρα, σκι /

snowboard, σέρφινγκ , εθελοντικός τουρισμός, κανό κ.α.
Ακραία περιπέτεια: Σπηλαιολογία, αναρρίχηση, bungee jumping, μηχανοκίνητος

αθλητισμός, paragliding, καγιάκ, ράφτινγκ, ποδηλασία βουνού, καταδύσεις, πτώση με
αλεξίπτωτο, ανεμόπτερο κ.α.
Άλλες: Κρουαζιέρα, πολιτιστικές δραστηριότητες, γνωριμία με τους ντόπιους
κατοίκους, εκμάθηση νέων γλωσσών, επίσκεψη σε συγγενείς / φίλους, επίσκεψη σε
αρχαιολογικά μνημεία, περιηγήσεις με τα πόδια κ.α.
Αναπτυξιακοί παράγοντες τουρισμού περιπέτειας

• Κυβερνητική πολιτική που στηρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη
• Ασφάλεια και προστασία
• Υγεία
• Φυσικοί πόροι
299
Δ.ΥΠ.Α.

• Πολιτιστικοί πόροι
• Πόροι τουρισμού περιπέτειας
• Επιχειρηματικότητα
• Ανάπτυξη των ανθρώπων
• Τουριστικές υποδομές
• Εικόνα της χώρας
Τουρισμός Αθλητικών Διοργανώσεων & Προπονητικός τουρισμός
Τουρισμός Αθλητικών Διοργανώσεων: περιλαμβάνει τόσο τους τουρίστες που

ταξιδεύουν για να παρακολουθήσουν, ως θεατές, αθλητικούς αγώνες, συνδυάζοντας
χρονικά τις διακοπές τους µε τις αθλητικές διοργανώσεις, όσο και τις ομάδες
αθλητών, τους μεμονωμένους αθλητές, τις αποστολές, τους τεχνικούς και τους
δημοσιογράφους, που ταξιδεύουν για να συμμετέχουν σε αθλητικούς αγώνες και
παρατείνουν χρονικά τη διαμονή τους στον τόπο διεξαγωγής του αθλητικού αγώνα.
Προπονητικός τουρισμός: ο οποίος αφορά στην επίσκεψη επαγγελματικών ή και

ερασιτεχνικών ομάδων / αθλητών σε έναν τόπο με βασικό κίνητρο τη συμμετοχή τους
σε προγράμματα προετοιμασίας και αποθεραπείας που πραγματοποιούνται ιδίως σε
Κέντρα Προπονητικού Αθλητικού Τουρισμού.
Αναπτυξιακοί παράγοντες τουρισμού αθλητικών και προπονητικών δράσεων

• Επίπεδο του (επαγγελματικού) αθλητισμού στη χώρα
300
Δ.ΥΠ.Α.

• Κλιματολογικές συνθήκες και φυσικό περιβάλλον

• Κορυφαίου επιπέδου αθλητικές εγκαταστάσεις, υποδομές και υποστηρικτικές
υπηρεσίες
• Εξειδικευμένα προπονητικά κέντρα αθλητικής προετοιμασίας με καταρτισμένο
προσωπικό & προγράμματα
• Προσέλκυση και φιλοξενία σημαντικών διεθνών αθλητικών διοργανώσεων
Παράδειγμα διεθνούς βέλτιστης πρακτικής αθλητικού τουρισμού:
Σλοβενία
Η Σλοβενία θεωρεί τον Αθλητικό και τον
Υπαίθριο τουρισμό ως βασικά τουριστικά
προϊόντα για την τουριστική ανάπτυξη της
χώρας, στοχεύοντας τόσο στην
προσέλκυση επαγγελματιών αθλητών και
ομάδων και στη διοργάνωση αθλητικών
διοργανώσεων υψηλού προφίλ και
επιπέδου όσο και στους τουρίστες που θέλουν να συμμετάσχουν σε υπαίθριες
αθλητικές δραστηριότητες
Βασικά στοιχεία στρατηγικής Αθλητικού Τουρισμού της Σλοβενίας
• Το στρατηγικό πλάνο τουρισμού της

Σλοβενίας 2017−2021, καθόρισε τον
Αθλητικό Τουρισμό, ένα προϊόν
τουρισμού για όλο το χρόνο που
σχετίζεται με την προπόνηση-
προετοιμασία αθλητικών ομάδων και τη διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων και
Ευρωπαϊκών και Παγκόσμιων πρωταθλημάτων, καθώς και τον Υπαίθριο τουρισμό,
υπαίθριες αθλητικές δραστηριότητες για όλο το χρόνο όπως ποδηλασία, πεζοπορία,
301
Δ.ΥΠ.Α.

σκι, ως βασικά στοιχεία του τουριστικού προϊοντικού της χαρτοφυλακίου της Αλπικής
Σλοβενίας.
• Για την υλοποίηση της στρατηγικής, η χώρα , στον Υπαίθριο τουρισμό

− επενδύει δημόσιους πόρους στην αναβάθμιση των δημόσιων υπαίθριων
υποδομών (μονοπάτια ποδηλασίας και πεζοπορίας, ενοποιημένη σήμανση, σύστημα
συντήρησης και χρηματοδότησης) και προσαρμόζει τις υποδομές και τις μεταφορές
(σύστημα τελεφερίκ και συγκοινωνιακό δίκτυο κτλ.) στο προϊόν Υπαίθριου τουρισμού
− συνεργάζεται ενεργά με μικρομεσαίες επιχειρήσεις για την υλοποίηση επενδύσεων

σε εξειδικευμένα καταλύματα διαμονής και υποδομές για αθλητικές δραστηριότητες
(π.χ. extreme sports) και θεσμοθετεί νομοθετικό πλαίσιο με εστίαση στη βιωσιμότητα,
που είναι φιλικό προς τους παρόχους Αθλητικού Τουρισμού και την
επιχειρηματικότητα
− επιδιώκει να προσελκύσει επαγγελματικά και ελκυστικά υπαίθρια αθλητικά
δρώμενα / διοργανώσεις (καινοτόμες εκδηλώσεις σε πολλαπλούς προορισμούς με
δυνατότητα για co−branding και δημιουργία νέων προϊόντων με διεθνή brands) και
στον Αθλητικό Τουρισμό
− εστιάζει στη βελτίωση των εξειδικευμένων αθλητικών υποδομών (π.χ.
εξειδικευμένα αθλητικά κέντρα και θέρετρα φυσικής ευεξίας με ειδικές θεραπείες) και
των αθλητικών χώρων με σκοπό την προσέλκυση αθλητών ή αθλητικών ομάδων για
προπόνηση / προετοιμασία, καθώς και για διεξαγωγή διεθνών αθλητικών
εκδηλώσεων
− στοχεύει στην επαγγελματική διοργάνωση και διαχείριση των αθλητικών
δρώμενων, την εμπορευματοποίηση, και την επαγγελματική προβολή & προώθηση
του προϊόντος αθλητικής προετοιμασίας.
Επιπρόσθετες πληροφορίες
• Η πεζοπορία και η ποδηλασία αποτελούν τα κεντρικά στοιχεία του Υπαίθριου
τουρισμού, επομένως ο οργανισμός τουρισμού είναι στρατηγικός συνεργάτης της
Ένωσης Ποδηλασίας και Πεζοπορίας της Σλοβενίας και πραγματοποιεί στοχευμένες
δράσεις προβολής και προώθησης
302
Δ.ΥΠ.Α.

2.3.4.10. Τουρισμός Υγείας και ευεξίας
Ο τουρισμός Υγείας και Ευεξίας περιλαμβάνει τις δραστηριότητες με κύριο στόχο την
ανάρρωση, θεραπεία, χαλάρωση και πρόληψη ή αποκατάσταση ασθενειών των
τουριστών. Η συμμετοχή σε ιατρικά προγράμματα φροντίδας, προγράμματα
χαλάρωσης και ενημέρωσης ιατρικών θεμάτων είναι μερικές από αυτές τις
Ο Τουρισμός Υγείας και Ευεξίας χωρίζεται στις παρακάτω υποκατηγορίες:
Ιαματικός: Στην υποκατηγορία αυτή, οι ενδιαφερόμενοι είναι κυρίως άτομα μεγάλης

ηλικίας και επιλέγουν τις ιαματικές πηγές/λουτρά προκειμένου να αντιμετωπίσουν
διάφορα προβλήματα υγείας που τους απασχολούν. Μερικά παραδείγματα του
Ιαματικού τουρισμού είναι οι υδρομαλάξεις, η υδροκινησιοθεραπεία, οι πλύσεις με
ιαματικά νερά κ.α.
Ιατρικός: Οι τουρίστες που ταξιδεύουν

για ιατρικούς λόγους, έχουν την ανάγκη
για χειρουργικές επεμβάσεις ή την
περίθαλψη από ειδικούς ιατρούς που δεν
βρίσκονται στον τόπο μόνιμης κατοικίας
τους.
303
Δ.ΥΠ.Α.

Ευεξίας: Ο σύγχρονος τρόπος ζωής δημιουργεί την ανάγκη για απελευθέρωση από
το στρες και η αναζήτηση της αναζωογόνησης και χαλάρωσης έχουν τοποθετήσει τον
Τουρισμό Ευεξίας σε ένα ιδιαίτερα αναπτυσσόμενο κλάδο. Τα spa είναι οι κύριοι
αντιπρόσωποι του τουρισμού Ευεξίας και περιλαμβάνονται δραστηριότητες όπως η
θαλασσοθεραπεία, θεραπείες ομορφιάς, μασάζ κ.α.
Τουρισμός παραχείμασης: Ο
Τουρισμός παραχείμασης ασκείται από
άτομα που αποφασίζουν να κάνουν
διακοπές μικρής ή μεγάλης διάρκειας,
λόγω των δυσμενών καιρικών
συνθηκών που επικρατούν στον τόπο
τους. Τα άτομα αυτά είναι επί των
πλείστων τρίτης ηλικίας και
αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Για αυτό τον λόγο, ο Τουρισμός παραχείμασης
κατατάσσεται στην κατηγορία «Τουρισμός & ψυχική/σωματική υγεία».
Το πεδίο του Ιατρικού Τουρισμού στην Ελλάδα

Η ανάγκη για την παροχή υψηλής ποιότητας ιατρικής περίθαλψης με ανταγωνιστικές
τιμές σε ένα φιλόξενο περιβάλλον, οδήγησε στην ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού, ο
οποίος για πολλές χώρες αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος και συμβάλει ενεργά
στην οικονομική τους ανάπτυξη.
Η Ελλάδα, με το άρτια εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό, εκπαιδευμένο σε χώρες της

Ευρώπης και της Αμερικής, την ευκολία πρόσβασης σε κύριες αγορές, όπως η
Ευρώπη και η Μέση Ανατολή, τις εξαιρετικές καιρικές συνθήκες και το ήπιο κλίμα,
έχει τη δυνατότητα να κατακτήσει κυρίαρχη θέση σε διαφόρους τομείς του ιατρικού
τουρισμού.
Επενδύσεις που θα στοχεύσουν στην ανάπτυξη

• εξειδικευμένων ιατρικών κλινικών,
• κέντρων φροντίδας για ηλικιωμένους,
304
Δ.ΥΠ.Α.

• κέντρων μακροχρόνιας αποκατάστασης και κέντρων ευεξίας,
βοηθούμενες από τον υψηλό αριθμό ιατρών και υγειονομικού προσωπικού

υπόσχονται να εξασφαλίσουν υψηλές αποδόσεις.
Ο Τουρισμός Ευεξίας
Ο κλάδος εμφανίζει σταθερά αναπτυξιακή τάση και πορεία, ενώ στοιχεία του
ενσωματώνονται στην πρόταση αξίας των περισσότερων τουριστικών προϊόντων. Η
Ευρώπη είναι η περιοχή με τον μεγαλύτερο αριθμό ταξιδιών ευεξίας παγκοσμίως,
ενώ η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία αποτελούν τους κορυφαίους μεσογειακούς
προορισμούς. Οι τουρίστες ευεξίας διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες τους:
• πρωτογενείς τουρίστες ευεξίας (primary wellness tourists) με βασικό και

αποκλειστικό λόγο / κίνητρο ταξιδιού και επιλογής προορισμού την ευεξία
• δευτερογενείς τουρίστες ευεξίας (secondary wellness tourists) με επιθυμία για

διατήρηση της ευεξίας ή συμμετοχή σε δραστηριότητες ευεξίας κατά τη διάρκεια του
ταξιδιού τους (89% των ταξιδιών και 86% της τουριστικής δαπάνης ευεξίας).
Καταναλωτικές προτιμήσεις και βασικές τάσεις

• Αυξανόμενη μεσαία τάξη
• Επιθυμία για υιοθέτηση τρόπου ζωής σύμφωνου με την ευεξία
• Αυξανόμενο ενδιαφέρον για βιωματικά ταξίδια
• Ενσωμάτωση στοιχείων και εμπειριών ευεξίας στα προϊόντα και στις υπηρεσίες των
παρόχων τουρισμού
• Διασύνδεση του Τουρισμού Ευεξίας στην Ευρώπη με τις ιαματικές πηγές / λουτρά
• Ολοκληρωμένο και πιστοποιημένο προϊόν ευεξίας
• Αλυσίδες ιαματικών πηγών / λουτρών
• Εξειδικευμένα ξενοδοχειακά brands
305
Δ.ΥΠ.Α.

Τουρισμός Ευεξίας ανά περιοχή και κορυφαίοι Ευρωπαϊκοί προορισμοί,

αριθμός ταξιδιών και δαπάνη, 2017
Έσοδα Τουρισμού Ευεξίας, 2017
• Διαμονή: Ξενοδοχεία, resort, camping, spa & health resorts$130,5 δισ.

• Φαγητό & Ποτό: Εστιατόρια, bar, καταστήματα snack, οργανική & βιολογική κουζίνα
$111,5 δισ.
• Ψώνια: Σουβενίρ, ρούχα, τέχνη, προϊόντα spa, αθλητική ένδυση και διατροφή,
συμπληρώματα $98,3 δισ.
306
Δ.ΥΠ.Α.

• Δραστηριότητες: Μουσεία, εκδρομές, spa, λουτρά, άσκηση, διαλογισμός, life

coaching $99,7 δις
• Άλλες υπηρεσίες (τηλεφωνία, ασφάλιση, τουριστικά πρακτορεία, conscierge) $89,5
δισ.
• Μεταφορά στη χώρα (αεροπορικές, τρένο, ενοικίαση οχημάτων, ΜΜΜ, ταξί) $111,5
δισ.
Δραστηριότητες
• Διαιτολογία
• Βελονισμός
• Χειροπρακτική & χειρομάλαξη
• Κινέζικη & εναλλακτική ιατρική
• Διαλογισμός & Yoga
• Υδροθεραπεία
• Σάουνα, χαμάμ
• Πιλάτες, σωματική άσκηση
• Life Coaching
• Διαχείριση άγχους & διακοπή καπνίσματος
Τάσεις και εξελίξεις
• Με βάση το Global Wellness Institute, ο Τουρισμός Ευεξίας αποτελεί ένα είδος

ταξιδιού, το οποίο σχετίζεται με την επιδίωξη διατήρησης ή ενίσχυσης της
προσωπικής ευημερίας. Οι τουρίστες ευεξίας διακρίνονται σε δύο βασικές
κατηγορίες: τους πρωτογενείς τουρίστες ευεξίας (primary wellness tourists), που
έχουν ως βασικό και αποκλειστικό λόγο / κίνητρο του ταξιδιού τους και της επιλογής
307
Δ.ΥΠ.Α.

του προορισμού την ευεξία, και τους δευτερογενείς τουρίστες ευεξίας(secondary

wellness tourists)που θέλουν να διατηρήσουν την ευεξία τους ή να συμμετάσχουν σε
δραστηριότητες ευεξίας κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους(89% των ταξιδιών ευεξίας
και 86% της τουριστικής δαπάνης ευεξίας).
• Η ταχεία ανάπτυξη του Τουρισμού Ευεξίας σε όλο τον κόσμο υποκινείται από την
αυξανόμενη μεσαία τάξη, την αυξανόμενη επιθυμία των καταναλωτών να
υιοθετήσουν έναν τρόπο ζωής με ευεξία και το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα
βιωματικά ταξίδια. Καθώς όλο και περισσότεροι καταναλωτές ενσωματώνουν την
ευεξία στον τρόπο ζωής τους, αυξάνονται και οι ευκαιρίες για τους παρόχους
τουριστικών υπηρεσιών / προϊόντων να ενσωματώσουν την ευεξία στην πρόταση
αξίας τους προς τον καταναλωτή, για να διαφοροποιήσουν τα προϊόντα / υπηρεσίες
τους και να αυξήσουν τη μέση δαπάνη. Για παράδειγμα, ορισμένα ξενοδοχειακά
brand υιοθετούν χαρακτηριστικά ευεξίας, όπως π.χ. εξοπλισμό άσκησης στο δωμάτιο
και ειδικά κρεβάτια και φωτισμό βελτίωσης του ύπνου, ορισμένα αεροδρόμια
προσφέρουν χώρους γυμναστικής και σπα, μουσεία φιλοξενούν μαθήματα γιόγκα και
διαλογισμού μέσα στις εκθέσεις τους, ενώ τα καταστήματα δώρων διαθέτουν τοπικά
προϊόντα ευεξίας προς πώληση.
• Ο κλάδος του Τουρισμού Ευεξίας στην Ευρώπη συνεχίζει να εκμεταλλεύεται τους

ιστορικούς του πόρους και ταυτόχρονα να αναβαθμίζει τις εγκαταστάσεις, τις
υποδομές (σπα, ιαματικά λουτρά, ξενοδοχεία ευεξίας, health resorts) και τις
υπηρεσίες του, καθώς κυβερνήσεις, προορισμοί και τουριστικές επιχειρήσεις
στρέφονται σε αυτή τη μορφή τουρισμού για τη διαφοροποίηση των προϊόντων, τη
μείωση της εποχικότητας, τον περιορισμό του υπερτουρισμού και την ανάπτυξη των
τοπικών κοινοτήτων.
• Ο Τουρισμός Ευεξίας στην

Κεντρική, Ανατολική και Νότια
Ευρώπη συνδέεται στενά με τις
ιαματικές πηγές / λουτρά και το
εκτεταμένο δίκτυο ιστορικών
health resorts και σανατορίων,
308
Δ.ΥΠ.Α.

όπου οι επισκέπτες διαμένουν για να υποβληθούν σε ιατρικές θεραπείες βασισμένες

στο νερό, κάτω από ιατρική επίβλεψη, και με το κόστος να χρηματοδοτείται μερικώς
ή ολικώς από τα εθνικά συστήματα ασφάλισης. Πολλές από αυτές τις εγκαταστάσεις
βρίσκονται υπό ανακαίνιση και εκμοντερνίζονται με ιδιωτικά κεφάλαια, ώστε να
προσελκύσουν τουρίστες ευεξίας νεαρής ηλικίας που θα ξοδέψουν περισσότερο σε
πρόσθετες υπηρεσίες.
• Ανάπτυξη επίσης παρουσιάζουν οι εμπειρίες που συνδυάζουν την ευεξία με τοπικές

παραδόσεις και έθιμα, την κοινότητα, την διασκέδαση και την ψυχαγωγία μέσα σε ένα
συγκεκριμένο πολιτιστικό πλαίσιο, ενώ αυξημένο είναι το ενδιαφέρον για
σκανδιναβικά lifestyle concept που μπορούν να ενσωματωθούν στο σχεδιασμό
εγκαταστάσεων, εμπειριών ευεξίας / φιλοξενίας και στο marketing.
Παράδειγμα διεθνούς βέλτιστης πρακτικής τουρισμού ευεξίας:
Ελβετία
Ο Ελβετικός Οργανισμός Τουρισμού (Switzerland Tourism) έχει αναπτύξει σε
συνεργασία με ξενοδόχους, προορισμούς και ταξιδιωτικά πρακτορεία ένα
ολοκληρωμένο προϊόν Τουρισμός Ευεξίας που αξιοποιεί πλήρως τα χαρακτηριστικά
του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας (π.χ. θερμές πηγές, ποτάμια, λίμνες).
309
Δ.ΥΠ.Α.

Η RelaisTermal αποτελεί μία ιδιωτική αλυσίδα ιαματικών πηγών και ξενοδοχείων

στην Ισπανία, ενώ στην αυτόνομη επαρχία του Μπολτζάνο, στην Ιταλία, λειτουργούν
δύο ενώσεις/ brands τοπικών ξενοδοχείων ευεξίας.
Βασικά χαρακτηριστικά του προϊόντος
• Κύριο στοιχείο του Τουρισμού Ευεξίας της Ελβετίας αποτελούν οι ιαματικές πηγές, τα
σπα και οι σχετικές θεραπείες ζωτικότητας (π.χ. μασάζ, θαλασσοθεραπεία, ζεστές
πέτρες) που δίνουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να χαλαρώσει κοντά στη φύση και
να φροντίσει την υγεία του.
• Επίσημη πιστοποίηση και ετικέτα προορισμού ευεξίας σε11 προορισμούς που

προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες ευεξίας και πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια
αναφορικά με τη στρατηγική ανάπτυξης και την πιστοποίηση ποιότητας του τοπικού
οργανισμού τουρισμού, το περιβάλλον, την ποιότητα του προσωπικού και των
υποδομών άθλησης & ευεξίας, τη δυνατότητα των. επισκεπτών να πληροφορηθούν
και να κλείσουν ολοκληρωμένες εμπειρίες
• Ξενοδοχεία ιαματικών πηγών & ευεξίας(66)επιλεγμένα, ώστε να διαθέτουν

καταρτισμένο προσωπικό, τουλάχιστον 4 θεραπείες διαφορετικού τύπου, ξεχωριστά
δωμάτια θεραπείας με κατάλληλο εξοπλισμό, μενού φαγητού και ποτών σε αρμονία
με το concept της ευεξίας.
• Η ιστοσελίδα του οργανισμού τουρισμού επιτρέπει στους επισκέπτες να κλείσουν

απευθείας τη διαμονή τους σε ένα από τα επιλεγμένα ξενοδοχεία, ενώ διαθέτει και 56
επιλεγμένες προσφορές / εμπειρίες ευεξίας διαθέσιμες.
• Η κατηγοριοποίηση ενός ξενοδοχείου στην εξειδικευμένη κατηγορία ιαματικές πηγές

& ευεξία (Wellness & Spa) πραγματοποιείται από την Ένωση Ξενοδόχων της
Ελβετίας και αποτελεί ένδειξη της στόχευσης σε συγκεκριμένο τμήμα πελατείας και
ύπαρξης συγκεκριμένων υποδομών.
310
Δ.ΥΠ.Α.

2.3.4.11. Τουρισμός Τρίτης Ηλικίας
Σήμερα στη γη ζουν περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ηλικίας άνω των 60.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, μέχρι το 2050 αυτοί θα φτάσουν τα 2
δισεκατομμύρια. Τα παιδιά που γεννιούνται τον 21ο αιώνα έχουν πάνω από 50%
πιθανότητα να ζήσουν πάνω από 100 χρόνια. Και καθώς οι ηλικιωμένοι πληθαίνουν,
αλλάζει και ο τρόπος που ζουν. Μένουν υγιείς για περισσότερο χρονικό διάστημα,
είναι περισσότερο ευκατάστατοι από τους νεότερους και, από ό,τι φαίνεται από τις
τάσεις των τελευταίων δεκαετιών, ταξιδεύουν και περισσότερο.
Ταυτόχρονα, άνθρωποι με
προβλήματα υγείας επιλέγουν
όλο και πιο συχνά να
αναζητήσουν θεραπείες σε
άλλες χώρες, ή να συνδυάσουν
θεραπεία με διακοπές σε
δημοφιλείς τουριστικούς
προορισμούς. Αυτές οι τάσεις έχουν δημιουργήσει δύο πολύ μεγάλες αγορές που
στο όχι πολύ μακρινό παρελθόν πρακτικά δεν υπήρχαν: τον τουρισμό τρίτης ηλικίας
και τον τουρισμό υγείας.
Όταν μιλάμε για τουρισμό τρίτης ηλικίας αναφερόμαστε σε δύο μεγάλες

υποκατηγορίες επισκεπτών:
• Τους τουρίστες (που έρχονται για ολιγοήμερες διακοπές) και
• αυτούς που έρχονται για μακροχρόνια διαμονή, είτε νοικιάζοντας είτε αγοράζοντας
κατοικία.
Η πρώτη κατηγορία είναι αυτονόητα

σημαντική -και πολύ μεγάλη. Περίπου το
18% των Ευρωπαίων τουριστών το 2014
ήταν άνω των 65 ετών. Σύμφωνα με τις
προβλέψεις, το 2030 θα είναι το 26% και
το 2050 το 32%. Είναι ένα πολύ μεγάλο
311
Δ.ΥΠ.Α.

κομμάτι τις αγοράς, το οποίο επίσης χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες: Αυτούς που
είναι υγιείς, και αυτούς που έχουν κάποια προβλήματα υγείας. Ένα μεγάλο μέρος
αυτού του πληθυσμού τρίτης ηλικίας που ταξιδεύει έχει ανάγκη από κάποιας μορφής
ιατρική υποστήριξη. Επιθυμούν, λοιπόν, να έχουν εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε
ποιοτικές υπηρεσίες υγείας στον τόπο που επισκέπτονται, ακόμα κι αν δεν πάσχουν
από κάποιο νόσημα. Μολονότι πρόκειται για μεγάλη κατηγορία, μόνο το 6,1% του
συνόλου των ταξιδιών στη χώρα μας το 2016 έγιναν από τουρίστες τρίτης ηλικίας.
Η άλλη κατηγορία, οι τουρίστες μακράς

διάρκειας, χωρίζονται κι αυτοί σε δύο
κατηγορίες, ανάλογα με το αν ενοικιάζουν ή
αγοράζουν σπίτι στον προορισμό τους.
Αυτή η κατηγορία, που έχει και το όνομα
“snowbird tourism”, μεγαλώνει ολοένα και
περιλαμβάνει κυρίως συνταξιούχους από
πλούσιες βόρειες χώρες, που επιλέγουν να περάσουν ένα μέρος του χρόνου
(συνήθως το χειμώνα) σε νοτιότερα, θερμότερα κλίματα.
Ένα 7,3% των ενηλίκων στην Ευρώπη

δηλώνει ότι θα ήθελε μετά τη σύνταξή του
να πάει να μείνει στη Νότια Ευρώπη. Στη
Γερμανία το ποσοστό είναι 9%. Στην
Αγγλία είναι 15,3%. 120.000 Βρετανοί
ηλικίας άνω των 65 ζουν σήμερα στην
Ισπανία -ένας αριθμός που έχει
διπλασιαστεί τα τελευταία 10 χρόνια. Είναι μια μεγάλη αγορά, η οποία αναμένεται να
μεγαλώσει περισσότερο, πολύ γρήγορα. Τα επόμενα 20 χρόνια θα
συνταξιοδοτηθούν 120 εκατομμύρια Ευρωπαίοι. Αυτό σημαίνει ότι τα επόμενα 20
χρόνια εκτιμάται ότι θα έχουμε ζήτηση στη Νότια Ευρώπη για περίπου 2,7
εκατομμύρια παραθεριστικές κατοικίες.
Τα βασικότερα στοιχεία του Τουρισμού Τρίτης Ηλικίας είναι:

• Αθλητισμός, όπως, ποδήλατο, γκολφ, σκι, ιππασία, ψάρεμα, ιστιοπλοΐα, περιηγήσεις
• Γαστρονομία πχ. γευσιγνωσία κρασιών / δοκιμές τοπικών ποτών ή τοπικών φαγητών
312
Δ.ΥΠ.Α.

• Ευεξία π.χ. γιόγκα, ιαματικά λουτρά, αρωματοθεραπεία, σάουνα, θεραπευτικό μασάζ

• Διάφορες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και επισκέψεις σε πολιτιστικά / πολιτισμικά
μνημεία / μουσεία, σε αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικούς ναούς και λοιπές
δομές πολιτιστικής κληρονομιάς
• Φυσιολατρικές αποδράσεις και διάδραση με τον τοπικό πληθυσμό και ήθη−έθιμα
• Δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου όπως επιτραπέζια παιχνίδια με άλλους
συνομήλικους, θέατρο
• Υγειονομικές υπηρεσίες και καλές υπηρεσίες μετακίνησης.
Βασικοί παράγοντες ανάπτυξης

• Γήρανση του παγκόσμιου πληθυσμού
• Ανάπτυξη της ασημένιας οικονομίας, ενώ σημαντικός παράγοντας για την
ελκυστικότητα
• Υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης στους προορισμούς (π.χ. εξειδικευμένη γηριατρική
φροντίδα και σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης)
• Κίνητρα σε ηλικιωμένους (π.χ. επιχορήγηση, φορολογικά κίνητρα) για την
πραγματοποίηση διακοπών σε τουριστικούς προορισμούς κατά τις περιόδους
χαμηλής ζήτησης (ή/και πλήρους μετεγκατάστασης)
• Σχεδιασμός και προώθηση ειδικών τουριστικών πακέτων για τουρίστες τρίτης ηλικίας
με σκοπό την αύξηση της τουριστικής ζήτησης σε λιγότερο ανεπτυγμένους
προορισμούς
Τάσεις και εξελίξεις του Τουρισμού Τρίτης Ηλικίας
313
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι επιχειρήσεις του ξενοδοχειακού

κλάδου αρχίζουν να εντάσσουν στο
πλαίσιο των παροχών τους υπηρεσίες
ιατρικής περίθαλψης και εξειδικευμένης
γηριατρικής φροντίδας, ενώ επενδύουν
σε εξειδικευμένο προσωπικό για την
ολοκληρωμένη κάλυψη των αναγκών
των ηλικιωμένων (όπως
προσωποποιημένη και 24ωρη παροχή υπηρεσιών), σε άνετα και καλοδιατηρημένα
κρεβάτια και δωμάτια, υποδομές προσβασιμότητας για άτομα με μειωμένη
κινητικότητα, δομές για spa , ποικίλα και υγιεινά γεύματα και υπηρεσίες ευεξίας.
• Προορισμοί όπως η Ισπανία επενδύουν σε ανεπτυγμένα συστήματα

ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και στη βελτίωση των δομών και υπηρεσιών
φιλοξενίας για να μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες του Τουρισμού Τρίτης Ηλικίας.
• Τα ταξιδιωτικά πακέτα για τουρίστες τρίτης ηλικίας πρέπει να απαρτίζονται από μη

τυποποιημένες εμπειρίες, να χαρακτηρίζονται από αξιοπιστία, προσβασιμότητα,
εύκολη μεταφορά, διασφάλιση της ασφάλειας και της ποιότητας και να συνδυάζουν
τόσο εξωτερικές δραστηριότητες όσο και εσωτερικές δραστηριότητες με στοιχεία
γαστρονομίας, εικαστικών τεχνών και μουσικής, ενώ αρχίζουν και δημιουργούνται
εξατομικευμένα πακέτα για τουρίστες που απαιτούν φροντίδα και ιατρική βοήθεια
κατά τη διάρκεια των διακοπών τους.
• Επιπλέον, οι πάροχοι τουριστικών υπηρεσιών είναι αναγκαίο να διαθέτουν καλές

γνώσεις αγγλικών και σε ορισμένες περιπτώσεις και της γλώσσας της χώρας
προέλευσης των τουριστών τρίτης ηλικίας.
2.3.4.12. Άλλες μορφές εναλλακτικού τουρισμού
314
Δ.ΥΠ.Α.

Με όσα έχουμε αναφέρει παραπάνω, συμπεραίνουμε πως η ενοποίηση των

αμφισημιών γύρω από την έννοια της βιωσιμότητας του τουρισμού ήταν η τάση να
συνδεθεί μια ποικιλία μορφών τουρισμού βασισμένες στη βιώσιμη ανάπτυξη. Η
πλειοψηφία αυτών είναι μορφές τουρισμού που χαρακτηρίζονται ως «πράσινες» ή
«εναλλακτικές», από την άποψη πως δεν αποτελούν μέρος του μαζικού ή
συμβατικού τουρισμού. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού αποτελούν κλασικά
εργαλεία αντιμετώπισης της εποχικότητας.
Αφού περιγράψαμε τις κυριότερες μορφές του, στο σημείο αυτό αναφέρουμε και
κάποιες άλλες μορφές, οι οποίες είτε είναι σχετικές και υπάγονται στις προηγούμενες,
είτε είναι μικρότερης εμβέλειας. Εξειδικευμένα, μπορούν να αποτελέσουν ισχυρό
παράγοντα προσέλκυσης τουριστών και μπορούν να αναπτυχθούν σε κάθε
προορισμό και να συνδυαστούν με άλλα τουριστικά προϊόντα.
Χειμερινός τουρισμός
Ο Χειμερινός τουρισμός
αναπτύσσεται κατά την
διάρκεια του χειμώνα και
ο επισκέπτης διαλέγει
τον προορισμό του με
βάση την τοποθεσία και
τις εγκαταστάσεις για
χειμερινά σπορ. Οι
χαμηλές θερμοκρασίες ,
το πολύ χιόνι και οι ορεινές περιοχές θεωρούνται κατάλληλες για τουριστικό
προορισμό. Για αυτού του είδους εναλλακτικό τουρισμό, απαιτούνται ειδικές
υποδομές (χιονοδρομικά κέντρα, παγοδρόμια, συγκοινωνίες κ.α.), ειδικευμένο
προσωπικό και κατάλληλο εξοπλισμό για τους χειμερινούς τουρίστες. Το σύνολο των
χειμερινών σπορ έχουν προαναφερθεί και στον Αθλητικό Τουρισμό ως «Χειμερινά
αθλήματα».
Θεματικός τουρισμός
315
Δ.ΥΠ.Α.

Ο Θεματικός τουρισμός είναι η μορφή αυτή εναλλακτικού τουρισμού που εκτελείται

σε τοποθεσίες ειδικά κατασκευασμένες για την προβολή ενός θέματος. Χωρίζεται σε
τρείς κατηγορίες:
• Πάρκα διασκέδασης
Στα Πάρκα διασκέδασης είναι
στην ουσία πάρκα
ψυχαγωγίας και συνεχώς
εξελίσσονται στην Ελλάδα
λόγω του ότι έχουν
οικογενειακό προφίλ και
προσφέρουν δραστηριότητες
για μικρούς και μεγάλους.
Παραδείγματα Πάρκων διασκέδασης στην Ελλάδα είναι το Allou Fun Park στην
Αθήνα, το Magic Park στη Θεσσαλονίκη και το Water Park στη Ρόδο.
• Ιστορικά πάρκα
Τα Ιστορικά πάρκα ‘διηγούνται’ ένα σημαντικό για την ιστορία της περιοχής θέμα και
βρίσκονται σε τοποθεσίες που εξελίχθηκε η ιστορία αυτή. Παράδειγμα Ιστορικού
πάρκου είναι το Μεταλλευτικό Πάρκο Φωκίδας κοντά στην Άμφισσα όπου ο
επισκέπτης μπορεί να δει την ιστορία της εξόρυξης του βωξίτη.
• Πάρκα για σαφάρι

Αν και δεν έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα,
είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στο εξωτερικό διότι
δημιουργείται στους επισκέπτες η εντύπωση
ότι βρίσκονται στην άγρια φύση,
περισσότερο από ότι με τους ζωολογικούς
κήπους. Τα Πάρκα για σαφάρι είναι χώροι
με άγρια ζώα όπου οι επισκέπτες μπορούν
με ιδιόκτητα ή ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα, να
οδηγήσουν μέσα από το πάρκο
παρατηρώντας τα άγρια ζώα. Ένα από τα πρώτα Πάρκα για σαφάρι δημιουργήθηκε
το 1953 και ήταν το ‘Africa U.S.A. Park’ στη Φλόριδα.
316
Δ.ΥΠ.Α.

Περιηγητικός Τουρισμός
Ο τουρισμός αυτός αναφέρεται
στην πεζοπορία που
πραγματοποιούν οι τουρίστες
μέσα στο φυσικό περιβάλλον,
με σκοπό να απολαύσουν τα
αξιοθέατα της φύσης, μέσα από
τη σωματική άθληση, που
αποτελεί εγγύηση για την
καλύτερη υγεία τους. Οι
πεζόδρομοι και τα μονοπάτια
δίνουν την ευκαιρία στους
επισκέπτες να γνωρίσουν από κοντά τις ομορφιές και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
περιοχής μας και να εξασκηθούν στην υγιεινή πεζοπορία. Για παράδειγμα στην
περιοχή του Δήμου Μακεδονίδος, περνάει το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4, που ξεκινά
από την πόλη La Linea της Ισπανίας και καταλήγει στο Γύθειο, διασχίζοντας
συνολικά έξι χώρες.
Ορεινός τουρισμός
Ο Ορεινός τουρισμός περιλαμβάνει δραστηριότητες υπαίθριας αναψυχής και
τουρισμού που παίρνουν μέρος σε ορεινές περιοχές οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου
και σε εγκαταστάσεις ειδικά κατασκευασμένες για τους επισκέπτες ορεινού
τουρισμού. Οι εγκαταστάσεις αυτές συνήθως είναι διαμορφωμένες έτσι ώστε να
κρατούν τον τουρίστα στην τοποθεσία τους και να τον εξυπηρετούν στο μέγιστο.
Γεωτουρισμός – Φυσιολατρικός τουρισμός

Η σχετικά νέα αυτή μορφή εναλλακτικού τουρισμού, αφορά την ανάδειξη των
γεωλογικών μνημείων και η αξιοποίησή τους με την προσέλκυση ενδιαφερόμενων.
Θετικό στοιχείο του γεωτουρισμού είναι η ανάδειξη περιοχών όχι και τόσο δημοφιλή
και η ανάπτυξή τους με σεβασμό στα γεωλογικά μνημεία. Τα γεωλογικά μνημεία ή
αλλιώς γεώτοποι, είναι τα ηφαίστεια, σπήλαια, φαράγγια, απολιθωμένες τοποθεσίες,
γεωλογικές ιδιομορφίες κ.α. Μερικά παράδειγμα γεωλογικών μνημείων την Ελλάδα
είναι το απολιθωμένο δάσος στη Λέσβο, το ηφαίστειο της Σαντορίνης και το φαράγγι
της Σαμαριάς.
317
Δ.ΥΠ.Α.

Κοινωνικός τουρισμός
Ο Κοινωνικός τουρισμός απευθύνεται συνήθως από ομάδες οικονομικά ασθενείς
(όπως συνταξιούχους, πολύτεκνους, σπουδαστές, άτομα με αναπηρία κ.λπ.) και τους
προσφέρεται η δυνατότητα με μικρή ή καμία οικονομική επιβάρυνση, να πάνε
διακοπές σε άλλες συνθήκες θα δυσκολεύονταν να επισκεφθούν. Ο Κοινωνικός
τουρισμός μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες μορφές τουρισμού, όπως τον
αγροτουρισμό, τον τουρισμό Υγείας και Ευεξίας, τον θρησκευτικό κ.λπ.
Στην Ελλάδα, η μορφή αυτή Εναλλακτικού τουρισμού ξεκίνησε με τον Ε.Ο.Τ. και στην
συνέχεια ενισχύθηκε με φορείς όπως το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών. Στο
πρόγραμμα, συμμετέχουν ξενοδοχειακές μονάδες και καταλύματα διάφορων
μορφών, το Κ.Τ.Ε.Λ., ναυτιλιακές εταιρείες κ.α.
Μαθητικός – Εκπαιδευτικός - Μορφωτικός τουρισμός

Στον Μαθητικό/Εκπαιδευτικό τουρισμό, οι τουρίστες είναι συνήθως ομάδες
σπουδαστών από σχολεία ή πανεπιστήμια που έχουν ως κύριο στόχο την διεύρυνση
των γνώσεών τους, την μάθηση δηλαδή θεμάτων άμεσου ενδιαφέροντος στην
περιοχή που επισκέπτονται. Συγκεκριμένα, στα μορφωτικά προγράμματα
περιλαμβάνονται επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, παραστάσεις,
οικολογικές περιοχές, σεμινάρια κ.λπ.
318
Δ.ΥΠ.Α.

Εθελοντικός τουρισμός
Αυτή η μορφή τουρισμού αναφέρεται κυρίως σε
νέους, που θέλουν να έρθουν σε επαφή με άλλες
χώρες ή περιοχές, να αποκτήσουν εμπειρίες και να
συνδυάσουν τις διακοπές τους με την εξάσκηση
κάποιου επαγγέλματος. Ποιο συγκεκριμένα, ο
εθελοντής αποσκοπεί στο να προσφέρει μια βοήθεια
σε συνανθρώπους του, στη φύση κ.λπ., με το να
‘κερδίσει’ βιώματα και δεξιοτεχνίες, μακριά από τον
τόπο της μόνιμης διαμονής του.
Χρονομεριστικός τουρισμός
Ο χρονομεριστικός τουρισμός αποτελεί μια από τις ποιο μοντέρνες μορφές
τουρισμού και αναφέρεται κυρίως σε μεσαίας και υψηλής εισοδηματικής τάξης
πελάτες. Συγκεκριμένα ‘βασίζεται στην αρχή της πώλησης του δικαιώματος χρήσης
ορισμένων ημερών ή εβδομάδων σε ένα ξενοδοχείο ή ένα συγκρότημα
διαμερισμάτων την ίδια χρονική περίοδο κάθε χρόνο. Ο αγοραστής του δικαιώματος
319
Δ.ΥΠ.Α.

έχει το δικαίωμα να το ανταλλάξει , πουλήσει, νοικιάσει ή να το κληροδοτήσει, όπως

συμβαίνει με τα άλλα ακίνητα.’
2.3.5. Οι προϋποθέσεις και απαραίτητες υποδομές για την ανάπτυξη των

διαφόρων μορφών θεματικού τουρισμού.
Αν οι μορφές τουρισμού προσδιορίζονται σε σχέση με τις επιθυμίες και τα κίνητρα

του καταναλωτή – υποψήφιου τουρίστα, τα ειδικά τουριστικά προϊόντα
προσδιορίζονται με βάση την προσφορά. Η προσφορά καθορίζεται από τους
τουριστικούς πόρους –θέλγητρα, που διαθέτει ένας προορισμός και εξαρτάται από
τον βαθμό αξιοποίησής τους (πχ. επισκεψιμότητα), δηλαδή από τις υποδομές που
έχουν κατασκευαστεί και τις δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί με βάση τον
συγκεκριμένο πόρο. Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζονται, ενδεικτικά, για
κάθε ειδική/ θεματική μορφή, οι προϋποθέσεις και εγκαταστάσεις που απαιτούνται
για την ανάπτυξή της.
Θεματική Μορφή Τουριστικοί Πόροι - Εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής

Τουρισμού Προϋποθέσεις υποδομής ή αναγκαίες οργανωτικές δράσεις,
που αντιστοιχούν
Συνεδριακός Πόλη ή μικρή απόσταση Συνεδριακά κέντρα ή συνεδριακές αίθουσες σε

Τουρισμός από πόλη με πλήρεις ξενοδοχεία, πολιτιστικά κέντρα κ.λπ., με πλήρη
αστικές εξυπηρετήσεις. εξοπλισμό και υπηρεσίες
Θαλάσσιος Νησιά, παραθαλάσσιες Τουριστικοί λιμένες: μαρίνες (κυρίως για μόνιμη

τουρισμός περιοχές αγκυροβολία-παραχείμαση), τουριστικά
(yachting- cruises) αγκυροβόλια σε παραλιακούς οικισμούς,
ξενοδοχειακοί λιμένες
Οικοτουρισμός Προστατευόμενες Ελαφρές υποδομές οικοπαρατήρησης Σύστημα

περιοχές με διαχείρισης επισκεπτών σε πολυσύχναστες
ενδιαφέρουσα χλωρίδα περιοχές
και πανίδα
Τουρισμός Ποτάμια, φαράγγια, κ.λπ. Ελαφρές εγκαταστάσεις για αφετηρία-
περιπέτειας τερματισμό διαδρομών και φύλαξη εξοπλισμού
320
Δ.ΥΠ.Α.

(rafting,
canyoning, κ.λπ.)
Ορειβατικός Ενδιαφέροντα, από τη Ορειβατικά καταφύγια
τουρισμός σκοπιά του φυσικού Ορειβατικά μονοπάτια
περιβάλλοντος, βουνά,
με διάφορα επίπεδα
δυσκολίας ανάβασης
Περιπατητικός Ενδιαφέροντες φυσικοί Μονοπάτια. Αξιοποίηση παλιών μονοπατιών,
τουρισμός και πολιτιστικοί πόροι που συνέδεαν τα χωριά μεταξύ τους
(trekking)
Αγροτουρισμός Περιοχές με αγροτική και Αγροτικές εκμεταλλεύσεις με δυνατότητα
κτηνοτροφική παραγωγή διαμονής ή και εστίασης του τουρίστα και
οργάνωσης της συμμετοχής του στη ζωή του
αγροτικού οικισμού και την αγροτική παραγωγή
Οινοτουρισμός Οινοπαραγωγικές Οινοποιητικές ή και οινοπαραγωγικές
περιοχές εκμεταλλεύσεις (οινοποιεία και αμπελώνες), που
προσφέρουν υπηρεσίες γνωριμίας με την
αμπελοκαλλιέργεια και την οινική παραγωγή
Αλιευτικός Παραθαλάσσιες περιοχές Θαλάσσιες εξορμήσεις με αλιευτικά σκάφη για

τουρισμός με δυναμικό αλιευτικών ψυχαγωγία και βιωματικές εμπειρίες μέσω της
σκαφών και αλιείας
επαγγελματιών αλιέων
Γεωτουρισμός Περιοχές γεωλογικού Οργάνωση των εμπειριών

ενδιαφέροντος με
γεωμορφολογικά μνημεία
και σχηματισμούς,
απολιθωμένα δάση,
ενεργά ηφαίστεια,
σπήλαια και φαράγγια,
γεωλογικά ρήγματα και
γεωπάρκα.
321
Δ.ΥΠ.Α.

Πολιτιστικός Περιοχές με Οργάνωση των εμπειριών

Τουρισμός αρχαιολογικούς χώρους, Στα πιο πολυσύχναστα μνημεία ή μουσεία,
μνημεία, μουσεία, σύστημα διαχείρισης επισκεπτών
παραδοσιακούς
οικισμούς, σύγχρονη
πολιτιστική παραγωγή,
πολιτιστικές εκδηλώσεις
Γαστρονομικός Περιοχές με Κέντρα εστίασης, που προσφέρουν πιάτα και
τουρισμός ενδιαφέρουσα μαθήματα τοπικής ή ελληνικής γαστρονομικής
γαστρονομική παράδοση παράδοσης, με τοπικές πρώτες ύλες, προϊόντα
ΠΟΠ ή ΠΓΕ κ.λπ. σε συνδυασμό με τοπικά ή
ελληνικά κρασιά και άλλα ποτά
Θρησκευτικός- Γνωστά προσκυνήματα, Οργανωμένες δραστηριότητες επίσκεψης και

Προσκυνηματικός εκκλησίες και ερμηνείας
τουρισμός μοναστήρια
Αθλητικός- Ήπιες κλιματολογικές Κέντρα αθλητικού-προπονητικού τουρισμού,

προπονητικός συνθήκες όπου εκτελούνται οργανωμένα προγράμματα
τουρισμός δραστηριοτήτων
Τουρισμός Γκολφ Γήπεδα γκολφ άνω των 18 οπών
Καταδυτικός Περιοχές με Καταδυτικά κέντρα και επισκέψιμα καταδυτικά

Τουρισμός ενδιαφέρουσα θαλάσσια πάρκα
χλωρίδα, επισκέψιμα
ναυάγια
Ιαματικός Περιοχές με Ιαματικές Κέντρα Ιαματικού τουρισμού-
Τουρισμός πηγές. Ιαματικοί πόροι Κέντρα ευεξίας με χρήση ιαματικού πόρου
με αναγνωρισμένες
φυσικοχημικές ιδιότητες
Θαλασσοθεραπεία Περιοχές με καθαρό Κέντρα Θαλασσοθεραπείας
θαλασσινό νερό
(διαπίστωση μετά από
μετρήσεις)
322
Δ.ΥΠ.Α.

Τουρισμός Υγείας Δομές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας υγείας

Κέντρα αποκατάστασης
Σύνοψη Εκπαιδευτικής ενότητας 2
Στην ενότητα αυτή παρουσιάστηκε ο τουρισμός ως ιστορικό και κοινωνικό φαινόμενο

και αναλύθηκαν τα χαρακτηριστικά στοιχεία του, που είναι ο τουρίστας και το
τουριστικό προϊόν. Υπογραμμίστηκε η σπουδαιότητα του τουρισμού στην κοινωνία
και την οικονομία, χωρίς όμως να παραλειφθούν και οι αρνητικές προεκτάσεις στον
πολιτισμό, την κοινωνία και στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Επίσης, παρουσιάστηκε η κλαδική ανάλυση του τουρισμού στην Ελλάδα και του
προφίλ του τουρίστα που επιλέγει τη χώρα μας ως προορισμό διακοπών.
Καταγράφηκαν οι σύγχρονες προκλήσεις για τον ελληνικό τουρισμό,
συμπεριλαμβανομένου και της πανδημίας του covid-19 και το πως αυτές επηρεάζουν
την τουριστική συμπεριφορά. Σκιαγραφείται η σημαντική συμβολή του τουρισμού
στο ΑΕΠ, την απασχόληση και την οικονομία γενικότερα. Περιγράφεται η δομή του
ελληνικού τουρισμού, και επιχειρείται η λεπτομερής ανάλυση SWOT καταγράφοντας
τα δυνατά και αδύνατα σημεία του τουρισμού μας, και τις ευκαιρίες και απειλές που
αποτελούν τις προκλήσεις στο μέλλον.
Τέλος, αναπτύχθηκαν οι εναλλακτικές και βιώσιμες μορφές τουρισμού. Δόθηκε

έμφαση στη διαφορά του μαζικού και εναλλακτικού τουρισμού και στα στοιχεία και
οφέλη που χαρακτηρίζουν τον δεύτερο. Παρουσιάστηκε το χαρτοφυλάκιο
τουριστικών προϊόντων της Ελλάδος βάσει του εθνικού στρατηγικού σχεδίου
τουρισμού, που το αποτελούν τους σημαντικούς άξονες πάνω στους οποίους η χώρα
βασίζει την προσέλκυση των τουριστών. Αναλύθηκαν οι εναλλακτικές μορφές
τουρισμού, όπως ο θαλάσσιος, ο πολιτιστικός & θρησκευτικός, ο αστικός, ο
συνεδριακός, κ.ά., τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, οι τάσεις τους, και τα προφίλ
των τουριστών που τα προτιμούν.
323
Δ.ΥΠ.Α.

Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 2
1. Στα εννοιολογικά του πλαίσια ο τουρισμός βασίζεται στην αλλαγή τόπου, στην
παραμονή σε ξένο τόπο και στους λόγους του ταξιδιού.
2. Η έννοια του τουρισμού εμπεριέχει τη μετακίνηση για προσωπικούς λόγους

αναψυχής και όχι για επαγγελματικούς σκοπούς.
3. Όταν η μετακίνηση δεν συνοδεύεται με κατανάλωση, τότε δεν μιλάμε για τουρισμό.
4. Για να οριστεί ένα άτομο ως τουρίστας θα πρέπει η μετακίνηση να διαρκεί

τουλάχιστον 16 ώρες.
5. Η ανάπτυξη του τουριστικού φαινομένου οφείλεται στην: (βρείτε τη λάθος

απάντηση).
Α. αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών.
Β. μείωση των ωρών εργασίας
Γ. πτώσης της τιμής του δολαρίου μεταπολεμικά
Δ. αύξηση του ελεύθερου χρόνου.
Ε. Η βελτίωση των μεταφορικών μέσων
6. Στην αρχαία Ελλάδα, το καπηλείο ήταν το σημερινό ξενοδοχείο πολυτελείας.
7. Στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τα ταξίδια για λόγους αναψυχής ήταν
απαγορευμένα.
8. Η ταινία το “παιδί και το δελφίνι” με τη Σοφία Λόρεν πρακτικά δυσφήμισε άσχημα

την Ελλάδα.
9. Ποιος νοείται ως ταξιδιώτης;

Α. Ο τουρίστας
324
Δ.ΥΠ.Α.

Β. Ο εκδρομέας
Γ. Και οι δύο
Δ. Κανένας από τους δύο
10. Ο καπετάνιος ενός κρουαζιερόπλοιου που διανυκτερεύει για 36 ώρες σε ένα

λιμάνι ταξιδιωτικού προορισμού νοείται ως:
Α. Τουρίστας
Β. Εκδρομέας
Γ. Τίποτα από τα δύο
Απαντήσεις Αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 2.
1. Α. Σωστό
2. Β. Λάθος
3. Α. Σωστό
4. Β. Λάθος
5. Γ. πτώσης της τιμής του δολαρίου μεταπολεμικά
6. Β. Λάθος
7. Β. Λάθος
8. Β. Λάθος
9. Γ. Και οι δύο
10. Α. Τουρίστας
325
Δ.ΥΠ.Α.

Εκπαιδευτική ενότητα 3. ‘’Βασικές Αρχές Εναλλακτικού Τουρισμού’’
Σκοπός Εκπαιδευτικής ενότητας 3
Σκοπός της ενότητας είναι να παρουσιαστούν τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού

και η συμβολή του στην οικονομία. Μέσα από μια πορεία βιβλιογραφικής
ανασκόπησης αναφέρονται αρχικά οι έννοιες του γενικού τουρισμού και της
τουριστικής ανάπτυξης, του τουρίστα, ταξιδιώτη και του επισκέπτη. Προσδιορίζονται
οι έννοιες του ενναλακτικού τουρισμού, του εναλλακτικού τουρίστα και της Βιώσιμη
τουριστικής ανάπτυξης. Περιγράφονται τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού μέσα
από τις διάφορες μορφές του, οι παράγοντες οι οποίοι επηρέασαν την εξέλιξη του
εναλλακτικού τουρισμού, το προφίλ και τα κίνητρα του εναλλακτικού τουρίστα, οι
παράγοντες ανάπτυξης του και πώς ο εναλλακτικός τουρισμός συμβάλει στην
οικονομική ανάπτυξη
Πρoσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενόττηας 3
Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι καταρτιζόμενοι θα μπορούν να:
Σε επίπεδο γνώσεων
326
Δ.ΥΠ.Α.

• Να γνωρίσουν την έννοια του γενικού τουρισμού
• Να αναφέρουν τις κατηγορίες στις οποίες διακρίνεται ο γενικός τουρισμός
• Να προσδιορίζουν τους λόγους οι οποίοι είχαν αλλά και συνεχίζουν να έχουν

σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του τουρισμού
• Να διακρίνουν τις κατηγορίες του τουρισμού ανάλογα τη μορφή του, τους σκοπούς
του καθώς και με τον χώρο και τον χρόνο που πραγματοποιείται
• Να ορίζουν την έννοια του «εναλλακτικού τουρισμού»
• Να αναφέρουν τις κυριότερες εναλλακτικές µορφές τουρισμού
• Να προσδιορίζουν την έννοια του αειφορικού ή βιώσιμου τουρισμού
• Να περιγράφουν τις κυριότερες μορφές τουρισμού
• Να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά του συνεδριακού τουρισμού, του

αγροτουρισμού και του ιατρικού τουρισμού
• Να αναφέρουν τους τρόπους με τους οποίους ο Τουρισμός περιπέτειας ως

εναλλακτική μορφή τουρισμού συνδέεται με δραστηριότητες
Σε επίπεδο δεξιοτήτων
• Να απαριθμούν τα χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρισμού
• Να απαριθμούν τα χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρίστα
• Να αναγνωρίσουν όλα τα στοιχεία και χαρακτηριστικά ενίσχυσης του τουριστικού-

εναλλακτικού προτύπου
• Να ανακαλύψουν την επίδραση του εναλλακτικού τουρισμού στην οικονομία της

εκάστοτε περιοχής
• Να σχεδιάζουν προτάσεις και αποδράσεις ενισχύοντας τις τοπικές οικονομίες
• Να εμπλακούν σε εναλλακτικές βιωματικές πρακτικές
• Να διαχωρίσουν ποιους αφορά ο πολιτιστικός και ποιούς ο εθελοντικός τουρισμός
• Να ιεραρχούν τις προκλήσεις που φέρει η ανάπτυξη του φαινομένου του
εναλλακτικού τουρισμού
327
Δ.ΥΠ.Α.

• Να ανακαλύψουν τις εναλλακτικές μορφές αθλητικών εκδηλώσεων με τις οποίες

συνδέεται ο τουρισμός άθλησης
• Να ανακαλύψουν σε τι αναφέρεται ο οινοτουρισμός και οι δραστηριότητες γύρω από

αυτόν.
• Να ανακαλύψουν τον εναλλακτικό κοινωνικό τουρισμό και τις διαστάσεις του.
• Να ανακαλύψουν τη μαγεία του εναλλακτικού γαστρονομικού τουρισμού.
Σε επίπεδο στάσεων και συμπεριφορών
• Να υποστηρίζουν τη βιωματική τουριστική εμπειρία

• Να αποδέχονται την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών που τουρισμού που βασίζονται
σε περιβαλλοντικές μελέτες
• Να υποστηρίζουν τη συμμετοχή σε οινολογικές αποδράσεις (οινοποιία και
αμπελώνες).
• Να συμμετέχουν στον σχεδιασμό ιατρικού τύπου εκδρομικών αποδράσεων
• Να διαμορφώσουν θετική συμπεριφορά απέναντι στις αλλαγές των χαρακτηριστικών
του τουρισμού στη νέα δεκαετία
Έννοιες – Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 3
• Τουρισμός
• μορφές τουρισμού
• ειδικές μορφές τουρισμού
• εναλλακτικές μορφές τουρισμού
• τουριστικό προϊόν
• Αγροτουρισμό
• Οικοτουρισμό
• Επαγγελματικό τουρισμό
• Συνεδριακό τουρισμό
328
Δ.ΥΠ.Α.

• Εκπαιδευτικό Τουρισμό
• Τουρισμό κινήτρων
• Εκθεσιακό τουρισμό
• Επιχειρηματικά ταξίδια
• Περιπατητικό Τουρισμό
• Ορεινό και ορειβατικό τουρισμό
• Ιατρικό (ιαματικό) τουρισμό
• Χιονοδρομικό τουρισμό και τουρισμό χειμερινών αθλημάτων
• Θαλάσσιο τουρισμό
• Ο θαλάσσιος τουρισμός φύσης
• Θαλάσσιος αλιευτικός τουρισμός
• Θαλάσσιος πολιτιστικός τουρισμός
• Τουρισμός γιώτινγκ και ιστιοπλοΐας
• Τουρισμός κρουαζιέρας
• Τουρισμός θαλάσσιων σπορ
• ναυταθλητισμός
• Πολιτισμικό τουρισμό
• Θρησκευτικό Τουρισμό
• Κοινωνικό τουρισμό
• Εθελοντικό τουρισμό
• Γαστρονομικό Τουρισμό
• Οινοτουρισμό
• Αθλητικό τουρισμό:
329
Δ.ΥΠ.Α.

• Γεωμορφολογία
• Βιώσιμη ανάπτυξη
• βιωματικός τουρισμός
• γαστρονομικός
3.1 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
3.1.1 Εναλλακτικός τουρισμός ή αειφόρος τουρισμός
Με τον όρο «εναλλακτικές µορφές τουρισµού», κάνουµε λόγο για έναν διαφορετικό
τουρισµό από αυτόν που έχει συνηθιστεί, µε εναλλακτικές µορφές σε οργανωτικό
επίπεδο αλλά και στις διαφορετικές δραστηριότητες των επισκεπτών. Οι αθλητικές
δραστηριότητες, τα ταξίδια περιπέτειας, το περιβάλλον, οι τοπικές πολιτιστικές
παραδόσεις, η κουλτούρα τα ήθη και τα έθιµα του τόπου είναι κίνητρα για του
επισκέπτες να ακολουθήσουν τον εναλλακτικό τουρισµό. Αυτές οι µορφές τουρισµού
θέλουν να «αισθάνεται σαν το σπίτι του» ο τουρίστας, διότι αποσκοπούν στο να
νιώθει άνετα µε τα τοπία, τα φαγητά, τα τραγούδια, το χορό, την ζωγραφική, τον
αθλητισµό, κ.λ.π.
Ο εναλλακτικός τουρισμός εμφανίστηκε πρώτη φορά κατά τη δεκαετία του '80 ως

αντίθετος του συμβατικού τουρισμού αποτελώντας μια σύγχρονη μορφή ανάπτυξης η
οποία ακολουθεί τις αρχές της αειφορίας. Ειδήμονες του τουρισμού, τοπικοί φορείς
και κυβερνήσεις αναζήτησαν εναλλακτικές λύσεις για μια στοχευμένη τουριστική
ανάπτυξη με μακροχρόνια προοπτική. Επιπλέον οι τουρίστες όντας καλύτερα
πληροφορημένοι , χάρη στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και κυρίως το ίντερνετ και
πιο έμπειροι καθώς ταξιδεύουν περισσότερο , γίνονταν ολοένα και πιο απαιτητικοί
και συγχρόνως αναζητούσαν κάτι 'διαφορετικό' στην ταξιδιωτική τους εμπειρία.
Ξεκίνησε δηλαδή ένα νέο «ιδανικό» πρότυπο τουρισμού που εντάσσεται στη λογική
της βιώσιμης ανάπτυξης, υποκαθιστώντας εν μέρει τον κοινό τουρισμό ο οποίος έχει
δεχτεί πολλές κριτικές , κυρίως λόγω της ενηλικίωσής του και της μαζικοποιήσής του
με δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην κοινωνία και στον πολιτισμό των
χωρών υποδοχής τουριστών. δραστηριότητας επιβάλλεται η προώθηση της
330
Δ.ΥΠ.Α.

Αειφόρου Τουριστικής Ανάπτυξης μέσω των εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί έναν γενικό όρο, που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα

τα τελευταία χρόνια και ο οποίος αναφέρεται σε μορφές τουρισμού εκτός του μαζικού,
οι οποίες επιδιώκουν την αποφυγή αρνητικών και τη δημιουργία θετικών κοινωνικών
πολιτιστικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Αποτελεί μια φιλοσοφία στον τομέα
του τουρισμού και περιλαμβάνει ειδικότερες και ποιοτικότερες μορφές τουρισμού, οι
οποίες προσελκύουν τουρίστες με ειδικά ενδιαφέροντα. Αρκετοί ερευνητές πιστεύουν
ότι ο εναλλακτικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που ξεχωρίζει από τις συνηθισμένες
µορφές τουρισμού (µμαζικός τουρισμός), (Κοκκώσης και Τσάρτας, 2001).
Τα τελευταία χρόνια εντοπίζεται µέσα από µελέτες ότι ο εναλλακτικός τουρισµός

ακµάζει λόγο των προτιµήσεων που έχουν οι άνθρωποι,κυρίως των αστικών
κέντρων, να βρεθούν κοντά στο ύπαιθρο προκειµένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες
τους. Οι ανάγκες αυτές είναι, τα σπόρ, οι θεατρικές παραστάσεις, να πάρουν µέρος
σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, να επισκεφθούν ιστορικά και φυσικά µνηµεία, µουσεία,
και να απολαύσουν την χλωρίδα και πανίδα της τουριστικής περιοχής. Ο
αγροτουρισµός – ήπιες µορφές εναλλακτικού τουρισµού στο ύπαιθρο, βασίζεται στην
φιλοσοφία ότι οι διακοπές την ύπαιθρο συνδυάζονται µε άλλες ασχολίες όπως είναι η
µόρφωση, η υγιεινή ζωή, η άθληση, τα χειµερινά σπόρ, η περιπέτεια, οι
δραστηριότητες σε βουνό και θάλασσα, τα θρησκευτικά και κοινωνικά δρώµενα, η
µελέτη του περιβάλλοντος ενός τόπου.
Οι εναλλακτικές μορφές ακολουθούν διαφορετικό τρόπο οργάνωσης από αυτό του

μαζικού τουρισμού και στηρίζονται κατά κανόνα στην αξιοποίηση διαφορετικών
πόρων από το κυρίαρχο μοντέλο τουρισμού (ήλιος – θάλασσα) με ήπιο τρόπο.
Συνήθως αφορούν μικρές ομάδες τουριστών που ταξιδεύουν για να γνωρίσουν και
να εξερευνήσουν μια περιοχή και σχετίζονται με τα μακροχρόνια επαγγελματικά ή μη
ενδιαφέροντα των τουριστών.
Η τουριστική προσφορά κάθε τόπου εξαρτάται από την ¨φέρουσα δυνατότητα¨ της
περιοχής, δηλαδή, κάθε τουριστική περιοχή χρησιµοποιεί τους πόρους της, βουνό,
θάλασσα, ποτάµια, λίµνες, χλωρίδα, πανίδα, κτλπ, µε στοιχεία βιωσιµότητας πάντα
προκειµένου οι διάφορες τουριστικές δράσεις να γίνουν ανταγωνιστικές και
331
Δ.ΥΠ.Α.

διαχρονικές, (βλέπε Ονειρούπολη Δράµας).
Ακόµη ¨η προσφορά υψηλής ποιότητας διαφοροποιηµένου προϊόντος¨ εστιάζει σε

υψηλές προσφερόµενες υπηρεσίες όπως, το καθαρό φυσικό περιβάλλον, καθαρό και
οικονοµικό κατάλυµα, κτλπ. Στο σηµείο αυτό για να γίνει κατανοητό η ¨σηµαντικότητα
του διαφοροποιηµένου προϊόντος¨ θα πρέπει να αναφερθεί ότι αναφερόµαστε σε µία
καινούρια επιχειρηµατικότητα, µία νέα µορφή επιχειρηµατικότητα της υπαίθρου. Οι
επιχειρηµατίες που απασχολούνται µε τις εναλλακτικές µορφές τουρισµού καλούνται
να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιηµένοι µε το φυσικό περιβάλλον και την τουριστική
βιωσιµότητα. Υπεύθυνοι για την κατάλληλη εκπαίδευση στις εναλλακτικές µορφές
τουρισµού είναι φορείς (Υπουργείο Γεωργίας, Ε.Ο.Τ., Ευρωπαική Ένωση κ.ά.) όπου
χρηµατοδοτούν οργανωµένα κέντρα εκπαίδευσης για την κατάρτιση των παραγωγών
τουριστικών προϊόντων.
Η επικοινωνία και η κατανόηση ανάµεσα στον οικοδεσπότη και στον επισκέπτη

καθώς και το περιβάλλον καθορίζουν τον εναλλακτικό τουρισµό (Smith και
Eadington, 1992). Ακόµη ο εναλλακτικός τουρισµός περιλαµβάνει µικρές επιχειρήσεις
συνάµα µικρότερες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, αύξηση της τοπικής
οικονοµίας και διατήρηση των κερδών στην περιοχή.
Το 1991 ο Inskeep παρουσιάζει ότι << ο εναλλακτικός τουρισµός είναι µικρής

κλίµακας, µη συµβατικής φύσης, µη µαζικής εξειδίκευσης καθώς και κοινωνικά και
περιβαλλοντολογικά ευαίσθητος και γεµάτος σεβασµό, σε αντίθεση µε το συµβατικό
τύπο µαζικού τουρισµού σε µεγάλα θέρετρα >>. Ο εναλλακτικός τουρισµός
δηµιουργεί ένα καινοτόµο πρότυπο αεϊφορικής τουριστικής ανάπτυξης, στο οποίο
πρότυπο σχηµατίζονται οι σηµαντικότερες µορφές του. Ο οικοτουρισµός, ο
αγροτουρισµός, ο γαστρονοµικός τουρισµός, ο πολιτιστικός τουρισµός, ο
θρησκευτικός τουρισµός, ο ορεινός τουρισµός, ο χειµερινός τουρισµός, ο θαλάσσιος
τουρισµός, ο αθλητικός τουρισµός, ο µορφωτικός τουρισµός, ο επαγγελµατικός
τουρισµός, ο τουρισµός υγείας κ.λπ
Αποτελεί δηλαδή ένα καινούριο τρόπο βιώματος του τουρισμού και περιλαμβάνει
όλες εκείνες τις μορφές του τουρισμού , οι οποίες προσελκύουν τουρίστες με ειδικά
ενδιαφέροντα. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού δίνουν την ευκαιρία στις χώρες να
332
Δ.ΥΠ.Α.

εκμηδενίσουν τις εξωγενείς επιδράσεις , να αναπτύξουν την δική τους υποδομή ώστε
να συμμετέχουν οι ίδιες στην ορθολογική ανάπτυξή τους αντί να παραχωρούν όλα τα
σημαντικά θέματα σε ξένους θεσμικούς παράγοντες του τουριστικού χώρου.
Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι μια διαδικασία που προωθεί μια μορφή ταξιδιού
φιλική προς το περιβάλλον επιτρέποντας θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και
από κοινού βιώματα μεταξύ μελών διαφορετικών κοινωνιών.
Ο εναλλακτικός τουρισμός έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά :

➢ Οικολογία και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος
➢ Αποφυγή των κλασικών τουριστικών προσφορών
➢ Προστασία και διατήρηση των κατά τόπου οικοσυστημάτων
➢ Αλληλεπίδραση του τουρίστα με τα τοπικά μνημεία πολιτισμού
➢ Στήριξη και ανάπτυξη τοπικών περιοχών
➢ Άμβλυνση του προβλήματος του εποχιακού τουρισμού σε έναν τόπο
➢ Μικρή ελεγχόµενη και ρυθµιζόµενη κλίµακα.
➢ Δεν υπάρχουν οι κλασσικές τουριστικές προσφορές
➢ Δίνουν προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος
➢ Οικονοµική και κοινωνική ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών
➢ Ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.
➢ Ποικίλες δραστηριότητες
➢ Στηρίζονται σε αειφόρα πρότυπα ανάπτυξης µε επίλυση του προβλήµατος του

εποχιακού τουρισµού
Ειδικότερα πολλοί συγγραφείς όπως ο Himmetoglu (1992), επιχειρώντας μια

ανάλυση της έννοιας του εναλλακτικού τουρισμού του απέδωσαν τις εξής εκφράσεις:
"ήπιος", "ελεγχόμενος μικρής κλίμακας", "διαφορετικός"," αντιτουρισμός",
"συμμετοχικός", "χαμηλών προσκρούσεων", "οικολογικός", "διαφορετικός" και
333
Δ.ΥΠ.Α.

"κατάλληλος".
Σύμφωνα με τον Inskeep : "Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι μιας μικρής κλίμακας , μη
συμβατικής φύσης , μη μαζικής εξειδίκευσης καθώς και κοινωνικά και περιβαλλοντικά
ευαίσθητος και γεμάτος σεβασμό , σε αντίθεση με το συμβατικό τύπο μαζικού
τουρισμού σε μεγάλα θέρετρα". Ενώ σύμφωνα με τον Τσαρτα : «Οι ειδικές μορφές
τουρισμού καταγράφουν την κυριαρχία των ειδικών κινήτρων που οδηγούν στην
επιλογή του ταξιδιού, ενώ οι εναλλακτικές μορφές καταγράφουν την έμφαση που
δίνεται στα κίνητρα που σχετίζονται με το περιβάλλον και την αυτονομία του ταξιδιού
Με άλλα λόγια οι εναλλακτικές μορφές αποτελούν μέρος των ειδικών μορφών».
Ωστόσο η έννοια του εναλλακτικού τουρισμού είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα.
Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οποιαδήποτε άλλη μορφή εκτός από το

μαζικό τουρισμό αποτελεί εναλλακτικό τουρισμό , ο οποίος υπόσχεται στους
τουρίστες κάτι διαφορετικό ενώ άλλοι προσπαθούν να τον ταξινομήσουν
διαφοροποιώντας τα άτομα και τις καταστάσεις. Γι' αυτό το λόγο έχουν ορισθεί
κάποιες κοινές συνιστάμενες οι οποίες είναι κοινά αποδεκτές και χαρακτηρίζουν τον
εναλλακτικό τουρισμό.
Πρώτον εφαρμόζεται σε εκείνες τις μορφές τουρισμού οι οποίες δεν καταστρέφουν το

περιβάλλον και δεν επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στις περιοχές που
αναπτύσσεται.
Δεύτερον ο εναλλακτικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από μικρή ανάπτυξη, μόνο σε

τοπικό επίπεδο από ντόπιο πληθυσμό ή τοπικούς φορείς. Επιπλέον με αυτόν τον
τρόπο μειώνονται οι αρνητικές συνέπειες είτε κοινωνικές είτε πολιτιστικές, ενώ από
την άλλη πλευρά, είναι περισσότερο πιθανό να γίνει αποδεκτός από τον ντόπιο
πληθυσμό.
Τρίτον, αρκετές μορφές τουρισμού θεωρούνται εναλλακτικές επειδή αποφέρουν

οικονομικά οφέλη στον ντόπιο πληθυσμό , στους μόνιμους κατοίκους της υπαίθρου
και πολλές φορές σε μειονεκτικές περιοχές και όχι στα μεγάλα αστικά κέντρα ή σε
άλλες χώρες όπως συμβαίνει με το μαζικό τουρισμό.
334
Δ.ΥΠ.Α.

Τέλος ο τουρισμός που δεν καταστρέφει τον πολιτισμό της κοινωνίας ονομάζεται
εναλλακτικός, διότι προσπαθεί ενεργά να ενθαρρύνει το σεβασμό προς τη
πολιτισμική προορατικότητα μέσω της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης.
3.1.2 Προφίλ εναλλακτικού τουρίστα
Ο εναλλακτικός τουρίστας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «πελάτης» ή «καταναλωτής»

αφού διαφέρει από τα καθιερωμένα πρότυπα του φθηνού μαζικού τουρισμού, ενώ
είναι γεγονός ότι ο εναλλακτικός τουρισμός προσφέρει μια εναλλαγή από τον
καθιερωμένο τρόπο ζωής. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που σχετικά µε τους
νεαρούς ταξιδιώτες του παρελθόντος που δεν αποδέχονταν για τον εαυτό τους τον
όρο του τουρίστα, αλλά αυτοαποκαλούνταν «ταξιδευτές» και «κοσμογυρισμένοι»,
που ταξιδεύουν µε σκοπό την αναζήτηση του αυθεντικού.
Το πρώτο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τον εναλλακτικό τουρισμό αποδίδεται

στον τουρίστα ως άτομο και το κυρίαρχο κίνητρο ή ομάδα κινήτρων τον οδηγεί στην
επιλογή κάποιου ταξιδιού. Ορισμένες ανάγκες αποτελούν τα κίνητρα για διακοπές.
Συνεπώς, το κίνητρο αποτελεί την κινητήρια δύναμη που ωθεί κάποιο άτομο στην
εκπλήρωση αυτής της ανάγκης. Η ομάδα των κινήτρων που οδηγούν σε εναλλακτικό
τουρισμό συνδέεται άμεσα με πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης τα οποία διαφέρουν
ριζικά από αυτά που έχει επιβάλλει ο οργανωμένος μαζικός τουρισμός.
Συγκεκριμένα, τα κίνητρα που ωθούν κάποιο άτομο σε «εναλλακτικό τύπο» ταξιδιού
είναι διαφορετικά από τα κίνητρα του συνηθισμένου μαζικού τουρίστα.
Ο εναλλακτικός τουρίστας έχει διαφορετικής μορφής κίνητρα που μπορούν να

νοηθούν ως αυτά του λεγόμενου ενεργητικού τύπου τουρισμού (περιπλάνηση,
περίπατος, αναρρίχηση, τουρισμός «περιπέτειας»), εξερευνητικού χαρακτήρα και
συνάντησης (ιστορικοί και αρχαιολογικοί χώροι, συναναστροφή με τους ντόπιους
κατοίκους, τον αυτόχθονα πολιτισμό και τα ήθη και έθιμα) και δεσμευτικό χαρακτήρα
(εθελοντικές υπηρεσίες σε κράτη του εξωτερικού, προσφορά βοήθειας και ενίσχυσης,
συμμετοχή σε αρχαιολογικές ανασκαφές, εργασιακές κατασκηνώσεις, κ.λπ.)
335
Δ.ΥΠ.Α.

Ο εναλλακτικός τουρίστας έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά :

• Προσπαθεί να επισκέπτεται μέρη που η ανάπτυξή τους είναι περιορισμένη
• Διεγείρεται από το αίσθημα της περιήγησης
• Προσπαθεί να αποφύγει τον πολιτισμό για κάποιο χρονικό διάστημα
• Προσπαθεί να δημιουργήσει κανάλια επικοινωνίας με τον πληθυσμό
• Δεν επιζητά εξεζητημένη τουριστική υποδομή
• Συλλέγει περισσότερες πληροφορίες πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού
του
• Ταξιδεύει μόνος του ή σε μικρές ομάδες.
• Έχει υψηλό μορφωτικό επίπεδο.
• Τείνει να παραμένει σε μια χώρα περισσότερο από το παραδοσιακό
τουρίστα
3.1.3 Τα κίνητρα του εναλλακτικού τουρίστα
Το πρώτο διαφοροποιητικό χαρακτηριστικό του εναλλακτικού τουρισμού αποδίδεται

στον τουρίστα ως άτομο και στο κίνητρο ή ομάδα κινήτρων που τον οδηγεί στην
επιλογή κάποιου ταξιδιού. Το κίνητρο για διακοπές γεννιέται από την ύπαρξη
κάποιας ανάγκης. Συνεπώς, το κίνητρο αποτελεί την κινητήρια δύναμη που ωθεί
κάποιο άτομο στην εκπλήρωση αυτής της ανάγκης.
Η ομάδα των κινήτρων που οδηγούν σε εναλλακτικό τουρισμό συνδέεται άμεσα με

πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης τα οποία διαφέρουν ριζικά από αυτά που έχει
επιβάλλει ο οργανωμένος μαζικός τουρισμός.
Συγκεκριμένα τα κίνητρα που ωθούν κάποιο άτομο σε εναλλακτικό τύπο ταξιδιού

είναι διαφορετικά από τα κίνητρα του συνηθισμένου μαζικού. Ο εναλλακτικός
τουρίστας έχει διαφορετικής μορφής κίνητρα που μπορούν να νοηθούν ως αυτά του
λεγόμενου ενεργητικού τύπου τουρισμού (περίπατος, αναρρίχηση, τουρισμός
περιπέτειας), εξερευνητικού χαρακτήρα και συνάντησης (ιστορικοί και αρχαιολογικοί
χώροι, συναναστροφή με τους ντόπιους κατοίκους, τον αυτόχθων πολιτισμό και τα
ήθη και έθιμα) και δεσμευτικού χαρακτήρα (εθελοντικές υπηρεσίες σε κράτη του
εξωτερικού, προσφορά βοήθειας και ενίσχυσης, συμμετοχή σε αρχαιολογικές
ανασκαφές, εργασιακές κατασκηνώσεις) (Ανδριώτης ,2009)
336
Δ.ΥΠ.Α.

3.1.4 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού
Για να μπορέσουν να ξεπεραστούν σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι

τουριστικές οικονομίες των χωρών, μεταξύ των άλλων και της Ελλάδας, οι πολιτικές
τους εξουσίες αποφασίζουν να αναπτύξουν ορισμένες δυναμικές εναλλακτικές
μορφές τουρισμού που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους θα δώσουν διέξοδο στα
αδιέξοδα των τουριστικών τους οικονομιών, ακόμη και οριστικές λύσεις σε χρόνια
προβλήματα που αυτές αντιμετωπίζουν.
Σε γενικές γραµμές οι μορφές του εναλλακτικού τουρισμού δεν μπορούν να

αντικαταστήσουν το μαζικό τουρισμό, µε την έννοια του παραθαλάσσιου μαζικού
τουρισμού. Ωστόσο δρουν συµπληρωµατικά προς αυτόν, συμβάλλοντας, κατά κύριο
λόγο, στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των περιοχών της περιφέρειας. Τα
προηγούμενα χρόνια οι ειδικές μορφές τουρισμού υπολειτουργούσαν εξαιτίας του
μαζικού τουρισμού. Όμως τα τελευταία χρόνια λόγω του κορεσμού εξαιτίας του
μαζικού τουρισμού και της εποχικότητας, διαμορφώνεται µία νέα πολιτική η οποία
αναπτύσσει διάφορες εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Οι τουρίστες συχνά επιλέγουν
τον τρόπο οργάνωσης και διεξαγωγής του ταξιδιού στο οποίο κυριαρχεί η αυτονομία
των επιλογών και η περιήγηση με μικρή χρήση υπηρεσιών οργανωμένου τουρισμού.
Η διαφορά αυτών των μορφών τουρισμού σε σχέση µε τον κλασσικό τουρισμό είναι
κατά κύριο λόγο η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονομική τοπική ανάπτυξη
και σε δεύτερη φάση η βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών ακόμη
και η δημιουργία νέων υποδομών για την προσέλκυση ακόμη περισσότερων
επισκεπτών. Ο τουρίστας άρχισε να ταυτίζει πλέον τις διακοπές του με την
ικανοποίηση των προσωπικών του ενδιαφερόντων και σιγά – σιγά διαμορφώθηκαν
ομάδες τουριστών με κοινά ενδιαφέροντα.
Το γεγονός αυτό στάθηκε αφορμή για την εξειδίκευση του τουρισμού σε ειδικές
μορφές που στόχο είχαν να ικανοποιήσουν συγκεκριμένες προτιμήσεις
ομαδοποιημένων τουριστών. Οι λόγοι που δημιουργήθηκαν αυτές οι μορφές
τουρισμού έχουν άμεση σχέση με τις ασχολίες του καθενός, τις αθλητικές
δραστηριότητές του αλλά και επαγγελματικούς λόγους (συνέδρια), με λόγους υγείας
(ιαματικός τουρισμός) και με κάθε ιδιαίτερη προτίμηση ή λόγο που αντιστοιχεί σε μια
337
Δ.ΥΠ.Α.

ξεχωριστή μορφή τουρισμού Καθοριστικοί παράγοντες στην ανάπτυξη ειδικών

μορφών τουρισμού αποδείχθηκαν οι τοπικές ιδιομορφίες σε χώρες ή περιοχές και η
συχνή συνύπαρξη δυο ή τριών ειδικών μορφών σε ένα κοινό μοντέλο ανάπτυξης.
Η διαφορά αυτών των µορφών τουρισµού σε σχέση µε τον κλασσικό τουρισµό είναι
κατά κύριο λόγω η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονοµική τοπική ανάπτυξη
και σε δεύτερη φάση η βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών ακόµη
και η δηµιουργία νέων υποδοµών για την προσέλκυση ακόµη περισσότερων
επισκεπτών, (travellersgreece.com).
Οι κυριότερες εναλλακτικές µορφές τουρισµού είναι

- Πολιτισµικός και µορφωτικός τουρισµός
- Αγροτουρισµός
- Αρχαιολογικός τουρισµός
- Ιαµατικός τουρισµός και τουρισµός υγείας
- Οικοτουρισµός
- Θρησκευτικός τουρισµός
- Ορεινός τουρισµός
- Οινοτουρισµός
- Γαστρονοµικός τουρισµός
- Τουρισµός άθλησης
- Τουρισµός περιπέτειας
- Τουρισµός τρίτης ηλικίας
- Τουρισµός χειµερινών σπόρ
- Τουρισµός παραχείµασης
- Θαλάσσιος τουρισµός
- Λαϊκός τουρισµός
- Κοινωνικός τουρισµός
3.1.5 Παράγοντες ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού
Η ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς

σημαντικών εξελίξεων και αλλαγών που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια
σε διεθνές επίπεδο.
338
Δ.ΥΠ.Α.

Οι εξελίξεις και οι αλλαγές αυτές είναι οι ακόλουθες :

• Αμφισβήτηση του μεταπολεμικού προτύπου τουριστικής ανάπτυξης : Οι αλλαγές
που επήλθαν στις προτιμήσεις των τουριστών προκάλεσαν την μετατόπιση του
ενδιαφέροντός τους προς τις ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού , γεγονός
που αμφισβήτησε έντονα το πρότυπο του μαζικού τουρισμού που κυριαρχεί από το
1960, λόγω των αρνητικών επιπτώσεων που προκάλεσε στο φυσικό και
ανθρωπογενές περιβάλλον πολλών τουριστικών περιοχών , αλλά και των φθινουσών
αποδόσεων που είχε το τουριστικό προϊόν σε πολλές χώρες.
• Αλλαγή στα κίνητρα για ταξίδι των σύγχρονων τουριστών : Η μεταπολεμική

περίοδος έως το 1970 χαρακτηρίζεται από ταξίδια που είχαν ως κυρίαρχο κίνητρο
του τουρίστα την ψυχαγωγία , την περιήγηση και την ξεκούραση. Η κατάσταση αυτή
άλλαξε από τα μέσα της δεκαετίας του '70. Έτσι περνάμε από ένα κυρίαρχο κίνητρο ,
στην ομάδα κινήτρων , δηλαδή έχουμε τον πολυκινητρικό τουρίστα. Ο τουρίστας
πλέον αναζητά είτε πολλές δραστηριότητες στη διάρκεια του κάθε ταξιδιού που
επιλέγει ( π.χ. συνδυασμός ψυχαγωγίας , φυσιολατρίας , οικολογίας , αθλητισμού )
είτε διαφορετικά ταξίδια σε μια χρονική περίοδο , το καθένα από τα οποία να
χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός κυρίαρχου κινήτρου.
• Η αύξηση της μέσης κατά κεφαλής τουριστικής δαπάνης : Πρόκειται για την τάση
που παρατηρείται από το 1980 και μετά σε πολλές αναπτυγμένες χώρες του κόσμου
, οι οποίες είναι και οι κυριότερες χώρες αποστολής τουριστών . Η αύξηση της μέσης
κατά κεφαλήν τουριστικής δαπάνης είναι αποτέλεσμα της ανόδου του γενικού
βιοτικού επιπέδου των κατοίκων των χωρών αποστολής τουριστών και έχει
επηρεάσει σημαντικά τη ζήτηση για διακοπές ειδικών και εναλλακτικών μορφών
τουρισμού.
• Η στροφή στο περιβάλλον και την υγιεινή ζωή : Πρόκειται για τάση μεγάλης
σπουδαιότητας που ξεκίνησε από τη δεκαετία του '70 και σχετίζεται με τη στροφή του
ανθρώπου προς τη φύση και το καθαρό περιβάλλον . Προς τη κατεύθυνση αυτή
συμβάλλουν ουσιαστικά τα οικολογικά και περιβαλλοντικά κινήματα , τα οποία
φέρνουν στο προσκήνιο τις νέες διαστάσεις των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το
περιβάλλον , από την απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη που προκαλεί η
339
Δ.ΥΠ.Α.

εισβολή του μαζικού τουρισμού.
• Η αλλαγή στη χρήση των τουριστικών καταλυμάτων : Οι σύγχρονες καταναλωτικές

προτιμήσεις των τουριστών είναι για ευέλικτες , καλά οργανωμένες και με υψηλό
επίπεδο υπηρεσιών τουριστικές επιχειρήσεις . Επιπλέον οι ειδικές και εναλλακτικές
μορφές τουρισμού προϋποθέτουν την δημιουργία νέων και συνήθως μεγάλων
επενδύσεων γενικής υποδομής και ειδικής τουριστικής υποδομής ( π.χ. μαρίνες ,
συνεδριακοί χώροι , ανάπτυξη ιαματικών θερμαλιστικών πηγών , πολιτιστικών
διαδρομών ) που συντελούν στην τουριστική ανάπτυξη.
• Η αλλαγή στην τεχνολογία και στις κρατήσεις διακοπών : Η νέα τάση που
αναμένεται να επιδράσει σημαντικά στον καθιερωμένο σήμερα τουριστικό πακέτο
είναι η αλλαγή στον τρόπο και στο σύστημα κρατήσεων των τουριστικών διακοπών ,
τόσο όσον αφορά στο τουριστικό μέσο , όσο και στο τουριστικό κατάλυμα. Η
τεχνολογία του διαδικτύου αναπτύσσεται από αυτούς που παρέχουν δικτυακές
υπηρεσίες σε παγκόσμια κλίμακα και η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο από τους
τουρίστες όσο και από τις τουριστικές επιχειρήσεις.
3.1.6 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και η συμβολή τους στη βιώσιμη

ανάπτυξη των τουριστικών προορισμών
Οι μορφές τουρισμού γνώρισαν την ανάπτυξη τους από τα πρώτα χρόνια. Αρκετοί
συγγραφείς χρησιμοποιούν τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού σαν νέους όρους .
Πρώτη φορά ο όρος αναφέρθηκε το 1970 για να περιγράψουν τις πραγματικές νέες
εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
Η πρώτη τουριστική περίοδος
Στην πρώτη τουριστική περίοδο κυριότερες εναλλακτικές μορφές τουρισμού που

έχουν ρίζες από την αρχαιότητα είναι ο επαγγελματικός τουρισμός, ο τουρισμός
αναψυχής, ο πολιτισμικός, θρησκευτικός, αθλητικός και ιαματικός τουρισμός. Οι
παραπάνω μορφές έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνιση τους στην Αρχαία Αίγυπτο,
στην Μεσοποταμία , στην Αρχαία Ελλάδα , στην Περσία και τέλος στην Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία. Οι Αιγύπτιοι έκαναν επαγγελματικά ταξίδια όταν μετακινούνταν για
κρατικές υποθέσεις . Αξίζει να σημειωθεί πως στην τελευταία Προ Χριστού χιλιετία
340
Δ.ΥΠ.Α.

αναπτύχθηκε κυρίως στην Αρχαία Ελλάδα ο αθλητικός και ο Θρησκευτικός

τουρισμός. Ο θρησκευτικός τουρισμός στην Αρχαία Ελλάδα ήταν τα ταξίδια των
Αρχαίων Ελλήνων για να παρευρεθούν σε μεγάλες θρησκευτικές γιορτές όπως τα
Ελευσίνια και οι Διονυσιακές εορτές. Σχετικά με τον περιηγητικό τουρισμό
πρωτοπόρος ήταν ο Ηρόδοτος (480 – 421 π.Χ.) και ο Παυσανίας ο περιηγητής τον
δεύτερο αιώνα π.χ. Ακόμα ο ιαματικός τουρισμός γνώρισε την ανάπτυξη του στην
Αρχαία Ελλάδα στα πρώτα χρόνια των τουριστικών περιόδων , με την ύπαρξη του
όπως και την ύπαρξη αρκετών ιαματικών πηγών για θεραπευτικούς λόγους
αναφέρεται συχνά από πολλούς ιστορικούς και φιλοσόφους της εποχής όπως τον
Αριστοτέλη και τον Ηρόδοτο. Αξίζει να τονισθεί πως τα Ασκληπιεία ήταν τα πρώτα
κέντρα υγείας που δημιουργήθηκαν γύρω από τις θερμομεταλλικές πηγές. Τέλος
μορφή πολιτισμικού τουρισμού σε συνδυασμό με τον τουρισμό αναψυχής
θεωρούνταν τα ταξίδια που έκαναν για να δουν τα επτά θαύματα του τότε κόσμου.
(Σφακιανάκης , 2000:28-31)
Η δεύτερη τουριστική περίοδος
( Περίοδος από την γέννηση του Χριστού έως το μισό του 19ου αιώνα) Από τους
περισσότερους συγγραφείς αυτή η περίοδος θεωρείται ως ανενεργή καθώς δεν
παρουσιάστηκαν νέες μορφές τουρισμού όμως δεν έπαψε να υπάρχει τουριστική
δραστηριότητα. Επειδή υπήρχαν κακές συνθήκες όπως πόλεμοι , εθνικές
ανακατατάξεις κλπ. αυτή την περίοδο δεν επιτρέπονταν να εκδηλωθεί μία σοβαρή
τουριστική δραστηριότητα. Όμως εξαιτίας των παραπάνω συνθηκών
πραγματοποιήθηκαν έργα , εκδηλώθηκαν ενέργειες και να έγινε καθιέρωση
διαδικασιών και πρακτικών που εξυπηρετούσαν σκοπούς μη τουριστικούς , στην
πάροδο του χρόνου όμως λειτούργησαν σαν πρώτοι θεμέλιοι λίθοι της μελλοντικής
τουριστικής υποδομής. Τέλος στην δεύτερη τουριστική περίοδο αξίζει να τονιστεί πως
ολοκληρώθηκε και λειτούργησε το πρώτο οργανωμένο οδικό δίκτυο. (Σφακιανάκης,
2000: 30-31)
Η τρίτη τουριστική περίοδος ( 1850 – 1950 )

Κατά την τρίτη τουριστική περίοδο εμφανίστηκαν και ενισχύθηκαν νέες μορφές
τουρισμού. Έγινε καθιέρωση των λεγόμενων grand tour παρόλο που είχε αρχίσει
από νωρίτερα. Grand tour δηλαδή το ταξίδι που πραγματοποιούσαν οι γόνοι των
341
Δ.ΥΠ.Α.

αριστοκρατικών και πλούσιων οικογενειών της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας και
πιο μετά των ΗΠΑ με σκοπό να αποκτήσουν και άλλη μόρφωση και κοινωνική
συγκρότηση. Επίσης υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς όπως και των
οδικών δικτύων. Το αυτοκίνητο άρχισε να μπαίνει στην ζωή του ανθρώπου. Τα
ξενοδοχεία αναβαθμίστηκαν στο πρότυπο κατασκευής , στο μέγεθος , στην
χωρητικότητα και στην εξυπηρέτηση των πελατών. Επίσης έγινε εμφάνιση των
πρώτων οργανωτών διακοπών που πρωτοπόρος ήταν ο Thomas Cook. Ιδρύθηκαν
οργανώσεις παράκτιων και ορεινών θέρετρων και μερικά από αυτά αποτέλεσαν
τουριστικό προορισμό. Με αυτό τον τρόπο ο παράκτιος και ο ορεινός τουρισμός
έκαναν την εμφάνιση τους. Μία ακόμη μορφή τουρισμού που εμφανίστηκε ο
εκθεσιακός τουρισμός μέσων των εκθέσεων που προβλήθηκαν σε Ευρωπαϊκές
πόλεις και με την εμφάνιση των διεθνών εκθέσεων που προσέλκυσε αρκετά μεγάλο
πλήθος επισκεπτών. Τέλος ο κόσμος συνειδητοποίησε την οικονομική και κοινωνική
διάσταση του τουρισμού με αποτέλεσμα να ιδρυθεί ο Δημόσιος τουριστικός φορέας.
(Σφακιανάκης, 2000:23-33)
Η τέταρτη τουριστική περίοδος

( Ξεκίνησε από το τέλος του Β΄ παγκόσμιου πολέμου και πιο συγκεκριμένα για την
Ελλάδα το 1950 και για άλλους τελείωσε το 1980 ) Στην συγκεκριμένη τουριστική
περίοδο το τουριστικό φαινόμενο γιγαντώθηκε. Από το 1950 μέχρι και το 1980
παρουσιάστηκε ποσοτική αύξηση του τουρισμού. Στην παραπάνω περίοδο τα μέσα
μεταφοράς και οι συγκοινωνίες αναβαθμίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Η χρήση
αεροσκαφών ελαχιστοποίησε τις αποστάσεις. Παρουσιάστηκε αύξηση των ημερών
διακοπών και τέθηκε θέμα υποχρέωσης της χορήγησης τους. Στις περισσότερες
ανεπτυγμένες χώρες κατά μέσο όρο χορηγούνταν περίπου 5 εβδομάδες άδειας τον
χρόνο. Επίσης παρουσιάστηκε αύξηση των εισοδημάτων των εργαζομένων και
μείωση των τιμών των τουριστικών προϊόντων. Ο τουρισμός αναγνωρίστηκε σαν
κοινωνικό αγαθό και έτσι οι φορείς της πολιτείας άρχισαν να τον προωθούν ώστε να
υπάρχει ανάπτυξη, με αποτέλεσμα ο τουρισμός να εμπορευματοποιηθεί από τις
επιχειρήσεις για μεγιστοποίηση των κερδών.
Επίσης εμφανίστηκαν οι παρακάτω μορφές τουρισμού:
• Αγροτουρισμός : Αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ το 1960 και καθιερώθηκε σαν
εναλλακτική μορφή τουρισμού.
• Ιαματικός τουρισμός γίνεται μέρος του ευρύτερου τουρισμού υγείας.
342
Δ.ΥΠ.Α.

• Από τον τομέα του επαγγελματικού τουρισμού, ο κλάδος του τουρισμού

κινήτρων αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ το 1960 προσπαθώντας να αυξήσουν τις
πωλήσεις.
• Ο τουρισμός Jet Set καθιερώθηκε την περίοδο που καθιερώθηκαν τα
αεριωθούμενα αεροσκάφη από τα όποια πήρε και την ονομασία του.
• Ο τουρισμός των ορεινών σπορ αναπτύχθηκε αρκετά κατά την τέταρτη
περίοδο καθώς αναπτύχθηκαν και τα μηχανικά μέσα και ο εξοπλισμός.
• Ο θαλάσσιος τουρισμός γίνεται προσιτός και στον μέσο τουρίστα εξαιτίας
της μείωσης των τιμών και της αύξησης των εισοδημάτων των ανθρώπων που
αναφέρθηκε παραπάνω.
• Τέλος αύξηση του ενδιαφέροντος των ανθρώπων σημείωσε ο κοινωνικός
τουρισμός την δεκαετία του 1970. (Σφακιανάκης , 2000: 33-35)
Η πέμπτη τουριστική περίοδος ή Σύγχρονη τουριστική περίοδος

Στις μέρες μας, ή αλλιώς στην σύγχρονη τουριστική περίοδο επικρατεί μία
τάση περιορισμού του μαζικού τουρισμού και ενθάρρυνσης του εναλλακτικού
τουρισμού. Γίνεται προσπάθεια να βοηθήσουν μη εποχικές μορφές τουρισμού ,
μορφές που έχουν την δυνατότητα να αναπτυχθούν εκτός τουριστικών περιορισμών
και εκτός τουριστικών θέρετρων. Αυτό συμβαίνει καθώς είναι σημαντικό να
παρουσιάζεται τουριστική δραστηριότητα και στην χειμερινή περίοδο καθώς αν δεν
υπάρξει θα εμφανιστεί το πρόβλημα της τουριστικής εποχικότητας. Η τουριστική
εποχικότητα έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται μεγάλη συγκέντρωση και να ξεπερνά τα
λογικά όρια ανάπτυξης κάποιοι τουριστικοί προορισμοί , να αλλοιώνονται οι
τουριστικοί πόροι και συχνά οι ντόπιοι επιχειρηματίες να εκμεταλλεύονται τους
τουρίστες. (Σφακιανάκης, 2000: 35-36)
3.2 ΒΙΩΣΙΜΗ (ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ) ΑΝΑΠΤΥΞΗ
3.2.1. Η έννοια του «βιώσιμου τουρισμού» και της «βιώσιμης (αειφορικής)

τουριστικής ανάπτυξης»
Ο όρος της «βιώσιμου - αειφόρου ανάπτυξης» σχετίζεται κυρίως µε την µελέτη των
κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών επιστημών. Η βιώσιμη ανάπτυξη έχει
σκοπό την άνοδο του βιοτικού επιπέδου αλλά και την περιβαλλοντική προστασία
343
Δ.ΥΠ.Α.

µέσο-µακροπρόθεσµα. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι µέχρι και σήμερα δεν έχει
υπάρχει κάποιος κοινά αποδεκτός ορισμός που να ορίζει πλήρως την έννοια της
αειφορίας.
Στη βιβλιογραφία υπάρχει ένας πλήθος ορισμών της έννοιας της αειφόρου (ή
βιώσιμης) ανάπτυξης. Ο επικρατέστερος ως τώρα ορισμός είναι της Παγκόσμιας
Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (World Commission on Environment
& Development) όπως διατυπώθηκε στην Αναφορά Brundtland, «Το Κοινό Μας
Μέλλον (Our Common Future)»:
«Βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη του καλύπτει τις ανάγκες της παρούσας γενιάς,
χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές
τους ανάγκες» (WCED, 1987, σ. 43).
Ενώ, ο όρος της βιώσιμης (αειφορικής) τουριστικής ανάπτυξης ουσιαστικά

θεσπίστηκε στην Agenda 21 όπως διατυπώθηκε στην Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για
το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο Ρίο της Βραζιλίας το 1992: «Βιώσιμη τουριστική
ανάπτυξη ορίζεται το μοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης το οποίο ικανοποιεί τις
ανάγκες των τουριστών και των περιοχών υποδοχής στο παρόν, ενώ προστατεύει και
αυξάνει τις ευκαιρίες για το μέλλον. Θεωρείται ότι οδηγεί στη διαχείριση όλων των
πόρων με ένα τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να επιτυγχάνονται οι οικονομικές,
κοινωνικές και αισθητικές ανάγκες, ενώ διατηρεί την πολιτιστική ακεραιότητα, τις
σημαντικές οικολογικές διαδικασίες, τη βιολογική ποικιλότητα και το σύστημα
υποστήριξης της ζωής» (WTO, 2001)
Ο Ανδριώτης το 2000, αναφέρει ότι απο την δεκαετία του 50’ µέχρι και σήµερα ο
τουρισµός αποτελεί πηγή οικονοµικής ανάπτυξης όλων εκείνων των περιοχών που
δραστηριοποιούνται µε βάση τον τουρισµό και τα προϊόντα του.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός (WTO, 1993), ορίζει τον αειφορικό ή βιώσιμο

τουρισμό ως «η διαδικασία που οδηγεί στη διαχείριση όλων των πόρων για να είναι
σε θέση τόσο για την κάλυψη των σημερινών απαιτήσεων των τουριστών, ενώ
συγχρόνως διατηρώντας τα οφέλη για το μέλλον, ειδικά στην οικονομική, κοινωνική
και περιβαλλοντική διάσταση, να συμβάλλει στην ανάπτυξη της τοπικής τουριστικής
βιομηχανίας, βελτιώνοντας τις μελλοντικές ανάγκες των ανθρώπων, των σημερινών
344
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστών και των κοινοτήτων».
Οι κατευθυντήριες γραμμές για βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού και οι πρακτικές

διαχείρισης του ισχύουν για όλες τις μορφές τουρισμού συμπεριλαμβανομένου του
μαζικού τουρισμού και του εξειδικευμένου/εναλλακτικού τουρισμού.
Ο βιώσιμος τουρισμός έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις, απορροφά ένα μεγάλο

μέρος της απασχόλησης και η εξέλιξή του στα πλαίσια του τουρισμού επηρεάζει την
κοινωνική συνοχή/κοινωνικο-πολιτισμικές πτυχές της ανάπτυξης - πάντοτε όμως σε
συνάρτηση διαρκούς βελτίωσης των επιδόσεων των τριών διαστάσεων της
αειφορίας- διότι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Σπιλάνης (2017), "στον βιώσιμο
τουρισμό δεν υπάρχουν όρια που δεν πρέπει να ξεπεραστούν από την τουριστική
ανάπτυξη, αλλά μια συνεχής προσπάθεια βελτίωσης των οικονομικών, κοινωνικών
και περιβαλλοντικών της επιδόσεων"
Η λεγόµενη τουριστική δραστηριότητα πέρα απο όλα τα θετικά που προσφέρει στους
κατοίκους των τουριστικών περιοχών αλλά και των επισκεπτών της, φέρει µαζί της
και αρνητικά αποτελέσματα τα οποία δρουν άμεσα ως απειλή για τη βιωσιµότητα
πολλών περιοχών. Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήµατα που εμφανίστηκαν
κατά την τουριστική εκμετάλλευση ορισμένων περιοχών προκύπτει ότι είναι
απαραίτητη η πρόωθηση του αειφόρου - βιώσιµου τουρισµού µε γνώµονα τον
σεβασµό στο φυσικό και πολιτισµικό περιβάλλον, επικεντρώνοντας τόσο στη
οικονοµική όσο στη κοινωνική και πολιτιστική αειφόρο ανάπτυξη.
Ο Fenell το 1999, ορίζει ότι ο βιώσιµος τουρισµός χρησιµοποιείται ώς όρος για να

γίνουν εύκολα αντιληπτές οι αρχές της βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης.
Ακόµη, ο Παγκόσµιος Όργανισµός Τουρισµού (WTO), ορίζει ώς βιώσιµο τουρισµό:
345
Δ.ΥΠ.Α.

«Ο τουρισµός που οδηγεί στη διαχείριση όλων των πόρων µε τέτοιο τρόπο ώστε να
µπορούν οι οικονοµικές , κοινωνικές και αισθητικές ανάγκες να καλυφθούν
διατηρώντας ταυτόχρονα την πολιτιστική ακεραιότητα, τις ουσιώδεις οικολογικές
µεθόδους,τη βιοποικιλότητα και τα µέσα διατήρησης της ζωής»
Ο αειφόρος τουρισµός θα πρέπει να είναι ωφέλιµος ώς προς το φυσικό περιβάλλον

προστατεύοντας την φυσική κληρονοµιά των περιοχών, ακόµη να σέβεται την
κοινωνική κληρονοµιά, για παράδειγµα τις παραδόσεις, τα ήθη και έθιµα των τόπων
και να αποδέχετα διαφορετικές κουλτούρες. Επιπλέον, να ενισχύει νέες οικονοµικές
δραστηριότητες που αποφέρουν εισόδηµα και απασχόληση στα άτοµα
συµβάλλοντας έτσι και στην καταστρατήγηση της ανεργίας των τοπικών κοινωνιών.
Οπωσδήποτε, για την επίτευξη της βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης κρίνεται
αναγκαία η συνειδητή συµµετοχή ολόκληρης τη τοπικής κοινωνίας. Συγκεκριµένα,
απαιτούνται πολιτικές αποφάσεις οι οποίες θα βοηθήσουν στην διατήρηση και
ανάπτυξη του αειφόρου τουρισµού
Ο Muller ο 1994, τονίζει ότι στον ορισµό της βιώσιµης τουριστικής ανάπτυξης
συμπεριλαμβάνεται και η έννοια της ποιοτικής ανάπτυξης
Η λέξη βιωσιµότητα, αποδίδεται µε ακρίβεια από την αγγλική λέξη ¨sustainability¨,

από το ρήµα sustain που σημαίνει συντηρώ. Αποτελεί κοινό ότι η αύξηση της
οικονομικής δραστηριότητας ταυτίζεται συνήθως και µε την περιβαλλοντική
καταστροφή, κάτι το οποίο εντοπίζεται µέχρι και σήμερα. Είναι ευρύτατα διαδεδομένη
η άποψη ότι για την έννοια της βιωσιµότητας έχουν προταθεί αρκετοί ορισµοί.
Παρακάτω θα αναφέρουμε τους πιο σημαντικούς και γνωστούς ορισμούς που έχουν
αποδοθεί για την αειφόρο ανάπτυξη,
«Η λέξη βιωσιµότητα αναφέρεται στην ικανότητα της κοινωνίας, του οικοσυστήµατος

ή κάθε άλλου ενεργού συστήµατος να συνεχίσει να λειτουργεί απεριόριστα στο
µέλλον χωρίς να υποχρεώνεται σε παρακµή από εξάντληση των βασικών πόρων»
Λέγεται συχνά ότι η «Βιωσιµότητα» είναι το δόγμα ότι οικονομική αύξηση και
ανάπτυξη πρέπει να λαμβάνουν χώρα και να διατηρούνται µε την πάροδο του
χρόνου µέσα στα όρια που θέτει η οικολογία και η ευρύτερη έννοια – µε τις
346
Δ.ΥΠ.Α.

αλληλοσυσχετίσεις των ανθρώπινων υπάρξεων και των δραστηριοτήτων τους, τη

βιόσφαιρα και τους φυσικούς και χηµικούς νόµους που την κυβερνούν... Αυτό
υπονοεί ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονομική ανάπτυξη είναι
συμπληρωματικές µάλλον παρά ανταγωνιστικές διεργασίες»
Επίσης, «Η βιώσιµη ανάπτυξη καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να

διακυβεύει την ικανότητα των µελλοντικών γενεών να καλύπτουν τις δικές τους
ανάγκες» (Gro Harlem Brundtland, πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας, 1987).
Ορισµένες αντιπροσωπευτικές έννοιες της βιώσιµης ανάπτυξης: << Η ταυτόχρονη

µεγιστοποίηση των στόχων του βιολογικού συστήµατος (γενετική ποικιλότητα,
προσαρµοστικότητα, βιολογική παραγωγικότητα), των στόχων του οικονοµικού
συστήµατος (ικανοποίηση των βασικών αναγκών, εξύψωση της έννοιας του δικαίου,
αύξηση των χρήσιµων αγαθών και υπηρεσιών) και των κοινωνικών στόχων
(πολιτισµική ποικιλότητα, θεσµική βιωσιµότητα, κοινωνική δικαιοσύνη, συµµετοχή»
(Barbier, 1987).
Ακόµη, «Η βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής µε διαβίωση εντός της
φέρουσας δυναµικότητας των υποστηρικτικών οικοσυστηµάτων» (Unepa, 1991).
Ειδικότερα, «Βιώσιµη κοινωνία είναι εκείνη που µπορεί να παραµείνει σταθερή µε την
πάροδο των γενεών, εκείνη που κοιτάζει αρκετά µακριά, που είναι ευέλικτη αρκετά
και σοφή αρκετά ώστε να µην υπονοµεύει ούτε το φυσικό ούτε το κοινωνικό σύστηµα
που τη στηρίζει» (Meadows,Meadows and Randers, 1992).
Σύµφωνα µε τον Hawkes το 1993, «Βιωσιµότητα είναι µια οικονοµική κατάσταση

όπου οι ανάγκες που τοποθετούνται από τους ανθρώπους και το εµπόριο στο
περιβάλλον µπορούν να ικανοποιηθούν χωρίς τη µείωση της δυναµικότητας του
περιβάλλοντος να προµηθεύει να προµηθεύει και τις επόµενες γενιές. Αυτό µπορεί
επίσης να εκφραστεί ως... αφήστε τον κόσµο καλύτερο απ’ ότι τον βρήκατε, µην
παίρνετε περισσότερα απ’ όσα χρειάζεσθε, προσπαθήστε να µην βλάπτετε τη ζωή ή
το περιβάλλον και κάνετε βελτιώσεις αν µπορείτε»
Αναλυτικότερα, ο Viederman το 1994 υποστηρίζει ότι, «Βιωσιµότητα είναι µια
347
Δ.ΥΠ.Α.

συµµετοχική διαδικασία που σχεδιάζει και επιδιώκει µια κοινότητα που σέβεται και να
κάνει συνετή χρήση όλως των πόρων της – φυσικών, ανθρώπινων,
ανθρωποποίητων, κοινωνικών, πολιτισµικών, επιστηµονικών» κ.λπ. Η βιωσιµότητα
επιδιώκει να εξασφαλίσει στο βαθµό του δυνατού, ότι οι παρούσες γενιές
εξασφαλίζουν υψηλό βαθµό οικονοµικής ασφάλειας και µπορούν να απολαµβάνουν
δηµοκρατία και λαϊκή συµµετοχή στον έλεγχο των κοινοτήτων τους, ενώ συντηρούν
την ακεραιότητα των οικολογικών συστηµάτων από τα οποία εξαρτάται όλη η ζωή και
ολόκληρη η παραγωγή και υπό την προϋπόθεση της υποχρεώσεως για τις επόμενες
γενιές να παρέχεται σ’ αυτές ό,τι χρειάζεται για δικό τους όραµα, ελπίζοντας ότι και
αυτές θα έχουν τη σοφία και την ευφυΐα να χρησιμοποιούν ότι τους παρέχεται µε
κατάλληλο τρόπο»
Η βιωσιµότητα συνδέεται άρρηκτα µε το περιβάλλον, το οποίο δεν είναι απεριόριστο

και δωρεάν, την ισότητα των χωρών και γενικά την κοινωνική και οικονοµική ισότητα
και τέλος την κάθε οντότητα που θα πρέπει να περιλαµβάνει µακροπρόθεσµους
στόχους βελτίωσης και όχι βραχυπρόθεσµους. Η επιτροπή της Brundtland ορίζει την
βιώσιµη ανάπτυξη, όταν καλύπτονται οι ανάγκες των ατόµων χωρίς όµως να
καταστραγούνται οι ανάγκες των µελλοντικών γενεών. Ακόµη, υπάρχουν δύο βασικές
έννοιες που χαρακτηρίζουν την αεϊφορία , η έννοια των αναγκών και των
περιορισµών. Αναλυτικότερα, όλες οι χώρες που χρήζουν ανάπτυξη ή είναι ήδη
ανεπτυγµένες θα πρέπει να εντάσσονται σε ένα πλαίσιο βιωσιµότητας.
«Η βασική αρχή της βιωσιμότητας, μεριμνεί, για την ισορροπία ανάμεσα στην
οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό, αλλά και για τις διαδικασίες
ανατροφοδότησης και ελέγχου της τουριστικής ανάπτυξης με στόχο τη μεσοπρόθεσμη
βιωσιμότητα» (Κοκκωσης, 1999). Συγκεκριμένα, ο τουρισμός και το περιβάλλον
έχουν μια σχέση αλληλεξάρτησης. Το περιβάλλον δεν θεωρείται «υποδοχέας» της
τουριστικής ανάπτυξης, αντιθέτως, ο τουρισμός αναπτύσσεται συμφωνά με τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος και τις κοινωνικό-οικονομικές
συνθήκες της περιοχής
Η έννοια της βιώσιμής τουριστικής ανάπτυξης είναι παρόμοια µε αυτή της φέρουσας
ικανότητας.
348
Δ.ΥΠ.Α.

Και οι δύο έννοιες εξηγούν τα όρια της ισόρροπης τουριστικής ανάπτυξης,

συγκεκριµένα η βιώσιμή τουριστική ικανότητα µιας περιοχής είναι το πλήθος των
τουριστών που µπορούν να απορροφηθούν προκειμένου να υπάρξει η δυνατότητα
υποστήριξης των δραστηριοτήτων για τους επισκέπτες.
Σηµαντικό είναι ότι εν λόγω έννοια λειτουργεί ως µέτρο για τον κορεσµό αποδοχής
τουριστών, δηλαδή, πόσους τουρίστες µπορεί να φιλοξενήσει ένας τόπος χωρίς
όµως να προκαλείται η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος και ταυτόχρονα να
µην υπάρξει µείωση της ποιότητας των υπηρεσιών προς τους επισκέπτες.
Ο βιώσιµος τουρισµός και η φέρουσα χωρητικότητα αποτελούνται απο τρείς

διαστάσεις, την οικονοµική, την κοινωνική και περιβαλλοντική. Η διαφορά των
παραπάνω εννοιών εντοπίζεται στο γεγονός ότι η φέρουσα ικανότητα ορίζει ανώτατα
και κατώτατα όρια και έχει ως στόχο την αύξηση των επισκεπτών µιας περιοχής.
Απο την άλλη ο βιώσιµος τουρισµός συµβάλλει στην βελτίωση των τουριστικών
δραστηριοτήτων και την προστασία του περιβάλλοντος. Σύµφωνα µε τα παραπάνω,
ο συνδυασµός και η εφαρµογή των παραπάνω εννοιών είναι ευκολότερη σε
νεοαναπτυσσόµενες περιοχές χρησιµοποιώντας βιώσιµες µορφές τουρισµού όπως,
ο οικοτουρισµός και ο αγροτουρισµός (Ριζοπούλου, 2010). Το 1999 ο Swarbrooke,
διακρίνει την φέρουσα χωρητικότητα:
Φυσική φέρουσα ικανότητα, είναι το πλήθος των επισκεπτών που µπορούν

να φιλοξενηθούν σε µία περιοχή.
Περιβαλλοντική ή οικολογική φέρουσα ικανότητα, είναι το πλήθος των
επισκεπτών που µπορεί να φιλοξενήσει µία περιοχή πριν δηµιουργία προβλημάτων
στο οικοσύστημά
Οικονοµική φέρουσα ικανότητα, είναι το πλήθος των επισκεπτών που
µπορεί να φιλοξενήσει µία περιοχή πρίν την έναρξη των οικονομικών προβληµάτων
της περιοχής.
Κοινωνικό - πολιτισµική φέρουσα ικανότητα, είναι ο αριθµός των ατόµων
που φιλοξενεί µία περιοχή εκτός απο την φέρουσα κοινωνική αποσύνθεση.
Αντιληπτική φέρουσα ικανότητα, είναι ο αριθµός των ατόµων που
φιλοξενεί µία περιοχή πριν τις αρνητικές επιπτώσεις της ποιότητας του τουρισµού.
349
Δ.ΥΠ.Α.

Φέρουσα ικανότητα υποδοµών, είναι ο µέγιστος αριθμός των επισκεπτών

που µμπορούν να φέρουν είς πέρας οι υποδοµές µιας περιοχής
Ακόµη, «Δεν θα πρέπει να θεωρεί τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς

ως κόστος η επιχείρηση που φροντίζει για τη βιώσιµη ανάπτυξη. Αντίθετα, πρέπει να
αναζητεί ευκαιρίες για κέρδος στην επιδίωξη αυτών των στόχων»( Σωτήριος Κ.
Καρβούνης, 2003).
Η προέλευση της ιδέας της βιώσιµης ανάπτυξης, κάνει αισθητή την παρουσία της
όταν ο ΟΗΕ την δεκαετία του 1960 παρουσιάζει τρόπους µε τους οποίους θα
επιτευχθεί η οικονοµική ανάπτυξη σε συνδυασµό µε την προστασία του
περιβάλλοντος.
Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι, υπήρξαν αρκετές προσπάθειες οικονομικής

ανάπτυξης, όμως οι περισσότερες είχαν αποτύχει. Συγκεκριμένα, την δεύτερη
δεκαετία η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί ένα από τους στόχους της οικονομικής
ανάπτυξης, στην τρίτη δεκαετία του 1980 έγιναν αντιληπτές οι διαφορές µεταξύ των
διεθνών σχέσεων, απέτυχε και αυτό. Εποµένως, µε αφορµή τα παραπάνω γεγονότα
αναπτύχθηκε µία νέα ιδέα το 1990, «Νέα Διεθνείς Οικονοµική Τάξη» µε συγκεκριµένη
στρατηγική, αλλά και αυτή δυστυχώς απέτυχε.
Παράλληλα, το 1982 ο ΟΗΕ πραγματοποιεί διάσκεψη στο Ναϊρόµπι, στην όποια

σχολιάζονται τα όρια της ανάπτυξης. Χρειάζεται επίσης να σηµειωθεί, ότι στη
συνθήκη του Μάαστριχ το 1992, η βιώσιµη ανάπτυξη έκανε την πρώτη της εµφάνιση
ως στόχος πολιτικής, αναφέρονται συγκεκριµένες υποχρεώσεις για την προστασία
του περιβάλλοντος. Ακόµη, η συνθήκη του Άµστερνταµ το 1997 προβλέπει τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τις ενσωµατώνει πολιτικές και δράσεις στις χώρες µε
στόχο την βιώσιμή ανάπτυξη (Μητούλα Ρ., 2007). Θα αποτελούσε σοβαρή
παράλειψη να µην τονίσουµε, την διάσκεψη στο Γιοχάνεσµπουργκ το 2002, δέκα
χρόνια µετά την διάσκεψη του Ρίο, µε θέμα την βιώσιμή ανάπτυξη. Θεωρείτε µία από
τις σημαντικότερες διασκέψεις σε παγκόσμιο επίπεδο αφού συµµετείχαν 194 χώρες
µε σκοπό την προώθηση των πολιτικών για την επίτευξη της αειφορίας.
Αποτέλεσμα αυτών ήταν το συνέδριο του ΟΗΕ στο Rio de janeiro της Βραζιλίας το
350
Δ.ΥΠ.Α.

1992 (3 – 14 Ιουνίου), µε θέµα το περιβάλλον και την ανάπτυξή του. Τα

αποτελέσματα του συνεδρίου ήταν, ¨η διακήρυξη του Rio για το περιβάλλον και την
ανάπτυξη¨, ¨την συνθήκη για την κλιματολογική αλλαγή¨, ¨την συνθήκη για τη
βιολογική ποικιλότητα¨, ¨την διατήρηση και η βιώσιµη ανάπτυξη όλων των τύπων των
δασών¨, και η ¨Agenda 21
Στόχος του σχεδίου δράσης Ατζέντα 21 ήταν η προστασία των φυσικών και των
πολιτιστικών πόρων των περιοχών υποδοχής και η εξασφάλιση της αειφόρου
ανάπτυξη στις κοινωνίες και τα κράτη, όπου αναπτύσσεται η τουριστική βιομηχανία
(WTTC, 1998).
Σύμφωνα με την Ατζέντα 21 για να επιτευχθεί αειφόρος τουριστική ανάπτυξη πρέπει

να ισχύουν οι παρακάτω 12 αρχές
• Τα ταξίδια και ο τουρισμός πρέπει να οδηγούν τους ανθρώπους σε υγιείς και

παραγωγικές ζωές που να βρίσκονται σε αρμονία με τη φύση.
• Τα ταξίδια και ο τουρισμός πρέπει να συμβάλουν στη διατήρηση, στην προστασία και
στην αποκατάσταση του οικοσυστήματος.
• Τα ταξίδια και ο τουρισμός πρέπει να βασίζονται σε αειφόρα παραγωγικά και
καταναλωτικά πρότυπα.
• Τα διάφορα έθνη πρέπει να συνεργάζονται για να προωθήσουν ένα ελεύθερο
οικονομικό σύστημα, στο οποίο το διεθνές ταξιδιωτικό και τουριστικό εμπόριο να είναι
σε θέση να μετεξελιχθεί με μια αειφόρο βάση.
• Ο «προστατευτισμός» στο εμπόριο και στις τουριστικές υπηρεσίες πρέπει
νασταματήσει ή να αντιστραφεί.
• Ο τουρισμός, η ειρήνη, η ανάπτυξη και η περιβαλλοντική προστασία είναι
αλληλοεξαρτώμενα.
• Προκειμένου να επιτευχθεί αειφόρος ανάπτυξη, η περιβαλλοντική προστασία πρέπει
να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο τμήμα της τουριστικής αναπτυξιακής διαδικασίας.
• Τα θέματα της τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη συμμετοχή
των ενδιαφερομένων πολιτών και με αποφάσεις σχεδιασμού που να μπορούν να
υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν σε τοπικό επίπεδο.
• Τα έθνη πρέπει να προειδοποιούν το ένα το άλλο για τις φυσικές καταστροφές που
351
Δ.ΥΠ.Α.

μπορούν να επηρεάσουν τους τουρίστες και τους προορισμούς υποδοχής

τουριστών.
• Δεδομένου ότι η πλήρης συμμετοχή των γυναικών είναι αναγκαία για την επίτευξη
της αειφόρου ανάπτυξης, πρέπει να ληφθούν μέτρα για τη δημιουργία θέσεων
εργασίας για τις γυναίκες στην ταξιδιωτική και στην τουριστική βιομηχανία.
• Η τουριστική ανάπτυξη πρέπει να αναγνωρίσει και να υποστηρίξει την ταυτότητα, τον
πολιτισμό και τα ενδιαφέροντα του γηγενούς πληθυσμού.
• Οι διεθνείς νόμοι που προστατεύουν το περιβάλλον πρέπει να γίνονται σεβαστοί από
την παγκόσμια ταξιδιωτική και τουριστική βιομηχανία
Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι αρχές της Ατζέντας 21 καθώς περιλαμβάνεται έχουν

ενσωματωθεί στο «Πράσινο Έγγραφο για τον Τουρισμό» (Green Paper on Tourism)
που συνέταξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1995 στις Βρυξέλλες. Μεταξύ των
ζητημάτων που θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία στους τουριστικούς προορισμούς
είναι:
❖ ορθολογική διαχείριση των πόρων (πχ. χρήση της κατανάλωσης νερού και των μη
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας)
❖ η μείωση και η σωστή διαχείριση των απορριμμάτων.
❖ ο έλεγχος και η μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης και

ρύπανσης και
❖ προώθηση της χρήσης μέσων μεταφοράς φιλικών προς το περιβάλλον.
❖ ο έλεγχος και η οργάνωση της πρόσβασης των τουριστών σε περιοχές οικολογικά

ευάλωτες.η συγχρηματοδότηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής προστασίας
Μέσω αυτών των αρχών, επισημαίνεται η αναγκαιότητα της ύπαρξης μιας θετικής
συσχέτισης ανάμεσα στην οικονομία και το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, με την
λογική ότι η ελκυστικότητα των περιοχών υποδοχής και της οικονομίας υφίστανται σε
άμεση σχέση με τη συντήρηση και τη ορθή διαχείριση των διαθέσιμων πόρων της
περιοχής. Ενώ, προασπίζεται τα συμφέροντα των ντόπιων κατοίκων των
τουριστικών προορισμών και τον ρόλο της γυναίκας στην τουριστική βιομηχανία, και
υποδεικνύει τον σεβασμό της διεθνούς νομοθεσίας για την προστασία του
352
Δ.ΥΠ.Α.

περιβάλλοντος από την παγκόσμια διεθνή ταξιδιωτική και τουριστική βιομηχανία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι αρχές της Ατζέντας 21 καθώς περιλαμβάνεται έχουν

ενσωματωθεί στο «Πράσινο Έγγραφο για τον Τουρισμό» (Green Paper on Tourism)
που συνέταξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1995 στις Βρυξέλλες
3.2.2. Προϋποθέσεις βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης
Αυτή η σχέση αλληλεξάρτησης της ανάπτυξης και της ποιότητας του περιβάλλοντος
που αναφέραμε προϋποθέτει ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό ανάπτυξης και
διαχείρισης με στόχο τα οικονομικά οφέλη που προσφέρει η ανάπτυξη του τουρισμού
ενώ υποστηρίζει την ανάδειξη και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του
φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.
Οι Προϋποθέσεις για να εφαρμοστεί με επιτυχία και να έχει αποδοτικότητα η

«αειφορική τουριστική ανάπτυξη», είναι οι εξής:
α) Συνεργασία όλων όσων εμπλέκονται στην τουριστική διαδικασία.

Ο τουρισμός θεωρείται περίπλοκη διαδικασία καθώς έχει άμεση σχέση με άλλους
οικονομικούς κλάδους και τομείς της κοινωνίας που εμπεριέχονται στην διαδικασία
αυτή, συνεπάγεται ότι για να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξή πρέπει να υπάρχει
αμοιβαίος σεβασμός, ενότητα και μόνιμη συνεργασία ανάμεσα στους εμπλεκόμενους
φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς σε τοπικό και σε εθνικό επίπεδο. Απαραίτητη
κρίνεται η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να στηρίζεται στην καλή θέληση
όλων των μερών για την επιτυχία της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
Μεταξύ των ζητημάτων που θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία στους τουριστικούς

προορισμούς είναι:
• η ορθολογική διαχείριση των πόρων (πχ. χρήση της κατανάλωσης νερού και των μη
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας)
• η μείωση και η σωστή διαχείριση των απορριμμάτων.
• ο έλεγχος και η μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης και

ρύπανσης και προώθηση της χρήσης μέσων μεταφοράς φιλικών προς το
353
Δ.ΥΠ.Α.

περιβάλλον.
• ο έλεγχος και η οργάνωση της πρόσβασης των τουριστών σε περιοχές οικολογικά

ευάλωτες.
• η συγχρηματοδότηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής προστασίας.
• η παροχή κινήτρων και βοήθειας σε τουριστικές επιχειρήσεις με σκοπό να υιοθετούν

περιβαλλοντικές πολιτικές ανάπτυξης.
β) Τοπική συμμετοχή στο σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης.
Η κάθε τουριστική περιοχή θα πρέπει να σχεδιάζει τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη

ανάλογα με τις ανάγκες, τις προσδοκίες, τα προσδοκώμενα οφέλη και τα ιδιαίτερα
περιβαλλοντικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της. Σε εθνικό επίπεδο μπορούν να
ορισθούν οι κατευθυντήριες γραμμές, όμως οι τοπικοί φορείς (δημόσιο, τουριστικές
επιχειρήσεις, οργανισμοί, επιστημονικοί φορείς κ.λπ.) που έχουν άμεση επικοινωνία
με τον ντόπιο πληθυσμό είναι αυτοί που θα σχεδιάσουν και θα αναπτύξουν με
επιτυχία το είδος του τουρισμού που μπορούν και επιθυμούν να προσφέρουν.
Τα πλεονεκτήματα της τοπικής συμμετοχής στο σχεδιασμό της τουριστικής

ανάπτυξης είναι τα εξής:
• Καλύτερη αποδοχή του τουρισμού από τους μόνιμους κατοίκους
• Ενεργό συμμετοχή των κατοίκων για την διαφύλαξη των τοπικών τουριστικών πόρων
γ) Εκπαίδευση των επαγγελματιών του τουρισμού, των κατοίκων και των

επισκεπτών.
Η εκπαίδευση όλων όσων συμμετέχουν στην προσφορά του τουριστικού προϊόντος

ενισχύει την ανταγωνιστικότητα του και συμβάλει στην υψηλότερη ποιοτική
προσφορά τουριστικών υπηρεσιών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά γενικά θέματα των σεμιναρίων:
354
Δ.ΥΠ.Α.

-Έννοια, αρχές, και πρακτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.

-Είδη και χαρακτηριστικά εναλλακτικών μορφών τουριστικής ανάπτυξης.
-Ζητήματα περιβαλλοντικής προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς.
-Ζητήματα διεθνούς περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
-Πιστοποιητικά περιβαλλοντικής ποιότητας (π.χ. μπλε σημαίες) και κριτήρια
απόκτησής τους.
Εξίσου σημαντική είναι και η εκπαίδευση των κατοίκων σε θέματα κοινωνικής,

πολιτιστικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας με στόχο την ενημέρωση και
ευαισθητοποίηση τους στην υιοθέτηση νέων συμπεριφορών και πρακτικών που να
προάγουν την βιωσιμότητα της περιοχής.
Τέλος, και οι επισκέπτες της περιοχής είναι χρήσιμο να ενημερώνονται και να

ευαισθητοποιούνται. Η ενημέρωση τους μπορεί να περιλαμβάνει πληροφορίες που
έχουν σχέση με το περιβάλλον, τον πολιτισμό και την κουλτούρα του τόπου και τις
τοπικές συνήθειες, με στόχο να τους βοηθήσει να ενταχθούν πιο εύκολα στο
περιβάλλον που θα επισκεφτούν. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διαφόρους τρόπους
όπως πχ. με φυλλάδια πληροφοριών σε σημεία διακίνησης επιβατών (λιμάνια,
αεροδρόμια, σταθμούς) και σε τουριστικά καταλύματα (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα
δωματια κ.λπ.), από το διαδίκτυο με τηνεπίσκεψη του σε διαφορά τουριστικά site ή
από το επίσημό site του προορισμού.
δ) Ποιότητα στις προσφερόμενες τουριστικές υπηρεσίες.
Ο αυξανόμενος παγκόσμιος ανταγωνισμός καθιστά δύσκολο την διατήρηση της

ποιότητας του τουριστικού προϊόντος ενός τουριστικού προορισμού. Με βάση αυτή
την πραγματικότητα, όλοι οι φορείς που συμμετέχουν στη τουριστική διαδικασία, θα
πρέπει να έχουν ως αρχή, την προσφορά ποιοτικών τουριστικών υπηρεσιών που θα
εξασφαλίζει την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, την
ικανοποίηση των αναγκών των επισκεπτών και ντόπιων, με στόχο την βιωσιμότητα
Ως ποιοτικό τουρισμό δεν νοούμε τον ακριβό τουρισμό, αλλά την τουριστική
δραστηριότητα η οποία προστατεύει τους τουριστικούς πόρους, προσελκύει
355
Δ.ΥΠ.Α.

επισκέπτες που σέβονται το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία και προσφέρει
αξιοθέατα, ανέσεις και υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στην αξία των δαπανώμενων
χρημάτων.
Για να υπάρξει μακροχρόνια σταθερή ζήτηση του τουριστικού προϊόντος πρέπει οι

τουριστικοί προορισμοί να:
λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την ποιότητα που προσφέρουν (εκτός από τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του τόπου, τις τουριστικές υπηρεσίες και υποδομές που διαθέτουν)
και επενδύουν σε υποδομές, εκπαίδευση, υπηρεσίες, προώθηση κ.λπ. για την
βελτίωση του προϊόντος τους
διεξάγουν συνεχείς έρευνες και μελέτες (υποχρεωτικές θεωρούνται οι μελέτες

περιβαλλοντικών επιπτώσεων και ο προσδιορισμός της τουριστικής της φέρουσας
ικανότητας για την:

γ)αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των τουριστικών πόρων τους,
δ) συνεχής ανατροφοδότηση των αναπτυξιακών διαδικασιών ώστε να
λαμβάνουν έγκαιρα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα, όπου χρειάζονται.
εφαρμόζουν κατάλληλα μέτρα πολιτικής που να συνιστούν ολοκληρωμένες

παρεμβάσεις, όπως η περιβαλλοντική διαχείριση, ο χωροταξικός σχεδιασμός, η
διαδικασία καθορισμού χρήσεων γης, την κατανομή των τουριστικών και άλλων
δραστηριοτήτων στην περιοχή κ.λπ. για την προστασία των φυσικών και
πολιτιστικών πόρων.
ανατροφοδοτούν συνεχώς όλους τους οικονομικούς κλάδους με καινοτόμες

αναπτυξιακές πρωτοβουλίες.
χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον.
προβάλουν συστηματικά μέσω προγραμμάτων μάρκετινγκ, τα ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά της περιοχής ως τουριστικού προορισμού.
παρακολουθούν τακτικά τη διαμόρφωση των διεθνών κριτηρίων ποιότητας έτσι ώστε

να ενημερώνονται για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
356
Δ.ΥΠ.Α.

ενημερώνονται και μαθαίνουν από επιτυχημένες πρακτικές που υιοθετήθηκαν σε

άλλους τουριστικούς προορισμούς
Αν και η ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε μία περιοχή συνάδουν

με την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης, ωστόσο κάποιες φορές παρατηρείται αστοχία
του σχεδιασμού και υλοποίησης της ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού σε μια
περιοχή, με δυσμενή αποτελέσματα. Η αστοχία αυτή μπορεί να προκληθεί από μια
σειρά προβλημάτων:
❖ Περιπτώσεις ασυνέπειας συνηθέστερα από τους κρατικούς φορείς.
❖ Απουσία θεσμικού πλαισίου που να σχεδιάζει και ελέγχει τις διαδικασίες ανάπτυξης
τέτοιων μορφών.
❖ Μη πρόβλεψη συγκροτημένης δημιουργίας πλέγματος ή ομάδων δράσεων πολλών

εναλλακτικών μορφών μαζί για την για καλύτερες διασυνδέσεις με άλλους κλάδους
της οικονομίας.
❖ Ανυπαρξία συγκροτημένου σχεδίου μάρκετινγκ που να προωθεί δυναμικά αυτές τις

προσπάθειες ανάπτυξης.
❖ Έλλειψη σε καταρτισμένο εργατικό δυναμικό. Η ανάγκη εναλλακτικών μορφών

τουρισμού για την επίτευξη βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης - Πλεονεκτήματα από
την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών
3.2.3 Δείκτες βιώσιµης ανάπτυξης
Η δείκτες της βιωσιμότητας παρέχουν πληροφορίες ζωτικής σημασίας για τον

προγραµµατισµό και την λήψη αποφάσεων προκειμένου να υποστηριχθεί η βιώσιµη
ανάπτυξη, εποµένως οι δείκτες θα πρέπει να ¨αντιπροσωπεύουν µε συνέπεια ένα
κρίσιµο στοιχείο του οικοσυστήµατος¨, ¨να υπόκεινται σε αποµόνωση µέσα στο
περιβάλλον¨, ¨να µετρώνται µε ακρίβεια και επαναληπτικά¨, ¨να γίνονται αντιληπτοί
σε σχέση µε την υγεία του οικοσυστήµατος¨, ¨να κατανοούνται καλά και να γίνονται
αποδεκτοί από το κοινό¨, ¨να έχουν την δυνατότητα να συνδέονται µε άλλους δείκτες
βιωσιµότητας¨, και να ¨αντιπροσωπεύουν και να σχετίζονται µε σπουδαίες κοινωνικές
αξίες¨
357
Δ.ΥΠ.Α.

Εποµένως, οι δείκτες παρουσιάζουν την πρόοδο, τους στόχους, την θέση, την
αποτελεσµατικότητα. Ακόµη, οι δείκτες συνδυάζουν διάφορες κατηγορίες όπως, η
οικονοµία, το περιβάλλον, η κοινωνία, ο πολιτισµός, οι φυσικοί πόροι, η εκπαίδευση,
η υγεία, η δηµόσια ασφάλεια, η αναψυχή, ο πληθυσµός, οι µεταφορές ( Σωτήριος Κ.
Καρβούνης, 2003).
Οι κύριες συνιστώσες της αειφορίας, οι οποίες διαµορφώνουν τον χαρακτήρα της.

Αυτές είναι το περιβάλλον, ο πολιτισµός, η κοινωνία, η οικονοµία, η ενέργεια και η
τεχνολογία. Το περιβάλλον, αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους παράγοντες
της βιώσιµης ανάπτυξης, η καταστροφή της φύσης είναι γεγονός ότι επηρεάζει σε
µεγάλο βαθµό τη επίτευξη της αεϊφορίας γι’ αυτό θα πρέπει να λαµβάνονται µέτρα τα
οποία θα καθιστούν την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων ώστε να µειωθεί το
ποσοστό της ρύπανσης.
Σύµφωνα µε τον Κώττη το 1994, η αύξηση του πληθυσμού, οι αύξηση των

ανθρώπινων αναγκών, η αστικοποίηση, η βιοµηχανική ανάπτυξη έχει ως
αποτέλεσµα κάθε σηµείο του πλανήτη να έχει αλλοιωθεί από τις περιβαλλοντικές
καταστροφές.
Το πρόβληµα αυτό δεν είναι επίκαιρο ούτε και µικρό, αλλά αγγίζει ολόκληρη την
ανθρωπότητα (Κώττης Χ. Γ., 1994).
Η Μητούλα το 2007, παραθέτει στόχους µε τους οποίους πρέπει να ενεργήσει η ΕΕ

µε διορία το 2020, όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος ( Μητούλα Ρ.,
2007).
- Προστασία και ενίσχυση του φυσικού κεφαλαίου της Ένωσης.
- Διαμόρφωση ανταγωνιστικής οικονομίας µε χαµηλά επίπεδα εκπομπών
άνθρακα.
- Προστασία της υγείας και της ευηµερίας των πολιτών.
- Μεγιστοποίηση των οφελών της περιβαλλοντικής νοµοθεσίας.
- Βελτίωση των γνώσεων για την περιβαλλοντική προστασία.
- Διασφάλιση των περιβαλλοντικών επενδύσεων και της κλιµατικής πολιτικής
- Ενίσχυση την αειφορίας των πόλεων της Ένωσης.
358
Δ.ΥΠ.Α.

- Αύξηση της αποτελεσματικότητας της Ένωσης όσον αφορά την

αντιμετώπιση διεθνών περιβαλλοντικών προκλήσεων.
Είναι γεγονός ότι ο πολιτισµός ενός λαού συµβάλλει σηµαντικά στην κατανόηση της
φυσιογνωµίας και στην προστασία της φύσης. Το ¨πολιτιστικό αγαθό¨, σύµφωνα µε
την διεθνή σύµβαση της UNESCO το 1954, υποδηλώνει την πολιτιστική κληρονοµιά
ενός λαού, η οποία περιλαµβάνει αρχοτεκτονικά έργα, οικοδοµικά συγκροτήµατα και
χώρους (Μητούλα Ρ., 2003).
Είναι κοινά παραδεκτό ότι η πολιτιστική κληρονοµιά συµβάλλει στη βιωσιµότητα των
πόλεων. Με δεδοµένο τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η κοινωνική
βιωσιµότητα προωθεί την ευµάρεια και την αφύπνιση των πολιτών για την λήψη
αποφάσεων όσον αφορά τις κοινωνικές ανάγκες των πολιτών προκειµένου να
προάγουν µία καλύτερη ποιότητα ζωής.
Ο κοινωνικός παράγοντας, είναι µία σηµαντική συνιστώσα της βιώσιµης ανάπτυξης

αφού εστιάζει σε θέµατα, υγείας και εκπαίδευσης των πολιτών (Γαλανός Φ. -
Αλµπάνης Κ., 1999). Είναι χρήσιµο να τονιστεί επίσης πως µπορούµε να επιτύχουµε
µια ανάπτυξη της οικονοµίας χωρίς την καταστροφή του περιβάλλοντος. Οι
περισσότερες επιχειρήσεις λειτουργούν µε γνώµονα την επίτευξη αύξησης του
κέρδους και την παράλληλη µείωση του κόστους παραγωγής, αυτή όµως η ενεργεία
δηµιουργεί πολλά προβλήµατα αφού οι επιχειρηµατίες είναι διατεθειµένοι να
θυσιάσουν την διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος προκειµένου να
πετύχουν τους στόχους τους. Εγχώρια θα λέγαµε ότι µε την ένταξη της Ελλάδας στην
νοµισµατική ζώνη, η οικονοµία της υιοθετεί στόχους βιώσιµης ανάπτυξης (Roberts
T., 2008).
Επίσης, η ενέργεια (συνιστώσα βιώσιµης ανάπτυξης), αποτελεί σηµαντικός

παράγοντας για την περιβαλλοντική προστασία. Οι ανανεώσιµες πηγές (αιολική,
ηλιακή κ.α), συµβάλλουν στην βιωσιµότητα του περιβάλλοντος και φυσικά στην
δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, εποµένως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι
χρησιµοποίηση των ήπιων µορφών ενέργειας οδηγεί αναντίρρητα στην επίτευξη της
βιώσιµης ανάπτυξης.
359
Δ.ΥΠ.Α.

Τέλος, η τεχνολογία µπορεί να αποτελεί επιχείρηµα για αρκετούς υποστηρικτές ,ως

προς τις περιβαλλοντικές καταστροφές που έχουν τα αποτελέσµατα της, όπως η
όξινη βροχή, το φαινόµενου του θερµοκηπίου κ.α, αντίθετα η σωστή χρήση της
τεχνολογίας διευκολύνει την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών µέσω των νέων
προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρει.
Όσον αφορά τα περιβαλλοντικά προβλήµατα, µε την παγκόσµια προσφορά για την

ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, φιλικές προς το περιβάλλον, είναι βέβαιο ότι θα
αντιµετωπιστούν σε µεγάλο βαθµό.
3.2.4 Παράγοντες μελέτης για βιώσιμη ανάπτυξη
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τουρισμός είναι μια περίπλοκη διαδικασία η οποία

σχετίζεται με διαφορετικούς τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας, γίνεται εμφανές
ότι για την βιώσιμη ανάπτυξή του απαιτείται αμοιβαίος σεβασμός, ενότητα και μόνιμη
συνεργασία μεταξύ όλων των ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, που οι
δραστηριότητές τους άπτονται του τουρισμού άμεσα ή έμμεσα σε τοπικό και εθνικό
επίπεδο.
Μέσω αυτής της συνεργασίας κάθε αναπτυξιακός σχεδιασμός, που αφορά

τουριστικές υποδομές, επενδύσεις (δημόσιες ή ιδιωτικές), αλλά και κάθε άλλο
στοιχείο που συμβάλλει στην ανάπτυξη και διεύθυνση του τουρισμού γίνεται
απόρροια κοινής πολιτικής και στόχων. Είναι ουσιαστικό η συνεργασία δημόσιου και
ιδιωτικού τομέα να στηρίζεται στην καλή θέληση όλων των μερών για την επιτυχία
ενός κοινού σκοπού (βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη) και όχι στην ικανοποίηση
ιδιοτελών συμφερόντων.
Σύμφωνα με την Hevre Barioulet (2001) μερικά ζητήματα που πρέπει να βρίσκουν
λύση με βάση την αρχή της συνεργασίας στις τουριστικές περιοχές είναι:
Ο έλεγχος της κατανάλωσης του νερού και των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με
σκοπό την μείωση της μη ορθολογικής χρήσης τους.
Η μείωση των απορριμμάτων και η εξασφάλιση της ανακύκλωσής τους.
360
Δ.ΥΠ.Α.

Ο έλεγχος και η μείωση των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης και

ρύπανσης ιδιαίτερα σε περιοχές φυσικού και πολιτιστικού κάλλους και η χρήση
μέσων μεταφοράς φιλικών προς το περιβάλλον.
Η οργάνωση και ο έλεγχος της πρόσβασης των τουριστών σε οικολογικά ευάλωτες

περιοχές.
Η συγχρηματοδότηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής προστασίας.
Η χορήγηση κινήτρων και βοήθειας στις τουριστικές επιχειρήσεις ώστε, να υιοθετούν

περιβαλλοντικές πολιτικές ανάπτυξης.
Η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων, κατά τη διάρκεια της παραγωγής ή

κατανάλωσης τους, πολλές φορές έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση του
περιβάλλοντος, των φυσικών και πολιτισμικών πόρων (π.χ. νερό, ακτές, μνημεία,
παραδοσιακοί οικισμοί κ.λπ.).
Συγκεκριμένα, στο φυσικό περιβάλλον, οι μεγάλες απαιτήσεις χρήσης φυσικών

πόρων από την ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας, συνδέονται με την
επιβάρυνση των πόρων, ενδεικτικά αναφέρονται:
α. Το νερό
Η κατανάλωσή του για την εξυπηρέτηση της τουριστικής δραστηριότητας, - το νερό

χρησιμοποιείται τόσο για καθαριότητα και πόση όσο και για συντήρηση κήπων και
τροφοδοσία πισινών κ.λπ.- υπερβαίνει κατά πολύ την συνηθισμένη κατανάλωση.
Εντονότερο είναι το πρόβλημα σε νησιά και παράκτιες περιοχές, τις περιόδους
αιχμής που υπάρχουν μεγάλες απαιτήσεις σε νερό και τα αποθέματά τους είναι
περιορισμένα. Οι υπεράντλησεις δεν είναι λύση αφού παρουσιάζουν προβλήματα μη
αναστρέψιμα, όπως το φαινόμενο υφαλμύρωσης1. Ενώ, η κατάχρηση του νερού
περιορίζει την χρήση του σε άλλους οικονομικούς τομείς, όπως είναι η γεωργία και η
κτηνοτροφία.
β. το έδαφος – γη
Πρόβλημα δημιουργούν τα χωρίς σχεδιασμό έργα παράκτιας υποδομής (π.χ.
361
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικές εγκαταστάσεις, λιμάνια, μαρίνες κ.λπ.) από τις εκτεταμένες αμμοληψίες

που πραγματοποιούν προκαλώντας τη διάβρωση των ακτών.
Επίσης, η ανεξέλεγκτη κατασκευή εγκαταστάσεων ωθεί μια τουριστική περιοχή σε

έντονη αστικοποίηση με επακόλουθο την αισθητική υποβάθμιση του περιβάλλοντος
αλλά και της γεωμορφολογικής ισορροπίας του τοπίου και των οικοσυστημάτων του.
Ενώ η ανεξέλεγκτη απόρριψη σκουπιδιών, σε παράνομες χωματερές, λόγω της
ανυπαρξίας ΧΥΤΑ και σχεδίου διαχείρισης του μεγάλου όγκου απορριμμάτων την
εποχή της έντονης τουριστικής κίνησης, υποβαθμίζουν την αισθητική του τοπίου και
δημιουργούν εστίες μόλυνσης. Με συνέπεια την μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα
που βρίσκεται κάτω από τις χωματερές. Ενώ, η καύση των απορριμμάτων στις
παράνομες χωματερές παράγει βλαβερές χημικές ουσίες που καταλήγουν στην
ατμόσφαιρα της γύρω περιοχής.
γ. τον αέρα
Η χρήση οχημάτων εσωτερικής καύσης, για την μετακίνηση των τουριστών σε

αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές, έχει σοβαρές συνέπειες στην ατμόσφαιρα της
περιοχής. Σε αυτό συμβάλει και η καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή
ενέργειας που απαιτείται από την αυξημένη ζήτηση σε μεταφορές και ενέργεια την
τουριστική περίοδο.
δ. Φυσικοί πόροι για την παραγωγή ενέργεια
Για την κάλυψη των αυξημένων αναγκών σε ενέργεια κατά τους τουριστικούς
περιόδους αιχμής τις περισσότερες φορές χρησιμοποιούνται κάποιοι μη ανανεώσιμοι
φυσικοί πόροι, όπως οι υδρογονάνθρακες. Σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις της
τουριστικής ανάπτυξης στα οικοσυστήματα,. συγκεκριμένα, οι επιπτώσεις συνδέονται
με:
τη διαταραχή μεγάλης κλίμακας στη λειτουργία των βιοτόπων
Η δημιουργία και επέκταση τουριστικών εγκαταστάσεων και υποδομών (π.χ. οδικά

δίκτυα, αεροδρόμια, ξενοδοχεία κ.λπ.) απαιτεί αποψίλωση μεγάλων δασικών
εκτάσεων οδηγεί στη διάβρωση και αλλαγή του κλίματος της περιοχής, με αρνητικά
362
Δ.ΥΠ.Α.

επακόλουθα όπως ηχορύπανση, καυσαέρια από τη χρήση τους, απόβλητα,

πυρκαγιές, πλημμύρες κ.λπ.
Η αύξηση των υγρών αποβλήτων, έχει ως άμεση συνέπεια την υποβάθμιση των
υγρών αποδεκτών με τη δημιουργία του ευτροφισμού3 σημαντικό προβλήματα της
μεταβολής της σύνθεσης της βιοκοινότητας. Κατά τον ευτροφισμό δημιουργείται
υπερβολική ανάπτυξη φυτοπλαγκτόν με αποτέλεσμα τη μείωση της διαφάνειας του
θαλάσσιου νερού, και τον θάνατο των ψαριών.γ. τη μείωση του πληθυσμού σπάνιων
ειδών
Σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, έχει και στο δομημένο περιβάλλον, η επιπόλαιη

ανάπτυξη του τουρισμός, με κύριες:
την υποβάθμιση αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων λόγω των έντονών πιέσεων
εξαιτίας του ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν οι πολιτιστικοί αυτοί πόροι από τους
τουρίστες. Ο τεράστιος αριθμός επισκεπτών που φτάνουν σε αυτούς κάθε χρόνο,
απειλούνται με φθορά των μαρμάρων και των τοιχογραφιών, της ηχορρύπανσης και
της αισθητικής ρύπανσης.β. τον κίνδυνο αστικοποίησης, κυρίως των παράκτιών
περιοχών που δέχονται το μεγαλύτερο όγκο τουριστών, και της αλλοίωσης του
ύφους των παραδοσιακών οικισμών και υποβάθμιση του αγροτικού τοπίου, για την
ικανοποίηση των αναγκών των τουριστών για χρήση χώρων διαμονής, ψυχαγωγίας
και άλλων υποδομών.
την αυθαίρετη δόμηση, παρατηρείται κυρίως σε παράκτιες περιοχές, για

δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό, λόγω της ανυπαρξίας πολιτικής για
τη χρήση γης και την αδυναμία ελέγχου.
Σημαντικές είναι οι επιπτώσεις της τουριστικής ζήτησης, στην υποβάθμιση της

ποιότητας των πόρων και του περιβάλλοντος ενός τουριστικού προορισμού. Η
περιβαλλοντική υποβάθμιση μπορεί να γίνει αιτία μείωσης της ανταγωνιστικότητας,
καθώς οι τουρίστες θα επιλέξουν εναλλακτικούς προορισμούς που έχουν μια ήπια
μορφής τουριστικής ανάπτυξης και δεν παρουσιάζουν προβλήματα που έχουν
συνδεθεί με το πρότυπο του μαζικού τουρισμού. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι
σημαντικό να υιοθετηθούν τρόποι τουρισμού κ εναλλακτικές μορφές που σέβονται το
περιβάλλον
363
Δ.ΥΠ.Α.

3.2.5 Τρόποι συμμετοχής στο σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης
Οι ανάγκες, οι προσδοκίες, τα ιδιαίτερα περιβαλλοντικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά

και τα προβλεπόμενα οφέλη από τον τουρισμό διαφέρουν σημαντικά από την μια
περιοχή στην άλλη. Έτσι δεν υπάρχει ένα είδος σχεδιασμού βιώσιμης τουριστικής
ανάπτυξης που να ταιριάζει σε περισσότερους από έναν τουριστικούς προορισμούς.
Αν και γενικές κατευθυντήριες γραμμές μπορούν να ορισθούν σε εθνικό επίπεδο,
ωστόσο οι τοπικές κοινωνίες με συμμετοχή εκπροσώπων όλων των τοπικών φορέων
( δημόσιο, τουριστική βιομηχανία, μη-κυβερνητικές περιβαλλοντικές και πολιτιστικές
οργανώσεις, οργανώσεις πολιτών, επιστημονικοί φορείς κ.λ.π. ) και συχνή
επικοινωνία με τον τοπικό πληθυσμό είναι εκείνοι που θα σχεδιάσουν και θα
αναπτύξουν το είδος του τουρισμού που θέλουν να προσφέρουν. Χρήσιμο εργαλείο
για την πραγμάτωση μιας τέτοιας διαδικασίας έχει αποδειχθεί η δημιουργία και
εφαρμογή της Τοπικής Ατζέντας 21.
Με την εξασφάλιση της τοπικής συμμετοχής στον σχεδιασμό της τουριστικής

ανάπτυξης επιτυγχάνεται:
➢ ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας η οποία επιφέρει κέρδη κυρίως στην τοπική

κοινωνία και όχι σε εξωτερικούς οικονομικούς παράγοντες, (π.χ πολυεθνικές εταιρίες
ξενοδοχείων, τουριστικών γραφείων κ.λ.π.),
➢ καλύτερη αποδοχή του τουρισμού από τους κατοίκους της περιοχής,
➢ ενεργητική συμμετοχή των κατοίκων για την διατήρηση των τοπικών τουριστικών
πηγών
Εκπαίδευση: Η άρτια επαγγελματική κατάρτιση όχι μόνο των διευθυντικών

στελεχών του τουρισμού αλλά όλων όσων απασχολούνται σε αυτόν, συνεισφέρει
στην καλύτερη προσφορά τουριστικών υπηρεσιών και στην ανταγωνιστικότητα του
τουριστικού προϊόντος. Επιπλέον, ο εμπλουτισμός των επαγγελματικών
εκπαιδευτικών ή επιμορφωτικών προγραμμάτων με θέματα που αφορούν τις έννοιες,
τα κριτήρια, τα οφέλη, και τις πρακτικές του βιώσιμου τουρισμού βοηθά τους
ανθρώπους που ασχολούνται με αυτόν να προβληματιστούν, να αναζητήσουν τους
παράγοντες που συνεισφέρουν στην βιωσιμότητα του τουριστικού προϊόντος και να
364
Δ.ΥΠ.Α.

κατανοήσουν σε βάθος τις διαφορετικές πρακτικές μεταξύ μαζικού τουρισμού και

εναλλακτικών τουριστικών μοντέλων (αγροτουρισμός, οικοτουρισμός, ιστορικός
τουρισμός, πολιτισμικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός κ.λ.π.).
Μερικά από τα γενικά θέματα μιας τέτοιας εκπαίδευσης/επιμόρφωσης μπορούν να
είναι:
• Έννοια, αρχές, και πρακτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
• Είδη και χαρακτηριστικά εναλλακτικών μορφών τουριστικής ανάπτυξης.
• Ζητήματα περιβαλλοντικής προστασίας.
• Ζητήματα προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Είδη προς εξαφάνιση (του ζωικού και φυτικού βασιλείου) και σχετική νομοθεσία.
• Ζητήματα διεθνούς περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα κοινωνικής,

πολιτιστικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας είναι ένας ακόμα σημαντικός
παράγοντας ανάπτυξης βιώσιμων κοινωνιών και κατ’ επέκταση βιώσιμου τουρισμού.
Σε μια τέτοια εκπαιδευτική διαδικασία μπορούν να συνεισφέρουν όλοι οι τυπικοί και
άτυποι εκπαιδευτικοί φορείς (εκπαιδευτικά ιδρύματα, μη κυβερνητικοί οργανισμοί,
οργανώσεις πολιτών, μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώσεις καταναλωτών κ.λ.π.) που
διαθέτει μια κοινωνία με κάθε τυπικό και άτυπο εκπαιδευτικό μέσο (περιβαλλοντική
εκπαίδευση, εκπαίδευση καταναλωτών, αγωγή υγείας, διαφήμιση, ενημερωτικές
εκστρατείες, δημόσιες συζητήσεις κ.λ.π). Στόχος τέτοιου είδους γενικού
ενδιαφέροντος εκπαιδευτικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων πρέπει να είναι η
ενημέρωση / ευαισθητοποίηση των πολιτών με σκοπό την προβολή και την
υιοθέτηση νέων συμπεριφορών και πρακτικών που προάγουν την βιωσιμότητα.
Τέλος, εκτός από τους εργαζόμενους στον τουρισμό και τους πολίτες των
τουριστικών περιοχών είναι χρήσιμο να ενημερώνονται και να ευαισθητοποιούνται οι
επισκέπτες τους. Πληροφορίες σχετικές με το περιβάλλον, τον πολιτισμό, τις τοπικές
συνήθειες και τις ανάγκες του κάθε τουριστικού προορισμού, θα τους βοηθήσουν να
ενταχθούν ομαλότερα στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον που πρόκειται να
επισκεφθούν. Τέτοια ενημέρωση επιτυγχάνεται με την προμήθεια σχετικών
365
Δ.ΥΠ.Α.

πληροφοριών στους τόπους μόνιμης διαμονής των τουριστών, με συμφωνίες μεταξύ

των τουριστικών προορισμών και των τουριστικών πρακτόρων, με φυλλάδια
πληροφοριών σε περιοχές διακίνησης επιβατών (αεροδρόμια, λιμάνια, σταθμοί
λεωφορείων και τρένων) και σε τουριστικά καταλύματα (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα
δωμάτια, κάμπινγκ, κ.λ.π.).
Ποιότητα: Η διατήρηση του κύρους του τουριστικού προϊόντος κάθε περιοχής γίνεται
όλο και δυσκολότερη στα πλαίσια του συνεχώς αυξανόμενου ανταγωνισμού σε
διεθνές επίπεδο. Η προσφορά ποιοτικού τουρισμού που εξασφαλίζει την προστασία
των τουριστικών πηγών και ικανοποιεί τις επιθυμίες των επισκεπτών και των
μονίμων κατοίκων πρέπει να είναι κύριο μέλημα όλων των φορέων (δημόσιων και
ιδιωτικών) που σχεδιάζουν και διευθύνουν την τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής με
στόχο την βιωσιμότητά της.
Η έννοια ποιοτικός τουρισμός δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την έννοια πολυτελής-

ακριβός τουρισμός. Αναφέρεται στο είδος τουριστικής δραστηριότητας η οποία
προστατεύει τις τουριστικές πηγές, προσελκύει τουρίστες που σέβονται την τοπική
κοινωνία και το περιβάλλον της και προσφέρει τουριστικά αξιοθέατα, ανέσεις και
υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στην αξία των χρημάτων που δαπανώνται γι’ αυτά.
Τουριστικές περιοχές που επιθυμούν την μακροχρόνια σταθερή ζήτηση του
προϊόντος τους:
• Λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την ποιότητα που προσφέρουν.
• Διεξάγουν έρευνες για την:
γ) ασφαλή και αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των τουριστικών πηγών τους.
• Προωθούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού συμβατές με τις αρχές της βιώσιμης
ανάπτυξης.
• Επιφέρουν τουριστικές καινοτομίες.
• Χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον.
• Παρακολουθούν τακτικά τη διαμόρφωση των διεθνών κριτηρίων ποιότητας έτσι
ώστε να ενημερώνονται για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
• Λαμβάνουν έγκαιρα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα, αν χρειάζονται.
366
Δ.ΥΠ.Α.

• Ενημερώνονται και διδάσκονται από επιτυχημένες πρακτικές που υιοθετήθηκαν

σε άλλους τουριστικούς προορισμούς.
Πέρα όμως από τις προϋποθέσεις που πρέπει να ακολουθήσει μια κοινωνία για την
επιτυχή βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη δεν θα πρέπει να παραβλέπει ότι ανεξάρτητα
από το είδος τουριστικού μοντέλου που θα υιοθετήσει η τουριστική διαδικασία είναι
ασταθής και ευάλωτη ιδιαίτερα σε περιόδους φυσικών θεομηνιών, οικονομικής
ύφεσης, και κοινωνικής ανασφάλειας. Γι΄ αυτό το λόγο περιοχές με τουριστικό
ενδιαφέρον πρέπει να αντιμετωπίζουν με μεγάλο σκεπτικισμό την οικονομική
υπερεξάρτησή τους από τις δραστηριότητες του τουρισμού. Η ισόρροπη
ανάπτυξη των τουριστικών και των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων μιας
κοινωνίας (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, παραδοσιακές τέχνες, τοπικές βιοτεχνίες,
προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών κ.λ.π.) είναι ένας από τους σημαντικότερους
παράγοντες που θεμελιώνουν την γενικότερη κοινωνική, οικονομική και
περιβαλλοντική βιωσιμότητα και τη μακροχρόνια ευημερία μιας περιοχής.
3.3 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
3.3.1 Πώς ο εναλλακτικός τουρισμός συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη
Οι ορεινές περιοχές όπως ακριβώς και οι νησιώτικες αποτελούν περιοχές σε

απομόνωση όπου ο τουρισμός είναι δυνατό να συμβάλλει ουσιαστικά στην
κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη όταν βέβαια υπακούει και σέβεται τις τοπικές
ιδιαιτερότητες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει τις προσπάθειες ανάπτυξης ήπιων
τουριστικών δραστηριοτήτων οι οποίες δρουν συμπληρωματικά στο εισόδημα των
μόνιμων κατοίκων.
Μέσα από τον εναλλακτικό τουρισμό όμως ο ταξιδιώτης έχει την επιλογή με έναν πιο
φιλικό τρόπο για το περιβάλλον να επισκεφτεί διάφορες περιοχές και να περάσει το
ταξίδι του με πολύ λιγότερα χρήματα αναλόγως το ενδιαφέρον του. Αυτό συμβαίνει
γιατί ο τουρίστας επισκέπτεται κάποιο μέρος με κάποιο κίνητρο ( στην προκείμενη για
κάποια μορφή εναλλακτικού τουρισμού ) ξέρει από πριν το χρηματικό ποσό που έχει
να καταθέσει και έτσι δεν έρχεται σε δύσκολη θέση. Επιπλέον με τις ειδικές μορφές
εναλλακτικού τουρισμού επωφελείται οικονομικά το κράτος, δημιουργήθηκαν νέες
367
Δ.ΥΠ.Α.

θέσεις εργασίας και έτσι μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό ανέργων, αυξήθηκε η

ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες.
Στις περιοχές αυτές εκτός από τις αθλητικές δραστηριότητες που συνήθως
φιλοξενούνται είναι δυνατό να αναπτυχθούν ποικίλες άλλες όπως η πεζοπορία, ο
αγροτουρισμός, κ.α. Στο πλαίσιο αυτό στηρίζεται η αναπαλαίωση συντήρηση
ιστορικών κέντρων, η κατασκευή καταφυγίων, η αναγνώριση και χάραξη μονοπατιών
κ.α. Το είδος αυτό του τουρισμού μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα θετικό τόσο για τις
τοπικές κοινωνίες όσο και για τον ίδιο τον επισκέπτη ο οποίος έχει την δυνατότητα να
έρθει σε επαφή με την φύση αλλά και να γνωρίσει τον διαφορετικό τρόπο ζωής των
ανθρώπων στις περιοχές αυτές. Χαρακτηριστική περίπτωση ορεινού τουρισμού με
οικισμούς που διακρίνεται για αρχιτεκτονική τους αξία είναι το Πήλιο. Η περιοχή πέρα
από τη μοναδική της φυσική ομορφιά μπορεί να θεωρηθεί ως πραγματικό μουσείο
λαϊκής τέχνης (ξυλογλυπτική, ζωγραφική, λιθογραφική). Η μοναδικότητα του φυσικού
και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής αποτελούν τον πόλο έλξης για χιλιάδες
επισκέπτες ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Η σημαντική αυτή εναλλακτική
δραστηριότητα συμβάλει αποφασιστικά στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και
κατ’ επέκταση στην συγκράτηση του πληθυσμού και ιδιαίτερα του ενεργού (νέοι
/νέες).
Ο τουρισμός στην χώρα μας αποτελεί ένα παράγοντα δύναμης και ευημερίας και
συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου καθώς δίνει την
δυνατότητα σε πολλά τμήματα του πληθυσμού να εργαστούν με την δημιουργία
θέσεων εργασίας, στις επενδύσεις που πραγματοποιούν οι τουριστικοί οργανισμοί
και σαφώς δίνει την δυνατότητα για ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων στις αγροτικές
περιοχές, δίνει κίνητρο για βελτίωση των ήδη υφιστάμενων επιχειρηματικών
προσπαθειών .και συμβάλλει ενεργά στην ανάπτυξη βιοτεχνικών σχηματισμών με
αγαθά ή προϊόντα που απορροφώνται από τον όγκο των τουριστών. Αντίθετα, εκτός
από τα θετικά αποτελέσματα, ο τουρισμός επιδρά και αρνητικά στις επισκεπτόμενες
περιοχές δεδομένου πως αρκετές φορές ο τουρισμός ξεπερνά την φέρουσα
ικανότητα του τόπου,προκαλεί κατασπατάληση των πόρων και αλλοιώνει την μορφή
κάποιων περιοχών ή ακόμα και τις συνήθειες ή την κουλτούρα των ντόπιων
κατοίκων. Είναι γεγονός ότι λόγω των παραπάνω επιπτώσεων ο τουρισμός έχει
επικριθεί από πολλούς ως το ‘’εργαλείο καταστροφής’’ των πολιτισμών, διότι οι
368
Δ.ΥΠ.Α.

περισσότεροι επιχειρηματίες επικεντρώνονται στα βραχυπρόθεσμά έσοδα και πολλές

φορές αδιαφορούν για τις οικολογικές, πολιτισμικές επιπτώσεις που µπορεία να
εµφανιστούν
Τα τουριστικά πρακτορεία με τους tour operator και τις αρνητικές συνέπειες των
µαζικών αφίξεων, δημιουργούν την ανάγκη για µία νέα µοροφή τουρισμού
χρησιμοποιώντας ένα καινοτόμο τουριστικό προϊόν η χώρα προσπαθεί να ξεπεράσει
το «μαζικό τουρισμό» αξιοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες που μπορεί να
προσφέρει ο φυσικός πλούτος της, τα πανέμορφα τοπία της ,τα καταγάλανα νερά της
τον γαστρονομικό και πολιτιστικό της πλούτο με τα πανέμορφα μουσεία και
αξιοθέατα
Η σημαντική αυτή αλλαγή που πραγματοποιείται έχει να κάνει με την διαφοροποίηση

της υλικής και άυλης “περιουσίας” των νησιών και άλλων τουριστικών προορισμών
την πολιτιστική κληρονομιά και την προστασία της και δίνει τη δυνατότητα για
ανάδειξη της ξεχωριστής ταυτότητας ενός τόπου με τα τοπόσημά του τα μνημεία του
και τους χώρους λατρείας του .
Οπωσδήποτε, σύμφωνα µε το παραπάνω πλαίσιο θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη

σημασία στην προστασία του περιβάλλοντος και στον πολιτισμό του τόπου, καθώς
και στην ικανοποίηση των αναγκών των ντόπιων αλλά και των επισκεπτών.
Ωστόσο, έχει ήδη ξεκινήσει µία ηπιότερη προσέγγιση ανάπτυξης τουριστικών

προορισμών, δημιουργώντας µία νέα φιλοσοφία η οποία θέλει τον τουρίστα να
εμπλέκεται περισσότερο στην τουριστική εμπειρία να είναι ενεργό μέλος και όχι απλά
να παρατηρεί.
Η έκφραση «αειφόρος» τουρισµός, περιλαμβάνεται στην έννοια της «εναλλακτικής»

ανάπτυξης και θεωρείται ο τουρισμός που δεν βλάπτει, δεν υποβαθμίζει, δεν
καταστρέφει το περιβάλλον δεν κατασπαταλά και δεν εξαντλεί τους φυσικούς
πόρους. Αντιθέτως ο ουσιαστικός στόχος του οικοτουρισµού είναι η διατήρηση των
φυσικών και πολιτιστικών αξιών που επιτυγχάνεται µέσα από τη σωστή ρύθµιση των
ανθρωπίνων δραστηριοτήτων.
369
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανάπτυξη ήπιων και περιβαλλοντικά φιλικών µορφών τουριστικών

δραστηριοτήτων, µπορεί να είναι ιδιαίτερα επικερδής και να συµβάλλει στην
οικονοµική ανάπτυξη των αποµονωµένων ή µειονεκτικών προστατευόµενων
περιοχών όπου και λαµβάνουν χώρα οι εναλλακτικές µορφές τουρισµού.
3.3.2 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και η συμβολή τους στην ανάπτυξη της
τουριστικής οικονομίας
Ο εναλλακτικός τουρισμός περιλαμβάνει το σύνολο των τουριστικών υπηρεσιών, οι

οποίες διακρίνονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κοινό, τηρούν τις αρχές της
βιώσιμης ανάπτυξης και συμβάλλουν στην άμβλυνση της εποχικότητας της
τουριστικής ζήτησης.
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού σέβονται το περιβάλλον και τις ανάγκες των

κατοίκων του τόπου προορισμού και έλκουν ανθρώπους που αποστρέφονται τον
οργανωμένο μαζικό τουρισμό και που επιζητούν εναλλακτικές προτάσεις διακοπών
που τους εκφράζουν ιδεολογικά και λειτουργικά.
Γενικά, υποστηρίζεται ότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι οικονομικά

αποδοτικότερες και λιγότερο συνδεδεμένες µε τις θερινές διακοπές, αλλά και λιγότερο
εξαρτημένες από τους tour operators, γι’ αυτό και παρέχουν ανταγωνιστικό
πλεονέκτημά στις περιοχές που συστηματικά τις προωθούν. (Λαγός, 2005, σ. 68-76).
Είναι φανερό ότι οι μορφές αυτές δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το μαζικό

τουρισμό, µε την έννοια του παραθαλάσσιου μαζικού τουρισμού. Ωστόσο δρουν
συμπληρωματικά προς αυτόν, συμβάλλοντας, κατά κύριο λόγο, στην οικονομική και
κοινωνική ανάπτυξη των περιοχών της περιφέρειας. Με την προώθηση των
εναλλακτικών μορφών επιχειρείται η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της
ποιοτικής αναβάθμισης του τουρισμού, η ορθολογικότερη χρονική και περιφερειακή
κατανομή της τουριστικής ζήτησης, η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού
370
Δ.ΥΠ.Α.

περιβάλλοντος, καθώς και η δημιουργία νέων τουριστικών προορισμών.
Ο εναλλακτικός τουρισμός συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη του κράτους.

Αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα για το κράτος. Δημιουργούνται νέες θέσεις
απασχόλησης το οποίο δημιουργεί έσοδα στους ανθρώπους και ένα μεγάλο
ποσοστό ανέργων όπως οι νέοι και οι γυναίκες απασχολούνται έστω και εποχικά.
Συμβάλλει στην ανάπτυξη πολλών κλάδων της οικονομίας μέσα από τις
πολλαπλασιαστικές του επιδράσεις στους άλλους κλάδους της οικονομίας.
Αναπτύσσεται η επιχειρηματικότητας και ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης.
Ενισχύεται η οικονομία στην περιφέρεια. Αυξάνεται η ζήτηση για προϊόντα και
υπηρεσίες.
Ο εναλλακτικός τουρισμός μπορεί να συμβάλλει θετικά στην ανάδειξη και προστασία

ορισμένων ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων, δημιουργώντας πιέσεις για την
ανάληψη δράσης σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο από δημόσιους φορείς και ιδιώτες.
Πολλές φορές το ενδιαφέρον για την ιστορία και την αξία των παραδοσιακών
οικισμών ενθαρρύνει τους κατοίκους στην ανακαίνιση κτιρίων, τα οποία στη συνέχεια
χρησιμοποιούνται είτε από τους ίδιους ως κατοικία, είτε ως τουριστικοί ξενώνες,
καταστήματα κ.λπ. Η διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς ως μέρος της
ταυτότητας του λαού αλλά και των ατόμων μεμονωμένα, έχει σαν αποτέλεσμα την
ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την προστασία των πολιτισμικών πόρων από τις
πιέσεις της τουριστικής ανάπτυξης, µε αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει
η σύγχρονη τεχνολογία (διάφορα οπτικοακουστικά μέσα, εικονική πραγματικότητα
κ.λπ.) προκειμένου να υποκατασταθεί η αμεσότητα στην επαφή και εμπειρία στους
χώρους αυτούς.
Η βασική αρχή της βιωσιμότητας, μεριμνεί, για την ισορροπία ανάμεσα στην
οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό, αλλά και για τις
διαδικασίες ανατροφοδότησης και ελέγχου της τουριστικής ανάπτυξης με στόχο τη
μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα.
Ως ποιοτικό τουρισμό δεν νοούμε τον ακριβό τουρισμό, αλλά την τουριστική
δραστηριότητα η οποία προστατεύει τους τουριστικούς πόρους, προσελκύει
επισκέπτες που σέβονται το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία και προσφέρει
371
Δ.ΥΠ.Α.

αξιοθέατα, ανέσεις και υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στην αξία των δαπανώμενων
χρημάτων.
Για να υπάρξει μακροχρόνια σταθερή ζήτηση του τουριστικού προϊόντος πρέπει οι

τουριστικοί προορισμοί να:
➢ λαμβάνουν σοβαρά υπόψη την ποιότητα που προσφέρουν (εκτός από τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του τόπου, τις τουριστικές υπηρεσίες και υποδομές που διαθέτουν)
και επενδύουν σε υποδομές, εκπαίδευση, υπηρεσίες, προώθηση κ.λπ. για την
βελτίωση του προϊόντος τους
➢ διεξάγουν συνεχείς έρευνες και μελέτες (υποχρεωτικές θεωρούνται οι μελέτες

περιβαλλοντικών επιπτώσεων4 και ο προσδιορισμός της τουριστικής της φέρουσας
ικανότητας) για την:

γ) αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των τουριστικών πόρων τους,
δ) συνεχής ανατροφοδότηση των αναπτυξιακών διαδικασιών ώστε να
λαμβάνουν έγκαιρα απαραίτητα διορθωτικά μέτρα, όπου χρειάζονται.
➢ εφαρμόζουν κατάλληλα μέτρα πολιτικής που να συνιστούν ολοκληρωμένες

παρεμβάσεις, όπως η περιβαλλοντική διαχείριση, ο χωροταξικός σχεδιασμός, η
διαδικασία καθορισμού χρήσεων γης, την κατανομή των τουριστικών και άλλων
δραστηριοτήτων στην περιοχή κ.λπ. για την προστασία των φυσικών και
πολιτιστικών πόρων.
➢ παρέχουν κίνητρα, κυρίως οικονομικά, στις τοπικές επιχειρήσεις ώστε να

δραστηριοποιηθούν σύμφωνα με τις απαιτήσεις του εναλλακτικού τουρισμού.
➢ ανατροφοδοτούν συνεχώς όλους τους οικονομικούς κλάδους με καινοτόμες

αναπτυξιακές πρωτοβουλίες.
➢ χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον.
➢ προβάλουν συστηματικά μέσω προγραμμάτων μάρκετινγκ, τα ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά της περιοχής ως τουριστικού προορισμού.
372
Δ.ΥΠ.Α.

➢ παρακολουθούν τακτικά τη διαμόρφωση των διεθνών κριτηρίων ποιότητας έτσι ώστε

να ενημερώνονται για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
➢ ενημερώνονται και μαθαίνουν από επιτυχημένες πρακτικές που υιοθετήθηκαν σε

άλλους τουριστικούς προορισμούς
Αν και η ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε μία περιοχή συνάδουν

με την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης, ωστόσο κάποιες φορές παρατηρείται αστοχία
του σχεδιασμού και υλοποίησης της ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού σε μια
περιοχή, με δυσμενή αποτελέσματα
Η ιδέα και η πρακτική του εναλλακτικού τουρισμού ξεκίνησαν ως απάντηση στις

επιδράσεις του μαζικού, συμβατικού τουρισμού και ως μια ανάγκη έκφρασης των
ειδικών ενδιαφερόντων, αναγκών και προτιμήσεων των επισκεπτών. Η χώρα μας
ήταν και είναι ήδη πρωτοπόρος προορισμός σε αυτόν τον θεματικής μορφής
τουρισμό, καθώς ανταποκρίνεται επαρκώς στα περισσότερα είδη εναλλακτικών
διακοπών. Ο εναλλακτικός τουρισμός έχει το βασικό χαρακτηριστικό του ενεργητικού
(δημιουργικού) τουρισμού, αλλά οι υπηρεσίες που προσφέρονται αφορούν σε μια
μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων και καλύπτουν κάθε γούστο.
Οι επισκέπτες αλληλοεπιδρούν περισσότερο με τους ντόπιους, αντί απλά να

επισκέπτονται τα ιστορικά μνημεία και τα αξιοθέατα μιας περιοχής· εξάλλου, βασικό
μέλημα των τουριστικών αυτών υπηρεσιών είναι ο σεβασμός της φύσης και των
ντόπιων κατοίκων του τόπου προορισμού, στοιχεία που παραγκωνίζονται πλήρως
στον μαζικό/ συμβατικό τουρισμό.
Η βιώσιμη ανάπτυξη υλοποιείται με την βοήθεια της ανάπτυξης των Εναλλακτικών

Μορφών Τουρισμού. Βασικοί στόχοι του πλαισίου ανάπτυξης είναι:
373
Δ.ΥΠ.Α.

α) η προσφορά ενός μεγαλύτερου σε αριθμού εξειδικευμένων υπηρεσιών που

να καλύπτουν τη ζήτηση ειδικών ομάδων τουριστών και
β) η συγκρότηση ενός προτύπου ανάπτυξης που να βρίσκεται σε ισόρροπα
με την υπάρχουσα δομή, είτε βελτιώνοντας την προυπάρχουσα κατάσταση (σε
περιοχές με οργανωμένο τουρισμό διακοπών), είτε δημιουργώντας μια νέα
παραγωγική δομή στον τουριστικό τομέα, με κυρίαρχες τις υποδομές και τις
υπηρεσίες των ειδικών και εναλλακτικών μορφών
Τα βασικά χαρακτηριστικά του εναλλακτικού τουρισμού περιλαμβάνουν ένα

οικονομικό σχετικά ταξίδι, τη συνύπαρξη με τους ντόπιους, τη χρήση παραδοσιακών,
τοπικών προϊόντων, την πνευματική, σωματική και ψυχική αναζωογόνηση και
χαλάρωση. Συχνά αποτελείται από ένα δημιουργικό κομμάτι, είτε αυτό είναι κάποια
εξωτερική δραστηριότητα, είτε κάποιο είδους χειροτεχνίας.
Ο εναλλακτικός τουρισμός:
1. Βοηθά στη διατήρηση του οικοσυστήματος και του φυσικού τοπίου. Οι

επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού έχουν, τις περισσότερες φορές, καταστροφικές
συνέπειες στο τοπίο και στον τοπικό πληθυσμό, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς μόνο τις
ποσότητες των απορριμμάτων και το μέγεθος των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων
που χτίζονται για να ευχαριστήσουν όλους τους τουρίστες. Αντιθέτως, οι τουριστικές
υπηρεσίες του εναλλακτικού τουρισμού σέβονται απόλυτα το φυσικό τοπίο, αφού η
σύνδεση με αυτό είναι που ουσιαστικά αποζητά ο επισκέπτης.
2. Στηρίζει την τοπική κοινωνία και σέβεστε τις οικογένειες που διαμένουν και
διαφυλάττουν την απλότητα του τόπου προορισμού σας.
3. Ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελεί μια προσωπική εμπειρία, την οποία
μπορείτε εσείς από μόνοι σας να επιλέξετε βάσει των δικών σας προτιμήσεων και
αναγκών, σε αντίθεση με τον συμβατικό τουρισμό, κατά τον οποίο απλά ακολουθείτε
ένα προκαθορισμένο και περιορισμένο πρόγραμμα.
4. Οι υπηρεσίες του εναλλακτικού τουρισμού προσαρμόζονται στις δικές σας
ανάγκες και προσφέρουν εξειδικευμένη μεταχείριση, σε αντίθεση με τα πακέτα
διακοπών του συμβατικού τουρισμού.
5. Ο εναλλακτικός τουρίστας έρθετε σε επαφή με την τοπική κουλτούρα και τις
παραδόσεις της και θα εκμεταλλευτείτε στο μέγιστο την όμορφη φύση και τον
374
Δ.ΥΠ.Α.

καθαρό, φρέσκο αέρα. Επίσης, σας δίνεται η ευκαιρία να απολαύσετε εξωτερικές

δραστηριότητες, σε αντίθεση με τις βαρετές και ακριβές εκδρομές σε αξιοθέατα που
αποτελούν ένα τυποποιημένο πρόγραμμα και δεν ικανοποιούν τα δικά σας,
προσωπικά ενδιαφέροντα.
Μια καινούρια φιλοσοφία που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα του
τουρισμού έρχεται να δώσει νέες αναπτυξιακές προοπτικές στις τουριστικές χώρες.
Πρόκειται για τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού αλλά και για τον τουρισμό ειδικών
ενδιαφερόντων. Είναι και τα δύο ειδικές μορφές τουρισμού γιατί περιλαμβάνουν
ειδικά χαρακτηριστικά στοιχεία τα οποία τις διαφοροποιούν από τον μαζικό τουρισμό
που γίνεται για λόγους αναψυχής και ψυχαγωγίας. Η ομαδική μετακίνηση ανθρώπων
σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς με την διαμονή τους σ’ αυτούς για μερικές
μέρες έχει σκοπό απλά και μόνο την ικανοποίηση των αναγκών τους για ψυχαγωγία
και αναψυχή κοντά στη θάλασσα.
Αρκετοί όμως απ’ αυτούς τους επισκέπτες έχουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και θα ήταν
πρόθυμοι να απολαύσουν τις διακοπές τους εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία που τους
δίνεται να τα ικανοποιήσουν. Δημιουργούνται επομένως προγράμματα διακοπών
για ομάδες τουριστών οι οποίοι έχουν κοινή επιθυμία για έναν διαφορετικό τρόπο
διακοπών.
Τα πιο συχνά είδη εναλλακτικού τουρισμού, που έχουν αναπτυχθεί και στη
χώρα μας, είναι:
o Περιπατητικός Τουρισμός
o Οικοτουρισμός- Περιβαλλοντικός Τουρισμός
o Αγροτουρισμός
o Πολιτιστικός – Αρχαιολογικός τουρισμός
o Θρησκευτικός Τουρισμός
o Θαλάσσιος Τουρισμός
o Συνεδριακός Τουρισμός
375
Δ.ΥΠ.Α.

o Αθλητικός τουρισμός
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού αποτελούν τμήμα των ειδικών μορφών που

χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη ενός κυρίαρχου ειδικού κινήτρου στη ζήτηση, και
αφορούν δραστηριότητες ή ομάδες δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο χώρο
ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (π.χ. ορεινός τουρισμός, δραστηριότητες
υπαίθρου ή και περιπέτειας, οικοτουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, θρησκευτικός
τουρισμός, αγροτουρισμός, κ.λπ.) (Κοκκώσης και Τσάρτας, 1999). Ο εναλλακτικός
τουρισμός συμβάλει στην μακροπρόθεσμη ανάπτυξη ενός τόπου, προωθώντας μία
δικαιότερη μορφή ταξιδιού δίνοντας απαντήσεις σε οικονομικά και κοινωνικά
προβλήματα των αναπτυσσόμενων χωρών. Ενώ, αποτελεί απάντηση στον σύγχρονο
απαιτητικού τουρίστα για αναζήτηση ενός ταξιδιού με σημασία, γεμάτο αυθεντικές
εμπειρίες.
Ο Εναλλακτικός τουρισμός επιφέρει μια σειρά ωφελειών ως προς την βιώσιμη

ανάπτυξή των τουριστικών προορισμών, διότι:
➢ οι απαραίτητες υποδομές δεν απαιτούν υψηλά επενδυτικά κεφάλαια,
➢ στοχεύει στην προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού,
➢ συμβάλλει στην περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη, καθώς από τη δημιουργία

υποδομών και υπηρεσιών για τις ανάγκες του εναλλακτικού τουρισμού,
εξυπηρετούνται και οι ανάγκες του ντόπιου πληθυσμού, βελτιώνοντας το επίπεδο
διαβίωσής τους,
➢ δίνει τη δυνατότητα να ωφεληθούν από την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και
άλλοι κλάδοι, του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, π.χ. γεωργία, κτηνοτροφία
και χειροτεχνία,
➢ συμβάλλει στη μείωση διαρροής συναλλάγματος στο εξωτερικό, εξαιτίας της

προτίμησης του εναλλακτικού τουρίστα για αγορά παραδοσιακών και τοπικών
προϊόντων, αλλά και της τοπικής οικονομίας από την μείωση της αγοράς
εισαγόμενων προϊόντων, την απεξάρτηση τους από ξένους οργανωτές ταξιδιών και
την απασχόληση ντόπιων κατοίκων στην τοπική βιομηχανία, με αποτέλεσμα να
αυξάνονται οι πολλαπλασιαστικές επιδράσεις της τουριστικής κατανάλωσης,
376
Δ.ΥΠ.Α.

➢ οδηγεί στη μείωση της εποχικότητας, συνήθως οι τουρίστες του εναλλακτικού

τουρισμού επισκέπτονται ποικίλες περιοχές όλο τον χρόνο μιας και οι
δραστηριότητες που προσφέρονται μπορούν να πραγματοποιηθούν και σε μήνες
που δεν παρουσιάζεται υψηλή επισκεψιμότητα από τους μαζικούς τουρίστες,
➢ προωθεί τη συμμετοχή των ντόπιων κατοίκων σε επενδύσεις μικρής κλίμακας, με

αποτέλεσμα να διατηρείται ο έλεγχος της τουριστικής ανάπτυξης από αυτούς,
εξασφαλίζοντας αυξημένα οικονομικά οφέλη,
➢ συμβάλλει στη διατήρηση της λαϊκής παράδοσης, μέσω των πολιτιστικών

εκδηλώσεων, στην αναβίωση των παλιών επαγγελμάτων και στην αναγέννηση της
λαϊκής τέχνης,
➢ συντελεί στη προστασία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και στην
αποκατάσταση των φθορών,συμβάλλει στη προστασία του φυσικού και πολιτιστικού
περιβάλλοντος,
➢ οδηγεί στην εξάλειψη υπερσυγκέντρωσης των επισκεπτών σε χώρο και χρόνο (μη
υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας του προορισμού),
➢ εξασφαλίζει την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και τητ προώθηση των
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακή και αιολική ενέργεια), μέσα στα πλαίσια της
αειφόρου ανάπτυξης.
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι μια ευκαιρία για περιοχές που δεν είναι
αναπτυγμένες τουριστικά και διαθέτουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εκτός από φυσικές
ομορφιές, όπως για παράδειγμα, πολιτιστικά και αρχιτεκτονικά μνημεία, ιδιαίτερα
παραγωγικές δραστηριότητες κ.λπ. Αλλά και για περιοχές που δέχονται σοβαρές
κοινωνικοοικονομικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την χωρίς
έλεγχο και σχεδιασμό ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού
Τέλος, η ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού δίνει την δυνατότητα σε

έναν προορισμό είτε να διαφοροποιήσει σε μεγάλο βαθμό το τουριστικό του προϊόν,
είτε να το εμπλουτίσει.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι, αν η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού δεν

ακολουθεί τις αρχές της αειφορικής διαχείρισης έχει σαν αποτέλεσμα αρνητικές
377
Δ.ΥΠ.Α.

επιπτώσεις στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, όπως αυτές που επιφέρει και ο
μαζικός τουρισμός.
Όλες αυτές οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού δίνουν ισχυρές δυνατότητες

ανάπτυξης της τουριστικής οικονομίας της χώρας μας. Η Ελλάδα έχει όλες τις
αναγκαίες προϋποθέσεις αλλά και αρκετά πλεονεκτήματα για να εκμεταλλευτεί όλες
αυτές τις ευκαιρίες που δίδονται. Μπορεί έτσι να διατηρήσει τουριστική κίνηση όχι
μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά και όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Ο εναλλακτικός
τουρισμός είναι μια νέα φιλοσοφία διαφορετική από την λογική του κλασικού μαζικού
τουρισμού που γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Δεν είναι απλά μια νέα τάση η οποία θα
πραγματοποιήσει τον κύκλο της και στη συνέχεια θα εξαντληθεί. Πρόκειται για μια
φιλοσοφία βιώσιμου τουρισμού η οποία προσφέρει ένα ιδιαίτερο τουριστικό προϊόν.
Εισάγει με άλλα λόγια μια λογική καινοτομίας στο τουριστικό προϊόν.
Η Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του παγκόσμιου οργανισμού τουρισμού βρίσκεται σε
σχετικά χαμηλή θέση ως προς τον εναλλακτικό τουρισμό. Αυτό σημαίνει ότι έχει
σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης στο συγκεκριμένο τομέα εκμεταλλεύονταν σωστά
τις ευκαιρίες που υπάρχουν. Διαρκώς αυξάνεται το ενδιαφέρον για βιώσιμο
τουρισμό επειδή ο περισσότερος κόσμος έχει βαρεθεί τα συνηθισμένα και θέλει να
ζήσει κάτι διαφορετικό αλλά και ποιοτικό. Η Ελλάδα έχει σημαντικά συγκριτικά
πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες τουριστικές αγορές. Ήλιος και θάλασσα υπάρχει
σε πολλούς τουριστικούς προορισμούς και ο ανταγωνισμός σ’ αυτά είναι αρκετά
μεγάλος.
Στην Ελλάδα όμως υπάρχει σημαντική περιβαλλοντική υποδομή και πρόσφορο

έδαφος για την ανάπτυξη των νέων αυτών εναλλακτικών μορφών για βιώσιμο
τουρισμό.
Όταν τα ενδιαφέροντα των τουριστών στρέφονται σε ποιοτικές διακοπές, θα πρέπει
να προσαρμοστούμε σύμφωνα με αυτά. Όταν επιθυμούν να συνδυάσουν φυσικό
περιβάλλον, ποιότητα ζωής και εμπειρίες αξιομνημόνευτες, που δεν είναι εύκολο να
τις συναντήσουν αλλού, τότε φεύγουν από την λογική του μαζικού τουρισμού που
επικρατούσε μέχρι τώρα. Αναζητούν τις νέες αυτές εναλλακτικές μορφές και η
Ελλάδα διαθέτει ως προς αυτό σημαντική ποικιλία για να ικανοποιήσει κάθε τομέα
ενδιαφέροντος
.
378
Δ.ΥΠ.Α.

Από τον αγροτουρισμό στην ύπαιθρο, τον θρησκευτικό, τον συνεδριακό, τον
εκπαιδευτικό, μέχρι και τον ιατρικό τουρισμό. Αναφερόμαστε πλέον σε ποιοτικό και
βιώσιμο τουρισμό ο οποίος δεν περιορίζεται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά
μπορεί να διαρκέσει όλον τον χρόνο. Επιφέρει έτσι επιπλέον έσοδα και υψηλότερο
επίπεδο ανάπτυξης στην οικονομία. Αυτό που θα ήταν αναγκαίο να γίνει από τη
μεριά της Ελλάδας είναι η οργάνωση ενός προγράμματος εναλλακτικού τουρισμού το
οποίο να δώσει και επενδυτικά κίνητρα στο συγκεκριμένο τομέα. Επειδή είναι μεγάλα
τα περιθώρια που υπάρχουν, θα πρέπει να ενταθούν οι επικοινωνίες μεταξύ των
κρατών. Μια προσπάθεια αντίστοιχη με εκείνη που έγινε για την αγορά της Ρωσίας
θα μπορούσε να γίνει και για άλλες αγορές. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να
προβάλλονται τακτικά στο εξωτερικό οι εναλλακτικές επιλογές που υπάρχουν για τον
τουρισμό πέρα από τον ήλιο και τη θάλασσα. Μια έρευνα για τα ενδιαφέροντα και τις
επιθυμίες που υπάρχουν στην κάθε τουριστική αγορά και στη συνέχεια μια
παρουσίαση των επιλογών που δίνει η χώρα μας. Έτσι θα καταφέρουμε να
προσελκύσουμε επιπλέον τουριστική κίνηση δημιουργώντας ποιοτικό τουριστικό
προϊόν.
Ο εναλλακτικός τουρισμός εισήλθε σχετικά πρόσφατα στη ζωή και στο λεξιλόγιό μας.
Ο εναλλακτικός τουρισμός περιλαμβάνει το σύνολο των τουριστικών υπηρεσιών, οι
οποίες διακρίνονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες, τις προτιμήσεις και τα κίνητρα
των τουριστών, απευθύνονται σε ένα εξειδικευμένο κοινό, τηρούν τις αρχές της
βιώσιμης ανάπτυξης και συμβάλλουν στην άμβλυνση της εποχικότητας της
τουριστικής ζήτησης.

Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού σέβονται το περιβάλλον και τις ανάγκες των

κατοίκων του τόπου προορισμού και έλκουν ανθρώπους που αποστρέφονται τον
οργανωμένο μαζικό τουρισμό και που επιζητούν εναλλακτικές προτάσεις διακοπών
που τους εκφράζουν ιδεολογικά και λειτουργικά.
379
Δ.ΥΠ.Α.

Γενικά, υποστηρίζεται ότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι οικονομικά

αποδοτικότερες και λιγότερο συνδεδεμένες µε τις θερινές διακοπές, αλλά και λιγότερο
εξαρτημένες από τους tour operators, γι’ αυτό και παρέχουν ανταγωνιστικό
πλεονέκτημά στις περιοχές που συστηματικά τις προωθούν. (Λαγός, 2005, σ. 68-76).
Είναι φανερό ότι οι μορφές αυτές δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το μαζικό
τουρισμό, µε την έννοια του παραθαλάσσιου μαζικού τουρισμού.
Ωστόσο δρουν συμπληρωματικά προς αυτόν, συμβάλλοντας, κατά κύριο λόγο, στην
οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των περιοχών της περιφέρειας. Με την
προώθηση των εναλλακτικών μορφών επιχειρείται η αύξηση της ανταγωνιστικότητας
και της ποιοτικής αναβάθμισης του τουρισμού, η ορθολογικότερη χρονική και
περιφερειακή κατανομή της τουριστικής ζήτησης, η προστασία του φυσικού και
πολιτιστικού περιβάλλοντος, καθώς και η δημιουργία νέων τουριστικών προορισμών.
Ο εναλλακτικός τουρισμός μπορεί να συμβάλλει θετικά στην ανάδειξη και προστασία

ορισμένων ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων, δημιουργώντας πιέσεις για την
ανάληψη δράσης σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο από δημόσιους φορείς και ιδιώτες.
Πολλές φορές το ενδιαφέρον για την ιστορία και την αξία των παραδοσιακών
οικισμών ενθαρρύνει τους κατοίκους στην ανακαίνιση κτιρίων, τα οποία στη συνέχεια
χρησιμοποιούνται είτε από τους ίδιους ως κατοικία, είτε ως τουριστικοί ξενώνες,
καταστήματα κ.λπ. Η διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς ως μέρος της
ταυτότητας του λαού αλλά και των ατόμων μεμονωμένα, έχει σαν αποτέλεσμα την
ανάπτυξη πρωτοβουλιών για την προστασία των πολιτισμικών πόρων από τις
πιέσεις της τουριστικής ανάπτυξης, µε αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει
η σύγχρονη τεχνολογία (διάφορα οπτικοακουστικά μέσα, εικονική πραγματικότητα
κ.λπ.) προκειμένου να υποκατασταθεί η αμεσότητα στην επαφή και εμπειρία στους
χώρους αυτούς
Στο πλαίσιο της ανάπτυξης του οικολογικού τουρισμού εντάσσεται η τουριστική

ανάπτυξη των παραδοσιακών οικισµών, των βιοτόπων, των εθνικών δρυµών κλπ
(Ανδριώτης,2003).
Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του οικοτουρισμού είναι:
• Περιλαμβάνει ταξίδια σε φυσικές περιοχές, με σκοπό το θαυμασμό, τη μελέτη του
380
Δ.ΥΠ.Α.

τοπίου με τα άγρια ζώα και φυτά καθώς επίσης και τη συμμετοχή στις τοπικές
πολιτιστικές εκδηλώσεις.
• Οι οικοτουρίστες ενδιαφέρονται να διευρύνουν τις γνώσεις τους ως προς την
τοπική χλωρίδα και πανίδα, δίνοντας μια φιλοσοφική στάση στην ενασχόλησή τους
με τη φύση.
• Η επίδραση στο περιβάλλον της συγκεκριμένης μορφής τουρισμού είναι θετική,
λόγω της φιλοσοφίας και στάσης έναντι της φύσης των τουριστών. Πραγματικά, ο
οικοτουρίστας σέβεται το περιβάλλον, το προφυλάσσει και το αναδεικνύει.
• Ο οικοτουρισμός είναι σε γενικές γραμμές οργανωμένος από μικρές τοπικές
κοινωνίες.
• Μειώνει στον τοπικό πληθυσμό το αίσθημα απομόνωσης, τονώνει το αίσθημα
υπερηφάνειας για το τόπο τους και την παράδοση τους και συμβάλλει στη
συγκράτηση του πληθυσμού των τοπικών κοινωνιών
3.3.3 Τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού
Η κύρια ιδέα πίσω από αυτή την ιδιαίτερη μορφή τουρισμού είναι οι επισκέπτες να
ζήσουν μια αξέχαστη εμπειρία, που να τους γεμίσει πνευματικά και ψυχικά, αφού
τους χαρίσει μια μοναδική, αυθεντική σύνδεση με τη φύση, τον πολιτισμό και τους
ανθρώπους στον τόπο προορισμού τους. Πρόκειται για τις εναλλακτικές μορφές
τουρισμού και κάποιες απ’ αυτές είναι:
1/ Αγροτουρισμός
Σχετικές μορφές τουρισμού, οι οποίες δίνουν βαρύτητα στο περιβάλλον, την κοινωνία
και τη βιωσιμότητα, είναι και ο Οικοτουρισμός και ο Αγροτουρισμός. Ο
Οικοτουρισμός και ο Αγροτουρισμός κατατάσσονται στις μορφές εναλλακτικού
τουρισμού και μπορεί να έχουν σύνθετη ταυτότητα και να περιλαμβάνουν και άλλες
ειδικές μορφές τουρισμού, όπως τον αθλητικό, τον ιαματικό, τον θρησκευτικό, τον
εκπαιδευτικό, τον αρχαιολογικό της περιπέτειας, της αναρρίχησης, της γαστρονομίας
κ.α. Η οικονομική ευμάρεια που διαθέτει ένα αυξανόμενο ποσοστό κατοίκων του
πλανήτη μας, η ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς και των μέσων
ενημέρωσης είναι μερικοί από τους παράγοντες που συνεισφέρουν στην ανάδειξη
του τουρισμού ως ενός από τους πιο ισχυρούς και ραγδαία αναπτυσσόμενους
381
Δ.ΥΠ.Α.

οικονομικούς τομείς της παγκόσμιας κοινωνίας του 21 ου αιώνα.
Ο αγροτουρισμός αναπτύσσεται στο φυσικό περιβάλλον ενώ αν προκύψει κακή

διαχείριση του ενδέχεται να το απαξιώσει. Είναι μία από τις πιο φιλικές προς το
φυσικό περιβάλλον εναλλακτικές μορφές τουρισμού και κατά κύριο λόγο η πελατεία
του αποτελείται από άτομα που είναι αρκετά ευαισθητοποιημένα ως προς την
προστασία του φυσικού περιβάλλοντος , όπως επίσης χαρακτηριστικό της πελατείας
του αποτελεί το υψηλό εισόδημα των ατόμων που επιθυμούν να κάνουν
αγροτουρισμό αλλά και το υψηλό μορφωτικό επίπεδο.(Σφακιανάκης, 2000:67)
Αποτελεί μια εξειδικευμένη μορφή τουρισμού στην ύπαιθρο, με στόχο την συνένωση
του τουρισμού και του αγροτικού τομέα προκειμένου να ωφεληθούν και οι δύο τομείς.
Με στόχο να δημιουργήσει, να στηρίξει και να τονώσει την τοπική αγορά, η
αξιοποιώντας τον ντόπιο αγροτικό δυναμικό και της ανάπτυξης της τοπικής δομής
κάθε περιοχής, με την προσφορά, νέων θέσεων εργασίας, συμπληρωματικού
εισοδήματος στις αγροτικές οικογένειες και συγκρατώντας τον πληθυσμό στην
ύπαιθρο.
Έχει ως στόχο την συνένωση του τουρισμού και του αγροτικού τομέα προκειμένου
να ωφεληθούν και οι δύο τομείς. Με στόχο να δημιουργήσει, να στηρίξει και να
τονώσει την τοπική αγορά, η αξιοποιώντας τον ντόπιο αγροτικό δυναμικό και της
ανάπτυξης της τοπικής δομής κάθε περιοχής, με την προσφορά, νέων θέσεων
εργασίας, συμπληρωματικού εισοδήματος στις αγροτικές οικογένειες και
συγκρατώντας τον πληθυσμό στην ύπαιθρο. Αν όχι σε όλες, στις περισσότερες
τουριστικές περιοχές, οι εναλλακτικές μορφές θα πρέπει να συνδέονται λειτουργικά
μεταξύ τους, είτε παράλληλα, είτε συμπληρωματικά, με στόχο να αποτελέσουν ένα
δυναμικό και συγκροτημένο τουριστικό προϊόν με βιώσιμα χαρακτηριστικά. Η άποψη
ότι κάθε εναλλακτική μορφή από μόνη της είναι και αναπτυξιακά βιώσιμη στον
τουρισμό τις περισσότερες περιπτώσεις δεν ισχύει.
Ο αγροτουρισμός ο οποίος αναπτύσσεται σε αγροτικές περιοχές και αφορά την

ανάδειξη των κοινωνικών, περιβαλλοντικών και πολιτισμικών αξιών της κάθε
περιοχής. Απευθύνεται σε ανθρώπους που τους αρέσει η ζωή στην ύπαιθρο και
ενδιαφέρονται να ζήσουν κατά την διάρκεια των διακοπών τους τον αγροτικό τρόπο
382
Δ.ΥΠ.Α.

ζωής. Ενδιαφέρονται να γνωρίσουν από κοντά την καθημερινότητα και τον τρόπο
εργασίας των αγροτών και των κτηνοτρόφων της κάθε περιοχής. Η ευκαιρία αυτή
προσφέρεται μέσω των πακέτων διακοπών από τα αγροτουριστικά καταλύματα. Η
δυνατότητα χρηματοδότησης από το νέο πρόγραμμα LEADER που αναμένεται, θα
δώσει σημαντικές ευκαιρίες επενδύσεων πάνω στον αγροτουρισμό ο οποίος θα
συμβάλει σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη.
Ο επισκέπτης έρχεται σε άμεση επαφή με την ύπαιθρο και συμμετέχει ενεργά στις
εργασίες ενός αγροκτήματος, γίνεται μέρος της διαδικασίας και γεύεται τους καρπούς
των προσπάθειών του. Εδώ περιλαμβάνονται γεωργικές, κτηνοτροφικές ασχολίες,
μαγειρική, ελαιοτριβείο, μελισσοκομία και πολλά άλλα. Ο αγροτουρισμός αφορά το
ταξίδι που έχει ως βασικό κίνητρο, τη διαμονή, συχνά σε αγροκτήματα ή ξενώνες και
ξενοδοχεία στον αγροτικό χώρο και τη γνωριμία με την αγροτική παράδοση και τις
αγροτικές εργασίες (π.χ. δενδροκομία, συγκομιδή οπωροκηπευτικών, φρούτων
κ.λπ.), είτε συμμετέχοντας, είτε να παρακολουθώντας εκπαιδευτικά σεμινάρια από
τον ίδιο τον αγρότη.
Οι τουρίστες που αποφασίζουν να πραγματοποιήσουν αυτή την μορφή τουρισμού,

μένουν σε ξενοδοχειακά καταλύματα στην αγροτική περιοχή που έχουν αποφασίσει
να επισκεφθούν ή σε κάποιο αγροτικό κατάλυμα είτε μαζί είτε χωριστά από τη
γεωργική οικογένεια. Οι τουρίστες παρατηρούν τις αγροτικές δραστηριότητες που
γίνονται , τρέφονται με το ίδιο φαγητό και αν θελήσουν συμμετέχουν σε μία ή
περισσότερες αγροτικές εργασίες. (Κοκκώσης κ.ά., 2011:136)
Η στροφή στην φύση παρουσιάζεται κυρίως από τους κατοίκους των αστικών
κέντρων και θεωρείται ότι είναι αντίδραση για τις ψυχοσωματικές επιβαρύνσεις που
δέχονται από τις σύγχρονες Μεγαλοπόλεις και το σύγχρονο τρόπο ζωής. Ο
αγροτουρισμός με λίγα λόγια εξυπηρετεί τους κατοίκους των αστικών κέντρων αλλά
πιο πολύ τους αγρότες. .(Σφακιανάκης, 2000:67)
Η πρώτη οργανωμένη ανάπτυξη του αγροτουρισμού με την σημερινή της μορφή

παρουσιάστηκε το 19ο αιώνα με τον αστικό πληθυσμό να κάνει αρχικά εκδρομές με
σκοπό την περιήγηση του στην ύπαιθρο. Όμως ως ολοκληρωμένη μορφή τουρισμού
αναπτύχθηκε το 1960 στις ΗΠΑ. Ειδικότερα αναπτύχθηκε μέσω της τουριστικής
383
Δ.ΥΠ.Α.

δραστηριότητας που ονομάζονταν “Farm and ranch hospitality”. (Κοκκώσης κ.ά.,

2011:138)
Αγροτουρισμό συνήθως κάνουν άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικία συνήθως 50-70 ετών

αλλά και άτομα τρίτης ηλικίας. Αγροτουρισμό μπορεί να κάνει κάποιος γιατί μπορεί
να θέλει να ξεκουραστεί σε ένα ήσυχο περιβάλλον απομακρυσμένος από τα
προβλήματα της καθημερινότητας του, γιατί μπορεί να θέλει να έρθει σε επαφή με το
φυσικό περιβάλλον και να γνωρίσει την αγροτική ζωή , είτε μπορεί να θέλει να
δοκιμάσει τα χωριάτικα προϊόντα και να αναζητήσει την αυθεντικότητα.
Σήμερα υπάρχουν οι εξής τύποι αγροτουρισμού:
Παραδοσιακό : Είναι ο κυριότερος τύπος , η διαμονή γίνεται σε αγρόκτημα μαζί με

τους αγρότες , δεν προσφέρει όμως συμμετοχή στις αγροτικές δραστηριότητες.
Σύγχρονο : Η διαμονή γίνεται σε ξενώνα ή ξενοδοχείο εντός ή εκτός αγροκτήματος

ενώ επικρατεί παθητικότητα ως προς την επαφή με τις αγροτικές δραστηριότητες.
Συνεταιριστικό : Η διαμονή πραγματοποιείται σε καταλύματα συνεταιρισμού ενώ
επιτρέπεται η έμμεση επαφή με τις αγροτικές δραστηριότητες.
Αριστοκρατικό : Η διανομή γίνεται σε υψηλού επιπέδου καταλύματα σαν

πολυάστερο ξενοδοχείο ενώ υπάρχει δυνατότητα άμεσης επαφής με σκηνοθετημένες
αγροτικές δραστηριότητες. (Κοκκώσης κ.ά., 2011:137)
Οι βασικότεροι φορείς του αγροτουρισμού στην Ελλάδα είναι οι αγρότες σαν άτομα,
αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί, Υπουργείο γεωργίας, ΕΟΤ, λοιποί δημόσιοι φορείς
και οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης.
Το 1983 με την ίδρυση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, εξαιτίας της οποίας
συνείσφερε στην ίδρυση του πρώτου γυναικείου αγροτουριστικού συνεταιρισμού
στην χώρα. Το βασικότερο χαρακτηριστικό στοιχείο που μπορεί να βρει κάποιος στον
αγροτουρισμό είναι η κοινωνικότητα.
Ο αγροτουρισμός είναι αρκετά διαδεδομένος στην Κρήτη. Στο ελληνικό κράτος
384
Δ.ΥΠ.Α.

μπορεί κάποιος να έρθει σε επαφή με του φυσικούς πόρους που διαθέτει η χώρα ,
μπορεί να δοκιμάσει τα τοπικά προϊόντα και να συμμετέχει σε αγροτουριστικές
εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται όλο τον χρόνο όπως οι γιορτές του κρασιού.
(Σφακιανάκης, 2000:64)
Η υπαίθρια ζωή αλλά και η αγροτική δραστηριότητα έχουν αποτελέσει από παλιά για
την Ελλάδα βασική οικονομική κοινωνική αλλά και πολιτιστική αξία. Η Ελλάδα
διακατέχεται από το χαρακτηριστικό της κοινωνικότητας που αποτελεί θετικό στοιχείο
στην ανάπτυξη του αγροτουρισμού. Το άτομο μπορεί να συχνάζει στις ταβέρνες, στο
παραδοσιακά καφενεία και να δοκιμάσει τοπικούς μεζέδες ή ποτά όπως ρακί και
ούζο.(Μοίρα, 2005:32)
Στην Ελλάδα η εφαρμογή της αγροτουριστικής πολιτικής παρουσιάζει διαφορές

ανάλογα με την επίδραση που έχουν οι τοπικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί αλλά και
γεωγραφικού παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να είναι η γεωγραφική θέση
που βρίσκεται η αγροτική περιοχή και πιο συγκεκριμένα αν η περιοχή είναι ορεινή ή
νησιώτικη , έπειτα παράγοντας αποτελεί η ιστορικότητα και η πολιτισμικότητα της
περιοχής, η οικονομική της ανάπτυξη αλλά και γενικότερα η ζήτηση που έχει η
περιοχή από τους τουρίστες δηλαδή αν υπάρχει αυξημένη τουριστική κίνηση.
Φυσικά παράγοντα και μάλιστα σημαντικό αποτελεί η παιδεία των ατόμων που
ασχολούνται γύρω από τον αγροτουρισμό αλλά και το πόσο αποτελεσματικού είναι οι
δημόσιοι και ιδιωτικού φορείς που ασχολούνται με την ανάπτυξη του αγροτουρισμού
στην περιοχή που βρίσκονται. Στο ελληνικό κράτος οι τάσεις αλλά και οι προοπτικές
μπορούν να χαρακτηριστούν θετικές. Αυτό οφείλεται στο ότι ο άνθρωπος γυρνάει
προς την φύση και κρίνεται πως αυτό δεν μπορεί να μην γίνει. Επίσης οφείλεται στο
αγροτουριστικό κύκλωμα βάση του οποίου οι αγρότες ασκούν πολλούς ρόλους.
Δηλαδή ένας αγρότης μπορεί να ασκεί το ρόλο του ξενοδόχου , του ξεναγού ακόμα
και του χορηγού αρκετών τουριστικών προϊόντων, βέβαια αυτό μπορεί να οδηγήσει
σε σύγκρουση ρόλων. (Σφακιανάκης, 2000:59)
Γενικότερα στην Ελλάδα θα μπορούσαν να γίνουν οι παρακάτω αγροτουριστικές

δραστηριότητες :
• Να βλέπει και να συμμετέχει αν θέλει σε γεωργικές δραστηριότητες.
385
Δ.ΥΠ.Α.

• Να γνωρίσει τη τοπική αγροτική και πολιτιστική κληρονομία δηλαδή τα ήθη

και τα έθιμα των κατοίκων καθώς και να παραβρεθεί σε τοπικές εκδηλώσεις.
• Να γνωρίσει και να ζήσει το φυσικό περιβάλλον και τα τοπία που του
προσφέρει η φύση.
• Να δοκιμάσει τοπικά προϊόντα όπως βιολογικά προϊόντα. Για την ανάπτυξη
καινοτόμων δράσεων σχετικά με τον αγροτουρισμό θα μπορούσε να βοηθήσει το
πρόγραμμα Leader που αναπτύσσει ένα σχέδιο που αφορά την στρατηγική σχετικά
με την τοπική αγροτουριστική ανάπτυξη . Αυτός ο σχεδιασμός μπορεί να εμπεριέχει :
• Να δημιουργηθούν αγροτουριστικά καταλύματα αλλά και να επεκταθούν
αυτά αγροτουριστικά καταλύματα.
• Να δημιουργηθούν χώροι που θα έχουν σκοπό την εστίαση και την
αναψυχή για παράδειγμα ταβέρνες και καφενεία.
• Να κατασκευασθούν και να λειτουργήσουν μουσεία.
• Να πραγματοποιηθεί προώθηση αλλά και ανάπτυξη διαφόρων
εναλλακτικών μορφών τουρισμού μαζί με τα κατασκηνωτικά κέντρα.
• Να προωθηθούν αλλά να εκτεθούν τουριστικά πακέτα που να αφορά
εναλλακτικές μορφές τουρισμού
2/ Οικοτουρισμός (οικολογικός τουρισμός)
Ο όρος οικοτουρισμός δεν έχει ακριβή προσδιορισμό όσο αφορά από πού
προέρχεται έως και σήμερα. Ο όρος λοιπόν οικοτουρισμός πρωτοεμφανίστηκε
περίπου στις αρχές του 1980 από τον Ceballos – Lascurain . Σύγχρονες μελέτες
τονίζουν πως υπάρχει έντονη φημολογία ότι για πρώτη φορά αναφέρθηκε από τον
Hetzer το 1965 κάνοντας προσπάθεια να εξηγήσει την παράξενη αυτή σχέση μεταξύ
των τουριστών και το περιβάλλον αλλά και συγχρόνως της κουλτούρας που έρχονται
σε επαφή. Το αντικείμενο του οικοτουρισμού είναι η πραγματοποίηση ενός ταξιδιού
με στόχο την γνωριμία και την μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου
προέλευσης. (Κοκκώσης κ.ά., 2011: 139)
Ο οικολογικός τουρισμός βασίζεται στην ανάδειξη και αξιοποίηση των φυσικών

πόρων μιας χώρας. Ο οικοτουρισμός είναι γνωστός και με άλλα ονόματα όπως
περιβαλλοντικός και φυσιολατρικός τουρισμός. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι γενικά
ο οικοτουρισμός είναι μια μορφή τουρισμού που αναπτύσσεται σε αξιόλογες
386
Δ.ΥΠ.Α.

οικολογικά περιοχές, δεν υπερβαίνει τα όρια δυνατοτήτων αξιοποίησης της περιοχής,

προωθεί την προστασία και διαχείριση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος
με τη θέσπιση νομικών ή άλλου τύπου αποτελεσματικών μέτρων. Είναι ένα ταξίδι στη
φύση, που προϋποθέτει την προστασία του περιβάλλοντος και αποβλέπει στην
αειφόρο ανάπτυξη (αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται στην οικονομική
ανάπτυξη που σχεδιάζεται και υλοποιείται λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του
περιβάλλοντος). Αποτελεί μια μορφή τουρισμού που περιλαμβάνει τους πόρους του
περιβάλλοντος: βουνά, ποτάμια, λίμνες κλπ. Συνήθως, αναπτύσσεται σε
προστατευμένες περιοχές σπάνιας ομορφιάς (π.χ. Natura), που έχουν και
επιστημονικό ενδιαφέρον. Κύριο κίνητρο των επισκεπτών για την πραγματοποίηση
του ταξιδιού, στον οικοτουρισμό, είναι η γνωριμία ή τη μελέτη του φυσικού
περιβάλλοντος. Σκοπός της ανάπτυξης του, είναι η αξιοποίηση των τουριστικών
δυνατοτήτων σε περιοχές που διαθέτουν πλούσιο φυσικό περιβάλλον,
διαμορφώνοντας ένα τουριστικό προϊόν που ικανοποιεί τις ανάγκες και τα
ενδιαφέροντα που σχετίζονται άμεσα με την παρατήρηση, την περιήγηση και τη
διαμονή στην ύπαιθρο, με σεβασμό στην τοπική κοινωνία και που παρέχει στους
επισκέπτες υψηλής ποιότητας εμπειρίες.
Η φύση και το τοπίο λειτουργούν παράλληλα και ως στοιχεία τουριστικής έλξης και
τουριστικού αξιοθέατου και έτσι αποτελούν παράγοντες της τουριστικής προσφοράς
(Βενετσανοπούλου,2006).
Για την ανάπτυξη του οικολογικού τουρισμού δεν χρησιμοποιούνται βαριές

κατασκευές, ενώ τόσο ο τουρίστας όσο και το τουριστικό κύκλωμα υποδοχής και
εξυπηρέτησής του σέβονται τη φύση.
Οι υπηρεσίες εδώ αντιτίθενται στις α εμπλουτισμό του ελληνικού τουριστικού

προϊόντος με την επιχειρηματική αξιοποίηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Επίσης στοχεύει στην ανάδειξη και τουριστική αξιοποίηση του φυσικού και
πολιτισμικού αποθέματος. Παράλληλα, ενδιαφέρεται για την άμβλυνση της
εποχικότητας της τουριστικής ζήτησης.
Γνωρίζοντας ότι ο οικοτουρισµός µπορεί να αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή που

παρουσιάζει ενδιαφέρον από άποψη βιοποικιλότητας και αισθητικής τοπίου, η
387
Δ.ΥΠ.Α.

Ελλάδα αναμφισβήτητα διαθέτει πολλούς αξιοποιήσιµους οικολογικούς πόρους

σχεδόν σε όλη την επικράτεια και έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει αυτήν την
εξειδικευµένη µορφή τουρισμού.
Ο οικοτουρισμός πραγματοποιείται σε ένα μεγάλο βαθμό σε μη ανεπτυγμένες

περιοχές με ένα πνεύμα εκτίμησης , συμμετοχής και ευαισθησίας αλλά και
προστασίας. Ο οικοτουρισμός δεν στοχεύει την ανάπτυξη του με κατανάλωση των
φυσικών πόρων αλλά και την άγρια φύση , αλλά συμβάλλει ακόμα στην ζωή της
περιοχής που επισκέπτεται μέσα από την προσωπική του εργασία ή την οικονομική
του βοήθεια για την διατήρηση της περιοχής και την οικονομική ευημερία των
κατοίκων της
Περιλαμβάνει επισκέψεις σε σχετικώς παρθένες φυσικές περιοχές και αποσκοπεί να

παρέχει ένα χαμηλής οχλήσεως και συχνά μικρής κλίμακας εναλλακτικό είδος
τουρισμού απέναντι στον συνηθισμένο εμπορικό και μαζικό τουρισμό.
Φυσικοί πόροι που σχετίζονται κιόλας με τον οικοτουρισμό είναι :

• Γεωγραφική θέση δηλαδή τα χαρακτηριστικά εκείνα του χώρου
• Το κλίμα και ο καιρός
• Τα γνωρίσματα του εδάφους
• Τα εδαφικά υλικά όπως οι πέτρες , η άμμος κλπ
• Το νερό
• Η βλάστηση
• Η πανίδα
388
Δ.ΥΠ.Α.

Η Ελλάδα έχει ποικιλομορφία στο φυσικό περιβάλλον. Υπάρχουν αρκετά σπήλαια,

φαράγγια, λίμνες, βουνά, ποτάμια και τοπία. Επίσης διαθέτει ήπιο καλό κλίμα που σε
συνδυασμό με τα παραπάνω ένας τουρίστας που θέλει να απολαύσει το φυσικό
περιβάλλον και να κάνει οικοτουρισμό η Ελλάδα είναι ένας καλός προορισμός. Στην
Ελλάδα υπάρχει μεγάλος αριθμός οικοτουριστικών δραστηριοτήτων για παράδειγμα
περιήγηση στα Αισθητικά Δάση, ορεινή ποδηλασία (Ροδόπη), διάσχιση φαραγγιών
(Σαμαριά) κλπ.
Οι φορείς του οικοτουρισμού στην Ελλάδα είναι οι δημόσιοι που είναι το Υπουργείο
περιβάλλοντος χωροταξίας και δημόσιων έργων και οι ιδιωτικοί που είναι η ελληνική
εταιρία προστασίας της φύσης, η εταιρία οικολογίας και ανάπτυξης και η ελληνική
εταιρία για την προστασία του περιβάλλοντος και πολιτισμικής κληρονομιάς.
Συνοψίζοντας κάποιος που θα επισκεφθεί την Ελλάδα θα μπορεί να απολαύσει τις
παρακάτω δραστηριότητες :
• Να περπατήσει στα δάση και να εξερευνήσει τους δρυμούς της χώρας τόσο
σε ορεινά μέρη όσο και κοντά σε λίμνες και ποτάμια.
• Να ευχαριστηθεί τα μνημεία που προσφέρει η φύση όπως τα φαράγγια τα
σπήλαια ή τους καταρράκτες.
• Να παρακολουθήσει και να γνωρίσει σπάνια είδη ζώων, αλλά και να δει
παράκτια οικοσυστήματα και υγροτόπους.
Το άτομο ακόμα θα μπορέσει να μελετήσει την χλωρίδα που υπάρχει στην
ελληνική ύπαιθρο.
• Να λάβει μέρος σε extreme σπορ όπως καγιάκ.
Η Ελλάδα όπως προ αναφέρθηκε διαθέτει μεγάλη ποικιλία στο φυσικό
περιβάλλον δίνοντας στην Ελλάδα τουριστικούς πόρους στους οποίους θα ήθελε να
απολαύσει ο τουρίστας που θα επιθυμήσει να κάνει οικοτουρισμό.
Καινοτόμες δράσεις για να υπάρξουν προοπτικές ανάπτυξης στον
οικοτουρισμού θα μπορούσαν να είναι :
Πρώτο και σημαντικότερο η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
• Να προωθηθεί αύτη η εναλλακτική μορφή τουρισμού μέσω της ενίσχυσης
των δικτύων αλλά και των δικτύων διαμονής ταυτόχρονα όμως να ενισχυθεί και το
τουριστικό προφίλ της Ελλάδας μέσω της προβολής των περιοχών που έχουν
389
Δ.ΥΠ.Α.

οικοτουριστικό ενδιαφέρον.
• Να δημιουργηθούν κατάλληλα προγράμματα περιήγησης προς τους
επισκέπτες με σκοπό να περιηγηθούν στο φυσικό περιβάλλον του τόπου
προορισμού τους.
• Να γίνει λεπτομερής ενημέρωση στους ντόπιους αλλά και γενικότερα στον
κόσμο για τα οφέλη τόσο σε θέμα υγείας η κοινωνικού περιεχομένου αλλά και σε
θέμα οικονομικής ανάπτυξης μπορεί να προσφέρει ο οικοτουρισμός.
• Να κατασκευαστούν ειδικά αγροτουριστικά οικήματα στα οποία ο
επισκέπτης θα μπορεί να απολαύσει τοπικά προϊόντα , να διαμείνει αλλά και να
απολαύσει τις αγροτικές ασχολίες.
• Να υπάρξουν αρμόδιοι φορείς που θα έχουν ως υπευθυνότητα να
σχεδιάσουν αλλά και να διαφημίσουν προγράμματα οικοτουρισμού
• Επίσης να γίνει σωστή οργάνωση αλλά και διαχείριση στο τόπο που θα
εφαρμοστούν οικοτουριστικές δραστηριότητες μέσω κατάλληλου ανθρώπινου
δυναμικού.
Οι οικοτουρίστες ταξιδεύουν με υπεύθυνο τρόπο και διαφυλάσσουν το φυσικό

περιβάλλον, ενώ ταυτοχρόνως βελτιώνουν τη διαβίωση των ντόπιων ανθρώπων.
Μπορεί να αποσκοπεί στην εκπαίδευση του ταξιδιώτη, στην παροχή πόρων για
προγράμματα προστασίας του περιβάλλοντος, ακόμα και στην προαγωγή του
σεβασμού προς τους διαφορετικούς πολιτισμούς και προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.
O οικοτουρισμός ορίζεται δηλαδή ως μια μοναδική μορφή τουρισμού που προέκυψε
390
Δ.ΥΠ.Α.

από την οικολογική στροφή των αγορών, σε αγαθά πιο βιώσιμα και περιβαλλοντικά
θετικά ,από την ευαισθητοποίηση για την ευθραυστότητα του περιβάλλοντος, από
την καλύτερη πληροφόρηση των στελεχών των τουριστικών επιχειρήσεων και των
τουριστικών οργανισμών γενικότερα από την παραδοχή πως υπάρχει μια στενή
σχέση μεταξύ καλής οικολογίας και καλής οικονομίας.
Μία πολύ σημαντική διάσταση για τον οικοτουρισμό, πέρα από την αρχή της
αειφορίας, είναι η συνεργασία. Πιο συγκεκριμένα, ο οικοτουρισμός πρέπει να
εφαρμόζεται και να λειτουργεί μέσα από την συνεργασία τεσσάρων ομάδων: των
ίδιων των τουριστών,της ντόπιας κοινωνικής ζωής ,των τουριστικών φορέων με τις
επιχειρήσεις τους και των εκάστοτε τοπικών αρχών.
Από τη δεκαετία του 1980 ο οικοτουρισμός έχει θεωρηθεί μια κρίσιμη δραστηριότητα
από τους περιβαλλοντολόγους, ώστε οι μελλοντικές γενεές να μπορούν να έχουν
εμπειρία προορισμών που θα είναι σχετικώς ανέγγιχτοι από την ανθρώπινη
παρέμβαση. Αρκετά πανεπιστημιακά προγράμματα χρησιμοποιούν αυτή την
περιγραφή ως «ορισμό εργασίας» του οικοτουρισμού.
Ο οικοτουρισμός έχει την πρόθεση να προσφέρει μια βαθιά ματιά στις επιδράσεις
των ανθρώπων στο περιβάλλον και να προάγει τη μεγαλύτερη δυνατή εκτίμηση για
τα φυσικά αγαθά. Ο οικολογικός τουρισμός βασίζεται στην ανάδειξη και αξιοποίηση
των φυσικών πόρων μιας χώρας. Ο οικολογικός τουρισμός δεν υπερβαίνει τα όρια
δυνατοτήτων αξιοποίησης της περιοχής, προωθεί την προστασία και διαχείριση του
φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος με τη θέσπιση νομικών και
αποτελεσματικών μέτρων.
Η έννοια του περιηγητικού τουρισμού ορίζεται ως η πραγματοποίηση τουριστικών

δραστηριοτήτων που αφορούν τη διενέργεια πεζοπορικών εκδρομών διαμέσου
περιοχών αξιόλογης αισθητικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας.
Ο οικολογικός και περιηγητικός τουρισμός είναι ένα ταξίδι στη φύση, που
προϋποθέτει την προστασία του περιβάλλοντος και αποβλέπει στην αειφόρο
ανάπτυξη. Η φύση και το τοπίο λειτουργούν παράλληλα και ως στοιχεία τουριστικής
έλξης και τουριστικού αξιοθέατου και αποτελούν παράγοντες της τουριστικής
391
Δ.ΥΠ.Α.

προσφοράς
Εκτός λοιπόν από την εκτίμηση των περιβαλλοντικών και των πολιτιστικών
παραγόντων, ενσωματωμένη στον οικοτουρισμό είναι η προαγωγή της
ανακυκλώσεως, της εξοικονομήσεως ενέργειας, του περιορισμού της σπατάλης του
νερού και της δημιουργίας οικονομικών ευκαιριών για τις τοπικές κοινότητες. Για τους
λόγους αυτούς, ο οικοτουρισμός προσελκύει συχνά τους υπερασπιστές της
περιβαλλοντικής και της κοινωνικής υπευθυνότητας.
Από την άλλη, πολλοί θεωρούν τους όρους «οικοτουρισμό» και «βιώσιμο τουρισμό»
οξύμωρους. Καθώς συμβαίνει με τις περισσότερες μορφές τουρισμού, ο
οικοτουρισμός γενικώς εξαρτάται ακόμα σε μεγαλο βαθμό στις αεροπορικές
συγκοινωνίες, που συνεισφέρουν δυσανάλογα στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
Επιπροσθέτως, «η συνολική επίδραση του βιώσιμου τουρισμού είναι αρνητική όπου
οι φιλανθρωπικές εμπνεύσεις κρύβουν από πίσω τους σκληρά και άμεσα προσωπικά
συμφέροντα»
Η ανάγκη εναλλακτικών μορφών τουρισμού για την επίτευξη βιώσιμης
τουριστικής ανάπτυξης
3/ Επαγγελματικός τουρισμός
Επαγγελματικός τουρισμός ορίζεται το ταξίδι που πραγματοποιείται για
επαγγελματικούς λόγους. Πιο συγκεκριμένα είναι η μετακίνηση του ατόμου ή ατόμων
που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους έχοντας όμως και τα χαρακτηριστικά
του τουρίστα αφού παραμένουν εκτός μόνιμης κατοικίας για 24 ώρες τουλάχιστον
αναπτύσσοντας σειρά τουριστικών δραστηριοτήτων. Αξίζει να σημειωθεί πως
επαγγελματικό ταξίδι είναι η μετακίνηση ενός ή πολλών ατόμων για επαγγελματικό
σκοπό χωρίς να κρίνεται απαραίτητη η διαμονή του και χωρίς σημαντικές τουριστικές
Επαγγελματικό τουρισμό μπορεί να κάνει κάποιος επειδή μπορεί να αναζητά την

μόρφωση δηλαδή να συμμετέχει σε συνέδρια ή σεμινάρια , είτε μπορεί να θέλει να
προωθήσει κάποιο συγκεκριμένο προϊόν δηλαδή να ασχοληθεί με το μάρκετινγκ και
τις πωλήσεις εφόσον όμως είναι στέλεχος πωλήσεων και τέλος είτε γιατί μπορεί να
αναζητά την αναψυχή δηλαδή ταξίδι κινήτρου αν και εφόσον το ταξίδι αποτελεί μία
392
Δ.ΥΠ.Α.

μορφή επιβράβευσης για την επίτευξη κάποιου σημαντικού στόχου της επιχείρησης.
Οι μορφές του επαγγελματικού τουρισμού είναι οι παρακάτω:
1. Συνεδριακός τουρισμός
Συνέδριο είναι η συνάντηση που πραγματοποιούν άτομα με μία κοινή ιδιότητα με

βασικό στόχο την ενημέρωση και συζήτηση ενός κοινού και συγκεκριμένου θέματος
και μπορεί να οδηγήσει στην λήψη αποφάσεων. Οι συμμετέχοντες στο συνέδριο
καθορίζονται για να συμμετέχουν βάση της κοινής τους ιδιότητας. Στις μέρες μας, ο
συνεδριακός τουρισμός είναι η βασικότερη υποκατηγορία του επαγγελματικού
τουρισμού και η τουριστική αγορά του σε ποσοστό με την ολότητα του
επαγγελματικού τουρισμού είναι περίπου 40% (Σφακιανάκης, 2000:106-107)
Περιλαμβάνει οργανωμένα γκρουπ για συμμετοχή σε συνέδρια, σεμινάρια και

εκθέσεις. Είναι ένα σημαντικό τμήμα της τουριστικής αγοράς σε διεθνές επίπεδο.
Αποτελεί μια ευκαιρία για έναν ευχάριστο συνδυασμό από ολιγοήμερες διακοπές και
επαγγελματικές υποχρεώσεις. Κάθε τόπος έχει και το δικό του τουριστικό ενδιαφέρον
και θα μπορούσε να αποτελέσει προορισμό για το σκοπό αυτό. Η δημιουργία
οργανωμένων συνεδριακών κέντρων σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες είναι ένας
σημαντικός παράγοντας προσέλκυσης συνεδριακού τουρισμού.
Στον συνεδριακό τουρισμό το είδος της συνεδριακής εκδήλωσης συνδέεται με το

αντικείμενο του συνεδρίου (π.χ. επιστημονικό, εθνικό, διεθνές κ.λπ.) και τα ειδικότερα
θέματα που πρόκειται να συζητηθούν. Η διεξαγωγή των συνεδριών μπορεί να
πραγματοποιηθεί σε αυτόνομα συνεδριακά κέντρα, σε ξενοδοχεία με συνεδριακές
αίθουσες, σε αίθουσες τοπικών/δημόσιων φορέων (π.χ. επιμελητηρίων, νομαρχιών,
393
Δ.ΥΠ.Α.

δήμων κ.λπ). Κατά την επιλογή του τόπου διεξαγωγής ενός συνεδρίου, θα πρέπει να
λαμβάνονται υπόψη οι εξής παράγοντες (Βενετσανοπούλου, 2006, σ. 268): καλό
φυσικό περιβάλλον, υψηλής ποιότητας ανθρωπογενές περιβάλλον (πολιτιστικό,
ιστορικό, κοινωνικό), υψηλής ποιότητας τουριστική υποδομή, κατάλληλη συνεδριακή
υποδομή (υλικοτεχνική, εξοπλισμού, υποστηρικτική), κατάλληλο προσωπικό με
δυνατότητες άσκησης συνεδριακού management και ευκολία πρόσβαση
2. Εκπαιδευτικός Τουρισμός
Μια μορφή τουρισμού ειδικών ενδιαφερόντων είναι ο εκπαιδευτικός τουρισμός ο

οποίος αφορά νέους ανθρώπους οι οποίοι ενδιαφέρονται για την απόκτηση γνώσεων
και εμπειριών στα πλαίσια επαγγελματικής κατάρτισης.
Με την συνεργασία σχολών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με τουριστικά γραφεία και

ξενοδοχειακές μονάδες θα μπορούσαν να δοθούν αρκετά κίνητρα για ανάπτυξη του
εκπαιδευτικού τουρισμού. Είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς απευθύνεται σε νέους
ανθρώπους από τους οποίους δημιουργούνται επιπλέον έσοδα στις τουριστικές
επιχειρήσεις κάθε περιοχής επειδή ξοδεύουν περισσότερο από τις μεγαλύτερες
ηλικίες.
3. Τουρισμός κινήτρων
Οι πιο συχνές μορφές τουρισμού κινήτρων είναι οι: Ηθική επιβράβευση σαν μορφή
επαίνου και είναι προφορική , επιβράβευση μέσω χρηματικών βραβείων
,επιβράβευση μέσω συγκεκριμένου υλικού αγοράς ,επιβράβευση με την προσφορά
ενός ταξιδιού που αποτελεί μία παγκόσμια τακτική με στόχο την αναγνώριση των
394
Δ.ΥΠ.Α.

προσπαθειών και της εκπλήρωσης κάποιου στόχου. (Κοκκώσης κ.ά., 2011:261) Τα

είδη κινήτρων διαφέρει ανάλογα τα χρόνια και τις καταστάσεις. Χωρίζονται σε
επαγγελματικά κίνητρα για παράδειγμα προαγωγή , τα χρηματικά κίνητρα που είναι
οι μετοχές , τα υλικά κίνητρα που θεωρούνται τα υλικά αγαθά που παρέχονται στον
άνθρωπο , τα κίνητρα που αφορούν την απονομή ορισμένων ηθικών αγαθών όπως
για παράδειγμα ο έπαινος και τέλος τα κίνητρα παροχής υπηρεσιών όπως για
παράδειγμα μία εκδρομή αναψυχής. (Σφακιανάκης, 2000:151)
4. Εκθεσιακός τουρισμός
Σχετίζεται με την συμμετοχή τομέων ή κλάδων της οικονομίας σε μορφή έκθεσης ή

παρουσίασης κάποιου προϊόντος ή υπηρεσιών. Οι εκθέσεις μπορεί να είναι γενικές
δηλαδή να αφορά καθαρά τομείς της οικονομίας ή ειδικές που σχετίζεται με τους
επιμέρους οικονομικούς κλάδους. Ο σκοπός των εκθέσεων είτε εμπορικών είτε μη
εμπορικών είναι να προσελκύσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών τους για το προϊόν
τις υπηρεσίες ή τις εκθέσεις που παρουσιάζονται. Οι συμμετέχοντες στις εκθέσεις
είναι αρχικά οι εκθέτες , επισκέπτες , συνοδοί , επίσημοι προσκεκλημένοι ,
δημοσιογράφοι και οι χορηγοί. (Κοκκώσης κ.ά., 2011:257)
Τα χαρακτηριστικά του εκθεσιακού τουρισμού είναι πως έχει μεγάλα έσοδα καθώς οι
συμμετέχοντες έχουν υψηλό εισόδημα άρα έχουν υψηλή τουριστική δραστηριότητα,
άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι η προβολή του τόπου διεξαγωγής επομένως προωθεί
τον τόπο διεξαγωγής , επίσης χαρακτηριστικό αποτελεί η εποχικότητα και τέλος τα
τοπικά οφέλη δίνοντας σημαντική θέση στην απασχόληση, έχοντας σαν αποτέλεσμα
αρκετά άτομα να έχουν δουλεία
5. Επιχειρηματικά ταξίδια
Τα επιχειρηματικά ταξίδια μπορεί να εμπεριέχουν πολλά ραντεβού και συναντήσεις

σε διαφορετικές πόλεις ή και χώρες άρα ο επιχειρηματίας μπορεί να χρειαστεί να
πραγματοποιήσει αρκετά δρομολόγια στα οποία μπορεί να προκύψουν και αλλαγές.
Παλαιότερα οι κρατήσεις ή η επικοινωνία γίνονταν τηλεφωνικά πλέον η επικοινωνία
γίνεται ηλεκτρονικά μέσω mail ή άλλων εφαρμογών στις περισσότερες περιπτώσεις.
Και τέλος η πληρωμή των επιχειρηματικών ταξιδιών που πραγματοποιούν οι
επιχειρηματίες γίνεται από την επιχείρηση. Τα τελευταία χρόνια ο επαγγελματικός
395
Δ.ΥΠ.Α.

τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύσσεται με ανοδικούς ρυθμούς.
Η Ελλάδα διαθέτει κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες και γεωγραφική θέση και

πολιτισμικό περιβάλλον μπορεί να αναπτύξει επαγγελματικό τουρισμό. Υπάρχουν
αρκετές προοπτικές ανάπτυξης του επαγγελματικού τουρισμού στην Ελλάδα όμως
για να υπάρχει ανάπτυξη υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις που πρέπει να έχει η
Ελλάδα ώστε να επιτευχθεί η ανάπτυξη του επαγγελματικού τουρισμού στο ελληνικό
κράτος. H χώρα πρέπει να παρέχει ασφάλεια στους τουρίστες, να υπάρχει μια σωστή
υποδομή στην χώρα, να υπάρχουν ξενοδοχεία και συνεδριακά κέντρα υψηλών
προδιαγραφών, να υπάρχει το κατάλληλο υλικό σε σχέση με την υποδομή για να
μπορέσει να διεξαχθεί η εκδήλωση, να υπάρχουν καλές κλιματολογικές συνθήκες και
τέλος να δίνεται δυνατότητα να ψυχαγωγείται και να μορφώνεται ο επισκέπτης στον
τόπο προορισμού. (Μοίρα, 2005: 37)
Οι προτάσεις που θα μπορούσαν να γίνουν για την Ελλάδα ώστε να υπάρχουν

συγκεκριμένες προοπτικές δράσεις σχετικά με τον επαγγελματικό τουρισμό αρχικά
είναι να γίνει βελτίωση των συνθηκών που επικρατούν στα μέρη εισόδου και
αποχώρησης από την χώρα καθώς αποτελούν κατά μία βάσιμη έννοια την πρώτη και
την τελευταία εικόνα που έχει ο επισκέπτης στην χώρα. Έπειτα μπορούν να
προσκαλέσουν σημαντικά διάσημα άτομα ή σημαντικές οργανώσεις για να
παρουσιάσουν τις δυνατότητες της χώρας. Επίσης σημαντικό οι συνεδριακοί χώροι ή
οι χώροι εκδηλώσεων να βελτιώνονται και να αναπτύσσονται με τέτοιο τρόπο ώστε
να μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις των συμμετεχόντων και να μπορέσουν
να προσελκύσουν και άλλους. Τέλος το ελληνικό κράτος θα μπορούσε να μελετήσει
μέσω του επιστημονικού και επαγγελματικού δυναμικού που διαπρέπει και διαθέτει
στην Ελλάδα ακόμα και στο εξωτερικό ώστε να αναζητηθούν τρόποι προσέλκυσης
εκδηλώσεων επαγγελματικού τουρισμού στην χώρα. Κάποια από τα πιο γνωστά
συνεδριακά κέντρα στην Ελλάδα είναι το Ζάππειο Μέγαρο ,το Ευγενίδιο Ίδρυμα το
Μέγαρο Μουσικής και άλλα.
4/ Περιπατητικός Τουρισμός
Ο περιπατητικός τουρισμός αφορά την πραγματοποίηση ήπιων τουριστικών

δραστηριοτήτων, συνήθως στην ύπαιθρο, με διενέργεια πεζοπορικών εκδρομών σε
396
Δ.ΥΠ.Α.

περιοχές αξιόλογης αισθητικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας. Οι

επισκέπτες που επιλέγουν αυτό το είδος τουρισμού, πραγματοποιούν πεζοπορικές
διαδρομές μέσα στο φυσικό περιβάλλον με σκοπό να απολαύσουν τον πλούτο και τα
αξιοθέατα της φύσης, να, «ανακαλύψουν» στην πορεία κρυμμένα αξιοθέατα, όπως
κάποιο ξωκκλήσι, ή μοναστήρι, λιθόκτιστες βρύσες και πηγές, ερείπια αρχαίων ή και
νεότερων οικισμών, πύργους κ.λπ., ενώ ενδιαφέρονται να μάθουν για την
ιστορία και την εξέλιξη του τόπου .
Κύριο κίνητρο των επισκεπτών για την πραγματοποίηση του ταξιδιού, στον
περιπατητικό, είναι η γνωριμία ή τη μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος. Σκοπός της
ανάπτυξης του, είναι η αξιοποίηση των τουριστικών δυνατοτήτων σε περιοχές που
διαθέτουν πλούσιο φυσικό περιβάλλον, διαμορφώνοντας ένα τουριστικό προϊόν που
ικανοποιεί τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα που σχετίζονται άμεσα με την
παρατήρηση, την περιήγηση και τη διαμονή στην ύπαιθρο, με σεβασμό στην τοπική
κοινωνία και που παρέχει στους επισκέπτες υψηλής ποιότητας εμπειρίες
οικοσυστήματος, ασκώντας συγχρόνως ήπιας σωματική άσκηση (Σφακιανάκης,
2000). Οι περιηγήσεις μπορούν να διοργανωθούν ομαδικά με την παρουσία κάποιου
οδηγού ή μεμονωμένα από τους ιδίους τους τουρίστες με την χρήση χαρτών και της
σήμανσης του μονοπατιού
5/ Ορεινός και ορειβατικός τουρισμός
Στον ορεινό τουρισμό εντάσσεται και ο τουρισμός των ορεινών αθλημάτων όπως για
παράδειγμα απλή ορειβασία , αναρρίχηση, ο τουρισμός ορεινής ποδηλασίας ή ο
τουρισμός των ορεινών κατασκηνώσεων. Το κύριο χαρακτηριστικό του ορεινού
τουρισμού είναι πως η ανάπτυξη του γίνεται συγκεκριμένα σε ορεινές περιοχές. Σαν
ορεινές περιοχές τονίζονται οι λοφώδεις περιοχές δηλαδή οι περιοχές που
καλύπτονται από λόφους που είναι βατοί και μπορούν να έχουν πρόσβαση όλο τον
397
Δ.ΥΠ.Α.

χρόνο , και οι μέσες ορεινές ή ημιορεινές περιοχές οι οποίες είναι καλυμμένες με

βουνά που το ύψος τους δεν ξεπερνά τα 1500 μέτρα και με όχι απότομες πλαγιές
ενώ είναι βατές και μπορεί κάποιος να έχει πρόσβαση σε όλη την διάρκεια του
χρόνου εκτός του χειμώνα. (Σφακιανάκης, 2000: 210-211) Ο ορειβατικός τουρισμός
είναι μία μορφή τουρισμού κατά την οποία στην διάρκεια της οι τουρίστες μπορούν
και αναπτύσσουν ορειβατικές δραστηριότητες ή μπορούν να τις παρακολουθήσουν.
Ο ορειβατικός τουρισμός συγκαταλέγεται στον τουρισμό υπαίθρου είναι δηλαδή η

τουριστική δραστηριότητα ενός δύσκολου ανεβάσματος ενός σχετικά υψηλού βουνού
συχνά με την χρήση ειδικού εξοπλισμού. Από τουριστικής απόψεως ο ορειβατικός
τουρισμός είναι μία μικρή σχετικά μορφή τουρισμού όσο αφορά το μέγεθος και είναι
προσιτή αποκλειστικά στους ορειβάτες. Ορειβασία ορίζεται η δραστηριότητα στην
οποία το άτομο ή τα άτομα κινούνται στο περιβάλλον του βουνού και πιο
συγκεκριμένα στα μονοπάτια του ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες.
Η ορειβασία μπορεί να έχει εύκολη ορειβατική διαδρομή αλλά και δύσκολη ανάλογα
με την διάρκεια της, το υψόμετρο αλλά και που θα πραγματοποιηθεί το ανάπτυγμα
της. Ακόμα για να κάνει κάποιος ορειβασία χρειάζεται να έχει καλή φυσική κατάσταση
για να πραγματοποιηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα για την αποφυγή κινδύνων
που μπορεί να προκληθούν αν οι συνθήκες είναι ακραίες αλλά χρειάζεται και την
κατάλληλη προετοιμασία. Αξίζει να υπογραμμιστεί πως οι ορεινές περιοχές
αποτελούν σε όλο τον κόσμο τον δεύτερο βασικότερο τουριστικό προορισμό μετά
από τις ακτές και τα νησιά. (Σφακιανάκης, 2000:210-211)
Η επιφάνεια της Ελλάδας καλύπτεται κατά 80% περίπου από βουνά και η ορειβασία
αναπτύχθηκε στην χώρα αρκετά νωρίς. Το 1930 πραγματοποιήθηκε η ίδρυση του
πρώτου ελληνικού ορειβατικού συνδέσμου ( ΕΟΣ ) και στις μέρες μας εξακολουθούν
να λειτουργούν πάνω από 50 , συχνά ένα ανά νομό. Τέλος ο ορειβατικός τουρισμός
είναι μία μορφή τουρισμού που απαιτεί αρκετά χρήματα για να πραγματοποιηθεί
λόγω του ορειβατικού εξοπλισμού , του κατάλληλου ειδικού υλικού ρουχισμού αλλά
και από άποψη εκπαίδευσης που χρειάζεται αλλά και αντοχής. Στην Ελλάδα
διάσημοι ορεινοί προορισμοί που εμπεριέχουν μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων είναι
το Ζαγόρι, η Αρκαδία και τα Μετέωρα. Αυτοί οι προορισμοί αλλά και τα γύρω χωριά
εκεί που βρίσκεται το Ζαγόρι παρουσιάζουν υψηλά βουνά , ποτάμια ,
398
Δ.ΥΠ.Α.

καλοδιατηρημένη αρχιτεκτονική και άλλους φυσικούς πόρους. (Σφακιανάκης,

2000:212)
Κινοτόμες δράσεις και ιδέες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στον ορεινό και
ορειβατικό τουρισμό είναι οι παρακάτω :
• Ο τοπικός πληθυσμός και οι τοπικοί φορείς ανάπτυξης του ορεινού και ορειβατικού
τουρισμού να εντάξουν προγράμματα ορειβασίας αλλά και εκδηλώσεις γύρω από το
ορεινό στοιχείο
• Να διοργανωθούν αγώνες όπως αναρριχήσεις, ορειβατικό σκι, ορειβατική ποδηλασία

που θα προσελκύσει ανθρώπους να λάβουν μέρος στους αγώνες είτε να τους
παρακολουθήσουν.
• Να διαμορφωθούν κατάλληλες υποδομές και μονοπάτια τα οποία θα έχουν

χαρτογραφηθεί ώστε να μπορούν να έχουν πρόσβαση περισσότερα άτομα.
• Να προσληφθεί κατάλληλο προσωπικό που θα είναι εκπαιδευμένο και θα μπορεί να

παρέχει συμβουλές και οδηγίες ως προς το τουρίστα που θα θέλει να περιηγηθεί τα
βουνά.
6/ Ιατρικός (ιαματικός) τουρισμός
Ο ιατρικός τουρισμός είναι μια νέα μορφή τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος όπου ο
σκοπός είναι η παροχή υπηρεσιών ιατρικής φροντίδας στον επισκέπτη οι οποίες είναι
σε μεγαλύτερο βαθμό ανταγωνιστικές σε σχέση με τη χώρα του. Στην Ελλάδα
γίνονται τον τελευταίο καιρό προσπάθειες για την υλοποίηση ενός θεσμικού και
τεχνολογικού πλαισίου με σκοπό την ανάπτυξη ιατρικών τουριστικών προϊόντων σε
εθνικό επίπεδο. Πρόκειται για μια δραστηριότητα μείζονος σημασία στην τουριστική
και εθνική οικονομία.
Επισκέπτες που έρχονται για ιατρικούς λόγους στη χώρα μπορούν να το

συνδυάσουν με τις διακοπές τους και να μην επιλέξουν διαφορετικό προορισμό. Σε
αρκετές περιπτώσεις δίνει την δυνατότητα ανάπτυξης τουριστικής κίνησης ακόμα και
399
Δ.ΥΠ.Α.

τους χειμερινούς μήνες. Είναι επομένως αναμενόμενο να συμβάλει σημαντικά

στην αύξηση των τουριστικών εσόδων. Ιατρικός (ιαματικός) τουρισμός: Αφορά
μεθόδους θεραπείας, που χρησιμοποιεί τους φυσικούς, ιαματικούς πόρους ενός
τόπου και ωφελεί τον επισκέπτη τόσο σε σωματικό, όσο και σε συναισθηματικό
βαθμό. Η πιο διαδεδομένη μορφή του στην Ελλάδα είναι οι ιαματικές πηγές· σχεδόν
180 πηγές χρησιμοποιούνται στη χώρα μας για λουτροθεραπεία και ποσιθεραπεία.
Σε αρκετές ιαματικές πηγές έχουν διαμορφωθεί ειδικοί σύγχρονοι χώροι

υδροθεραπείας, spa και αναζωογόνησης, που διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή.
Ο τουρισμός υγείας εμπεριέχει μικρότερες εναλλακτικές μορφές τουρισμού οι οποίες

είναι:
• Θεραπευτικός τουρισμός: Ο θεραπευτικός τουρισμός περιλαμβάνει
προγράμματα με σκοπό την θεραπεία του ατόμου με αποκλειστικά σύγχρονες
μεθόδους.
• Τουρισμός φυσικοθεραπείας: Στον τουρισμό φυσικοθεραπείας γίνεται
εφαρμογή φυσικών μεθόδων θεραπείας.
• Τουρισμός υγιεινής διαβίωσης: Τα άτομα ακολουθούν προγράμματα
υγιεινής διατροφής αλλά κάνουν και ασκήσεις για μία υγιεινή και φυσική ζωή.
• Τουρισμός ομορφιάς: εφαρμόζονται προγράμματα ομορφιάς όπως
πρόγραμμα αισθητικής
• Θερμαλισμός : Θερμαλισμός ορίζονται όλες οι δραστηριότητες που
πραγματοποιούνται στον ιαματικό τουρισμό σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες
αναψυχής
400
Δ.ΥΠ.Α.

Ιαματικός τουρισμός
Ο όρος «ιατρικός τουρισμός» χαρακτηρίζεται από σαφή αντίφαση, η οποία μάλιστα

είναι εγγενής, καθώς τουρισμός και νοσηλεία είναι έννοιες που δεν μπορούν να
συνυπάρξουν. Ο τουρισμός προϋποθέτει, κατά κανόνα, διαμονή σε τουριστικό
κατάλυμα και η νοσηλεία (θεραπεία ή επέμβαση) παρέχεται, κατά κανόνα, σε
νοσηλευτικό ίδρυμα.
Πρόκειται για δύο διαφορετικές δραστηριότητες της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου,
οι οποίες όχι μόνο δεν συμβιβάζονται αλλά συγκρούονται διότι ο τουρισμός
προϋποθέτει καλή σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου, η έλλειψη των οποίων
οδηγεί αναγκαστικά τον άνθρωπο στο νοσηλευτικό ίδρυμα για τη λήψη ιατρικής
περίθαλψης. (Μυλωνόπουλος , Μοίρα, e- Περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας: 4)
Ο ιαματικός τουρισμός αποτελεί την πρώτη μορφή τουρισμού υγείας , η οποία ήταν
γνωστή από την αρχαιότητα. Ο ιαματικός τουρισμός είναι ουσιαστικά το ταξίδι που
πραγματοποιούν οι τουρίστες με κάποιο ή κάποια προβλήματα υγείας, σε
τουριστικούς προορισμούς οι οποίοι περιλαμβάνουν ιαματικές πηγές ώστε να
χρησιμοποιούν τα νερά των ιαματικών πηγών , στις οποίες τα νερά είναι
θερμομεταλλικά δηλαδή έχουν θεραπευτικές ιδιότητες.
Ο ιαματικός τουρισμός γίνεται στις περισσότερες περιπτώσεις από την τρίτη ηλικία. Ο
σκοπός του είναι να βελτιώσει τις ψυχική και τη σωματική υγεία του ατόμου. Στους
Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους οι ιαματικές πηγές εκμεταλλευόντουσαν και
φτιαχνόντουσαν γύρω από αυτές οι πρώτες λουτροπόλεις , όταν η λουτροθεραπεία
με τα ιαματικά νερά ήταν η βασικότερη θεραπευτική μέθοδος για πολλές αρρώστιες.
Στην Ελλάδα από τους πρώτους χρόνους χρησιμοποιούσαν το ζεστό νερό για να
θεραπεύσουν διάφορες αρρώστιες. Στην Ελλάδα υπάρχουν πάρα πολλές ιαματικές
πηγές που θεραπεύουν διάφορα νοσήματα. Οι ιαματικές πηγές που υπάρχουν στην
χώρα μας δεν έχει προσδιοριστεί ακριβώς. Επίσης έχουν χτιστεί σε αρκετά σημεία
της Ελλάδας λουτροπόλεις που επισκέπτονται αρκετά άτομα για να θεραπευτούν
από κάποια πάθηση , χαλάρωση και για άλλους λόγους. Παραδείγματα Ιαματικών
υδάτων στην χώρα μας είναι η Αιδηψός , Κυλλήνη και τα Καμένα Βούρλα.
401
Δ.ΥΠ.Α.

(Σφακιανάκης,2000:71-73)
Ο τουρισμός υγείας έχει αρκετές προοπτικές ανάπτυξης με το σύγχρονος τρόπος

ζωής αλλά με την γρήγορη μετακίνηση του ατόμου πλέον μέσω τρένων, πλοίων,
αεροσκαφών κλπ. μπορεί να πάει στην χώρα που επιθυμεί εύκολα.
Για την ανάπτυξη του τουρισμού υγείας αλλά και των υποκατηγοριών του θα
μπορούσαν να εφαρμοσθούν οι παρακάτω καινοτόμες ιδέες :
• Να δημιουργηθούν υποδομές αλλά και πιο συγκεκριμένα τουριστικά κέντρα
που θα μπορούν να εξυπηρετούν τον κόσμο αλλά και τις ανάγκες του. Πιο
συγκεκριμένα να δομηθούν σε περιοχές που υπάρχουν ιαματικές πηγές.
• Να γίνει προώθηση μέσω τηλεόρασης αλλά και ραδιοφωνικών σταθμών ο
τουρισμός υγείας αλλά και ο ιαματικός τουρισμός.
• Να γίνεται πιο σαφής ενημέρωση για τα οφέλη που παρουσιάζει ο ιαματικός
τουρισμός
• Να συμπεριλάβουν στο δυναμικό τους τα κέντρα υγείας γιατρούς
καταξιωμένους μεγάλης φήμης.
7/ Χιονοδρομικός τουρισμός και τουρισμός χειμερινών αθλημάτων
Χιονοδρομικός τουρισμός ορίζεται η εναλλακτική μορφή τουρισμού σύμφωνα με την

οποία η βασική δραστηριότητα των τουριστών είναι οι χιονοδρομία. Θεωρείται πως
χρονολογείται γύρω στα τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν. Ο χιονοδρομικός τουρισμός
παλαιότερα ήταν τελείως διαφορετικός σε σχέση με τον χιονοδρομικό τουρισμό του
σήμερα , καθώς ήταν κίνητρο στο οποίο δίνονταν η δυνατότητα στο άτομο να
μετακινηθεί από τις βόρειες χώρες με ασφάλεια και με ευκολία. Αξίζει να σημειωθεί
πως ο χιονοδρομικός τουρισμός εμπεριέχει δραστηριότητες που πραγματοποιούνται
κατά κύριο λόγο το χειμώνα όπως χειμερινά σπορ. (Σφακιανάκης, 2000: 216)
Τόσο οι χιονοδρομίες όσο και οι ελκηθοδρομίες έχουν αναπτυχθεί από την

αρχαιότητα στις Βόρειες χώρες της Ευρώπης αλλά κυρίως στις Σκανδιναβικές χώρες
λόγω των έντονων και συχνών χιονοπτώσεων τους περισσότερους μήνες του
χρόνου. Το μέγεθος της αγοράς που αφορά τον χιονοδρομικό τουρισμό τείνει να έχει
διαφορές από χώρα σε χώρα δηλαδή πιο πολλά έσοδα και δραστηριότητες
402
Δ.ΥΠ.Α.

διαθέτουν σε χώρες της βόρειας Ευρώπης ή στην βόρεια Αμερική σε σχέση με χώρες
που δεν παρατηρείται συχνά χιόνι. (Σφακιανάκης, 2000:216-217)
Ενώ τουρισμός χειμερινών αθλημάτων είναι η εναλλακτική μορφή τουρισμού στην

οποία η κύρια δραστηριότητα των τουριστών είναι ασχολία τους με τα χειμερινά
αθλήματα όπως χιονοδρομικά ή παγοδρόμιά αθλήματα. Ο τουρισμός των χειμερινών
αθλημάτων κατά μία έννοια είναι ένα κομμάτι του χιονοδρομικού τουρισμού καθώς
έχει τα ίδια χαρακτηριστικά και την ίδια τουριστική πελατεία. Ακόμα ο τουρισμός
χειμερινών αθλημάτων συχνά παρουσιάζεται ως ιδιαίτερη εναλλακτική μορφή
τουρισμού καθώς :
1. Οι χειμερινοί ολυμπιακοί αγώνες καθιερώθηκαν που στην ουσία είναι
αγώνες χιονοδρομικών αθλημάτων. Οι χειμερινοί ολυμπιακοί αγώνες ουσιαστικά
καθιερώθηκαν το 1921 και πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1924.
2. Εκτός των χειμερινών ολυμπιακών αγώνων πραγματοποιούνται και
αρκετοί τοπικοί , εθνικοί και περιφερειακοί αγώνες όπου οι θεατές αλλά και οι
συμμετέχοντες αποτελούν την αποκλειστική τουριστική πελατεία αυτής της ιδιαίτερης
εναλλακτικής μορφής τουρισμού.
Τα κυριότερα χιονοδρομικά αθλήματα διακρίνονται στα :

• Αθλήματα σκι: το αλπικό σκι που γίνεται με τέσσερα αγωνίσματα και πιο
συγκεκριμένα το σκι κατάβασης, το slalom , το γιγάντιο slalom, και τέλος το υπέρ
γιγάντιο slalom. Ενώ υπάρχει και το σύνθετο σκι που στην ουσία είναι ο συνδυασμός
του σκι κατάβασης και του slalom.
• Παγοδρομικά αθλήματα : Αυτά διακρίνονται στο χόκεϊ επί πάγου , στο
πατινάζ επιδείξεων , καλλιτεχνικό πατινάζ και αγώνες ταχύτητας επί πάγου οι οποίοι
μπορούν να γίνουν στα 400, 500 αλλά και 1000 μέτρα. (Σφακιανάκης, 2000:220-221)
Στην Ελλάδα η χιονοδρομία πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1920.
Επίσης λόγω του καλού κλίματος και του ήλιου η χώρα μας δεν έχει αρκετές
χιονοπτώσεις πέρα από ορισμένα βόρεια μέρη και κυρίως σε βουνίσιες περιοχές για
ελάχιστους μήνες.
Στην Ελλάδα υπάρχουν χιονοδρομικά κέντρα σε 18 περιοχές. Κάποια από αυτά είναι
τα 3-5 Πηγάδια που βρίσκονται στο νομό Ημαθίας, το κέντρο της Βασιλίτσας που
403
Δ.ΥΠ.Α.

είναι στη Βόρεια Πίνδο, το Βέρμιο – Σέλι που είναι στο νομό Ημαθίας, το Βέρνο –
Βίτσι που βρίσκεται κοντά στην Καστοριά, το Περτούλι που είναι στο Πήλιο, το
Καρακόλι που είναι στο Μέτσοβο και το Μαίναλο που βρίσκεται στο Παρνασσό. Στα
χιονοδρομικά κέντρα στην Ελλάδα δεν θα συναντήσει κάποιος πολύ κόσμο όπως θα
συναντούσε σε χιονοδρομικά κέντρα του εξωτερικού καθώς όπως προ αναφέρθηκε
παραπάνω ο χιονοδρομικός τουρισμός γενικότερα στην χώρα μας είναι λίγο δύσκολο
να αναπτυχθεί εκτός από τους χειμερινούς μήνες.
Για την ανάπτυξη του χιονοδρομικού τουρισμού θα χρειάζονταν να εφαρμοστούν οι

παρακάτω ιδέες δράσης :
• Να κατασκευαστούν και άλλα χιονοδρομικά κέντρα σε χώρους που θα είναι πιο

εύκολοι προσβάσιμοι.
• Να γίνει προώθηση των χειμερινών αθλημάτων με σκοπό να προσελκύσουν θεατές
και διαγωνιζόμενους.
• Να γίνει σωστή ενημέρωση γύρω από τον χιονοδρομικό τουρισμό και τις
δραστηριότητες που μπορεί να κάνει κάποιος αλλά και από τα χειμερινά αθλήματα
που μπορεί να δει αλλά και να λάβει μέρος.
8/ Θαλάσσιος τουρισμός
Η θάλασσα αλλά γενικότερα το θαλάσσιο στοιχείο αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή
στοιχεία που ενδιαφέρει τον τουρίστα για να κάνει τουρισμό. Η θαλάσσια περιήγηση
δεν είναι ένα πρόσφατο φαινόμενο αλλά αντιθέτως είναι ένα φαινόμενο που
παρουσιάζεται από την αρχαιότητα καθώς υπήρξαν αρκετά πλοία που
χρησιμοποιόντουσαν καθαρά για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Το πιο γνωστό ήταν τα
Συρακούσια που δημιουργήθηκε για τον τύραννο των Συρακουσών. Η αρχή της
σύγχρονης μορφής στην θαλάσσια περιήγηση ξεκίνησε περίπου στα τέλη του 19ου
αιώνα όταν ξεκίνησαν μέσω των επιβατηγών πλοίων ταξίδια που μετέφεραν ομαδικά
τους ανθρώπους ικανοποιώντας τις ανάγκες των ανθρώπων τόσο συγκοινωνιακά
όσο και πολιτισμικά Σήμερα ο θαλάσσιος τουρισμός δεν είναι απαραίτητα η θαλάσσια
περιήγηση με όποια εξελιγμένη μορφή του μπορεί να παρουσιαστεί , αλλά αντιθέτως
στην έννοια του συγκαταλέγεται κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που η περιοχή
δράσης της είναι ο θαλάσσιος χώρος που αποσκοπεί στην αναψυχή ή στην
404
Δ.ΥΠ.Α.

πολιτισμική επικοινωνία ή και τα δύο σε συνδυασμό. Με αυτό τον τρόπο γίνεται

ξεκάθαρο ότι ο θαλάσσιος τουρισμός αφορά το στοιχείο της θάλασσας άρα οι
δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν σε λίμνες ή σε ποτάμια δεν
περιλαμβάνονται στον θαλάσσιο τουρισμό. Στον θαλάσσιο τουρισμό μπορεί κάποιος
να ικανοποιηθεί με το πλήθος δραστηριοτήτων που παρέχονται όπως την χρήση
σκαφών αναψυχής , την κολύμβηση , να κάνει κρουαζιέρα , να απολαύσει ή να
συμμετέχει σε θαλάσσια αθλήματα , να κάνει κατάδυση , να αλιεύσει και να κάνει
επισκέψεις σε ναυτικά μουσεία αλλά και άλλες πολλές θαλάσσιες δραστηριότητες.
Ο θαλάσσιος τουρισμός επιβάλει την γνώση αλλά και την προστασία του θαλάσσιου
περιβάλλοντος καθώς είναι ένας ιδιαίτερος κλάδος του τομέα του τουρισμού.
(Μυλωνόπουλος και Μοίρα, 2005: 23-25) Οι περισσότερες χώρες που διαθέτουν
θαλάσσιο χώρο ως τουριστικό στοιχείο κάνουν προσπάθειες για ανάπτυξη του
θαλάσσιου τουρισμού λόγω των οικονομικών κερδών , την μεγιστοποίηση της
απασχόλησης των ανθρώπων αλλά και για τη δημιουργία αναπτυξιακών υποδομών.
(Μυλωνόπουλος και Μοίρα, 2005: 36) Ο θαλάσσιος τουρισμός ικανοποιεί πλήθος
αναγκών του ανθρώπου. Ο θαλάσσιος τουρισμός μπορεί να εκδηλωθεί με αρκετές
μορφές ή αλλιώς κατηγορίες και σχετίζεται, είτε με την εκτέλεση διαφόρων
δραστηριοτήτων στη θάλασσα, είτε ως ειδικό ενδιαφέρον, συχνά με αθλητική ή
πολιτιστική διάσταση (Διακομιχάλης, 2009).
Μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής υποκατηγορίες:

➢ τον θαλάσσιο τουρισμό φύσης (π.χ. παρατήρηση θαλάσσιων θηλαστικών)
➢ τον θαλάσσιο αλιευτικό τουρισμό (π.χ. παρακολούθηση της διαδικασίας αλιείας)
➢ τον θαλάσσιο πολιτιστικό τουρισμό (π.χ. ναυτικά μουσεία, πλοία-μουσεία)
➢ τον τουρισμό θαλάσσιων σπορ/ναυταθλητισμός (π.χ. αγώνες σκαφών [ρεγκάτες],

κανοε- καγιακ, καταδύσεις κ.λπ.)
➢ τον τουρισμό γιότινγκ (απλό, πολυτελείας) και ιστιοπλοΐας
➢ την κρουαζιέρα (θεματική, γενικού ενδιαφέροντος)
Στις παραπάνω υποκατηγορίες οι περισσότερο ενδιαφέρουσες είναι:
405
Δ.ΥΠ.Α.

Ο θαλάσσιος τουρισμός φύσης
Το τελευταίο διάστημα έχει γίνει γνωστό πως ο άνθρωπος επιθυμεί να έρθει πιο
κοντά με την φύση και να απομακρυνθεί από τις αστικές και γεμάτο κόσμο πόλεις ,
και να πάει σε μέρη πιο απομακρυσμένα που έχουν κρατήσει τους φυσικούς τους
πόρους και γενικότερα δεν έχει βάλει το χέρι του ο άνθρωπος. Το παραπάνω θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τουρισμός φύσης. Οι άνθρωποι έχουν στρέψει το
βλέμμα τους προς την θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα. Όμως πρέπει να τονιστεί πως
η μελέτη της θαλάσσιας πανίδας και χλωρίδας δεν συμβαίνει μόνο στο φυσικό τους
περιβάλλον. Η παρατήρηση μπορεί να πραγματοποιηθεί και μέσω ενυδρείων και
αυτό οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας
Θαλάσσιος αλιευτικός τουρισμός
Η ερμηνεία του αλιευτικού τουρισμού έκανε την εμφάνιση του το διάστημα του 2000 –
2006. Η δραστηριότητα της αλιείας εκτός από επαγγελματικούς λόγους
χρησιμοποιείται και για λόγους αναψυχής. Όταν λοιπόν το ψάρεμα γίνεται με σκοπό
την αναψυχή και πραγματοποιείται μακριά από τον τόπο κατοικίας του ατόμου
θεωρείται τουριστική δραστηριότητα. Η αλιεία έχει χαμηλό κόστος και δεν είναι
απαραίτητο από το άτομο να έχει φυσική η σωματική δραστηριότητα. Η ανάπτυξη
του αλιευτικού τουρισμού συμβαίνει όταν η δραστηριότητα της αλιείας γίνεται
οργανωμένα με σκοπό την αύξηση των κερδών για παράδειγμα να μείνει σε
κατάλυμα , αλλά και για να παρέχει κέρδη για τις τοπικές κοινωνίες υποδοχής. Η
αλιευτική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στο να αναδειχθεί η ταυτότητα κάποιας
περιοχής με την πραγματοποίηση πολιτισμικών εκδηλώσεων που συνδέεται με την
αλιεία. Ο αλιευτικός τουρισμός έχει αρκετά θετικά καθώς μπορεί να προσφέρει νέες
υποδοχές αλλά και νέες θέσεις εργασίας. Ο αλιευτικός τουρισμός μπορεί να κάνει την
εμφάνιση του με δύο μορφές :
Την ενεργητική μορφή πιο συγκεκριμένα όταν το ίδιο το άτομο ασχολείται στην
αλιευτική δραστηριότητα με την χρήση δικού του σκάφους ή με ενοικιαζόμενο.
Την παθητική μορφή όταν ο τουρίστας επιβιβάζεται σε επαγγελματικό αλιευτικό

σκάφος που είναι απαραίτητο για αυτή την μορφή και παρατηρεί την δραστηριότητας
406
Δ.ΥΠ.Α.

της αλιείας.
Εν κατακλείδι η αλληλεπίδραση μεταξύ αλιείας και τουρισμού είναι μία κατάσταση

που μεταβάλλεται ανάλογα την περιοχή αλλά και το είδος της τουριστικής ανάπτυξης
αλλά και του είδους της αλιείας
Θαλάσσιος πολιτιστικός τουρισμός
Σαν πολιτιστικός τουρισμός περιγράφεται η μετάβαση ενός ατόμου σε κάποιο τόπο

που έχει σαν κύριο σκοπό να γνωρίσει και να απολαύσει την ιστορική και την
καλλιτεχνική κληρονομιά αλλά και τις σύγχρονες πολιτιστικές δραστηριότητες που
μπορεί να απολαύσει στον τόπο θα περιηγηθεί.
Σκοπός του θαλάσσιου πολιτιστικού τουρισμού είναι η διαφύλαξη, η προβολή και η

ανάδειξη της ναυτικής κληρονομιάς μέσω των Ναυτικών Μουσείων (στα οποία
μπορεί να περιλαμβάνουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αφορούν την γνωριμία
με την ναυτική ιστορία του τόπου, όπως, ο τηλεχειρισμός αντιγράφων σκαφών,
διαλέξεις, κ.λπ.), θεματικών Ναυτικών Μουσείων, Πλοίων-Μουσείων, Λιμανιών-
Μουσείων, αλλά και μουσείων ναυπηγικής τέχνης και αναπαραστάσεων ναυτικών
γεγονότων και θαλάσσιων πολιτιστικών διαδρομών (π.χ. τα ταξίδια του Οδυσσέα).
Δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για θαλάσσιο πολιτιστικό τουρισμό και να μην γίνει
αναφορά στην Ναυτική κληρονομιά. Έχουν εφαρμοστεί αρκετοί μέθοδοι προστασίας
της ναυτικής κληρονομιάς. Η ναυτική κληρονομιά επιτυγχάνεται και προβάλλεται
μέσα από :
• Τα ναυτικά μουσεία υπάρχουν περίπου σε κάθε χώρα που έχει σχέση με
την θάλασσα. Στα ναυτικά μουσεία μπορεί κάποιος να δει ιστορικά κειμήλια που
έχουν συσχέτιση με την απόδοση των κατοίκων της χώρας που βρίσκεται το μουσείο
με τα θαλάσσια έργα από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Ακόμα αποσκοπούν
στην μελέτη αλλά και απόδειξη της Ναυτικής ιστορίας αλλά και την προβολή της
ναυτικής παράδοσης και κληρονομιάς.
• Τα πλοία – μουσεία είναι πλοία τα οποία είχαν σημαντικό ρόλο σε μία
ορισμένη ιστορική στιγμή ή έχουν κατασκευασθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να
αποτελούν ζωντανά μνημεία της ναυπηγικής παράδοσης.
407
Δ.ΥΠ.Α.

Στο ελληνικό κράτος υπάρχουν και λειτουργούν το Αβέρωφ και το καλωδιακό

ατμόπλοιο Θαλής ο Μιλήσιος.
• Τα λιμάνια μουσεία είναι ένας ανοιχτός χώρος στον οποίο το άτομο που το
επισκέπτεται μπορεί να δει διάφορα αντικείμενα ναυτικής παράδοσης και
παραδοσιακά σκάφη.
• Τα μουσεία ναυπηγικής τέχνης είναι εγκαταστάσεις που προβάλουν στον
κόσμο παραδοσιακές πρακτικές ναυπηγικής τέχνης. Στην Ελλάδα υπάρχει μουσείο
ναυπηγική τέχνης το οποίο ιδρύθηκε από τον Δήμο Περάματος.
• Την αναπαράσταση ναυτικών γεγονότων η οποία αναπαράγει σημαντικά
ναυτικά γεγονότα , ναυμαχίες ή αγώνες.
• Τις θαλάσσιες πολιτιστικές διαδρομές που αποτελούν διαδρομές που δίνουν
την δυνατότητα στον τουρίστα να μάθει για την ιστορία και τον πολιτισμό μίας
ιστορικής πόλης ή τοποθεσίας.
Τουρισμός γιώτινγκ και ιστιοπλοΐας
Το γιώτινγκ είναι η θαλάσσια δραστηριότητα στην οποία το άτομο κάνει χρήση

θαλαμηγού σκάφους με σκοπό την αναψυχή. Το γιώτινγκ δίνει την δυνατότητα
διαμονής στο άτομο αλλά μπορεί το άτομο να κάνει προσέγγιση σε νησιά ή
παράκτιες περιοχές. Το γιώτινγκ δίνει την δυνατότητα στον ταξιδιώτη να κάνει αρκετά
πράγματα ώστε να χαρεί το θαλάσσιο περιβάλλον. Το σκάφος που χρησιμοποιείται
για το γιώτινγκ μπορεί να χρησιμεύσει στο άτομο ώστε να κάνει ηλιοθεραπεία , να
ψαρέψει , να πραγματοποιήσει κατάδυση , να πλησιάσει ακτές που είναι δύσκολο να
τις πλησιάσει κάποιος από τις ακτές κλπ. Το άτομο έχει απόλυτη αυτοδυναμία στις
δραστηριότητες αναψυχής. Το γιώτινγκ στηρίζεται από αρκετές υπηρεσίες με
αποτέλεσμα να ανοίγει θέσεις εργασίας. Η Ελλάδα αποτελεί ιδανικό προορισμό για
γιώτινγκ λόγω των κλιματολογικών συνθηκών αλλά παρέχει και ελλιμενισμό στα
σκάφη που θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση γιώτινγκ.
(Μυλωνόπουλος και Μοίρα, 2005: 94-96)
Τουρισμός κρουαζιέρας
Ο τουρισμός κρουαζιέρας αποτελεί την δραστηριότητα οπού τουρίστας-επιβάτης έχει

ως στόχο το ταξίδι αναψυχής και περιήγησης με συγκεκριμένο δρομολόγιο και
408
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικούς σταθμούς. Σε ένα ταξίδι συνδυάζεται η μεταφορά η εστίαση, ο

πολιτισμός, ο τουρισμός αναψυχής και οι δραστηριότητες ψυχαγωγίας εν πλω
(Διακομιχάλης, 2009, σ. 62)
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού αποτελούν τμήμα των ειδικών μορφών που

χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη ενός κυρίαρχου ειδικού κινήτρου στη ζήτηση, και
αφορούν δραστηριότητες ή ομάδες δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στο χώρο
ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (π.χ. ορεινός τουρισμός, δραστηριότητες
υπαίθρου ή και περιπέτειας, οικοτουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός, θρησκευτικός
τουρισμός, αγροτουρισμός, κ.λπ.) (Κοκκώσης και Τσάρτας, 1999). Ο εναλλακτικός
τουρισμός συμβάλει στην μακροπρόθεσμη ανάπτυξη ενός τόπου, προωθώντας μία
δικαιότερη μορφή ταξιδιού δίνοντας απαντήσεις σε οικονομικά και κοινωνικά
προβλήματα των αναπτυσσόμενων
Η κρουαζιέρα, παραδοσιακά, συνίστατο περισσότερο στην απόλαυση του ταξιδιού

και λιγότερο στη γνωριμία νέων τουριστικών προορισμών, παρόλα αυτά δίνεται η
δυνατότητα επίσκεψης κάποιων σημαντικών αξιοθέατων, όπως, αρχαιολογικού
χώρους και μνημεία, παραδοσιακούς οικισμούς και σπάνιων φυσικών τοπίων. Κατά
την διάρκεια του ταξιδιού ο επιβάτης μπορεί να συμμετάσχει σε εκπαιδευτικά
σεμινάρια, συνέδρια και άλλες ειδικές δραστηριότητες (μορφωτικές και αθλητικές),
καθώς και να ψωνίσει (shopping).
Τα σύγχρονα κρουαζιερόπλοια δίνουν την δυνατότητα στο άτομο να απολαύσει τον

ήλιο , την θάλασσα, ψυχαγωγία αλλά και παρέχει και υπηρεσίες που έχουν διαφορά
53 σε σύγκριση με τις υπηρεσίες που προσφέρει το επιβατηγό πλοίο στην απλή
θαλάσσια μεταφορά. Το βασικότερο χαρακτηριστικό του κρουαζιερόπλοιου είναι ότι
λειτουργεί ως ξενοδοχείο. Πιο συγκεκριμένα το κρουαζιερόπλοιο παρέχει υπηρεσίες
ξενοδοχειακού τύπου και αυτοί που εργάζονται σε αυτό πρέπει και έχουν τις
ανάλογες ειδικότητες της σύγχρονης ξενοδοχειακής μονάδας
Με βάση τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια οι κρουαζιέρες που γίνονται στην θάλασσα

διακρίνονται σε :
• Τριήμερες κρουαζιέρες όπου κατά κύριο λόγο πραγματοποιούνται τα
σαββατοκύριακα και γίνονται στις θαλάσσιες περιοχές της χώρας πλησιάζοντας
409
Δ.ΥΠ.Α.

λιμενικά λιμάνια παράδειγμα αυτής της κατηγορίας αποτελεί η κρουαζιέρα στα

ελληνικά νησιά.
• Κρουαζιέρα μικρής διάρκειας : καλύπτουν την διάρκεια μίας εβδομάδας και
γίνονται μεταξύ λιμένων που συνορεύουν. Διακρίνεται σε πενθήμερες και επταήμερες
κρουαζιέρες.
• Κρουαζιέρα μέσης διάρκειας : η διάρκεια τους είναι ανάμεσα στις 8 με 14
μέρες και γίνονται στον Ειρηνικό ή Ατλαντικό ωκεανό και μερικές φορές πλησιάζουν
λιμάνια διαφορετικών ηπείρων.
• Κρουαζιέρα μακράς διάρκειας : Είναι οι κρουαζιέρες που η διάρκεια τους
ξεπερνά τις 15 ημέρες , και το κρουαζιερόπλοιο πηγαίνει σε λιμάνια διαφορετικών
ηπείρων. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η ζήτηση της κρουαζιέρας. Βέβαια αξίζει
να τονιστεί πως λόγω των κοινωνικών εξελίξεων σήμερα η διάρκεια των κρουαζιέρων
έχει υποστεί μείωση. Στις μέρες μας η κρουαζιέρα έχει γίνει προσιτή και στα
χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα και όχι μόνο στα ανώτερα δηλαδή τους πλούσιους.
Αυτό επιτεύχθηκε πραγματοποιώντας κρουαζιέρες που είχαν μικρότερη διάρκεια
αλλά και με την αύξηση της μεταφορικής ικανότητας που παρείχε το
κρουαζιερόπλοιο.
Για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού στην Ελλάδα οι κλιματολογικές συνθήκες
αλλά και ο γεωγραφικός παράγοντας επιδρούν θετικά σε αυτό. Τα νησιά , ο ήλιος , το
κλίμα , οι υψηλές θερμοκρασίες αλλά και η Μεσόγειος βοηθούν στην ανάπτυξη του
θαλάσσιου τουρισμού. Επίσης ο πολιτιστικός πλούτος που διαθέτουν τα νησιά αλλά
και οι παράκτιες περιοχές ευνοούν τον θαλάσσιο τουρισμό. Ακόμα σημαντικός είναι
και ο κοινωνικός παράγοντας είναι σημαντικός καθώς η Ελλάδα φημίζεται για την
φιλοξενία της, για τον τρόπο διασκέδασης αλλά και για τα παραδοσιακά φαγητά. Η
πολιτεία πρέπει να είναι σαφής στην πολιτική που θα ασκήσει για την ανάπτυξη του.
Για την επίτευξη και την άσκηση αυτής της πολιτικής είναι σημαντικό να έχουν ενεργό
ρόλο όλοι οι φορείς που σχετίζονται με τον θαλάσσιο τουρισμό.
Για την ανάπτυξη λοιπόν του θαλάσσιου τουρισμού θα μπορούσαν να γίνουν

σημαντικές και μεγάλες επενδύσεις ώστε να κατασκευαστούν υποδομές όπως
μαρίνες , να ενημερωθούν οι πολίτες της χώρας πως ο θαλάσσιος τουρισμός βοηθά
στην οικονομική ανάπτυξη της περιφέρειας αλλά και γενικότερα της χώρας, να
προστατεύεται το θαλάσσιο περιβάλλον και να μην προκαλείται ρύπανση των
410
Δ.ΥΠ.Α.

υδάτων καθώς επηρεάζει αρνητικά τόσο τον άνθρωπο αλλά και την χώρα σε θέμα
ανάπτυξης , να υπάρχει μία συγκεκριμένη θαλάσσια δραστηριότητα που θα βοηθηθεί
και θα αναπτυχθεί ανάλογα τις γεωγραφικές , κοινωνικοοικονομικές και πολιτιστικές
συνθήκες μιας περιοχής ή σε κάποιο νησί.
Τουρισμός θαλάσσιων σπορ/ναυταθλητισμός
Ο τουρισμός θαλάσσιων σπορ/ναυταθλητισμός περιλαμβάνει δραστηριότητες δύο

κυρίως τύπων: (α) τις ειδικές διοργανώσεις (πολιτιστικού ή αθλητικού χαρακτήρα), οι
οποίες σχετίζονται με τη θάλασσα, τον αθλητισμό ή τη ναυτιλία (υπό τη μορφή
αγώνων π.χ. Ράλι Ιονίου), που πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση, προσελκύοντας
πληθώρα τουριστών, και (β) τις ατομικές ή συλλογικές δραστηριότητες τουριστών με
αθλητικό χαρακτήρα (π.χ. θαλάσσιο κανό και καγιάκ, καταδύσεις, ιστιοσανίδα,
θαλάσσιο σκι, jet ski και βόλτες με φουσκωτό σκάφος, παρακολούθηση βυθού κ.λπ.)
Η πιο δημοφιλή θαλάσσια αθλητική τουριστική δραστηριότητα είναι οι αγώνες

σκαφών ή αλλιώς ρεγκάτες που γινόντουσαν από τον 14ο αιώνα. Στην Ελλάδα
ξεκίνησε το 1999 η πραγματοποίηση διεθνών ιστιοπλοϊκών αγώνων ή αλλιώς
ρεγκέτα Αιγαίου που γινόντουσαν στην περιοχή του Κεντρικού και Ανατολικού
Αιγαίου.
9/ Πολιτισμικός τουρισμός
Ο πολιτιστικός τουρισμός αναφέρεται ως η πιο παλαιά μορφή τουρισμού. Θα

μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο τουρισμός που έχει σκοπό την στροφή ως προς
την ποιότητα αλλά και την βιώσιμη ανάπτυξη. Πολιτιστικός τουρισμός είναι η
εναλλακτική μορφή τουρισμού που η βασικότερη τουριστική της δραστηριότητα έχει
να κάνει με την επαφή, την μελέτη, την γνωριμία και την ευχαρίστηση του
πολιτιστικού πολιτισμού του τουριστικού προορισμού του τουρίστα και στην ενεργή ή
μη συμμετοχή στις πολιτιστικές εκδηλώσεις του τόπου. (Σφακιανάκης, 2000: 293)
Αυτή η μορφή τουρισμού ανταποκρίνεται σε όσους επιθυμούν να ανακαλύψουν τους

ιστορικούς, αρχαιολογικούς και πολιτισμικούς θησαυρούς ενός τόπου, που όμως δεν
περιορίζονται στα γνωστότερα και πολυδιαφημισμένα μνημεία του.
411
Δ.ΥΠ.Α.

Αφορά τους ιστορικούς, αρχαιολογικούς και πολιτισμικούς θησαυρούς ενός τόπου,

που όμως δεν περιορίζονται στα γνωστότερα και πολυδιαφημισμένα μνημεία του. Ο
πολιτισμικός τουρισμός έχει μεγάλη παράδοση. Αφορά το ταξίδι που γίνεται με
βασικό κίνητρο την επαφή με τον πολιτισμό της επισκέψιμης περιοχής. Περιλαμβάνει
εκπαιδευτικές συναντήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προσκυνήματα,
επισκέψεις κτλ.
Είναι ο εναλλακτικός τουρισμός που επικεντρώνεται στον τρόπο ζωής των

ανθρώπων των περιοχών επίσκεψης, την ιστορία τους, την τέχνη, την αρχιτεκτονική,
τη θρησκεία και άλλα στοιχεία που συνέβαλλαν στην διαμόρφωση του τρόπου ζωής
τους.
Ο πολιτιστικός τουρισμός δεν περιορίζεται μόνο σε αστικές περιοχές (ιστορικές,

μεγάλες πόλεις και στις πολιτιστικές εγκαταστάσεις όπως μουσεία και θέατρα).
Μπορεί ακόμα να περιλαμβάνει τουρισμό σε αγροτικές περιοχές αποτυπώνοντας τις

παραδόσεις ιθαγενών πολιτιστικών κοινωνιών.
Σε γενικές γραμμές είναι πολύ κοντά στον παραδοσιακό τουρισμό!
Πραγματοποιείται σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, καθώς και με

μελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισμού και της τέχνης
(Βενετσανοπούλου, 2006, σ. 136). Ο Πολιτιστικός Τουρισμός συμβάλλει στην
ανάδειξη και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και των αρχαιολογικών,
ιστορικών, αρχιτεκτονικών μνημείων, με την ανάπτυξη αυτής της σύνθετης μορφής
412
Δ.ΥΠ.Α.

τουρισμού στην περιοχή, και στην ουσιαστική γνωριμία του επισκέπτη με τον
πολιτισμό, την παράδοση και τον τρόπο ζωής των ντόπιων. (Κοκκώσης, Τσάρτας &
Γκρίμπα, 2011, σ. 203).
Οι κυριότερες δραστηριότητες που περιέχονται σε αυτή τη μορφή είναι:

➢ Οι επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία,
παραδοσιακούς οικισμούς, μοναστήρια, κτίρια με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική κ.λπ.
➢ Η παρακολούθηση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, όπως, συναυλίες, θεατρικές

παραστάσεις, αλλά και επιδείξεις παραδοσιακών χορών, τοπικών εθίμων κ.λπ.
➢ Η συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως, πανηγύρια, φεστιβάλ, κοινωνικές

και πνευματικές δραστηριότητες κ.λπ.
Τα χαρακτηριστικά του πολιτιστικού τουρισμού είναι τα παρακάτω :
1. Μπορεί να θεωρηθεί ως μορφωτικός τουρισμός καθώς οι τουρίστες

επιμορφώνονται μέσω του πολιτισμού της χώρας προορισμού τους ή μέσω
διαφόρων εκδηλώσεων.
2. O πολιτιστικός τουρισμός συνδέεται με την πολιτιστική κληρονομιά (Στον όρο της
πολιτιστικής κληρονομιάς συγκαταλέγεται το σύνολο των δημιουργημάτων του
ανθρώπου για παράδειγμα πλοία, οικοδομήματα και άλλα που φανερώνουν ένα
αξιοσημείωτο ιστορικό, αρχαιολογικό επιστημονικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον ή
μπορεί να έχουν μεγάλη σημασία σε κάποια επιστημονική έρευνα ή στην τεχνολογική
και στην κοινωνική ανάπτυξη.)
3. Θεωρείται από τις πιο φιλικές προς το περιβάλλον μορφές τουρισμού καθώς η
βασικότερη προϋπόθεση ανάπτυξης του είναι η προστασία του είναι η προστασία
του φυσικού αλλά και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
4. Ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί ταυτόχρονα και με άλλες μορφές
τουρισμού. (Σφακιανάκης, 2000: 294)
Ο πολιτισμικός τουρισμός απευθύνεται σε τουριστικά ταξίδια τα οποία έχουν ως

κυρίαρχο στόχο να πραγματοποιηθούν διαφορετικές δραστηριότητες και να
αποκτηθούν εμπειρίες που αφορά τον πολιτισμό, όπως για παράδειγμα συμμετοχή
σε φεστιβάλ ή την επαφή και την γνωριμία με την παράδοση τόπων και χωρών,
413
Δ.ΥΠ.Α.

επισκέψεις σε διάφορες περιοχές με παραδοσιακά δομημένο περιβάλλον, επίσκεψη

σε πολιτιστικά μνημεία, γνωριμία με τα τοπικά ήθη και έθιμα καθώς επίσης και την
τοπική γαστρονομία (Κοκκώσης κ.ά., 2011: 196)
Ο πολιτιστικός τουρισμός όπως αναφέρθηκε παραπάνω συνδέεται και με άλλες

μορφές τουρισμού. Ειδικότερα ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί
παράλληλα με τον αγροτουρισμό δηλαδή σε κάποιες αγροτικές περιοχές σε αρκετές
περιπτώσεις υπάρχουν στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα στοιχεία αυτά
μπορεί να είναι τοπικά ήθη και έθιμα άλλα και άλλα. Ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί
να συνδεθεί και με τον θρησκευτικό τουρισμό , τα στοιχεία που συνδέουν αυτές τις
δύο μορφές είναι τα θρησκευτικά μνημεία όπως εκκλησίες , μοναστήρια αλλά και οι
θρησκευτικές εκδηλώσεις όπως πανηγύρια.
Επίσης ο πολιτιστικός τουρισμός μπορεί να αναπτυχθεί ταυτόχρονα με τον

οικοτουρισμό, αυτή η σύνδεση επιτυγχάνεται λόγω του κοινού στόχου αυτών των
δύο εναλλακτικών μορφών τουρισμού ο οποίος είναι η προστασία του
Για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν οι

παρακάτω καινοτόμες δράσεις και προοπτικές :
• Προστασία των μνημείων , των μουσείων και γενικότερα των αρχαιολογικών
χώρων αλλά και του φυσικού περιβάλλοντος.
• Να διοργανωθούν εκδηλώσεις όπου το άτομο θα έρθει σε επαφή με τοπικά
ήθη και έθιμα αλλά και ντόπια προϊόντα.
• Δημιουργία κατάλληλου γοήτρου και φήμης για την χώρα μέσω διαφήμισης
και προώθησης.
• Πρόσληψη κατάλληλων ξεναγών που είναι γνώστες γύρω από το πολιτισμό
της χώρας για να γίνει ξενάγηση και να εξηγήσει την ιστορία της χώρας.
• Οργάνωση προγραμμάτων γνωριμίας με το πολιτισμό της χώρας.
10/ Θρησκευτικός Τουρισμός
Ο θρησκευτικός ή αλλιώς προσκυνηματικός τουρισμός, είναι το είδος εναλλακτικού

τουρισμού που σχετίζεται με την επίσκεψη σε τόπους και χώρους θρησκευτικής
414
Δ.ΥΠ.Α.

σημασίας.
Ο θρησκευτικός τουρισμός θεωρείται ως υποκατηγορία του πολιτιστικού τουρισμού.

Ο θρησκευτικός τουρισμός χρησιμοποιεί το θρησκευτικό στοιχείο του τόπου ή μίας
εκδήλωσης ως πολιτιστική κληρονομιά με στόχο την δημιουργία τουριστικής κίνησης
αλλά και εσόδων
Οι λόγοι μπορεί να είναι θρησκευτικοί, πολιτιστικοί, εκπαιδευτικοί ή απλά

ενημερωτικοί.
Μπορεί να γίνει από μεμονωμένα άτομα ή από ομάδες ατόμων σε περιπτώσεις

επίσκεψης στο πλαίσιο οργανωμένης εκδρομής.
Μπορεί να είναι ένα ταξίδι σε ανατολικές χώρες για να γνωρίσετε τη θρησκευτική

κουλτούρα τους ή ένα ταξίδι στην Ελλάδα.
Τόσο η ηπειρωτική όσο και η νησιωτική Ελλάδα, έχει πολλά μοναστήρια, εκκλησίες,
ξωκκλήσια και ναούς, θρησκευτικής αλλά και αρχιτεκτονικής σημασίας.
Eίναι μια άλλη εναλλακτική μορφή είναι ο οποίος συσχετίζεται με επισκέψεις σε

βυζαντινά μνημεία, εκκλησίες και μοναστήρια του κάθε τόπου. Πρόκειται για
προγράμματα τουριστικών πρακτορείων στα οποία συμμετέχουν οργανωμένα
γκρουπ τουριστών με θρησκευτικά ενδιαφέροντα. Στη χώρα μας έχει εκδηλωθεί
έντονο ενδιαφέρον ως προς αυτό από την τουριστική αγορά της Ρωσίας κυρίως
επειδή είναι ομόθρησκος λαός. Στο θρησκευτικό τουρισμό οι επισκέπτες έχουν ως
βασικό κίνητρο το τελετουργικό ταξίδι με ιερό για το συμμετέχοντα σκοπό -
ικανοποιώντας πνευματικές, αλλά και υλικές ανάγκες (Μοίρα, 2009, σ. 33).
Εκδηλώνεται με επισκέψεις σε σημαντικά θρησκευτικά μνημεία, με κίνητρα
θρησκευτικού ή προσκυνηματικού χαρακτήρα.
415
Δ.ΥΠ.Α.

Πολλοί θρησκευτικοί προορισμοί που συνδέονται με ιστορικά γεγονότα ή πολιτιστικά

επιτεύγματα ή ταξίδια σε πανηγύρια επισκέπτονται, όχι κατά ανάγκη από κάποιο
θρησκευτικό κίνητρο, αλλά περισσότερο από τον πολιτισμικό χαρακτήρα του
μνημείου ή του χώρου (πολιτισμικός τουρισμός). Γενικά, ο θρησκευτικός τουρισμός
συμβάλλει στην ανάδειξη και τη προβολή περιοχών ή αξιοθέατων θρησκευτικού
χαρακτήρα.
Τα θρησκευτικά ενεργά κτίσματα ορίζονται τα κτίσματα τα οποία με το πέρασμα του

χρόνου εξακολουθούν να διατηρούν την θρησκευτική τους λειτουργία αλλά
ταυτόχρονα λειτουργούν και ως μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελώντας
θέλγητρο για το άτομο.
• Τα θρησκευτικώς ανενεργά κτίσματα θεωρούνται τα κτίσματα τα οποία έχον
χάσει την θρησκευτική τους λειτουργία αλλά λειτουργούν ως χώροι μουσείων για
παράδειγμα η Αγία Σοφία που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη.
• Τα θρησκευτικά μνημεία ως τμήματα του φυσικού τοπίου είναι ουσιαστικά τα
ενεργά ή ανενεργά μνημεία που συγκαταλέγεται στο γενικότερο φυσικό περιβάλλον
του τόπου. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται τα Μετέωρα.
• Οι χώροι θρησκευτικής έρευνας είναι χώροι παραδείγματος χάρη
μοναστήρια θρησκευτικές σχολές και βιβλιοθήκες που επισκέπτονται επιστήμονες με
σκοπό να κάνουν κάποια έρευνα.
• Τα θρησκευτικά μουσεία αποτελούν οργανωμένους χώρους στους οποίους
υπάρχουν και μπορούν να απολαύσουν οι επισκέπτες θρησκευτικά αντικείμενα. Τον
416
Δ.ΥΠ.Α.

φορέα της διαχείρισης του θρησκευτικού μουσείου αποτελεί αποκλειστικά η εκκλησία

και συχνά χαρακτηρίζονται ως εκκλησιαστικά μουσεία. Παράδειγμα αυτής της
κατηγορίας αποτελεί το Μουσείο
Εκκλησιαστικής Τέχνης που βρίσκεται στο κτίριο της Μητρόπολης της
Θεσσαλονίκης αλλά και το Εκκλησιαστικό Μουσείο Σερρών.
• Οι εκθεσιακοί χώροι θρησκευτικών αντικειμένων είναι χώροι που γίνονται
εκθέσεις από σημαντικά θρησκευτικά αντικείμενα που έχουν μεταφερθεί από
θρησκευτικά κτίσματα ή μουσεία. Οι εκθεσιακού χώροι που αναφέρθηκαν παραπάνω
μπορεί να βρίσκονται για παράδειγμα σε θεματικά μουσεία.
• Τα θρησκευτικά σύμβολα είναι δημιουργίες που κατασκευάζει ο άνθρωπος
που έχουν έντονα θρησκευτικά χαρακτηριστικά.
• Οι θρησκευτικοί πόροι με θρησκευτικότητα και ιερότητα αποτελούν στοιχεία
της φύσης για παράδειγμα λίμνες όπου σε κάποιες χώρες ή τόπους θεωρούνται ιερά.
• Οι περιοχές δράσης ιερών προσώπων είναι οι περιοχές που στο παρελθόν
υπήρχε σημαντική θρησκευτική δράση.
• Οι εκδηλώσεις με θρησκευτικές αναφορές και οι θρησκευτικοί χοροί. Είναι
γνωστό πως σχεδόν όλες τις θρησκείες πραγματοποιούνται εκδηλώσεις και αυτές οι
εκδηλώσεις προσελκύουν τουρίστες. Στην Ελλάδα είναι γνωστά τα θρησκευτικά
πανηγύρια που γίνονται σε διάφορες περιοχές της χώρας και γνωστό παράδειγμα
είναι τα θρησκευτικά πανηγύρια των Πομάδων στην ορεινή Ξάνθη.
• Τα θρησκευτικά συνέδρια έχουν κυρίως θρησκευτικό περιεχόμενο και δεν
έχει τόση σημασία ο φορέας που το πραγματοποιεί. Το τελευταίο διάστημα έχει
παρατηρηθεί αύξηση των συνεδριών που αφορά την θρησκεία.
• Οι θρησκευτικές διαδρομές αφορούν τα άτομα που κάνουν διαδρομές με
σκοπό να διαδώσουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Κατά μία έννοια γίνεται
αναφορά σε θρησκευτικό ταξίδι.
Οι αρχαίοι 'Έλληνες πήγαιναν συχνά στους Δελφούς για να επισκεφθούν το μαντείο

του Απόλλωνα και να λάβουν χρησμούς, αλλά επισκέπτονταν και την Επίδαυρο με
σκοπό την θεραπεία τους στο ναό του Ασκληπιού. Στην Ελλάδα το νησί Τήνος, η
Πάτμος αλλά και η περιοχή των Μετεώρων και το Άγιον Όρος έχουν αναγνωρισθεί
σύμφωνα με νόμους ως ιεροί χώροι. Αυτοί λοιπόν οι χώροι προστατεύονται και οι
νόμοι έχουν ως κύριο σκοπό τα παραπάνω μέρη να διασφαλίσουν το θρησκευτικό
στοιχείο.
417
Δ.ΥΠ.Α.

Στο ελληνικό κράτος υπάρχουν αρκετά θρησκευτικά μνημεία που προσελκύουν

αρκετούς τουρίστες. Μερικά από αυτά έχουν ενταχθεί στον κατάλογο της UNESCO ,
η οποία αφού εγγραφεί κάποιο μνημείο στον κατάλογο της , εξασφαλίζει τεχνική
βοήθεια αλλά και τεχνογνωσία με σκοπό την προστασία του μνημείου. Η Ελλάδα έχει
προσθέσει στον κατάλογο της UNESCO 17 θέσεις θρησκευτικών μνημείων της
χώρας για παράδειγμα τον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών, τα μετέωρα , το Άγιον
Όρος , τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης τον
αρχαιολογικό χώρο του Μυστρά , τις μονές του Δαφνίου , του Οσίου Λουκά και τέλος
την Νέα Μονή της Χίου , την Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και το Σπήλαιο
της αποκάλυψης στην Πάτμο. (Μοίρα, 2009: 159-163) Η Ελλάδα επίσης διαθέτει
μεγάλο αριθμό θρησκευτικών προσκυνημάτων τα οποία είναι προσκυνήματα
παγκόσμιου ενδιαφέροντος με αποτέλεσμα να ενισχύουν τον θρησκευτικό τουρισμό.
Τα θρησκευτικά προσκυνήματα στην χώρα μας είναι η Παναγία της Τήνου , η
Παναγία Σουμελά , η Εκατονταπυλιανή της Πάρου , η Μονή Αγίας Λαύρας , η μονή
του Μεγάλου Σπηλαίου , η Παναγία της Αγιάσου Λέσβου , ο Άγιος Διονύσιος
Ζακύνθου , ο Άγιος Σπυρίδωνας και τέλος ο Άγιος Γεράσιμος.
Καινοτόμες ιδέες που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από τους κατάλληλους φορείς

για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού στην Ελλάδα είναι :
• Να καταγραφούν οι θρησκευτικοί και οι πολιτιστικοί πόροι.
• Να γίνει προώθηση ειδικών προγραμμάτων με στόχο την εκπαίδευση
σχετικά με τον θρησκευτικό τουρισμό.
• Να γίνουν αναλήψεις επενδύσεων που θα έχουν σκοπό την κατασκευή την
διατήρηση και την αποκατάσταση υποδομών για παράδειγμα μοναστήρια.
• Να γνωστοποιηθεί στους ντόπιους και γενικότερα στον κόσμο της περιοχής
τα θετικά στοιχεία που μπορεί να φέρει η ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού
όπως για παράδειγμα σε οικονομικό επίπεδο της περιοχής και πιο συγκεκριμένα και
στην χώρα.
• Να παρέχεται προστασία στο θρησκευτικό περιβάλλον τόσο στο φυσικό
όσο και στο πολιτιστικό.
• Η εκκλησία να αποδεχθεί την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού και να
λάβει ενεργή δράση στις δραστηριότητες που θα πρέπει να αναπτυχθούν.
Ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί μία εναλλακτική μορφή τουρισμού που
418
Δ.ΥΠ.Α.

έχει προοπτικές να αναπτυχθεί και που με τις κατάλληλες δράσεις θα μπορέσει να

θεωρείται μία από τις σημαντικότερες εναλλακτικές μορφές τουρισμού με τα θετικά
που θα μπορούσε να προσφέρει.
11/ Κοινωνικός τουρισμός
Μια άλλη ειδική μορφή τουρισμού είναι ο κοινωνικός τουρισμός ο οποίος δεν αφορά
ξένους επισκέπτες αλλά τους κατοίκους της χώρας. Οι συμμετέχοντες σ’ αυτόν είναι
ωφελούμενοι του προγράμματος κοινωνικού τουρισμού του οποίου η υλοποίηση
γίνεται από το υπουργείο εργασίας. Αφορά ανέργους εγγεγραμμένους στα μητρώα
ανέργων του ΟΑΕΔ ή εργαζόμενοι οι οποίοι έχουν τις προϋποθέσεις που
αναφέρονται στη σχετική προκήρυξη του προγράμματος . Πρόκειται για μια
επιδότηση των διακοπών τους για πέντε μέρες σε διάφορα τουριστικά καταλύματα.
Μετά τις εξελίξεις γύρω από το προσφυγικό, σύμφωνα με απόφαση της
αναπληρώτριας υπουργού εργασίας με τη συνεργασία της αναπληρώτριας
υπουργού τουρισμού, διπλασιάζεται η επιδότηση από πέντε σε δέκα μέρες για τις
τουριστικές μονάδες των νησιών Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος και Κως τα οποία
πλήττονται λόγω των προσφυγικών ροών. Η απόφαση αυτή δίνει μια επιπλέον
ανάσα στα νησιά αυτά αλλά και ο κοινωνικός τουρισμός γενικά δημιουργεί επιπλέον
όφελος τόσο για τους επιχειρηματίες του τουρισμού όσο και για τους δικαιούχους
στους οποίους δίνεται μια ευκαιρία για ολιγοήμερες διακοπές
Ο κοινωνικός τουρισμός κατά μία έννοια πρόκειται για έναν εσωτερικό τουρισμό αν
και υπάρχουν σε αρκετές περιπτώσεις διεθνή προγράμματα. Οι παράγοντες του
κοινωνικού τουρισμού είναι :
• Η Πολιτεία και λοιποί φορείς που είναι παράγοντες που επιδοτούν τον
κοινωνικό τουρισμό και ορίζουν το πλαίσιο ανάπτυξης του.
• Το ύψος της επιδοτήσεις που θα δοθεί , είναι καθοριστικός παράγοντας
καθώς ορίζει το είδος και την διάρκεια του κοινωνικού τουρισμού. • Και τέλος τα
άτομα που είναι δικαιούχοι για να κάνουν κοινωνικό τουρισμό. (Σφακιανάκης, 2000:
229-230)
Οι ρίζες του κοινωνικού τουρισμού πρωτοεμφανίστηκαν και αναγνωρίστηκαν το 1920

την περίοδο στην οποία αναγνωρίστηκε το δικαίωμα του εργαζόμενου ανθρώπου να
419
Δ.ΥΠ.Α.

παίρνει άδεια για να κάνει διακοπές. (Σφακιανάκης, 2000: 228)
Η διάρκεια που μπορεί να έχει ένα ταξίδι με σκοπό τον κοινωνικό τουρισμό είναι 5
έως 7 ημέρες ενώ μπορεί να διαρκέσει και παραπάνω 3 με 4 ημέρες σε κάποιες
συγκεκριμένες περιπτώσεις. Όμως ο τουριστικός προορισμός αλλά και η εποχή ή
αλλιώς η περίοδος που θα πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο ταξίδι καθορίζονται
αποκλειστικά από τους φορείς του κοινωνικού τουρισμού. Ο κοινωνικός τουρισμός
αποτελεί ένα ολοκληρωμένο τουριστικό πακέτο και οι δραστηριότητες που μπορεί να
απολαύσει ο τουρίστας έχουν χαρακτήρα πολιτιστικό , εκπαιδευτικό ψυχαγωγικό ,
χαλάρωσης και άλλα. (Σφακιανάκης, 2000: 231)
Πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στο κοινωνικό τουρισμό καθώς έχει να κάνει κατά
κύριο λόγο με άτομα που δεν έχουν την δυνατότητα να κάνουν κάποιο ταξίδι με δικά
τους χρήματα. Με λίγα λόγια αποτελεί ένα μέσο βοήθειας. Ο κοινωνικός τουρισμός
έχει ανθρώπινο , πολιτικό , κοινωνικό και οικονομικό χαρακτήρα. (Σφακιανάκης,
2000: 232)
Ένα τουριστικό πακέτο που αφορά τον κοινωνικό τουρισμό θα μπορούσε να είναι :
1. Η διανομή, πιο συγκεκριμένα θα μπορούσαν να επιλέγουν όλα τα είδη
καταλυμάτων π.χ. ενοικιαζόμενα δωμάτια , κρουαζιερόπλοια , οργανωμένες
κατασκηνώσεις και άλλα.
2. Η διατροφή που τις πιο πολλές φορές εμπεριέχει πρωινό ή μερική ή και
πλήρης διατροφή.
3. Η μετακίνηση σχεδόν ποτέ δεν εμπεριέχεται στο τουριστικό πακέτο.
4. Οι δραστηριότητες που προσφέρονται είναι πολλές για παράδειγμα να πάει
να δει το άτομο μία θεατρική παράσταση.
Τα άτομα που κυρίως κάνουν κοινωνικού τουρισμό είναι οι εργαζόμενοι κυρίως που
έχουν μικρό χρηματικό εισόδημα, οι άνεργοι, οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, οι
πολύτεκνες οικογένειες που λόγω των πολλών ατόμων στην οικογένεια το
οικογενειακό εισόδημα κρίνεται μη επαρκή για την διεξαγωγή διακοπών, τα άτομα
που είναι ασφαλισμένα στο ΙΚΑ με προγράμματα που αφορούν την Εργατική Εστία
και τα άτομα αυτά χαρακτηρίζονται ως χαμηλόμισθοι ή συνταξιούχοι. Για την Ελλάδα
οι προορισμοί επιλέγονται με βάση τη γεωγραφική ισοκατανομή έχοντας υπόψη ότι
420
Δ.ΥΠ.Α.

τα μέρη που θα επιλεγούν δεν είναι κορεσμένα τουριστικά για παράδειγμα οι

νησιώτικες περιοχές
Οι κυριότεροι φορείς κοινωνικού τουρισμού στην Ελλάδα είναι :

• Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ) που είναι φορέας για όλο τον
πληθυσμό της χώρας. • Η εργασιακή εστία που αφορά τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ.
• Η γενική γραμματεία νέας γενιάς που αφορά τη νεολαία της χώρας. Τόσο
στην Ελλάδα όσο και στις περισσότερες χώρες ο τουρισμός των ανθρώπων με
ειδικές ανάγκες συγκαταλέγονται στο κοινωνικό τουρισμό και λειτουργούν αναλόγως.
Για την προοπτική ανάπτυξης του κοινωνικού τουρισμού θα μπορούσαν να
εφαρμοσθούν οι παρακάτω καινοτόμες δράσεις :
• Η πολιτεία να επιδοτείται παραπάνω ώστε να μπορεί να πραγματοποιεί τα
ταξίδια των ατόμων.
• Η πολιτεία αλλά και οι υπόλοιποι φορείς του κοινωνικού τουρισμού να
ενημερωθούν γενικότερα για τα κράτη ή τα μέρη που θα μπορούσε να πάει το άτομο
και να φτιάξει τα ανάλογα προγράμματα.
• Να γίνει σαφής ενημέρωση από τον δικαιούχο των διακοπών για ποιο λόγο
θα πραγματοποιήσει τις διακοπές ώστε οι φορείς να τον εντάξουν σε μέρος που θα
βρει αυτό που επιθυμεί.
12/ Εθελοντικός τουρισμός:
Οικονομική μορφή τουρισμού, την οποία επιλέγουν κυρίως νέοι άνθρωποι. Οι

επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά σε κάποια project που αφορούν στον τόπο
προορισμού, βελτιώνοντας κυρίως τις συνθήκες ζωής και τις υποδομές της περιοχής.
421
Δ.ΥΠ.Α.

Οι επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά σε κάποια project που αφορούν στον τόπο

προορισμού, βελτιώνοντας κυρίως τις συνθήκες ζωής και τις υποδομές της περιοχής.
Εθελοντικός Τουρισμός και Οικοτουριστική ανάπτυξη της υπαίθρου είναι η άλλη

πλευρά του τουριστικού προϊόντος και ένα ενδιαφέρον εγχείρημα στον τομέα του
"εθελοντικού τουρισμού" που έλαβε χώρα στην Κρήτη με αξιόλογα πρακτικά
αποτελέσματα.
Τα ευρήματα αποτελούν μέρος μιας έρευνας για τον δημιουργική μορφή τουρισμού,
που βοήθησε στην ανάκαμψη του Νεπάλ μετά τον καταστροφικό σεισμό του 2015. Ο
σεισμός των 8,1 Ρίχτερ, σκότωσε σχεδόν 9.000 ανθρώπους και τραυμάτισε 22.000
και προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε κτίρια και υποδομές. Τέσσερις μήνες μετά το
περιστατικό, ο διεθνής τουρισμός μειώθηκε κατά 50%. Η Pacific Asia Travel
Association και οι ηγέτες της τουριστικής βιομηχανίας του Νεπάλ, προώθησαν τον
εθελοντικό τουρισμό.
Το Νεπάλ δημιούργησε συνθήκες ώστε οι διεθνείς τουρίστες να μπορούν να

προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα έργων. Όπως η ανοικοδόμηση σπιτιών και σχολείων,
η βοήθεια σε νοσοκομεία, η υποστήριξη μη κυβερνητικών οργανώσεων και η
αποκατάσταση της βιώσιμης γεωργίας. Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα
ενθαρρυντικά. Το έτος του σεισμού το 2015, οι διεθνείς τουρίστες που επισκέφτηκαν
το Νεπάλ, ήταν λιγότεροι από 600.000. Μετά την εφαρμογή
Η τουριστική βιομηχανία αντλεί την δύναμή της από εύθραυστες πηγές όπως το
περιβάλλον, η ιστορία και ο πολιτισμός και συχνά χαρακτηρίζεται ως νόμισμα με δύο
422
Δ.ΥΠ.Α.

όψεις. Από τη μία, συνεισφέρει στην οικονομική άνθιση μιας περιοχής

δημιουργώντας θέσεις εργασίας και εισροή συναλλάγματος ενώ από την άλλη, είναι
παράγοντας περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιβαρύνσεων που συχνά εμποδίζουν
την ομαλή λειτουργία της τοπικής κοινωνίας και του τοπικού τουρισμού.
Παραδείγματα από την παγκόσμια πραγματικότητα δείχνουν ότι η άκρατη, η
ασχεδίαστη ή η λανθασμένη ανάπτυξη του τουρισμού επιφέρει, βραχυπρόθεσμα,
γρήγορα οικονομικά ωφέλη καταλήγοντας ωστόσο, μακροπρόθεσμα, σε χαμηλής
ποιότητας τουριστική δραστηριότητα.
Ως παράδειγμα αναφέρεται ή δράση μεγάλης Γαλλικής εταιρείας που

δραστηριοποιείται στον τομέα του καθαρισμού με οικολογικά προϊόντα σε Γαλλία και
Βέλγιο, υπό την επωνυμία "Η2Ο at home". Εργαζόμενοι απασχολήθηκαν σε δύο
παράλληλες οικοτουριστικές δράσεις στην φύση γύρω από το χωριό Μέρωνας του
Δημοτικού διαμερίσματος Αμαρίου. Οι πρωτότυπες αυτές δράσεις που υλοποιήθηκαν
συνίσταντο στο φύτεμα ποικίλων καρποφόρων δένδρων, αρωματικών βοτάνων και
κλιμάτων αμπέλου, σε δύο αγρούς που διατέθηκαν από την Κοινότητα του Μέρωνα
και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του χωριού, αλλά και στην σήμανση δεκάδων
χιλιομέτρων πεζοπορικών και ποδηλατικών διαδρομών πάνω σε μονοπάτια και
χωματόδρομους ανάμεσα στον Μέρωνα και το Αμάρι. Χωρισμένοι σε δύο κύριες
ομάδες των 130 ατόμων και μικρότερες υποομάδες με διαφορετικό αντικείμενο
δράσης, οι συμμετέχοντες Γάλλοι και Βέλγοι οικοπεριηγητές, προσέφεραν τις
εθελοντικές υπηρεσίες τους.
Σύμφωνα με τον Γιώργο Τσακαλάκη διευθυντή της Οικοτουριστικής Επιχείρησης

"Wild Nature" «Ο στόχος του έργου εξ' αρχής, ήταν η "ευαισθητοποίηση του τοπικού
πληθυσμού στην σημασία του οικοτουρισμού σε μία αγροτική περιοχή, η δύναμη της
συλλογικής δράσης και του εθελοντισμού, αλλά κυρίως ο παραδειγματισμός προς
συγκράτηση των νέων ανθρώπων στην ύπαιθρο μέσω εναλλακτικών, αειφόρων
μορφών τουριστικών εγχειρημάτων" που θα μπορούσαν να κερδίσουν έδαφος και να
πολλαπλασιαστούν στο άμεσο μέλλον με πολλαπλά οφέλη. Η αλλιώς, πώς μία
αγροτική περιοχή στα δυτικά όρια του Γεωπάρκου του Ψηλορείτη με μεγάλο ιστορικό
και λαογραφικό ενδιαφέρον, αλλά και βασικές υπάρχουσες υποδομές υποδοχής
επισκεπτών (μικρά αγροτουριστικά καταλύματα, ένα ορεινό κάμπινγκ - μοναδικό
στην Κρήτη - και φιλόξενες οικογενειακές ταβέρνες), μπορεί μέσα από την δημιουργία
423
Δ.ΥΠ.Α.

προϋποθέσεων περιήγησης (πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές) και

συμπληρωματικών έργων παρατήρησης (βοτανικοί κήποι, σημεία πληροφόρησης,
σημεία θέασης και ερμηνείας τοπίου, κ.α.), να γίνει πόλος έλξης ενός ιδιαίτερου
ρεύματος ποιοτικού τουρισμού που ακούει στο όνομα "οικοτουρισμός"».
Η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού είναι η δεύτερη από άποψη διάδοσης μορφή

μαζικού τουρισμού. Το ταξίδι – κίνητρο είναι ένα δώρο που προσφέρεται στον
εργαζόμενο ως επιβράβευση των προσπαθειών που κατέβαλλε και οι οποίες
θεωρήθηκαν επιτυχημένες διότι θα υπερέβη τους
προκαθορισμένους επιχειρηματικούς στόχους. Το συγκεκριμένο δώρο συνδυάζει μία
ηθική και υλική επιβράβευση για τον υπάλληλο που τον βοηθάει να ξεφύγει από την
ρουτίνα της καθημερινότητας, εμπλουτίζει τις γνώσεις του και αυτή η ξεχωριστή
εμπειρία του δημιουργεί ένα διακαή ενθουσιασμό που έχει ως αποτέλεσμα την
αύξηση της αποδοτικότητάς στην εργασία του. Πρόκεται για το είδος τουρισμού που
ξεφεύγει από τις παραδοσιακές διακοπές. Είναι περισσότερο ενεργητικός τουρισμός.
Ξεφεύγει από την απλή επίσκεψη σε αξιοθέατα και ιστορικά μνημεία. Ποια είναι τα
βασικά χαρακτηριστικά του;
• Σεβασμός απέναντι στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά κάθε τόπου.

• Αλληλεπίδραση με τους ντόπιους και την καθημερινότητα τους.
• Κατανάλωση παραδοσιακών τοπικών προϊόντων και πολλές φορές
συμμετοχή στην σωματική και ψυχική ανάταση – ο,τι κι αν σημαίνει αυτό για
κάθε ταξιδιώτη.
Συνοδεύεται από διάφορες εξωτερικές δραστηριότητες και δημιουργικές ασχολίες

που όχι μόνο ψυχαγωγούν αλλά κι εκπαιδεύουν.
Κοινώς, αν θες να γνωρίσεις πραγματικά έναν τόπο και τους ανθρώπους του, ίσως
ήρθε η ώρα να επικεντρωθείς στον εναλλακτικό τουρισμό και να γεμίσεις εμπειρίες
και γνώσεις πέρα από τα καθιερωμένα!
Πολλοί τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα και αλλού, έχουν ως στόχο τη συνεχή
αύξηση του οικονομικού κέρδους που αποφέρει ο τουρισμός, έτσι συχνά
προσανατολίζονται στην αναζήτηση ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού
424
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστών χρησιμοποιώντας ως μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης τον μαζικό

τουρισμό.
Όμως, η μεγάλη πληθυσμιακή συγκέντρωση σε περιοχές με συγκεκριμένες

περιβαλλοντικές και κοινωνικές δυνατότητες δημιουργεί διαταραχές στις συνήθειες
της τοπικής κοινωνίας και δυσλειτουργίες όπως: συνωστισμό, μόλυνση του
περιβάλλοντος, κατασπατάληση ή καταστροφή φυσικών και πολιτιστικών πηγών και
ανταγωνισμό μεταξύ τοπικού πληθυσμού και τουριστικής βιομηχανίας για την
χρησιμοποίηση αγαθών πρώτης ανάγκης (νερό, καύσιμα, κ.λ.π.), έργων υποδομής
(δρόμοι, νοσοκομεία, κ.λ.π.), τόπων αναψυχής (μουσεία, πάρκα, παραλίες κ.λ.π.).
Αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις εμποδίζουν την συνεχή και ομαλή διεξαγωγή της
τουριστικής διαδικασίας αφού σύμφωνα με έρευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού
Τουρισμού (Π.Ο.Τ.) η πλειοψηφία των τουριστών σήμερα επιθυμεί να επισκέπτεται
περιοχές με υψηλή περιβαλλοντική ποιότητα και έντονα στοιχεία τοπικού πολιτισμού.
13/ Γαστρονομικός Τουρισμός
Πρόκειται για ένα ξεχωριστό είδος εναλλακτικού τουρισμού. Ενώ βασίζεται στην
τοπική κουζίνα κάθε τόπου δεν περιορίζεται μόνο σε αυτή.
Η γαστρονομία κάθε χώρας και κάθε τόπου αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά και
425
Δ.ΥΠ.Α.

αντανάκλαση του τρόπου ζωής, των ηθών και των εθίμων κάθε λαού.
Ο γαστρονομικός τουρισμός δεν είναι ακριβοπληρωμένες γκουρμέ επισκέψεις σε

εστιατόρια, αλλά το φαγητό ως μέσο σύνδεσης ανάμεσα στους ανθρώπους, την
ιστορία τους και τις μοναδικές στιγμές που τους συνδέουν.
Τι μπορεί να περιλαμβάνει;
• Φαγητό σε παραδοσιακά εστιατόρια.

• Street food ξεναγήσεις.
• Συμμετοχή σε μαθήματα μαγειρικής.
• Τραπέζι με ντόπιους.
• Επισκέψεις σε τοπικές λαϊκές αγορές κ.α.
Βασικός στόχος του είναι η γνωριμία με την τοπική κουζίνα, τα τοπικά προϊόντα και
τα έθιμα που σχετίζονται με τις πρώτες ύλες μιας περιοχής. Οι υπηρεσίες εδώ
αντιτίθενται στις αλυσίδες έτοιμου φαγητού και στα αδιάφορα μενού που συνήθως
προσφέρονται στα ομαδικά πακέτα διακοπών της συμβατικής μορφής τουρισμού.
Γαστρονομικός τουρισμός: Αφορά τη γνωριμία με την τοπική κουζίνα, τα τοπικά
προϊόντα και τα έθιμα που σχετίζονται με τις πρώτες ύλες μιας περιοχής. Ο
εναλλακτικός τουρισμός αποβλέπει στη διαφοροποίηση και στον εμπλουτισμό του
ελληνικού τουριστικού προϊόντος με την επιχειρηματική αξιοποίηση εναλλακτικών
μορφών τουρισμού. Επίσης στοχεύει στην ανάδειξη και τουριστική αξιοποίηση του
φυσικού και πολιτισμικού αποθέματος. Παράλληλα, ενδιαφέρεται για την άμβλυνση
426
Δ.ΥΠ.Α.

της εποχικότητας της τουριστικής ζήτησης
14/ Οινοτουρισμός
Αφορά την άμεση επαφή του επισκέπτη με τον τόπο καλλιέργειας και συλλογής του
σταφυλιού, τη συμμετοχή και παρατήρηση στη διαδικασία και τη γευσιγνωσία. Η
Ελλάδα, ως μεσογειακή χώρα, αποτελεί πόλο έλξης για τους λάτρεις του κρασιού,
ειδικά αν λάβουμε υπόψη και την τεράστια ποικιλία που διαθέτει.
Αποτελεί απάντηση στον σύγχρονο απαιτητικού τουρίστα για αναζήτηση ενός

ταξιδιού με σημασία, γεμάτο αυθεντικές εμπειρίες
Σκοπός του είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με τον τόπο καλλιέργειας και
συλλογής του σταφυλιού, τη συμμετοχή και παρατήρηση στη διαδικασία και τη
γευσιγνωσία. Η Ελλάδα, ως μεσογειακή χώρα, αποτελεί πόλο έλξης για τους λάτρεις
του κρασιού, ειδικά αν λάβουμε υπόψη και την τεράστια ποικιλία που διαθέτει.
15/ Αθλητικός τουρισμός: Αθλητικός τουρισμός (περιπέτειας)
427
Δ.ΥΠ.Α.

Ο όρος αθλητικός τουρισμός περιλαμβάνει όλες εκείνες τις τουριστικές

δραστηριότητες του ατόμου που έχει ως βασικό κίνητρο την εμπειρία του ταξιδιού,
είτε για να συμμετάσχει σε αθλητικές δραστηριότητες (ενεργητικός αθλητικός
τουρισμός), είτε για να παρακολουθήσει αθλητικά γεγονότα (παθητικός αθλητικός
τουρισμός) Περιλαμβάνει τόσο την παθητική, όσο και την ενεργητική συμμετοχή σε
αθλητικές δραστηριότητες, που όμως αφορούν άμεσα στο φυσικό τοπίο και στην
ιδιαίτερη μορφολογία του τόπου. Στη χώρα μας έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε
αμέτρητες δραστηριότητες, όπως κωπηλασία, σκι, ιππασία, πεζοπορία, ορειβασία,
κατάδυση, ράφτινγκ κλπ
Προσδιοριστικός παράγοντας της αθλητικής τουριστικής δραστηριότητας είναι η

μετακίνηση των τουριστών για να συμμετάσχουν σε μια προκαθορισμένη αθλητική
δραστηριότητα (π.χ. Ολυμπιακοί Αγώνες, Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου) ή για
να παρακολουθήσουν ένα αθλητικό γεγονός (π.χ. κολύμβηση, ιστιοπλοΐα,
πεζοπορία, ποδηλασία κ.λπ.). Στον ελληνικό χώρο ο ενεργός αθλητικός τουρισμός
είναι μία αναπτυσσόμενη δραστηριότητα. Οι αθλητικές δραστηριότητες μπορούν να
διαχωρίζονται σε 3 κατηγορίες: α) στις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη
θάλασσα, όπως είναι η ιστιοπλοΐα, οι καταδύσεις, το θαλάσσιο καγιάκ και η
ιστιοπλοΐα οι ανήκουν και στο θαλάσσιο τουρισμό, β) στις εξωτερικές δραστηριότητες
βουνού, όπως είναι η αναρρίχηση, οι πεζοπορίες, η ποδηλασία βουνού κ.λπ. και γ)
στις φυσικές δραστηριότητες, όπως είναι το τένις, το γκολφ κ.λπ. (Παιτσίνης &
Υφαντίδου, 2015).
Ο αριθμός των Εναλλακτικών Μορφών είναι ανεξάντλητος εφόσον οι μορφές αυτές
428
Δ.ΥΠ.Α.

αυξάνονται συνεχώς και συμβαδίζουν με τις αξίες, τις ανάγκες και τα κοινωνικά και
καταναλωτικά πρότυπα των σύγχρονων κοινωνιών (π.χ. φυσιολατρία, αθλητισμός,
πολιτιστικές και περιηγητικές δραστηριότητες, υγιεινή ζωή, εκπαίδευση, αναζήτηση
αυθεντικών εμπειριών), με τις ιδιαίτερες επιθυμίες, τα εξειδικευμένα ενδιαφέροντα,
και τις εκάστοτε απαιτήσεις των τουριστών.
Περιλαμβάνει τόσο την παθητική, όσο και την ενεργητική συμμετοχή σε αθλητικές
δραστηριότητες, που όμως αφορούν άμεσα στο φυσικό τοπίο και στην ιδιαίτερη
μορφολογία του τόπου. Στη χώρα μας έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε αμέτρητες
δραστηριότητες, όπως κωπηλασία, σκι, ιππασία, πεζοπορία, ορειβασία, κατάδυση,
ράφτινγκ κ.λπ. Ο όρος αθλητικός τουρισμός περιλαμβάνει όλες εκείνες τις τουριστικές
δραστηριότητες του ατόμου που έχει ως βασικό κίνητρο την εμπειρία του ταξιδιού,
είτε για να συμμετάσχει σε αθλητικές δραστηριότητες (ενεργητικός αθλητικός
τουρισμός), είτε για να παρακολουθήσει αθλητικά γεγονότα (παθητικός αθλητικός
τουρισμός) (Gibson, 2006).
Κάποιες από τις βασικότερες μορφές του αθλητικού τουρισμού είναι :

1. Ο τουρισμός αθλητικών διοργανώσεων , ο οποίος περιλαμβάνει τους
τουρίστες οι οποίοι ταξιδεύουν με σκοπό να παρακολουθήσουν αθλητικούς αγώνες
ως θεατές , έχοντας κανονίσει τουλάχιστον μία διανυκτέρευση στο τόπο που θα
πραγματοποιηθούν οι αγώνες συνδυάζοντας με λίγα λόγια τα αθλητικά γεγονότα μαζί
με τις διακοπές του. Επίσης περιλαμβάνει τις αθλητικές ομάδες είτε τεχνικούς ή
δημοσιογράφους οι οποίοι πραγματοποιούν το ταξίδι για να συμμετέχουν σε
αθλητικούς αγώνες κάνοντας τουλάχιστον μια διανυκτέρευση και απολαμβάνοντας
τουριστικές υπηρεσίες. Αξίζει να σημειωθεί πως στην Ελλάδα αυτή η μορφή
429
Δ.ΥΠ.Α.

αθλητικού τουρισμού σημειώνει αύξηση.

2. Ο τουρισμός αθλητικής αναψυχής ο οποίος κατά μία έννοια είναι ο
τουρισμός που γίνεται από το άτομο για να ευχαριστηθεί τις διακοπές του ενώ
παράλληλα βελτιώνει τη φυσική του κατάσταση μέσω ορισμένων προγραμμάτων
υπαίθριων αθλητικών δραστηριοτήτων για παράδειγμα ιππασία και αναρρίχηση αλλά
και από προγράμματα αθλητικής αναψυχής από τους προπονητές ή τους γυμναστές
που διαθέτει το ξενοδοχείο.
3. Ο προπονητικός τουρισμός εμπεριέχει την ομάδα είτε είναι επαγγελματική
είτε ερασιτεχνική ή ακόμα και τον αθλητή που πραγματοποιεί το ταξίδι για να
συμμετέχει σε συγκεκριμένα προγράμματα προετοιμασίας σε συγκεκριμένα
προπονητικά κέντρα μένοντας σε ξενοδοχεία που έχουν τον κατάλληλο εξοπλισμό
γυμναστηρίου. Αυτή η μορφή του αθλητικού τουρισμού δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά
στην Ελλάδα , παρόλο που η Ελλάδα έχει τις κατάλληλες υποδομές για να
αναπτυχθεί. Ο αθλητικός τουρισμός χαρακτηρίζεται ως ένα σύγχρονο φαινόμενο που
παρουσιάζει αντίφαση με τη σχέση που έχει υπάρξει με τα χρόνια μεταξύ του
αθλητισμού και του τουρισμού. Αυτό γίνεται διότι ο αθλητικός τουρισμός το τελευταίο
χρονικό διάστημα έχει αρχίσει να αντιμετωπίζεται σε ένα διακριτό πεδίο της
τουριστικής αλλά και της αθλητικής βιομηχανίας. Με βάση τα παραπάνω
καταλήγουμε πως ο αθλητικός τουρισμός παρουσιάζει γοργό ρυθμό ανάπτυξης
έχοντας όμως αρκετές δυνατότητες εξέλιξης
Μέχρι και την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών αγώνων η Ελλάδα δεν πληρούσε
τις κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις όπως για παράδειγμα οι σύγχρονες
αθλητικές υποδομές αλλά και η διαφήμιση της χώρας γύρω από τον αθλητικό
τουρισμό. Μέσω της διεξαγωγής των Ολυμπιακών αγώνων με απόλυτη επιτυχία
δημιουργήθηκαν προοπτικές ανάπτυξης του αθλητικού τουρισμού στην χώρα. Η
Ελλάδα είναι η χώρα προέλευσης και ιδρυτική χώρα των Ολυμπιακών αγώνων και
αποτελεί έναν ιδανικό προορισμό για να αναπτυχθούν αθλητικές δραστηριότητες
αλλά και για να διοργανωθούν αθλητικοί αγώνες. Στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια
έχουν διοργανωθεί και διοργανώνονται αρκετά σημαντικά αθλητικά γεγονότα και
αθλητικές διοργανώσεις σε αρκετά αθλήματα όπως διεθνή τουρνουά ή
πανευρωπαϊκούς αγώνες με σημαντικότερο γεγονός να αποτελεί η πραγματοποίηση
και διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα το 2004.
430
Δ.ΥΠ.Α.

Στην Ελλάδα έχει αυξηθεί η ζήτηση κάποιων σπορ τα τελευταία χρόνια κάποια από
αυτά είναι :
Το γκολφ έχει αρχίσει και αποκτά μεγάλο κοινό στην Ελλάδα. Σήμερα λειτουργούν
περίπου 5 γήπεδα γκολφ στην Ελλάδα τα οποία χαρτογραφούνται στην Αθήνα και
πιο συγκεκριμένα στην Γλυφάδα , στην Κέρκυρα , την Χαλκιδική , στην Ρόδο και
τέλος στην Χερσόνησο της Κρήτης. Επίσης παρουσιάζεται αρκετό ενδιαφέρον γύρω
από την δημιουργία γηπέδων γκολφ στην Ελλάδα καθώς σημειώνεται αύξηση των
γηπέδων γκολφ παγκοσμίως.
Η ιππασία πρώτο εμφανίστηκε στην Ελλάδα λίγο πριν συμβεί ο Β΄ Παγκόσμιος

Πόλεμος. H ιππασία με το πέρασμα των χρόνων αναπτύσσεσαι δυναμικά στο
Ελληνικό κράτος.
Το τένις και είναι σημαντική προοπτική ανάπτυξης του αθλητικού τουρισμού η

δημιουργία γηπέδων τένις καθώς είναι ένα γνωστό άθλημα εναλλακτικού τουρισμού.
Περιοχές που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν τα γήπεδα τένις είναι η Κρήτη αλλά
και τα νησιά του Αιγαίου και Ιόνιου αλλά και γενικότερα περιοχές που βρέχονται από
την θάλασσα και προσφέρουν υψηλές ξενοδοχειακές προδιαγραφές και υπηρεσίες.
Για ένα τουρίστα οι βασικοί προορισμοί που θα μπορούσε να επισκεφθεί λόγω του
αθλητικού τουρισμού είναι η Κρήτη , η Αττική , η Ολυμπία αλλά και τα νησιά που έχει
η χώρα.
Για την ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού θα μπορούσαν να εφαρμοστούν οι

παρακάτω καινοτόμες δράσεις :
• Να υπάρχουν ειδικές υποδομές και εγκαταστάσεις στους δήμους αλλά και
στους δημοφιλέστερους τοπικούς προορισμούς.
• Το ξενοδοχείο να παρέχει ειδικά διαμορφωμένους χώρους ώστε το άτομο να
μπορεί να κάνει αθλητικές δραστηριότητες.
• Να διοργανώνονται συχνότερα αγώνες με αποτέλεσμα να προσελκύει
περισσότερους τουρίστες. Μπορεί να βοηθήσει ένα οργανωμένο πρόγραμμα
αθλημάτων.
• Να αυξηθεί η ποσότητα του αθλούμενου ανθρώπινου δυναμικού της
431
Δ.ΥΠ.Α.

Ελλάδας.
• Να γίνει διαφήμιση κυρίως σε μεγάλα διεθνή αθλητικά γεγονότα στις χώρες
του εξωτερικού αλλά και στο διαδίκτυο καθώς αποτελεί στις μέρες μας ένα μέσο
ενημέρωσης αρκετά διαδεδομένο. Για παράδειγμα η διαφήμιση θα μπορούσε να
επικεντρωθεί σε αθλήματα που η Ελλάδα παρουσιάζει ιστορική παράδοση όπως ο
Μαραθώνιος.
• Να γίνει σωστός και οργανωμένος διαχωρισμός των γεωγραφικών
περιοχών και να προσδιοριστούν οι ικανότητες των νομών της χώρας ώστε να
καθοριστούν τα ειδικά προϊόντα που αφορούν τον αθλητικό τουρισμό που θα
επικεντρωθεί ο τουρίστας.
Με το παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμε ότι θα δημιουργηθεί ένας χάρτης που θα

αφορά τον αθλητικό τουρισμό και θα αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για κάθε επισκέπτη
αλλά και επαγγελματία.
• Ακόμα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πάρκα που θα επικεντρωθούν στο
εκπαιδευτικό αλλά και ψυχαγωγικό περιεχόμενο που θα επισκέπτονται μαθητές και
γενικότερα άτομα που θα έχουν ως σκοπό να γνωρίσουν και να μάθουν την αθλητική
ιστορία αλλά και την συμμετοχή σε αθλήματα. Όπως και να γνωστοποιηθούν τα
οφέλη που παρουσιάζουν οι αθλητικές δραστηριότητες στην υγεία και στην φυσική
κατάσταση του ατόμου αλλά και γενικότερα στην βελτίωση της ποιότητας ζωής του
ατόμου.
Αν όχι σε όλες, στις περισσότερες τουριστικές περιοχές, οι εναλλακτικές μορφές θα

πρέπει να συνδέονται λειτουργικά μεταξύ τους, είτε παράλληλα, είτε
συμπληρωματικά, με στόχο να αποτελέσουν ένα δυναμικό και συγκροτημένο
432
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικό προϊόν με βιώσιμα χαρακτηριστικά. Η άποψη ότι κάθε εναλλακτική μορφή

από μόνη της είναι και αναπτυξιακά βιώσιμη στον τουρισμό τις περισσότερες
περιπτώσεις δεν ισχύει.
3.3.4 Πλεονεκτήματα από την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών
Η διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος πλέον είναι γεγονός η χώρα

προσπαθεί να ξεπεράσει το απλό μοντέλο ήλιος και θάλασσα και το μοντέλο με το
«μαζικό τουρισμό» αξιοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες που μπορεί να
προσφέρει ο φυσικός πλούτος της, ο γαστρονομικός και πολιτισμικός ακόμα και ο
θρησκευτικός πλούτος της Περιφέρειας.
Η σημαντική αυτή αλλαγή που πραγματοποιείται έχει να κάνει με την διαφοροποίηση

της υλικής και άυλης “περιουσίας” των νησιών και άλλων τουριστικών προορισμών
την πολιτιστική κληρονομιά και την προστασία της και δίνει τη δυνατότητα της
ανάδειξης μια μοναδικής ταυτότητας για κάθε τόπο ή νησί ή ομάδα νησιών, των
τόπων με την δημιουργία τοκόσημων και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των τόπων
και την ανάπτυξη ενός μοναδικού μείγματος νέων μορφών τουρισμού ή
ανανεωμένων τουριστικών προϊόντων που περιλαμβάνουν: φυσιολατρικές εμπειρίες
με οικολογικό θα λέγαμε τουρισμό η τουρισμό πολιτιστικό- καλλιτεχνικό και
θρησκευτικό τουρισμό, αθλητικό ή συνεδριακό τουρισμό, μαθητικό, τουρισμό, αλλά
και άλλες μορφές όπως ο θαλάσσιος ή ο γαστρονομικός τουρισμός που αναφέρονται
στους άλλους άξονες, ή ο ιατρικός τουρισμός σε μεσοπρόθεσμη βάση, ακόμα και ο
φαρμακευτικός ή και ιαματικός τουρισμός που προτείνεται σε ορισμένες κατηγορίες
πολιτών και λειτουργούν υποβοηθητικά στην θεραπεία και αντιμετώπιση ασθενειών ή
και την απλή εμπειρία ή πρόληψη αυτών.
Όπως αναφερθήκαμε και προηγουμένως η τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής έχει

άμεση εξάρτηση από το πλούσιο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και την τοπική
κουλτούρα. Οι τουριστικοί προορισμοί που δεν διαθέτουν περιβαλλοντική ποιότητα
έρχονται αντιμέτωποι με τα αποτελέσματα της υποβάθμισης της ποιότητας του
προσφερόμενου προϊόντος, με συνέπεια την μείωση των τουριστικών αφίξεων και
την παρακμή τους. Για να αποφευχθεί αυτό και να εξασφαλίσει κάθε περιοχή τη
433
Δ.ΥΠ.Α.

βιωσιμότητα της ανάπτυξης της, θα πρέπει κάθε οικονομική και μη δραστηριότητα να

ακολουθεί τις αρχές της αειφορίας. Καλύτερο μέσο επίτευξης βιώσιμης ανάπτυξης
του τουρισμού θεωρούνται οι ειδικές και συγκεκριμένα οι εναλλακτικές μορφές
τουρισμού που δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στο φυσικό και στο κοινωνικό περιβάλλον
και στην αειφορία
Οι ειδικές μορφές τουρισμού χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη ενός ειδικού και
κυρίαρχου κινήτρου στη ζήτηση (π.χ. συνέδρια, πολιτισμός) και από την ανάπτυξη
μιας αντίστοιχης ειδικής υποδομής στις τουριστικές περιοχές, που αποσκοπεί στην
εξυπηρέτηση των τουριστών της κάθε ειδικής μορφής
Στο παρόν κεφάλαιο, έγινε η θεωρητική προσέγγιση της έννοιας του Τουρισμού και
της Τουριστικής ανάπτυξης, των όρων ταξιδιώτης - επισκέπτης- τουρίστας.
Περιγράφεται η εξέλιξη του τουρισμού, οι παράγοντες οι οποίοι επηρέασαν την
εξέλιξη του. Διατυπώνεται ο ορισμός του εναλλακτικού ή αειφόρου τουρισμού,
περιγράφεται το προφίλ και τα κίνητρα του εναλλακτικού τουρίστα. Ακολούθως
περιγράφεται η αρχή της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα του
εναλλακτικού τουρισμού που έχει σαν βασική αρχή ην διατήρηση της ισορροπίας
ανάμεσα στην οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον και τον πολιτισμό. Για να
εφαρμοστεί με επιτυχία και να έχει αποδοτικότητα η «αειφορική τουριστική
ανάπτυξη», θα πρέπει να υπάρχει, α) συνεργασία όλων όσων εμπλέκονται στην
τουριστική διαδικασία, β) τοπική συμμετοχή στο σχεδιασμό της τουριστικής
ανάπτυξης, γ) εκπαίδευση των επαγγελματιών του τουρισμού, των κατοίκων και των
επισκεπτών, και δ) ποιότητα στις προσφερόμενες τουριστικές υπηρεσίες.
Ως μορφή που υιοθετεί τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, ο εναλλακτικός τουρισμός
επιφέρει μια σειρά ωφελειών, όπως:
❖ δεν απαιτούνται υψηλά επενδυτικά κεφάλαια για τις απαραίτητες υποδομές.
❖ προσέλκυση ποιοτικού τουρισμού, καθώς οι εναλλακτικοί τουρίστες χαρακτηρίζονται,

για την ευαισθητοποίηση τους απέναντι στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, ενώ
434
Δ.ΥΠ.Α.

τείνουν να δαπανούν περισσότερο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, όπου

επιζητούν ποιοτικές ταξιδιωτικές εμπειρίες.
❖ βελτίωση του επίπεδο διαβίωσής του ντόπιου πληθυσμού.
❖ τοπική ανάπτυξη, επωφελούνται όλοι οι οικονομικοί κλάδοι της περιοχής από την
τουριστική ανάπτυξη, λόγω της προτίμησης των εναλλακτικών τουριστών για αγορά
παραδοσιακών και τοπικών προϊόντων ενώ ο έλεγχος της τουριστικής ανάπτυξης
γίνεται κυρίως από τους ντόπιους
• η μείωση της εποχικότητας
• η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος,
• η διατήρηση της φέρουσας ικανότητας του προορισμού
• εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος/διαφοροποίηση.
Ανεξάντλητος είναι ο αριθμός των εναλλακτικών μορφών μιας και αλλάζουν συνεχώς
οι αξίες των σύγχρονων κοινωνιών και οι εκάστοτε απαιτήσεις των τουριστών. Το
ποια μορφή θα υιοθετήσει μια περιοχή εξαρτάται από τις ανάγκες των τουριστών και
τι ένας τουριστικός προορισμός μπορεί να προσφέρει βάσει των πόρων που διαθέτει.
Σπάνια μια περιοχή αναπτύσσει μόνο μια μορφή τουρισμού, συνήθως υπάρχει ένα
πλέγμα εναλλακτικών μορφών, με ένα κυρίαρχο κίνητρο, όπως, περιηγητικός
τουρισμός, σε συνδυασμό με μορφές, όπως, πολιτισμικό, θρησκευτικό και θαλάσσιο
τουρισμό ή ακόμα και με το μαζικό τουρισμό των διακοπών.
Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 3
1. Με τον όρο «εναλλακτικές µορφές τουρισµού», κάνουµε λόγο για έναν

διαφορετικό τουρισµό από αυτόν που έχει συνηθιστεί
2. Ο εναλλακτικός τουρίστας μπορεί να θεωρηθεί ως «πελάτης» ή «καταναλωτής»
3. Ο εναλλακτικός τουρισμός προσπαθεί να επισκέπτεται πολύ ανεπτυγμένα μέρη
435
Δ.ΥΠ.Α.

4. Σε γενικές γραµμές οι μορφές του εναλλακτικού τουρισμού δεν μπορούν να

αντικαταστήσουν το μαζικό τουρισμό
5. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα
6. Ο όρος της «βιώσιμου - αειφόρου ανάπτυξης» σχετίζεται κυρίως µε την µελέτη

ψυχολογικών επιστημών
7. ο τουρισμός είναι μια περίπλοκη διαδικασία η οποία σχετίζεται με διαφορετικούς

τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας
8. Η έννοια ‘’ποιοτικός ουρισμός’’ ταυτίζεται με την έννοια ‘’καταναλωτικός

τουρισμός’’
9. Είναι γνωστό ότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι οικονομικά

αποδοτικότερες και λιγότερο συνδεδεμένες µε τις θερινές διακοπές
10. η τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής έχει άμεση εξάρτηση από το πλούσιο
φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και την τοπική κουλτούρα
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 3
1.Σ 2.Λ 3.Λ 4.Σ 5.Σ 6.Λ 7.Σ 8.Λ 9.Σ 10.Σ
Εκπαιδευτική ενότητα 4. ‘’Δημιουργία Τουριστικών Εμπειριών’’
436
Δ.ΥΠ.Α.

Η παρουσίαση της έννοιας των τουριστικών εμπειριών ως βιωματική διεργασία

ικανοποίησης και αυθεντικότητας, καθώς και ανάλυση της σπουδαιότητας της
εξυπηρέτησης στο συνολικό τουριστικό προϊόν
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 4
• Να κατανοεί τη βιωματική φύση της τουριστικής εμπειρίας

• Να γνωρίζει τα στοιχεία του τουριστικού προϊόντος που προσδίδουν αυθεντικό
βιωματικό χαρακτήρα
• Να αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα της αυθεντικότητας του ταξιδιού για τον τουρίστα
• Να αναγνωρίζει τα στοιχεία κλειδιά στο τουριστικό προϊόν που απαρτίζουν την
ταξιδιωτική εμπειρία και ικανοποίηση
• Να αξιολογεί τη θέση της Ελλάδας στη συνολική εκτίμηση των τουριστών βάσει της
εμπειρίας τους
• Να αναγνωρίζει πως τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της χώρας μας είναι το άυλο
στοιχείο της φιλοξενίας και της εξυπηρέτησης
• Να εντοπίζει τα μειονεκτήματα της Ελλάδας στα επιμέρους στοιχεία του τουριστικού
προϊόντος
• Να αξιολογεί τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές στον τομέα της φιλοξενίας και διαμονής
• Να κατανοεί τη σπουδαιότητα της υψηλής εξυπηρέτησης και ικανοποίησης του
τουρίστα ως κομμάτι ανταγωνιστικότητας και επιτυχίας
• Βιωματικός Τουρισμός - Αυθεντικές Εμπειρίες

• Διασκέδαση, Αισθητική, Απόδραση
• Προσδοκίες, Τουριστική Εμπειρία
• Βασικοί Δείκτες Επίδοσης του Τουριστικού Προϊόντος
437
Δ.ΥΠ.Α.

• Φιλικότητα, Γαστρονομία, Καθαριότητα

• Βέλτιστες και Καινοτόμες Πρακτικές Διαμονής και Φιλοξενίας
• Εξυπηρέτηση και Ικανοποίηση Πελάτη-Τουρίστα
438
Δ.ΥΠ.Α.

4.1. Εισαγωγικά Στοιχεία
Το τουριστικό προϊόν αποτελεί μια υπηρεσία- μάλιστα ισοδυναμεί στα μάτια του
τουρίστα με τη συνολική ταξιδιωτική εμπειρία, την οποία βιώνει και αξιολογεί με
υποκειμενικό τρόπο και για την οποία καταβάλει ως αντίτιμο τα συνολικά έξοδα του
ταξιδιού.
4.2. Η Βιωματική Φύση της Τουριστικής Εμπειρίας
Μια από τις κυριότερες συνέπειες της τουριστικής εμπειρίας είναι η ικανοποίηση, μια
διαδικασία ψυχολογικής και ψυχικής μεταμόρφωσης η οποία δεν μπορεί να συμβεί
χωρίς την ενεργητική ανάμιξη των πελατών. Τα ψυχικά κέρδη όπως η χαρά, η
ξεκούραση, η ξενοιασιά, η διανοητική και πνευματική αναγέννηση, η ευεξία είναι οι
τελικοί στόχοι της αναψυχής και της εμπλοκής με τον τουρισμό.
Διάφορες μελέτες αποκάλυψαν ότι η

ικανοποίηση του πελάτη σε σχέση με
την ποιότητα των τουριστικών
προϊόντων ήταν ένας παράγοντας
σχετικός με την ικανοποίηση και με την
εμπειρία. Θα πρέπει όμως να υπάρχει
διάκριση μεταξύ εμπειρίας και
ικανοποίησης των πελατών. Επιπλέον, η
μεγάλη τουριστική εμπειρία επηρεάζει τις προθέσεις των τουριστών για να
επισκεφθούν ξανά τον τουριστικό προορισμό και αυτοί που θα προτείνουν θετικά ένα
τόπο, είναι όσοι έχουν βιώσει υψηλά επίπεδα τουριστικής εμπειρίας.
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι

τουρίστες-καταναλωτές ψάχνουν για
εμπειρίες που θαμπώνουν τις
αισθήσεις τους, τους εμπλέκουν
προσωπικά, αγγίζουν τις καρδιές τους
439
Δ.ΥΠ.Α.

και ερεθίζουν το μυαλό τους. Οι επιτυχημένες εταιρείες αυτό που κάνουν είναι να
προσφέρουν αξέχαστα ικανοποιητικές εμπειρίες στους πελάτες τους και αξία στην
προσφορά τους. Θα πρέπει να επιδιώκει κάθε σωστά οργανωμένη επιχείρηση να
έχει συνεπή καταναλωτή. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τέσσερις τρόπους:
Η εκπαίδευση– Το να μαθαίνεις κάτι καινούργιο: Μια εκπαιδευτική εμπειρία εμπλέκει

ενεργά το μυαλό των τουριστών, ιντριγκάροντάς τους και καλύπτοντας την επιθυμία
τους για μάθηση. Συνήθως οι πελάτες που εμπλέκονται σε μία εκπαιδευτική εμπειρία
έχουν ως αποτέλεσμα να αυξάνουν τις γνώσεις του και βελτιώνουν τις δεξιότητές
τους. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί εντάσσοντας στο τουριστικό πρόγραμμα
κάποια μαθήματα μαγειρικής παραδοσιακών φαγητών, μαθήματα παραδοσιακών
χορών κλπ.
Η διασκέδαση– Να διασκεδάζεις: Η διασκέδαση περιλαμβάνει μια από τις

παλαιότερες μορφές εμπειρίας και υπάρχει παθητική συμμετοχή του ατόμου. Για
παράδειγμα ζωντανές βραδιές, κονσέρτα κλπ
Αισθητική– Παράδοση στο περιβάλλον: Το πόσο όμορφο είναι το περιβάλλον, οι

κτιριακές εγκαταστάσεις και εάν είναι εναρμονισμένες με την αρχιτεκτονική του τόπου.
Εάν υπάρχει επαρκής σήμανση που να δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες στους
επισκέπτες και άλλα πολλά που έχουν να κάνουν με την οικολογία και την πράσινη
ανάπτυξη.
Απόδραση– Η αναζήτηση ενός νέου εαυτού: Μία απόδραση που μπορεί να

χαρακτηριστεί σαν την προέκταση στην οποία ένα άτομο είναι ολοκληρωμένο στην
δραστηριότητα. Τυπικά παραδείγματα είναι τα θεματικά πάρκα, οι κοιλάδες
περιπέτειας, και οι προορισμοί προσομοιώσεων (π.χ. Disneyland).
4.2.1. Πόσο σημαντική είναι η εμπειρία ενός ταξιδιού;
Σύμφωνα με έρευνα της Booking.com που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 15.000

ανθρώπων από 20 χώρες, μια πρωτόγνωρη εμπειρία διακοπών θεωρείται από
440
Δ.ΥΠ.Α.

πολλούς ταξιδιώτες, πιο σημαντική από το πρώτο ρομαντικό ραντεβού, από την
πρώτη δουλειά, από μια νέα φιλία, ακόμα και από το πρώτο φιλί.
Τα ταξίδια, και ιδιαίτερα οι πρωτόγνωρες εμπειρίες που εμπεριέχουν, οδηγούν ένα

στους 10 ανθρώπους να αλλάξουν επάγγελμα, ένα στους 10 να αλλάξουν τη
σχέση τους και ένα στους 5 να πάρουν απόφαση να μετακομίσουν σε ένα
εντελώς καινούριο μέρος.
Μάλιστα, για το 53% των ερωτηθέντων η εμπειρία αυτή είναι πιο συναρπαστική από
ένα πρώτο ρομαντικό ραντεβού, για το 51% από την πρώτη δουλειά, για το 62% από
μια νέα φιλία και για το 36% πιο συναρπαστική από το πρώτο φιλί.
Από τα ευρήματα προκύπτει ακόμα, ότι ο ενθουσιασμός από μια πρωτόγνωρη

ταξιδιωτική εμπειρία αυξάνει την αυτοπεποίθηση των ανθρώπων, διευρύνει
τους ορίζοντές τους και τους κάνει πιο επιτυχημένους.
Τρεις στους 5 πιστεύουν ότι οι άνθρωποι που ταξιδεύουν συχνά είναι πιο
ενδιαφέροντες, και το 45% ότι τα ταξίδια τους κάνουν πιο επιτυχημένους σε καριέρα
και ζωή.
Είτε πρόκειται για το πρώτο ταξίδι στο

εξωτερικό και την ανακάλυψη ενός
νέου προορισμού, είτε για ένα μοναχικό
ταξίδι, τα 2/3 των ερωτηθέντων
συμφώνησαν ότι η συμμετοχή σε μια
πρωτόγνωρη ταξιδιωτική εμπειρία τους
τόνωσε την αυτοπεποίθηση. Κι ενώ τα
ταξίδια προκλήσεων φαίνονται
αγχωτικά, οι περισσότεροι είπαν (61%) ότι η ανησυχία που ένιωθαν πριν τα
πραγματοποιήσουν ήταν περιττή.
Επιπλέον, οι πρωτόγνωρες ταξιδιωτικές εμπειρίες ανοίγουν ορίζοντες και σε άλλες

δυνατότητες στη ζωή των ανθρώπων, όπως οι συναντήσεις με άλλες εθνικότητες
441
Δ.ΥΠ.Α.

(40%), η ετοιμασία και διατροφή με άλλα είδη φαγητού (43%), η εκμάθηση μιας νέας
γλώσσας (29%) και η μελέτη μιας νέας κουλτούρας (29%).
Δύο στους τρεις ανέφεραν ότι οι εμπειρίες από πρωτόγνωρα μέρη τους ενθαρρύνει
να επισκεφθούν και άλλα νέα μέρη, να αποκτήσουν νέες εμπειρίες και να μείνουν σε
νέα καταλύματα στο μέλλον. Οι μισοί σκοπεύουν να αναζητήσουν πιο πολύ την
περιπέτεια στα ταξίδια τους στο μέλλον και άλλοι τόσοι σκοπεύουν να ταξιδέψουν σε
ακόμα πιο μακρινούς προορισμούς από την περιοχή όπου κατοικούν.
Περισσότεροι από τους μισούς θα αναζητήσουν περισσότερες αποδράσεις του

Σαββατοκύριακου, ενώ το 47% προορισμούς που δεν έχουν εξερευνήσει οι φίλοι
τους.
Ακόμα, το είδος των

πρωτόγνωρων ταξιδίων που
θα προτιμήσουν το 2017 οι
ταξιδιώτες ποικίλει, με το 21%
να προτιμά τα ταξίδια που
στηρίζονται στον εθελοντισμό,
το 23% τα ταξίδια πνευματικών προκλήσεων, το 39% τα οικολογικά ταξίδια και το 44%
τα οδικά ταξίδια.
4.3. Τα Στοιχεία της Τουριστικής Εμπειρίας και Ταξιδιού
Για την ανάπτυξη ενός βέλτιστου πλαισίου εφαρμογής μιας νέας τουριστικής
στρατηγικής, θα πρέπει καταρχήν να γίνουν σαφή και να συνυπολογιστούν ορισμένα
κρίσιμα στοιχεία που σχετίζονται με το ίδιο το τουριστικό προϊόν (μαζικό ή
εναλλακτικό).
Ως προς τη φύση του τουριστικού

προϊόντος, θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρα
αντιληπτό και κατανοητό ότι το
442
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικό προϊόν διαφέρει σημαντικότατα από όλα τα υπόλοιπα προϊόντα. Οι

περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν -εσφαλμένα- ότι το τουριστικό προϊόν εντάσσεται
στις υπηρεσίες. Όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική: το τουριστικό προϊόν
αποτελεί στην ουσία ένα «υβρίδιο», καθώς περιλαμβάνει μια ποικιλία
αλληλοεπηρεαζόμενων συστατικών στοιχείων όπως:
• υλικά προϊόντα,
• υπηρεσίες,
• φυσικό περιβάλλον,
• ιδέες,
• πληροφορίες,
• δραστηριότητες,
• αλλά και ανθρώπους οι οποίοι περιλαμβάνουν:

• τους φυσικούς παρόχους του τουριστικού προϊόντος,
• την τοπική κοινωνία και φορείς της,
• καθώς και τους άλλους επισκέπτες που παρευρίσκονται στον προορισμό.
Ταυτόχρονα, το τουριστικό προϊόν παρουσιάζει και όλες τις κλασικές ιδιαιτερότητες

των υπηρεσιών, όπως:
• η σύντομη απαξίωση (υπηρεσίες δεν μπορούν να αποθηκευτούν για

μελλοντική πώληση και κατανάλωση και συνεπώς, απούλητες υπηρεσίες
αποτελούν χαμένες πωλήσεις για πάντα),
• η άυλη φύση του (ο καταναλωτής δεν γνωρίζει και δεν μπορεί να

κρίνει/αξιολογήσει τι ακριβώς αγοράζει πριν καταναλώσει και βιώσει το
προϊόν),
• η εξάρτηση (ποιότητας, εξυπηρέτησης κ.λπ.) από τον ανθρώπινο παράγοντα,

και τέλος
443
Δ.ΥΠ.Α.

• η συχνά ταυτόχρονη παραγωγή και κατανάλωσή του, η οποία απαιτεί την

ετοιμότητα και ικανότητα του παρόχου να προσφέρει ποιότητα και να
αφουγκράζεται και να ικανοποιεί τις απαιτήσεις του κάθε επισκέπτη σε
πραγματικό χρόνο, καθώς δεν είναι εφικτό ο πάροχος πρώτα να παράγει και
μετά να διαθέτει υπηρεσίες που έχουν ελεγχθεί/αξιολογηθεί ως ποιοτικές.
Όλες οι παραπάνω παράμετροι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη διαμόρφωση

μιας νέας στρατηγικής τουριστικής πολιτικής για μια αποτελεσματικότερη διαχείριση
και μάρκετινγκ του τουριστικού προϊόντος.
Στην πραγματικότητα, οι
καταναλωτές τουριστικών
προϊόντων αγοράζουν όνειρα -
αγοράζουν τις ωφέλειες τις οποίες
προσδοκούν και φαντάζονται ότι
θα βιώσουν κατά την επίσκεψή
τους σε έναν τουριστικό
προορισμό ή κατά τη διαμονή τους σε ένα τουριστικό κατάλυμα. Κατά συνέπεια,
μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι άνθρωποι δεν αγοράζουν απλώς τουριστικά
προϊόντα αλλά αγοράζουν την προσδοκία μιας εμπειρίας.
Από την πλευρά της τουριστικής παραγωγής, είτε σε μακροοικονομικό επίπεδο

(φορείς και διοίκηση ενός τουριστικού προορισμού) είτε σε μικροοικονομικό επίπεδο
(τουριστικές επιχειρήσεις), το κρίσιμο ζήτημα είναι η διαμόρφωση της προσφοράς
μιας επιθυμητής από τον καταναλωτή εμπειρίας με χαρακτηριστικά υψηλής
ποιότητας και καλής εξυπηρέτησης. Ο στόχος είναι η προσφορά μιας
αξέχαστης και βεβαίως θετικής τουριστικής εμπειρίας που να μπορεί να
προσφέρει ποικίλες ωφέλειες στον επισκέπτη, όπως:
• λειτουργικές (ξεκούραση, ηρεμία),

• κοινωνικές (γνωριμία, διάδραση και ανάπτυξη σχέσεων με άλλους
ανθρώπους, ομάδες και πολιτισμούς),
• γνωστικές (μάθηση, ανάπτυξη ικανοτήτων) και
444
Δ.ΥΠ.Α.

• ψυχολογικές (αυτοπραγμάτωση, προσωπική έκφραση και ανάπτυξη).
Κατά συνέπεια, η τουριστική πολιτική του μέλλοντος θα πρέπει να ενσωματώνει τη

λογική της «προσδοκώμενης εμπειρίας» πάνω στην οποία θα πρέπει να αναπτυχθεί
σαφής στρατηγική για το branding ενός τουριστικού προορισμού όπως η Ελλάδα.
4.3.1. Τα στοιχεία-δείκτες που συνιστούν και αξιολογούν μια ταξιδιωτική

εμπειρία
Έχοντας διευκρινίσει την ιδιαιτερότητα του τουριστικού προϊόντος και των

χαρακτηριστικών του, και προκειμένου να αξιολογηθεί μια τουριστική εμπειρία θα
πρέπει να λαμβάνεται υπόψη μια σειρά επιμέρους στοιχείων τα οποία ουσιαστικά
καθορίζουν και απαρτίζουν τη συνολική αίσθηση της εμπειρίας του τουρίστα. Με
βάση την Travelstat, αυτά τα στοιχεία είναι:
Συνολική εμπειρία (Βασικοί Δείκτες Επίδοσης)

• Συνολική εκπλήρωση προσδοκιών
• Πρόθεση σύστασης
• Πρόθεση επανάληψης επίσκεψης
• Πρόθεση επανάληψης επίσκεψης στην ίδια ή άλλη περιοχή
• Συνολική σχέση ποιότητας/τιμής της διαμονής
Πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες

• Ποικιλία / γκάμα πολιτιστικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων •
• Θέατρο, όπερα, πολιτιστικές εκδηλώσεις
• Διασκέδαση / θεματικά πάρκα
• Κόστος ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων
• Ξεναγήσεις
• Νυχτερινή ζωή (μπαρ, κλαμπ...)
Περιβάλλον
• Ομορφιά τοπίων
• Καθαριότητα δημόσιων χώρων
• Καθαριότητα εκτός των πόλεων
445
Δ.ΥΠ.Α.

• Αρχιτεκτονική και αστική ανάπτυξη

• Ποιότητα ατμόσφαιρας
Εμπειρία διαμονής
• Συνολική ποιότητα
• Φιλοξενία από το προσωπικό
• Σχέση ποιότητας/τιμής
Αγορές
• Ποικιλία αγοραστικών δυνατοτήτων
• Φιλοξενία από το προσωπικό στα καταστήματα
• Ώρες / ημέρες λειτουργίας
• Ποιότητα χειροτεχνιών
Φιλοξενία από τους κατοίκους της περιοχής και αίσθημα ασφάλειας

• Φιλοξενία από τους κατοίκους της περιοχής
• Ευκολία επικοινωνίας με τους κατοίκους
• Ασφάλεια, αίσθημα ασφάλειας
Εμπειρία τοπικής κουζίνας

• Συνολική ποιότητα
• Ποικιλία / γκάμα επιλογών
• Φιλοξενία από το προσωπικό των εστιατορίων
Ιστορική κληρονομιά (μνημεία, μουσεία κ.λπ.)

• Ποικιλία και γκάμα ιστορικών χώρων και μουσείων
• Διαχείριση/συντήρηση ιστορικών χώρων και μουσείων
• Φιλοξενία στους ιστορικούς χώρους και τα μουσεία
• Εισιτήρια εισόδου σε ιστορικούς χώρους και μουσεία
• Ευκολία επίσκεψης σε πολυσύχναστα τουριστικά αξιοθέατα/κοινό
446
Δ.ΥΠ.Α.

Ειδικά για επαγγελματικά ταξίδια/MICE

• Ποιότητα συνεδριακών κέντρων
• Φιλοξενία στα συνεδριακά κέντρα
• Υποδομές επικοινωνιών
Παράπονα σχετικά με...

• Διατυπώσεις για την έκδοση θεωρήσεων εισόδου
• Διαμονή
• Μετακίνηση
• Φαγητό
• Δραστηριότητες
• Υγεία
• Ασφάλεια
• Άλλο
Εμπειρία μετακίνησης
• Κόστος μέσω μεταφοράς για την άφιξη στον προορισμό
• Προσβασιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς (λεωφορείο, μετρό...)
• Φιλοξενία από το προσωπικό στα μέσα μαζικής μεταφοράς
• Κόστος μέσων μαζικής μεταφοράς
• Φιλοξενία στο σημείο εισόδου
• Υπηρεσία ταξί
• Ευκολία στάθμευσης
• Υποδομές μεταφορών (δρόμοι...)
• Πρόσβαση από/προς το αεροδρόμιο
• Σηματοδότηση/ευκολία εύρεσης προσανατολισμού
Κέντρο Τουριστικών Πληροφοριών

• Αριθμός διαθέσιμων κέντρων πληροφοριών
• Επιδόσεις προσωπικού
• Ώρες / ημέρες λειτουργίας
• Ποιότητα εφαρμογών για τουρίστες
447
Δ.ΥΠ.Α.

Παραλίες / Θαλάσσιες δραστηριότητες

• Ομορφιά
• Ποικιλία / επιλογές παραλιών
• Καθαριότητα/ συντήρηση
• Ασφάλεια κολύμβησης
• Θαλάσσιες δραστηριότητες
Εγκάρσιοι δείκτες (μέσος όρος για όλα τα σχετικά κριτήρια)

• Βιωσιμότητα
• Ποικιλία από πράγματα για να δεις, να κάνεις, να αγοράσεις, να επισκεφθείς...
• Αλυσίδα ανθρώπινης φιλοξενίας
• Αλυσίδα τιμής και σχέση ποιότητας/τιμής
4.3.2. Η ταξιδιωτική εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδος
Η ικανοποίηση του επισκέπτη στον

προορισμό καθορίζεται περισσότερο από
ποτέ από μη εμπορικούς και άυλους
παράγοντες (φιλοξενία από τους
κατοίκους της περιοχής, αίσθηση
ασφάλειας, περιβάλλον). Επιπρόσθετα,
στους προορισμούς της Νότιας
Μεσογείου συγκεκριμένα, η διαμονή και η
ποιότητα φαγητού διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εμπειρίας
του επισκέπτη, αποτελώντας ισχυρό «επίκεντρο» της συνολικής ικανοποίησης.
Το ελληνικό τουριστικό προϊόν υπερτερεί στα κύρια κριτήρια ικανοποίησης των

τουριστών έναντι των ανταγωνιστικών προορισμών της Νότιας Ευρώπης.
• Ο φιλόξενος χαρακτήρας και η φιλικότητα των κατοίκων,

• η διαμονή,
• η αίσθηση ασφάλειας,
448
Δ.ΥΠ.Α.

• η γαστρονομία και
• η ομορφιά των τοπίων
αποτελούν τα top 5 κριτήρια ικανοποίησης των τουριστών στην Νότια Ευρώπη

(Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Μάλτα, Τουρκία και Κροατία) Και στις 5 αυτές κρίσιμες
διαστάσεις της τουριστικής εμπειρίας, η Ελλάδα προσφέρει πολύ υψηλή ικανοποίηση
και υπερτερεί έναντι του ανταγωνισμού.
Η χώρα μας, ωστόσο, υστερεί σημαντικά έναντι των ανταγωνιστριών χωρών σε άλλα
υλικά και άυλα στοιχεία και διαστάσεις της εμπειρίας, όπως είναι
• η καθαριότητα των επιμέρους προορισμών,
• η πληροφόρηση,
• η άναρχη πολεοδομία,
• η ευκολία πρόσβασης στα αεροδρόμια ( οι οδικές υποδομές και
• η προσφερόμενη εμπειρία στους αρχαιολογικούς χώρους
Πλεονεκτήματα:
Αναφέρουμε τα κριτήρια και διαστάσεις της τουριστικής εμπειρίας που αποτελούν

κύρια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας. Κοινό χαρακτηριστικό είναι ο
ανθρώπινος παράγοντας.
449
Δ.ΥΠ.Α.

Η φιλικότητα των κατοίκων και οι πολύ θετικές επιδόσεις στην εξυπηρέτηση

των επισκεπτών από το ανθρώπινο δυναμικό στα καταλύματα, στα καταστήματα
εστίασης, στα μουσεία, στις δημόσιες μεταφορές, αλλά και η αίσθηση ασφάλειας και
η καλή σχέση ποιότητας τιμής είναι οι βασικοί άυλοι παράγοντες που καθιστούν τη
χώρα μας εξαιρετικά ανταγωνιστική ως τουριστικό προορισμό.
Τα υψηλά επίπεδα ικανοποίησης σχετικά με τη διαμονή και την ποιότητα του

φαγητού επίσης, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εμπειρίας
των επισκεπτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στους τουρίστες που αποδίδουν
ιδιαίτερη σημασία στη γαστρονομία, η Ελλάδα προσφέρει άκρως ανταγωνιστικές
εμπειρίες τόσο σε επίπεδο ποικιλίας και επιλογής φαγητού, όσο και στους
450
Δ.ΥΠ.Α.

περισσότερους άλλους παράγοντες που ενδιαφέρουν τη συγκεκριμένη κατηγορία

επισκεπτών, όπως είναι η ψυχαγωγία, η μετακίνηση, η αίσθηση ασφάλειας κ α.
Εξαιρετική είναι επίσης και η εμπειρία στις παραλίες, με εξαίρεση την

καθαριότητα, όπου η χώρα μας υστερεί σημαντικά έναντι του ανταγωνισμού.
Σε επίπεδο μέσων μαζικής μεταφοράς, η Ελλάδα βρίσκεται σε αποδεκτά

επίπεδα, λίγο υψηλότερα από τον ανταγωνισμό και ιδιαίτερα ως προς τις τιμές.
Μειονεκτήματα: Τα στοιχεία στα οποία η Ελλάδα μειονεκτεί συνδέονται κυρίως

με τη λειτουργία προορισμών ( πληροφόρηση, άναρχη πολεοδομία, ποικιλία
δραστηριοτήτων).
Η Ελλάδα υστερεί σημαντικά έναντι των ανταγωνιστριών χωρών σε ζητήματα που

σχετίζονται με την καθαριότητα, την άναρχη πολεοδομία ευκολία περιήγησης, τις
οδικές υποδομές και τη σηματοδότηση στους τουριστικούς προορισμούς.
Όσον αφορά στους πολιτιστικούς πόρους, η Ελλάδα βαθμολογείται θετικά στο

κλασσικό προϊόν (ιστορικά μνημεία, αξιοθέατα, κλπ, ωστόσο καταγράφεται η
αναγκαιότητα για ανάπτυξη μιας ευρύτερης ποικιλομορφίας (σε επίπεδο προϊόντος,
όχι πόρων) πχ. Βυζαντινός, νεότερος και σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός, αλλά και
αναβάθμιση της παρουσίασης των πολιτιστικών πόρων με περισσότερο
451
Δ.ΥΠ.Α.

ενδιαφέροντες τρόπους για τον επισκέπτη (story telling) πέρα από τη βασική
τεκμηρίωση που προσφέρεται. Αρνητική είναι και η εικόνα για άλλους παράγοντες
που είναι εξίσου σημαντικοί για τους τουρίστες με ενδιαφέρον στον πολιτισμό, όπως
είναι η κατάσταση και η καθαριότητα εντός και εκτός των αρχαιολογικών χώρων,
η εικόνα των πόλεων, αλλά και το φάσμα αγοραστικών επιλογών shopping, οι
επιλογές για ψυχαγωγικές δραστηριότητες κλπ.
Αντίστοιχα φαίνεται ότι η χώρα μειονεκτεί σημαντικά στην παροχή επαρκούς

πληροφόρησης, τόσο μέσω των κέντρων πληροφόρησης (info centers) όσο και
της ποιότητας των διαθέσιμων εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας (mobile apps).
Οι περιορισμένες επιλογές και η χαμηλή σχέση ποιότητας τιμής ως προς το

shopping καταγράφεται επίσης ως παράγοντας που χρήζει βελτίωσης ειδικά στους
city break προορισμούς.
Τέλος, παρά την υψηλή βαθμολογία της χώρας ως προς την ικανοποίηση των
επισκεπτών και τη σχέση ποιότητας τιμής, η Ελλάδα μειονεκτεί έναντι των
ανταγωνιστριών χωρών ως προς τη διάθεση των επισκεπτών να επαναλάβουν
το ταξίδι τους. Η πρόθεση των τουριστών να επανέλθουν στη χώρα μας, μπορεί να
ενισχυθεί με την παροχή περισσότερων συνδυαστικών και καινοτόμων εμπειριών,
ισχυροποιώντας τα υπάρχοντα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που προαναφέρθηκαν.
4.4. Συμπεράσματα και προβληματισμοί για την ταξιδιωτική εμπειρία και τον
βιωματικό χαρακτήρα του τουρισμού
O βιωματικός τουρισμός
αφορά στην αναβίωση της
εμπειρίας του ταξιδιού. Στην
επαφή με τους ανθρώπους
της τοπικής κοινωνίας και
στην τοπική ταυτότητα του
τουριστικού προορισμού. H
452
Δ.ΥΠ.Α.

εμπειρία του τουρίστα θα γίνει βιωματική ανάμνηση μέσα από την πολιτισμική
αναβίωση των παραδόσεων, της φιλοσοφίας και της τοπικής κληρονομιάς. O
πολιτισμός, η οικολογία, η εκπαίδευση και ο εναλλακτικός τουρισμός αποτελούν τους
βασικούς πυλώνες του βιωματικού τουρισμού πάνω στους οποίους κάθε επιχείρηση
καλείται να χτίσει το δικό της μοναδικό τουριστικό πακέτο.
Μέσα από μοναδικές, αυθεντικές, βιωματικές εμπειρίες ζωής, μέσα από την επαφή
του με την ιστορία, τον πολιτισμό, τη γεωμορφολογία, τη γαστρονομία και τη
λαογραφία, ο επισκέπτης επιδιώκει να ζήσει εμπειρίες μέσα από την ουσιαστική
συμμετοχή με όλες τις αισθήσεις του και όχι μέσα από την αποστασιοποιημένη
παρατήρηση ενός νέου τόπου.
H αναζήτηση, επιδίωξη, επιθυμία αυτή προσδιορίζεται ως Βιωματικός Τουρισμός

είναι ένα Ιδιαίτερα ευρύ και πολύ σύγχρονο πεδίο που περιλαμβάνει διάφορες
μορφές τουρισμού όπως: δραστηριότητες στη φύση, πολιτιστικός τουρισμός,
γαστρονομικός τουρισμός, οικοτουρισμός, εκπαιδευτικά ταξίδια, τουρισμός
πολιτιστικής κληρονομιάς, διερευνητικός τουρισμός κλπ. Κοινό χαρακτηριστικό όλων
είναι ότι περιλαμβάνουν δραστηριότητες πέρα από τα συνηθισμένα, φιλικές προς το
περιβάλλον οι οποίες παράλληλα χαρακτηρίζονται από σεβασμό προς την
κουλτούρα και τον πολιτισμό ενός τόπου.
Με το πέρασμα του η
υπερβολική και η κακή χρήση
του όρου "βιωματικός
τουρισμός" οδήγησε στην
κατάρρευσή του καθώς τα
τελευταία η λέξη εμπειρία έχει
γίνει περισσότερο ένα εμπορικό
της τουριστικής αγοράς. Ίσως οι προορισμοί και οι τουριστικές επιχειρήσεις να
βρήκαν σε αυτήν ένα μοντέρνο concept που θα μπορούσε να τους βοηθήσει να
διαφοροποιηθούν από τον ανταγωνισμό. Αν μια τουριστική εμπειρία δεν αποτελεί
κάτι καινούριο, θετικό και ευχάριστο, και αν δεν καταφέρνει να καθιερωθεί ως
ανεξίτηλη ανάμνηση, δε μπορεί να θεωρείται αυθεντική
453
Δ.ΥΠ.Α.

Δυστυχώς, σήμερα, δεν υπάρχει προϊόν ή υπηρεσία που να μην προσπαθεί να

προωθηθεί στην αγορά ως ”μοναδική εμπειρία”. Ένα πακέτο “Bed and Breakfast”
σαββατοκύριακου με ρομαντικό δείπνο και πρόσβαση σε spa δεν θα είναι μια
αξιομνημόνευτη εμπειρία όσο κι αν προσπαθήσουμε να τοποθετήσουμε τη λέξη
"εμπειρία” στις μπροσούρες και στις ιστοσελίδες.
Άλλωστε, όλες οι τουριστικές δραστηριότητες μπορούν να γίνουν βιωματικές αν

σχεδιαστούν στη βάση της ανάλυσης των συναισθημάτων που δημιουργούν στον
πελάτη. Ακόμη και το κυρίαρχο προϊόν του ισπανικού τουρισμού, ήλιος—θάλασσα,
θα πρέπει να επανασχεδιαστεί έτσι ώστε να αποτελέσει αξιομνημόνευτη εμπειρία.
Πώς θα γίνει αυτό;

Προσπαθώντας να εντοπίσουμε
νέες αλληλεπιδράσεις για τον
επισκέπτη στον προορισμό:
συμπληρωματικές υπηρεσίες,
μουσική, περιβάλλον, θεματικά,
φωτισμός, μυρωδιές κτλ. Ωστόσο δεν
είναι εύκολο να δημιουργήσει κανείς
αξιομνημόνευτες εμπειρίες μακριά από την καθημερινότητα. O συναισθηματικός
τουρισμός, θεωρείται η δεύτερη φάση του βιωματικού, καθώς σε αυτόν o ταξιδιώτης
συγκινείται από μια περιοχή, μια μαγική στιγμή ή μια δραστηριότητα που δύσκολα
επαναλαμβάνεται αν δεν συνοδεύεται από τους κατάλληλους ανθρώπους.
4.4.1. Πως οι βιωματικές εμπειρίες βοηθούν στην ανάπτυξη μιας τουριστικής

περιοχής
Οι τουρίστες και οι τουριστικές

επιχειρήσεις έχουν μεγαλύτερη ευθύνη
να διασφαλίσουν ότι o τουρισμός
προωθείται ως μια δραστηριότητα που
όχι μόνο θα βελτιώσει την παγκόσμια
κατανόηση και την αλληλεπίδραση
ανάμεσα σε ανθρώπους από
454
Δ.ΥΠ.Α.

διαφορετικές κουλτούρες και κοινωνίες, αλλά είναι επίσης ικανός να προωθήσει το

διάλογο, τα οφέλη και τις ευκαιρίες για τον τουρίστα, τον οικοδεσπότη και το
περιβάλλον. Έτσι, σε μερικές περιπτώσεις, ο τουρισμός μπορεί να είναι ένας τρόπος
παροχής του ερεθίσματος και των μέσων για τη διατήρηση και την προστασία των
απειλούμενων ειδών και του περιβάλλοντος, καθώς και τρόπος παροχής οφελών
πέραν από αυτά που συνήθως δημιουργούνται από την τουριστική βιομηχανία.
Ένα σημαντικό παράδειγμα βιωματικής εμπειρίας για έναν τουρίστα μπορούν να

θεωρηθούν σε πρώτο βαθμό τα πολιτιστικά εθνικά ή διακρατικά προγράμματα, που
αφορούν στη διοργάνωση, κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου αιχμής κάθε
περιοχής, σημαντικών ή λιγότερο σημαντικών εκδηλώσεων από τις τοπικές αρχές με
θέματα την ιστορία, την παράδοση και τη λαογραφία του τόπου σε αρκετούς τομείς
(λ.χ. χορός, τραγούδι, θέατρο κλπ.), τα οποία διατρανώνουν την ιστορική και την
πολιτιστική διαδρομή κάθε περιοχής.
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται τα σύγχρονα "Φεστιβάλ”, που έχουν θεματικό

πολιτιστικό χαρακτήρα και που με έντονη τουριστική σκοπιμότητα επιχειρούν την
αναβίωση και τη "ζωντανή” επαναφορά των ιστορικο- λαογραφικών στοιχείων μιας
χώρας. Υπάρχουν ακόμη ειδικά πολιτιστικά προγράμματα με κρατική ή κοινοτική
επίδοση όπως, λχ. , στην Ελλάδα σε θέματα που άπτονται γενικώς του πολιτισμού,
όπως ανακαινίσεις παραδοσιακών οικισμών, αναπαλαιώσεις αρχιτεκτονικών κτιρίων,
επαναλειτουργία αρχαίων θεάτρων, επιμορφωτικά σεμινάρια απασχολούμενων σε
πολιτιστικούς χώρους.
455
Δ.ΥΠ.Α.

Δυο κύριοι παράγοντες ενισχύουν την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές

είναι ικανοποιημένοι με την εμπειρία τους από την επίσκεψη.
Πρώτον, η ικανοποίηση του επισκέπτη μπορεί να ενθαρρύνει τακτικές και

επαναλαμβανόμενες επισκέψεις, που είναι πιο αποτελεσματικές από άποψη κόστους
σε σχέση με αναζήτηση νέων επισκεπτών.
Δεύτερον, οι θετικές συστάσεις μέσω της προφορικής διαφήμισης λειτουργούν

προς όφελος των διαχειριστών του θέλγητρου αφού χρειάζεται ελάχιστη προσπάθεια
για την προσέλκυση νέων επισκεπτών. οι προφορικές διαδόσεις μπορεί βέβαια να
είναι και αρνητικές και η επικοινωνία άσχημων εμπειριών σε φίλους και οικογένεια
είναι επίσης πιθανόν να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων.
4.4.2. Πως τα στοιχεία του τουριστικού προϊόντος δημιουργούν τουριστικές

εμπειρίες
H διαχείριση της εμπειρίας των επισκεπτών είναι ζωτικής και πολύπλοκη

αναγκαιότητα στη λειτουργία ενός τουριστικού θέλγητρου και είναι ουσιαστικό οι
Ιδιοκτήτες/μάνατζερ να αναγνωρίζουν τη σημασία της εμπειρίας των επισκεπτών για
τη διατήρηση της ικανοποίησης του επισκέπτη και, αναπόφευκτα, του αριθμού των
επισκεπτών. H κατανόηση της εμπειρίας των επισκεπτών είναι αποφασιστικός
παράγοντας που καθορίζει την επιτυχία ενός θεάτρου και έχει ευρύτερες επιπτώσεις
για την αίσθηση του κοινού για τους συγκεκριμένους τομείς θέλγητρων, όπως οι
ημερήσιοι προορισμοί.
H ευαισθητοποίηση των πολιτών, η οποία επέρχεται μετά την εμφάνιση του

τουρισμού σε μια περιοχή, καθώς η συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας ενός
χώρου ή μνημείου από άτομα που έρχονται από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά
δημιουργεί νέα κοινωνικο-ψυχολογικά
δεδομένα για τους ντόπιους
κατοίκους. H ευαισθητοποίηση αυτή
των κατοίκων, μεταλλάσσεται σε
ταύτιση και υπερηφάνεια αφού μέσω
456
Δ.ΥΠ.Α.

αυτών των πολιτιστικών δεδομένων αξιοποιείται και γίνεται γνωστή παγκοσμίως η

περιοχή τους. Αυτή η πρακτική είναι ίδιων χωρών που έχουν μακραίωνη ιστορία και
πολιτισμό, ενώ σύμφωνα με τις διεθνείς εργασίες και μελέτες υποχωρεί στις χώρες
με πρόσφατη ιστορία
Σημαντικός παράγοντας τουριστικής ανάπτυξης και στοιχείο εμπειρίας θεωρείται και

η διαμονή καθώς και τα θέλγητρα.
Διαμονή
H διαμονή (καταλύματα) επιτελεί ένα ζωτικό ρόλο στον τουριστικό τομέα επειδή
παρέχει τη βασική υποδομή στέγασης των τουριστών ή των ταξιδιωτών για λόγους
επαγγελματικούς και υπηρεσίες για συγκεντρώσεις, συνέδρια και διασκέδαση. Για
πολλές τουριστικές περιοχές, η διαμονή συμβάλλει καθοριστικά στην προσέλκυση
του φιλοξενούμενου για εβδομαδιαίες διακοπές ή και περισσότερο. H διαμονή
αποτελεί, επίσης, το βασικό στοιχείο των σύντομων διακοπών και συχνά είναι μέρος
του πακέτου για να βιώσουμε την εμπειρία ενός τόπου.
H διαμονή κλιμακώνεται από ακριβές,

πολυτελείς μονάδες πέντε αστέρων με
εκατοντάδες κλίνες, που χρεώνουν
υψηλή τιμή στους φιλοξενούμενους,
μέχρι τις μικρές ιδιοκτησίες που
προσφέρουν διανυκτέρευση και πρωινό,
που μπορεί να διαθέτουν μόνο έξι κλίνες
και να είναι ανοιχτά μόνο κατά την
τουριστική περίοδο. Αυτό το ευρύ φάσμα τύπων διαμονής αναγνωρίζουμε ότι είναι
ένας τομέας της τουριστικής βιομηχανίας έντασης κεφαλαίου.
Δεν είναι μόνο το μέγεθος και η κλίμακα του τομέα διαμονής που έχει σημασία. Είναι
και η σημασία των ξενοδοχείων στην εμφάνιση τουριστικών κέντρων που μπορεί να
είναι σχεδιασμένα περιβάλλοντα αναψυχής που γίνεται το περιέχον πλαίσιο των
διακοπών.
457
Δ.ΥΠ.Α.

Παραδείγματος χάριν, στα νησιά

του Ειρηνικού Ωκεανού πολλές
αλυσίδες ξενοδοχείων και ατομικές
εταιρείες έχουν κατασκευάσει
τουριστικά θέρετρα, με το στοιχείο
του ξενοδοχείου διαμονής ως το
βασικό σημείο γύρω από το οποίο
δομούνται η παραλία, οι εγκαταστάσεις αναψυχής, τα εστιατόρια / υπηρεσίες
φιλοξενίας, οι δραστηριότητες και οι εκδηλώσεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι
ταξιδιώτες επισκέπτονται το θέρετρο και δεν το εγκαταλείπουν για να γνωρίσουν ή
βιώσουν άλλες περιοχές στο νησί. Αυτές οι εξελίξεις μπορούν να δεσπόζουν στην
τουριστική βιομηχανία των μικρών νησιών.
Αντίστροφα, η διαμονή στις πόλεις είναι ένας βασικός τομέας της τουριστικής
βιομηχανίας, λόγω της απασχόλησης που προσφέρει και της δυνατότητάς του να
φιλοξενεί μεγάλο όγκο
Θέλγητρα
Κατά τη διάρκεια κάθε επίσκεψης σε
κάποιο προορισμό, οι τουρίστες
συμμετέχουν σε δραστηριότητες και
εκδηλώσεις που αποτελούν σημείο
αναφοράς για τη χρησιμοποίηση του
ελεύθερου χρόνου τους. Τα
θέλγητρα και οι δραστηριότητες
αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο στο δρομολόγιο του κάθε τουρίστα και σε κάποιες
περιστάσεις το θέλγητρο, η εκδήλωση ή η δραστηριότητα μπορεί να αποτελεί τον
κύριο λόγο της επίσκεψης. Τα θέλγητρα κατατάσσονται σε πολυάριθμες κατηγορίες
από τους τουριστικούς ερευνητές, που προσπαθούν να κατανοήσουν με ποιον
τρόπο αυτά επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις δραστηριότητες των τουριστών. οι
συνηθισμένοι τρόποι, βάσει των οποίων εξετάζονται τα θέλγητρα, είναι σε όρους:
458
Δ.ΥΠ.Α.

Φυσικών πόρων, που υπάρχουν στη φύση και χρησιμοποιούνται από τους
επισκέπτες για τουρισμό (παραλίες) ή
ως πόροι κατά τη διάρκεια μιας
επίσκεψης στον προορισμό (πχ, μια
γραφική περιοχή) H ιστορία του
τουρισμού βασίζεται στην ανακάλυψη,
στην αναγνώριση της δυναμικής και
στην εκμετάλλευση των φυσικών
πόρων ως τουριστικών θέλγητρων, με
πιο σωστό παράδειγμα την εκμετάλλευση των ιαματικών πηγών. Με τον ίδιο τρόπο,
η ανάπτυξη, το 19ο αιώνα, βασίστηκε στην αναγνώριση ως θέλγητρων ενός τοπίου
και ενός πόρου (της θάλασσας και της ακτογραμμής). Ακόμη και σ' αυτές τις περιοχές,
αυτοί οι πόροι είδαν την τουριστική βιομηχανία να αναπτύσσει την άλλη κατηγορία -
τους τεχνητούς (ανθρωπογενείς) πόρους ως αξιοθέατα.
Τεχνητών (ανθρωπογενών) πόρων ως θέλγητρων που αναπτύχθηκαν ως

απάντηση στις πιθανές ευκαιρίες μιας αναπτυσσόμενης τουριστικής αγοράς σε ένα
τόπο, που, συχνά, οικοδομούνταν επάνω στους φυσικούς πόρους. Εντούτοις, στη
μεταπολεμική περίοδο, η άνοδος του μαζικού τουρισμού και η συνεχώς αυξανόμενη
ζήτηση για περιβάλλοντα ελεύθερου χρόνου, οδήγησε στη δημιουργία πόρων ειδικά
κατασκευασμένων για εκμετάλλευση της αυξανόμενης δαπάνης των επισκεπτών.
H ανάπτυξη περιβαλλόντων από επιχειρηματίες

(όπως ο Walt Disney δημιούργησε την
Disneyland) και η συνακόλουθη ανάπτυξη
θεματικών πάρκων υπογράμμισαν τις
δυνατότητες των τεχνητών περιβαλλόντων.
Ταυτόχρονα, οι επισκέπτες χρησιμοποιούν

ανθρωπογενείς πόρους που δεν σχεδιάστηκαν ειδικά για τουριστικό κοινό -
παραδείγματος χάριν, καθεδρικοί ναοί, εκκλησίες, κάστρα, ιστορικοί κήποι και
αρχαιολογικοί χώροι- Τα ποικίλα θέλγητρα στη διάθεση του ταξιδιώτη αναπτύσσονται
συνεχώς όσο η σχετική βιομηχανία στοχεύει στην προσέλκυση εξειδικευμένων
αγορών (δείτε, πχ., το παράδειγμα των εκπαιδευτικών προοπτικών της ανάπτυξης
459
Δ.ΥΠ.Α.

επιστημονικών κέντρων, (όπως το Living Earth στο Εδιμβούργο και το Glasgow

Science Centre στη Γλασκόβη) με την εκμετάλλευση των εκπαιδευτικών και
ψυχαγωγικών κίνητρων (την αποκαλούμενη «εκπαιδευτικο-ψυχαγωγική» αγορά -
edutainment).
Εκδηλώσεις
Εκτός από τα θέλγητρα αυτά καθαυτά, οι ταξιδιώτες προσελκύονται από
προορισμούς και περιοχές που δίνουν την δυνατότητα για ειδικές εκδηλώσεις, όπως
φεστιβάλ ή αθλητικά γεγονότα [πχ. το
Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου,
το Αμερικάνικο Κύπελλο ιστιοπλοϊκής
λεμβοδρομίας (America's Cup sailing
regatta), οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Είναι
σαφές πως o τουριστικός αθλητισμός
που ορίζεται ως η μετακίνηση θεατών
προς προορισμούς για να
παρακολουθήσουν μια ομάδα να αγωνίζεται σε αγώνα ή διαγωνισμό, έχει αρχίσει να
αναγνωρίζεται ως σημαντικότατος τομέας ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας.
Συμπληρωματικά με τους θεατές των σπορ υπάρχει και ο μικρότερος αριθμός
εκείνων που συμμετέχουν σε αθλήματα, όπως ερασιτέχνες και επαγγελματίες
αθλητές (πχ. γκόλφερ) που ταξιδεύουν σε προορισμούς για να αγωνιστούν σε
αθλητικές εκδηλώσεις όπως το Ryder Cup ή το Scottish Open.
Η επιτυχία ενός τουριστικού θέλγητρου βρίσκεται σε τέσσερις κρίσιμους τομείς:

στη δυνατότητα πρόσβασης,
στις ώρες λειτουργίας,
ευκολίες μέσα στην τοποθεσία (όπως χώροι στάθμευσης, κέντρο επισκεπτών,
σήματα και πινακίδες, καταστήματα, οδηγοί, αναψυκτικά, τουαλέτες, κάδοι
σκουπιδιών, καθίσματα και πρόβλεψη για τα άτομα με ειδικές ανάγκες) και
ευκολίες εκτός τοποθεσίας (όπως πινακίδες, τοπικά καταλύματα και τοπικές
υπηρεσίες)
460
Δ.ΥΠ.Α.

Πέρα από το κεντρικό προϊόν του

θέλγητρου, μια γκάμα στοιχείων
επηρεάζουν την εμπειρία του επισκέπτη
επί τόπου. Τα στοιχεία αυτά
περιλαμβάνουν:
τα υλικά χαρακτηριστικά του προϊόντος,
όπως τα καταστήματα, τις καφετέριες,
τις τουαλέτες, και την καθαριότητα της
τοποθεσίας,
τα στοιχεία παράδοσης της υπηρεσίας,
μεταξύ των οποίων η έμφαση, η συμπεριφορά, η στάση και οι ικανότητες του
προσωπικού, η προσδοκία, η στάση και η συμπεριφορά των επισκεπτών.
Επίσης, κάποιοι παράγοντες που γενικά δεν ελέγχονται ούτε από το θέλγητρο ούτε
από τον επισκέπτη, όπως:
οι κλιματολογικές συνθήκες και
το μίγμα των ατόμων που -χρησιμοποιούν το θέλγητρο κάποια στιγμή.
H εμπειρία των επισκεπτών είναι προϊόν του συνδυασμού και των αμοιβαίων
σχέσεων των παραγόντων αυτών
και θα είναι διαφορετική για κάθε
επισκέπτη
Τα θέματα ντιζάιν, όπως λ.χ. οι
πινακίδες ή η διαθεσιμότητα
καθισμάτων, αντιπροσωπεύουν
μια εικόνα του θέλγητρου στον
επισκέπτη που μπορεί να είναι
θετική ή όχι. Το σύγχρονο
μάνατζμεντ ενός θέλγητρου
μπορεί να επηρεάζει την εμπειρία του επισκέπτη μέσω του ντιζάιν και των πόρων.
Παράλληλα με το φυσικό μάνατζμεντ της τοποθεσίας είναι και η σημασία της
φροντίδας για τον καταναλωτή-αναγνωρίζοντας την κομβική σχέση μεταξύ του
προσωπικού, των υπηρεσιών και των αναγκών του επισκέπτη. Κάθε στοιχείο είναι
σημαντικό και η απουσία φροντίδας-είτε πρόκειται για τη σηματοδότηση, τους
461
Δ.ΥΠ.Α.

χώρους στάθμευσης, την ποιότητα της τροφοδοσίας ή την καθαριότητα των χώρων
υγιεινής-μπορεί να καταστρέψει την συνολική εμπειρία του επισκέπτη.
4.5. Παραδείγματα Και Διεθνείς Βέλτιστες Πρακτικές Τουριστικών Εμπειριών
Παρακάτω παρουσιάζονται καινοτόμα τουριστικά έργα στον τομέα της διαμονής στην
Ευρώπη που απηχούν τις αναγνωρισμένες τάσεις στην αρχιτεκτονική και το
σχεδιασμό καταλυμάτων τα οικολογικά καταλύματα με βιοφιλικό σχεδιασμό, την εκ
νέου αξιοποίηση πολιτιστικών και ιστορικών κτιρίων, καθώς και τον προσανατολισμό
στη γενιά των Millennials και την Gen Z.
Οικολογικός προσανατολισμός βιο-φιλικός σχεδιασμός

• Κατασκευή με φιλικά προς το περιβάλλον υλικά
• Ειδικός σχεδιασμός με στόχο την ελαχιστοποίηση της απώλειας θερμικής
ενέργειας
• Χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας & φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων
• Μέσα από το βιοφιλικό σχεδιασμό κτιρίων/ εσωτερικών χώρων, οι
αρχιτέκτονες προσπαθούν να μεταφέρουν τα οφέλη της φύσης μέσα στα
κτίρια.
ΜΟ.ΟΜ Boutique Hotel

Τοποθεσία: Μιλάνο, Ιταλία
Το πρώτο οικολογικό ξενοδοχείο της Λομβαρδίας, εξοπλισμένο με φιλικές προς το
περιβάλλον τεχνολογίες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Βρίσκεται σε ένα αστικό περιβάλλον που περιβάλλεται από φυτά για να απορροφά
τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και είναι κατασκευασμένο από υλικά με
χαμηλές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Σχεδιαστής του καταλύματος είναι ο Mario Grosso , διεθνώς αναγνωρισμένος
αρχιτέκτονας για τις οικολογικές πρακτικές του.
462
Δ.ΥΠ.Α.

Le Moulin du Roc
Τοποθεσία: Champagnac de Belair, Γαλλία
Η είσοδος στο κατάλυμα μεταφέρει τον επισκέπτη σε ένα διαφορετικό κόσμο, σε ένα
καταφύγιο γαλήνης σε ένα φυσικό περιβάλλον, με τη ροή του ποταμού να το
περιβάλει.
Το ξενοδοχείο διαθέτει 2 σταθμούς φόρτισης για όλους τους τύπους ηλεκτρικών
οχημάτων.
463
Δ.ΥΠ.Α.

Αξιοποίηση πολιτιστικών ιστορικών κτιρίων

Μετατροπή παλαιών διατηρητέων ή και μη κτιρίων σε ξενοδοχεία
Εκμετάλλευση μη λειτουργικών εκκλησιών σε ξενοδοχειακές μονάδες
Αξιοποίηση κτισμάτων ιστορικής αξίας (πχ. κάστρα)
Het Arresthuis
Τοποθεσία: GC Roermond , Ολλανδία
Μέχρι το 2007, το κτίριο ήταν μια πραγματική φυλακή της Ολλανδίας, τη θέση της
οποίας πήρε το 2011 ένα πολυτελές ξενοδοχείο, του οποίου ωστόσο η διακόσμησή
παραμένει ακόμη επηρεασμένη από την προηγούμενη χρήση του κτιρίου.
Τα 105 κελιά για τους φυλακισμένους μετατράπηκαν σε 40 δωμάτια, από τα οποία 24
είναι κανονικά, 12 είναι υπερπολυτελή δωμάτια ενώ υπάρχουν και 4 θεματικές
σουίτες, που αντιπροσωπεύουν τα δωμάτια του διευθυντή, του αρχιφύλακα, του
δικηγόρου και του δικαστή.
464
Δ.ΥΠ.Α.

Martin's Dream Hotel

Τοποθεσία: Hainaut, Βέλγιο
Χτισμένο σε πρώην παρεκκλήσι με νεο γοτθικό στιλ του 19 ου αιώνα
Αρχικά, όπως ήταν συνηθισμένο εκείνη την εποχή, το κτίριο ήταν καταφύγιο για τις
Αδελφές του Bélian
Δύο αιώνες αργότερα, το ανακαινισμένο Martin's Dream βρίσκεται σε ιδανική
τοποθεσία στη νότια πλευρά του ιστορικού κέντρου της πόλης και συνδυάζει
εξαιρετικά την ευεξία, τη γαστρονομία, τη χαλάρωση και την ξενοδοχειακή
εξυπηρέτηση.
465
Δ.ΥΠ.Α.

466
Δ.ΥΠ.Α.

Προσανατολισμός προς τη γενιά των Millennials & Gen Z

Αυθεντικές εμπειρίες με τοπικού χαρακτήρα επιλογές φαγητού
Τοποθεσία που εντείνει την αλληλεπίδραση
Πλούσιο & ελκυστικό υλικό για το κατάλυμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Υιοθέτηση τεχνολογίας σε κάθε προσφερόμενη υπηρεσία
Χώροι που προσαρμόζονται ανάλογα με τις απαιτήσεις των ταξιδιωτών
CitizenM Paris La Défense

Τοποθεσία: Παρίσι, Γαλλία
Βασική ιδέα των CitizenM είναι η "προσιτή σε όλους πολυτέλεια" γι' αυτό όλα τα
ξενοδοχεία παρέχουν υπηρεσίες που αξιοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας,
ενώ σε επίπεδο interior design είναι προσανατολισμένα σε ένα σύγχρονο / αστικό
ύφος που συνδυάζει χρώμα, ανάλαφρη διάθεση και design brands.
Tο CitizenM προσφέρει, μεταξύ άλλων, ηλεκτρονικό check in, εφαρμογή για
προσαρμογή του δωματίου στις ανάγκες κάθε επισκέπτη, 24ωρη κουζίνα και
αίθουσες συνεδριάσεων.
467
Δ.ΥΠ.Α.

City Hub
Τοποθεσία: Ολλανδία, Δανία
Απευθύνεται στη γενιά των millennials ταξιδιωτών, εναρμονισμένο με την ψηφιακή
τους πραγματικότητα, σε συνδυασμό με τη 24/7 συνδεσιμότητα, την άμεση
εξυπηρέτηση και την αίσθηση της κοινότητας την οποία επιζητούν.
Κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στο κατάλυμα, οι επισκέπτες αποκτούν
αποκλειστική πρόσβαση στην εφαρμογή CityHub, ένα ψηφιακό διαδραστικό οδηγό
πόλης, με 24/7 υποστήριξη, που παρέχει τις απαραίτητες συμβουλές για τοπικές
δραστηριότητες και εκδηλώσεις.
Επιπλέον, παρουσιάζονται καινοτόμα ευρωπαϊκά projects στον τομέα της διαμονής,

οπού κυριαρχεί η χρήση «έξυπνων» τεχνολογιών για την άμεση εξυπηρέτηση των
αναγκών του επισκέπτη, μέσα από τη χρήση smartphones, wearables και άλλων
έξυπνων συσκευών και η κατασκευή καταλυμάτων που βοηθούν τον επισκέπτη να
συνδεθεί ξανά με τη φύση και το περιβάλλον και να χαλαρώσει.
Χρήση «έξυπνης» τεχνολογίας

Ηλεκτρονική διαδικασία υποδοχής (e check in), πριν την άφιξη στο κατάλυμα
468
Δ.ΥΠ.Α.

Ηλεκτρονική πρόσβαση σε υπηρεσίες concierge μέσω ειδικής πλατφόρμας

Μη απαραίτητη επαφή με το προσωπικό του ξενοδοχείου
Corso 281
Luxury Suites Roma
Τοποθεσία: Ρώμη, Ιταλία
IPad για κάθε επισκέπτη κατά την είσοδο του στο κατάλυμα, με το οποίο έχει
πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες
Δυνατότητα σύνδεσης της προσωπικής συσκευής του επισκέπτη με επιλογή
ρύθμισης για τα φώτα, τη μουσική, τη θερμοκρασία και τα blinds
Διαθέσιμη υπηρεσία e concierge μέσω της προσωπικής συσκευής ή του iPad
Eccleston Square Hotel

Τοποθεσία: Λονδίνο
Το ξενοδοχείο βρίσκεται πίσω από μια ιστορική πρόσοψη του 19ου αιώνα στο κέντρο
της πόλης.
469
Δ.ΥΠ.Α.

Προσφέρει προσωποποιημένη εμπειρία στους επισκέπτες, με όλα τα δωμάτια να

διαθέτουν έξυπνες τεχνολογίες, όπως έλεγχος των βασικών λειτουργιών του
δωματίου μέσω του κινητού τηλεφώνου και καθρέπτες μπάνιου με ενσωματωμένες
τηλεοράσεις.
Επίσης, οι επισκέπτες προμηθεύονται με ειδικά iPad που παρέχουν υπηρεσίες
concierge καθώς και smartphones που προσφέρουν δωρεάν τηλεφωνικές κλήσεις σε
διεθνείς χώρες.
KVi Hotel
Τοποθεσία: Βουδαπέστη, Ουγγαρία
Μέσω της εφαρμογής TMRW, ο επισκέπτης αποκτάει πρόσβαση σε όλες τις
υπηρεσίες του ξενοδοχείου
Με σκοπό να αποφευχθεί η αναμονή στην υποδοχή, δεν υπάρχει προσωπικό να
εξυπηρετήσει, με το το smartphone του επισκέπτη να είναι το κλειδί , ενώ για τις
470
Δ.ΥΠ.Α.

περιπτώσεις που έχει εξαντληθεί η μπαταρία υπάρχουν συστήματα φόρτισης στο

lobby.
επισκέπτης λαμβάνει ειδοποιήσεις μόλις το δωμάτιο καθαριστεί, παραγγέλνει πρωινό,
ρυθμίζει τη θερμοκρασία του δωματίου και καλεί ταξί ή την υποστήριξη του
ξενοδοχείου.
Εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον

Ειδικές ελαφριές κατασκευές που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον
Καταλύματα που επιδεικνύουν την ομορφιά της φύσης
Καταλύματα που επιτρέπουν στους ταξιδιώτες να ηρεμήσουν και να ξεφύγουν από
τη φασαρία της πόλης
Les Echasses
Τοποθεσία: Saubion , Γαλλία
471
Δ.ΥΠ.Α.

Βρίσκεται σε ένα ασυνήθιστο μέρος, περιτριγυρισμένο από τη φύση και προσφέρει

εξαιρετική διαμονή που συνδυάζει την πολυτέλεια ενός ξενοδοχείου 4 αστέρων και
την απλότητα ενός αληθινού ecolodge
Ξεχωρίζει με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του καταλύματος, την πλήρη ενσωμάτωση
του στη φύση και το σεβασμό προς το περιβάλλον.
Συγκεκριμένα, χρησιμοποιούνται «πράσινες» πρώτες ύλες, ακατέργαστα υλικά,
ξύλινες κατασκευές, πισίνα από σκυρόδεμα κ.α.
Attrap’Rêves Bubble Hotel

Τοποθεσία: Allauch, Γαλλία
Το κατάλυμα σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Pierre Stephane Dumas , ο οποίος
οραματίστηκε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου μέσα από το οποίο οι επισκέπτες θα
μπορούν να απολαύσουν το ηλιοβασίλεμα, αλλά και τα αστέρια που λάμπουν στο
νυχτερινό ουρανό.
Τα δωμάτια φούσκες είναι φτιαγμένα από ανακυκλωμένο πλαστικό, έχουν διάμετρο
13 μέτρα, παραμένουν πάντα φουσκωμένα με τη βοήθεια ενός αθόρυβου φυσητήρα,
ενώ διαθέτουν επίσης ηλεκτρικό ρεύμα και μπάνιο με τρεχούμενο νερό.
472
Δ.ΥΠ.Α.

Quinta da Pacheca
Τοποθεσία: Πορτογαλία
Είναι μια από τις πιο γνωστές τουριστικές μονάδες της περιοχής με εθνικές και
διεθνείς βραβεύσεις
Με έμπνευση το περιβάλλον του αμπελώνα και του κρασιού, το κατάλυμα
προσανατολίζεται κυρίως στον γαστρονομικό και οινολογικό τουρισμό που συνδυάζει
τη μοντέρνα εικόνα με την ηρεμία.
Οι 15 σουίτες από βαρέλια κρασιού σε ένα αγροτικό τοπίο που περνά μέσα από τους
αμπελώνες, προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία επαφής με τη φύση και στιγμές
ξεκούρασης.
473
Δ.ΥΠ.Α.

Παρακάτω παρουσιάζονται καινοτόμα τουριστικά έργα στον τομέα της διαμονής στην
Ισπανία, τα οποία είναι σε ευθυγράμμιση με τις τελευταίες τάσεις στην αρχιτεκτονική
και το σχεδιασμό καταλυμάτων (π.χ. βιωσιμότητα, οικολογικός προσανατολισμός /
βιοφιλικός σχεδιασμός, αξιοποίηση πολιτιστικών πόρων και μνημείων, εστίαση στην
κάλυψη των αναγκών Millennials & Gen Z
Οικολογικός προσανατολισμός/ βιοφιλικός σχεδιασμός
Mas Malagros
Τοποθεσία: Βαρκελώνη
Το κατάλυμα συμβαδίζει με τα υψηλότερα πρότυπα βιωσιμότητας και όλους τους
ευρωπαϊκούς κανονισμούς σχετικά με οικολογικά ζητήματα στην προσπάθεια να
μειώσεις τις αρνητικές επιπτώσεις που επιφέρει στο περιβάλλον.
474
Δ.ΥΠ.Α.

Από τα υφάσματα που χρησιμοποιούνται για την επίπλωση των υπνοδωματίων, τα

βιοκαύσιμα για τη θέρμανση μέχρι την υψηλής ποιότητας βιολογική μεσογειακή
κουζίνα, φτιαγμένη με εποχικά προϊόντα, όλα έχουν σχεδιαστεί οικολογικά.
Επίσης, διαθέτει κύκλωμα θερμικών λουτρών της εταιρείας AIRE Ancient Baths
Vallromanes.
Grand Hotel Central

Τοποθεσία: Βαρκελώνη
Το ξενοδοχείο ακολουθεί μια 100% πράσινη φιλοσοφία και διαθέτει συστήματα
μειωμένης ενεργειακής απόδοσης (φώτα LED, αισθητήρες πληρότητας, συσκευές
εξοικονόμησης νερού).
Επιπλέον, η θερμομόνωση αποτρέπει την απώλεια θέρμανσης και τα ηλιακά πάνελ
συμβάλλουν στην παραγωγή εναλλακτικής ενέργειας για το κτίριο, ενώ ο φωτισμός
της πρόσοψης τη νύχτα ρυθμίζεται από ένα σύστημα μαγνητικής απόδοσης.
Ακόμα, το εστιατόριο του ξενοδοχείου έχει δεσμευτεί να μαγειρεύει με τοπικά
προϊόντα και να την προμήθεια πρώτων υλών από τοπικούς προμηθευτές.
475
Δ.ΥΠ.Α.

Αξιοποίηση πολιτιστικών/ιστορικών κτιρίων
Parador de Santiago de Compostela

Τοποθεσία: Santiago de Compostela
Στεγάζεται σε ένα όμορφο κτίριο του 15ου αιώνα, δίπλα στο διάσημο καθεδρικό ναό
του Σαντιάγκο.
Το ξενοδοχείο χτίστηκε ως βασιλικό νοσοκομείο το 1499 για να φιλοξενήσει
προσκυνητές που ταξιδεύουν στο Σαντιάγο.
Μέσα σε αυτό το Μουσείο Parador, ο επισκέπτης ανακαλύπτει τέσσερα όμορφα
μοναστήρια, εντυπωσιακά δωμάτια και μια πολυτελή τραπεζαρία.
476
Δ.ΥΠ.Α.

Parador de Oropesa
Τοποθεσία: Oropesa
Το κατάλυμα είναι ένα όμορφο κτίριο που μεταδίδει την ιστορία και τους θρύλους του
μέσα από τις θεαματικές αίθουσες, τις στήλες και στοές, την επιβλητική αυλή και το
αινιγματικό καταφύγιο.
Ήταν κάποτε το σπίτι της οικογένειας Álvarez de Toledo , ενώ στο παρελθόν ήταν
καταφύγιο για στρατιώτες, προσκυνητές και ευγενείς.
Το 1930, μετατράπηκε στο πρώτο ιστορικό Parador της αλυσίδας που ανήκει στην
κυβέρνηση, και άνοιξε το δρόμο των καταλυμάτων Parador που βρίσκονται σε
κάστρα, παλάτια και μοναστήρια.
477
Δ.ΥΠ.Α.

Προσανατολισμός προς τη γενιά των Millennials & Gen Z
Makuto House
Τοποθεσία: Γρανάδα
Κατάλυμα που εστιάζει στους εργαζόμενους που συνδυάζουν τη δουλειά με την
εξερεύνηση, τους ψηφιακούς νομάδες που θέλουν να κοινωνικοποιηθούν, να
απολαύσουν την ατμόσφαιρα του ξενώνα και να έχουν τον ιδιωτικό τους χώρο και
χώρους εργασίας για να συγκεντρωθούν.
Προσφέρει πρωινό, κουζίνα για προετοιμασία φαγητού, υπολογιστές για όσους
θέλουν να εργαστούν, και χώρους για συγκέντρωση και χαλάρωση.
Ο επισκέπτης μπορεί επίσης να διαμορφώσει τη διαρρύθμιση του δωματίου όπως
επιθυμεί.
478
Δ.ΥΠ.Α.

Student Hotel
Τοποθεσία: Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία, Ολλανδία,, Αυστρία, Γερμανία
Το concept αφορά ένα κατάλυμα που είναι κάτι περισσότερο από ένα ξενοδοχείο ή
ένα σπίτι.
Αποτελεί ένα μοναδικό υβριδικό μοντέλο φιλοξενίας, το οποίο με ιδιαίτερη ευελιξία,
καλωσορίζει επισκέπτες από όλα τα κοινωνικά στρώματα, με χρονική διάρκεια από
μία ημέρα έως 1 έτος.
Αποτελεί ιδανικό μέρος για διαμονή, εργασία και παιχνίδι, με ευέλικτους και
πρωτοποριακούς χώρους συνεργασίας, ένα πολυσύχναστο μπαρ και εστιατόριο και
χώρους συναντήσεων / εκδηλώσεων για μικρό ή μεγάλο γκρουπ ατόμων.
479
Δ.ΥΠ.Α.

Επιπλέον, παρουσιάζονται καινοτόμα projects στην Ισπανία, οπού κυριαρχεί η χρήση

«έξυπνων» τεχνολογιών για την άμεση και πλήρη εξυπηρέτηση των αναγκών του
επισκέπτη, καθώς και η εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον.
Χρήση «έξυπνης» τεχνολογίας
Ushuaia Ibiza Beach Hotel

Τοποθεσία: Ibiza
Θεωρείται το πιο τεχνολογικά προηγμένα ξενοδοχείο του κόσμου.
Το πρώτο ξενοδοχείο που υιοθέτησε τη τεχνολογία ανάγνωσης δακτυλικών
αποτυπωμάτων , η οποία επιτρέπει σ τους επισκέπτες να έχουν πρόσβαση στα
δωμάτια τους χωρίς κλειδί, να ολοκληρώνουν πληρωμές, να μοιράζονται την
εμπειρία τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να απολαμβάνουν μια
προσωποποιημένη εμπειρία, ενώ διασφαλίζεται η προστασία των προσωπικών τους
δεδομένων.
480
Δ.ΥΠ.Α.

Διαθέτει υπολογιστές Microsoft Surface και Xbox 360 σε επιλεγμένες σουίτες, ενώ με
τη χρήση του συστήματος ανίχνευσης υπέρυθρων Kinect, οι επισκέπτες μπορούν να
συνομιλήσουν μεταξύ τους από τα δωμάτια τους.
NH Collection Madrid Eurobuilding

Τοποθεσία: Μαδρίτη
Παρέχονται ειδικά tablet στον επισκέπτη, με τα οποία μπορεί να επικοινωνεί με την
υποδοχή, να ελέγχει τις ρυθμίσεις δωματίου, να καλέσει την υπηρεσία δωματίου και
να αναζητήσει πληροφορίες στο διαδίκτυο.
Η οθόνη LED 30 τ.μ., η οποία βρίσκεται πάνω από το lobby με 3 D φωτισμό,
προσφέρει μια εξαιρετική εμπειρία με εικόνα, φώτα και ήχο που προσαρμόζεται για
κάθε εκδήλωση.
Η εφαρμογή 3D Meeting Planner επιτρέπει στους επισκέπτες να δημιουργήσουν την
εικονική πραγματικότητα που επιθυμούν.
Αίθουσες συσκέψεων με το σύστημα SMART Room επιτρέπουν υψηλής ποιότητας
εικονική επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων σε συναντήσεις.
481
Δ.ΥΠ.Α.

Eurostars Madrid Tower

Τοποθεσία: Μαδρίτη
Όλα τα δωμάτια είναι εξοπλισμένα με έξυπνο αυτοματισμό που εξασφαλίζει τη
θερμομόνωση και ηχομόνωση του δωματίου και τα οποία ελέγχονται εύκολα μέσω
τηλεχειριστηρίων που βρίσκονται δίπλα στο κρεβάτι.
Τα δωμάτια διαθέτουν επίσης ένα ευρύ φάσμα τεχνολογικά προηγμένου
οπτικοακουστικού εξοπλισμού: πανοραμικές τηλεοράσεις LCD, δωρεάν συνδέσεις Wi
Fi και smartphones που μπορούν να εξατομικευτούν για να καλύψουν τις ανάγκες
κάθε επισκέπτη.
482
Δ.ΥΠ.Α.

Εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον
Cabanes Als Arbres

Τοποθεσία: Sant Hilari Sacalm
Οι ξύλινες καμπίνες είναι ενσωματωμένες σε ένα τοπίο με βουνά και δάση, όπου ο
επισκέπτης μπορεί να αποσυνδεθεί από την καθημερινή ζωή και να επανασυνδεθεί
με τη μαγεία της φύσης.
Λίγα μέτρα από τις ξύλινες καμπίνες υπάρχει μία αγροικία με ντουζιέρες, βάσεις
επαναφόρτισης συσκευών καθώς και κοινόχρηστους χώρους: ένα σαλόνι με τζάκι,
ένας όμορφος κήπος, ιδιωτικά υπαίθρια ιαματικά λουτρά, μια αίθουσα μασάζ και
ανοιχτή πισίνα για τους καλοκαιρινούς μήνες.
483
Δ.ΥΠ.Α.

Pavilions Les Cols

Τοποθεσία: Girona
Βρίσκεται σε κοντινή απόσταση με το εστιατόριο «Les Cols», το οποίο έχει αντίστοιχη
αρχιτεκτονική με γυάλινους τοίχους που προσφέρουν ανεμπόδιστη θέα στη φύση.
Τα δωμάτια στο κατάλυμα δημιουργούνται από μερική κάλυψη, ανάμεσα στα ψηλά
τείχη που τα προστατεύουν, με ανεμπόδιστη θέα στον ουρανό.
Οι αδιαφανείς και γυάλινες αντανακλάσεις ανάμεσα στους γυάλινους τοίχους
αναμιγνύονται σε ένα παιχνίδι φωτός και νερού, ώστε να νιώθει ο επισκέπτης όλα τα
στοιχεία της φύσης που θεωρούνται ξεχασμένα.
484
Δ.ΥΠ.Α.

4.5.2. Καινοτόμες τάσεις, εξελίξεις & concepts στον τομέα της διαμονής στα
Hostels & καταλύματα μακράς διαμονής
Τα concepts που κερδίζουν το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών συνδυάζουν την

ξενοδοχειακή εξυπηρέτηση με εναλλακτικά καταλύματα, όπως π.χ. τα hostels που
μπορούν να φιλοξενήσουν μεμονωμένους / business ταξιδιώτες ή/και μεγάλα groups
και τα καταλύματα εκτεταμένης διαμονής, τα οποία αναδιαμορφώνουν τους χώρους
τους, με σκοπό να εξυπηρετούν τις νέες ανάγκες των ταξιδιωτών.
Hostels νέας γενιάς:

Συνδυάζει τα concepts ξενώνων και ξενοδοχείων, τα παραδοσιακά καταλύματα και
τις κουκέτες με τα πολυτελή ιδιωτικά δωμάτια με τις premium ξενοδοχειακές
υπηρεσίες.
Προσφέρει άνετους μοντέρνους δημόσιους χώρους που διατίθενται ως co working
χώροι ή ως χώροι για κοινωνική συνάθροιση και αλληλεπίδραση ή για χαλάρωση και
ηρεμία.
485
Δ.ΥΠ.Α.

Selina
Τοποθεσία: Ευρώπη (Πορτογαλία, Αυστρία, Ελλάδα, Αγγλία), Νότια & Κεντρική
Αμερική, ΗΠΑ, Ισραήλ
Η ιδέα της αλυσίδας δημιουργήθηκε από τους Rudasevski & Museri , Ισραηλινούς
ταξιδιώτες που δραστηριοποιούνταν μέχρι τότε στο real estate, με όραμα να
δημιουργήσουν μία παγκόσμια κοινότητα boutique προορισμών για τους
περιπλανώμενους ταξιδιώτες.
Ξεκίνησαν από τον Παναμά και ακολούθησαν τα υπόλοιπα ξενοδοχεία σε αστικούς
και παραλιακούς προορισμούς, βουνά ή ακόμη και σε ζούγκλες.
Η αλυσίδα επιχειρεί να αναπτύξει ένα παγκόσμιο οικοσύστημα για τους ταξιδιώτες
που θέλουν να συνδυάσουν εργασία, ψυχαγωγία και χαλάρωση, προσφέροντας μια
ολιστική προσέγγιση στην εμπειρία του ταξιδιού με καταλύματα εξαιρετικού design,
με εργασιακούς χώρους, προτάσεις ψυχαγωγίας και εμπειρίες με βάση την
κουλτούρα κάθε τόπου.
MEININGER Hotels
486
Δ.ΥΠ.Α.

Τοποθεσία: Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία,

Αγγλία
Το MEININGER συνδυάζει τις καλύτερες δυνατότητες ξενώνων και ξενοδοχείων και
επιτρέπει στους ταξιδιώτες να εξερευνήσουν τις πιο ζωντανές και όμορφες πόλεις της
Ευρώπης, παραμένοντας σε οικονομικά, μοντέρνα ξενοδοχεία που προσφέρουν μια
διασκεδαστική ατμόσφαιρα.
Προσφέρει μονόκλινα και δίκλινα δωμάτια και χώρους πολλαπλών δωματίων για
οικογένειες, γκρουπ και σχολικές τάξεις, καθώς επίσης και κρεβάτια σε κοιτώνα για
backpackers (τουρίστες σακιδίου).
Η συνολική προσφορά απευθύνεται σε όσους κάνουν επαγγελματικά ταξίδια,
οικογενειακές διακοπές, ομαδικές και σχολικές εκδρομές.
Το συγκεκριμένο υβριδικό concept αναγνωρίστηκε από λάτρεις της περιπλάνησης
και backpackers, κερδίζοντας τα βραβεία HOSCAR για τα καταλύματα σε Δανία,
Βρυξέλλες και Φρανκφούρτη.
Καταλύματα εκτεταμένης/μακράς διαμονής

Τα concepts για τα συγκεκριμένα καταλύματα επικεντρώνονται γύρω από έξυπνη
διάταξη χώρου, χρήση έξυπνης τεχνολογίας, μοντέρνο εσωτερικό σχεδιασμό και
κοινόχρηστους χώρους που ενισχύουν την αλληλεπίδραση , με εγκαταστάσεις όπως
co working hubs, χώρους καθιστικού και κοινόχρηστες κουζίνες.
487
Δ.ΥΠ.Α.

Οι διαφορές μεταξύ του ξενοδοχειακού κλάδου, των hostels και των καταλυμάτων
εκτεταμένης διαμονής δεν είναι πλέον εμφανείς, καθώς τα νέα concepts
ενσωματώνουν στοιχεία και από τους 3 κλάδους.
Edyn Apartments by Locke Brand

Τοποθεσία: Δανία, Σκωτία, Αγγλία
Εμπνευσμένο από την άνοδο της οικονομίας διαμοιρασμού, το συγκεκριμένο
κατάλυμα είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να επιτρέπει στους επισκέπτες να είναι
αυτόνομοι σε πλήρως εξοπλισμένα στούντιο ή διαμερίσματα με δύο κρεβάτια.
Διαθέτουν κοινόχρηστους χώρους, οι οποίοι εστιάζουν στην κοινωνική
αλληλεπίδραση μεταξύ των επισκεπτών, μια ποικιλία επιλογών F&B, από καφέ έως
κοκτέιλ μπαρ, κοινόχρηστους χώρους εργασίας, καθώς επίσης και γυμναστήρια/
αποδυτήρια.
Επίσης, εστιάζουν τακτικά σε πολιτιστικά θέματα, φιλοξενώντας καλλιτεχνικές
εκθέσεις και εκδηλώσεις εντός του ξενοδοχείου, ή διοργανώνοντας σεμινάρια ευεξίας
και υγιεινής διατροφής.
Εστιάζουν σε νέες τεχνολογίες, με πλατφόρμες διαχείρισης εσόδων, με σκοπό την
εξατομίκευση της προσφοράς καθώς και σε e-check in εφαρμογές.
ApartHotel Adagio By Accor
488
Δ.ΥΠ.Α.

Τοποθεσία: Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Μαρόκο

Το Aparthotel Adagio διαθέτει μοντέρνα και ευρύχωρα διαμερίσματα, για
παρατεταμένη διαμονή, στα κέντρα μεγάλων πόλεων.
Διαθέτει περισσότερα από 110 διαμερίσματα σε 13 χώρες, με πλήρως εξοπλισμένη
κουζίνα, τα οποία προσφέρουν την άνεση ενός διαμερίσματος, ενώ οι επισκέπτες
μπορούν να απολαύσουν ταυτόχρονα την ξενοδοχειακή εξυπηρέτηση.
Ο χώρος υποδοχής έχει μετατραπεί σε ένα κομψά διακοσμημένο κοινόχρηστο χώρο,
ενώ οι επισκέπτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την κοινόχρηστη κουζίνα, να
παίξουν παιχνίδια (επιτραπέζιο ποδόσφαιρο, μπιλιάρδο, επιτραπέζια παιχνίδια) και
να δανειστούν αντικείμενα από τη βιβλιοθήκη.
Επίσης, υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι για παιδιά, στους οποίους μπορούν
να ασχοληθούν με διάφορες δραστηριότητες.
4.5.3. Καινοτόμες τάσεις, εξελίξεις & concepts στον τομέα της διαμονής -Pop
up concepts / glamping (glamorous camping)
Επιπλέον, αναδυόμενη τάση είναι η εμφάνιση pop up καταλυμάτων (π.χ. pop up

glamping), για εκείνους τους ταξιδιώτες που επιλέγουν μια εναλλακτική εμπειρία στη
φύση και διαμονή σε εναλλακτικού τύπου καταλύματα, όπως πχ. δεντρόσπιτα ή
ξύλινες καμπίνες, ενώ παράλληλα απολαμβάνουν εξυπηρέτηση υψηλών
προδιαγραφών (π.χ. υπηρεσίες spa , πρωινό και ιδιωτική ή κοινόχρηστη πισίνα).
Pop up Concepts / Glamping
489
Δ.ΥΠ.Α.

Διαφορετικοί τύποι glamping , όπως μια σκηνή ή ένα δεντρόσπιτο, μια ξύλινη
καμπίνα ή ένα τροχόσπιτο, δωμάτια φούσκες ή ακόμη και θόλοι (domes),
προσφέρουν μια ξεχωριστή εμπειρία στους ταξιδιώτες που επιζητούν εναλλακτικές
Αυτά τα πρωτότυπα σημεία διαμονής, λειτουργούν ως εναλλακτικές λύσεις του

ξενοδοχείου, χωρίς να χάνουν τις ανέσεις που προσφέρει αυτό, για όσους επιζητούν
διακοπές πολυτελείας, ενώ βρίσκονται σε απόλυτη επαφή με τη φύση.
Treehotel
Τοποθεσία: Harads , Σουηδία
Στο Treehotel, οι οικολογικές αξίες, η άνεση και ο μοντέρνος σχεδιασμός
συνδυάζονται για μια συναρπαστική περιπέτεια.
Απευθύνεται σε ταξιδιώτες που αναζητούν την περιπέτεια ή ένα χαλαρωτικό
διάλειμμα στη φύση, ενώ παράλληλα απολαμβάνουν τις υπηρεσίες που προσφέρει
το κατάλυμα, πχ. σάουνα ή εστιατόριο.
Υπάρχουν 5 διαφορετικοί τύποι δωματίων ( The Mirrorcube Bird’s nest , The Cabin,
The Ufo, Dragonfly, The Guesthouse, The 7 th Room, The Blue Cone) Cone),
βρίσκονται 4 10 μέτρα πάνω από το έδαφος και είναι προσβάσιμα με ράμπα, γέφυρα
ή ηλεκτρικές σκάλες.
Όλα τα δωμάτια διαθέτουν τουαλέτα, ηλεκτρικό ρεύμα, ενδοδαπέδια θέρμανση,
κλιματισμό, καφετιέρα/βραστήρα νερού, φρέσκο πόσιμο νερό, ψυγείο, Wi-Fi, βιώσιμο
σύστημα με 3 λίτρα νερού για το πλύσιμο των χεριών, ενώ κάποια δωμάτια
διαθέτουν και το δικό τους ντους.
490
Δ.ΥΠ.Α.

Bukubaki- Eco Surf Resort

Τοποθεσία: Ferrell, Πορτογαλία
Προσφέρει την καλύτερη εμπειρία surf σε μια οικογενειακή ατμόσφαιρα με μια
προσφορά καταλυμάτων που βασίζονται στις αρχές της αειφορίας χωρίς να
διακυβεύεται η άνεση των επισκεπτών.
Αποτελεί το ιδανικό σημείο διακοπών για δραστήριες οικογένειες, για ανθρώπους
που αναζητούν εναλλακτικές εμπειρίες και ηρεμία, καθώς και για όσους θέλουν να
ζήσουν το ταξίδι ως μια εμπειρία σύνδεσης με τον εαυτό τους και τη φύση.
Μεταξύ άλλων, το Eco Resort αποτελείται από 6 δεντρόσπιτα, 1 προσαρμοσμένο
μπανγκαλόου, 19 σκηνές, προσβάσιμα αποδυτήρια και εστιατόριο, πισίνα
θαλασσινού νερού, σάουνα, αίθουσες μασάζ, skate bowl , αίθουσες πολλαπλών
χρήσεων και σχολές surf, yoga και skate
491
Δ.ΥΠ.Α.

Glamping Olimia-Adria Village

Τοποθεσία: Podčetrtek , Σλοβενία
Το θέρετρο είναι περιτριγυρισμένο από δάση, προσφέρει ένα μαγευτικό τοπίο και
διαθέτει μια συλλογή από 20 πολυτελείς σκηνές σαφάρι.
Προσφέρει ξεχωριστές διακοπές για ένα ρομαντικό ταξίδι για δύο άτομα ή ακόμη και
για οικογένειες με παιδιά.
Οι επισκέπτες έχουν δωρεάν πρόσβαση στο κέντρο ευεξίας και στα ιαματικά λουτρά
Terme Olimia που αποτελούν από τα καλύτερα και βραβευμένα κέντρα ευεξίας και
σπα της Ευρώπης.
492
Δ.ΥΠ.Α.

Whitepod Eco- Luxury Hotel

Τοποθεσία: Valais, Ελβετία
Από τη δημιουργία του το 2004, η Whitepod στοχεύει να αποδείξει ότι η φιλοξενία και
η προστασία του περιβάλλοντος μπορούν να συνυπάρξουν για να δημιουργήσουν
μια μοναδική εμπειρία.
Με έλεγχο της κατανάλωσης της ενέργειας και νερού, την ανακύκλωση των
αποβλήτων, και την προμήθεια τοπικών πρώτων υλών και προϊόντων, να αποτελούν
μέρος των πράσινων πρακτικών της επιχείρησης.
Το χρώμα των pods προσαρμόζεται σε κάθε εποχή: λευκό το χειμώνα, πράσινο το
καλοκαίρι
493
Δ.ΥΠ.Α.

4.5.4. Καινοτόμες τάσεις, εξελίξεις & concepts στον τομέα της διαμονής στα
Θεματικά ξενοδοχεία
Viking village Hotel- Ισλανδία

Η διακόσμηση και η επίπλωση στα 42 δωμάτια του Hotel Viking είναι εμπνευσμένα
από την ιστορία και τον πολιτισμό της Ισλανδίας. Αποτελεί το μοναδικό θεματικό
Βίκινγκ ξενοδοχείο στην Ισλανδία ενώ διαθέτει 2 εστιατόρια με βίκινγκ κουζίνα.
494
Δ.ΥΠ.Α.

Hotel Colosseo- Γερμανία

Το Hotel Colosseo είναι ένα 4* ξενοδοχείο σχεδιασμένο στο στιλ της αρχαίας
ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής και αποτελεί πιστό αντίγραφο του Κολοσσαίου. Επίσης,
αποτελεί μέρος του Europa Park , του μεγαλύτερου θεματικού πάρκου της Γερμανίας
και το δεύτερο πιο δημοφιλές στην Ευρώπη.
495
Δ.ΥΠ.Α.

nHow Berlin- Γερμανία

Το πρώτο μουσικό ξενοδοχείο της Ευρώπης βρίσκεται στο Βερολίνο, σχεδιάστηκε
από τον Karim Rashid , ενώ διατίθενται μουσικά όργανα στα δωμάτια δωρεάν. Στον
τελευταίο όροφο του nHow Berlin έχει δημιουργηθεί ένα υπερσύγχρονο
επαγγελματικό στούντιο, όπου γίνονται ζωντανές ηχογραφήσεις.
MiTesoro- Ισπανία
496
Δ.ΥΠ.Α.

To Mi Tesoro είναι εμπνευσμένο από τα σπίτια των Hobbit της ομώνυμης ταινίας
Lord of the Rings και διαθέτει τρία ημι θαμμένα, διαμερίσματα. Τα δωμάτια
ενσωματώνονται στο φυσικό περιβάλλον.
Ένα άλλο ξενοδοχείο εμπνευσμένο από το ίδιο θέμα είναι το Hobbit Stockholm που
βρίσκεται στη Σουηδία.
Disney's Hotel New York- The Art of Marvel – Γαλλία

Το Disney's Hotel New York The Art of Marvel είναι ένα 4* ξενοδοχείο που βρίσκεται
στην Disneyland στο Παρίσι Το ξενοδοχείο σχεδιάστηκε ώστε να αποπνέει το
νεοϋορκέζικο στυλ.
Το 2017 ανακοινώθηκε ότι θα ανακαινιστεί με ένα θεματικό σχέδιο βασισμένο στο
Κινηματογραφικό Σύμπαν της Marvel . Η σημερινή διακόσμηση είναι ένας
συνδυασμός του Μανχάταν και της Marvel.
497
Δ.ΥΠ.Α.

Faralda Crane Hotel- Ολλανδία

Το Faralda Crane Hotel είναι ένα 5* ξενοδοχείο βρίσκεται στο λιμάνι του Άμστερνταμ.
Οι κατασκευαστές του ξενοδοχείου μετέτρεψαν τον γερανό 50 μ. κατασκευής το 1951
σε 3 πολυτελείς σουίτες, εντελώς διαφορετικές η μία από την άλλη και τους έδωσαν
ονομασίες: Mystique, Secret και Free Spirit . Οι ένοικοί του μπορούν να απολαύσουν
το υψηλότερο bungee jumping στην Ευρώπη.
498
Δ.ΥΠ.Α.

4.6. Η σπουδαιότητα της εξυπηρέτησης στην τουριστική εμπειρία
Η τουριστική εμπειρία και οι θετικές ή αρνητικές εντυπώσεις από ένα προορισμό

διακοπών δεν εξαρτώνται μόνο από τον χώρο διαμονής, τα μνημεία, ή τις παραλίες.
Κατά τη διάρκεια των διακοπών ο τουρίστας έρχεται σε καθημερινή συναναστροφή
και επικοινωνία με ένα σημαντικό αριθμό επαγγελματιών αλλά και απλών πολιτών,
από την συμπεριφορά και το ήθος η των οποίων θα διαμορφώσει άποψη για την
Ελλάδα, τον πολιτισμό και το επίπεδο φιλοξενίας. Η θετική αποτίμηση αυτής της
άποψης είναι ανεκτίμητης αξίας εργαλείο στην προβολή του ελληνικού τουρισμού και
μας αφορά όλους.
Ήδη στην υποενότητα 3.3.2. αναφέρθηκε και υπογραμμίστηκε πως με βάση τις
έρευνες της travelstat, για την ταξιδιωτική εμπειρία του τουρίστα στην Ελλάδα, ο
βαθμός φιλοξενίας και ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελούν βασικά πλεονεκτήματα
του ελληνικού τουριστικού προϊόντος.
4.6.1. Τι σημαίνει ικανοποίηση του πελάτη; Σε τι διαφέρει από την

εξυπηρέτηση (service) των πελατών;
Κάθε τουριστική μονάδα στοχεύει στην

εξυπηρέτηση των πελατών της με σκοπό
να γίνουν πιστοί πελάτες, που είναι
ιδιαίτερα σημαντικοί για τα μικρά
ξενοδοχεία και λοιπά καταλύματα. Η
αφοσίωση των πελατών δεν είναι
δεδομένη και εξαρτάται από την εμπειρία
που έχουν από την ποιότητα της
εξυπηρέτησης που λαμβάνουν. Η ποιότητα εξυπηρέτησης έχει αντικειμενικά
χαρακτηριστικά π.χ. επώνυμα και καλής ποιότητας στρώματα που προσφέρουν
άνετο ύπνο, βαμβακερά καλοσιδερωμένα σεντόνια, κ.α. αλλά στη πράξη ο κάθε
πελάτης αντιλαμβάνεται υποκειμενικά την ποιότητα στην εξυπηρέτηση, ονομάζοντας
ποιοτική την εξυπηρέτηση που καλύπτει τις προσδοκίες του.
499
Δ.ΥΠ.Α.

Επιπρόσθετα, επιβάλλεται να ληφθούν υπόψη και τα ακόλουθα:
Η εξυπηρέτηση είναι η παροχή υπηρεσιών, δηλ. δραστηριότητες που παράγουν

προστιθέμενη αξία για τον πελάτη, σε θέματα που αφορούν στην άνεση, τη
διασκέδαση, τη βοήθεια του (π.χ. καλής ποιότητας πετσέτες μπάνιου, διάθεση
θαλασσίων ειδών αναψυχής, φροντίδα μικρών παιδιών, κ.ά.). Η εκτίμηση του
οφέλους είναι υποκειμενική για κάθε πελάτη γιατί καθένας έχει διαφορετικές
προσδοκίες. Η ποιότητα εξυπηρέτησης του πελάτη για το προϊόν που θα του
πουλήσουμε και η εκπλήρωση των προσδοκιών του, είναι το μέτρο της επιτυχίας της
επιχείρησης μας
Από την ποιότητα έχουν να κερδίσουν όλοι:
Η ποιότητα εξυπηρέτησης των πελατών

μας λοιπόν, εξαρτάται αποκλειστικά από τις
υποκειμενικές τους προσδοκίες και αν τις
καλύψουμε, τότε έχουμε καταφέρει να τους
εξυπηρετήσουμε πραγματικά. Αν με
κατάλληλο σχεδιασμό των δραστηριοτήτων
μας επιτύχουμε να υπερβούμε τις
προσδοκίες τους προσφέροντας κάτι που δεν περιμένουν (π.χ. ένα κέρασμα για το
καλωσόρισμα, ένα μικρό παιχνίδι στα παιδιά τους, ένα δώρο αποχαιρετισμού που θα
τους θυμίζει τη διαμονή τους, ένα ζεστό ειλικρινές χαμόγελο και ενδιαφέρον για τη
διαμονή τους, κ.α.) τότε θα έχουμε επιτύχει να έχουμε ικανοποιημένους αλλά και
πιστούς πελάτες.
Ο στόχος των επιχειρηματιών του τουρισμού θα πρέπει να είναι η δημιουργία πιστών

πελατών. Οι πιστοί πελάτες δημιουργούνται από την ικανοποίηση, την υπέρβαση
500
Δ.ΥΠ.Α.

των προσδοκιών τους, και όχι απλά από την κάλυψη των αναγκών τους, που είναι
υποχρέωση της επιχείρησης. Αυτό επιτυγχάνεται αν αντιμετωπίζουμε κάθε πελάτη
ως φιλοξενούμενο, αν μιλάμε συχνά μαζί του για τις εμπειρίες του στο νησί μας, αν
έχουμε πραγματικό ενδιαφέρον να κάνουμε τη διαμονή του μια μοναδική και
αξέχαστη εμπειρία. Κάθε πελάτης σας θα πρέπει να σκέφτεται «τι εμπειρία μπορώ
να βιώσω εκεί, που δεν μπορώ να έχω οπουδήποτε αλλού;». Η θετική διαχείριση και
η υπέρβαση των προσδοκιών των πελατών σας είναι το κλειδί για ικανοποιημένους
πελάτες.
Τέλος, για την επιτυχή εκπλήρωση των προσδοκιών πελάτη/ταξιδιώτη αποτελεί

αξίωμα η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών σε όλη την αλυσίδα της εξυπηρέτησης του,
όπως παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήμα:
4.6.2. Τι χρειάζεται για ένα υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης;
Δεν αρκεί μόνο η προσφορά υψηλής ποιότητας υλικών αγαθών (εξαιρετικές

τουριστικές εγκαταστάσεις σε θαυμάσιες τοποθεσίες, με πολυτελή κτίρια και
επίπλωση, μοντέρνα σαλόνια και εστιατόρια και ωραίοι χώροι ψυχαγωγίας), ούτε το
501
Δ.ΥΠ.Α.

υγιεινό κλίμα με τις φυσικές ομορφιές, τις καθαρές θάλασσες και την ηλιοφάνεια
στους πλείστους μήνες του χρόνου, ούτε ο αρχαιολογικός πλούτος και η
παραδοσιακή φιλοξενία για να ικανοποιήσουμε τον πελάτη-τουρίστα και να του
υποβάλουμε ότι η ξενοδοχειακή μας μονάδα είναι η ιδανικότερη για τις επόμενες
διακοπές.
Χρειαζόμαστε ποιοτική εξυπηρέτηση η οποία να βασίζεται στις προσδοκίες και

τις αντιλήψεις του πελάτη-τουρίστα και όχι στις προσδοκίες και τις αντιλήψεις του
επιχειρηματία, της διεύθυνσης ή του ξενοδοχειακού υπαλλήλου. H ικανοποίηση του
πελάτη-τουρίστα και η εκπλήρωση των προσδοκιών του προσθέτει αξία στα υλικά
αγαθά και αυξάνει τα κέρδη, μειώνει την ανταγωνιστικότητα, αφού ο πελάτης-
τουρίστας μετατρέπεται πλέον σε πηγή προσέλκυσης πελατών, με αποτέλεσμα να
μειώνεται το κόστος διαφήμισης και γενικά να προσδίδει επιτυχία και πλεονεκτήματα
στην τουριστική μονάδα.
Πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα να διεξάγεται από εξειδικευμένους

επιστήμονες έρευνα για την προσφερόμενη ποιότητα των υπηρεσιών, ώστε να
εντοπίζεται το χάσμα μεταξύ των προσδοκιών των παραθεριστών και των
προσφερόμενων υπηρεσιών. Με βάση τα συμπεράσματα της έρευνας να
διαμορφώνεται η νέα πολιτική της μονάδας και να μην αρκούμαστε στην
επικρατούσα σήμερα πολιτική και αντίληψη της εκάστοτε διεύθυνσης της μονάδας, η
οποία βασίζεται κυρίως στην υπάρχουσα θεωρητική και εμπειρική άποψη.
H τακτική επιμόρφωση του προσωπικού, στις αρχές της καλοκαιρινής

περιόδου, θεωρείται πλέον απαραίτητη, ώστε να αναθεωρούμε τις εκάστοτε
απόψεις μας, με βάση τα δεδομένα και τις έρευνες της προηγούμενης χρονιάς.
Παράλληλα, θα δίδεται η ευκαιρία στο νέο προσωπικό να επιμορφώνεται και να
αποδίδει εξαρχής το μάξιμουμ των προσδοκιών της τουριστικής μονάδας. Με
έμφαση τονίζεται ότι υπάρχει εισβολή ξένων υπαλλήλων, οι πλείστοι των οποίων δεν
είναι άρτια καταρτισμένοι, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα
στην ποιοτική εξυπηρέτηση πελατών.
502
Δ.ΥΠ.Α.

Τα σημεία κλειδιά για υψηλή εξυπηρέτηση
1. Επενδύστε στους ανθρώπους
Σήμερα η τεχνολογία έχει δίνει πολλές δυνατότητες μέσω αυτοματοποιημένων

εφαρμογών για την εξυπηρέτηση των πελατών. Τα sites, το email, τα chatbots και η
τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) μπορούν να καλύψουν βασικές ανάγκες. Όμως οι δυνητικοί
ταξιδιώτες / τουρίστες όταν επικοινωνούν με την επιχείρηση επιθυμούν να
επικοινωνήσουν με ένα εκπρόσωπο και όχι με ένα ρομπότ. Τόσο οι millennials όσο
και οι νεότεροι ταξιδιώτες επιθυμούν την ύπαρξη του ειδικού που θα βελτιώσει την
ταξιδιωτική τους εμπειρία.
Απλές τυπικές διαδικασίες όπως μια

κράτηση, μπορεί να γίνονται online,
όμως όταν κάτι δεν πάει καλά τότε
«απαιτείται» η ύπαρξη του ειδικού.
Όταν για παράδειγμα καθυστερήσει
ή αναβληθεί μια πτήση ή μια
κράτηση δεν επιβεβαιωθεί, τότε
μόνον ο ειδικός θα μπορέσει να καθησυχάσει τον πελάτη και να βελτιώσει την
εμπειρία.
2. Επενδύστε στη γνώση και την εξειδίκευση των ανθρώπων της επιχείρησης
Όταν ο πελάτης αισθανθεί ότι χρειάζεται να επικοινωνήσει με την εταιρεία και να

παρακάμψει τις αυτοματοποιημένες εναλλακτικές, τότε περιμένει ότι ο εκπρόσωπος
της επιχείρησης έχει υψηλό επίπεδο εξειδικευμένης γνώσης.
Οι πελάτες των τουριστικών υπηρεσιών γνωρίζουν τι θέλουν από ένα ξενοδοχείο ή

μια αεροπορική εταιρεία, που θέλουν να πάνε, το στυλ των διακοπών που θέλουν να
κάνουν και τα χρήματα που θέλουν να ξοδέψουν. Αυτό που χρειάζονται είναι ένας
ειδικός που θα τους βοηθήσει να αποφασίσουν ποια εναλλακτική είναι καλύτερη και
οικονομικά εφικτή για αυτούς. Αναζητούν αποκλειστικά τη βοήθεια του ειδικού, όταν
503
Δ.ΥΠ.Α.

μια πτήση καθυστερήσει ή μια κράτηση δεν επιβεβαιώθηκε και όχι τη συνομιλία με
ένα chatbot.
Με άλλα λόγια θέλουν να μιλήσουν με τον ειδικό που γνωρίζει τον προορισμό, τον
τύπο των διακοπών που επιθυμούν ή/και τις ιδιαιτερότητες της τουριστικής
υπηρεσίας για την οποία ενδιαφέρονται, τον άνθρωπο που θα προσφέρει
εναλλακτικές λύσεις. Ο ειδικός με τις γνώσεις του, την εμπειρία και την
αυτοπεποίθηση του είναι αυτός που θα συμβουλεύσει και θα οδηγήσει τον πελάτη
στην αίσθηση ότι η επιλογή που πρόκειται να κάνει είναι η σωστή για αυτόν.
Οι εκπρόσωποι των τουριστικών υπηρεσιών, οφείλουν να έχουν υψηλό επίπεδο

εξειδίκευσης. Η άριστη εξυπηρέτηση πελατών στον τουρισμό απαιτεί ειδίκευση που
καλύπτει τρεις τομείς:
Γνώση προορισμών, εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης και ανθρώπων

Μπορούν να ταυτιστούν με τον πελάτη που θα ταξιδέψει είτε είναι για αναψυχή είτε
για δουλειά
Γνωρίζει να διαχειριστεί αποτελεσματική εναλλακτικά συστήματα κρατήσεων
3. Λειτουργήστε με ενσυναίσθηση
Συχνά η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, οι πολλαπλές επιλογές, οι πολλαπλές

προσφορές, ακόμη και μια διαδικασία κράτησης μπορεί να δημιουργήσουν αρνητικά
και στρεσογόνα αισθήματα στον πελάτη.
Αντίστοιχα το ίδιο το ταξίδι μπορεί να προκαλέσει άγχος και ανασφάλεια (φόβος για
την προσωπική ασφάλεια, καιρικές συνθήκες, υπεράριθμες κρατήσεις κλπ). Οι
περισσότεροι πελάτες όταν αποφασίσουν ότι θέλουν να επικοινωνήσουν με την
εταιρεία ήδη αισθάνονται κάποιας μορφής ένταση.
Είναι λοιπόν, πολύ σημαντικό οι εκπρόσωποι της εταιρείας να δείχνουν ενδιαφέρον,

να είναι ευγενικοί και συνάμα φιλικοί, να έχουν υπομονή, με μία λέξη να έχουν
ενσυναίσθηση. Ο ρόλος του εκπροσώπου είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα
συναισθήματα που θα βιώσει στη συνέχεια ο πελάτης για την επιχείρηση. Ο
504
Δ.ΥΠ.Α.

συμβουλευτικός χαρακτήρας του ρόλου του εκπροσώπου της επιχείρησης θα

οδηγήσει σε αρνητική ή θετική εμπειρία του πελάτη.
4. Υποσχεθείτε μόνο ότι μπορείτε να προσφέρετε
Στον τουριστικό κλάδο και για την πλειοψηφία των τουριστικών υπηρεσιών, οι
πελάτες συνήθως προαγοράζουν, αυτό που πολύ συχνά θα «καταναλώσουν» ακόμη
και αρκετούς μήνες μετά. Οι προσδοκίες των πελατών διαμορφώνονται με βάση όσα
η επιχείρηση «υπόσχεται» ότι θα τους παρέχει. Η τήρηση αυτών των υποσχέσεων
είναι καθοριστικής σημασίας. Όλοι οι άνθρωποι και όλα τα μέσα επικοινωνίας και
προβολής της επιχείρησης, οφείλουν να μη δημιουργούν προσδοκίες που δεν
μπορούν να καλυφθούν.
Η τοποθεσία, οι χώροι όπου

παράγεται η υπηρεσία, οι
άνθρωποι και οι χρόνοι
ανταπόκρισης θα πρέπει να
στοχεύουν στην άριστη κάλυψη
των αναγκών και στην ουσιαστική
εξυπηρέτηση των πελατών.
Υποσχεθείτε λοιπόν μόνο ότι
μπορείτε να προσφέρετε και
φροντίστε η παροχή του να είναι άριστη.
Η ποιοτική εξυπηρέτηση των πελατών συμβάλλει στην βελτίωση της φήμης της
εταιρείας, αυξάνει την πιστότητα των πελατών, δημιουργεί θετικό word of mouth
(διαφήμιση της επιχείρησης από στόμα σε στόμα), και τελικά αυξάνει την κερδοφορία
της επιχείρησης. Η εξυπηρέτηση πελατών πρέπει να είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό
στοίχημα για όλες τις επιχειρήσεις και ιδιαίτερα αυτών της τουριστικής βιομηχανίας.
505
Δ.ΥΠ.Α.

Σύνοψη Εκπαιδευτικής Ενότητας 4
Στην ενότητα αυτή, αναπτύχθηκε η έννοια της τουριστικής εμπειρίας ως βιωματική

διεργασία που προσφέρει στον τουρίστα την ικανοποίηση της αυθεντικότητας και την
κάλυψη των ταξιδιωτικών προσδοκιών του. Αναλύθηκαν τα στοιχεία της τουριστικής
εμπειρίας που αφορούν στα υλικά και άυλα κομμάτια του τουριστικού προϊόντος, και
παρουσιάστηκαν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της Ελλάδας στο φάσμα των
εμπειριών, όπως καταγράφηκαν από τους επισκέπτες της. Επίσης, επισημάνθηκε ο
τρόπος με τον οποίο το τουριστικό προϊόν δημιουργεί εμπειρίες, και παρουσιάστηκαν
παραδείγματα από βέλτιστες διεθνείς πρακτικές στον τομέα της διαμονής, με
καινοτόμες μορφές και προτάσεις φιλοξενίας που δημιουργούν ξεχωριστές αισθήσεις
και αυθεντικές διακοπές. Τέλος υπογραμμίστηκε η σπουδαιότητα του ανθρώπινου
παράγοντα στον τομέα της εξυπηρέτησης και της προστιθέμενης αξίας που
προσφέρει στον τουριστικό προϊόν.
506
Δ.ΥΠ.Α.

Ερωτήσεις Αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 4
1. Η ταξιδιωτική εμπειρία για τον τουρίστα μπορεί να προκύψει στον στην ίδια ένταση,
τόσο με ενεργητική όσο και με παθητική συμμετοχή
2. Έχει παρατηρηθεί πως οι πρωτόγνωρες ταξιδιωτικές εμπειρίες, μπορούν να

επηρεάσουν τους ανθρώπους να αλλάξουν ακόμα και τόπο μόνιμης διαμονής
3. Στην ουσία, οι τουρίστες αγοράζουν:

Α. Ένα ταξιδιωτικό πακέτο
Β. Την προσδοκία μια εμπειρίας
4. Βάσει των στοιχείων της travelstat, η Ελλάδα προσφέρει υψηλή ικανοποίηση στους
τουρίστες:
Α. Στο επίπεδο φιλοξενίας
Β. Στο επίπεδο της καθαριότητας
5. Βάσει των στοιχείων της travelstat, η Ελλάδα προσφέρει υψηλές υπηρεσίες

πληροφόρησης στους τουρίστες
6. Βάσει των στοιχείων της travelstat, οι τουρίστες στην Ελλάδα μένουν ικανοποιημένοι
από τη διαμονή και το φαγητό
7. Ο βιωματικός τουρισμός αποκτά μεγαλύτερη ένταση και ερείσματα μέσω του:

Α. Εναλλακτικού τουρισμού
Β. Μαζικού τουρισμού
8. Μόνο τα φυσικά θέλγητρα και όχι τα τεχνητά μπορούν να προσφέρουν αυθεντικές

βιωματικές ταξιδιωτικές εμπειρίες
9. Ποιο από τα παρακάτω μπορεί να προσφέρει αυθεντική τουριστική εμπειρία

Α. Τα φεστιβάλ και οι εκδηλώσεις
Β. Η διαμονή
Γ. Και τα δύο
507
Δ.ΥΠ.Α.

10. Το ξενοδοχείο Quinta de Pacheca έφτιαξε στη φύση, σουίτες από ξύλινα βαρέλια.
Αυτό:
Α. Η διαμονή δεν αποτελεί δημιουργία τουριστικής εμπειρίας
Β. Αποτελεί δημιουργία τουριστικής εμπειρίας
11. Όταν ένα ξενοδοχείο προσφέρει υψηλή ποιότητα υλικών αγαθών, παρέχει και υψηλό
επίπεδο εξυπηρέτησης
12. Τι θεωρείτε σωστότερο για την αποτελεσματική εξυπηρέτηση:

Α. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να εκπληρώνουμε όλες τις προσδοκίες των τουριστών
Β. Προσπαθούμε να εκπληρώσουμε όλα όσα τους έχουμε υποσχεθεί
Γ. Εκπληρώνουμε όλα όσα τους έχουμε υποσχεθεί, και κάτι παραπάνω
Απαντήσεις ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 4
1. Β. Λάθος
2. Α. Σωστό
3. Β. Την προσδοκία μια εμπειρίας
4. Α. Στο επίπεδο φιλοξενίας
5. Β. Λάθος
6. Α. Σωστό
7. Α. Εναλλακτικού τουρισμού
8. Β. Λάθος
9. Γ. Και τα δύο
10. Β. Αποτελεί δημιουργία τουριστικής εμπειρίας
11. Β. Λάθος
12. Γ. Εκπληρώνουμε όλα όσα τους έχουμε υποσχεθεί, και κάτι παραπάνω
508
Δ.ΥΠ.Α.

Εκπαιδευτική ενότητα 5. ‘’Νομικό Πλαίσιο και Δεοντολογία στον Τομέα του

Τουρισμού και των Ταξιδιών’’
Η παρουσίαση του νομικού πλαισίου που αφορούν στα δικαιώματα και τις
υποχρεώσεις των τουριστικών παρόχων και των τουριστών, καθώς και του κώδικα
δεοντολογίας και ηθικών αρχών για τον τουρισμό
• Να γνωρίζει τους κανόνες που διέπουν τα οργανωμένα ταξίδια

• Να εξοικειωθεί με τις υποχρεώσεις των παρόχων τουριστικών υπηρεσιών
• Να διακρίνει τα όρια των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των πελατών
• Να αντιλαμβάνεται το πλαίσιο στις σχέσεις ξενοδόχων -πελατών
• Να εκτιμά τους όρους και προϋποθέσεις της χρονομεριστικής μίσθωσης
• Να κατέχεις τις γνώσεις που απαιτούνται στα θέματα της τουριστικής άδειας
εισόδου και παραμονής (visa)
• Να εξοικειωθεί με τις διάφορες νομικές διατάξεις για τις τουριστικές επιχειρήσεις
• Να αντιλαμβάνεται τη σημασία του κώδικα ηθικής και δεοντολογίας στον
τουρισμό
• Να αποκτήσει τις γνώσεις για το επιμέρους περιεχόμενο του κώδικα και των
σημαντικών σημείων του
509
Δ.ΥΠ.Α.

• Νομικό Πλαίσιο Τουρισμού - Οργανωμένα Ταξίδια

• Υποχρεώσεις Παρόχων Τουρισμού, ΕΟΤ
• Δικαιώματα και Υποχρεώσεις Καταναλωτή
• Ξενοδόχος, Ξενοδοχειακά Καταλύματα
• Τουριστική Άδεια Εισόδου, Παραμονή, Visa
• Τουριστικά Καταστήματα, Τουριστικά Γραφεία- Πρακτορεία
• Κώδικας Ηθικής Και Δεοντολογίας Του Τουρισμού
• Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού
• Ηθικές Αρχές Τουρισμού
5.1. Εισαγωγικά Στοιχεία-Το Νομικό Πλαίσιο του Τουρισμού
Ο κλάδος του τουρισμού σχετίζεται με πολλούς τομείς δικαίου που αναλόγως την
περίσταση αφορούν τόσο τον επενδυτή όσο και τον καταναλωτή. Πιο συγκεκριμένα
o τουρισμός μπορεί να αγγίζει δίκαια όπως το εργατικό, το εμπράγματο (ακίνητα),
του καταναλωτή, το ιδιωτικό διεθνές, καθώς μια διαφορά που αφορά σε τουριστική
επιχείρηση μπορεί να εμπεριέχει στοιχεία αλλοδαπότητας, το δίκαιο αλλοδαπών, το
εταιρικό δίκαιο (μετασχηματισμοί επιχειρήσεων, το φορολογικό, την υγιεινή και
ασφάλεια τροφίμων. Η συμμετοχή του ελληνικού τουρισμού στο ΑΕΠ είναι σταθερά
στο 15% ενώ υπήρξαν φορές που ξεπέρασε το 18%. Παρά την απουσία σταθερής
πολιτικής για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση τουριστικών υπηρεσιών στη χώρα
η φυσική της ομορφιά, το κλίμα της και η ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τη γη μας,
καθιστά τον τουρισμό βασικότατο πυλώνα της οικονομίας με δυναμική για
περαιτέρω σημαντική ανάπτυξη τόσο στις υπηρεσίες που προσφέρονται στον
καταναλωτή όσο και στη δημιουργία σημαντικών επενδύσεων. Συνεπώς, τόσο για
τους καταναλωτές και για υποψήφιους επενδυτές να γνωρίζουν το νομοθετικό
πλαίσιο που διέπει τις βασικές μορφές τουρισμού αλλά και τις δυνατότητες
επενδύσεων στην Ελλάδα.
5.1.1. Οργανωμένα ταξίδια
510
Δ.ΥΠ.Α.

Τα οργανωμένα ταξίδια, οι οργανωμένες διακοπές και περιηγήσεις ("πακέτα

διακοπών") διέπονται από το ΠΔ.339/96 (εκδιδόμενο σε εφαρμογή της ευρωπαϊκής
οδηγίας 90/314/ΕΚ, επίσημη εφημερίδα της ευρωπαϊκής ένωσης αριθ. L158 της
23.06.1990, σελ.59) και σύμφωνα με αυτό πρόκειται για κάθε ταξίδι που
προσφέρεται από τουριστικά γραφεία που λειτουργούν νόμιμα (σήμα ΕΟΤ),
υπερβαίνει τις 24 ώρες ή περιλαμβάνει διανυκτέρευση και περιλαμβάνει δύο
τουλάχιστον από τις εξής υπηρεσίες: μεταφορά, διαμονή, άλλες υπηρεσίες μη
συμπληρωματικές της μεταφοράς ή της διαμονής, που σημαντικό τμήμα της τιμής
του οργανωμένου ταξιδιού.
Το οργανωμένο ταξίδι μπορεί να πωλείται με συνολική τιμολόγηση ή με χωριστή

τιμολόγηση των επί μέρους υπηρεσιών. Στη σύμβαση οργανωμένου ταξιδιού τα μέρη
είναι
Α. O καταναλωτής,
Β. O διοργανωτής που κατ' επάγγελμα οργανώνει ταξίδια και τα πωλεί και, στην
περίπτωση που o διοργανωτής δεν πωλεί o ίδιος τα ταξίδια,
Γ. O πωλητής
Πριν από τη σύναψη της σύμβασης o

διοργανωτής ή/και πωλητής
υποχρεούται να κοινοποιεί στον
καταναλωτή (όχι απαραίτητα δια
διαφημιστικού φυλλαδίου) πλήρη και
διεξοδική περιγραφή του ταξιδιού χωρίς
απατηλές ενδείξεις, που περιλαμβάνονται τα:
• προορισμός,
• μέσα τύπος καταλύματος,
• γεύματα,
• ενδιάμεσες στάσεις,
• επισκέψεις και εκδρομές
• και ότι άλλο σχετικό περιλαμβάνεται:
• στην τιμή,
511
Δ.ΥΠ.Α.

• θέση ταξιδιώτη,
και πληροφορίες σχετικές με:
• τα ταξιδιωτικά έγγραφα,
• ύψος προκαταβολής,
• διεύθυνση και αριθμό τοπικού αντιπροσώπου,
• όρους ασφάλισης
• προθεσμία ματαίωσης σε περίπτωση που απαιτείται για το ταξίδι ελάχιστος αριθμός
ατόμων
• τυχόν υγειονομικές διατυπώσεις.
Η σύμβαση που συνάπτεται μεταξύ καταναλωτή και διοργανωτή ή/και πωλητή
πρέπει να συνάπτεται εγγράφως και να αναφέρει επιπλέον των ως άνω:
Τα στοιχεία του διοργανωτή /πωλητή και της ασφάλισης,
Την τιμή του οργανωμένου ταξιδιού με κάθε ενδεχόμενη αναθεώρησή της και τα τέλη
εφόσον δεν περιλαμβάνονται στη συνολική τιμή,
Το χρονοδιάγραμμα και τις λεπτομέρειες πληρωμής της τιμής,
Τις ιδιαίτερες επιθυμίες, που o καταναλωτής γνωστοποιεί στο διοργανωτή κατά την
κράτηση και τις προθεσμίες, εντός των οποίων o καταναλωτής μπορεί να
διαμαρτυρηθεί για μη εκτέλεση ή πλημμελή εκτέλεση της σύμβασης.
Ο καταναλωτής οργανωμένων ταξιδιών επιβάλλεται να γνωρίζει ότι:
Αποδεικτικό στοιχείο για την ομαλή

νομοθετική εφαρμογή και την εκπλήρωση
των συμβατικών όρων είναι η ίδια η
σύμβαση και θα πρέπει σε κάθε
περίπτωση να λαμβάνει αντίγραφο της.
Στις εξαιρετικές περιπτώσεις που
απαιτείται μεταβολή της τιμής λόγω
αλλαγών στα τέλη και τους φόρους και
στις τιμές συναλλάγματος ο καταναλωτής πρέπει να ενημερωθεί σε χρονικό διάστημα
20 ημερών, πριν από την αναχώρηση. Εάν, πριν από την αναχώρηση, ο
διοργανωτής ή και πωλητής υποχρεωθεί να τροποποιήσει, σε σημαντικό βαθμό, ένα
από τα ουσιαστικά στοιχεία της σύμβασης, όπως είναι π.χ. η τιμή, πρέπει να το
512
Δ.ΥΠ.Α.

γνωστοποιήσει το ταχύτερο δυνατόν στον καταναλωτή, ο οποίος έχει τις εξής δύο
δυνατότητες:
Α) να καταγγείλει τη σύμβαση, χωρίς να υποστεί κυρώσεις, ή

Β) να αποδεχθεί μία τροποποιητική πράξη της σύμβασης, που θα καθορίζει τις
τροποποιήσεις και τις επιπτώσεις τους στις τιμές.
Εάν ο καταναλωτής επιλέξει να καταγγείλει τη σύμβαση, αλλά και εάν για

οποιονδήποτε λόγο που δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του, (πχ. ο διοργανωτής
ματαιώσει το ταξίδι), ο καταναλωτής δικαιούται:
Α) να απαιτήσει ένα άλλο οργανωμένο ταξίδι ίδιας ή ανώτερης ποιότητας, ή

Β) να ζητήσει την επιστροφή των καταβληθέντων.
Εάν, μετά την αναχώρηση, υπάρξει αδυναμία παροχής σημαντικού τμήματος των
προβλεπόμενων στη σύμβαση υπηρεσιών, ο διοργανωτής προβαίνει σε άλλους
διακανονισμούς, χωρίς πρόσθετη επιβάρυνση του καταναλωτή, για τη συνέχιση του
ταξιδιού και, ενδεχομένως, αποζημιώνει τον καταναλωτή. Όταν δεν είναι δυνατό να
επέλθει τέτοιος διακανονισμός, ή ο καταναλωτής δεν τον αποδέχεται, ο διοργανωτής
υποχρεούται να παρέχει στον καταναλωτή μεταφορικό μέσο, για να επιστρέψει στον
τόπο αναχώρησης ή σε συμφωνημένο σημείο επιστροφής και, ενδεχομένως, του
παρέχει αποζημίωση. Σημαντικός και επιβαλλόμενος από το νόμο, όρος της
σύμβασης είναι και η παροχή εγγύησης στον καταναλωτή, για την καλή εκτέλεση της
σύμβασης και για την άμεση επιστροφή των καταβληθέντων, σε περίπτωση
αφερεγγυότητας ή πτώχευσης.
Η εγγύηση αυτή εξασφαλίζεται με τη μορφή της υποχρεωτικής ασφάλισης των

αντίστοιχων κινδύνων (πλημμελής εκτέλεση της παροχής, αφερεγγυότητα ή
πτώχευση του διοργανωτή ή/και πωλητή).
Ο ως άνω όρος όμως δεν εξασφαλίζει τον καταναλωτή σε περίπτωση ατυχήματος ή

κλοπής προσωπικών ειδών. Ο καταναλωτής μπορεί να εκχωρεί την κράτησή του 5
εργάσιμες ημέρες, πριν την αναχώρηση, σε άλλο πρόσωπο. Τέλος, ο διοργανωτής
ή/και ο πωλητής έχει την ευθύνη και για το τμήμα των υπηρεσιών που δεν
513
Δ.ΥΠ.Α.

παράγονται άμεσα από τον ίδιο, αλλά από άλλες συνεργαζόμενες επιχειρήσεις (π.χ.
εστιατόρια, ξενοδοχεία κλπ.).
Στο ίδιο ως άνω πνεύμα κινείται και ο n. 393/1976 για τα τουριστικά γραφεία και η
απόφαση 514170/64/95 για την ενοικίαση ΙΧ Αυτοκινήτων χωρίς οδηγό.
5.1.2. Σχέσεις ξενοδόχων - πελατών
Όσον αφορά στις σχέσεις ξενοδόχων — πελατών αυτές διέπονται από το

Ν.1652/1986 ο οποίος προβλέπει ότι:
Α) ο ξενοδόχος είναι υποχρεωμένος να ενοικιάζει τα κενά δωμάτια που διαθέτει

στους πελάτες και να παρέχει όσες ανέσεις διαφημίζει
Β) ο ξενοδόχος είναι υποχρεωμένος να απαντά εγγράφως μέσα σε 3 ημέρες ότι

αποδέχεται ή όχι κάθε παραγγελία για δωμάτιο που του έχει υποβληθεί με
οποιονδήποτε τρόπο (τηλεφωνικά, εγγράφως ή με email) αναφέροντας τις
λεπτομέρειες της μίσθωσης (τύπος δωματίου, ημέρες κράτησης, τιμή). Η έγγραφη
απάντηση κατοχυρώνει τον πελάτη και τον ξενοδόχο ταυτόχρονα.
Γ) η προκαταβολή για την κράτηση δεν μπορεί να ξεπερνά το 25% του συνολικού
κόστους διαμονής αλλά επίσης δεν μπορεί να είναι μικρότερη από το μίσθωμα μιας
ημέρας,
Δ) σε περίπτωση ακύρωσης από τον πελάτη — εφόσον αυτή γίνει 21 ημέρες πριν
από τη συμφωνημένη άφιξη-, ο ξενοδόχος υποχρεούται να επιστρέψει ολόκληρη την
προκαταβολή, ενώ αν η ακύρωση γίνει σε λιγότερες από 21 ημέρες ο πελάτης
οφείλει στον ξενοδόχο το μισό του συνολικού ποσού της παραγγελίας που ακύρωσε
Ε) εάν ο ξενοδόχος αδυνατεί να προσφέρει

δωμάτια που έχει αποδεχτεί να διαθέσει σε
πελάτες, υποχρεούται να εξασφαλίσει τη
514
Δ.ΥΠ.Α.

διαμονή τους σε άλλο κατάλυμα της ίδιας τουλάχιστον κατηγορίας, στην ίδια πόλη
που να προσφέρει τις ίδιες ανέσεις και εν γένει παροχές με εκείνες που διαφημίζει για
το δικό του κατάλυμα,
Στ) ο ξενοδόχος φέρει ευθύνη μόνο για τα πολύτιμα ή μεγάλης αξίας αντικείμενα και
χρήματα που του έχει παραδώσει ο πελάτης, δίνοντας σχετική απόδειξη,
Ζ) η διατήρηση μέσα στο ξενοδοχείο κάθε είδους κατοικίδιων ζώων απαγορεύεται,

εκτός αν διατίθεται από το ξενοδοχείο ειδικός χώρος.
Όμως και ο πελάτης υποχρεούται:

• να υπογράφει κατά την είσοδό του στο
ξενοδοχείο τα δελτία που διατάσσονται
από τις αρχές,
• να παραδίδει στο θυρωρείο το κλειδί
του δωματίου του κατά την έξοδό του
από το ξενοδοχείο,
• να δέχεται τους επισκέπτες του στις
αίθουσες του ξενοδοχείου.
Επίσης οφείλει να γνωρίζει ότι απαγορεύεται:

η παρασκευή στα δωμάτια του ξενοδοχείου από τους πελάτες, φαγητών και
αφεψημάτων καθώς και η εστίαση μέσα σ' αυτά εκτός των ασθενών ή αυτών που
έχουν ζητήσει room service,
η χρήση από τους πελάτες πετρελαιομηχανών, καμινέτων, ηλεκτρικών συσκευών
κλπ.,
η χρησιμοποίηση ηλεκτρικού ρεύματος γι' άλλο σκοπό εκτός για φωτισμό, ξυριστική
μηχανή και στέγνωμα μαλλιών,
η πλύση στα δωμάτια ασπρορούχων και λοιπών ειδών ιματισμού,
η τοποθέτηση στους διαδρόμους του ξενοδοχείου κάθε είδους αποσκευών,
η μετακίνηση στα δωμάτια επίπλων και η διάνοιξη στους τοίχους οπών για ανάρτηση
φωτογραφιών ή άλλων αντικειμένων,
τα τυχερά παιχνίδια,
515
Δ.ΥΠ.Α.

η μουσική, τα άσματα και κάθε είδους συγκεντρώσεις, που προξενούν θόρυβο ή

ενόχληση στους λοιπούς πελάτες. Για κάθε θόρυβο ή ενόχληση από ανήλικους
ευθύνονται οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους.
η μεταφορά και χρήση έξω από τα δωμάτια λινών προσοψίων και λοιπών ειδών
ιματισμού.
Σε περίπτωση παράβασης των ανωτέρω ή ανάρμοστης συμπεριφοράς του πελάτη

στο προσωπικό του ξενοδοχείου, μπορεί αυτός να θεωρηθεί ως ανεπιθύμητος και η
δ/νση του ξενοδοχείου δικαιούται να απαιτήσει μέσα σε 24 ώρες να εγκαταλείψει το
ξενοδοχείο και να εκκενώσει το δωμάτιο από τις αποσκευές του.
5.1.3. Χρονομεριστική μίσθωση
'Ένας άλλος δημοφιλής τρόπος διακοπών είναι η χρονομεριστική μίσθωση. Πρόκειται

για διακοπές που λαμβάνουν χώρα σε καθορισμένη περίοδο του έτους σε κατάλυμα
διακοπών και αποτελεί μια μορφή ιδιοκτησίας ή αλλιώς το δικαίωμα χρήσης μιας
ιδιοκτησίας. Νομοθετικά η χρονομεριστική μίσθωση διεπόταν από το Π.Δ.182/1999
όπως αυτό τροποποιήθηκε με το Π.Δ.293/2001 (ενσωμάτωση της οδηγίας 94/47/ΕΚ),
η σχετική νομοθεσία καταργήθηκε όμως μετά τη νέα οδηγία 2008/122/ΕΚ με την
Κ.Υ.Α. Ζ1-130/2011. Συμπληρωματικά εφαρμόζονται οι διατάξεις του Α.Κ. Για τη
μίσθωση πράγματος. Η χρονομεριστική μίσθωση δεν αφορά μόνο σε ακίνητα αλλά
μπορεί να αφορά και σε κινητά καταλύματα όπως κρουαζιερόπλοια, τροχόσπιτα και
ποταμόπλοια. Ο νομοθετικός ορισμός της χρονομεριστικής μίσθωσης είναι ο
ακόλουθος: "σύμβαση χρονομεριστικής μίσθωσης» είναι η σύμβαση διάρκειας
μεγαλύτερης του έτους (έως 60 έτη) με την οποία ο καταναλωτής αποκτά, έναντι
τιμήματος, δικαίωμα χρήσης ενός ή περισσότερων καταλυμάτων προς
διανυκτέρευση για περισσότερες από μία περιόδους χρήσης.
Για τον υπολογισμό της διάρκειας των συμβάσεων χρονομεριστικής μίσθωσης

λαμβάνεται υπόψιν κάθε διάταξη ανανέωσης ή σιωπηρής παράτασης. Οι
χρονομεριστικές μισθώσεις και τα μακροπρόθεσμα προϊόντα διακοπών δεν
επιτρέπεται να διαφημίζονται ή να πωλούνται ως επένδυση.
516
Δ.ΥΠ.Α.

Ο καταναλωτής πρέπει να ενημερώνεται με πλήρη περιγραφή πριν από τη σύμβαση

και κατά τη διαφήμιση του προϊόντος για όλα τα χαρακτηριστικά και τους κανόνες
λειτουργίας της χρονομεριστικής μίσθωσης τα οποία ενσωματώνονται και ως όροι
της σύμβασης. Σε αντίθετη περίπτωση η σύμβαση είναι άκυρη υπέρ του καταναλωτή.
Επιπλέον των μέσων προσφυγής που διαθέτει ο καταναλωτής σε περίπτωση

παράβασης των διατάξεων της σύμβασης, μπορεί εντός προθεσμίας 14
ημερολογιακών ημερών, να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση χρονομεριστικής
μίσθωσης, χωρίς μνεία λόγου.
Η προθεσμία υπαναχώρησης υπολογίζεται από την ημέρα σύναψης της σύμβασης ή

δεσμευτικού προσυμφώνου ή από την ημέρα κατά την οποία ο καταναλωτής
παραλαμβάνει τη σύμβαση ή τυχόν δεσμευτικό προσύμφωνο, εάν αυτή είναι
μεταγενέστερη της ημερομηνίας σύμβασης της σύμβασης.
Η ανταλλαγή και η μεταπώληση προϊόντων χρονομεριστικής μίσθωσης ρυθμίζεται

από τη ίδια ως άνω K.Y.A.. Πρέπει να σημειωθεί ότι η σύμβαση χρονομεριστικής
μίσθωσης και η σύμβαση μεταπώλησης χρονομεριδίων, καταρτίζονται υποχρεωτικά
με συμβολαιογραφικό έγγραφο και υποβάλλονται σε μεταγραφή.
Τέλος για την παράβαση των ανωτέρω διατάξεων που θεσπίζουν υποχρεώσεις
προβλέπονται οι ποινές του Ν.2251/94 άρθρο 13α.
5.1.4. Τουριστική άδεια εισόδου και παραμονής (visa)
Η Ελλάδα είναι κράτος-μέλος της ευρωπαϊκής ένωσης και έχει κυρώσει τη συνθήκη
Schengen. Δεν απαιτείται βίζα (visa) για τους πολίτες των κρατών-μελών της
συνθήκης του Schengen. Ως αποτέλεσμα η Ελλάδα όπως ακολουθεί τους όρους της
συνθήκης η οποία κατάργησε τους ελέγχους στα κοινά εσωτερικά εδάφη, στα εναέρια
και θαλάσσια σύνορα και επιτρέπει τη μετακίνηση των πολιτών των κρατών-μελών
χωρίς βίζα για σύντομη παραμονή διάρκειας μέχρι τριών (3) μηνών. Για τους πολίτες
των περισσότερων χωρών που δεν ανήκουν στα κράτη-μέλη της συνθήκης του
Schengen, απαιτείται βίζα (visa) για να εισέλθουν στην Ελλάδα και την Ε.Ε.
517
Δ.ΥΠ.Α.

Επίσης, δεν απαιτείται βίζα για τους

κατόχους έγκυρων διαβατηρίων των
ακόλουθων — εκτός ευρωπαϊκής
ένωσης — χωρών που επιθυμούν να
επισκεφθούν την Ελλάδα και να
παραμείνουν μέχρι 3 μήνες (90 ημέρες)
εντός μιας χρονικής περιόδου 6 μηνών
(Ανδόρα, Αργεντινή, Αυστραλία,
Βραζιλία, Μπρουνέι, Καναδάς, Χιλή, Κόστα Ρίκα, Κροατία, Ελ Σαλβαδόρ,
Γουατεμάλα, Ονδούρα, Ισραήλ, Ιαπωνία, Μαλαισία, Μεξικό, Μονακό, Νέα Ζηλανδία,
Αγία Έδρα (Βατικανό), Νικαράγουα, Παναμάς, Παραγουάη, Άγιος Μαρίνος,
Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα, ΗΠΑ, Ουρουγουάη, Βενεζουέλα).
Για τις υπόλοιπες χώρες οι θεωρήσεις βίζας διακρίνονται σε μακράς και βραχείας
διαμονής.
Για τους Έλληνες τουρίστες που θέλουν να ταξιδέψουν σε τρίτες χώρες όπως ΗΠΑ,
Κίνα, Χονγκ Κονγκ, Λευκορωσία κλπ., οι προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά για
χορήγηση βίζας αναλύονται διεξοδικά στις αντίστοιχες πρεσβείες/ προξενεία.
Ειδικά για τις ΗΠΑ ισχύουν τα ακόλουθα για τουριστικά και επαγγελματικά ταξίδια δεν
υπερβαίνουν τις 90 ημέρες. Για να μπορέσουν οι ταξιδιώτες να κάνουν χρήση του
προγράμματος visa waiver (vwp) θα πρέπει να διαθέτουν το νέο τύπο διαβατηρίου
που περιέχει ηλεκτρονικό τσιπ και να έχει εκδοθεί μετά τις 26 Αυγούστου 2006.
Επίσης απαιτούνται οι ακόλουθες ενέργειες:
• Ηλεκτρονική αίτηση στο ηλεκτρονικό σύστημα για ταξιδιωτική εξουσιοδότηση

(ESTA). Η αίτηση αυτή πρέπει να γίνει τουλάχιστον 72 ώρες πριν την αναχώρηση.
• Οι ταξιδιώτες θα πρέπει να εκτυπώσουν την έγκριση στην αίτηση ταξιδιωτικής

άδειας όπου θα λάβουν και να την έχουν μαζί τους στο αεροδρόμιο, στην έγκριση θα
εμφανίζεται ο αριθμός αίτησης ταξιδιωτικής άδειας καθώς και η επιβεβαίωση της
κατάστασης τους στο ESTA.
518
Δ.ΥΠ.Α.

Η διαδικασία της αίτησης αποτελείται από τα εξής βήματα:
1) συμπλήρωση της αίτησης στα αγγλικά

2) υποβολή της αίτησης
3) καταχώριση του αριθμού αίτησης
4) πραγματοποίηση πληρωμής
Το αντίτιμο που πρέπει να καταβληθεί αποτελείτε από δυο είδη χρεώσεων:

• Αντίτιμο επεξεργασίας αίτησης που ανέρχεται σε 4$
• Αντίτιμο έγκρισης αίτησης που ανέρχεται σε 10$
Στην περίπτωση που η αίτηση δεν εγκριθεί μπορεί να κατατεθεί αίτηση χορήγησης
βίζας στην πρεσβεία.
Η ταξιδιωτική άδεια (έγκριση του συστήματος (ESTA) ισχύει για διάστημα 2 χρόνων ή
μέχρι να λήξει το διαβατήριο σας (όποιο από τα δυο συμβεί πρώτα)
Αν ήδη ο ταξιδιώτης είναι κάτοχος βίζα για τις ΗΠΑ δεν χρειάζεται να κάνει αίτηση
στο σύστημα ESTA.
Για την Κίνα η αίτηση πρέπει να κατατεθεί τουλάχιστον 4 ημέρες πριν την
αναχώρηση, ισχύει για 3 μήνες και προβλέπει διαμονή 30 ημερών. Το κόστος της
βίζας αυτής είναι 30 ευρώ ενώ εάν επιθυμείτε έκδοση 2-3 ημέρες προ της
αναχωρήσεως το κόστος έκδοσης είναι 53 ευρώ. Τέλος, προβλέπεται και ταχεία
διαδικασία έκδοσης μίας ημέρας. Σε περίπτωση που ενδιαμέσως ο ταξιδιώτης
θελήσει να επισκεφθεί το Χονγκ Κονγκ ή το Μακάο θα χρειαστεί βίζα πολλαπλής
εισόδου.
5.1.5. Τουριστικές κατοικίες (Condo Hotels)
519
Δ.ΥΠ.Α.

Όσον αφορά στις επενδύσεις στη χώρα μας, σε άμεση συνάρτηση με το ειδικό
χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό από το υπουργείο περιβάλλοντος, με το n.
4002/2011 προβλέπεται η ανάπτυξη των τουριστικών κατοικιών (condo hotels). Η
ιδέα πίσω από αυτό το είδος επένδυσης είναι η δημιουργία τουριστικών κατοικιών
στον ευρύτερο χώρο ενός ξενοδοχείου. Τις κατοικίες αυτές θα μπορούν να
αγοράζουν ή/και μισθώνουν/εκμισθώνουν οι καταναλωτές. Το "room service" το
αναλαμβάνει ο ξενοδόχος. Σύμφωνα με τη νομοθεσία δεν θα υπερβαίνουν το 50%
του συντελεστή δόμησης και θα μπορούν να εκμισθώνονται για 6 μήνες έως 20 έτη.
Το συνολικό εμβαδόν της ξενοδοχειακής εγκατάστασης δεν θα μπορεί να είναι
μικρότερο από 50.000 τ.μ. του συνολικού συντελεστή δόμησης (εκτός σχεδίου- εκτός
από την Κρήτη, Κέρκυρα και Ρόδο) ενώ τέτοιος περιορισμός δεν ισχύει εντός σχεδίου.
Τα σχετικά ξενοδοχεία θα πρέπει να είναι 4 ή 5 αστέρων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν
λόγω επιχειρήσεις δεν θα μπορούν να υπάγονται στα κίνητρα της αναπτυξιακής
νομοθεσίας.
Για τη χωροθέτηση τους θα εκδίδεται κοινή απόφαση των υπουργών ΠΕΚΑ και
πολιτισμού — τουρισμού, με την οποία θα καθορίζονται οι ειδικότερες κατηγορίες
έργων, δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων που θα μπορούν να ανεγερθούν στην
ξενοδοχειακή έκταση, τουριστικές κατοικίες καθώς και οι περιβαλλοντικοί όροι. Για
την έκδοση των αδειών και την παροχή των εγκρίσεων που είναι απαραίτητες για την
έναρξη λειτουργίας των εγκαταστάσεων θα λειτουργεί one stop shop με επικεφαλής
τον διευθυντή του ΕΟΤ.
Τέλος, οι μισθωτές τουριστικών κατοικιών θα υπόκεινται στους κανονισμούς

συνιδιοκτησίας και λειτουργίας της εγκατάστασης.
5.1.6. Διάφορες Διατάξεις για τις Τουριστικές Επιχειρήσεις
Α. Τουριστικά Καταστήματα
Ορισμός Τουριστικού Καταστήματος

Το τουριστικό κατάστημα αποτελεί ένα σημείο πώλησης το οποίο πουλά σε άτομα
που προέρχονται από άλλες περιοχές, τοπικά αναμνηστικά προϊόντα. Προϊόντα τα
οποία έχουν σχέση με τα ήθη τα έθιμα και το πολιτισμό ενός τόπου. Το τουριστικό
520
Δ.ΥΠ.Α.

κατάστημα προκειμένου να προωθήσει τα προϊόντα του βασίζεται σε μεγάλο βαθμό

στη παρουσίαση που κάνει στη βιτρίνα του, στη ποιότητα των προϊόντων αλλά και
στο πωλητή, ο οποίος πρέπει να είναι άριστα ενημερωμένος για τα προϊόντα τα
οποία πουλά.
Ο ρόλος και η λειτουργία των Τουριστικών Καταστημάτων

Τα τουριστικά καταστήματα για να λειτουργήσουν θα πρέπει να έχουν το ειδικό σήμα
του ΕΟΤ. Το συγκεκριμένο σήμα πιστοποιεί ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση πληροί
όλες τις ειδικές προϋποθέσεις του νόμου και προσφέρει ικανοποιητικό επίπεδο
υπηρεσιών (Άρθρο 02).
Ο ΕΟΤ, σύμφωνα με το νόμο Ν1624/1950 αλλά και με το Ν.3270/2004 έχει την

αρμοδιότητα να χαράζει τουριστική πολιτική, να καθορίζει τη λειτουργία των
τουριστικών καταστημάτων αλλά και να ελέγχει αν πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε
να λειτουργούν ως τουριστικοί φορείς πώλησης αγαθών σε συγκεκριμένες περιοχές
της Ελλάδος. Ο ΕΟΤ, ερευνά την τουριστική αγορά, μελετά την ανταγωνιστικότητα
ενώ καταρτίζει και προγράμματα διαφήμισης, δημοσίων σχέσεων και τουριστικών
εκδηλώσεων (Ν1624/1950- Ν.3270/2004). Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 2160/1193,
μπορεί να δίνει τις άδεις αλλά και να εποπτεύει και να ελέγχει τα τουριστικά
καταστήματα.
Ο ρόλος τους όπως προαναφέρθηκε είναι καθαρά εμπορικός δηλαδή η πώληση

τοπικών προϊόντων που είναι κυρίως αναμνηστικά του τόπου επίσκεψης, όπως θα
μελετηθεί και παρακάτω στο νομικό πλαίσιο, το ωράριο τους είναι πιο ανοιχτό και
ελεύθερο από τα άλλα καταστήματα, ειδικά τις θερινές περιόδους, προκειμένου να
έχουν το περιθώριο αύξηση των εσόδων τους.
Σε επίπεδο εργασιακών σχέσεων και σύμφωνα με το άρθρο 27 περί της Ρύθμισης

της Λειτουργίας Καταστημάτων και των Όρων Απασχόλησης των Υπαλλήλων τους
Νόμων του 2006 και 2011 (Ν.155(Ι) του 2006, Ν. 69(Ι) του2007 και Ν. 6(Ι) του 2011),
ισχύει ότι οι διατάξεις των Διαταγμάτων και η συνεπακόλουθη επέκταση του ωραρίου
λειτουργίας των καταστημάτων σε τουριστικές περιοχές/ζώνες, δεν επηρεάζει τους
όρους εργοδότησης των υπαλλήλων, όπως αυτοί ρυθμίζονται από το Νόμο, τις
οικείες συλλογικές συμβάσεις ή/και την πρακτική.
521
Δ.ΥΠ.Α.

Σύμφωνα με το Νόμο, το ημερήσιο ωράριο των υπαλλήλων δεν πρέπει να

υπερβαίνει τις 8 ώρες και η εβδομαδιαία απασχόληση τις 38. Επίσης, η υπερωριακή
απασχόληση δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2 ώρες ημερησίως και τις 8, συνολικά,
εβδομαδιαίως. Η υπερωριακή αποζημίωση πρέπει να είναι κατ’ ελάχιστο στη βάση
1:2 για τα ελεύθερα πρωινά/απογεύματα, τις αργίες και τις Κυριακές και 1:1,5 για τις
υπόλοιπες ημέρες.
Β. Κύρια-Μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα

Τα τουριστικά καταλύματα διέπονται από το Ν.2160/93 και διακρίνονται σε τέσσερις
μεγάλες κατηγορίες:
• Τα κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα
• Τα μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα
• Τους χώρους οργανωμένης κατασκήνωσης
• Τους ξενώνες νεότητας
Κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα

Τα κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα διακρίνονται σε:
• Ξενοδοχείο κλασσικού τύπου
• Ξενοδοχείο τύπου Μοτέλ
• Ξενοδοχείο τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων
• Ξενοδοχείο κλασσικού τύπου και επιπλωμένων διαμερισμάτων.
Ξενοδοχείο κλασσικού τύπου: πρόκειται για μορφή ξενοδοχείου που περιλαμβάνει

κοινόχρηστους χώρους υποδοχής, παραμονής, εστίασης και αναψυχής πελατών,
υπνοδωμάτια και βοηθητικούς χώρους. Μπορεί να βρίσκεται σε περιοχές εντός
σχεδίου πόλης ή εκτός σχεδίου πόλης και να διατάσσεται είτε σε ένα κτίριο είτε σε
περισσότερα μικρά κτίρια, τα οποία όμως θα αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο μέσα σε
ένα ενιαίο οικόπεδο. Τα ξενοδοχεία κλασσικού τύπου κατατάσσονται σε κατηγορίες
αστεριών δηλαδή 1*, 2*, 3*, 4*, 5*.
Ξενοδοχείο τύπου Μοτέλ: πρόκειται για ξενοδοχεία που βρίσκονται γενικά εκτός
κατοικημένων περιοχών, επί οδικών αρτηριών μεγάλης κυκλοφορίας κα αποβλέπουν
522
Δ.ΥΠ.Α.

κατά κύριο λόγο στην εξυπηρέτηση όσων διακινούνται με αυτοκίνητο. Λόγω της
πελατείας που απευθύνονται, υποχρεωτικά διαθέτουν μεγάλο χώρο στάθμευσης και
επίσης είναι δυνατό να διαθέτουν και πρατήριο καυσίμων. Κατατάσσονται σε
κατηγορίες αστεριών, 3*, 4*.
Ξενοδοχείο τύπου επιπλωμένων διαμερισμάτων: πρόκειται για ξενοδοχείο που

διαθέτει κοινόχρηστους χώρους υποδοχής και παραμονής πελατών, βοηθητικούς
χώρους και διαμερίσματα ενός, δύο ή περισσότερων κύριων χώρων με πλήρες
λουτρό και μικρό μαγειρείο. Μπορεί να βρίσκεται σε περιοχές εντός σχεδίου πόλης ή
εκτός σχεδίου πόλης και να διατάσσεται είτε σε ένα κτίριο είτε σε περισσότερα μικρά
κτίρια, τα οποία όμως θα αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο μέσα σε ένα ενιαίο οικόπεδο.
Κατατάσσονται σε κατηγορίες πέντε αστεριών 1*, 2*, 3*, 4*, 5*.
Ξενοδοχείο κλασσικού τύπου και επιπλωμένων διαμερισμάτων (ή ξενοδοχείο

μικτής λειτουργικής μορφής ή τουριστικό χωριό): πρόκειται για ξενοδοχείο που
διαθέτει κοινόχρηστους χώρους υποδοχής, παραμονής, αναψυχής και εστίασης
πελατών, καταστήματα, βοηθητικούς χώρους και χώρους διανυκτέρευσης σε
δωμάτια με λουτρό και μαγειρείο. Πρόκειται δηλαδή για ξενοδοχείο που συνθέτει και
συνδυάζει τη μορφή ξενοδοχείο κλασσικού τύπου και ξενοδοχείο τύπου
επιπλωμένων διαμερισμάτων. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της μορφής είναι ότι δεν
μπορεί να είναι μικρότερο των 300 κλινών. Κατατάσσονται σε κατηγορίες αστεριών
4*, 5*.
Μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα

Στα μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα ανήκουν:
• Τα αυτοεξυπηρετούμενα καταλύματα
• Τα ενοικιαζόμενα επιπλωμένα δωμάτια
• Τα ενοικιαζόμενα επιπλωμένα διαμερίσματα
1. Τα αυτοεξυπηρετούμενα καταλύματα, είναι καταλύματα, που δεν διαθέτουν

υποδοχή και κοινόχρηστους χώρους πελατών, παρά μόνο αυτοτελείς ανεξάρτητους
χώρους διανυκτέρευσης και παραμονής πελατών, χωρίς υποχρεωτικές
εξυπηρετήσεις (service). Διακρίνονται σε τουριστικές επιπλωμένες επαύλεις (βίλες)
και τουριστικές επιπλωμένες κατοικίες.
523
Δ.ΥΠ.Α.

2. Τα ενοικιαζόμενα επιπλωμένα δωμάτια αποτελούν μέρος της μόνιμης διαμονής

του ιδιοκτήτη ή του εκμισθωτή και παραχωρούνται, σε τουρίστες αντί μισθώματος, με
τα έπιπλα και τον λοιπό εξοπλισμό, καθώς και με δικαίωμα χρήσης των χώρων
υγιεινής για προσωρινή διαμονή. Ο ιδιοκτήτης ή ο εκμισθωτής αναλαμβάνει επίσης
την τακτοποίηση και καθαριότητα του δωματίου και προαιρετικά την παροχή
πρωινού γεύματος.
3. Τα ενοικιαζόμενα επιπλωμένα διαμερίσματα, έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό,
ότι για τη διαμονή των πελατών προσφέρουν διαμερίσματα αντί υπνοδωματίων, τα
οποία στερούνται κοινόχρηστους χώρους.
Γ. Τουριστικά Γραφεία/Ταξιδιωτικά Πρακτορεία
Ορισμός Ταξιδιωτικού πρακτορείου

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία είναι νόμιμες
οργανωμένες επιχειρήσεις που, με τα μέσα και τις γνώσεις που διαθέτουν,
αναλαμβάνουν τη μεταφορά, διακίνηση, ψυχαγωγία κλπ., μεμονωμένων ατόμων ή
ομάδων, μέσα και έξω από τη χώρα με τις νόμιμες διαδικασίες.
Ο ρόλος των ταξιδιωτικών πρακτορείων

Ο ρόλος των ταξιδιωτικών πρακτορείων υπεισέρχεται τόσο στο πεδίο της προβολής
ενός προορισμού και προώθησης των πωλήσεων όσο και στο πεδίο της
εξυπηρέτησης των τουριστών. Οι κυριότερες εργασίες, όπως τις καταγράφει η
κείμενη νομοθεσία, είναι:
• Κατάρτιση και εκτέλεση προγραμμάτων εκδρομών, περιηγήσεων, συνεδρίων

μέσα και έξω από τη χώρα, με ιδιόκτητα ή μισθωμένα μεταφορικά μέσα (χερσαία,
θαλάσσια, αεροπορικά).
• Μεσολάβηση για διασφάλιση και ενοικίαση καταλύματος διαμονής, σίτισης,
αναψυχής, ψυχαγωγίας και μέσων διακίνησης.
• Μεσολάβηση για την έκδοση διαβατηρίων και εισιτηρίων κάθε μεταφορικού
μέσου.
• Διαμεσολάβηση για την οργάνωση πάσης φύσεως συνεδρίων.
• Μέριμνα για την παραλαβή και μεταφορά αποσκευών των πελατών.
524
Δ.ΥΠ.Α.

• Παροχή πάσης φύσεως υπηρεσίας που έχει άμεση ή έμμεση σχέση με τον
τουρισμό, όπως η προβολή τουριστικών μονάδων, η διάθεση εισιτηρίων
καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που διενεργούνται από τον Ε.Ο.Τ. ή άλλους φορείς κλπ.
• Παροχή κάθε άλλης υπηρεσίας, η οποία έχει άμεση ή έμμεση σχέση με τον
τουρισμό.
Τύποι Ταξιδιωτικών πρακτορείων

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία διακρίνονται σε:
Πρακτορεία εσωτερικού τουρισμού. Τα πρακτορεία εσωτερικού τουρισμού
βρίσκονται κυρίως σε περιοχές που δεν έχουν σημαντικά τουριστικά ρεύματα από το
εξωτερικό. Όπως υποδηλώνει και η ονομασία τους, πρόκειται για επιχειρήσεις των
οποίων οι δραστηριότητες είναι περιορισμένες αποκλειστικά στο εσωτερικό της
χώρας.
Πρακτορεία γενικού τουρισμού. Τα πρακτορεία γενικού τουρισμού βρίσκονται σε

τουριστικές περιοχές που υποδέχονται μεγάλο αριθμό ξένων και Ελλήνων τουριστών
και, ως εκ τούτου, έχουν διευρυμένο πεδίο δραστηριότητας. Τα πρακτορεία γενικού
τουρισμού, ανάλογα με την αγορά στην οποία δραστηριοποιούνται και απευθύνονται
και τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά, στρέφονται στον εισερχόμενο ή στον
εξερχόμενο τουρισμό.
5.2. Κώδικας Ηθικής και Δεοντολογίας του Τουρισμού
5.2.1. Η σημασία της ηθικής και δεοντολογίας στον τουρισμό
O τουρισμός αποτελεί έναν ιδιόμορφο και

ταχύτατα αναπτυσσόμενο τομέα της
παγκόσμιας οικονομίας που συνδέεται με
αλλαγές τόσο στο φυσικό όσο και στο
ανθρωπογενές περιβάλλον. Οι επιπτώσεις
του στη φύση, την κοινωνία και τα
πολιτιστικά συστήματα είναι μοναδικού
525
Δ.ΥΠ.Α.

εύρους και έντασης και κάθε προσπάθεια ανάλυσης του τουριστικού φαινομένου
οφείλει να λαμβάνει υπόψη της τον ολιστικό χαρακτήρα του, ως φορέα τόσο
οικονομικών όσο και κοινωνικών-πολιτιστικών αλλαγών στους τόπους υποδοχής.
H κυριαρχία του οργανωμένου μαζικού τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο τα

τελευταία 30 χρόνια έχει προκαλέσει σωρεία αρνητικών επιδράσεων, οφειλόμενων,
σε μεγάλο βαθμό, στην υπέρβαση των ορίων της πληθυσμιακής αντοχής των
τουριστικών προορισμών. H καταστροφή του περιβάλλοντος και η αλλοίωση της
κοινωνικής και πολιτισμικής υφής των τόπων υποδοχής τουριστών, καθώς και η
εκμετάλλευση των εργαζομένων στην τουριστική βιομηχανία εκ μέρους των
εργοδοτών τους, ή η ανάπτυξη ειδών τουρισμού με αμφίβολη ηθική υπόσταση, όπως
είναι ο σεξο-τουρισμός, αποτελούν ορισμένα μόνο από τα προβλήματα που
καλούνται να αντιμετωπίσουν οι σημερινές κοινωνίες.
Είναι σαφής η ηθική διάσταση αυτών των ζητημάτων, δεδομένου ότι αποτελούν στην
ουσία παρεκκλίσεις από ότι θεωρείται ηθικό, παραδεκτό ή νόμιμο. Ωστόσο, εύλογα
μπορεί να θέσει κανείς το ερώτημα αν τελικά ο μαζικός τουρισμός και η ηθική
μπορούν να συνυπάρξουν , ή μήπως είναι ασύμβατες, αφού ο μαζικός τουρισμός
κυριαρχείται από τη λογική του κέρδους. Μπορεί, άραγε, η τουριστική βιομηχανία να
ανταποκριθεί στην πρόκληση του ηθικού τουρισμού; Μπορεί η ηθική να γίνει πράξη;
Εντούτοις, πληθαίνουν οι
φωνές υπέρ ενός πιο
υπεύθυνου τουρισμού που θα
σέβεται το περιβάλλον, τις
τοπικές κοινωνίες, τον τοπικό
πολιτισμό και θα αναγνωρίζει
την αξία της ανθρώπινης
ύπαρξης. Αναγνωρίζεται, άλλωστε, ότι η τουριστική ανάπτυξη, όταν γίνεται χωρίς
υπευθυνότητα, χωρίς προγραμματισμό και με αποκλειστικό γνώμονα το κέρδος,
καταστρέφει τελικά το ίδιο το μέλλον του τουρισμού, δεδομένου ότι αυτό που αρχικά
αποτελούσε έλξης για τους τουρίστες (π.χ. το περιβάλλον, τα παραδοσιακά ήθη και
έθιμα ή τα μνημεία ενός τόπου), φθείρεται και καταστρέφεται και μαζί μειώνονται οι
τουριστικές ροές. Το κέρδος ή ηθική μπορεί να θεωρηθεί, επομένως, ψευτοδίλημμα.
526
Δ.ΥΠ.Α.

Γιατί όπου δεν υπάρχει ηθική δεν μπορούν να υπάρξουν κέρδη, όχι μακροπρόθεσμα
τουλάχιστον. H ηθική μπορεί και πρέπει να γίνει πράξη στον τουρισμό, με την
προϋπόθεση βέβαια ότι όλοι οι συμμετέχοντες θα αναλάβουν τις ευθύνες τους.
5.2.2. Ηθική και Τουρισμός
Η εξέταση ζητημάτων ηθικής στο πλαίσιο του τουρισμού μάς φέρνει αναπόφευκτα
αντιμέτωπους με τις αρνητικές συνέπειες του τουρισμού και γενικότερα με ό,τι
θεωρείται ανήθικο, παράνομο ή βλαβερό. Αφορά θέματα καταστροφής του
περιβάλλοντος, αλλοίωσης της κοινωνικής και πολιτισμικής υφής των τόπων
υποδοχής τουριστών, μετακίνησης πληθυσμών, εκμετάλλευσης των εργαζομένων
στην τουριστική βιομηχανία εκ μέρους των εργοδοτών, ανάπτυξης ειδών τουρισμού
με αμφίβολη ηθική υπόσταση (π.χ. σεξο-τουρισμός, dark tourism) κ.ο.κ.
Τα μαζικά κύματα τουρισμού δημιουργούν

έντονες πιέσεις στην τοπική κοινωνική,
οικονομική, πολιτισμική και περιβαλλοντική
δομή των τουριστικών περιοχών,
διαμορφώνοντας συνθήκες τουριστικής
ανάπτυξης που δεν ανταποκρίνονται στην
φέρουσα ικανότητα της κάθε περιοχής. H
φέρουσα ικανότητα αποτελεί βασική του
βιώσιμου τουρισμού και αφορά τις δυνατότητες της κοινωνικοοικονομικής δομής και
του περιβάλλοντος μιας τουριστικής περιοχής να απορροφήσουν συγκεκριμένο όγκο
υποδομών και αριθμό τουριστών
Αν ξεπεραστούν τα όρια που ορίζει η φέρουσα ικανότητα, o τουρισμός μπορεί να

οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες. Ωστόσο, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να
υπολογισθεί η συνολική τουριστική φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής, δεδομένου
μάλιστα ότι η αντοχή δεν αποτελεί σταθερό μέγεθος, αλλά μεταβάλλεται ανάλογα με
την εποχή, τα χαρακτηριστικά του χώρου και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των
τουριστών, των κατοίκων και του περιβάλλοντος
527
Δ.ΥΠ.Α.

Όταν λοιπόν, εξαιτίας των μαζικών διαστάσεων που έχει λάβει πλέον o τουρισμός, η
τουριστική ανάπτυξη υπερβαίνει τα όρια που ορίζονται από τη φέρουσα ικανότητα
των περιοχών υποδοχής, επόμενο είναι να δημιουργούνται οι συνθήκες που ευνοούν
την αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας των περιοχών αυτών, τη δημιουργία
κοινωνικών εντάσεων, τη μόλυνση των αξιών και των ηθών του ντόπιου πληθυσμού,
την εκμετάλλευση στις εργασιακές και στις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα, την
υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την εξάντληση των φυσικών πόρων.
H ηθική αντιμετώπιση αυτών των δυσμενών επιπτώσεων της ανεξέλεγκτης και

ανεύθυνης τουριστικής ανάπτυξης έχει άμεση σχέση με τις πρακτικές και τη στάση
που θα υιοθετήσει τόσο η πολιτεία, όσο και οι επιχειρηματίες του τουρισμού, οι
ντόπιοι κάτοικοι, αλλά και οι ίδιοι οι τουρίστες. Για να τεθεί ένα είδος ελέγχου σε
τέτοιου είδους συμπεριφορές κρίθηκε αναγκαία η υιοθέτηση κωδίκων ηθικής και
δεοντολογίας, οι οποίοι θέτουν το πλαίσιο αποδεκτής συμπεριφοράς. Αναπτύχθηκαν
πολλοί κώδικες ηθικής, τόσο από διεθνείς οργανισμούς και ενώσεις όσο και από την
τουριστική βιομηχανία, και παρότι τα κείμενα αυτά δεν αποτελούν παρά
διακηρύξεις αρχών χωρίς δεσμευτική ισχύ, η αξία τους και η χρησιμότητά τους
είναι προφανής .
5.2.3. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) και ο ρόλος του
O Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ) «είναι ένας εξειδικευμένος οργανισμός

των Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) που απαρτίζεται από 156 κράτη-μέλη και 400 μέλη
από τον ιδιωτικό τομέα, τον ακαδημαϊκό χώρο και την τοπική αυτοδιοίκηση.
Ο Οργανισμός συνιστά ένα παγκόσμιο

φόρουμ συζήτησης ζητημάτων τουριστικής
πολιτικής και μία χρήσιμη πηγή
εξειδικευμένων γνώσεων και τεχνογνωσίας
σε αυτόν τον χώρο. Ο ΠΟΤ διαδραματίζει
έναν κεντρικό και αποφασιστικό ρόλο στην
προώθηση της ανάπτυξης ενός τουρισμού
528
Δ.ΥΠ.Α.

υπεύθυνου, βιώσιμου και προσβάσιμου σε όλους, δίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στα

συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών».
Στο πέρασμα των χρόνων και έπειτα από διαρκή και αμοιβαία συνεργασία με πλήθος
εμπλεκομένων φορέων του τουρισμού σε όλον τον κόσμο, καθώς και από
ψηφίσματα που προέκυπταν από συνέδρια και συνδιασκέψεις υπό την αιγίδα του
(Διακήρυξη Μανίλα 1980 και Σόφιας 1985), σχεδιάστηκε και προωθήθηκε ο
«Παγκόσμιος Κώδικας Ηθικών Αρχών για τον Τουρισμό» στη Γενική Συνέλευση
του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού στο Σαντιάγο της Χιλής το 1999 και
ακολούθως υιοθετήθηκε επίσημα από τον Παγκόσμιο οργανισμό Τουρισμού 2
χρόνια αργότερα (2001).
5.2.4. Ο Κώδικας Ηθικών Αρχών για τον Τουρισμό του Π.Ο.Τ.
Ο Κώδικας είναι «ένα σύνολο αρχών, οι

οποίες θέτουν τη βάση για τη βιώσιμη
ανάπτυξη του τουρισμού και απευθύνονται
σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (τοπικές και
εθνικές αρχές, τοπική κοινωνία,
επαγγελματίες του τουριστικού κλάδου,
τουρίστες), τονίζοντας τα δικαιώματα και τις
υποχρεώσεις κάθε πλευράς». Το κείμενο
του κώδικα χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο
πρώτο επαναεπιβεβαιώνονται στόχοι που
είχαν τεθεί σε παλαιότερες συναντήσεις
φορέων και αποσκοπούσαν στην
ανάπτυξη, την αλληλοκατανόηση, την ειρήνη και τον αλληλοσεβασμό, καθορίζεται η
σπουδαιότητα του τρίπτυχου οικονομική ανάπτυξη-προστασία περιβάλλοντος-
καταπολέμηση φτώχειας και τίθεται ο στόχος της προώθησης του «υπεύθυνου»,
βιώσιμου και παγκοσμίως προσιτού τουρισμού.
Επίσης, γίνεται αναφορά στην ύπαρξη φιλελεύθερου περιβάλλοντος ως όρο για την
τουριστική ανάπτυξη σε παγκόσμια κλίμακα, στο σύνολο των ευθυνών που
529
Δ.ΥΠ.Α.

μοιράζονται οι εμπλεκόμενοι φορείς και στη δέσμευση για συνεργασία μεταξύ

δημόσιων και ιδιωτικών φορέων , καθώς και επέκτασή της με γνώμονα την
τουριστική ανάπτυξη (Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, 1999).
Στο δεύτερο μέρος προσδιορίζονται οι κεντρικοί άξονες των αρχών του κώδικα μέσα
από ένα σύνολο δέκα (10) άρθρων:
Οι ΑΡΧΕΣ του Κώδικα
Η συμβολή του τουρισμού στην αμοιβαία κατανόηση και τον σεβασμό ανάμεσα
στους λαούς και τις κοινωνίες
1. Η κατανόηση και η προώθηση των κοινών ηθικών αξιών της ανθρωπότητας, υπό
το πρίσμα της ανεκτικότητας και του σεβασμού για τις διαφορές στις θρησκευτικές,
φιλοσοφικές και ηθικές πεποιθήσεις, αποτελούν ταυτόχρονα τις βάσεις και τις
συνέπειες του υπεύθυνου τουρισμού. Οι κύριοι φορείς της τουριστικής ανάπτυξης
αλλά και οι ίδιοι οι τουρίστες πρέπει να τηρούν τις κοινωνικές και πολιτιστικές
παραδόσεις και πρακτικές όλων των λαών, συμπεριλαμβανομένων των μειονοτήτων
και των γηγενών πληθυσμών, και να αναγνωρίζουν την αξία τους.
2. Οι τουριστικές δραστηριότητες πρέπει να βρίσκονται σε αρμονία με τα

χαρακτηριστικά και τις παραδόσεις των περιοχών και των χωρών υποδοχής και να
σέβονται τους νόμους, τις πρακτικές και τα έθιμά τους.
3. Οι κοινότητες υποδοχής από τη μία πλευρά και οι τοπικοί επιχειρηματίες από την
άλλη, πρέπει να εξοικειώνονται και να σέβονται τους τουρίστες που τους
επισκέπτονται αλλά και να πληροφορούνται για τον τρόπο ζωής, τις προτιμήσεις και
τις προσδοκίες τους. Η εκπαίδευση και η εξάσκηση που αποκτούν οι επαγγελματίες,
συμβάλλουν σε μία φιλόξενη υποδοχή.
4. Αποτελεί καθήκον των δημοσίων Αρχών να παρέχουν προστασία στους τουρίστες

και τους επισκέπτες καθώς επίσης και τα υπάρχοντά τους. Πρέπει να αποδίδουν
ιδιαίτερη προσοχή στην ασφάλεια των ξένων τουριστών εξαιτίας της ιδιαίτερα
ευάλωτης θέσης στην οποία μπορεί να βρίσκονται. Πρέπει να διευκολύνουν την
530
Δ.ΥΠ.Α.

εγκατάσταση ειδικών μέσων στους τομείς της πληροφόρησης, της πρόληψης, της
ασφάλειας, της ασφαλιστικής κάλυψης και βοήθειας που να ανταποκρίνονται στις
ανάγκες τους. Ενδεχόμενες απόπειρες, επιθέσεις, απαγωγές ή απειλές εναντίον των
τουριστών ή των εργαζομένων στην τουριστική βιομηχανία, καθώς επίσης η
εσκεμμένη καταστροφή τουριστικών εγκαταστάσεων ή στοιχείων της πολιτιστικής ή
φυσικής κληρονομιάς, θα πρέπει να καταδικάζονται και να τιμωρούνται αυστηρά
σύμφωνα με τους αντίστοιχους εθνικούς νόμους τους.
5. Όταν ταξιδεύουν, οι τουρίστες και οι επισκέπτες θα πρέπει να μην διαπράττουν

εγκληματικές πράξεις ή κάθε πράξη που θεωρείται εγκληματική από τους νόμους της
χώρας που επισκέπτονται και να απέχουν από κάθε συμπεριφορά που μπορεί να
θεωρηθεί ως προσβλητική ή τραυματική από τους τοπικούς πληθυσμούς ή πιθανόν
να προξενεί ζημίες στο τοπικό περιβάλλον. Πρέπει να απέχουν από κάθε διακίνηση
παράνομων ναρκωτικών, όπλων, αρχαιολογικών ευρημάτων, προστατευόμενων
ειδών και προϊόντων, όπως επίσης και ουσιών που είναι επικίνδυνες ή
απαγορευμένες από τους εθνικούς κανονισμούς.
6. Οι τουρίστες και οι επισκέπτες έχουν την ευθύνη να εξοικειώνονται, ακόμη και πριν
από την αναχώρησή τους, με τις ιδιαιτερότητες των χωρών που ετοιμάζονται να
επισκεφθούν. Θα πρέπει να είναι σε γνώση των κινδύνων για την υγεία και την
ασφάλεια που συνδέονται με κάθε ταξίδι εκτός του οικείου περιβάλλοντός τους και να
συμπεριφέρονται με τρόπο τέτοιο ώστε να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους αυτούς.
531
Δ.ΥΠ.Α.

Ο τουρισμός ως ένα όχημα για την ατομική και τη συλλογική ολοκλήρωση
1. Ο τουρισμός, η δραστηριότητα που συνδέεται πιο συχνά με την ξεκούραση και τη

χαλάρωση, τον αθλητισμό και την πρόσβαση στον πολιτισμό και τη φύση, πρέπει να
προγραμματίζεται και να υλοποιείται ως ένα προνομιακό μέσο για την ατομική και
συλλογική ολοκλήρωση. Όταν εφαρμόζεται με ανοικτό πνεύμα αποτελεί ένα
αναντικατάστατο παράγοντα αυτομόρφωσης, αμοιβαίας ανεκτικότητας και
κατανόησης των θεμιτών διαφορών ανάμεσα στους λαούς και τους πολιτισμούς,
αλλά επίσης και της διαφορετικότητάς τους.
2. Οι τουριστικές δραστηριότητες θα πρέπει να σέβονται την ισότητα ανδρών και

γυναικών. Θα πρέπει να προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδιαίτερα, τα
ατομικά δικαιώματα των πλέον ευπαθών ομάδων, όπως είναι τα παιδιά, οι
ηλικιωμένοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι εθνικές μειονότητες και οι γηγενείς
πληθυσμοί.
3. Η εκμετάλλευση των ανθρώπων σε οποιαδήποτε μορφή, κυρίως σεξουαλική,

ειδικότερα όταν ασκείται στα παιδιά, συγκρούεται με τους θεμελιώδεις στόχους του
τουρισμού και αποτελεί την άρνηση της έννοιας του τουρισμού. Ως τέτοια, σύμφωνα
με το διεθνές δίκαιο, πρέπει ενεργητικά να καταπολεμηθεί με τη συνεργασία όλων
των εμπλεκομένων κρατών και να τιμωρηθεί, χωρίς παραχωρήσεις, από τις εθνικές
νομοθεσίες τόσο των χωρών υποδοχής όσο και των χωρών από τις οποίες
προέρχονται αυτοί που διαπράττουν τις πράξεις, ακόμα και αν αυτές έχουν
διαπραχθεί στο εξωτερικό.
4. Τα ταξίδια με σκοπό τις θρησκευτικές, θεραπευτικές, εκπαιδευτικές και πολιτιστικές

ή γλωσσικές ανταλλαγές, αποτελούν ιδιαίτερα επωφελείς μορφές τουρισμού, που
αξίζουν ενθάρρυνσης.
5. Η ανάδειξη, στα εκπαιδευτικά προγράμματα, της αξίας των τουριστικών

ανταλλαγών, των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών οφελών τους, αλλά
επίσης και των κινδύνων που ενυπάρχουν, θα πρέπει να ενθαρρύνεται.
532
Δ.ΥΠ.Α.

Τουρισμός, ένας παράγοντας για βιώσιμη ανάπτυξη
1. Όλοι οι φορείς της τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να προασπίζουν το φυσικό

περιβάλλον, με σκοπό την επίτευξη μίας υγιούς, συνεχούς και βιώσιμης οικονομικής
ανάπτυξης που θα αποβλέπει στην ικανοποίηση με δίκαιο τρόπο των αναγκών και
των φιλοδοξιών της παρούσας και των μελλοντικών γενεών.
2. Όλες οι μορφές τουριστικής ανάπτυξης που συντελούν στη διάσωση σπάνιων και
πολύτιμων πόρων και ειδικότερα του νερού και της ενέργειας και στην αποφυγή όσο
είναι δυνατόν άσκοπης σπατάλης, πρέπει να έχουν προτεραιότητα και να
ενθαρρύνονται από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές δημόσιες αρχές.
3. Η διασπορά σε χρόνο και χώρο του ρεύματος των τουριστών και των επισκεπτών,
ειδικότερα εκείνου που προέρχεται από τις άδειες των μισθωτών και τις σχολικές
διακοπές, σε μία πιο ισορροπημένη κατανομή του χρόνου διακοπών πρέπει να
επιδιωχθεί, ούτως ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από την
τουριστική δραστηριότητα και να μεγιστοποιηθούν οι θετικές επιδράσεις της στην
τουριστική βιομηχανία και την τοπική οικονομία.
4. Η τουριστική υποδομή πρέπει να σχεδιαστεί και οι τουριστικές δραστηριότητες να

προγραμματισθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να προστατεύεται η φυσική κληρονομιά,
που αποτελείται από οικοσυστήματα και βιοποικιλότητες και να προφυλάσσονται τα
είδη της άγριας ζωής που κινδυνεύουν. Οι φορείς της τουριστικής ανάπτυξης, κυρίως
οι επαγγελματίες, θα πρέπει να συμφωνήσουν στην καθιέρωση ορίων ή περιορισμών
στις δραστηριότητές τους όταν αυτές πραγματοποιούνται σε ιδιαίτερα ευαίσθητες
περιοχές: έρημο, πολικές ή ορεινές περιφέρειες, παράκτιες περιοχές, τροπικά δάση ή
υγροτόπους που μπορούν να δημιουργήσουν φυσικά αποθέματα ή
προστατευόμενες περιοχές.
5. Ο τουρισμός στη φύση και ο οικοτουρισμός αναγνωρίζονται ως σημαντικοί

συντελεστές για τον εμπλουτισμό και την αναβάθμιση του επιπέδου του τουρισμού,
533
Δ.ΥΠ.Α.

υπό τον όρο να σέβονται τη φυσική κληρονομιά και τους τοπικούς πληθυσμούς και
να βρίσκονται σε αρμονία με τη φέρουσα ικανότητα των τοπίων.
Τουρισμός, ένας χρήστης της πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας και
ένας συντελεστής για την αναβάθμισή της
1. Οι τουριστικοί πόροι ανήκουν στην κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Οι

κοινότητες στων οποίων τις περιοχές αυτοί βρίσκονται, έχουν ειδικά δικαιώματα και
υποχρεώσεις απέναντί τους.
2. Οι τουριστικές πολιτικές και δραστηριότητες πρέπει να υλοποιούνται με σεβασμό

στην καλλιτεχνική, αρχαιολογική και πολιτιστική κληρονομιά, την οποία πρέπει να
προστατεύουν και να κληροδοτούν στις επόμενες γενιές. Ειδική φροντίδα πρέπει να
αφιερωθεί στην προστασία και αναβάθμιση των μνημείων, ιερών προσκυνημάτων
και μουσείων, καθώς επίσης και αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων οι οποίοι
πρέπει να είναι απόλυτα ελεύθεροι σε τουριστικές επισκέψεις. Ενθάρρυνση πρέπει
να δοθεί στη δημόσια πρόσβαση σε ιδιωτικές πολιτιστικές ιδιοκτησίες και μνημεία, με
σεβασμό στα δικαιώματα των ιδιοκτητών τους, όπως επίσης και σε θρησκευτικά
κτίρια με την επιφύλαξη των συνήθων αναγκών λατρείας.
3. Οι οικονομικοί πόροι που προέρχονται από τις επισκέψεις σε πολιτιστικούς

χώρους και μνημεία πρέπει, τουλάχιστον εν μέρει, να χρησιμοποιούνται για τη
συντήρηση, προστασία, ανάπτυξη και τον εξωραϊσμό αυτής της κληρονομιάς.
4. Η τουριστική δραστηριότητα πρέπει να είναι σχεδιασμένη με τρόπο τέτοιο ώστε να

επιτρέπει στα παραδοσιακά πολιτιστικά προϊόντα, χειροτεχνήματα και λαογραφικά
προϊόντα να επιβιώνουν και να ακμάζουν και όχι να εκφυλίζονται και να
τυποποιούνται.
534
Δ.ΥΠ.Α.

Τουρισμός, μια επωφελής δραστηριότητα για τις χώρες και τις κοινότητες
υποδοχής
1. Οι τοπικοί πληθυσμοί πρέπει να απασχολούνται στις τουριστικές δραστηριότητες

και να μετέχουν κατά τρόπο δίκαιο στα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά οφέλη
που αυτές παράγουν και ειδικότερα στις άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας που
προκύπτουν από αυτές.
2. Οι τουριστικές πολιτικές πρέπει να εφαρμόζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να

συμβάλλουν στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των πληθυσμών στις περιοχές
τουριστικού προορισμού και να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Ο σχεδιασμός, η
αρχιτεκτονική προσέγγιση και η λειτουργία των τουριστικών εγκαταστάσεων και
καταλυμάτων πρέπει να στοχεύουν στην ενσωμάτωση τους, στο μεγαλύτερο δυνατό
βαθμό, στον τοπικό οικονομικό και κοινωνικό ιστό. Εκεί που τα προσόντα είναι ίσα,
προτεραιότητα πρέπει να δίνεται στο τοπικό ανθρώπινο δυναμικό.
3. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε ειδικά προβλήματα των παραθαλάσσιων

περιοχών και των νησιών, καθώς επίσης σε ευαίσθητες αγροτικές περιοχές ή
ορεινούς όγκους, για τις οποίες ο τουρισμός συχνά αντιπροσωπεύει μία σπάνια
ευκαιρία για ανάπτυξη, δεδομένης της παρακμής των παραδοσιακών οικονομικών
δραστηριοτήτων.
4. Οι επαγγελματίες του τουριστικού τομέα και ειδικότερα οι επενδυτές, με βάση τις

ρυθμίσεις που έχουν τεθεί από τις δημόσιες αρχές, θα πρέπει να πραγματοποιούν
μελέτες για τις επιπτώσεις των αναπτυξιακών προγραμμάτων τους στο περιβάλλον
και τα φυσικά τοπία. Θα πρέπει, επίσης, να παρέχουν πληροφορίες με τη
μεγαλύτερη διαφάνεια και αντικειμενικότητα, για τα μελλοντικά τους σχέδια και τον
προβλεπόμενο αντίκτυπο τους και να βρίσκονται σε διάλογο για το περιεχόμενό τους,
με τούς ενδιαφερόμενους πληθυσμούς.
535
Δ.ΥΠ.Α.

Υποχρεώσεις των φορέων του τουρισμού στην τουριστική ανάπτυξη
1. Οι επαγγελματίες του τουριστικού τομέα έχουν την υποχρέωση να παρέχουν

στους τουρίστες αντικειμενικές και ειλικρινείς πληροφορίες για τους προορισμούς και
τις συνθήκες ταξιδιού, φιλοξενίας και παραμονής. Θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι, οι
συμβατικές ρήτρες που προτείνονται στους πελάτες τους γίνονται εύκολα κατανοητές
σε ότι αφορά στη φύση, στις τιμές και στην ποιότητα των υπηρεσιών που
δεσμεύονται να παράσχουν, όπως επίσης και τις οικονομικές αποζημιώσεις που θα
αποδίδονται στην περίπτωση μονομερούς καταστρατήγησης των όρων του
συμβολαίου από την πλευρά τους.
2. Οι επαγγελματίες του τουριστικού τομέα, σε ότι εξαρτάται από αυτούς, πρέπει να

δείχνουν ενδιαφέρον, σε συνεργασία με τις δημόσιες αρχές, για την προστασία και
την ασφάλεια, την πρόληψη ατυχημάτων, την προστασία της υγείας και την ασφάλεια
των τροφών αυτών που αναζητούν τις υπηρεσίες τους. Ομοίως, θα πρέπει να
εξασφαλίζουν την ύπαρξη κατάλληλων συστημάτων ασφάλισης και βοήθειας. Θα
πρέπει να αποδέχονται τις υποχρεώσεις τους για υποβολή δήλωσης στις
ασφαλιστικές εταιρείες, όπως περιγράφονται στους εθνικούς κανονισμούς και να
πληρώνουν δίκαιες αποζημιώσεις, στην περίπτωση αδυναμίας να τηρήσουν τις
συμβατικές υποχρεώσεις τους.
3. Οι επαγγελματίες του τουριστικού τομέα, όσο εξαρτάται από αυτούς, πρέπει να

συμβάλλουν στην πολιτιστική και πνευματική ολοκλήρωση των τουριστών και να
τους επιτρέπουν, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, να ασκούν τα θρησκευτικά τους
καθήκοντα.
4. Οι δημόσιες αρχές από τα κράτη προέλευσης και τις χώρες προορισμού, σε

συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους επαγγελματίες και τις ενώσεις τους, θα πρέπει
να εξασφαλίζουν ότι, υπάρχουν οι απαραίτητοι μηχανισμοί για τον επαναπατρισμό
των τουριστών στην περίπτωση χρεοκοπίας της επιχείρησης που οργάνωσε το ταξίδι
τους.
536
Δ.ΥΠ.Α.

5. Οι κυβερνήσεις έχουν το δικαίωμα -και το καθήκον- ειδικότερα σε περιόδους

κρίσεων, να πληροφορούν τους πολίτες τους για τις δύσκολες συνθήκες ή ακόμα και
τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους
στο εξωτερικό. Παρόλα αυτά, αποτελεί ευθύνη τους να δημοσιοποιούν αυτές τις
πληροφορίες χωρίς να θίγουν, με άδικο ή υπερβολικό τρόπο, τη τουριστική
βιομηχανία των χωρών υποδοχής και τα συμφέροντα των επιχειρηματιών τους. Για
το λόγο αυτό, το περιεχόμενο των ταξιδιωτικών οδηγιών πρέπει να συζητείται
προηγουμένως με τις αρχές των χωρών υποδοχής και τους επαγγελματίες του
τουριστικού τομέα. Οι προτεινόμενες συστάσεις πρέπει να είναι απολύτως
αντίστοιχες της σοβαρότητας των καταστάσεων που συναντώνται και να ορίζουν
επακριβώς τις γεωγραφικές περιοχές όπου επικρατεί καθεστώς ανασφάλειας. Τέτοιες
οδηγίες πρέπει να μετριάζονται ή να ακυρώνονται μόλις η επιστροφή στην ομαλότητα
το επιτρέπει.
6. Ο Τύπος και ειδικότερα ο εξειδικευμένος τουριστικός Τύπος και τα άλλα Μ.Μ.Ε.,

συμπεριλαμβανομένων και των σύγχρονων μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας, θα
πρέπει να δημοσιοποιούν ειλικρινείς και ισορροπημένες πληροφορίες για γεγονότα
και καταστάσεις που μπορούν να επηρεάσουν την τουριστική κίνηση. Θα πρέπει,
επίσης, να παρέχουν ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες στους καταναλωτές των
τουριστικών υπηρεσιών. Οι νέες τεχνολογίες στην επικοινωνία και το ηλεκτρονικό
εμπόριο πρέπει να αναπτυχθούν και να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό. Στην
περίπτωση των Μ.Μ.Ε. δεν θα πρέπει, με κανένα τρόπο, να προωθούν τον
σεξουαλικό τουρισμό.
Δικαίωμα στον τουρισμό
1. Η προοπτική της άμεσης και της προσωπικής πρόσβασης στην ανακάλυψη και
την απόλαυση των τουριστικών πόρων του πλανήτη, συνιστά ένα δικαίωμα ισότιμα
ανοικτό για όλους τους κατοίκους του κόσμου. Η συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή
στον εθνικό και διεθνή τουρισμό, θα πρέπει να θεωρείται ως μία από τις καλύτερες
δυνατές εκφράσεις μίας σταθερής αύξησης του ελεύθερου χρόνου και δεν πρέπει να
μπαίνουν εμπόδια σε αυτό.
537
Δ.ΥΠ.Α.

2. Το οικουμενικό δικαίωμα στον τουρισμό πρέπει να θεωρείται ως φυσική συνέπεια

του δικαιώματος για ξεκούραση και αναψυχή, συμπεριλαμβανομένου του εύλογου
περιορισμού των ωρών εργασίας και των αμειβομένων περιοδικών διακοπών, όπως
τις εγγυάται το άρθρο 24 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων και το άρθρο 7.δ της Διεθνούς Συμφωνίας για τα Οικονομικά, Κοινωνικά
και Πολιτιστικά Δικαιώματα.
3. Ο κοινωνικός τουρισμός και ειδικότερα ο ομαδικός τουρισμός που διευκολύνει την

ευρύτατη πρόσβαση στην ξεκούραση, τα ταξίδια και τις διακοπές, πρέπει να
αναπτυχθεί με την υποστήριξη των δημοσίων αρχών.
4. Ο οικογενειακός, νεανικός, φοιτητικός τουρισμός, ο τουρισμός της 3ης ηλικίας,
όπως επίσης ο τουρισμός ατόμων με ειδικές ανάγκες, θα πρέπει να ενθαρρύνεται και
να διευκολύνεται.
Η ελευθερία της τουριστικής διακίνησης
1. Οι τουρίστες και οι επισκέπτες πρέπει να επωφελούνται, σύμφωνα με το διεθνές

δίκαιο και τις εθνικές νομοθεσίες, από την ελευθερία των μετακινήσεων εντός των
χωρών τους και από το ένα κράτος στο άλλο, σε συμφωνία με το άρθρο 13 της
Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Θα πρέπει να έχουν
πρόσβαση σε σημεία διαμετακόμισης (transit) και παραμονής, καθώς επίσης σε
τουριστικούς και πολιτιστικούς χώρους χωρίς να υπόκεινται σε υπερβολικές
διατυπώσεις ή διακρίσεις.
2. Οι τουρίστες και οι επισκέπτες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε όλες τις διαθέσιμες

μορφές επικοινωνίας, εσωτερικής ή εξωτερικής. Πρέπει να επωφελούνται από την
πρόθυμη και εύκολη πρόσβαση στις τοπικές διοικητικές, νομικές και υγειονομικές
υπηρεσίες. Θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να επικοινωνούν με τις προξενικές αρχές
των χωρών προέλευσής τους, σύμφωνα με τις διπλωματικές συμφωνίες που ισχύουν.
3. Οι τουρίστες και οι επισκέπτες θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους

πολίτες των χωρών που επισκέπτονται, σε ότι αφορά στο απόρρητο των
προσωπικών δεδομένων και των πληροφοριών που τους αφορούν, ειδικά όταν αυτά
είναι αποθηκευμένα σε ηλεκτρονική μορφή.
538
Δ.ΥΠ.Α.

4. Οι διοικητικές διαδικασίες που συνδέονται με τη διέλευση συνόρων, είτε εμπίπτουν

στην αρμοδιότητα των κρατών, είτε προκύπτουν από διεθνείς συμφωνίες, όπως είναι
το θέμα της βίζας ή οι υγειονομικές και τελωνειακές διατυπώσεις, πρέπει να
προσαρμόζονται, όσο είναι δυνατόν, ώστε να διευκολύνουν στο μέγιστο βαθμό την
ελευθερία των ταξιδιών και την ευρύτατη πρόσβαση στον διεθνή τουρισμό.
Συμφωνίες ανάμεσα σε ομάδες χωρών για την εναρμόνιση και την απλοποίηση
αυτών των διαδικασιών θα πρέπει να ενθαρρύνονται. Ειδικοί δασμοί και φόροι που
επιβαρύνουν την τουριστική βιομηχανία και υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητά της,
πρέπει σταδιακά να εξαλειφθούν ή να διορθωθούν.
5. Στο βαθμό που η οικονομική κατάσταση των χωρών από τις οποίες προέρχονται
το επιτρέπει, οι ταξιδιώτες πρέπει να έχουν πρόσβαση στη χορήγηση μετατρέψιμου
συναλλάγματος που απαιτείται για τα ταξίδια τους.
Δικαιώματα των εργαζομένων και των επιχειρηματιών στην τουριστική

βιομηχανία
1. Τα θεμελιώδη δικαιώματα των μισθωτών και των αυτοαπασχολουμένων

εργαζομένων στην τουριστική βιομηχανία και τις συναφείς δραστηριότητες, πρέπει να
διασφαλίζονται υπό την εποπτεία των εθνικών και τοπικών διοικητικών αρχών, τόσο
των χωρών προέλευσης όσο και των χωρών υποδοχής με ειδική φροντίδα,
δεδομένων των ειδικών περιορισμών που συνδέονται, ειδικότερα, με την εποχικότητα
της δραστηριότητας τους, την παγκόσμια διάσταση της βιομηχανίας τους και την
ευελιξία που συχνά απαιτείται από αυτούς λόγω της φύσης της εργασίας τους.
2. Οι μισθωτοί και οι αυτοαπασχολούμενοι εργαζόμενοι στην τουριστική βιομηχανία

και τις συναφείς δραστηριότητες έχουν το δικαίωμα και το καθήκον να αποκτήσουν
κατάλληλη αρχική και συνεχή εκπαίδευση. Θα πρέπει να έχουν επαρκή κοινωνική
προστασία. Η εργασιακή ανασφάλεια θα πρέπει να περιορίζεται, όσο είναι δυνατόν.
Και ένα συγκεκριμένο καθεστώς, με ειδική αναφορά στην κοινωνική πρόνοια, θα
πρέπει να προσφέρεται στους εργαζομένους που απασχολούνται εποχικά στον
τομέα.
539
Δ.ΥΠ.Α.

3. Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, εφόσον διαθέτει τις ικανότητες και τα προσόντα,
πρέπει να έχει το δικαίωμα να αναπτύξει επαγγελματική δραστηριότητα στο χώρο
του τουρισμού, στο πλαίσιο των ισχυόντων εθνικών νόμων. Οι επιχειρηματίες και οι
επενδυτές -ειδικά στο χώρο των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων- πρέπει να
δικαιούνται την ελεύθερη πρόσβαση στον τουριστικό τομέα με ελάχιστους νομικούς ή
διοικητικούς περιορισμούς.
4. Η ανταλλαγές εμπειριών που προσφέρονται στα στελέχη και τους εργαζόμενους,

είτε είναι μισθωτοί είτε όχι, από διαφορετικές χώρες, συμβάλλει στην εμπέδωση της
ανάπτυξης της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας. Αυτές οι κινήσεις πρέπει να
διευκολύνονται, όσο είναι δυνατόν, σύμφωνα με τους ισχύοντες εθνικούς νόμους και
τις διεθνείς συμβάσεις.
5. Ως ένας αναντικατάστατος παράγοντας αλληλεγγύης στην ανάπτυξη και τη

δυναμική διεύρυνση των διεθνών ανταλλαγών, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις στον
τομέα της τουριστικής βιομηχανίας, δεν θα πρέπει να εκμεταλλεύονται τη
δεσπόζουσα θέση που, ορισμένες φορές, κατέχουν. Θα πρέπει να αποφεύγουν να
εξελίσσονται σε οχήματα πολιτιστικών και κοινωνικών προτύπων που τεχνητά
επιβάλλονται στις κοινότητες υποδοχής. Με αντάλλαγμα την ελευθερία τους να
επενδύουν και να συναλλάσσονται, η οποία πρέπει να είναι πλήρως αναγνωρισμένη,
θα πρέπει να συμμετέχουν στην τοπική ανάπτυξη, αποφεύγοντας μέσω του
υπερβολικού επαναπατρισμού των κερδών τους ή των υποχρεωτικών εισαγωγών
τους, τη μείωση της συνεισφοράς τους στις οικονομίες, στις οποίες είναι
εγκατεστημένες.
6. Η συνεργασία και η εγκαθίδρυση ισορροπημένων σχέσεων μεταξύ επιχειρήσεων

από χώρες προέλευσης και χώρες υποδοχής, συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη του
τουρισμού και στην δίκαιη κατανομή των οφελών από την ανάπτυξή του.
Εφαρμογή των αρχών του Παγκόσμιου Κώδικα Ηθικών Αρχών για τον
Τουρισμό
540
Δ.ΥΠ.Α.

1. Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς στην τουριστική ανάπτυξη θα πρέπει να

συνεργάζονται για την εφαρμογή αυτών των αρχών και να επιβλέπουν την
αποτελεσματική υλοποίησή τους.
2. Οι φορείς της τουριστικής ανάπτυξης πρέπει να αναγνωρίζουν το ρόλο των
διεθνών οργανισμών, ανάμεσα στους οποίους ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού
κατέχει την πρώτη θέση και των μη κυβερνητικών οργανώσεων με αρμοδιότητα στον
τομέα της προώθησης και ανάπτυξης του τουρισμού, της προστασίας των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος ή της υγείας, με τον οφειλόμενο
σεβασμό στις γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου.
3. Οι ίδιοι φορείς οφείλουν να εκδηλώνουν την πρόθεσή τους να παραπέμπουν για

διακανονισμό οποιεσδήποτε διαφορές τους που αφορούν στην εφαρμογή ή την
ερμηνεία του Παγκόσμιου Κώδικα Ηθικών Αρχών για τον Τουρισμό, σε ένα
αμερόληπτο τρίτο φορέα, γνωστό ως Παγκόσμια Επιτροπή για τις Τουριστικές Ηθικές
Αρχές.
Η σημασία του Κώδικα
Αναλύοντας τη δομή και τις θέσεις του Κώδικα, μπορεί να διαπιστωθεί πως καλύπτει
το σύνολο των αρχών της τουριστικής βιωσιμότητας. Επιπλέον θέτει ως προϋπόθεση
τη συνεργασία με σκοπό την ισόρροπη ανάπτυξη προς όφελος όλων.
Τα σημαντικότερα επιμέρους χαρακτηριστικά του είναι τα εξής:
✓ Είναι ένα ολοκληρωμένο πόνημα που λειτουργεί ως οδηγός και χαράσσει τις
κατευθυντήριες γραμμές για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη μέσω τουριστικού
σχεδιασμού περιοχών κοινοτήτων και χωρών
✓ Προτάσσει την κοινωνική ευθύνη όλων των εμπλεκόμενων φορέων
✓ Θέτει προτάσεις που αφορούν την ανάπτυξη του τουρισμού και είναι εφαρμόσιμες,
ιδιαίτερα σε χώρες με ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο
✓ Μπορεί εν δυνάμει να προσδιορίσει το νομικό πλαίσιο πάνω στο οποίο μπορούν
να βασιστούν οι φορείς του τουρισμού σε ότι αφορά τον έλεγχο της τουριστικής
541
Δ.ΥΠ.Α.

✓ Προσφέρει δυνατότητες και ιδέες για πλήθος ενεργειών κα δράσεων που μπορούν
να συμβάλλουν στην αειφόρο τουριστική ανάπτυξη
✓ Θέτει ευρέως γνωστή την αντίληψη για τη σπουδαιότητα ενός κοινού κώδικα
δεοντολογίας που θα αγγίζει το σύνολο της τουριστικής δραστηριότητας
✓ Αποτελεί την απαρχή της διαρκούς αναζήτησης νέων και της βελτίωσης των
υπαρχουσών λύσεων στα αναδυόμενα ζητήματα ηθικής που προκύπτουν συνεχώς.
Επιπλέον, ο Κώδικας παρουσιάζει ανεπάρκεια στα εξής σημεία:
• Δεν αποτελεί διεθνή συνθήκη, καθολικά αποδεκτή από το σύνολο των

εμπλεκόμενων φορέων
• Δεν εμπεριέχει κάποια σταθερή και αδιάτρητη νομική δέσμευση που να
ακολουθεί την αποδοχή μέρους ή του συνόλου των άρθρων του
• Δεν υφίστανται προϋποθέσεις υποχρεωτικής τήρησης του Κώδικα, παρά
μόνο κάποιες προτάσεις για τη χρησιμότητα της εφαρμογής του
• Απουσιάσει η οποιαδήποτε αναφορά σε υποχρεωτική αποδοχή και
συμμόρφωση μέρους ή του συνόλου του Κώδικα, καθώς και κάποιου είδους
προαπαιτούμενα εφαρμογής, που αν δεν τηρηθούν θα επισύρουν νομικές κυρώσεις
που θα σχετίζονται με το Διεθνές Δίκαιο
• Σε ότι αφορά την 3η παράγραφο του Άρθρου 10, που αναφέρεται
διακανονισμός των όποιων διαφορών σχετικά με την εφαρμογή του από την
Παγκόσμια Επιτροπή για τις Τουριστικές Ηθικές Αρχές, δεν προσδιορίζεται αν και
εφόσον οι αποφάσεις της επιτροπής είναι δεσμευτικές για τα εμπλεκόμενα μέρη, ούτε
αν είναι αρκετά αποτελεσματικές κατά την υλοποίησή τους
Συμπερασματικά, Ο Κώδικάς είναι ένα ολοκληρωμένο πόνημα ηθικών αρχών πάνω

στο οποίο μπορούν να τεθούν οι βάσεις της βιώσιμής ανάπτυξης μίας περιοχής,
όμως υστερεί σε νομική ισχύ και μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα «νομικό έγγραφο
ήπιου δικαίου».
Επομένως, δεν αρκεί απλά η προσπάθεια εφαρμογής του, αλλά η δέσμευση από
πλευράς των συμμετεχόντων στην τουριστική ανάπτυξη ενός τόπου.
542
Δ.ΥΠ.Α.

Στην ενότητα αυτή παρουσιάστηκε το νομικό πλαίσιο που αφορά στον τουρισμό.
Αναλύθηκαν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των τουριστών και των παρόχων των
τουριστικών υπηρεσιών και προϊόντων και οι σχέσεις/κανόνες που διέπουν μια
σύμβαση οργανωμένου τουριστικού ταξιδιού. Καταγράφηκαν οι πληροφορίες που
υποχρεούται να παρέχει ο διοργανωτής του ταξιδιού στον πελάτη, και οι
λεπτομέρειες και όροι που πρέπει να περιλαμβάνονται σε μια σύμβαση. Επίσης,
βάσει των νομικών διατάξεων, αναφέρθηκαν τα είδη και ο ρόλος των τουριστικών
καταστημάτων, καταλυμάτων και ταξιδιωτικών πρακτορείων. Τέλος παραθέτονται τα
ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας στον τουρισμό και παρουσιάζεται ο Κώδικας
Αρχών του Τουρισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε από τον παγκόσμιο οργανισμό
τουρισμού, (ΠΟΤ) μετά από διεθνείς διαβουλεύσεις.
543
Δ.ΥΠ.Α.

1. Οργανωμένα ταξίδια (πακέτα διακοπών) μπορεί να προσφέρει και κάποιος

επαγγελματίας που δεν έχει την ειδική άδεια λειτουργίας (σήμα ΕΟΤ)
2. Πριν από τη σύναψη της σύμβασης ταξιδιού, o διοργανωτής οφείλει να παρέχει

πληροφορίες μόνο για τον προορισμό, την τιμή και τον αριθμό των διανυκτερεύσεων.
Οι υπόλοιπες πληροφορίες είναι προαιρετικές
3. Αν η τιμή του τουριστικού πακέτου ταξιδιού, αλλάξει (λόγω αλλαγής φόρων και
άλλων επιβαρύνσεων) λίγο πριν την αναχώρηση, ο καταναλωτής:
Α. Μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση, χωρίς να υποστεί κυρώσεις
Β. Είναι υποχρεωμένος να πληρώσει τη διαφορά
4. Όταν κλείνουμε και πληρώνουμε για ένα συγκεκριμένο τύπο δωματίου και ο
ξενοδόχος αδυνατεί να μας το παρέχει, (το ξενοδοχείο είναι γεμάτο), τότε ο
ξενοδόχος:
Α. Έχει το δικαίωμα να μας δώσει τα χρήματά μας πίσω
Β. Υποχρεούται να μας εξασφαλίσει τη διαμονή σε άλλο ξενοδοχείο σε παρόμοιο
δωμάτιο με αυτό που κλείσαμε
Γ. Υποχρεούται να μας εξασφαλίσει τη διαμονή μας οποιοδήποτε δωμάτιο ακόμα και
σε ξενοδοχείο κατώτερης κατηγορίας
5. Όταν ο πελάτης ακυρώσει την κράτηση σε ξενοδοχείο, πέντε μέρες πριν την
συμφωνημένη άφιξη, ο ξενοδόχος του επιστρέφει ολόκληρη την προκαταβολή
6. Ο πελάτης ενός ξενοδοχείου δεν μπορεί να δέχεται τους επισκέπτες του στο δωμάτιο
του
7. Ο πελάτης ενός ξενοδοχείου μπορεί να πλύνει τα ρούχα του στο δωμάτιο του
8. Για τα κράτη-μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης βάσει της συνθήκης Schengen:
544
Δ.ΥΠ.Α.

Α. Δεν απαιτείται βίζα (visa) για τους πολίτες των κρατών-μελών της συνθήκης του
Schengen.
Β. Απαιτείται βίζα (visa) για τους πολίτες των κρατών-μελών της συνθήκης του
Schengen.
9. Ένας τουρίστας από το Μπρουνέι ή την Ιαπωνία, προκειμένου να επισκεφτεί για

ολιγοήμερες διακοπές τη χώρα μας, δεν χρειάζεται visa
10. Στα τουριστικά καταστήματα, λόγω περιόδου αιχμής, η υπερωριακή απασχόληση του
υπαλλήλου μπορεί να φτάνει καθημερινά και τις 3 ώρες
11. Στα τουριστικά καταστήματα, λόγω περιόδου αιχμής, η υπερωριακή απασχόληση του
υπαλλήλου δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 8 ώρες την εβδομάδα
12. Ο κώδικας ηθικής και δεοντολογίας στον τουρισμό έχει δεσμευτικό χαρακτήρα για
όλες τις χώρες του κόσμου
13. Οι αρχές του κώδικα δεν συμπεριλαμβάνουν περιβαλλοντικά θέματα, παρά μόνο
ηθικά και πολιτιστικά
14. Ο κώδικας ηθικής και δεοντολογίας αναγνωρίζει το δικαίωμα όλων για διακοπές
15. Με βάση την ελευθερία της τουριστικής διακίνησης, οι τουρίστες και οι επισκέπτες
πρέπει να επωφελούνται από την πρόθυμη και εύκολη πρόσβαση στις τοπικές
διοικητικές, νομικές και υγειονομικές υπηρεσίες.
545
Δ.ΥΠ.Α.

1. Β. Λάθος
2. Β. Λάθος
3. Α. Μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση, χωρίς να υποστεί κυρώσεις
4. Β. Υποχρεούται να μας εξασφαλίσει τη διαμονή σε άλλο ξενοδοχείο σε παρόμοιο
δωμάτιο με αυτό που κλείσαμε
5. Β. Λάθος
6. Α. Σωστό
7. Β. Λάθος
8. Α. Δεν απαιτείται βίζα (visa) για τους πολίτες των κρατών-μελών της συνθήκης του
Schengen.
9. Α. Σωστό
10. Β. Λάθος
11. Α. Σωστό
12. Β. Λάθος
13. Β. Λάθος
14. Α. Σωστό
15. Α. Σωστό
546
Δ.ΥΠ.Α.

Εκπαιδευτική ενότητα 6. ‘’Ψυχολογία και Συμπεριφορά του Επισκέπτη’’
H ανάλυση της έννοιας και λειτουργίας της καταναλωτικής συμπεριφοράς στον

τουρισμό και η επίδραση της ψυχολογίας και συμπεριφοράς του επισκέπτη στη
δημιουργία του τουριστικού προϊόντος
Η καταγραφή και ανάλυση των ισχυρότερων παγκόσμιων τάσεων που θα
επηρεάσουν οικονομικά, κοινωνικά, δημογραφικά και περιβαλλοντικά το τουριστικό
ταξίδι και τον ελληνικό τουρισμό.
• Να γνωρίζει τον τρόπο με τον οποίο σκέπτονται και ενεργούν οι καταναλωτές

• Να αναλύει τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του τουρίστα
• Να γνωρίζει και να περιγράφει τα στάδια της διαδικασίας λήψης απόφασης του
τουρίστα στην επιλογή και αγορά του τουριστικού προϊόντος
• Να κατανοεί τις πολιτιστικές διαφορές και νοοτροπίες των τουριστών
διαφορετικών εθνοτήτων
• Να κατανοεί τα megatrends που θα διαμορφώσουν τον παγκόσμιο τουρισμό στα
επόμενα χρόνια
• Να κατανοεί πως τα megatrends θα επηρεάσουν και θα διαμορφώσουν την
τουριστική συμπεριφορά και κατά συνέπεια, το τουριστικό ταξίδι
• Να αξιολογεί τις δημογραφικές συνιστώσες (τουρίστες) που θα καθορίσουν την
τουριστική συμπεριφορά των ταξιδιωτών
547
Δ.ΥΠ.Α.

• Ανθρώπινες Ανάγκες, Πυραμίδα Του Maslow, Υποκίνηση

• Αγοραστική Διαδικασία, Αγοραστική Απόφαση
• Τουριστική Συμπεριφορά, Ταξιδιωτικά Κίνητρα
• Παράγοντες «Έλξης» Τουριστικών Προορισμών
• Προϋποθέσεις Αγοράς Προϊόντων, Προσαρμογή Συμπεριφοράς Τουρίστα,
• Megatrends Στον Τουρισμό
• Ψηφιακός Μετασχηματισμός, Αειφορία, Κλιματολογικές Αλλαγές
• Silver, Millennials, Generation-Z Καταναλωτές
• Αναδυόμενοι Τουριστικοί Προορισμοί, Covid-19
• Υπερτουρισμός, Οικονομία Διαμοιρασμού
• Ασφάλεια Και Διαχείριση Κρίσεων Στον Τουρισμό
6.1. Αρχές Συμπεριφοράς Καταναλωτή και Τουρίστα - Ψυχολογία και

Συμπεριφορά του Επισκέπτη
6.1.1. Αρχές Συμπεριφοράς Καταναλωτή
6.1.1.1. Εισαγωγικά Στοιχεία και Ορισμοί
Αν το marketing είναι η πόρτα που οδηγεί την

επιχείρηση αποτελεσματικά στην επιτυχία
μέσω της ικανοποίησης του πελάτη, τότε, η
βαθιά γνώση και κατανόηση της
συμπεριφοράς του καταναλωτή, των
αναγκών και των προτιμήσεων του, είναι
αναμφισβήτητα το κλειδί που την ανοίγει.
Καταναλωτική Συμπεριφορά – Ορισμός
Αφού το κέντρο του σύμπαντος για κάθε

επιχείρηση είναι ο Πελάτης-Καταναλωτής, το
ερώτημα είναι πως θα μπορέσουμε να τον
548
Δ.ΥΠ.Α.

ικανοποιήσουμε καλύτερα από τους ανταγωνιστές μας, ώστε να συνεχίζει να

αγοράζει τα προϊόντα μας. Και για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να γνωρίζουμε πως
συμπεριφέρεται, τις ανάγκες του, τα θέλω του, τις προσδοκίες του, τα πιστεύω του,
τα γούστα του. Κύριος στόχος; μέσα από αυτή τη διαδικασία κατανόησης του
καταναλωτή, η δημιουργία των κατάλληλων προϊόντων που θα ικανοποιήσουν
καλύτερα τις ανάγκες του.
Η επιτυχία μιας επιχείρησης στον τομέα του μάρκετινγκ αλλά και η βιωσιμότητά της
εξαρτάται από τη διερεύνηση της συμπεριφοράς των πελατών της. Για να γίνει
πρόβλεψη αυτής της συμπεριφοράς και να υπάρξει ανταπόκριση στις ανάγκες των
πελατών χρειάζεται μια ολοκληρωμένη κατανόηση της συμπεριφοράς τους πριν,
κατά και μετά την αγορά.
Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί που προσδιορίζουν την έννοια της Συμπεριφοράς του
Καταναλωτή (Consumer Behavior). Μεταξύ αυτών αναφέρονται παρακάτω:
Ορισμός 1: Συμπεριφορά του Καταναλωτή είναι οι πράξεις των ατόμων που
εμπλέκονται άμεσα με την απόκτηση και χρήση οικονομικών αγαθών και υπηρεσιών,
εμπεριέχουν δε και την διαδικασία της απόφασης, που προηγείται και προσδιορίζει
αυτές τις πράξεις.
Ορισμός 2: Συμπεριφορά του καταναλωτή είναι ό,τι αφορά στις αποφάσεις και στις
σχετικές με αυτές δραστηριότητες των ατόμων που, που αναφέρονται ειδικά στην
αγορά και χρησιμοποίηση οικονομικών αγαθών και υπηρεσιών.
Ορισμός 3: Συμπεριφορά Καταναλωτή είναι η συμπεριφορά των ατόμων στον τόπο

της αγοράς για την πραγματοποίηση προσωπικών τους αναγκών και την
αντιμετώπιση απαιτήσεων που δημιουργεί το περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, με τον όρο Συμπεριφορά Καταναλωτή νοείται η

συμπεριφορά που διαμορφώνει ένα άτομο ή μια ομάδα σε μια κατάσταση αγοράς η
οποία μπορεί να παρατηρηθεί ή να καταγραφεί. Αυτή η συμπεριφορά του ατόμου
αφορά στην αναζήτηση, την αξιολόγηση, την αγορά, τη χρήση προϊόντων ώστε να
ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του
549
Δ.ΥΠ.Α.

Το απλοποιημένο μοντέλο - “Μαύρο Κουτί” της αγοραστικής συμπεριφοράς
Στις μέρες μας, είναι όλο και πιο δύσκολο για

τους marketers, να προβλέψουν και να
εκτιμήσουν τις ανάγκες του σύγχρονου
ανθρώπου, και την γενικότερη καταναλωτική
συμπεριφορά του. Ο σύγχρονος τρόπος
ζωής, η μεγέθυνση των αγορών σε
παγκόσμιο επίπεδο, η ανάπτυξη της
τεχνολογίας και των επικοινωνιών, επιβάλλει στις επιχειρήσεις να ρίξουν μια πιο
προσεκτική ματιά στις διαφορετικές και συνεχώς εξειδικευμένες ανάγκες των
καταναλωτών.
Ερωτήματα όπως,
• Ποιος αγοράζει; • Που αγοράζει;

• Τι αγοράζει; • Γιατί αγοράζει;
• Πως αγοράζει; • Πόσο αγοράζει;
• Πότε αγοράζει; • Με τι συχνότητα αγοράζει;
πρέπει να απαντώνται από τις επιχειρήσεις προκειμένου να παράγουν τα σωστά

προϊόντα, την κατάλληλη στιγμή, να τα διανέμουν στο κατάλληλο μέρος και να τα
προσφέρουν στον κατάλληλο αγοραστή.
Το απλοποιημένο μοντέλο της καταναλωτικής συμπεριφοράς.
550
Δ.ΥΠ.Α.

Επομένως, η κατανόηση της καταναλωτικής συμπεριφοράς είναι και μια απαραίτητη

επιχειρησιακή πρακτική. Για να αποφασίζει ο καταναλωτής για την αγορά κάποιου
προϊόντος ή υπηρεσίας:
• λαμβάνει διάφορα εξωτερικά ερεθίσματα (επιδράσεις) από το μάρκετινγκ και

από το περιβάλλον του
• ακολουθεί μια διαδικασία λήψης αγοραστικών αποφάσεων
• έχει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά μετά την αγορά του, ανάλογα με το εάν
έμεινε ικανοποιημένος ή όχι από αυτή.
6.1.1.1.1. Ερεθίσματα από το Marketing και τους εξωτερικούς Παράγοντες
Το πρώτο στάδιο αποτελείται από όλα τα εξωτερικά ερεθίσματα τα οποία επιδρούν

στον αγοραστή. Αυτοί οι εξωτερικοί παράγοντες υποδιαιρούνται σε επιρροές
Marketing και σε επιρροές του εξωτερικού περιβάλλοντος.
551
Δ.ΥΠ.Α.

Ειδικότερα, ως ερεθίσματα, αναφέρονται

εξωτερικά από το άτομο στοιχεία όπως
οι ενέργειες μάρκετινγκ (το προϊόν, η
τιμή, η διανομή, η προώθηση) αλλά και
το οικονομικό, πολιτιστικό, τεχνολογικό
κλπ. περιβάλλον. Ο αριθμός των
ερεθισμάτων που εντοπίζεται στο
περιβάλλον του καταναλωτή είναι ιδιαίτερα μεγάλος. Η εικόνα του καταστήματος, η
μουσική, οι πωλητές αλλά και οι άλλοι παρόντες πελάτες, σε συνδυασμό με τα
στοιχεία του μείγματος μάρκετινγκ, επηρεάζουν την αντίληψη του καταναλωτή και του
δημιουργούν συναισθήματα.
Έτσι οι δραστηριότητες του marketing που

εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις οδηγούν στην
ενημέρωση του καταναλωτή για τα διαθέσιμα
προϊόντα και τις τιμές τους. Στην περίπτωση
των ερεθισμάτων από το εξωτερικό περιβάλλον,
οι οικονομικοί, τεχνολογικοί, πολιτικοί και
πολιτιστικοί παράγοντες είναι πολύ σημαντικοί αλλά σε μεγάλο βαθμό μη
διαχειρίσιμοι από την επιχείρηση
Αυτά τα ερεθίσματα έχουν άμεση επίδραση στη συμπεριφορά του καταναλωτή. Δεν
μπορούμε να δούμε μέσα στο μυαλό του καταναλωτή ξεχωριστά πως επιδρούν κάθε
φορά αυτοί οι παράγοντες και τον οδηγούν σε διαφορετικές αντιδράσεις και κατ’
επέκταση σε συγκεκριμένη καταναλωτική συμπεριφορά και αποφάσεις. Μπορούμε
όμως να βγάλουμε συμπεράσματα για τις διαδικασίες που συντελούνται στο “μαύρο
κουτί” του καταναλωτή, εστιάζοντας στη σχέση μεταξύ του ερεθίσματος που δέχεται
και της απόκρισης που ¨στέλνει” ο καταναλωτής.
Στη συνέχεια δηλαδή, θα γίνει επεξεργασία όλων των ερεθισμάτων που έχει δεχτεί το
άτομο μέσα στο μαύρο του κουτί, με βάση τα χαρακτηριστικά του ατόμου και την
αγοραστική διαδικασία. Η επεξεργασία αυτή είναι μοναδική για κάθε άτομο και δεν
είναι εύκολα προβλέψιμη καθώς οι παράγοντες ποικίλλουν. Για αυτό και
552
Δ.ΥΠ.Α.

περιγράφεται ως μαύρο κουτί, καθώς είναι πολύ δύσκολο να γίνει αντιληπτή η

διαδικασία μέσα στο μυαλό του κάθε μεμονωμένου καταναλωτή.
Σαν αποτέλεσμα αυτής της επεξεργασίας, το άτομο θα προβεί σε αγοραστικές

ενέργειες, με βασικότερη την απόφαση αγορά - μη αγορά. Αν τελικά προβεί σε
αγορά, θα αποφασίσει τη μάρκα, από πού θα την αγοράσει, ποτέ θα την αγοράσει,
σε τι ποσότητα και εάν θα μείνει πιστός στη συγκεκριμένη μάρκα.
Παράδειγμα: Μια οικογένεια που ενδιαφέρεται

για την αγορά μιας νέας μεγαλύτερης κατοικίας
με την γέννηση του τρίτου τους παιδιού,
ενδέχεται να την αναβάλλει λόγω των δυσμενών
οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στη
χώρα (οικονομική κρίση). Έτσι ενώ διαθέτει τα
κεφάλαια για την πραγματοποίηση της αγοράς, το αίσθημα της ανασφάλειας τους
οδηγεί στην αναβολή της ενέργειας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το εξωτερικό
ερέθισμα (οικονομικές συνθήκες), επεξεργάστηκε με τέτοιο τρόπο στο μαύρο κουτί
του ενδιαφερόμενου (στο μυαλό του) που με βάση τα προσωπικά χαρακτηριστικά
(χαρακτήρας, προσωπικότητα, φοβίες) αποφάσισε να μην προχωρήσει στην αγορά
νέου ακινήτου.
6.1.1.2. Τα χαρακτηριστικά του Αγοραστή - Παράγοντες που επηρεάζουν την

καταναλωτική συμπεριφορά
Οι αγορές των καταναλωτών επηρεάζονται από πολιτιστικά, κοινωνικά, προσωπικά

και ψυχολογικά χαρακτηριστικά.
553
Δ.ΥΠ.Α.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά
Πολιτιστικοί
π αράγοντες
Κοινω νικοί
π αράγοντες
Κουλτούρα Προσωπικοί
παράγοντες
Ηλικία και Ψυχολογικοί
Ομάδες Στάδιο Κύκλου π αράγοντες
Ζωής
Υποκουλτούρα Αντίληψη
Επάγγελμα Καταναλωτής
Υποκίνηση
οικογένεια Οικονομικές
Συνθήκες Μάθηση
Ο Τρόπος Ζωής
Κοινωνική Ρόλοι και (life style) Στάσεις
Τάξη status
Προσωπικότητα
α) Η Κουλτούρα
Η κουλτούρα είναι η βασικότερη αιτία των «θέλω» και της συμπεριφοράς. Η

ανθρώπινη συμπεριφορά είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα μάθησης.
Μεγαλώνοντας σε μια δεδομένη κοινωνία, ένα παιδί μαθαίνει τις βασικές αξίες,
πρότυπα συμπεριφοράς, χρηστά ήθη, έθιμα, αντιλήψεις, πρώτα από την οικογένεια,
και μετέπειτα και ως τα βαθιά του γεράματα, από άλλους κοινωνικούς φορείς, όπως
σχολείο, παρέες, και κοινωνικές ομάδες.
Ορίζουμε την κουλτούρα ως περίπλοκη που συμπεριλαμβάνει γνώση, πίστη, τέχνη,

νόμους, ήθη και έθιμα, και όποιες άλλες δυνατότητες αποκτούνται από τους
ανθρώπους ως μέλη της κοινωνίας. Θα λέγαμε λοιπόν ότι η κουλτούρα
554
Δ.ΥΠ.Α.

συμπεριλαμβάνει σχεδόν όλα όσα επηρεάζουν τις διαδικασίες σκέψης και

συμπεριφοράς του ανθρώπου.
Το μάρκετινγκ πρέπει να αντιλαμβάνεται και να σέβεται

• τα σύμβολα,
• τα ταμπού και
• τη σιωπηρή γλώσσα που χρησιμοποιούν τα άτομα σε μία κοινωνία
Κάθε ομάδα ή κοινωνικό σύνολο έχει μια

κουλτούρα την οποία πρέπει να λαμβάνει
οπωσδήποτε υπόψη το μάρκετινγκ στο
σχεδιασμό του καθώς η συμπεριφορά
των καταναλωτών - μελών μιας κοινωνίας
κατευθύνεται από την κρατούσα σε αυτή
κουλτούρα. Άρα το μάρκετινγκ πρέπει να
αντιλαμβάνεται και να σέβεται τα σύμβολα,
τα ταμπού και τη σιωπηρή γλώσσα που
χρησιμοποιούν τα άτομα σε μία κοινωνία.
Παράδειγμα: η στάση της κουλτούρας

των δυτικών κοινωνιών απέναντι στο
θέμα της γυναικείας απασχόλησης
άλλαξε δραματικά τις τελευταίες τέσσερις
δεκαετίες. Αν συγκρίνουμε τη θέση της
γυναίκας στον εργασιακό τομέα θα δούμε
τεράστιες αλλαγές. Αυτή η αποδοχή της γυναίκας και των ικανοτήτων της και η
συμμετοχή όλων και περισσότερων γυναικών στην αγορά εργασίας οδήγησε στη
δημιουργία νοικοκυριών δύο μισθών. Η απασχόληση της γυναίκας έξω από το σπίτι
οδήγησε τις δυτικές κοινωνίες σε σημαντικές αλλαγές και εξελίξεις, Ενδεικτικά
αναφέρουμε τα παρακάτω:
• Ανάπτυξη του κλάδου του έτοιμου φαγητού
• Δημιουργία παιδικών σταθμών για την απασχόληση των παιδιών
προσχολικής ηλικίας
555
Δ.ΥΠ.Α.

• Η γυναικεία μόδα εξελίχθηκε καθώς προέκυψε η ανάγκη των γυναικών για

επαγγελματικό ντύσιμο
Η κουλτούρα είναι εξαιρετικά

σημαντική όταν πρόκειται να
λανσάρουμε τα προϊόντα μας σε άλλες
χώρες. Μια από τις μεγαλύτερες
προκλήσεις στο διεθνές marketing
είναι το να κατανοήσουμε τις
διαφορετικές κουλτούρες των άλλων
χωρών και να προσαρμόσουμε την στρατηγική μας αντίστοιχα. Ακόμα και μεγάλες
επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται παγκοσμίως έχουν κάνει λάθη που τα έχουν
πληρώσει ακριβά
Παράδειγμα: στο παρελθόν, η γνωστή γαλακτοβιομηχανία

Danone κατά την εισαγωγή του γιαουρτιού της στην Ιαπωνία
απέτυχε να προσεγγίσει το καταναλωτικό κοινό ενώ η
έρευνα αγοράς που είχε κάνει έδειχνε ότι οι Ιάπωνες είχαν
θετική στάση απέναντι στο γιαούρτι της εταιρίας. Αυτό που
επιχείρηση απέτυχε να δει και να εκτιμήσει κατά την έρευνα
που διεξήγαγε στην εν λόγω χώρα ήταν η έμφυτη τάση της
ευγένειας που χαρακτηρίζει την ιαπωνική κουλτούρα: όταν οι Ιάπωνες καταναλωτές
δοκίμαζαν και δέχονταν την ερώτηση αν τους αρέσει το προϊόν θεωρούσαν ότι ήταν
αγενές να πουν όχι, και έτσι απαντούσαν από ευγένεια, ναι. Επί της πράξης όμως,
όταν το προϊόν έφτασε στο ράφι, οι Ιάπωνες απλά δεν το αγόραζαν
Παράδειγμα: η Colgate στο παρελθόν απέτυχε στη διαφημιστική της καμπάνια στην
Ταϊλάνδη. Τα τελευταία δευτερόλεπτα της τηλεοπτικής διαφήμισης έδειχναν ένα
μικρό παιδί να δέχεται τρυφερά χτυπήματα στο κεφαλάκι του. Αυτή η κίνηση όμως
είναι ταμπού στην εν λόγω χώρα καθώς το κεφάλι θεωρείται ιερό και οι καταναλωτές
σχημάτισαν αρνητική στάση.
β) Η Υποκουλτούρα
556
Δ.ΥΠ.Α.

Κάθε κουλτούρα περικλείει μικρότερες

υποκουλτούρες, δηλαδή μικρότερες
ομάδες ανθρώπων που μοιράζονται ένα
σύστημα αξιών βασισμένο σε κοινές
εμπειρίες και καταστάσεις. Εθνικά groups,
όπως οι Έλληνες, οι Ιταλοί, οι
ισπανόφωνοι, σε μια ξένη χώρα
(μετανάστες) πχ στις ΗΠΑ, μοιράζονται
κοινές αξίες και έχουν διακριτές διαφορές στη συμπεριφορά τους. Το ίδιο συμβαίνει
και με τα φυλετικά groups (μαύρη και ασιατική φυλή), ή με τα θρησκευτικά,
γεωγραφικά, κτλ.
Πολλές υποκουλτούρες αποτελούν

σημαντικά τμήματα αγοράς, ειδικά των
νεαρότερων ηλικιών στα σχολικό ή στο
φοιτητικό περιβάλλον, και οι
επιχειρηματίες συχνά σχεδιάζουν
προϊόντα και προγράμματα μάρκετινγκ
προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα υποκουλτούρας και προϊόντων είναι τα συμπληρώματα
διατροφής, αθλητικών ειδών, περιοδικών, sites κλπ., που απευθύνονται στους
λάτρεις του bodybuilding με τεράστιους τζίρους παγκοσμίως.
Υποκουλτούρα (ή Επιμέρους Κουλτούρα)

• Ομάδες με το ίδιο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο
• Ηλικιακές ομάδες
• Θρησκευτικές ομάδες
• Εθνικότητες και φυλετικές ομάδες
• Γεωγραφικές περιοχές
• Ομάδες με την ίδια πολιτική ιδεολογία
Παραδείγματα ταξινόμησης target groups με βάση την υποκουλτούρα. Η

συμμετοχή σε τέτοια groups διαμορφώνει και συγκεκριμένη στάση ζωής και
557
Δ.ΥΠ.Α.

καταναλωτική συμπεριφορά. Σημειώνεται δε, πως τα άτομα συμμετέχουν σε

περισσότερα από ένα groups που έχουν χαρακτηριστικά υποκουλτούρας
Οι vegetarians
Οι συνταξιούχοι (grey market)
Οι φίλαθλοι μιας ποδοσφαιρικής ομάδας
Οι λάτρεις της Vespa ή του οίνου και της οινογνωσίας
Μια καταναλωτική ομάδα ή μια καταναλωτική υποκουλτούρα είναι μια διακριτή

υποομάδα της κοινωνίας που αυτοεπιλέγει στη βάση της μοιρασμένης
υποχρέωσης ένα συγκεκριμένο προϊόν, μάρκα ή καταναλωτική δραστηριότητα.
Αυτές οι υποκουλτούρες επίσης μπορούν να έχουν
(α) μια αναγνωρισμένη, ιεραρχική, κοινωνική δομή,
(β) ένα σετ από μοιρασμένη πίστη και αξίες, και
(γ) μοναδική διάλεκτο (πχ. η αργκό των μαύρων στην Αμερική, που πρόσφατα είναι
μόδα στη μουσική βιομηχανία), ιεροτελεστίες, και κώδικες συμβολικής έκφρασης.
558
Δ.ΥΠ.Α.

Οι καταναλωτικές υποκουλτούρες είναι σημαντικές στους marketers επειδή:

• Μερικές φορές μια μάρκα (π.χ. Harley- Davidson) είναι η βάση για την
υποκουλτούρα,
• Οι υποκουλτούρες απαιτούν προϊόντα για να εκτελούν τις δραστηριότητες
στις οποίες βασίζονται και προϊόντα που είναι σημαντικά για τα μέλη και τη κοινωνική
θέση τους.
• Αυτά τα προϊόντα μερικές φορές γίνονται κατάλληλα για όλη την αγορά
• Και η κατανάλωση μερικών προϊόντων είναι ή μπορεί να γίνει μέρος της
ιεροτελεστίας για άλλα προϊόντα ή για συγκεκριμένες καταστάσεις.
γ) Η Κοινωνική Τάξη
Κάθε γνωστή ανθρώπινη κοινωνία άσχετα με το μέγεθός της, τη μορφή της, την
κατάστασή της, το επίπεδό της και τα χαρακτηριστικά της, είναι στρωματοποιημένη.
Γενικά θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η συγκέντρωση των ατόμων είτε πρόσκαιρα,
είτε μόνιμα, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε διακρίσεις που να οφείλονται σε διάφορους
και ποικίλους λόγους αρχίζοντας από την εμφάνιση, την αντίληψη, την συμπεριφορά
και φθάνοντας μέχρι την πολιτιστική στάση, την οικονομική κατάσταση ή την πολιτική
θέση.
Είναι ένας σημαντικότατος πολιτιστικός

παράγοντας γι’ αυτό και πολλά προϊόντα ή
προωθητικά προγράμματα στοχεύουν σε
καταναλωτές συγκεκριμένων κοινωνικών
τάξεων. Πολλοί καταναλωτές αγοράζουν
προϊόντα ή υπηρεσίες όχι της κοινωνικής τάξης
στην οποία ανήκουν αλλά εκείνης που θα
ήθελαν να ανήκουν, συχνά σε βάρος της
πραγματικής οικονομικής τους δυνατότητας.
Η κοινωνική τάξη συνήθως ταξινομείται βασισμένη σε μεταβλητές όπως:

• Το εισόδημα
559
Δ.ΥΠ.Α.

• Η απασχόληση
• Το επίπεδο μόρφωσης
• Το κοινωνικό status
Το οικογενειακό παρελθόν
Με τον όρο Κοινωνική τάξη εννοούνται οι σχετικά διαρκείς και ομοιογενείς

διαιρέσεις της κοινωνίας μέσα στις οποίες τα άτομα ή οι οικογένειες μοιράζονται τις
ίδιες αξίες, τρόπους ζωής, ενδιαφέροντα και διαμορφώνουν ένα είδος συμπεριφοράς
που μπορεί να ταξινομηθεί.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των κοινωνικών τάξεων είναι:
• Είναι μεγάλες ομοιογενείς ομάδες μέσα σε μια κοινωνία που τα μέλη τους
τείνουν να διαμορφώσουν την ίδια συμπεριφορά.
• Βρίσκονται σε μια ιεραρχική τάξη. Τα μέλη των κοινωνικών τάξεων
συγκρίνονται με την ανώτερη ή κατώτερη βαθμίδα.
• Βασίζονται σε πολλές διαστάσεις, όπως π.χ. εξουσία, προνόμια, κύρος,
επιρροή, καλούς τρόπους κ.λπ.
• Δεν συνδέονται πάντοτε με το ύψος του εισοδήματος. Π.χ. ένας ηλεκτρολόγος
μπορεί να έχει μεγαλύτερο εισόδημα από έναν καθηγητή αλλά ο καθηγητής βρίσκεται
σε ανώτερη κοινωνική τάξη.
560
Δ.ΥΠ.Α.

• Έχουν δυναμικό χαρακτήρα. Τα άτομα επιδιώκουν την άνοδό τους σε

ανώτερες βαθμίδες κοινωνικών τάξεων.
Σύμφωνα με τις σχετικές κοινωνιολογικές θεωρίες οι προσδιοριστικοί παράγοντες της

κοινωνικής τάξης είναι:
• Το επάγγελμα.
• Το προσωπικό παρουσιαστικό.
• Οι σχέσεις με τα άλλα άτομα.
• Η κατάσταση ενός ατόμου.
• Οι πολιτιστικές αξίες.
• Ο βαθμός συνειδητοποίησης της τάξης.
Πηγή:
ΕΛΣΤΑΤ, Εισόδημα και Συνθήκες Διαβίωσης των Νοικοκυριών (SILC). Ημερομηνία
δημοσίευσης: 23.9.2021
561
Δ.ΥΠ.Α.

Πίνακας κατανομής κοινωνικών στρωμάτων και status στη Μ. Βρετανία, πηγή, Kotler,
1999
Κοινωνικοί Παράγοντες
Η καταναλωτική συμπεριφορά καθορίζεται και από τους κοινωνικούς παράγοντες

όπως η οικογένεια, οι μικρές ομάδες, οι κοινωνικοί ρόλοι και το status. Οι marketers,
προκειμένου να αναπτύξουν αποτελεσματικές στρατηγικές, βασίζονται σε αυτές τις
μεταβλητές.
α) Η Ομάδα
Ο καταναλωτής δεν επηρεάζεται μόνο από άτομα (σύζυγος, παιδιά, φίλοι κ.λπ.),
αλλά και από ομάδες. Οι κοινωνιολόγοι δίνουν μεγάλη έμφαση στην ομαδική ζωή
όταν υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη ζωή είναι ζωή ομάδας.
Ομάδα είναι μια κοινωνική ολότητα που επιτρέπει στα άτομα το ένα να
αλληλοεπιδρά στο άλλο σε σχέση με ειδικά φαινόμενα. Σύμφωνα με έναν άλλο
ορισμό, ομάδα είναι μια συλλογική ενότητα βασισμένη σε συλλογικές συμπεριφορές
συνεχούς και ενεργητικής δράσης για την επιτέλεση ενός κοινωνικού έργου. Η ομάδα
562
Δ.ΥΠ.Α.

έχει δικά της χαρακτηριστικά γνωρίσματα και διαμορφώνει νοοτροπία που δεν είναι η
ίδια με των ατόμων που την απαρτίζουν. Έχει δικούς της κανόνες.
Ομάδες Αναφοράς: είναι ομάδες ατόμων στις οποίες δεν ανήκει ο καταναλωτής
αλλά που τις χρησιμοποιεί για σημεία αναφοράς όταν πρόκειται να πάρει μια
αγοραστική απόφαση. Οι ομάδες
αναφοράς εκθέτουν ένα άτομο σε
νέους τρόπους ζωής, επηρεάζουν
τις στάσεις και την αντίληψη που
έχει για τον εαυτό του και
δημιουργούν πιέσεις που
επηρεάζουν τις επιλογές
προϊόντων και μάρκας του ατόμου
καθώς λειτουργούν ως άμεσα (προσωπικά) ή έμμεσα σημεία σύγκρισης στη
διαμόρφωση της συμπεριφοράς του.
Για παράδειγμα, μια ομάδα Αναφοράς είναι μια ομάδα στην οποία το άτομο θα
επιθυμούσε να ανήκει, όπως όταν ένας έφηβος παίκτης του μπάσκετ ελπίζει ότι
κάποια μέρα θα παίξει στο ΝΒΑ και προσελκύεται σε προϊόντα, μάρκες και
συμπεριφορές που οι παίκτες προτιμούν.
Η σημαντικότητα των ομάδων Αναφοράς για το μάρκετινγκ είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Οι

επιχειρήσεις προσπαθούν να προσδιορίσουν τις ομάδες αναφοράς της αγοράς-
στόχου τους και να εντάξουν τα προϊόντα τους σε αυτές, για παράδειγμα μέσω
χορηγιών δημοφιλών αθλητών, ώστε να επηρεάσουν δραστικά τις επιλογές των
ατόμων που «αναφέρονται» σε αυτές τις ομάδες.
Διαμορφωτές Γνώμης (Opinion Leaders): Το άτομο μέσα σε μια ομάδα αναφοράς

το οποίο, λόγω των ειδικών δεξιοτήτων, των γνώσεων, της προσωπικότητας ή άλλων
χαρακτηριστικών του ασκεί επιρροή σε άλλους τις κουλτούρες, στις υποκουλτούρες
των καταναλωτών και στις ομάδες με τις οποίες συναναστρέφονται ή σε εκείνες τις
ομάδες που θα ήθελαν να ανήκουν, υπάρχουν κάποια άτομα των οποίων η γνώμη
έχει μεγάλη βαρύτητα και ως αποτέλεσμα επηρεάζουν καταλυτικά τους υπόλοιπους
καταναλωτές.
563
Δ.ΥΠ.Α.

Ένα τέτοιο άτομο είναι διαμορφωτής γνώμης

(opinion leader) και ορίζεται ως το άτομο μέσα
σε μια ομάδα αναφοράς το οποίο, λόγω των
ειδικών δεξιοτήτων, των γνώσεων, της
προσωπικότητας η άλλων χαρακτηριστικών του
ασκεί επιρροή σε άλλους.
Opinion Leaders μπορεί να είναι:

• Ανεπίσημοι, δηλαδή γνωστοί & φίλοι του
καταναλωτή, οι οποίοι θεωρούνται γνώστες του
αντικειμένου που ενδιαφέρεται ο καταναλωτής να
αγοράσει και οι οποίοι έχουν δύναμη, δίνουν
συμβουλές και είναι πιο τολμηροί σε νέα προϊόντα.
• Δημοσιογράφοι που ο καταναλωτής
εμπιστεύεται
• Ειδικοί & Κριτικοί (π.χ. κινηματογράφου,
γευσιγνωσίας κλπ.)
• Προσωπικότητες των Media (Stars &
Celebrities), που για αυτό το λόγο
χρησιμοποιούνται ευρέως σε διαφημιστικές καμπάνιες.
β) Η Οικογένεια
Ένας από τους κυριότερους κοινωνικούς παράγοντες είναι η οικογένεια. Η οικογένεια
επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καταναλωτική συμπεριφορά. Ενδιαφέρουσα για το
Μάρκετινγκ είναι η διάκριση που βασίζεται στη χρονική εξέλιξη της οικογένειας.
Σύμφωνα με αυτήν υπάρχουν οι εξής μορφές οικογένειας:
Οικογένεια πυρήνας. Είναι η οικογένεια του άμεσου οικογενειακού κύκλου που

αποτελείται από τον πατέρα, την μητέρα και τα παιδιά που ζουν μαζί.
Επεκταμένη οικογένεια. Είναι η οικογένεια πυρήνας μαζί με τους άλλους
συγγενείς.
564
Δ.ΥΠ.Α.

Οικογένεια προσανατολισμού ή καταγωγής. Είναι η οικογένεια γέννησης ή

καταγωγής ενός ατόμου και στην οποία ένα άτομο έχει ανατραφεί.
 Οικογένεια αναπαραγωγής ή γάμου. Είναι η οικογένεια που δημιουργείται από
τον γάμο.
Κάθε μορφή από τις παραπάνω

οικογένειες έχει και διαφορετική
καταναλωτική συμπεριφορά. Η
οικογένεια γάμου π.χ., έχει
διαφορετική καταναλωτική
συμπεριφορά γιατί η ίδρυση ενός
νέου νοικοκυριού, δημιουργεί νέες
ανάγκες έναντι της οικογένειας πυρήνας που αντιμετωπίζει άλλου είδους ανάγκες.
Η καταναλωτική συμπεριφορά της οικογένειας εξαρτάται από τη φύση της, τη δομή

της, το βαθμό και το είδος απασχόλησης των μελών της, από τις πολιτιστικές αξίες
και τις φιλοδοξίες τους και άλλους παράγοντες. Η επίδραση της οικογένειας στα μέλη
της είναι αναμφισβήτητη. Οι παραδόσεις, οι στάσεις, τα ενδιαφέροντα, οι αξίες κ.λπ.,
επηρεάζουν τα πρώτα χρόνια τα παιδιά μιας οικογένειας που μπορεί να αποκτήσουν
καταναλωτικές συνήθειες για όλη τους τη ζωή. Επηρεάζει τον καταναλωτή σε δύο
κατευθύνσεις:
• Διαμορφώνει τη βάση εμπειρίας που επηρεάζει άμεσα τα πιστεύω και

τα κριτήρια αξιολόγησης των ατόμων και έμμεσα την παρώθηση και την
προσωπικότητά τους και
• Επηρεάζει τη διαδικασία λήψης απόφασης των ατόμων στην αγορά

προϊόντων ή υπηρεσιών.
565
Δ.ΥΠ.Α.

Πίνακας με τις διάφορες μορφές οικογένειας που μπορούν να προκύψουν κατά τη

διάρκεια της ζωής και να διαμορφώνουν διαφορετική καταναλωτική συμπεριφορά
γ) Ρόλοι και κοινωνική Θέση (Status)
566
Δ.ΥΠ.Α.

Κάθε άτομο ανήκει σε πολλές ομάδες -

οικογένεια, οργανισμούς, κλαμπ κτλ. Η θέση
που κατέχει σε κάθε μια από αυτές τις ομάδες
μπορεί να οριστεί ως ρόλος και status. Ο
ρόλος αποτελείται από μια σειρά
δραστηριότητες (ο ρόλος του επαγγελματία,
της μητέρας, του προέδρου ενός συλλόγου,
κτλ.) που ασκούν κάποια άτομα σε σχέση με
άλλα πρόσωπα που τα περιβάλλουν. Πάρα
πολλές φορές συγκεκριμένοι ρόλοι, επιβάλλουν και συγκεκριμένη κοινωνική
και καταναλωτική συμπεριφορά, όπως ο τρόπος ντυσίματος, διασκέδασης, το
αυτοκίνητο που οδηγούμε, ο τόπος προορισμού διακοπών κτλ..
Κάθε ρόλος «κουβαλάει» ένα status το οποίο και αντικατοπτρίζει – απολαμβάνει μιας
γενικής εκτίμησης από το κοινωνικό σύνολο. Για παράδειγμα ο ρόλος ενός γιατρού
στην ελληνική κοινωνία απολαμβάνει μεγαλύτερο status από το ρόλο ενός οικοδόμου,
ακόμα και αν ο οικοδόμος έχει μεγαλύτερα εισοδήματα. Κάποιος που θα καταλάβει τη
θέση του διευθυντή μιας επιχείρησης, θα αγοράσει ρούχα που θα αντικατοπτρίζουν
τον ρόλο και το status αυτής της θέσης, (κουστούμια, γραβάτες κτλ.).
Προσωπικοί Παράγοντες
α) Ηλικία και Στάδιο Κύκλου Ζωής
Με την πάροδο του χρόνου πάνω στην ηλικία επέρχονται σωματικές και ψυχικές
μεταβολές που τροποποιούν ή αλλάζουν τις φυσιολογικές και ψυχογενετικές ανάγκες
του ατόμου και ανάλογα με αυτές διαμορφώνεται η καταναλωτική συμπεριφορά του.
567
Δ.ΥΠ.Α.

Για παράδειγμα, καταναλώνουμε παιδική τροφή στα πρώτα έτη της ζωής μας,
σχεδόν όλες τις τροφές στα χρόνια της ανάπτυξης και ωριμότητας και ακολουθούμε
συγκεκριμένη δίαιτα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Τα γούστα και οι προτιμήσεις μας στα
ρούχα, έπιπλα και διασκέδαση, αλλάζουν επίσης κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Ένα προϊόν π.χ. το γάλα έχει μια διακύμανση της

ζήτησης του κατά ηλικία, υψηλή κατά τη νεανική ηλικία,
μειωμένη κατά τη μέση ηλικία και ενδεχομένως
ικανοποιητική κατά τη μεγάλη ηλικία, αν διαφοροποιηθεί
το προϊόν και περιορισθεί η περιεκτικότητά του σε
λιπαρά. Η συμπεριφορά των ατόμων, λοιπόν εξαρτάται
από την ηλικία τους ή από το στάδιο του βιολογικού
τους κύκλου.
568
Δ.ΥΠ.Α.

Ολοένα και περισσότερος σημαντικός παράγοντας γίνεται η φάση κύκλου ζωής

του καταναλωτή, όπως ορίζεται
• από την ηλικία του,
• από το εάν είναι παντρεμένος ή ανύπαντρος και
• από το εάν έχει παιδιά και τι ηλικίας.
569
Δ.ΥΠ.Α.

Πολλές εταιρίες όπως η IKEA, τα ταξιδιωτικά

γραφεία που οργανώνουν ταξίδια και
νεόνυμφους ή ομάδες συνταξιούχων αλλά και
η Disney στοχεύουν σε αγορές-στόχους
βασιζόμενες στη φάση ζωής τους. Η Disney
στοχεύει κυρίως στις οικογένειες με μικρά
παιδιά
β) Επάγγελμα
Το επάγγελμα είναι ένας κύριος τρόπος για την απόκτηση αγαθών που εξασφαλίζουν
τις ανάγκες ύπαρξης, εξέλιξης και ολοκλήρωσης των ατόμων. Εκτός από τον
οικονομικό χαρακτήρα του το επάγγελμα έχει και μια κοινωνική χρησιμότητα γιατί
πολλές φορές ικανοποιεί τις κοινωνικές ανάγκες των ατόμων.
Το είδος, η απόδοση, ο χρόνος και ο χώρος άσκησης επηρεάζουν την

αγοραστική συμπεριφορά.
Εκτός από το είδος του

επαγγέλματος και η απόδοσή του,
δηλαδή τα έσοδα, επηρεάζουν τη
συμπεριφορά του. Μέτρια
εισοδήματα μπορούν να καλύψουν
π.χ. τις φυσιολογικές ανάγκες του,
τις ανάγκες του αύριο και της
κοινωνικής συμμετοχής του. Δεν
μπορούν όμως π.χ. να καλύψουν τις ανάγκες εκτίμησης ή αισθητικής.
Επίσης και ο χρόνος και ο χώρος άσκησης του επαγγέλματος επηρεάζει την
αγοραστική συμπεριφορά. Ένας ελεύθερος επαγγελματίας π.χ. που είναι νέος στο
επάγγελμα δεν έχει τα ίδια έσοδα με εκείνον που ασκεί το επάγγελμα για χρόνια και
έχει διαμορφώσει μια σημαντική πελατεία. Επίσης ένας ελεύθερος επαγγελματίας π.χ.
γιατρός που ασκεί το επάγγελμά του σε μια ¨περιοχή¨ ανώτερης κοινωνικής τάξης
570
Δ.ΥΠ.Α.

συμπεριφέρεται και καταναλώνει διαφορετικά από εκείνον τον γιατρό της μεσαίας
κατώτερης κοινωνικής τάξης.
γ) Οι Οικονομικές Συνθήκες
Η οικονομική κατάσταση ενός ατόμου δηλαδή το προς το διάθεση εισόδημα του,

επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά του ατόμου. Οι οικονομικές συνθήκες
μπορούν να διακριθούν σε γενικές και ειδικές.
• Γενικές είναι το οικονομικό σύστημα και κατάσταση που επικρατεί σε μια

αγορά - χώρα, η δημοσιονομική και χρηματοοικονομική πολιτική κ.λπ. Η πολιτική
που ασκεί ένα κράτος είναι ένας από τους κυριότερους παράγοντες της
διαμόρφωσης των τάσεων στην καταναλωτική αγορά.
• Ειδικές οικονομικές συνθήκες είναι οι οικονομικές συνθήκες ενός ατόμου,
δηλαδή τα οικονομικά δεδομένα που αποτελούνται από:
• Το προς διάθεση εισόδημα.
• Τις αποταμιεύσεις και τα διαθέσιμα.
• Τη δανειοληπτική ικανότητα και την στάση απέναντι στην κατανάλωση
σε σχέση με την αποταμίευση.
Η οικονομική προσέγγιση της μελέτης της καταναλωτικής συμπεριφοράς των

καταναλωτών βασίζεται σε διάφορες οικονομικές θεωρίες και παραδοχές όπως:
• Τα άτομα γνωρίζουν επακριβώς τις ανάγκες τους και όλους τους
εναλλακτικούς τρόπους ικανοποίησής τους. Γνωρίζουν, δηλαδή, τα πάντα για τα
διαθέσιμα προϊόντα ή υπηρεσίες που προορίζονται για την ικανοποίηση των
αναγκών τους.
571
Δ.ΥΠ.Α.

• Τα άτομα συμπεριφέρονται ορθολογικά, χρησιμοποιώντας τους
διαθέσιμους πόρους τους με τρόπο που μεγιστοποιεί την ωφέλεια που αποκομίζουν
από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που επιλέγουν.
• Οι προτιμήσεις τους δεν εξαρτώνται από τις συνθήκες του
περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν.
Ωστόσο, σήμερα οι παραδοχές αυτές δεν ισχύουν στην πράξη. Οι καταναλωτές

συχνά δεν συμπεριφέρονται ορθολογικά αλλά συναισθηματικά, και δεν
παραμένουν ανεπηρέαστοι από τις συνθήκες του περιβάλλοντος, όπως π.χ. ο
κοινωνικός τους κύκλος. Συνεπώς, οι οικονομικές θεωρίες δεν μπορούν από μόνες
τους να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά του καταναλωτή.
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Οικογενειακοί Προϋπολογισμοί (από 2008 και μετά). Ημερομηνία

δημοσίευσης: 5.10.2016
δ) Ο Τρόπος Ζωής
Τρόπος ζωής (lifestyle) είναι το σύνολο των

δραστηριοτήτων, των ενδιαφερόντων και των
572
Δ.ΥΠ.Α.

απόψεων ενός ατόμου που καθορίζει τη ζωή του. Ο τρόπος ζωής ενός ατόμου έχει
διάφορες επιρροές. Ο τρόπος ζωής ενός ατόμου δείχνει την εικόνα του στις σχέσεις
του με το ευρύτερο περιβάλλον.
Έτσι ακόμα και όταν τα άτομα προέρχονται από την ίδια κοινωνική τάξη, ή ανήκουν
σε ίδιες υποκουλτούρες, ή έχουν την ίδια ηλικία ή επάγγελμα, μπορούν να διαφέρουν
στον τρόπο ζωής τους και κατά συνέπεια να διαμορφώνουν και να παρουσιάζουν
διαφορετική καταναλωτική συμπεριφορά.
Ως τρόπος ζωής (life style) ορίζεται το μοντέλο διαβίωσης ενός ατόμου όπως αυτό
εκφράζεται από
• Τις δραστηριότητες του (εργασία, χόμπι, αγορές, σπορ, κοινωνικές

εκδηλώσεις, κλπ.)
• Τα ενδιαφέροντα του (διατροφή, μόδα, οικογένεια, ψυχαγωγία, κλπ.)
• Τις γνώμες του (για τον εαυτό του, κοινωνικά θέματα, πολιτική, προϊόντα,
κλπ.)
Έτσι το άτομο σκιαγραφεί πλήρως τον τρόπο με τον οποίο το δρα και αλληλοεπιδρά
μέσα στον κόσμο και επιλέγει εκείνα τα προϊόντα που ταιριάζουν με τον ιδεατό ή τον
επιθυμητό τρόπο ζωής του. Συχνότατα, οι καταναλωτές ζουν και καταναλώνουν όχι
573
Δ.ΥΠ.Α.

με βάση την οικονομική τους κατάσταση αλλά με βάση τον τρόπο ζωής που θέλουν
να αποκτήσουν.
Για παράδειγμα, στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα διαφορετικά

χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής των αντρών βασισμένα σε κατηγορίες και την
ανάλογη τμηματοποίηση.
574
Δ.ΥΠ.Α.

Ονομασία Κατηγορίας Χαρακτηριστικά

Ο Φιλήσυχος Αυτάρκης, αυτόνομος, συνεσταλμένος, εστιάζει στην
Οικογενειάρχης οικογενειακή ζωή, αποφεύγει την έντονη κοινωνική
The quite family man ζωή και ανάμειξη, βλέπει αρκετές ώρες τηλεόραση,
αγοράζει με πρακτικά κριτήρια, προσεκτικός
καταναλωτής και χαμηλής έντασης κατανάλωση
Ο παραδοσιακός Νιώθει ασφαλής, υψηλή αυτοεκτίμηση, συμβατικός,
The traditionalist κλασικός, αξιοεκτίμητος, αλτρουιστής, του αρέσει να
φροντίζει, συντηρητικός στις καταναλωτικές επιλογές
του, διαλέγει γνωστά προϊόντα και φίρμες που νιώθει
ασφαλής
Ο Απογοητευμένος Δυσαρεστημένος με τη δουλειά του, νιώθει
Άντρας ξεπερασμένος, αδικημένος, ονειρεύεται ένα καλύτερο
The discontented man μέλλον, δύσπιστος, αμέτοχος
Ο Ηθικός Διανοούμενος Ευαίσθητος, νοιάζεται, σχετικά πουριτανός,
The ethical highbrow απολαμβάνει την οικογένεια, τους φίλους και την
εργασία, ενδιαφέρεται για τον πολιτισμό και την
κοινωνική πρόοδο και αλλαγή, προτιμά να αγοράζει
ποιοτικά προϊόντα και αποδέχεται να πληρώνει την
αξία τους
Ο Εστιασμένος στην Δίνει έμφαση στην αρρενωπότητα, ασχολείται πολύ με
Ευχαρίστηση Άντρας την προσωπική του εικόνα, εγωκεντρικός, αναζητά την
The pleasure oriented man άμεση ικανοποίηση των θέλω του και των αναγκών
του, είναι παρορμητικός καταναλωτής, του αρέσουν τα
προϊόντα με αρρενωπή εικόνα και σημασία
Ο Επιτυχημένος Άντρας Σκληρά εργαζόμενος, αφοσιωμένος στην επιτυχία,
The achiever κύρος, αίγλη, δύναμη και χρήμα, περιπετειώδη χόμπι,
δίνει έμφαση στο στυλ, το καλό φαγητό, αγοράζει
προϊόντα με status, εκλεκτικός και επιλεκτικός
καταναλωτής
Ο Αρρενωπός Άντρας Εξωστρεφής, του αρέσει η δράση και οι συγκινήσεις,
The He-man τύπος εργένη ακόμα και όταν είναι παντρεμένος,
αγοράζει προϊόντα που έχουν την αύρα του άντρα της
δράσης
Ο Σοφιστικέ Άντρας Διανοούμενος, ”κουλτουριάρης”, ενδιαφέρεται για τις
The sophisticated man κοινωνικές εξελίξεις, καλλιτεχνικές και πνευματικές
δραστηριότητες και επιτεύγματα, ευρύ πεδίο με
ενδιαφέροντα, του αρέσει να ηγείται, ελκύεται από
ξεχωριστά, μοναδικά και μοντέρνα προϊόντα
575
Δ.ΥΠ.Α.

ε) Η Προσωπικότητα
Η προσωπικότητα είναι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη

συμπεριφορά του καταναλωτή. Είναι το σύνολο των ψυχικών και σωματικών
χαρακτηριστικών καθώς και των λειτουργιών ενός ατόμου όπως αυτά
προκαθορίστηκαν με την κληρονομική καταβολή και εξελίχθηκαν και
τροποποιήθηκαν από το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.
Η προσωπικότητα είναι το μέσο με το οποίο ένα άτομο εκφράζει κατά μοναδικό

τρόπο τον εαυτό του, ενεργεί και αντιδρά κατά διάφορες καταστάσεις, αντιμετωπίζει
τη ζωή γενικά, εκπληρώνει τις ανάγκες του, επιτυγχάνει τις επιδιώξεις του και
αναπτύσσει τα ιδεώδη και τις αξίες του που κατευθύνουν τις ενέργειές του και την
δημιουργικότητά του.
Η προσωπικότητα συνδέεται άρρηκτα με την

αυτοεκτίμηση (self esteem και self-perception) - η
εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας-. Είναι ο τρόπος
με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του,
και κατά συνέπεια συμπεριφέρεται. Έτσι, άτομα με
ίδια χαρακτηριστικά, όπως κοινωνική τάξη, εισόδημα,
ηλικία, κτλ., μπορούν να έχουν τελείως διαφορετική
576
Δ.ΥΠ.Α.

καταναλωτική συμπεριφορά, λόγω της διαφορετικής προσωπικότητάς τους και της

προσωπικής άποψης που έχουν για τον ίδιο τους τον εαυτό.
Ψυχολογικοί Παράγοντες
α) Αντίληψη
Ένα υποκινούμενο άτομο ουσιαστικά είναι

έτοιμο για δράση, δηλαδή να προχωρήσει σε
κάποια αγορά προκειμένου να ικανοποιήσει τις
ανάγκες του. Το πώς θα ενεργήσει εξαρτάται
από την αντίληψη που έχει το άτομο για την
συγκεκριμένη κατάσταση. Δυο διαφορετικοί
καταναλωτές, με την ίδια υποκίνηση, βρισκόμενοι στην ίδια αγοραστική κατάσταση,
μπορεί να ενεργήσουν διαφορετικά, ακριβώς επειδή αντιλαμβάνονται με διαφορετικό
τρόπο την κατάσταση αυτή.
Ουσιαστικά ορίζουμε την αντίληψη ως: «η επιλογή, οργάνωση και κατανόηση

του ερεθίσματος», όπου το ερέθισμα είναι η δεδομένη κατάσταση στην οποία
βρίσκεται ο καταναλωτής, πριν, κατά τη διάρκεια, ή μετά την αγοραστική διαδικασία.
Οι υπεύθυνοι marketing πρέπει να κατανοήσουν τις αντιλήψεις που έχουν οι

καταναλωτές για τους εαυτούς τους, τον κοινωνικό τους κόσμο (περίγυρο) και τα
προϊόντα που απευθύνονται και είναι διαθέσιμα σε αυτούς
Αντίληψη είναι ο τρόπος με τον οποίο οι

άνθρωποι επιλέγουν, οργανώνουν και
ερμηνεύουν πληροφορίες και το περιβάλλον τους
και είναι διαφορετικός για κάθε άνθρωπο. Το πώς
θα ενεργήσει το άτομο επηρεάζεται από την αντίληψη
που έχει για την κατάστασή του, το κάθε προϊόν κλπ.
Η αντίληψη του περιβάλλοντος δεν πραγματοποιείται μόνο με τις πέντε αισθήσεις
αλλά και με τα πνευματικά ερεθίσματα που δέχονται οι άνθρωποι.
577
Δ.ΥΠ.Α.

Θεωρία προσωπικής αντίληψης: Η θεωρία της προσωπικής αντίληψης

υποστηρίζει την άποψη ότι κάθε άτομο αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τις καταστάσεις
με το δικό του μοναδικό τρόπο. Η προσωπική αντίληψη διαμορφώνεται όχι μόνο από
την προσωπικότητα και το πνευματικό επίπεδο του κάθε ατόμου, αλλά και από την
ικανότητα του να δέχεται επιλεκτικά πληροφορίες ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.
Πχ. μια μητέρα μπορεί να κοιμάται ήσυχη, παρά τον

εξωτερικό θόρυβο ενός πολυσύχναστου δρόμου, αλλά
να ξυπνήσει αμέσως από ένα ανεπαίσθητο θόρυβο,
που προέρχεται από το διπλανό δωμάτιο όπου
κοιμάται το παιδί της. Ο μέσος άνθρωπος μπορεί να
εκτεθεί σε περισσότερο από 1500 διαφημίσεις μέσα σε
μια και μόνο ημέρα. Από τα πολλαπλά διαφημιστικά
μηνύματα με τα οποία βομβαρδίζονται οι καταναλωτές
καθημερινά, συγκρατούν μόνο εκείνα για τα οποία έχουν ειδικό ενδιαφέρον και στη
συνέχεια διαμορφώνουν συμπεριφορά ανάλογη με το περιεχόμενο του μηνύματος.
Πχ. η μητέρα του προηγούμενου παραδείγματος συγκρατεί το διαφημιστικό μήνυμα
της καινούργιας πάνας μωρού που θα διατηρήσει το μωρό της ακόμα στεγνότερο.
Μια άλλη γυναίκα, που δεν είναι μητέρα, θα είναι εντελώς αδιάφορη για το μήνυμα
αυτό. Ωστόσο, επειδή ενδιαφέρεται για την ομορφιά της, από τα εκατοντάδες
διαφημιστικά μηνύματα που δέχεται καθημερινά, συγκρατεί το διαφημιστικό μήνυμα
για την «X», κρέμα που προσφέρει λείανση στο δέρμα και μειώνει τις ρυτίδες.
Επομένως, η επιλεκτική προσοχή είναι η τάση των ανθρώπων να απορρίπτουν

την πλειοψηφία των πληροφοριών στις οποίες εκτίθενται. Αυτό σημαίνει ότι οι
επιχειρήσεις πρέπει να προσπαθήσουν πάρα πολύ για να τραβήξουν την προσοχή
του καταναλωτή.
Ακόμα και τα ερεθίσματα τα οποία προσέχουν οι καταναλωτές, δε γίνονται πάντα

δεκτά με τον επιθυμητό τρόπο. Κάθε άτομο προσαρμόζει τις εισερχόμενες
πληροφορίες στο δικό του τρόπο σκέψης. Αυτή η επιλεκτική παραμόρφωση
578
Δ.ΥΠ.Α.

περιγράφει την τάση των ανθρώπων να ερμηνεύουν τις πληροφορίες με τρόπο που
θα υποστηρίξει αυτό που ήδη πιστεύουν.
Η αντίληψη επηρεάζεται από 4 παράγοντες:

• προσδοκίες
• υποκίνηση και συναισθήματα
• αξίες και στάσεις
• κουλτούρα
Η διαδικασία της αντίληψης

• αίσθηση- εντύπωση
• ερέθισμα
• προσοχή
• αντίληψη
• αντίδραση
• κατανόηση
• Νόημα
Οργάνωση και Κατανόηση: τα ερεθίσματα σχετίζονται με γεγονότα, αισθήσεις, και

εικόνες – ένα «περίγραμμα», ένα σύνολο πιστεύω. Για
παράδειγμα:
• Αντικείμενο: το προϊόν (Marlboro)
• σήμα ή σύμβολο: η εικόνα (cowboy)
• κατανόηση–ερμηνεία: η έννοια-σημασία
(ανδροπρεπής - δυναμικός)
Τα σύμβολα έχουν την δυνατότητα να παρέχουν και να μεταδίδουν ισχυρά

νοήματα, με συνέπεια να μπορούν να αποδίδουν αποτελεσματικότερα τα
χαρακτηριστικά των προϊόντων
579
Δ.ΥΠ.Α.

Επιλεκτική προσοχή: Τάση των ανθρώπων να απορρίπτουν την πλειοψηφία των

πληροφοριών στις οποίες εκτίθενται. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να
προσπαθήσουν πάρα πολύ για να τραβήξουν την προσοχή του καταναλωτή.
Η Επιλεκτική παραμόρφωση περιγράφει την τάση των ανθρώπων να ερμηνεύουν

τις πληροφορίες με τρόπο που θα υποστηρίξει αυτό που ήδη πιστεύουν.
Επομένως, η επιλεκτική προσοχή είναι η τάση των ανθρώπων να απορρίπτουν την

πλειοψηφία των πληροφοριών στις οποίες εκτίθενται. Αυτό σημαίνει ότι οι
επιχειρήσεις πρέπει να προσπαθήσουν πάρα πολύ για να τραβήξουν την προσοχή
του καταναλωτή.
Ακόμα και τα ερεθίσματα τα οποία προσέχουν οι καταναλωτές, δε γίνονται πάντα

δεκτά με τον επιθυμητό τρόπο. Κάθε άτομο προσαρμόζει τις εισερχόμενες
πληροφορίες στο δικό του τρόπο σκέψης. Αυτή η επιλεκτική παραμόρφωση
περιγράφει την τάση των ανθρώπων να ερμηνεύουν τις πληροφορίες με τρόπο που
θα υποστηρίξει αυτό που ήδη πιστεύουν.
Πιστεύω του Καταναλωτή: Μέσω της δράσης και της μάθησης, οι άνθρωποι
αποκτούν πιστεύω και στάσεις. Τα πιστεύω που έχουν οι καταναλωτές για
συγκεκριμένα προϊόντα και μάρκες διαμορφώνουν εικόνες για αυτά που επηρεάζουν
την αγοραστική τους συμπεριφορά
β) Υποκίνηση
«Γιατί οι καταναλωτές συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται;»
Η υποκίνηση αναφέρεται στην διαδικασία που προκαλεί τα άτομα να

συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται. δηλαδή εκδηλώνεται όταν γίνει αντιληπτή
μια ανάγκη και ο καταναλωτής επιθυμεί να την ικανοποιήσει.
Η διαδικασία της υποκίνησης: Το επιθυμητό τέλος της διαδικασίας είναι η τελική

επίτευξη του στόχου – η ικανοποίηση της ανάγκης.
580
Δ.ΥΠ.Α.

• Κίνητρο: μία ανάγκη που είναι επαρκώς πιεστική ώστε να οδηγήσει το άτομο
να επιζητήσει την ικανοποίησή της
• Ανθρώπινη ανάγκη: στοιχείο, υλικό ή άυλο, που απαιτείται για την υγεία και
ευεξία του ατόμου και του οποίου η έλλειψη
• Ανθρώπινες ανάγκες: περιορισμένες σε αριθμό και παραμένουν διαχρονικά
σταθερές
• Επιθυμίες: αλλάζουν για συγκεκριμένα προϊόντα ή μάρκες
Ως κίνητρο ορίζεται μία ανάγκη που είναι επαρκώς πιεστική ώστε να οδηγήσει το
άτομο να επιζητήσει την ικανοποίηση της ανάγκης αυτής. Η φύση των ανθρωπίνων
αναγκών είναι ίσως ο πλέον καθοριστικός παράγοντας της καταναλωτικής
συμπεριφοράς των ανθρώπων.
Ως ανθρώπινη ανάγκη ορίζεται οποιοδήποτε στοιχείο, υλικό ή άυλο, που απαιτείται

για την υγεία και ευεξία του ατόμου και του οποίου η έλλειψη προκαλεί μια εσωτερική
διαταραχή, που ωθεί το άτομο σε ενέργειες για την απόκτηση του.
Οι ανθρώπινες ανάγκες είναι διαφορετικές από τις ανάγκες των άλλων ζώντων
οργανισμών. Απορρέουν από την πολιτιστική εμπειρία των ατόμων και δεν
περιορίζονται στις οργανικές αναγκαιότητες της φυσικής ύπαρξης, αλλά εκτείνονται
σε περιοχές που συμβάλλουν στην ψυχική ισορροπία και ικανοποίηση του ατόμου.
Πολλοί πιστεύουν ότι οι ανθρώπινες ανάγκες αλλάζουν διαχρονικά και παράλληλα
581
Δ.ΥΠ.Α.

δημιουργούνται νέες από τις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες ή με τη

χρήση μηχανισμών του Μάρκετινγκ. Πρόκειται περί πλάνης. Οι ανθρώπινες ανάγκες
είναι περιορισμένες σε αριθμό και παραμένουν διαχρονικά σταθερές. Αυτό που
αλλάζει είναι οι επιθυμίες των ανθρώπων για συγκεκριμένα προϊόντα ή μάρκες
Οι Επιθυμίες των Καταναλωτών διαμορφώνονται από τα ερεθίσματα του

μάρκετινγκ και τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Οι επιθυμίες εκφράζουν τον πόθο
του ατόμου για την επιλογή συγκεκριμένων μέσων ικανοποίησης των αναγκών τους.
Παράδειγμα: η ανάγκη για επικοινωνία υπήρχε πάντα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η

επιθυμία για συγκεκριμένο τύπο ή μάρκα τηλεφώνου διαμορφώνεται από τα
ερεθίσματα του μάρκετινγκ και την εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Οι επιθυμίες
εκφράζουν τον πόθο του ατόμου για την επιλογή συγκεκριμένων μέσων
ικανοποίησης των αναγκών τους. Π.χ. ένα άτομο επιθυμεί να καλύψει τη φυσιολογική
ανάγκη της ένδυσης με ρούχα επώνυμων οίκων.
Οι επιθυμίες των ατόμων είναι ανεξάντλητες,

ενώ οι ανάγκες τους είναι πάντα
συγκεκριμένες και περιορισμένες σε αριθμό.
Βεβαίως, τα άτομα δεν μπορούν πάντα να
ικανοποιήσουν όλες τους τις επιθυμίες, γιατί τις
περισσότερες φορές δε διαθέτουν τα οικονομικά μέσα για την αγορά αγαθών ή
υπηρεσιών που ικανοποιούν τις επιθυμίες τους. Άρα αλλάζουν τα μέσα που
χρησιμοποιούνται για την ικανοποίηση των ανθρωπίνων επιθυμιών τις οποίες
συγχέουν οι περισσότεροι με τις ανάγκες.
Ο A. Maslow, απέδειξε πως η υποκίνηση πηγάζει από τις ανθρώπινες ανάγκες.

Υπάρχουν 5 διαφορετικά επίπεδα αναγκών:
• Φυσιολογικές ανάγκες: οι βασικές ανάγκες που έχει ο άνθρωπος όπως για

παράδειγμα την ανάγκη για νερό, τροφή, ύπνο, ξεκούραση, ζέστη κλπ.
• Ανάγκες ασφάλειας: οι ανάγκες που έχουμε για το σπίτι, για να

προστατεύουμε το σώμα μας από διάφορες επιθέσεις, να είμαστε υγιείς, να έχουμε
582
Δ.ΥΠ.Α.

εργασία και ψυχολογική προστασία. Τα δυο αυτά είδη αναγκών ικανοποιούν τα ζωικά
ένστικτα.
• Ανάγκες κοινωνικής αποδοχής: έχουν σχέση με την ανάγκη να έχουμε ένα

κύρος στην κοινωνία, έναν κύκλο που να μας αγαπά και να μας αποδέχεται, μέσα
στον οποίο αισθανόμαστε καλά (οικογένεια, φίλοι, ομάδες, σχέσεις).
• Ανάγκες αυτοεκτίμησης: ο άνθρωπος έχει ανάγκη να παίρνει

πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή, να βασίζεται στα πόδια του και να έχει δικές του ιδέες
και πιστεύω (σεβασμός, ανεξαρτησία, δύναμη).
• Ανάγκες αυτοπραγμάτωσης: Οι ανάγκες αυτές περικλείουν την επιθυμία

για αυτό-βελτίωση, να εκπληρώσει ο άνθρωπος δυναμικά όλα αυτά που μπορεί να
γίνει και να νιώθει ολοκληρωμένος (fulfilled). Για να φτάσει κάποιος στην
αυτοπραγμάτωση χρειάζεται να έχει τις χαμηλότερες ανάγκες τακτοποιημένες.
Υπολόγισε ότι το μόνο το 2% του κόσμου είναι πραγματικά αυτό-πραγματωμένο.
583
Δ.ΥΠ.Α.

Η Πυραμίδα του Maslow
Παραδείγματα καταναλωτικής συμπεριφοράς στα διαφορετικά επίπεδα της

πυραμίδας των αναγκών.
Επίπεδο Ιεραρχίας
Αυτό-εκπλήρωση-καταξίωση χόμπι, ταξίδια-μόρφωση
εκτίμηση- ανάγκες του «εγώ» αυτοκίνητα-έπιπλα
κοινωνικές-κοινωνικής συμμετοχής ρούχα, κλαμπ, προϊόντα περιποίησης
ασφάλειας ασφάλειες, σύνταξη, συναγερμοί
φυσιολογικές ανάγκες φάρμακα, διατροφή
γ) Μάθηση
Μάθηση είναι η νοητική διεργασία που διατηρεί σταθερή ή μεταβάλλει τη

συμπεριφορά ενός ατόμου, όταν αυτό αντιμετωπίζει μια νέα κατάσταση. Προκαλεί
αλλαγές στη συμπεριφορά ενός ατόμου. Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης
συμπεριφοράς μαθαίνεται
Η θεωρία της μάθησης, που έχει τις ρίζες της στα πειράματα του Ρώσου ψυχολόγου
Α. Ρavlov, υποστηρίζει ότι τα άτομα μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους, είτε αυτές είναι
θετικές, είτε αρνητικές. Συνεπώς, η συμπεριφορά τους, γενικά, και η καταναλωτική,
ειδικότερα, εξαρτάται από τις εμπειρίες τους.
Η εφαρμογή αυτής της θεωρίας στο

μάρκετινγκ εκδηλώνεται με τις προσπάθειες
τόνωσης της ζήτησης προϊόντων ή
υπηρεσιών συσχετίζοντάς τα με ισχυρά
κίνητρα (π.χ. βελτίωσης εμφάνισης). Επίσης,
με την παρότρυνση των ατόμων για την
πραγματοποίηση επαναληπτικών αγορών μέσα από τη δημιουργία και προβολή
θετικών συνειρμών και εμπειριών που αποκτούν τα άτομα από τη χρήση των
διαφόρων προϊόντων ή υπηρεσιών και παρέχοντας τους θετική ενίσχυση (π.χ. ορατά
αποτελέσματα).
584
Δ.ΥΠ.Α.

Κάθε φορά που οι άνθρωποι ενεργούν μαθαίνουν. Η μάθηση περιγράφει τις αλλαγές
στην συμπεριφορά ενός ατόμου οι οποίες πηγάζουν από τις εμπειρίες της ζωής. Η
συμπεριφορά του καταναλωτή κατά την αγορά ενός προϊόντος εξαρτάται από την
μάθηση από την πρώτη του αγορά.
Υπάρχουν διάφοροι ορισμοί που προσδιορίζουν την έννοια της μάθησης:
• Μάθηση είναι κάθε σχετικά μόνιμη αλλαγή στη συμπεριφορά που συμβαίνει
σαν αποτέλεσμα της εμπειρίας ή της εξάσκησης.
• Μάθηση είναι μια περισσότερο ή λιγότερο μόνιμη αλλαγή στη συμπεριφορά
επακόλουθο της συμπεριφοράς.
• Μάθηση είναι η συνεχής απόκτηση νέων εμπειριών και με βάση αυτές η
τροποποίηση της συμπεριφοράς.
δ) Στάσεις
Στάση ονομάζουμε την διαρκή, γενική εκτίμηση ανθρώπων

(συμπεριλαμβανόμενου και του εαυτού μας), αντικειμένων και καταστάσεων.
Η στάση είναι μια

προδιάθεση να
αντιδράσουμε με ένα
συνεπή (λογικά
ακόλουθο) τρόπο, σε
ένα ερέθισμα: μια τάση
να ενεργήσουμε ή να
συμπεριφερθούμε με
ένα προβλέψιμο τρόπο.
Αναφέρεται στις
διαρκείς ευνοϊκές ή
δυσμενείς αξιολογήσεις, τα συναισθήματα και τις τάσεις ενός ατόμου προς κάποιο
αντικείμενο ή κάποια ιδέα. Οι άνθρωποι τηρούν κάποια στάση προς στη θρησκεία,
την πολιτική, την ένδυση, τη μουσική, τη διατροφή και πολλά άλλα. Οι στάσεις είναι
585
Δ.ΥΠ.Α.

δύσκολο να αλλάξουν. Έτσι, είναι προτιμότερο για μια επιχείρηση να προσπαθήσει

να προσαρμόσει τα προϊόντα της προς τις υπάρχουσες στάσεις παρά να επιχειρήσει
να τις αλλάξει.
Οι στάσεις είναι:
• Διαρκείς ευνοϊκές ή δυσμενείς αξιολογήσεις
• Τα συναισθήματα και τις τάσεις ενός ατόμου προς κάποιο αντικείμενο ή
κάποια ιδέα
• Οι στάσεις είναι δύσκολο να αλλάξουν: Προτιμότερο για μια επιχείρηση να
προσπαθήσει να προσαρμόσει τα προϊόντα της προς τις υπάρχουσες στάσεις παρά
να επιχειρήσει να τις αλλάξει
οι στάσεις «μαθαίνονται» από:

• προσωπικές εμπειρίες
• πληροφόρηση και επιχειρηματολογία
• μεταδιδόμενες εμπειρίες των άλλων
Δεν είναι έμφυτες και αποτελούνται από 3 στοιχεία.

• γνωστικό: τι πιστεύουμε για το αντικείμενο
• συναισθηματικό: συμπάθεια ή αντιπάθεια για το αντικείμενο
• βουλητικό: η τάση της συμπεριφοράς μας απέναντι στο αντικείμενο
6.1.1.3. Διαδικασία Λήψης Αποφάσεων Αγοράς του Καταναλωτή
Ο καταναλωτής καθημερινά βρίσκεται μπροστά από επιλογές προϊόντων και

υπηρεσιών, συνήθως έχει περιορισμένους πόρους και έτσι αναλογίζεται «...Να
αγοράσω ή να μην αγοράσω...». Η αγοραστική διαδικασία αρχίζει πολύ πριν την
πραγματική αγορά και συνεχίζει για πολύ καιρό μετά την αγορά. Το μάρκετινγκ
οφείλει να κατανοήσει την διαδικασία λήψης αποφάσεων αγοράς ώστε να βρίσκεται
δίπλα στον καταναλωτή σε όλα τα στάδια της αγοραστικής διαδικασίας.
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την αγορά καταναλωτικών προϊόντων χωρίζεται

σε πέντε στάδια. Τα πρώτα τρία στάδια αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία λήψης της
586
Δ.ΥΠ.Α.

απόφασης πριν την αγορά του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Η αγορά

πραγματοποιείται κατά το τέταρτο στάδιο, ενώ στο πέμπτο στάδιο γίνεται η
αξιολόγηση των ωφελημάτων που αποκομίζει ο αγοραστής από τη χρήση του
προϊόντος ή της υπηρεσίας που αγόρασε.
Το μοντέλο της αγοραστικής διαδικασίας

(Buyer Decision Process)
1. Αναγνώριση του Προβλήματος
2. Αναζήτηση Πληροφοριών
3. Εκτίμηση των Εναλλακτικών Επιλογών
4. Απόφαση Αγοράς - Αγορά
5. Συμπεριφορά Μετά την Αγορά
Ικανοποίηση Δυσαρέσκεια
Πίστη στη Φίρμα Απόρριψη της φίρμας
Επανάληψη αγοράς
Στάδιο 1. Αναγνώριση του Προβλήματος
Ο καταναλωτής αναγνωρίζει μια ανάγκη, ένα

πρόβλημα. Η αναγνώριση του προβλήματος
αναφέρεται στο ότι ο καταναλωτής
αντιλαμβάνεται μια διαφορά μεταξύ της
επιθυμητής κατάστασης (τι θα ήθελε ο
587
Δ.ΥΠ.Α.

καταναλωτής) και της πραγματικής κατάστασης (στο τι ο καταναλωτής λαμβάνει σαν

ήδη υπάρχουσα). Και οι δυο οι καταστάσεις επηρεάζονται από τον τρόπο ζωής του
καταναλωτή και τη τωρινή κατάσταση. Εάν η διαφορά μεταξύ στις δυο καταστάσεις
είναι μεγάλη και σημαντική, ο καταναλωτής θα αρχίσει να ψάχνει για λύση στο
πρόβλημα του.
Έτσι, ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται ότι έχει ανάγκη να αγοράσει ένα συγκεκριμένο

αγαθό ή υπηρεσία. Η ανάγκη αυτή μπορεί να είναι είτε αποτέλεσμα εσωτερικών
ερεθισμάτων (πχ. πείνα, δίψα, ανάγκη για στέγαση κλπ.), είτε εξωτερικών
ερεθισμάτων (πχ. διαφημιστικό μήνυμα, τάσεις της μόδας, προτροπή ενός οικείου
προσώπου κλπ.).
Η επιθυμητή κατάσταση επηρεάζεται από:

• προηγούμενες αποφάσεις
• προσωπική ανάπτυξη
• κίνητρα
• συναισθήματα
• παρούσα κατάσταση
• κοινωνική θέση
• ομάδες σύστασης
• χαρακτηριστικά του νοικοκυριού
• κουλτούρα / υποκουλτούρα
• οικονομική θέση / προσδοκίες
Η πραγματική κατάσταση επηρεάζεται από:

• παρελθοντικές αποφάσεις
• παρουσίαση του προϊόντος ή της μάρκας
• προσωπική ανάπτυξη
• συναισθήματα
• κυβερνητικές / καταναλωτικές ομάδες
• διαθεσιμότητα των προϊόντων
• παρούσα κατάσταση
588
Δ.ΥΠ.Α.

Στάδιο 2. Αναζήτηση Πληροφοριών
Ακολουθώντας την αναγνώριση του προβλήματος, οι καταναλωτές μπορεί να

εμπλακούν σε εκτεταμένη εσωτερική και εξωτερική έρευνα, σε περιορισμένη
εσωτερική και εξωτερική έρευνα ή μόνο εσωτερική έρευνα. Οι πληροφορίες μπορεί
να αναζητηθούν:
• σε κατάλληλα κριτήρια εκτίμησης για τη λύση του προβλήματος,
• στην ύπαρξη των ποικίλλων εναλλακτικών λύσεων,
• και στην εκπλήρωση της κάθε εναλλακτικής λύσης σε κάθε κριτήριο

εκτίμησης.
Οι περισσότεροι καταναλωτές, όταν αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα (ανάγκη),

μπορούν να θυμηθούν περιορισμένο αριθμό μαρκών που νομίζουν ότι μάλλον είναι
αποδεκτές λύσεις. Αυτές οι αποδεκτές μάρκες, το επικαλούμενο σετ (evoked set),
είναι το αρχικό σετ όπου ο καταναλωτής ψάχνει συμπληρωματικές πληροφορίες κατά
τη διάρκεια της υπολειπόμενης εσωτερικής και εξωτερικής διαδικασίας της έρευνας.
Οι εσωτερικές πληροφορίες του καταναλωτή (οι πληροφορίες που βρίσκονται στη

μνήμη) μπορεί να έχουν αποκτηθεί ενεργά από προηγούμενες έρευνες και
προσωπικές εμπειρίες (αγορές), ή μπορεί να έχουν αποκτηθεί παθητικά από μικρή
εμπλοκή μάθησης (εμπειρίες άλλων καταναλωτών, φίλων κτλ.). Σύμφωνα με τη δική
τους μνήμη, οι καταναλωτές μπορούν να βρουν πληροφορίες από τέσσερις κύριους
τύπους των εξωτερικών πηγών:
• προσωπικές πηγές: φίλοι και οικογένεια, στρέφεται σε άτομα που

γνωρίζει ή/και εμπιστεύεται
• ανεξάρτητες πηγές: ομάδες καταναλωτών, διαβάζει τις απόψεις

προηγούμενων χρηστών σε forums
589
Δ.ΥΠ.Α.

• μάρκετινγκ πηγές: το προσωπικό των πωλήσεων και διαφήμιση, ρωτάει

τη γνώμη των πωλητών, μπαίνει στις ιστοσελίδες των εταιριών
• πειραματικές πηγές: άμεσος έλεγχος ή δοκιμασία του προϊόντος.
Πιο απλά: Όταν μπαίνουμε στη διαδικασία

να αναζητήσουμε ένα προϊόν προκειμένου
να ικανοποιήσουμε μια ανάγκη μας (πχ.
δίψα), στο μυαλό μας θα φέρουμε
ασυνείδητα όλες τις γνωστές εναλλακτικές
επιλογές μας (νερό, αναψυκτικά, χυμούς,
δυναμωτικά ροφήματα κτλ.), που
γνωρίζουμε είτε από προσωπική εμπειρία
(παλαιότερη κατανάλωση), είτε από εμπειρίες τρίτων προσώπων που εμείς
θεωρούμε αξιόπιστους και εμπιστευόμαστε (φίλοι συγγενείς συναδέλφους, κτλ. – το
δοκίμασαν, τους άρεσε και μας το πρότειναν-), είτε από διαφημίσεις που έχουμε δει.
Η τελική επιλογή μας για την

ικανοποίηση της δίψας θα είναι
κάποιος συγκεκριμένος τύπος υγρού
(νερό ή χυμός ή οτιδήποτε άλλο),
καθώς και μια συγκεκριμένη μάρκα
προϊόντος, που εμείς θεωρούμε
αρεστή και αξιόπιστη (πχ. νερό
«αύρα», χυμός «amita», αναψυκτικό
«coca cola», τονωτικό «lucozade» κτλ.).
Αν για την τελική επιλογή μας θεωρούμε ότι κανένα από τα προϊόντα που φέρνουμε
στο μυαλό μας δεν ικανοποιεί την ανάγκη μας – ακόμα και επειδή βαρεθήκαμε να
καταναλώνουμε τα ίδια και τα ίδια -, τότε προβαίνουμε σε μια νέα διαδικασία, την
εξωτερική αναζήτηση. Δηλαδή αναζητούμε εκ νέου καινούργιες πληροφορίες για
άλλα προϊόντα προκειμένου να τα προσθέσουμε στις εναλλακτικές επιλογές μας.
Υψηλή και Χαμηλή Ανάμειξη (high and low involvement)
590
Δ.ΥΠ.Α.

Η διαδικασία που περιεγράφηκε παραπάνω ακολουθείται από όλους τους

καταναλωτές είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.
Εάν το υπό εξέταση προϊόν εμπεριέχει υψηλό κίνδυνο (ρίσκο), είναι ακριβό,
δυσεύρετο και άγνωστο για τον καταναλωτή, τότε ο τελευταίος θα προσπαθήσει να
συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες προκειμένου να λάβει την
ορθή προς αυτόν αγοραστική απόφαση. Τέτοιου είδους πληροφορίες έχουν να
κάνουν με σύγκριση τιμών μεταξύ ομοειδών προϊόντων - μαρκών, εύρεση
διαθέσιμων καταστημάτων, τεχνικές πληροφορίες σχετικές με το αντικείμενο κλπ.
Έτσι η αγοραστική διαδικασία

γίνεται ακόμα πιο έντονη (υψηλή
ανάμειξη – high involvement),
ιδιαίτερα όταν πρόκειται να
αγοράσουμε προϊόντα μεγάλης
χρηματικής αξίας, διάρκειας (πχ.
αυτοκίνητο, οικιακές συσκευές, κοσμήματα), ή προϊόντα μεγάλης συναισθηματικής ή
προσωπικής αξίας (δώρο για αγαπημένο πρόσωπο). Λόγω της σημαντικότητας της
αγοράς που πρόκειται να κάνουμε, συνήθως δεν μας αρκούν οι εναλλακτικές
επιλογές που έχουμε στο μυαλό μας και αναζητούμε νέες πληροφορίες (έρευνα
αγοράς) προκειμένου να εξασφαλίσουμε την καλύτερη δυνατή τελική αγορά μας. Η
υψηλή και χαμηλή ανάμειξη (high and low involvement), έχει να κάνει με την τιμή
του προϊόντος (ακριβό –φτηνό), με τη σημασία που έχει το συγκεκριμένο προϊόν για
τον κάθε καταναλωτή, κτλ.
Στάδιο 3. Εκτίμηση των Εναλλακτικών Επιλογών

Σ’ αυτό το στάδιο ο καταναλωτής:
α) μαζεύει πληροφορίες για διάφορες εναλλακτικές λύσεις σ’ ένα
αναγνωρισμένο πρόβλημα,
β) εκτιμά τις εναλλακτικές και επιλέγει φυσικά αυτή τη λύση που μοιάζει
περισσότερο να δίνει λύση στο πρόβλημα.
Οι επιλογές του καταναλωτή μερικές φορές είναι βασισμένες σε απλούς κανόνες

όπως «αγόρασε τη φθηνότερη μάρκα που είναι διαθέσιμη». Σε άλλες περιπτώσεις, οι
επιλογές είναι περίπλοκες.
591
Δ.ΥΠ.Α.

Κριτήρια εκτίμησης είναι τα στοιχεία ή οφέλη που ο καταναλωτής ψάχνει από ένα
προϊόν προκειμένου να λύσει το συγκεκριμένο πρόβλημα – ανάγκη. Κριτήρια
εκτίμησης όπως τιμή, μέγεθος και σχήμα μπορούν να κριθούν εύκολα και με ακρίβεια.
Άλλα κριτήρια όπως ποιότητα, διάρκεια και οφέλη υγείας είναι πολύ πιο δύσκολα να
κριθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι καταναλωτές συχνά χρησιμοποιούν τη τιμή, και
πολύ συχνότερα το όνομα της μάρκας (brand image).
Στάδιο 4. Απόφαση Αγοράς - Αγορά

Μετά το στάδιο της εκτίμησης των εναλλακτικών επιλογών ο καταναλωτής είναι
έτοιμος να προβεί σε ενέργεια, δηλαδή να αγοράσει. Τρεις παράμετροι απομένουν να
επηρεάσουν την τελική του απόφαση.
• Ο τόπος της συναλλαγής,
• Οι όροι αυτής, και
• Η διαθεσιμότητα του προϊόντος.
Παρόλο που τα πιο πολλά προϊόντα αγοράζονται από

τα καταστήματα, μερικά αγοράζονται στο σχολείο, στη
δουλειά, ή από το σπίτι. Ο τόπος της αγοράς επιλέγεται
όπως ακριβώς τα ίδια τα προϊόντα. Τελικά επιλέγεται η
πιο κατάλληλη τοποθεσία. Οι όροι της συναλλαγής
αφορούν στην τιμή και τη μέθοδο πληρωμής (μετρητοίς,
με δόσεις –άτοκες –έντοκες) κτλ. Η διαθεσιμότητα
αναφέρεται στο χρονικό διάστημα που θα χρειαστεί
προκειμένου ο αγοραστής να αποκτήσει το προϊόν. Εξαρτάται από το στοκ που
υπάρχει ή / και τους χρόνους παράδοσης. Έτσι συμπεραίνουμε ότι πολλές φορές
επιλέγουμε τελικά κάποια άλλη μάρκα ακριβώς επειδή αυτή που προτιμούμε ή έχει
εξαντληθεί, ή έχει μεγάλη αναμονή παράδοσης.
Στάδιο 5. Συμπεριφορά Μετά την Αγορά

Μετά την αγορά και κατά τη διάρκεια της κατανάλωσης αρχίζει η διαδικασία της
αξιολόγησης και εκτίμησης της αγοράς μας. Αν οι προσδοκίες του καταναλωτή
592
Δ.ΥΠ.Α.

επαληθευτούν, τότε έχουμε την ικανοποίηση της ανάγκης που τον οδήγησε στην
αγορά και θετική γνώμη για το προϊόν που σημαίνει ότι θα είναι ξανά υποψήφια
μελλοντική επιλογή.
Τις περισσότερες φορές αυτό

οδηγεί σε επαναλαμβανόμενες
αγορές καθώς ο πελάτης
παραμένει πιστός στην μάρκα
(brand loyalty). Η μη
ικανοποίηση, οδηγεί σε
απόρριψη της μάρκας, αρνητική
στάση απέναντι σε αυτή (πολλές
φορές η αρνητική στάση
επεκτείνεται σε όλη την γκάμα των προϊόντων που παράγει η συγκεκριμένη εταιρία)
και τείνει να διαλέγει στο μέλλον άλλες ανταγωνιστικές μάρκες. (Αρνητική: μπαίνει
στη «μαύρη λίστα» της μνήμης μας). Επίσης, ο δυσαρεστημένος καταναλωτής
ενδέχεται να γίνει και αρνητικός διαφημιστής της φίρμας.
Τύποι Λήψης Αποφάσεων

Ανάλογα την περίπτωση αγοράς, ο καταναλωτής υιοθετεί κάποια από τις
συμπεριφορές:
• Συμπεριφορά Ρουτίνας,
• Περιορισμένη λήψη απόφασης ή
• Εκτεταμένη λήψη απόφασης
Συμπεριφορά ρουτίνας
Η συμπεριφορά ρουτίνας χαρακτηρίζεται από:

• Αγορές σε μάρκες που οι καταναλωτές είναι πιστοί, π.χ. στην ΙΟΝ αμυγδάλου
593
Δ.ΥΠ.Α.

• Επαναλαμβανόμενες αγορές, όπως η αγορά τσιγάρων από τους καπνιστές.

Αυτή συμπεριφορά λέγεται και αυτόματη λήψη απόφασης, ή αλλιώς τακτική λήψη
απόφασης και στην ουσία δεν περιλαμβάνει καμία απόφαση, δεν περιλαμβάνει ούτε
καν την επιλογή της «μη-αγοράς»
Περιορισμένη λήψη απόφασης
Η περιορισμένη λήψη απόφασης περιλαμβάνει περιορισμένη έρευνα, απλούς

κανόνες λήψης, περιορισμένη αξιολόγηση μετά την αγορά και χαρακτηρίζεται από:
• Καθιερωμένα κριτήρια αξιολόγησης
• Μικρές αλλαγές στη συμπεριφορά για προϊόντα που αγοράζονται σχετικά τακτικά
(π.χ. απορρυπαντικά) όταν παρουσιάζεται κάποια νέα μάρκα
Εκτεταμένη λήψη απόφασης
Η εκτεταμένη λήψη απόφασης εφαρμόζεται από τον καταναλωτή όταν:

Αξιολογεί διάφορες μάρκες του προϊόντος με λεπτομερή και διεξοδικό τρόπο (π.χ.
αγορά αυτοκινήτου), όταν απαιτούνται πολλές πληροφορίες, και όταν πρέπει να
καθιερωθούν συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης
Η εκτεταμένη λήψη απόφασης περιλαμβάνει ενεργή δράση για τη συγκέντρωση των
απαιτούμενων πληροφοριών, αναλυτική έρευνα και σύνθετη αξιολόγηση πολλών
εναλλακτικών. Αφορά προϊόντα
• ακριβά προϊόντα
• με μεγάλο κύκλο ζωής
• προϊόντα υψηλού κινδύνου
• με σημαντικό βαθμό ρίσκου
• που απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για την απόφαση
594
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.1.4. Ποιος Αγοράζει; Λήπτης της Απόφασης της Αγοράς – Αγοραστικοί

Ρόλοι (Decision-Making Unit)
Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε για τους αγοραστικούς ρόλους είναι πως ο
καταναλωτής στα πλαίσια της διαδικασίας λήψης μιας απόφασης μπορεί να αναλάβει
περισσότερους από έναν ρόλους. Για παράδειγμα, το γεγονός πως προβαίνει σε μια
αγορά δεν σημαίνει απαραίτητα πως την έχει αποφασίσει ο ίδιος, και αυτό διότι
μπορεί να έχει επηρεαστεί από τρίτους
Οι αγοραστικοί ρόλοι είναι:
• O Εκκινητής (initiator). Είναι αυτός που αναγνωρίζει το πρόβλημα που πρέπει να

λυθεί ή/και προτείνει την ιδέα να αγοραστεί ένα συγκεκριμένο προϊόν.
• Ο Επηρεάζων (influencer). Δεν είναι ευθέως υπεύθυνος για την απόφαση αλλά έχει
σημαντική επιρροή σε αυτή. Μπορεί να υποκινήσει, πληροφορήσει να επηρεάσει ή
να πείσει τον αγοραστή σε κάθε στάδιο της αγοραστικής διαδικασίας. Μπορεί να είναι
κάποιος διάσημος σε μια διαφήμιση, κάποιος γείτονας, ένας πωλητής, ή ένας
συγγενής/φίλος. Δηλαδή μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο που η άποψή του
φέρει σημαντική βαρύτητα για την τελική μας απόφαση.
• Ο Αποφασίζων (decider). Το άτομο που παίρνει την τελική απόφαση του ποιο
προϊόν θα αγοραστεί. Αυτά τα άτομα είναι ξεκάθαρο πως αποτελούν τον στόχο για
τις καμπάνιες επικοινωνίας και διαφήμισης. Είναι υπεύθυνος για το τι θα αγοραστεί,
πότε, που και σε τι ποσότητες. Μπορεί να είναι αυτός που έχει την οικονομική
δύναμη, ή την άμεση ευθύνη για τη χρήση και χρησιμότητα του προϊόντος. Στα
καταναλωτικά κοινά μπορεί να είναι πχ η σύζυγος που αποφασίζει ποιο
απορρυπαντικό ρούχων θα αγοραστεί. Στις βιομηχανικές αγορές, μπορεί να είναι η
επιτροπή προμηθειών ενός εργοστασίου, η ο διευθύνων σύμβουλος.
• Ο Αγοραστής (buyer). Το πρόσωπο που πραγματοποιεί την αγορά (αυτός ο ρόλος

περιλαμβάνει συνήθως και τις διαπραγματεύσεις κατά την αγορά). Μπορεί απλά να
εκτελεί την απόφαση κάποιου άλλου: ο σύζυγος με την λίστα με τα ψώνια του super
market την οποία έφτιαξε η σύζυγος, ο υπεύθυνος αγορών που εκτελεί εντολές του
595
Δ.ΥΠ.Α.

διευθυντή προμηθειών. Όταν ο ρόλος του αποφασίζοντος με του αγοραστή είναι

διακριτά διαφορετικός, τότε οι επικοινωνιακές προσπάθειες επηρεασμού του
αγοραστή τείνουν να είναι αναποτελεσματικές, αφού ο αγοραστής απλά εκτελεί
εντολές. Όταν οι ρόλοι δεν είναι διακριτοί και αναμειγνύονται, τότε οι προσπάθειες
επηρεασμού έχουν αποτέλεσμα.
• Ο Χρήστης (user). Αυτός που χρησιμοποιεί το προϊόν/υπηρεσία. Ακόμα και στην

περίπτωση που ο χρήστης δεν είναι αυτός που αποφάσισε την αγορά, η γνώμη του
έχει σημαντική βαρύτητα για μελλοντικές αγορές, αφού είναι αυτός που θα
ενημερώσει τους υπόλοιπους σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την
ικανοποίηση που προέκυψε από τη χρήση του προϊόντος.
Παράδειγμα κατανόησης των αγοραστικών ρόλων: Περίπτωση βρεφικών

πανών και λοιπών προϊόντων για βρέφη:
• Ο Εκκινητής η μητέρα που έχει την μεγαλύτερη
ευθύνη της φροντίδας του μωρού.
• Ο Επηρεάζων, μπορεί να είναι κάποια φίλη της -
μητέρα επίσης, που είχε προηγούμενη εμπειρία, ή ο
παιδίατρος ή κάποιες έρευνες και άρθρα για τα
βρεφικά είδη ή οι διαφημίσεις και οι προσφορές.
• Ο Αποφασίζων είναι η ίδια η μητέρα του μωρού που
αποφασίζει και υποδεικνύει το ποια προϊόντα θα
αγοραστούν, ποιες μάρκες, πότε, και σε ποιες
ποσότητες.
• Ο αγοραστής μπορεί να είναι πάλι η ίδια, αλλά και ο
σύζυγος που έχει λάβει τις εντολές να προβεί στην
αγορά τους, και μπορεί να κάνει και τις διαπραγματεύσεις στην τιμή. (πχ να επιλέξει
super market με προσφορές στα βρεφικά είδη).
• Ο χρήστης είναι το μωρό το ίδιο, το οποίο με τη συμπεριφορά του θα επικοινωνήσει
στη μητέρα αν είναι ικανοποιημένο η όχι.
Κατανοούμε πως ανάλογα με τα προϊόντα που πρόκειται να αγοραστούν, οι

αγοραστικοί ρόλοι μεταξύ των μελών μιας οικογενείας μεταβάλλονται ανάλογα τη
596
Δ.ΥΠ.Α.

σημαντικότητα της αγοράς, το πόστο ευθύνης, την οικονομική δυνατότητα τη γνώση

και εμπειρία πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα, κ.α.
Έτσι αποφάσεις που είναι μείζονος σημασίας όπως η αγορά κατοικίας, η εκπαίδευση
των παιδιών, οι διακοπές, κτλ. αποφασίζονται από κοινού. Οι αγορές τροφίμων,
ειδών καθαρισμού, ρούχων κυριαρχούνται από τις επιλογές της συζύγου. Οι αγορές
που έχουν σχέση με το αυτοκίνητο, τα ηλεκτρονικά είδη, κτλ., κυριαρχούνται από τις
επιλογές του συζύγου.
6.1.1.4.1. Κατηγορίες των Καταναλωτών
Καθώς υπάρχουν σημαντικές διαφορές από άτομο σε άτομο όσον αφορά την
ετοιμότητά τους δοκιμάσουν νέα προϊόντα, οι ειδικοί του μάρκετινγκ διακρίνουν τους
καταναλωτές σε κατηγορίες, ανάλογα με την ταχύτητα που αποδέχονται τα νέα
προϊόντα ή υπηρεσίες. Με βάση το κριτήριο της ταχύτητας αποδοχής των νέων
προϊόντων ή υπηρεσιών, οι καταναλωτές διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες.
Σύμφωνα με την Ετοιμότητά τους να Δοκιμάσουν Νέα Προϊόντα:
• Καινοτόμοι (Innovators)
• Πρώιμα υιοθετούντες (Early adopters)
• Πρώιμη πλειοψηφία (Early majority)
• Όψιμη πλειοψηφία (Late majority)
• Οι υιοθετούντες αργά μια νέα ιδέα - βραδυκίνητοι (Laggards)
Το παρακάτω διάγραμμα μας δείχνει τις αντιδράσεις των καταναλωτών απέναντι στα
νέα προϊόντα και την κατηγοριοποίηση τους με βάση το χρόνο που χρειάζονται για
να τα αγοράσουν από τη στιγμή που τα προϊόντα αυτά θα λανσαριστούν (καμπύλη
υιοθέτησης προϊόντος).
597
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι καινοτόμοι (innovators): είναι οι ενθουσιώδεις με την τεχνολογία καταναλωτές,

οι οποίοι υιοθετούν τάχιστα το νέο προϊόν και αποτελούν το 3,4% του
καταναλωτικού πληθυσμού.
Οι καινοτόμοι είναι τολμηροί και δοκιμάζουν νέες

ιδέες με κάποιο ρίσκο. Είναι συνήθως άτομα με
υψηλή κοινωνική θέση, μεγάλα εισοδήματα και
ανήκουν στην ανώτερη τάξη. Συνήθως έχουν καλή
μόρφωση, ταξιδεύουν συχνά και διακρίνονται για την
κοινωνικότητα και την αυτοπεποίθηση τους.
Ακολουθούν τη μόδα και σπεύδουν να αγοράσουν
κάθε νέο προϊόν ή υπηρεσία που τους μοιάζει
ενδιαφέρον, συχνά χωρίς προηγουμένως να διερευνήσουν επαρκώς την αγορά.
Όταν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες, που αγοράζουν, αρχίζουν να αγοράζονται από τη
μεγάλη μάζα των καταναλωτών, τότε τα εγκαταλείπουν, για να αγοράσουν τα
νεότερα προϊόντα και υπηρεσίες που μόλις εμφανίστηκαν στην αγορά. Αν ένα νέο
προϊόν ή υπηρεσία δεν αγοραστεί πρώτα από τα άτομα που χαρακτηρίζονται
καινοτόμοι, τότε είναι μάλλον απίθανο να αγοραστεί από τις άλλες κατηγορίες
καταναλωτών και επομένως αρκετά πιθανό να αποτύχει.
598
Δ.ΥΠ.Α.

• Αυτοί που υιοθετούν πρώιμα το προϊόν (early adopters): τους ονομάζουμε και
οραματιστές/διορατικούς και αποτελούν το 13,5% του πληθυσμού.
Οι πρώιμα υιοθετούντες υιοθετούν νέες ιδέες νωρίς μεν, αλλά με προσοχή. Είναι
άτομα με καλή μόρφωση, επιτυχημένα, συνήθως αυτοδημιούργητα και ανήκουν στη
μέσο-ανώτερη κοινωνική τάξη. Στην αγοραστική τους συμπεριφορά, όταν πρόκειται
για νέα προϊόντα ή υπηρεσίες, υπάρχει μια διστακτικότητα να αγοράσουν ένα προϊόν
ή μια υπηρεσία, αν προηγουμένως δεν το έχει αγοράσει κάποιος άλλος (καινοτόμος).
Όταν διαπιστώσουν ότι οι καινοτόμοι αγοράζουν κάποιο νέο προϊόν, ακολουθούν
αμέσως και είναι καθοδηγητές γνώμης(opinion leaders) για τους υπόλοιπους
• Η πρώιμη πλειοψηφία (early majority): είναι οι πραγματιστές (34% του

πληθυσμού).
Είναι άτομα προσεκτικά αλλά υιοθετούν νέες ιδέες πριν από το μέσο καταναλωτή.
Πρόκειται για άτομα με μικρότερα εισοδήματα και μόρφωση από τις προηγούμενες
κατηγορίες. Τα άτομα αυτά ανήκουν στη μεσαία τάξη και είναι συνήθως μικρομεσαίοι
επιχειρηματίες ή μεσαία στελέχη. Η αγοραστική τους συμπεριφορά επηρεάζεται από
τους πρώιμα υιοθετούντες.
• Η καθυστερημένη (όψιμη) πλειοψηφία (late majority): συντηρητικοί καταναλωτές,

υιοθετούν σχετικά αργά το νέο προϊόν (34% του πληθυσμού).
Είναι άτομα δύσπιστα που υιοθετούν μια καινοτομία μόνο αφού την έχει δοκιμάσει
μια πλειοψηφία ανθρώπων. Πρόκειται για άτομα με περιορισμένη μόρφωση και
εισοδήματα, που ανήκουν στην κατώτερη τάξη (εργάτες, υπάλληλοι κλπ.). Λόγω των
περιορισμένων εισοδημάτων τους η αγοραστική τους συμπεριφορά είναι συντηρητική.
Αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες που βρίσκουν σε χαμηλές τιμές και μόνο όταν τα
έχει αγοράσει προηγουμένως μεγάλος αριθμός ατόμων.
• Οι βραδυκίνητοι (laggards): κατά βάση σκεπτικιστές, υιοθετούν το νέο προϊόν όταν

αυτό φτάνει στο ώριμο στάδιο της ζωής του, και αυτό γιατί αρκετές φορές τα παλιά
599
Δ.ΥΠ.Α.

προϊόντα που χρησιμοποιούσαν έχουν αποσυρθεί από την αγορά. (16% του
Λέγονται και τελευταίοι αποδέκτες ή ουραγοί επειδή

ακολουθούν όλους τους παραπάνω. Είναι άτομα με
πολύ περιορισμένη μόρφωση και εισόδημα.
Αγωνίζονται καθημερινά για την επιβίωση τους.
Αγοράζουν μόνο προϊόντα και υπηρεσίες που
καλύπτουν τις άμεσες καθημερινές τους ανάγκες
(τρόφιμα, ενδύματα, εισιτήρια μέσων μαζικής μεταφοράς κ.λπ.).
6.1.1.4.2. Κατηγορίες Πελατών - Συχνότητα των Αγορών τους
Οι πελάτες μιας επιχείρησης ανάλογα με τη συχνότητα των αγορών που

πραγματοποιούν από μια συγκεκριμένη επιχείρηση, μπορούν να χωριστούν στις εξής
Νέοι πελάτες Ευκαιριακοί πελάτες Πιστοί πελάτες

Τακτικοί πελάτες Χαμένοι πελάτες Ανακτηθέντες πελάτες
Νέοι πελάτες. Είναι αυτοί που πραγματοποιούν αγορές από την επιχείρηση για
πρώτη φορά.
Ευκαιριακοί πελάτες. Πρόκειται για πελάτες που πραγματοποιούν κατά καιρούς

αγορές από την επιχείρηση χωρίς οι συναλλαγές τους να έχουν συγκεκριμένη
περιοδικότητα.
Τακτικοί πελάτες. Είναι οι πελάτες που πραγματοποιούν αγορές συνήθως σε τακτά

χρονικά διαστήματα (εβδομάδα, μήνα κ.λπ.).
Πιστοί πελάτες. Είναι οι πελάτες που συνηθίζουν να πραγματοποιούν τις αγορές

τους από μια επιχείρηση για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
600
Δ.ΥΠ.Α.

Χαμένοι πελάτες. Είναι οι πελάτες που έπαψαν να πραγματοποιούν αγορές από

την επιχείρηση, είτε μετά την πρώτη αγορά τους, είτε μετά από μια μακρά περίοδο
συναλλαγών με την επιχείρηση.
Ανακτηθέντες πελάτες. Είναι οι πελάτες που διέκοψαν τις συναλλαγές τους με μια
επιχείρηση και μετά από ένα ορισμένο διάστημα επανήλθαν, είτε με δική τους
πρωτοβουλία (γιατί π.χ. δεν τους ικανοποίησε ο νέος προμηθευτής τους), είτε με
πρωτοβουλία της επιχείρησης (π.χ. προσπάθειες του τμήματος πωλήσεων για την
ανάκτηση του πελάτη).
6.1.1.4.3. Κατηγορίες Αγοραστών (Shoppers)
Οι αγοραστές καταναλωτικών προϊόντων και υπηρεσιών, ανάλογα με τις συνήθειες

τους και τη συμπεριφορά που εκδηλώνουν στη διάρκεια των αγορών τους,
διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
Βολικοί αγοραστές Πρακτικοί αγοραστές

(Agreeable Shoppers) (Practical Shoppers)
Μοντέρνοι αγοραστές Αγοραστές αξίας
(Modern Shoppers) (Value Shoppers)
Αγοραστές ποιότητας Ασφαλείς αγοραστές
(Top-of-the line shoppers) (Safe Shoppers)
Αγοραστές κύρους
(Status Shoppers)
Βολικοί αγοραστές (Agreeable Shoppers). Είναι άτομα ευάλωτα στη διαφήμιση και
συνηθίζουν να πραγματοποιούν τις αγορές τους σε εκπτωτικά καταστήματα
(Discount stores).
Πρακτικοί αγοραστές (Practical Shoppers) Πρόκειται για αγοραστές που ερευνούν

σχολαστικά την αγορά, όταν πρόκειται να αγοράσουν κάποιο προϊόν ή υπηρεσία.
Συνήθως αγοράζουν από καταστήματα που κάνουν εκπτώσεις σε επώνυμα προϊόντα.
601
Δ.ΥΠ.Α.

Μοντέρνοι αγοραστές (Modern Shoppers). Πραγματοποιούν αυθόρμητες αγορές.

Ακολουθούν πιστά τη μόδα. Αγοράζουν συνήθως από μεμονωμένα καταστήματα και
όχι από πολυκαταστήματα.
Αγοραστές αξίας (Value Shoppers). Δίνουν σημασία στις τιμές των προϊόντων.
Πιστεύουν ότι τα καλά προϊόντα είναι αυτά που αντέχουν στο χρόνο. Συνήθως
αγοράζουν από πολυκαταστήματα που έχουν μέσο επίπεδο τιμών.
Αγοραστές ποιότητας (Top-of-the Line shoppers). Αναζητούν, πρώτα απ’ όλα,

την ποιότητα και είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερα χρήματα για να
αγοράσουν ποιοτικά προϊόντα. Αγοράζουν οπό πολυκαταστήματα που διακρίνονται
για την ποιότητα των προϊόντων τους.
Ασφαλείς αγοραστές (Safe shoppers). Αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες που

τους κάνουν να αισθάνονται άνετα με τις αγορές τους. Συνήθως αγοράζουν από
γνωστά διεθνή καταστήματα που κάνουν μαζικές πωλήσεις.(π.χ. H&M)
Αγοραστές κύρους (Status Shoppers). Αγοράζουν πάντα επώνυμα προϊόντα από

επώνυμα καταστήματα.
6.1.1.5. Βασικές Θεωρίες και Αρχές Συμπεριφοράς Καταναλωτή
• Η Αρχή της Συνέπειας (the Consistency Principle)
Έχετε ακούσει ποτέ κάποιον να λέει «το αγαπημένο μου αναψυκτικό είναι η κόλα.
Έχει απαίσια γεύση»;. Το πιθανότερο είναι να μην το έχετε ακούσει ποτέ, και αυτό
γιατί οι δύο αυτές προτάσεις είναι λογικά ασυνεπείς η μια με την άλλη.
Σύμφωνα με την αρχή της γνωστικής συνέπειας, οι καταναλωτές εκτιμούν την
«αρμονία» στις σκέψεις τους, τα αισθήματα τους και την συμπεριφορά τους.
Προσπαθούν πάντα να υπάρχει ομοιομορφία ανάμεσα σε αυτά.
Αυτή η επιθυμία και προσπάθεια από μέρους των ανθρώπων (καταναλωτών) να
διατηρούν την αρμονία και συνέπεια στις σκέψεις τους, τους κάνει – όταν κρίνεται
αναγκαίο – να αλλάζουν τα πιστεύω τους, τα αισθήματά τους, και την
συμπεριφορά τους προκειμένου να είναι «γνωστικά συνεπείς» και να αποφεύγονται
602
Δ.ΥΠ.Α.

οι εσωτερικές συγκρούσεις στο μυαλό τους. Αυτό μεταφράζεται σε “εσωτερική πειθώ”

που μπορεί να επιβάλλουν στο μυαλό τους όταν δοκιμάζουν το προϊόν που
αγόρασαν.
• Η Θεωρία της Γνωστικής Ασυμφωνίας (The Cognitive Dissonance Theory)
Η θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την αρχή της
συνέπειας. Οι καταναλωτές –πολλές φορές ασυνείδητα- και προκείμενου να
διατηρήσουν την αρχή της συνέπειας, προσπαθούν να μειώσουν τα αρνητικά
στοιχεία μια καταναλωτικής τους πράξης, φτιάχνοντας τα να ταιριάζουν το ένα με το
άλλο.
Παράδειγμα: Στην περίπτωση του

καπνίσματος, τα δυο γνωστικά
στοιχεία είναι «εγώ καπνίζω» και
«το κάπνισμα προκαλεί σοβαρές
βλάβες στην υγεία». Η λογική
αυτή ασυνέπεια, δημιουργεί ένα
«άβολο» συναίσθημα. Το μέγεθος
αυτής της ασυνέπειας, εξαρτάται από την σημασία και τον αριθμό των ασυνεπών και
άβολων στοιχείων και συναισθημάτων για το άτομο.
Συνέπεια:
1. Το κάπνισμα μειώνεται η κόβεται
2. Θυμόμαστε τον «τον παππού» που πέθανε στα ενενήντα με ένα τσιγάρο στο στόμα
3. Αμφιβάλουμε για την επιστημονική απόδειξη ότι το κάπνισμα σκοτώνει.
603
Δ.ΥΠ.Α.

• Ασυνέπεια Μετά την Αγορά (Post-purchase Dissonance)
Μια ουσιαστική εφαρμογή της

θεωρίας της ασυμφωνίας είναι «η
ασυνέπεια μετά την αγορά». Οι
εκτιμήσεις της επιλογής μας ενός
προϊόντος μετά την αγορά, τείνουν
να γίνονται όλο και περισσότερες.
Αυτό συμβαίνει, προκειμένου να
αξιολογήσουμε θετικά την αγορά μας, ιδίως όταν δεν είμαστε σίγουροι ότι το προϊόν
αυτό μας ικανοποιεί και αν κάναμε καλά που το αγοράσαμε.
Το γνωστικό στοιχείο «έκανα μια χαζή αγορά», έρχεται σε ασυνέπεια-σύγκρουση με

την άποψη μας «δεν είμαι χαζός». Συνεπώς οι καταναλωτές προσπαθούν να βρουν
ακόμα περισσότερους λόγους για να τους αρέσει αυτό που ήδη αγόρασαν (βρίσκουν
ελκυστικά στοιχεία στο προϊόν που αγόρασαν σε σύγκριση με αυτά που απέρριψαν).
Αλλαγή των στάσεων μετά την διαδικασία της αγοράς με βάση την Θεωρία της
Ασυμφωνίας» (dissonance theory:
Προκειμένου να ενισχυθεί η εικόνα ενός προϊόντος ώστε να μην απορριφθεί από
κάποιον καταναλωτή που το αγόρασε και δεν είναι σίγουρος αν τον ικανοποιεί,
προτείνονται οι παρακάτω στρατηγικές:
• παροχή επιπλέον πληροφοριών και προτάσεις για το προϊόν

• διασφάλιση καλού σέρβις και υπηρεσίες μετά την πώληση – διαχείριση παράπονων
κτλ.
• διαφήμιση της αξιόπιστης ποιότητας του προϊόντος για τον καθησυχασμό των
πρόσφατων αγοραστών
• κοντά στον πελάτη για την επιβεβαίωση ότι είναι ευχαριστημένοι και χρησιμοποιούν
σωστά το προϊόν.
604
Δ.ΥΠ.Α.

Οι στρατηγικές αυτές είναι σχεδιασμένες για να ενισχύουν την θετική στάση του
καταναλωτή μετά την αγορά και να διορθώνουν τις αρνητικές «ασυμφωνίες» και
στάσεις.
• Η Θεωρία της Ισορροπίας (The Balance Theory)
Είναι η τάση του καταναλωτή να πιστεύει ότι υπάρχουν σχέσεις ανάμεσα σε

διαφορετικά στοιχεία σαν να υπάρχουν μαζί. – Και η τάση του να αλλάζει αυτές τις
σχέσεις στο μυαλό του, ώστε τα στοιχεία αυτά να είναι ισορροπημένα και «συνεπή».
Η θεωρία της ισορροπίας μας

υπενθυμίζει ότι όταν οι
αντιλήψεις μας είναι σταθερές
και ισορροπημένες τότε οι
στάσεις και απόψεις μας
παραμένουν σταθερές.
Αντίθετα όπου η ανισορροπία
συνεχίζει να ισχύει τότε οι
στάσεις μας αλλάζουν. Η
θεωρία της ισορροπίας
εφαρμόζεται στις στρατηγικές
του μάρκετινγκ, με την χρησιμοποίηση επιφανών προσώπων (ηθοποιούς,
τραγουδιστές, αθλητές, κτλ.), ειδικά όταν προϊόν δεν είναι διαδεδομένο, ή οι
καταναλωτές έχουν αδύνατη στάση απέναντι σε αυτό.
• Η Θεωρία της Συμφωνίας – καταλληλότητας (The Congruity Theory)
Όμοια με τη θεωρία της ισορροπίας, η θεωρία αυτή ισχυρίζεται ότι οι στάσεις μας
για ένα αντικείμενο (ή προϊόν) αλλάζουν όταν συνδέεται με ένα πρόσωπο ή
γεγονός.
605
Δ.ΥΠ.Α.

Συνεπώς, οι αρνητικές στάσεις ενός καταναλωτή για ένα προϊόν είναι δυνατόν
να αλλάξουν όταν το προϊόν αυτό συνδεθεί με μια αξιόπιστη και συμπαθή
προσωπικότητα - και το αντίθετο. Από στρατηγικής άποψης εμπεριέχει ρίσκο για
την επιτυχία του εγχειρήματος. Στη θεωρία της Συμφωνίας – καταλληλότητας
εμφανίζεται και το φαινόμενο της πολικότητας.
Αυτό συμβαίνει και στις πιο απλές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, αν σε ένα
κατάστημα ρούχων το οποίο θεωρούμε χαμηλού πρεστίζ, δούμε κάποια στιγμή στην
βιτρίνα του μια αγαπημένη μας ακριβή φίρμα, τότε η άποψη που είχαμε για το
κατάστημα, πιθανότατα θα αλλάξει προς το καλύτερο.
• Θεωρία της Κοινωνικής Κριτικής
Αν οι αλλαγές στα πιστεύω και τις αξίες των καταναλωτών που προτείνεται από ένα
διαφημιστικό μήνυμα είναι ακραίες, τότε το μήνυμα θα απορριφθεί. (φαινόμενο της
αντίθεσης). Αν το μήνυμα προτείνει μετριοπαθείς αλλαγές τότε θα γίνει αποδεκτό.
Εδώ σημαντικό στοιχείο είναι το επίπεδο της προσωπικής ανάμειξης (high–low

involvement) που έχει ο καταναλωτής για το συγκεκριμένο διαφημιστικό μήνυμα και
το διαφημιζόμενο προϊόν. Όσο χαμηλότερη η ανάμειξη τόσο ευκολότερα αλλάζει η
στάση.
6.1.1.6. Ο Βιομηχανικός Αγοραστής και η Συμπεριφορά του (Organizational

Buying Behavior)
Εδώ εξετάζουμε τις διαφορές μεταξύ του καταναλωτή αγοραστή και του βιομηχανικού
αγοραστή και τη σημασία του το οποίο λαμβάνει τις αγοραστικές αποφάσεις
επιχειρήσεων ή οργανισμών. Θα περιγράψουμε αναλυτικά τα οκτώ στάδια της
διαδικασίας λήψης αποφάσεων αγοράς βιομηχανικών προϊόντων ή επαγγελματικών
υπηρεσιών. Τέλος, θα συζητήσουμε τους βασικούς τρόπους ταξινόμησης των
βιομηχανικών πελατών.
606
Δ.ΥΠ.Α.

H γνώση της συμπεριφοράς των

βιομηχανικών αγοραστών αποτελεί
σπουδαίο στοιχείο για την επιτυχή
πραγματοποίηση της πώλησης αγαθών
και υπηρεσιών σε αυτούς. O
ανταγωνισμός στη βιομηχανική αγορά
είναι οξύς και γι' αυτό θα πρέπει να
γνωρίζουμε καλά πως και γιατί αγοράζει ο βιομηχανικός πελάτης. Ακόμη και
φαινομενικά ασήμαντα στοιχεία επηρεάζουν την επιτυχία ενός συγκεκριμένου
βιομηχανικού μίγματος μάρκετινγκ.
Οι βιομηχανικοί πωλητές (industrial marketers) θα πρέπει να κάνουν το παν για να

κατανοήσουν τις ανάγκες των οργανισμών που αγοράζουν, τους διαθέσιμους
πόρους, την πολιτική του οργανισμού και τις διαδικασίες για τη λήψη της απόφασης
αγοράς που υφίστανται μέσα στον οργανισμό. Θα πρέπει εξάλλου να λάβουν υπόψη
τους πολλούς παράγοντες που δεν υπάρχουν στο μάρκετινγκ των καταναλωτικών.
Το marketing βιομηχανικών και επιχειρησιακών προϊόντων, απαιτεί τη γνώση και

κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι επιχειρήσεις (βιομηχανικοί πελάτες, έμποροι,
κτλ.), λαμβάνουν αγοραστικές αποφάσεις. Η μελέτη της οργανωσιακής θεωρίας
στηρίζεται στην υπόθεση πως οι επιχειρήσεις παίρνουν τις αγοραστικές
αποφάσεις τους βασιζόμενοι μόνο σε ορθολογικά και όχι σε συναισθηματικά
κριτήρια και κίνητρα.
O βιομηχανικός αγοραστής
αγοράζει προϊόντα και υπηρεσίες
χρησιμοποιώντας ορθολογικά
κριτήρια επιδιώκοντας: την
αύξηση των πωλήσεων του, τη
μείωση του κόστους, την κάλυψη
απαιτήσεων της κοινωνίας και της
νομοθεσίας. Δεδομένου ότι οι
607
Δ.ΥΠ.Α.

οργανισμοί (συμπεριλαμβάνονται και οι επιχειρήσεις) αγοράζουν αγαθά και

υπηρεσίες ως εισροές δηλαδή. προκειμένου να επιτύχουν κάποιους οργανωσιακούς
στόχους, ιδιαίτερη σημασία αποδίδουν στη λειτουργικότητα και την οικονομικότητα.
Αυτό υποδεικνύει πως οι επιχειρήσεις εστιάζουν στους κυρίαρχους παράγοντες, που

είναι:
• Κόστος,
• Ποιότητα,
• Αξιοπιστία, και
• Εξυπηρέτηση - Υποστήριξη (Servicing).
Πρακτικά όμως, στη βιομηχανική αγοραστική διαδικασία θα πρέπει να δίνεται

προσοχή τόσο στους ορθολογικούς παράγοντες όσο και στους συναισθηματικούς,
παρόλο που η πλάστιγγα γέρνει κυρίως στα ρεαλιστικά δεδομένα
Οι βασικοί τύποι βιομηχανικών αγορών / προμηθειών είναι:

1. Αγορές / προμήθειες ρουτίνας (απ’ ευθείας επαναγορά)
2. Τροποποιημένη επαναγορά
3. Νέες αγορές / προμήθειες
6.1.1.6.1. Βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αγοραστική συμπεριφορά

βιομηχανικών αγοραστών
608
Δ.ΥΠ.Α.

Η επίδραση των συναισθηματικών και ψυχολογικών παραγόντων μπορούν να

παίξουν σημαντικό ρόλο στην περίπτωση που υπάρχει σημαντική ομοιότητα στις
προσφορές των διαφόρων προμηθευτών της επιχείρησης (ίδια ή όμοια προϊόντα,
τιμές, επίπεδο υποστήριξης, κτλ.). Στην περίπτωση αυτή ο αγοραστής μπορεί να
επηρεαστεί στην τελική του απόφαση από προσωπικά κίνητρα και να επιλέξει ένα
συγκεκριμένο προμηθευτή λόγω συμπάθειας, προσωπικής εμπιστοσύνης, καλύτερης
χημείας στη συνεργασία και επικοινωνία, κτλ.)
6.1.1.6.2. Χαρακτηριστικά Γνωρίσματα των Βιομηχανικών ή Επιχειρησιακών

Αγορών
Οι ίδιες αρχές που διέπουν την καταναλωτική συμπεριφορά, διέπουν και τις
βιομηχανικές αγορές (business to business behavior). Όμως οι βιομηχανικές αγορές
έχουν ορισμένα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:
• Δυσκολία αναγνώρισης των πραγματικών και "δυνητικών" αγοραστών-

πελατών, η οποία εξαρτάται από το είδος του βιομηχανικού προϊόντος. Έτσι, αν
πρόκειται για χαρτί τσιγάρου, λίγο-πολύ είναι γνωστές οι καπνοβιομηχανίες όπου
πρέπει να απευθυνθεί ο παραγωγός. Κατά συνέπεια ο πελάτης είναι εύκολα
αναγνωρίσιμος. Αν όμως μιλάμε για Η/Υ που έχουν ένα ευρύ φάσμα χρήσης
609
Δ.ΥΠ.Α.

(σχολεία, νοσοκομεία, κυβερνητικές υπηρεσίες μέχρι εργοστάσια, επιχειρήσεις

παροχής υπηρεσιών), τότε είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρισθούν και να στοχευτούν
οι πελάτες.
1. Μέσα στην επιχείρηση υπάρχουν συνήθως περισσότεροι από έναν αγοραστή
2. Περισσότερο τυποποιημένη διαδικασία λήψης αποφάσεων
3. Λιγότεροι αγοραστές. Ο αριθμός των αγοραστών βιομηχανικών προϊόντων είναι

συνήθως περιορισμένος, γιατί πρόκειται για συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή
οργανισμούς που έχουν ανάγκη τα συγκεκριμένα προϊόντα (π.χ. αγοραστές
εξοπλισμού λιγνιτωρυχείων).
4. Μεγαλύτεροι αγοραστές στη βιομηχανία οι οποίοι συγκεντρώνουν μεγάλη

αγοραστική δύναμη
5. Στενές σχέσεις και αλληλεξάρτηση μεταξύ προμηθευτή – πελάτη. Ο αγοραστής

είναι εξαρτημένος από τον προμηθευτή, γιατί χρειάζεται τεχνική υποστήριξη και
εκπαίδευση και ο προμηθευτής είναι εξαρτημένος από τον αγοραστή, γιατί οι αγορές
του είναι μεγάλης κλίμακας και συχνά εξατομικευμένες.\
6. Γεωγραφική συγκέντρωση αγοραστών, π.χ. σε περιοχές συγκέντρωσης
βιομηχανικών κλάδων και γενικότερα βιομηχανικής δραστηριότητας.
7. Παράγωγος ζήτηση. Η ζήτηση για προϊόντα των βιομηχανικών αγορών εξαρτάται

από τη ζήτηση των τελικών προϊόντων στα οποία ενσωματώνονται. Π.χ., η ζήτηση
διαφόρων εξαρτημάτων αυτοκινήτων εξαρτάται από τη ζήτηση αυτοκινήτων
8. Ανελαστική ζήτηση ως προς τις τιμές. Αυτό σημαίνει ότι η ζήτησή τους δεν
επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις αλλαγές των τιμών. Π.χ., η αλλαγή στις τιμές
των μηχανολογικών εξαρτημάτων που χρησιμοποιεί ένα εργοστάσιο δεν θα
επηρεάσει τη ζήτησή τους, γιατί η χρήση τους είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του
εργοστασίου.
610
Δ.ΥΠ.Α.

9. Προώθηση κυρίως μέσω προσωπικής πώλησης καθώς συνήθως πρόκειται για

προϊόντα τεχνολογίας που προορίζονται για ειδικές χρήσεις. Στις περιπτώσεις αυτές
είναι σημαντικός ο ρόλος του πωλητή, γιατί ενεργεί ως σύμβουλος του πελάτη. Κατά
συνέπεια, ο ρόλος της διαφήμισης και των άλλων ενεργειών προώθησης
αποδυναμώνεται.
10. Πολύπλοκη διαδικασία αγοράς και αποφάσεις. Ακολουθείται επαγγελματική

αγοραστική πρακτική όπου ειδικά καταρτισμένοι επαγγελματίες ή εξειδικευμένες
αγοραστικές επιτροπές ακολουθούν περιορισμούς και απαιτήσεις προκειμένου να
προβούν σε αγορές (π.χ. διακήρυξη μειοδοτικών διαγωνισμών, διαδικασίες
αξιολόγησης, συμβάσεις).
11. Ο κύκλος πώλησης (ή η αντίστοιχη διεργασία αγοράς) έχει συνήθως

μεγαλύτερη διάρκεια
12. Άμεση προμήθεια από τον κατασκευαστή (χωρίς ενδιαμέσους ή μεσάζοντες)

ειδικά για αγορές τεχνικά σύνθετων και ακριβών προϊόντων
13. Αμοιβαιότητα. Πολλές φορές, οι αγοραστές επιλέγουν προμηθευτές οι οποίοι και

αυτοί αγοράζουν προϊόντα από αυτούς.
6.1.1.6.3. Το Κέντρο Αγοραστικών Αποφάσεων (Κ.Α.Α.)
Στις βιομηχανικές αγορές η αγοραστική διαδικασία εμπεριέχει επαγγελματισμό και

οργανωμένη διαδικασία απόφασης η οποία λαμβάνεται από το Κέντρο Αγοραστικών
Αποφάσεων (Κ.Α.Α.). Αυτό περιλαμβάνει όλα τα μέλη του οργανισμού που
συμμετέχουν στην αγοραστική απόφαση, από όλες τις λειτουργίες του οργανισμού
και έχει ως βασικό σκοπό τη συγκέντρωση και την επεξεργασία των πληροφοριών
που σχετίζονται με την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών για την επιχείρηση.
Ρόλοι των συμμετεχόντων στο Κέντρο Αγοραστικών Αποφάσεων (Κ.Α.Α.) μίας

επιχείρησης ή ενός οργανισμού
611
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι Χρήστες (Users): Τα άτομα που θα χρησιμοποιήσουν το προϊόν ή την

υπηρεσία που θα αγοράσει ο οργανισμός
• Οι Φύλακες ή Ελεγκτές ροής πληροφοριών στο Κ.Α.Α.(Gatekeepers): Τα

άτομα αυτά ελέγχουν την πληροφόρηση που δέχονται τα άλλα μέλη του Κ.Α.Α.. Ο
έλεγχος αυτός μπορεί να πάρει τη μορφή είτε της διανομής πληροφοριακού υλικού
και διαφημιστικών μηνυμάτων είτε της ρύθμισης ποιος πωλητής θα πλησιάσει το
Κ.Α.Α.
• Οι Επηρεάζοντας (Influencers): Τα άτομα αυτά επηρεάζουν την αγοραστική

απόφαση προσφέροντας πληροφορίες για την αξιολόγηση εναλλακτικών προϊόντων
και προμηθευτών ή θέτοντας τις αγοραστικές προδιαγραφές.
• Οι Αποφασίζοντες (Deciders ή Decision Makers): Τα άτομα του οργανισμού

που έχουν την επίσημη ή ανεπίσημη εξουσία να επιλέξουν ή να εγκρίνουν τους
τελικούς προμηθευτές. Είναι αυτονόητο ότι αυτά τα άτομα είναι εξέχουσας σημασίας
για την τελική απόφαση αγοράς και καλούνται να λαμβάνουν τις καλύτερες δυνατές
αποφάσεις για τα συμφέροντα της επιχείρησης. Κάθε καλός πωλητής φροντίζει να
γνωρίζει ποια από μέλη του Κ.Α.Α. αποτελούν τους αποφασίζοντες ώστε να καλύψει
όλα τα ερωτήματα τους και να καθησυχάσει τυχόν σημεία ανησυχίας ή αμφιβολίας
τους για την αγορά του προϊόντος που ο πωλητής προτείνει.
612
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι Αγοραστές (Buyers): Τα άτομα που έχουν την επίσημη αρμοδιότητα της

επιλογής του προμηθευτή και του καθορισμού των όρων της αγοράς (π.χ.
Υπεύθυνος Αγορών).
Όλοι οι παραπάνω μέλη δέχονται μεγάλο εύρος εσωτερικών και εξωτερικών
επιρροών που τελικά διαμορφώνουν τη συνεισφορά τους στο Κ.Α.Α.
6.1.1.6.4. Στάδια Αγοραστικής Διαδικασίας
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων αγοράς βιομηχανικών προϊόντων ή επαγγελματικών

υπηρεσιών είναι περισσότερο πολύπλοκη από αυτή της αγοράς καταναλωτικών
προϊόντων, σε κάθε στάδιο απαιτείται κάποιου είδους απόφαση και περιλαμβάνει
οκτώ στάδια. Τα οκτώ στάδια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων αγοράς
βιομηχανικών προϊόντων ή επαγγελματικών υπηρεσιών
▬ Αναγνώριση του προβλήματος
613
Δ.ΥΠ.Α.

Κατά το πρώτο στάδιο της διαδικασίας γίνεται αναγνώριση του προβλήματος ή μίας
δυνητικής ευκαιρίας και αποτελεί την αφετηρία της αγοραστικής διαδικασίας μέσα
στον οργανισμό. Η αναγνώριση του προβλημάτων μπορεί να είναι αποτέλεσμα
εσωτερικών ή εξωτερικών ερεθισμάτων ή μιας διαδικασίας ρουτίνας, όπως είναι:
1. η μείωση των αποθεμάτων πρώτων υλών και η απαιτούμενη αναπλήρωση τους

2. μια νέα θεώρηση των πραγμάτων που επιβάλλει π.χ. μείωση κόστους ή βελτίωση
της ποιότητας των προϊόντων
3. ένα τυχαίο γεγονός, όπως η βλάβη ενός μηχανήματος
▬ Καθορισμός των προδιαγραφών και της απαιτούμενης ποσότητας

Αυτό το στάδιο αποτελεί τη γενική περιγραφή της ανάγκης και τον προσδιορισμό του
τρόπου με τον οποίο θα καλυφθεί η ανάγκη. Π.χ. ανάλογα με την έκταση της βλάβης
ενός μηχανήματος απαιτείται συνεργασία με τον προμηθευτή για την επισκευή του ή
αντικατάσταση του με άλλο νεότερο και πιο εξελιγμένο μοντέλο.
▬ Περιγραφή των προδιαγραφών και της απαιτούμενης ποσότητας

Στο στάδιο αυτό γίνεται επακριβής και λεπτομερής καταγραφή των τεχνικών
προδιαγραφών των μέσων που απαιτούνται για την ικανοποίηση της ανάγκης ή τη
λύση του προβλήματος, έτσι ώστε να είναι εύκολα αντιληπτό από τους
ενδιαφερόμενους το τι ακριβώς ζητάει η επιχείρηση. Π.χ. αν η ανάγκη αφορά στη
βελτίωση του πληροφοριακού συστήματος μιας επιχείρησης, ορίζονται οι τεχνικές
προδιαγραφές των υπολογιστών (hardware) και του απαιτούμενου λογισμικού
(software)
▬ Ανεύρεση και αξιολόγηση πιθανών προμηθευτών

Εντοπίζονται οι υποψήφιοι προμηθευτές (συχνά ονομάζεται short list), οι οποίοι
μπορούν να προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις
προκαθορισμένες προδιαγραφές και κρίνονται κατάλληλοι για την κάλυψη της
συγκεκριμένης ανάγκης.
▬ Συγκέντρωση και ανάλυση προσφορών
614
Δ.ΥΠ.Α.

Οι προμηθευτές καλούνται να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους και να υποβάλουν τις

προτάσεις τους και τις οικονομικές προσφορές τους για την προμήθεια των
συγκεκριμένων προϊόντων ή υπηρεσιών. Απαιτούνται άρτιες γραμμένες προσφορές ,
που να καλύπτουν τις προκαθορισμένες προδιαγραφές, και σειρά παρουσιάσεων /
συναντήσεων. Το θέμα των προσφορών θα καλυφθεί εκτενώς σε επόμενη ενότητα.
▬ Αξιολόγηση προσφορών και επιλογή προμηθευτών

Οι προσφορές των υποψήφιων προμηθευτών αξιολογούνται από το «Κέντρο
Αγοραστικών Αποφάσεων», με βάση τα συγκεκριμένα κριτήρια και προδιαγραφές.
Αυτό το στάδιο συχνά περιλαμβάνει και διαπραγματεύσεις με τους επιλεγμένους
προμηθευτές σχετικά με τους όρους της συναλλαγής (π.χ. τρόπος πληρωμής,
παράδοση, after sales service) κατόπιν των οποίων γίνεται η τελική επιλογή.
▬ Κλείσιμο συμφωνίας - Υπογραφή συμβολαίου προμήθειας και καθορισμός της

παραγγελίας
Οριστικοποιείται η συμφωνία μεταξύ αγοραστή και προμηθευτή. Περιλαμβάνει το
αντικείμενο της παραγγελίας, την ποσότητα, τιμή ανά μονάδα και το χρόνο
παράδοσης των προϊόντων ή του έργου.
▬ Αξιολόγηση αποτελεσμάτων
Στο τελικό αυτό στάδιο οι αγοραστές αξιολογούν τα αποτελέσματα της συνεργασίας
τους με τον προμηθευτή που επέλεξαν και εάν ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές
της παραγγελίας και τις ανάγκες του οργανισμού και παίρνουν αποφάσεις για τη
μελλοντική συνεργασία τους με το συγκεκριμένο προμηθευτή.
6.1.1.6.5. Ταξινόμηση Βιομηχανικών Πελατών Ανάλογα με τη Μορφή του

Οργανισμού
Μια βιομηχανική αγορά αποτελείται από οργανισμούς (δηλ. από επιχειρήσεις,

κρατικούς φορείς, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, άτομα-επαγγελματίες) που
αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες με σκοπό την περαιτέρω παραγωγική επεξεργασία,
τη μεταπώληση ή την επαναδιανομή. Οι βιομηχανικοί πελάτες, ανάλογα, με τη μορφή
του οργανισμού ταξινομούνται σε:
615
Δ.ΥΠ.Α.

Βιομηχανικές επιχειρήσεις
Εδώ περιλαμβάνονται οι βιομηχανικές και

βιοτεχνικές επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις
κατασκευών, οι εμπορικές επιχειρήσεις
(χονδρέμποροι, λιανέμποροι), οι επιχειρήσεις
μεταφορών, όπως και οι επιχειρήσεις υπηρεσιών
(ξενοδοχεία, τράπεζες κλπ.). Στην κατηγορία αυτή
ο σημαντικότερος «βιομηχανικός πελάτης» από
την άποψη του όγκου προμηθειών και αγορών είναι οι εμποροβιομηχανικές
επιχειρήσεις που θα συζητηθούν αναλυτικότερα παρακάτω.
Δημόσιες Υπηρεσίες και Δημόσιοι Οργανισμοί
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι Κυβερνητικές Υπηρεσίες, οι Οργανισμοί

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι διάφορες Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί (ΔΕΚΟ),
όπως ΔΕΗ, ΟΤΕ κ.λπ. Οι Δημόσιες Υπηρεσίες και Οργανισμοί αγοράζουν μια
τεράστια γκάμα προϊόντων, όπως π.χ. γραφεία, υπολογιστές, καύσιμα, λέβητες,
αμυντικό εξοπλισμό κ.λπ. και αντιπροσωπεύουν μια πραγματικά μεγάλη αγορά.
Οι διαδικασίες προμήθειας (procurement procedures) που ακολουθούν οι Δημόσιες

Υπηρεσίες και Οργανισμοί είναι αρκετά εξειδικευμένες (καθόσον διαφέρουν από
υπηρεσία σε υπηρεσία) και μερικές φορές πολύπλοκες. Συνήθως οι υπηρεσίες αυτές
θέτουν λεπτομερείς προδιαγραφές για τα προϊόντα που θέλουν να προμηθευτούν και
στη συνέχεια προκηρύσσουν δημόσιους μειοδοτικούς διαγωνισμούς. Οι προκηρύξεις
μειοδοτικών διαγωνισμών από μέρους των Δημοσίων Υπηρεσιών και Οργανισμών
διέπονται από ορισμένους κανόνες και γενικούς όρους. Οι όροι αυτοί περιλαμβάνουν
μια σειρά άρθρων και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
616
Δ.ΥΠ.Α.

Στους δημόσιους μειοδοτικούς διαγωνισμούς οι προμηθευτές, που έχουν τα

απαραίτητα προσόντα και είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις οικονομικές, τεχνικές
και νομικές απαιτήσεις της προκήρυξης, υποβάλλουν έγγραφες σφραγισμένες
προσφορές. Παρά το γεγονός ότι ο μειοδότης (low bidder) έχει πολλές πιθανότητες
να κερδίσει την παραγγελία και να συνάψει τη σχετική σύμβαση, η τιμή δεν είναι
πάντα το μόνο στοιχείο αξιολόγησης των προσφορών.
Η ποιότητα του προσφερόμενου προϊόντος, η τυχόν συμβατότητά του με τα ήδη

χρησιμοποιούμενα, ο χρόνος παράδοσης και η συμμόρφωση του προμηθευτή με
τους όρους της προκήρυξης είναι ουσιώδη στοιχεία και λαμβάνονται επίσης υπόψη
στην αξιολόγηση των προσφορών.
Οι διαδικασίες προμήθειας βιομηχανικών προϊόντων και υπηρεσιών που

ακολουθούνται από τις Δημόσιες Υπηρεσίες και Οργανισμούς καθορίζονται από
συγκεκριμένο Νομοθετικό Πλαίσιο.
Ιδρύματα
Τα ιδρύματα αποτελούν άλλη μία κατηγορία βιομηχανικών πελατών και το μέγεθος

της αγοράς που αντιπροσωπεύουν είναι αρκετά υπολογίσιμο. Τα σχολεία και τα
διάφορα ιδρύματα υγείας και πρόνοιας είναι οι σημαντικότεροι πελάτες στην αγορά
των ιδρυμάτων (institutional Market), που περιλαμβάνει επίσης κολέγια,
πανεπιστήμια, βιβλιοθήκες, πινακοθήκες, κοινωφελείς οργανισμούς, φυλακές κλπ.
Όλα αυτά τα ιδρύματα αγοράζουν μια

σειρά προϊόντων και υπηρεσιών που
είναι απαραίτητα για την προσφορά
των δικών τους υπηρεσιών. Για
παράδειγμα, οι αγοραστικές ανάγκες
των Νοσοκομείων και των Φυλακών
κυμαίνονται από γραφική ύλη μέχρι μεγάλες εγκαταστάσεις βιομηχανικών
πλυντηρίων και σιδερωτηρίων.
617
Δ.ΥΠ.Α.

Όσον αφορά τα δημόσια ιδρύματα, σε αντίθεση με τα ιδιωτικά, οι αγοραστικές

διαδικασίες είναι προκαθορισμένες και τυποποιημένες και συνήθως ακολουθούνται
διαδικασίες προμηθειών όμοιες με εκείνες που ακολουθούν οι δημόσιες υπηρεσίες
και οι δημόσιοι οργανισμοί.
6.1.1.6.6. Ταξινόμηση Εμποροβιομηχανικών Επιχειρήσεων
Οι επιχειρήσεις ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες:
• Χρήστες (end-users)
• Κατασκευαστές Τελικών Βιομηχανικών–OEMS (Original Equipment
Manufacturers)
• Διανομείς και Χονδρέμποροι Βιομηχανικών Προϊόντων (Dealers - Industrial
Distributors
Οι Χρήστες αγοράζουν το προϊόν και το χρησιμοποιούν είτε για την παραγωγή ενός
τελικού προϊόντος είτε για την κατασκευαστική διαδικασία είτε για τη διευκόλυνση της
λειτουργίας της επιχείρησης. Π.χ. οι πρέσες, τα τρυπάνια, οι τόρνοι, συμβάλλουν
στην παραγωγή του τελικού προϊόντος ενώ οι Η/Υ, οι αριθμομηχανές, διευκολύνουν
τη λειτουργία της επιχείρησης.
Οι Κατασκευαστές Τελικών Βιομηχανικών- OEMS έχουν σκοπό την αύξηση της

τιμής του προϊόντος με πρόσθετη αξία (π.χ. με μεταποίηση). Η κατηγορία αυτή
περιλαμβάνει τις επιχειρήσεις εκείνες που προμηθεύονται βιομηχανικά προϊόντα για
να τα ενσωματώσουν στα δικά τους, που στη συνέχεια θα πουληθούν σε
βιομηχανικές ή καταναλωτικές αγορές.
Για παράδειγμα, η Intel Corporation παράγει τους μικροεπεξεργαστές

(microprocessors) που αποτελούν την καρδιά των φορητών ηλεκτρονικών
υπολογιστών (laptops) της Hewlett Packard. Αγοράζοντας αυτούς τους
μικροεπεξεργαστές, η Hewlett Packard μπορεί να ταξινομηθεί ως κατασκευαστής
τελικών βιομηχανικών ή καταναλωτικών προϊόντων (Ο.Ε.Μ.). Αλλά και μια
επιχείρηση κατασκευής αυτοκινήτων μπορεί να ταξινομηθεί στην κατηγορία αυτή
618
Δ.ΥΠ.Α.

όταν αγοράζει μπαταρίες, λάστιχα, cd players ή άλλα εξαρτήματα για να τα

ενσωματώσει στα αυτοκίνητα που παράγει. Π.χ. η Ford Motor Co. είναι πελάτης
πρωτογενών προϊόντων της Good Year για τα λάστιχα των αυτοκινήτων της.
Οι Διανομείς και χονδρέμποροι βιομηχανικών προϊόντων έχουν σκοπό την

αγορά του προϊόντος από τους κατασκευαστές και τη μεταπώλησή του χωρίς καμία
μεταβολή στους χρήστες ή τους OEMS. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τις
εμπορικές επιχειρήσεις που αγοράζουν βιομηχανικά προϊόντα για να τα
μεταπουλήσουν στις δύο προηγούμενες κατηγορίες.
Ο χονδρέμπορος βιομηχανικών προϊόντων (Industrial distributor) συγκεντρώνει,

αποθηκεύει και διαθέτει μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων. Μπορεί να περιορισθεί μόνο
σε είδη συντήρησης, επιδιόρθωσης κ.λπ. ή σε βιομηχανικά εργαλεία και είδη
βιομηχανικού εξοπλισμού που προσφέρει και διανέμει στους βιομηχανικούς του
πελάτες, δηλαδή στους Χρήστες και στους Ο.Ε.Μs.
Στο παρακάτω σχήμα διακρίνονται οι τρεις διαφορετικοί τύποι εμποροβιομηχανικών

πελατών για ένα βιομηχανικό προϊόν, το χρονοδιακόπτη. Πηγή: M.D. Hutt and
Thomas W. Speh Industrial Marketing Management, σ. 14
619
Δ.ΥΠ.Α.

Επειδή ο κάθε τύπος πελάτη αγοράζει το

συγκεκριμένο προϊόν για διαφορετικό λόγο, είναι
διαφορετικά και τα κριτήρια που χρησιμοποιεί για
την αξιολόγηση του προϊόντος αυτού.
Συγκεκριμένα, η επιχείρηση παραγωγής
τροφίμων (Χρήστης) που χρησιμοποιεί το
χρονοδιακόπτη στην παραγωγική της διαδικασία,
ενδιαφέρεται άμεσα για την αξιοπιστία, την
ποιότητα και το χρόνο παράδοσης του προϊόντος.
Από την άλλη πλευρά, η επιχείρηση παραγωγής ηλεκτρικών συσκευών (Ο.Ε.Μ.) που
ενσωματώνει το χρονοδιακόπτη στα πλυντήρια που κατασκευάζει, ενδιαφέρεται για
την επίδραση που θα έχει το συγκεκριμένο προϊόν στην ποιότητα και την αξιοπιστία
του δικού της προϊόντος. Επίσης, και επειδή οι χρονοδιακόπτες χρειάζονται σε
μεγάλες παρτίδες, η επιχείρηση θα λάβει σοβαρά υπόψη της την παραγωγική
620
Δ.ΥΠ.Α.

δυναμικότητα του προμηθευτή, όπως και στην αξιοπιστία του σχετικά με τον
υποσχόμενο χρόνο παράδοσης.
Η κατάλληλη ταξινόμηση των εμποροβιομηχανικών επιχειρήσεων είναι απολύτως

απαραίτητη για τον υπεύθυνο του βιομηχανικού μάρκετινγκ, γιατί μόνο έτσι θα
μπορεί να είναι σε θέση να κατανοήσει τα αγοραστικά κριτήρια (Buying Criteria) που
ένας συγκεκριμένος εμποροβιομηχανικός πελάτης χρησιμοποιεί για την αξιολόγηση
ενός βιομηχανικού προϊόντος
6.1.2. Αρχές Καταναλωτικής Συμπεριφοράς του Τουρίστα - Ψυχολογία και

Συμπεριφορά του Επισκέπτη
6.1.2.1. Εισαγωγικά Στοιχεία Συμπεριφοράς του Τουρίστα και Ορισμοί
Η προσφορά τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών πρέπει να αντιστοιχεί στις

ανάγκες, επιθυμίες και κίνητρα ταξιδιών του υποψήφιου τουρίστα. Είναι αναγκαίο να
μελετήσουμε τη συμπεριφορά του ταξιδιώτη-καταναλωτή, από τη μία πλευρά, για να
καταλάβουμε τη μέθοδο και τα στοιχεία από τα οποία διαμορφώνονται οι ανάγκες του
και με τα οποία ικανοποιούνται, και από την άλλη πλευρά, για να γίνουμε γνώστες
των κινήτρων που δημιουργούν τις ανάγκες αυτές και που επιδρούν στη διαδικασία
λήψης της τουριστικής απόφασης.
Με τον όρο «συμπεριφορά του ταξιδιώτη-καταναλωτή» εννοούμε όλες εκείνες τις

πράξεις του ατόμου που εμπλέκονται στην απόκτηση ή χρήση των τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών, και στον ορισμό αυτό περιλαμβάνεται και n διαδικασία
που προηγείται στην αγοραστική απόφαση, για να καταλήξει στην επιλογή του ο
καταναλωτής.
Η μελέτη της συμπεριφοράς του ταξιδιώτη που πραγματοποιεί τουριστικό ταξίδι είναι
αντικείμενο του τουριστικού Μάρκετινγκ.
Προϋπόθεση της εκτέλεσης τουριστικού ταξιδιού είναι να υπάρχει η διάθεση γι' αυτό.
Η διάθεση για το ταξίδι γενικά και το τουριστικό ταξίδι ειδικότερα δημιουργείται κάτω
από την επίδραση αντίστοιχων κινήτρων.
621
Δ.ΥΠ.Α.

Μπορούμε να κατανείμουμε τα κίνητρα που ωθούν ένα άτομο να αποφασίσει κάποιο

ταξίδι σε δύο ομάδες,
• μία γενική ομάδα κινήτρων που επηρεάζει και βοηθάει στη λήψη της γενικής
απόφασης για (ταξιδιωτική-τουριστική) διακίνηση και
• μία ειδική ομάδα κινήτρων που επηρεάζουν τον προσδιορισμό των

συγκεκριμένων παραγόντων και χαρακτηριστικών για την ενεργοποίηση της
συγκεκριμένης απόφασης (ταξιδιωτικής) διακίνησης (δηλαδή για την επιλογή του
συγκεκριμένου τουριστικού ταξιδιού).
Σχηματικά μπορούμε να παραστήσουμε την επίδραση των κινήτρων στο παρακάτω

Σχεδιάγραμμα:
Κίνητρα που επηρεάζουν Τουριστική Απόφαση
Από τα κίνητρα αυτά δημιουργείται η διάθεση για ταξίδι. Τα κίνητρα μετατρέπονται

και εκφράζονται ως μία ανάγκη που ζητάει ικανοποίηση και προκαλούν τον ερεθισμό
που πιέζει το άτομο να αναζητεί την ικανοποίηση.
622
Δ.ΥΠ.Α.

Αφού ληφθεί η απόφαση για την ταξιδιωτική μετακίνηση αρχίζουν να παρουσιάζονται

παράγωγες ανάγκες - κίνητρα κατανάλωσης όπως π.χ. μέσο μεταφοράς, διαμονή,
διατροφή, ανάλογη ψυχαγωγία, και ειδικότερες, ρουχισμός για το συγκεκριμένο ταξίδι,
βαλίτσες, ταξιδιωτικό σίδερο και άλλα είδη, από τον συνδυασμό του τουριστικού
ταξιδιού με ατομικά χόμπι ή συνήθειες, όπως, φωτογράφηση, κινηματογράφηση κλπ.
Βλέπουμε ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι-κίνητρα ταξιδιών και παραπάνω αναφέραμε τα

πιο συνηθισμένα. Τα κυριότερα κίνητρα ταξιδιού παρουσιάζονται στον παρακάτω
Πίνακα και περιγράφονται στη συνέχεια.
Τα πιο συνηθισμένα Κίνητρα Τουριστικών Ταξιδιών

Επαγγελματικοί λόγοι
Ταξίδια για ευχαρίστηση-ψυχαγωγία
Η ανάγκη για "αλλαγή"
Η αναζήτηση για "περιπέτεια"
Ταξίδια για εκπαιδευτικούς λόγους
Ταξίδια για λόγους υγείας
Ταξίδια για άθληση/σπορ
Η τάση για "ψώνια"
Ικανοποίηση του “εγωισμού” και των αισθήσεων
Το ταξίδι για το "ταξίδι"
Η ευχαρίστηση/ικανοποίηση "πριν" και "μετά” το ταξίδι
Το δεύτερο σπίτι – “εξοχικό”
Ταξίδια για “χαρτοπαιξία” – Καζίνο
Το ταξίδι ως μέσο “κοινωνικής προβολής”
Οι διακοπές ως πολιτιστική συνήθεια
Ταξίδια για επαγγελματικούς λόγους
Η επαγγελματική απασχόληση ήταν ίσως και το

πρώτο, ιστορικά, κίνητρο ταξιδιού. Στην εποχή
μας όμως, το επαγγελματικό ταξίδι συχνά είναι
623
Δ.ΥΠ.Α.

συνδυασμένο με ευχαρίστηση και ψυχαγωγία και αποτελεί σημαντικό αντικείμενο

πελατείας των τουριστικών επιχειρήσεων.
Ταξίδια για ευχαρίστηση-ψυχαγωγία
Το πιο διαδεδομένο κίνητρο για ταξίδια είναι "οι διακοπές". Σ' αυτές ο ταξιδιώτης
αποζητά να αισθανθεί την ψυχική διάθεση της ευχαρίστησης, της ξεκούρασης, της
διασκέδασης. Η νοοτροπία της 'διασκέδασης της ζωής" που είναι σύντομη, που έχει
προβλήματα, είναι από τα πιο σημαντικά κίνητρα ταξιδιού.
Η διασκέδαση αλλάζει με την ηλικία, με την κοινωνική θέση, με την οικογενειακή
κατάσταση, ακόμα και με την ταξιδιωτική εμπειρία του τουρίστα. Η μεταβολή αυτή
δημιουργεί νέα κίνητρα και διατηρεί το ενδιαφέρον του ατόμου για ταξίδια συνεχώς.
Η ανάγκη για "αλλαγή"
Το ταξίδι και οι διακοπές συνδυάζονται στη σκέψη του ταξιδιώτη με την αλλαγή από
τις συνήθειες και το περιβάλλον της καθημερινής του ζωής. Η "απόδραση από τις
συνήθειες αυτές, ιδίως σε άτομα που η επαγγελματική τους απασχόληση δεν δίνει
ευκαιρίες αλλαγών, είναι καθοριστικός παράγοντας και κάνει το ταξίδι απαραίτητο
συμπλήρωμα του κύκλου ζωής τους.
Η αναζήτηση για "περιπέτεια”
Στην ζωή υπάρχουν οι ανήσυχοι

χαρακτήρες. Μερικοί εκφράζουν τις
ανησυχίες τους στην επιστημονική
έρευνα και ανακάλυψη ή στην
καλλιτεχνική δημιουργία. Οι πιο
πολλοί όμως ικανοποιούν την
ανησυχία τους αναζητώντας κάτι το
ασυνήθιστο, κάτι το περιπετειώδες.
624
Δ.ΥΠ.Α.

Το περιπετειώδες και ασυνήθιστο ταξίδι, σήμερα πια οργανωμένο με αυτά τα

χαρακτηριστικά, προσφέρεται ιδιαίτερα στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και
στις ανεπτυγμένες, συνδυασμένο με "περιπετειώδεις δραστηριότητες".
Ακόμη και οι "δυσκολίες" που παρουσιάζονται στη διάρκεια των ταξιδιών αποτελούν
για μερικούς ταξιδιώτες επαρκές κίνητρο, γιατί το συνδυάζουν με μία "πρόκληση”
στην προσωπικότητα τους και τις ικανότητές τους.
625
Δ.ΥΠ.Α.

Η τάση για εκπαίδευση και

επιμόρφωση είναι έμφυτη
στον άνθρωπο και
πραγματοποιείται με
διάφορους τρόπους, από
τον πιο απλό, όπως η
ανάγνωση ενός βιβλίου ή η
επίσκεψη μιας τοπικής
εκθέσεως η μουσείου, μέχρι τον πιο πολύπλοκο, όπως είναι η συμμετοχή σε
οργανωμένα εκπαιδευτικά ταξίδια, συμμετοχή σε "πλωτό πανεπιστήμιο", και άλλα.
Εκτός από τα ιστορικά και αρχαιολογικά ενδιαφέροντα το εκπαιδευτικό η
επιμορφωτικό ταξίδι μπορεί να έχει κίνητρο τη γνωριμία με τις λαϊκές παραδόσεις και
τοπικές συνήθειες του προορισμού.
Το ταξίδι για λόγους υγείας δεν πρέπει να

αντιμετωπίζεται απαραίτητα ως κάτι
δυσάρεστο. Καταρχάς επισημαίνουμε ότι
άτομα τρίτης ηλικίας ή συνταξιούχοι και
νεότερης ηλικίας μπορεί να επιζητήσουν
διαμονή σε ηπιότερα κλίματα κατά την
περίοδο του χειμώνα, ή να επιλέξουν να
παραμείνουν για σχετικά μεγάλα χρονικά
διαστήματα σε περιοχές με καθαρή
ατμόσφαιρα, χωρίς υγρασία, κλπ. Εκτός
από αυτές τις γενικές περιπτώσεις γίνονται
και ταξίδια που σχετίζονται με τη διατήρηση
της υγείας, όπως σε γνωστές για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, λουτροπόλεις.
626
Δ.ΥΠ.Α.

Ταξίδια για άθληση-σπορ
Στην εποχή μας ο αθλητισμός, τόσο

ως θέαμα όσο και ως συμμετοχή,
έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία
στις δραστηριότητες της ζωής μας
αλλά και στις ταξιδιωτικές μας
δραστηριότητες. Σε πολλές
τουριστικές περιοχές έχουμε
τουριστική κίνηση για συμμετοχή σε σπορ. Τέτοια δραστηριότητα που αναπτύσσεται
αρκετά και στη χώρα μας είναι το χιονοδρομικό σκι.
Επίσης στο «ταξίδι με κίνητρο την άθληση» πρέπει να συμπεριλάβουμε και την
μετακίνηση των φιλάθλων μιας αθλητικής ομάδας, για να παρακολουθήσουν ως
θεατές κάποιου αγώνα (μας είναι γνωστή εμπειρία από τους οπαδούς των μεγάλων
ελληνικών ποδοσφαιρικών ομάδων). Αλλά και η μετακίνηση των ίδιων των αθλητών
και των συνοδών τους αποτελεί αντικείμενο ταξιδιωτικής δραστηριότητας.
Η τάση για 'ψώνια"
Όλοι γνωρίζουμε και έχουμε σε ταξιδιωτική

μας εμπειρία πραγματοποιήσει αγορές σε
καταστήματα "αφορολογήτων". Αυτά δεν
είναι τίποτε άλλο από υπηρεσίες που
καλύπτουν την "ανάγκη" που αισθάνεται ο
καταναλωτής να αγοράσει. Όμως η τάση
για "ψώνια" είναι μια συνήθεια που πολλές
φορές συνδυάζεται στο πλαίσιο ενός
ταξιδιού, επειδή θεωρούμε (άσχετα αν είναι ή όχι πραγματικό γεγονός) ότι σε μία
περιοχή υπάρχουν "συμφέροντα" προϊόντα για να αποκτήσουμε (π.χ. αντίκες στην
Αγγλία, δερμάτινα στην Τουρκία, κρύσταλλα στην Τσεχία, κλπ.).
627
Δ.ΥΠ.Α.

Ικανοποίηση του "εγωισμού" και των αισθήσεων
Το ταξίδι προσφέρει τη δυνατότητα να αισθανθεί ο ταξιδιώτης απελευθέρωση από

τους περιορισμούς της καθημερινής του ζωής, από τις οικογενειακές και κοινωνικές
του υποχρεώσεις και (μέχρι ένα σημείο) από τις ευθύνες του
.
Οι φυσικές αλλά και οι τεχνητές
ομορφιές ικανοποιούν την αίσθηση του
ωραίου. Η επαφή με τη φύση, που
συνδυάζεται σε πολλά ταξίδια, δίνει την
ευκαιρία να αντιμετωπίσει ο ταξιδιώτης
καταστάσεις που επιτρέπουν να
φιλοσοφήσει τη ζωή.
Το ταξίδι σε μια χώρα ή περιοχή λιγότερο ανεπτυγμένη από την οικεία του ταξιδιώτη,
υποθάλπει την αίσθηση του μεγαλείου των ανέσεων και επιλογών που έχει στη
διάθεση του. Η προσφορά της ξενοδοχειακής και γενικότερα τουριστικής υπηρεσίας,
που δεν είναι συνηθισμένος στην καθημερινή του ζωή, τρέφει τον εγωισμό του και
του παρέχει αίσθηση μεγαλοπρέπειας.
Το ταξίδι για το "ταξίδι"
Οι εμπειρίες του ταξιδιού αποτελούν μερικές φορές οι ίδιες το κίνητρο. Αυτή την
αίσθηση βρίσκουμε στους ταξιδιώτες που διακινούνται με ιδιωτικό αυτοκίνητο ("πάμε
μια βόλτα"), ή αυτούς που διαλέγουν μια κρουαζιέρα, για να δοκιμάσουν το
περιβάλλον και την ατμόσφαιρα που τους διαφημίζουν οι παραγωγοί της.
628
Δ.ΥΠ.Α.

Οι δυνατότητες που προσφέρονται για ψυχαγωγία στη διαδρομή, σε αντίθεση με τη

διακίνηση που γίνεται για να φθάσει ο ταξιδιώτης στο συγκεκριμένο προορισμό, είναι
το κίνητρο για το ταξίδι.
Η ευχαρίστησή και ικανοποίηση "πριν" και "μετά" το ταξίδι.
Οι διαδικασίες προετοιμασίας, και περισσότερο η ικανοποίηση μετά την περάτωση

του ταξιδιού, αποτελούν κίνητρο για ορισμένα άτομα να πραγματοποιούν ταξίδια.
Ιδίως για τους ταξιδιώτες της "τρίτης” ηλικίας, για τους οποίους τα ταξίδια μπορεί να
αποτελούν σημαντική απασχόληση του χρόνου τους, η μελέτη των εναλλακτικών
προορισμών, η συνάντηση, η πληροφόρηση και η τακτοποίηση των δραστηριοτήτων
που θα κάνουν στο ταξίδι, γίνεται βίωμα και καθημερινό αντικείμενο.
Κατά κανόνα, όσο πιο πολύ ένα άτομο ταξιδεύει, τόσο πιο πολύ γίνεται οπαδός του
ταξιδιού και το αποζητά. Έτσι, μόλις τελειώσει ένα ταξίδι, αρχίζει να προετοιμάζεται
για το επόμενο.
Το δεύτερο σπίτι - "εξοχικό"
Άσχετα από τις αιτίες απόκτησης του "εξοχικού", η ύπαρξή του δημιουργεί
ταξιδιωτική κίνηση. Ανεξάρτητα αν το συγκεκριμένο εξοχικό χρησιμοποιείται από τον
ίδιο τον ιδιοκτήτη, ή νοικιάζεται σε τρίτους, διατίθεται σε συγγενείς και φίλους, όλοι
αυτοί οι χρήστες, διακινούνται προς και από το εξοχικό.
Αντίστοιχα διακινούνται και οι παραγωγοί τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών για

τους επισκέπτες, στις τοποθεσίες που αναπτύσσονται εξοχικές κατοικίες.
Ταξίδια για "χαρτοπαιξία" - Καζίνο
Είναι διεθνώς γνωστά τα μεγάλα κέντρα

χαρτοπαιξίας και καζίνο. Το Las Vegas, στις
Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να καυχάται για
τουριστική κίνηση 15 εκατομμυρίων
629
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστών που το επισκέπτονται με κίνητρο τη χαρτοπαιξία και την αναζήτηση της

τύχης. Με δεδομένο το κίνητρο αυτό και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν
αναπτυχθεί επιχειρήσεις "καζίνο" για την προσέλκυση τουριστών ή για να
προσφέρονται ως μία από τις εναλλακτικές δραστηριότητες στον τουριστικό
προορισμό.
630
Δ.ΥΠ.Α.

Το ταξίδι ως μέσο κοινωνική προβολής
Η πραγματοποίηση ταξιδιών είναι

αναπόσπαστο τμήμα των κοινωνικών
δραστηριοτήτων ορισμένων εισοδηματικών
και κοινωνικών κατηγοριών και θεωρείται
αναγκαίο χαρακτηριστικό στα ανώτερα
στελέχη επιχειρήσεων διεθνούς
δραστηριότητας. Η επιλογή ταξιδιών συχνά
βασίζεται στις επιλογές που αντιλαμβάνεται
ο ταξιδιώτης ότι θα κάνουν οι "κοινωνικά" όμοιοι του. Η πραγματοποίηση σχετίζεται
με την πρόβλεψη κοινωνικών επαφών και την ταύτισή του με τις ομάδες ταξιδιωτών
που συνηθίζουν να έχουν τις ίδιες επιλογές με τις δικές του. Οι ταξιδιωτικές εμπειρίες
χρησιμοποιούνται ως το μέσο απόδειξης της συμμετοχής σε μια ομάδα και προβολής
της επαγγελματικής ή οικονομικής επιτυχίας του ταξιδιώτη.
Η αύξηση του μέσου βιοτικού επιπέδου,

ιδίως στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες,
έχει δημιουργήσει χρόνο για ετήσιες
διακοπές ως μέρος της επαγγελματικής
απασχόλησης του εργατικού δυναμικού.
Τόσο "κατεστημένο” έχει γίνει αυτό ώστε
εκτός από την υποχρέωση του εργοδότη να
διαθέσει το χρόνο, και του εργαζομένου να τον δεχθεί και μάλιστα με αμοιβή, σε
ορισμένες χώρες το ταξίδι είναι πια τόσο κοινό, ανάμεσα στις ψυχαγωγικές
δραστηριότητες, όσο και η παρακολούθηση ενός κινηματογραφικού έργου.
631
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.2.2. Η χρησιμότητα της γνώσης της Συμπεριφοράς του Τουρίστα
Η υλοποίηση της επιστημονικής θεωρίας του Μάρκετινγκ βασίζεται:
α) στην επιλογή της κατάλληλης αγοράς - στόχου και

β) στην ανάπτυξη ενός προγράμματος Μάρκετινγκ που θα ικανοποιήσει τις ανάγκες
της αγοράς αυτής
Για να συμβούν όμως τα παραπάνω πρέπει πρώτα να έχουμε γνώση για τους
υποψήφιους πελάτες, που σημαίνει μελέτη για προσδιορισμό των
ατόμων/καταναλωτών που έχουν διάθεση (συνειδητή ή υποσυνείδητη) να δεχτούν να
καταναλώσουν το προϊόν που τους προσφέρει η τουριστική περιοχή ή η τουριστική
επιχείρηση.
Η ανάλυση της συμπεριφοράς του καταναλωτή περιλαμβάνει την κατανόηση

του τρόπου με τον οποίο οι υποψήφιοι καταναλωτές φθάνουν στην
αγοραστική απόφαση. Τη λήψη της απόφασης επηρεάζουν τα κίνητρα που
ωθούν τον υποψήφιο ταξιδιώτη - τουρίστα να ταξιδέψει.
Η γνώση της συμπεριφοράς του καταναλωτή που άρχισε να μελετάται από τη

δεκαετία του '50 και του '60, ήταν η πρώτη προσπάθεια της επιστήμης του
Μάρκετινγκ, για να κατανοήσει πώς επιλέγουν και γιατί αγοράζουν οι καταναλωτές
κάποιο προϊόν.
Η προσπάθεια αυτή είχε ως στόχο είτε να επηρεάσουν με τις ενέργειες Μάρκετινγκ

την διαδικασία επιλογής, είτε (όπως φάνηκε αργότερα και συνεχίζεται μέχρι και
σήμερα), να προσπαθήσουν να παραγάγουν προϊόντα και υπηρεσίες που να θέλει
να αγοράσει ο καταναλωτής.
Ήδη, από τις αρχές της δεκαετίας του '50, οι πρώτες προσεγγίσεις για την ανάλυση
της αγοραστικής συμπεριφοράς είχαν επισημάνει πέντε προϋποθέσεις (που ο ρόλος
τους είναι σημαντικός στις επιλογές μας όσον αφορά την αγορά προϊόντων). Αυτές
παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα.
632
Δ.ΥΠ.Α.

Προϋποθέσεις Αγοράς Τουριστικών Προϊόντων
Βασική προϋπόθεση είναι η οικονομική δυνατότητα και

Προϋποθέσεις ικανότητας π κάλυψη των αναγκών που προηγούνται σε
αγοραστικής προτεραιότητα (π.χ. δεν αγοράζουμε «διακοπές»
συμπεριφοράς προτού καλύψουμε τις ανάγκες υγείας).
Η εξέλιξη των συνθηκών διαβίωσης πολλές φορές

επιδρά χρονικά στην επιτάχυνση ή στην
Προϋποθέσεις επίσπευσης επιβράδυνση της υλοποίησης μίας αγοραστικής
αγοραστικής απόφασης (π.χ. όταν μία οικογένεια αποκτά ένα νέο
συμπεριφοράς παιδί, οι ταξιδιωτικές επιλογές αλλάζουν).
Ο άνθρωπος ενεργεί πολλές φορές με βάση την

Προϋποθέσεις συνήθειας προηγούμενη γνώριμη κατάσταση και από φεύγει
(επαναλαμβανόμενης «νέες» εμπειρίες (π.χ. ο τουρίστας επιλέγει το
αγοραστικής κατάλυμα που έχει ξαναπάει που ξέρει τι του
συμπεριφοράς) προσφέρει, έστω και αν ένα νέο κατάλυμα, που όμως
του είναι άγνωστο, θα μπορούσε να του προσφέρει
περισσότερα).
Η χρήση του διαθέσιμου εισοδήματος

επηρεάζεται .από τις «τακτικές» ανάγκες όπως η
Προϋποθέσεις κάλυψη στέγης (π.χ. πληρωμή ενοικίου), η μετακίνηση
συμβατικών, κοινωνικών, (π.χ. επισκευή αυτοκινήτου}, προτού αποφασίσει ο
οικογενειακών καταναλωτής να διαθέσει οικονομικούς πόρους για
υποχρεώσεων λιγότερο απαραίτητα προϊόντα και υπηρεσίες, όπως οι
διακοπές.
Η προσωπική διάθεση, και το συναίσθημα επηρεάζουν
633
Δ.ΥΠ.Α.

Προϋποθέσεις την καταναλωτική συμπεριφορά, (π.χ. επιλογή

ψυχολογικής κατάστασης διακοπών για να ξεφύγει ή να ξεχάσει κανείς μία
καταναλωτή δυσάρεστη εμπειρία).
Όπως άλλωστε θα περιγράψουμε αναλυτικότερα, στο Κεφάλαιο 8 παρακάτω, η

ανάπτυξη τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών πρέπει να ξεκινάει από τη γνώση
αυτών των παραγόντων που καθορίζουν την «τουριστική συμπεριφορά» του πελάτη
της τουριστικής επιχείρησης.
Βεβαίως, πρέπει να επισημάνουμε

ότι η ανάλυση της συμπεριφοράς του
καταναλωτή είναι ένα σύνθετο έργο,
που και οι επιστήμονες δε
συμφωνούν μεταξύ τους για το
σωστότερο τρόπο, για να εξηγηθεί η
συμπεριφορά, και έχουν προτείνει
διάφορες μεθόδους.
Η ανάλυση της συμπεριφοράς του τουρίστα περιλαμβάνει και τις τουριστικές

δραστηριότητες που θα επιλέξει να κάνει στον τόπο του προορισμού του, όπως που
και τι θα φάει, ποια αξιοθέατα θα επισκεφθεί, ποιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες θα
επιλέξει, τυχόν συμμετοχή σε σπορ, παρακολούθηση εκδηλώσεων κλπ.
Αυτά τα στοιχεία υποβοηθούν τους τουριστικούς παραγωγούς και τους φορείς

διαχείρισης σε ένα τουριστικό προορισμό να προσαρμόσουν και τα προβαλλόμενα
θέλγητρα του προορισμού και την ανάπτυξη των τοπικών δραστηριοτήτων, ώστε να
ταιριάζουν με αυτά που εκδηλώνει προτίμηση με τη συμπεριφορά του ο τουρίστας.
Στον τουρισμό λοιπόν η γνώση της συμπεριφοράς του τουρίστα χρειάζεται, για να
υποβοηθήσει το τουριστικό Μάρκετινγκ, να προσαρμόσει:
• τον τρόπο προσέγγισης των υποψήφιων ταξιδιωτών, για να τους

παρουσιάσει τα προϊόντα και υπηρεσίες που προσφέρει
634
Δ.ΥΠ.Α.

• τα στοιχεία και χαρακτηριστικά των τουριστικών προϊόντων και

υπηρεσιών σε αυτά που συνδυάζονται με την συμπεριφορά του τουρίστα και
• το σχεδιασμό νέων προϊόντων και υπηρεσιών έτσι ώστε να
ανταποκρίνονται σε αυτά που προτιμάει ο υποψήφιος τουρίστας.
Η γνώση λοιπόν της συμπεριφοράς του τουρίστα βοηθάει το τουριστικό Μάρκετινγκ

στη συνολική διαδικασία υλοποίησης του, όπως αναφέρεται στο παρακάτω
Σχεδιάγραμμα
Διαδικασία Προσαρμογής Συμπεριφοράς Τουρίστα
635
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.2.3. Κίνητρα που επηρεάζουν τις Αποφάσεις των Τουριστών
Ένα ευρύ φάσμα παραγόντων παρακινεί τους καταναλωτές να αγοράσουν

τουριστικά προϊόντα. Αναφερόμαστε στα κίνητρα που επηρεάζουν και ενθαρρύνουν
τους τουρίστες να λάβουν συγκεκριμένες αποφάσεις αγοράς μεταξύ διαφορετικών
τύπων τουριστικών προϊόντων .
6.1.2.3.1. Ο αριθμός και το εύρος των κινήτρων
Οι παράγοντες παρακίνησης στον τουρισμό μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες:

• αυτούς που παρακινούν ένα άτομο να κάνει διακοπές
• αυτούς που παρακινούν ένα άτομο να κάνει συγκεκριμένες διακοπές σε έναν
συγκεκριμένο προορισμό σε μια συγκεκριμένη στιγμή.
Υπάρχουν πολλά πιθανά κίνητρα που θα μπορούσαν να σχετίζονται με έναν από

αυτούς τους παράγοντες ή και με τους δύο. Επιπλέον, υπάρχει ένας αριθμός
πιθανών «παραλλαγών σε ένα θέμα» για κάθε μεμονωμένο κίνητρο και μυριάδες
τρόποι με τους οποίους μπορούν να συνδυαστούν.
Δεν υπάρχει ευρέως αναγνωρισμένος τρόπος κατηγοριοποίησης των κύριων

παραγόντων κινήτρων στον τουρισμό. Ωστόσο, μερικές από τις σημαντικότερες
περιγράφονται παρακάτω
Φυσικοί -Σωματικοί παράγοντες:

• χαλάρωση
• ηλιοθεραπεία
• Άσκηση, υγεία, ευεξία
• σεξ
• περιήγηση στα αξιοθέατα
• βιώνοντας νέους πολιτισμούς
636
Δ.ΥΠ.Α.

Συναισθηματικοί παράγοντες
• νοσταλγία
• ρομαντισμός
• περιπέτεια
• διασκέδαση
• απόδραση
• φαντασία
• πνευματική εκπλήρωση
Κοινωνικό πρεστίζ (status)

• αποκλειστικότητα
• μόδα
• επίδειξη πλούτου
Προσωπική ανάπτυξη
• διεύρυνση των γνώσεων και των εμπειριών
• μάθηση μιας δεξιότητας
Προσωπικοί παράγοντες
• ταξίδι για να επισκεφθούν φίλους και συγγενείς ή τη χώρα καταγωγής τους
• ανάγκη να ικανοποιήσει τους άλλους
• αναζήτηση οικονομικών διακοπών σε περίπτωση περιορισμένου εισοδήματος
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τρόποι ταξινόμησης των κινήτρων στον τουρισμό και
στο ευρύτερο πεδίο της αναψυχής. Προχωράμε τώρα στην περιγραφή ορισμένων
από αυτά.
6.1.2.3.2. Η Κλίμακα Κινήτρου για Αναψυχή-Ελεύθερο Χρόνο
637
Δ.ΥΠ.Α.

Το 1983, οι Beard και Raghob ανέπτυξαν ένα μοντέλο που ονομάζεται Κλίμακα
κινήτρων αναψυχής - ελεύθερου χρόνου, το οποίο προσπάθησε να αποσαφηνίσει τα
κίνητρα σε τέσσερις τύπους, με βάση το έργο του Maslow. Οι τέσσερις τύποι ήταν:
(α) Το διανοητικό στοιχείο, το οποίο αξιολογεί τον βαθμό στον οποίο τα άτομα
παρακινούνται να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες αναψυχής που περιλαμβάνουν
νοητικές δραστηριότητες όπως η μάθηση, η εξερεύνηση, η ανακάλυψη, η σκέψη ή η
απεικόνιση.
(β) Η κοινωνική συνιστώσα που αξιολογεί τον βαθμό στον οποίο τα άτομα
εμπλέκονται σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου για κοινωνικούς λόγους. Αυτό το
στοιχείο περιλαμβάνει δύο βασικές ανάγκες, η ανάγκη για φιλία και διαπροσωπικές
σχέσεις, ενώ το δεύτερο είναι η ανάγκη για εκτίμηση από τους άλλους.
(γ) Η συνιστώσα ικανότητας-κατοχής που αξιολογεί τον βαθμό στον οποίο τα

άτομα εμπλέκονται σε δραστηριότητες αναψυχής προκειμένου να επιτύχουν, να
κυριαρχήσουν, να προκαλέσουν και να ανταγωνιστούν. Οι δραστηριότητες είναι
συνήθως σωματικής φύσης.
(δ) Η συνιστώσα ερεθίσματος-αποφυγής που αξιολογεί την επιθυμία απόδρασης

και απόδρασης από υπερβολικά επιβαρυντικές - αγχωτικές καταστάσεις ζωής. Είναι
η ανάγκη για ορισμένα άτομα να αποφεύγουν την κοινωνική επαφή, να αναζητούν τη
μοναξιά και τις συνθήκες ηρεμίας. και για κάποια άλλα είναι να επιδιώκουν να
ξεκουραστούν και να χαλαρώσουν.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε, πρώτον, ότι τα κίνητρα που κάνουν τους ανθρώπους

να επιθυμούν να κάνουν διακοπές δεν επηρεάζουν όλα τα άτομα. Μερικοί άνθρωποι
φαίνεται να έχουν ελάχιστη ή καθόλου επιθυμία να κάνουν διακοπές, για
οποιονδήποτε λόγο.
6.1.2.3.3. Τα Κίνητρα και ο μεμονωμένος τουρίστας
Κάθε τουρίστας είναι διαφορετικός, όπως και οι παράγοντες που τον παρακινούν.
638
Δ.ΥΠ.Α.

Οι κύριοι παράγοντες που καθορίζουν τα κίνητρα των μεμονωμένων τουριστών είναι

πιθανώς:
Η προσωπικότητά τους, με άλλα λόγια, είναι:

(α) κοινωνικοί ή μοναχικοί;
(β) περιπετειώδης ή προσεκτικός;
(γ) Με αυτοπεποίθηση ή συνεσταλμένος;
Ο τρόπος ζωής τους που παρέχει το πλαίσιο για την απόφαση αγοράς τους. Τα
κίνητρα είναι πιθανό να είναι διαφορετικά για άτομα που ενδιαφέρονται πολύ να είναι
μοντέρνα, ή ασχολούνται με την υγεία τους, ή ζουν μόνοι και θέλουν να κάνουν νέους
φίλους ή να απολαμβάνουν τα πάρτι.
Η προηγούμενη εμπειρία τους ως τουρίστας και ιδιαίτεροι τύποι διακοπών, θετικές

και αρνητικές.
Η προηγούμενη ζωή τους, για κίνητρα όπως κυρίως η νοσταλγία, είναι άμεσο
αποτέλεσμα της μέχρι σήμερα ζωής των ανθρώπων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει
το πού πήγαν μήνα του μέλιτος ή τις στρατιωτικές μάχες στις οποίες συμμετείχαν και
γενικώς παλιές εμπειρίες.
Πώς θέλουν να τους βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι.

Πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι τα κίνητρα αλλάζουν με την πάροδο του
χρόνου για κάθε άτομο ως απάντηση στις αλλαγές στις προσωπικές του συνθήκες.
Αυτές οι περιστάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:
• απόκτηση παιδιού ή ξεκίνημα μιας
νέας σχέσης
• αύξηση ή μείωση του εισοδήματος
• επιδείνωση της υγείας
639
Δ.ΥΠ.Α.

• αλλαγή προσδοκιών ή εμπειριών ως τουρίστας.
6.1.2.3.4. Πολλαπλά κίνητρα
Κανένας τουρίστας δεν είναι πιθανό

να επηρεαστεί από ένα μόνο κίνητρο.
Είναι πιο πιθανό να επηρεαστούν
από διάφορα κίνητρα ανά πάσα
στιγμή. Οι υπάλληλοι γραφείων που
κοιτάζουν έξω από τα παράθυρα του
γραφείου τους σε μία μεγαλούπολη
σήμερα, μπορεί να παρακινούνται από την επιθυμία να κάνουν διακοπές,
οπουδήποτε για να ξεφύγουν από τη μονοτονία της καθημερινής τους
επαγγελματικής ζωής.
Ωστόσο, μπορεί να έχουν μια σειρά από άλλα κίνητρα που θα επηρεάσουν τον τύπο
των διακοπών που θα ήθελαν να κάνουν. Μπορεί, για παράδειγμα:
• να θέλουν να ξεφύγουν από τη ρουτίνα του σπιτιού τους, να απολαύσουν τον ήλιο
και να μαυρίσουν
• να επιθυμούν την ευκαιρία να κάνουν κάποια σωματική άσκηση σε αντίθεση με την
καθιστική ζωή τους και να βελτιώσουν την υγεία τους
• να επιθυμούν να κάνουν χόμπι, είτε είναι σερφινγκ είτε τρώγοντας ιταλικό φαγητό
• να θέλουν να διευρύνουν τον κύκλο των φίλων τους ή να βρουν έναν νέο σύντροφο
• να επιθυμούν να δουν μια συγκεκριμένη εκκλησία ή μουσείο
• να θέλουν να χαλαρώσουν.
Οι διακοπές των περισσότερων ανθρώπων αντιπροσωπεύουν έναν συμβιβασμό

μεταξύ των πολλαπλών κινήτρων τους. Είτε ένα κίνητρο γίνεται κυρίαρχο είτε
640
Δ.ΥΠ.Α.

αγοράζεται διακοπές, κάτι που διασφαλίζει ότι όλα τα κίνητρα μπορούν τουλάχιστον
εν μέρει να ικανοποιηθούν.
6.1.2.3.5. Κοινά κίνητρα
Σπάνια κάνουμε διακοπές μόνοι μας, αλλά με το ποιος τους πάμε επηρεάζει τους
παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις μας. Φανταστείτε μια γυναίκα που είναι
παντρεμένη και μητέρα με δύο μικρά παιδιά, μέλος μιας γυναικείας ομάδας
ποδοσφαίρου και εκκλησιάζεται συχνά. Τα κίνητρά της μπορεί να είναι διαφορετικά
ανάλογα με την ομάδα με την οποία σκοπεύει να κάνει διακοπές. Αν κάνει ένα ταξίδι
με τα παιδιά της, τότε η ικανοποίηση των αναγκών τους και η ικανοποίηση τους
μπορεί να είναι το κύριο κίνητρό της.
Από την άλλη, αυτή και ο σύζυγός

της μπορεί να κάνουν ένα ταξίδι
μόνοι τους, για να γιορτάσουν την
επέτειο του γάμου τους, οπότε ο
ρομαντισμός μπορεί να είναι το κύριο
κίνητρο. Όταν κάνει ένα ταξίδι για να
παίξει ποδόσφαιρο με την ομάδα της,
μπορεί να θεωρηθεί ως απόδραση ή
μια ευκαιρία να απολαύσει το πάθος
της για το ποδόσφαιρο. Τέλος, με τους άλλους ενορίτες που πηγαίνουν στην
εκκλησία, μπορεί να αναζητούν πνευματική ολοκλήρωση από ένα ταξίδι.
Είναι σπάνιο για κάθε μέλος ενός γκρουπ διακοπών να μοιράζεται ακριβώς τα ίδια
κίνητρα. Από αυτή την άποψη οι διαφορές αναμφίβολα ευθύνονται για μεγάλο μέρος
της αγχωτικής πλευράς των διακοπών. Πολλά ταξίδια αντιπροσωπεύουν έναν
συμβιβασμό μεταξύ εκείνων σε μια ομάδα που ταξιδεύει μαζί, όπου:
• οι απόψεις ενός κυρίαρχου μέλους μπορεί να υπερισχύουν
641
Δ.ΥΠ.Α.

• κάθε μέλος θα ακολουθήσει το δικό του δρόμο για τουλάχιστον ένα μέρος του
χρόνου
• η ομάδα θα μείνει μαζί αλλά κάθε μέλος θα τους επιτραπεί να επιλέξουν τι θα
κάνουν όλοι σε μία ή δύο ημέρες.
6.1.2.3.6. Εκφρασμένα και πραγματικά κίνητρα
Δεν εκφράζουμε πάντα τα αληθινά μας κίνητρα επειδή:
• δεν πιστεύουμε ότι θα θεωρηθούν από τους άλλους ως αποδεκτά. Μπορεί να
είναι δύσκολο να παραδεχτείτε ότι πηγαίνετε διακοπές μόνο για πάρτι και για να
απολαύσετε περιστασιακές γνωριμίες και περιπέτειες. Είναι πολύ πιο εύκολο να
μιλήσουμε για μια γενικότερη επιθυμία να χαλαρώσουμε, και να «περάσουμε καλά»
• μπορεί να μην αναγνωρίζουμε πάντα τα κίνητρά μας γιατί μπορεί να είναι
υποσυνείδητα ή ασυνείδητα
• μπορεί να αναγνωρίζουμε ότι είναι φαινομενικά αντικρουόμενα. Για
παράδειγμα, μπορεί να θέλουμε να χαλαρώσουμε χορεύοντας και γλεντώντας όλο το
βράδυ!
6.1.2.3.7. Κίνητρα και διαφορετικά τμήματα αγοράς
Όχι μόνο τα κίνητρα είναι διαφορετικά για κάθε μεμονωμένο τουρίστα, αλλά ίσως
διαφέρουν και μεταξύ διαφορετικών τμημάτων της αγοράς. Για παράδειγμα, η
τουριστική βιομηχανία φαίνεται πεπεισμένη ότι τα τμήματα βασίζονται σε
δημογραφικά κριτήρια. Φαίνεται να υποθέτουν ότι:
• οι νέοι θέλουν να κάνουν πάρτι, να χαλαρώσουν, να πίνουν πολύ, να κάνουν

σεξ, να χορέψουν και να κάνουν πολλούς νέους φίλους
642
Δ.ΥΠ.Α.

• οι ηλικιωμένοι προτιμούν τις χαλαρωτικές δραστηριότητες και να έχουν

σχεδόν εμμονή με τη νοσταλγία
• Οι γονείς είναι απασχολημένοι με την ανάγκη να κρατούν τα παιδιά τους
ευτυχισμένα. Θεωρείται επίσης ότι θέλουν να ξεφύγουν από τις γονικές τους ευθύνες
από καιρό σε καιρό για να περνούν χρόνο μαζί.
Έχει γίνει κάποια έρευνα για τον έλεγχο των

παραγόντων κινήτρων για διαφορετικές
δημογραφικές ομάδες. Το 1996, μια μελέτη για τις
αντιλήψεις των Ιρλανδών ταξιδιωτών για τα κύρια
χαρακτηριστικά που οδήγησαν στις ταξιδιωτικές
προτιμήσεις τους για σημαντικούς ξένους
προορισμούς διακοπών βρήκε σημαντικές
διαφορές μεταξύ τουριστών διαφορετικών ηλικιών,
φύλων, μορφωτικού επιπέδου, εισοδήματος και
οικογενειακής κατάστασης.
Οι νέοι προτιμούσαν τις διακοπές που έδιναν ευκαιρίες για διακοπές με βάση τη
δραστηριότητα.
Οι μεγαλύτεροι ταξιδιώτες αναζητούσαν χαλαρωτικούς προορισμούς με ευκαιρίες

περιήγησης στα αξιοθέατα.
Οι πιο μορφωμένοι ερωτηθέντες έδειξαν προτίμηση σε προορισμούς που προσφέρουν

ευκαιρίες για φυσικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες.
Από την άλλη πλευρά, τα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο τόνισαν τη σημασία
των διακοπών όπου θα μπορούσαν να δοκιμάσουν νέες και άγνωστες
δραστηριότητες που ήταν πολύ διαφορετικές από την καθημερινή τους ζωή.
Όσοι είχαν χαμηλότερα εισοδήματα είδαν τις διακοπές τους ως μια ευκαιρία να ξεφύγουν
από τη μονοτονία της καθημερινότητας και να επιδοθούν σε δραστηριότητες που
ενίσχυσαν την αυτοπεποίθησή τους.
643
Δ.ΥΠ.Α.

Τα άτομα με υψηλότερο εισόδημα ήθελαν διανοητικά διεγερτικές διακοπές με

ενθουσιασμό και την ευκαιρία να αυξήσουν τις γνώσεις τους για την περιοχή
6.1.2.3.8. Κίνητρα και φύλο
Μια πτυχή των δημογραφικών στοιχείων που η τουριστική βιομηχανία φαίνεται να

πιστεύει ότι καθορίζει προσωπικά κίνητρα, είναι το φύλο. Διαφορετικά προϊόντα
όπως εκδρομές για γκολφ - ψάρεμα, ή ταξίδια για ψώνια φαίνεται να βασίζονται
αποκλειστικά στην επιθυμία να ταιριάζουν με τα αντιληπτά κίνητρα των ανδρών και
των γυναικών αντίστοιχα. Ωστόσο, όταν κάποιος εξετάζει μια σειρά από προσωπικά
κίνητρα, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι υπάρχει, στην
πραγματικότητα, σχετικά μικρή διαφορά μεταξύ των φύλων.
Μια άλλη έρευνα σημείωσε ότι ανάμεσα σε

δεκατέσσερα κίνητρα διακοπών, υπήρχαν
σημαντικές διαφορές στη στάθμιση που τους
δόθηκε από άνδρες και γυναίκες σε τρεις
περιπτώσεις. Οι γυναίκες αποδίδουν μάλλον
μεγαλύτερη αξία στην προσπάθειά τους να
χρησιμοποιήσουν τις διακοπές για να:
• αποφύγουν την καθημερινή φασαρία

• να χαλαρώσουν σωματικά
• να χαλαρώσουν συναισθηματικά.
6.1.2.3.9. Εθνικές και πολιτισμικές διαφορές
Μέχρι στιγμής, φαίνεται να έχει γίνει σχετικά μικρή έρευνα σχετικά με τις εθνικές και
πολιτισμικές διαφορές σε σχέση με τα κίνητρα. Αυτό είναι μάλλον περίεργο σε μια
644
Δ.ΥΠ.Α.

εποχή που όλο και περισσότεροι τουριστικοί οργανισμοί επιδιώκουν να πουλήσουν

τα προϊόντα τους σε ανθρώπους σε άλλες χώρες.
Γνωρίζουμε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν μεγάλες ομοιότητες μεταξύ

γκρουπ χωρών όσον αφορά τα κίνητρα. Οι άνθρωποι στις βόρειες ευρωπαϊκές
χώρες και στις βόρειες πολιτείες των ΗΠΑ παρακινούνται συχνά από την επιθυμία
για τον ήλιο και το μαύρισμα. Ωστόσο, σε θερμές χώρες όπως η Ινδία και η Σαουδική
Αραβία, η πρόθεση είναι να κάνουν ταξίδια στις πιο δροσερές λοφώδεις περιοχές για
να ξεφύγουν από την έντονη ζέστη σε χαμηλότερα υψόμετρα.
Ορισμένα κίνητρα είναι καθολικά,

όπως η νοσταλγία και ο
ρομαντισμός, και η επιθυμία να δεις
αξιοθέατα, αν και η πραγματική
συμπεριφορά θα επηρεαστεί από
την εθνικότητα και τον πολιτισμό
του τουρίστα. Πολλοί άνθρωποι σε
όλο τον κόσμο αναζητούν κάποια μορφή πνευματικής ολοκλήρωσης. Ωστόσο, η
επιθυμία για μια τέτοια εκπλήρωση και η επιθυμία να ξεκινήσουν ένα προσκύνημα
για να το κερδίσουν είναι πιο κοινή γενικά μεταξύ των μουσουλμάνων παρά των
χριστιανών.
6.1.2.3.10. Κίνητρα και διαφορετικοί τύποι τουριστικών προϊόντων
Οι marketers προσπαθούν
ξεκάθαρα να συνδέσουν τα
προϊόντα που αναπτύσσουν με
τους παράγοντες που παρακινούν
τις αγορές-στόχους τους. Φαίνεται
645
Δ.ΥΠ.Α.

σίγουρα η πεποίθηση ότι ορισμένα κίνητρα συνδέονται στενά με διαφορετικούς

τύπους τουριστικών προϊόντων. Αυτό φαίνεται ίσως καλύτερα στον τομέα των έλξης
επισκεπτών. Ο πίνακας παρακάτω προτείνει ορισμένους πιθανούς δεσμούς μεταξύ
παραγόντων κινήτρων και διαφορετικών τύπων έλξης επισκεπτών.
Μπορούμε να δούμε ότι υπάρχουν μερικά διαφορετικά κίνητρα για διαφορετικούς

τύπους προϊόντων, αλλά υπάρχουν και κοινά, όπως το status. Οι περισσότεροι από
εμάς ενδιαφέρονται για το status, αλλά το νόημά του ποικίλλει από το ένα είδος έλξης
στο άλλο.
6.1.2.3.11. Κίνητρα και ο χρόνος των αποφάσεων αγοράς
Τα κίνητρα μπορεί επίσης να διαφέρουν ανάλογα με το πότε λαμβάνεται η απόφαση

για αγορά διακοπών.
Μια κράτηση της τελευταίας στιγμής μπορεί να

αντανακλά την επιθυμία να αποκτήσετε μια προσφορά
με έκπτωση ή μια επιθυμία να κάνετε μια έκπληξη
στον σύντροφό σας, ή να είναι μια απάντηση στο
άγχος στη δουλειά.
Εναλλακτικά, οι διακοπές που έχουν κλείσει πολλούς μήνες νωρίτερα μπορεί να είναι
αποτέλεσμα της επιθυμίας:
• να επισκεφθείτε μια διάσημη ετήσια εκδήλωση όπου η έγκαιρη κράτηση είναι
απαραίτητη για την εξασφάλιση διαμονής και πτήσεων
• να απολαύσετε τη χαρά της ανυπομονησίας ενόψει των διακοπών.
Συμπεράσματα
Φαίνεται ότι το ζήτημα των κινήτρων είναι πολύ περίπλοκο και εξαρτάται από μια
σειρά παραγόντων, όπως:
• Η προσωπικότητα και ο τρόπος ζωής των πιθανών τουριστών

• Οι προηγούμενες εμπειρίες τους
646
Δ.ΥΠ.Α.

• Με ποιους σχεδιάζουν να κάνουν διακοπές

• Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους
• Πώς κάνουν κράτηση για το ταξίδι τους.
Είναι σαφές ότι υπάρχουν μεγάλες ομοιότητες μεταξύ παραγόντων και καθοριστικών
παραγόντων. Υπάρχει μια λεπτή γραμμή, μια γκρίζα περιοχή, μεταξύ των επιθυμιών
μας και των παραγόντων που καθορίζουν την πραγματική μας συμπεριφορά.
6.1.2.4. Παράγοντες Που Επηρεάζουν Τη Συμπεριφορά Του Τουρίστα
Ο τύπος του ταξιδιού που θα πραγματοποιηθεί μπορεί να περιλαμβάνει μια τεράστια

γκάμα μεταβλητών, όπως:
• ο προορισμός του ταξιδιού

• πότε θα πραγματοποιηθεί το ταξίδι
• το μεταφορικό μέσο που θα χρησιμοποιηθεί
• η διάρκεια του ταξιδιού
• ποιους θα περιλαμβάνει το ταξίδι
• το είδος του καταλύματος
• οι δραστηριότητες που θα κάνει ο τουρίστας κατά τη διάρκεια των διακοπών
• ποσό που θα δαπανηθεί για το ταξίδι.
Μπορούμε περαιτέρω να υποδιαιρέσουμε τους παράγοντες σε:
• σε αυτούς που είναι προσωπικοί για τον τουρίστα

• σε αυτούς που είναι εξωτερικοί του τουρίστα.
Αυτοί οι δύο τύποι παραγόντων απεικονίζονται στους πίνακες 1 και 2 παρακάτω. Και
οι δύο είναι γενικευμένες εικόνες, αλλά χρησιμεύουν για να απεικονίσουν την ποικιλία
των καθοριστικών παραγόντων που υπάρχουν.
647
Δ.ΥΠ.Α.

Πίνακας 1.
Προσωπικοί Παράγοντες της Συμπεριφοράς του Τουρίστα
Υγεία
Διαθέσιμο εισόδημα
Περιστάσεις Ελεύθερος χρόνος
Εργασιακές υποχρεώσεις
Οικογενειακές υποχρεώσεις
Ιδιοκτησία αυτοκινήτου
Των προορισμών
Της διαθεσιμότητας των διαφορετικών τουριστικών
Γνώση προϊόντων
Των διαφορών των τιμών μεταξύ ανταγωνιστικών
οργανισμών
Αντιλήψεις για προορισμούς και τουριστικούς
οργανισμούς
Πολιτικές απόψεις
Προτιμήσεις για συγκεκριμένες χώρες και πολιτισμούς
Φόβος για συγκεκριμένους τρόπους και μέσα του
ταξιδιού
Στάσεις και αντιλήψεις Πόσο νωρίτερα τους αρέσει να προγραμματίζουν και να
κάνουν κράτηση για ένα ταξίδι
Αντίληψη για το τι συνιστά η σχέση τιμής/ποιότητα
(value for money)
Η στάση τους απέναντι στα πρότυπα συμπεριφοράς ως
τουρίστα
Τύπους διακοπών
Διαφορετικούς προορισμούς
Τα προϊόντα / υπηρεσίες που προσφέρονται από
Εμπειρία από: διαφορετικούς τουριστικούς οργανισμούς
Τα ταξίδια με συγκεκριμένα άτομα ή γκρουπ
Προσπάθεια να βρουν μειωμένες τιμές
648
Δ.ΥΠ.Α.

Μερικοί από αυτούς τους καθοριστικούς παράγοντες που αναφέρονται στους πίνακες
μπορούν να αποκλείσουν το άτομο από το να πραγματοποιήσει οποιοδήποτε ταξίδι.
Τα προβλήματα υγείας θα μπορούσαν να είναι το καλύτερο παράδειγμα αυτού του
φαινομένου. Άλλα απλά θα επηρεάσουν τον τύπο του ταξιδιού που θα
πραγματοποιηθεί.
Είναι σαφές ότι οι καθοριστικοί παράγοντες που παρατίθενται στον πρώτο πίνακα
δεν θα έχουν το ίδιο βάρος με όλους τους τουρίστες ανά πάσα στιγμή. Διαφορετικά
άτομα θα αντιληφθούν ορισμένους καθοριστικούς παράγοντες ως πιο σημαντικούς
από άλλους, με βάση τις στάσεις, τις προσωπικότητες, τις αρχές, τους φόβους και τις
προηγούμενες εμπειρίες τους. Ακόμη και για το ίδιο άτομο, η στάθμιση που δίνεται σε
κάθε καθοριστικό παράγοντα θα ποικίλλει με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με τις
αλλαγές στην ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση και την εμπειρία ως τουρίστας.
Παράδειγμα 1: Οι διευθυντές αισθάνονται ότι πρέπει να είναι στη δουλειά όσο το

δυνατόν περισσότερο. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους για την ανάπτυξη έντονων
μορφών διακοπών μικρής διάρκειας, όπως θεματικά διαλείμματα Σαββατοκύριακου.
Αυτά ανταποκρίνονται στις ανάγκες των τουριστών που αναζητούν ένα σύντομο
διάλειμμα από την εργασία τους, το οποίο θα τους τονώσει.
Παράδειγμα 2: Ταυτόχρονα, πολλές αεροπορικές

εταιρείες έχουν εκμεταλλευτεί τον καθοριστικό
παράγοντα που μπορεί να σταματήσει ορισμένους
ανθρώπους να κάνουν οποιασδήποτε μορφής
διακοπές στο εξωτερικό, δηλαδή τον φόβο της
πτήσης. Αυτός ο καθοριστικός παράγοντας μειώνει
σαφώς τη δυνητική αγορά τους. Ως εκ τούτου, έχουν αρχίσει να προσφέρουν
μαθήματα για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τον φόβο τους να
πετάξουν.
Είναι σαφές από αυτά τα δύο σύντομα παραδείγματα, επομένως, ότι η τουριστική
βιομηχανία μπορεί να εκμεταλλευτεί ορισμένους καθοριστικούς παράγοντες προς
δικό της όφελος ή να επιδιώξει να τους επηρεάσει, πάλι προς δικό της όφελος.
649
Δ.ΥΠ.Α.

Ίσως το καλύτερο παράδειγμα του κλάδου που επηρεάζει και εκμεταλλεύεται έναν
καθοριστικό παράγοντα είναι το ζήτημα της τιμής. Σε πολλούς τουρίστες αρέσει να
αισθάνονται ότι έχουν βρει διακοπές σε μειωμένη τιμή. Υπάρχει δυνητικά σημαντική
αξία για κάποιον, όταν θεωρεί ότι έχει «διαπραγματευτεί» μια καλή συμφωνία για ένα
τουριστικό προϊόν. Ως εκ τούτου, ο κλάδος δίνει έμφαση στη διάσταση της ευκαιρίας
στις πωλήσεις του, με τίτλους banner σε ταξιδιωτικά γραφεία και προσφορές όπως
«δωρεάν παιδικές θέσεις», «20% έκπτωση» και «δωρεάν ασφάλιση».
Πίνακας 2. Εξωτερικοί παράγοντες επηρεασμού της συμπεριφοράς του

τουρίστα
Οι παράγοντες στον πίνακα 2 μπορούν σαφώς να αναλυθούν σε υποπαράγοντες»

όπως δείχνουν τα ακόλουθα παραδείγματα.
Πολιτικοί παράγοντες:
650
Δ.ΥΠ.Α.

– κυβερνητική νομοθεσία και πολιτική

– περιορισμοί στη μετανάστευση και απαιτήσεις θεώρησης εισόδου
– πολιτική αναταραχή και τρομοκρατία
– φύση του πολιτικού συστήματος
– φορολογική πολιτική, π.χ. φόροι αεροδρομίων
– τουριστικοί φόροι.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και social media:

– ταξιδιωτικά μέσα, π.χ. εκδηλώσεις διακοπών στην τηλεόραση, internet, εφημερίδες
και οδηγούς
– μη ταξιδιωτικά μέσα, π.χ. ειδησεογραφικά προγράμματα και προγράμματα άγριας
ζωής στην τηλεόραση
Μάρκετινγκ τουριστικών οργανισμών:

– διαφημιστικές εκστρατείες ξένων προορισμών
– μπροσούρες ταξιδιωτικού πράκτορα – ειδικές προσφορές και promotions.
Ο βαθμός στον οποίο η συμπεριφορά των τουριστών καθορίζεται από τους δικούς
τους προσωπικούς ή εξωτερικούς καθοριστικούς παράγοντες ποικίλλει ανάλογα με
την προσωπικότητα και τον τρόπο ζωής τους.
Τα εξωστρεφή άτομα μπορεί να είναι πιο διατεθειμένα να λαμβάνουν υπόψη

εξωτερικούς καθοριστικούς παράγοντες, όπως τις απόψεις των πολλών φίλων και
συγγενών τους. Ενώ οι εσωστρεφείς μπορεί να βασίζονται περισσότερο στις δικές
τους εμπειρίες.
Τα καλά μορφωμένα άτομα που παρακολουθούν τακτικά ειδησεογραφικά

προγράμματα και ενδιαφέρονται για παγκόσμια κοινωνικά ή περιβαλλοντικά
ζητήματα ενδέχεται να επηρεαστούν από εξωτερικούς παράγοντες όπως το ιστορικό
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της κυβέρνησης μιας συγκεκριμένης χώρας. Εκείνοι
που είτε δεν ανησυχούν για τέτοια πράγματα, είτε δεν γνωρίζουν καν την κατάσταση
σε αυτή τη χώρα, μπορεί να μην αναλογιστούν καν αυτόν τον παράγοντα.
651
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι καθοριστικοί παράγοντες

μπορεί να είναι είτε διευκολυντές είτε περιοριστικοί για τους τουρίστες που επιθυμούν
να μετατρέψουν τα κίνητρα και τις επιθυμίες τους σε πραγματικότητα.
Για παράδειγμα, το υψηλό διαθέσιμο εισόδημα θα είναι ένας διευκολυντής, ενώ το

περιορισμένο και χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα θα ήταν ένας περιορισμός.
Ομοίως, ένας ταξιδιωτικός οδηγός που δείχνει μια ρόδινη εικόνα ενός θέρετρου θα
ήταν πιθανό να πείσει έναν πιθανό τουρίστα να το επισκεφτεί, σε αντίθεση με μια
αρνητική απεικόνιση που κανονικά θα είχε το αντίθετο αποτέλεσμα.
Οι καθοριστικοί παράγοντες των ομαδικών ταξιδιών (group travel)

Στην περίπτωση των ομαδικών
ταξιδιών, είτε πρόκειται για
οικογένεια είτε για παρέα φίλων, το
ζήτημα των καθοριστικών
παραγόντων είναι ιδιαίτερα
περίπλοκο. Κάθε άτομο έχει τους
δικούς του καθοριστικούς παράγοντες, αλλά η ομάδα έχει ένα σύνολο από δικούς της
καθοριστικούς παράγοντες. Οι καθοριστικοί παράγοντες κάθε ατόμου πρέπει να
ικανοποιούνται με τρόπο που να κρατούν την ομάδα ως σύνολο. Αυτό σημαίνει
συμβιβασμό για λογαριασμό κάθε μέλους της ομάδας.
Εναλλακτικά, ένα ισχυρό μέλος της ομάδας μπορεί να επιβάλλει τους δικούς του
καθοριστικούς παράγοντες, όπως ο φόβος της πτήσης, σε κάθε άλλο μέλος της
ομάδας. Οι άλλοι θα προτιμούσαν να πετάξουν προς τον προορισμό των διακοπών
τους, αλλά βρέθηκαν να παίρνουν ένα πλοίο για να καλύψουν τις ανάγκες του
κυρίαρχου μέλους της ομάδας.
Ο μύθος της ορθολογικής λήψης αποφάσεων

Οι τουρίστες δεν παίρνουν εντελώς ορθολογικές αποφάσεις βασισμένες σε τέλειες
πληροφορίες. Μπορεί να αγνοούν πολλούς από τους καθοριστικούς παράγοντες που
652
Δ.ΥΠ.Α.

παρατίθενται στους πίνακες 1 και .2. Εναλλακτικά, μπορεί να γνωρίζουν καλά τους
καθοριστικούς παράγοντες, αλλά να επιλέξουν να τους αγνοήσουν.
Για παράδειγμα, ένα νεαρό ζευγάρι με δύο μικρά παιδιά και αγχωτικές δουλειές
μπορεί να γνωρίζει ότι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τις διακοπές, αλλά
νιώθουν τόσο απελπισμένοι για ένα διάλειμμα από την καθημερινή ρουτίνα που
αποφασίζουν να κάνουν ένα ταξίδι ούτως ή άλλως. Αυτό δεν είναι ορθολογική
συμπεριφορά, αν και για οποιονδήποτε βρίσκεται στην κατάστασή του είναι
απολύτως κατανοητό!
Όπως και σε άλλες πτυχές της ζωής, η πίεση και το συναίσθημα συχνά κατακλύζουν
τη λογική.
Ο ρόλος των απρόβλεπτων περιστάσεων και του οπορτουνισμού
Σε συνέχεια του ζητήματος της ορθολογικής λήψης αποφάσεων, είναι τα ζητήματα

των απρόβλεπτων περιστάσεων και του οπορτουνισμού. Τα σχέδια που βασίζονται
στην τρέχουσα κατάσταση ενός τουρίστα μπορεί να καταστούν παρωχημένα
κυριολεκτικά σε μια νύχτα λόγω απρόβλεπτων αλλαγών στις προσωπικές του
συνθήκες.
Ένα προφανές παράδειγμα σχετίζεται με την υγεία του τουρίστα, όπου μια απόφαση
να κάνει διακοπές για σκι με βάση καλές προηγούμενες εμπειρίες τέτοιων διακοπών
θα πρέπει να επανεξεταστεί εάν ο υποψήφιος τουρίστας έσπασε ένα πόδι!
Απρόβλεπτες περιστάσεις μπορεί να έχουν θετική επίδραση στη συμπεριφορά των
τουριστών.
Μια οικογένεια μπορεί να αποφάσισε ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να κάνει
ένα ταξίδι από το Ηνωμένο Βασίλειο στη Γαλλία φέτος. Τότε η αξία της λίρας έναντι
του ευρώ αυξάνεται δραματικά και οι εφημερίδες αρχίζουν να προσφέρουν φθηνά
ακτοπλοϊκά εισιτήρια. Αυτό πείθει την οικογένεια να αλλάξει γνώμη και να κάνει ένα
σύντομο ταξίδι στη βόρεια Γαλλία.
Το φαινόμενο των εκπτωτικών αγορών της τελευταίας στιγμής
653
Δ.ΥΠ.Α.

Η έννοια των καθοριστικών παραγόντων προσανατολίζεται στην ιδέα μιας σχετικά

μεγάλης περιόδου που αφιερώνει ο τουρίστας προγραμματίζοντας τις διακοπές,
συλλέγοντας πληροφορίες και αξιολογώντας εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο, ένα από
τα αυξανόμενα φαινόμενα της τουριστικής βιομηχανίας είναι η απόφαση «αγοράς
της τελευταίας στιγμής».
Εδώ ο καθοριστικός παράγοντας είναι η επιθυμία απόδρασης σε σύντομο χρονικό

διάστημα και η προθυμία αποδοχής ενός λιγότερο από το ιδανικό προϊόν εάν η τιμή
είναι αρκετά χαμηλή.
Ο ρόλος της τουριστικής βιομηχανίας
Η τουριστική βιομηχανία παίζει σημαντικό ρόλο στην επίδραση των καθοριστικών

παραγόντων της τουριστικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα
αναπτύσσει προϊόντα ειδικά για να ταιριάζουν με τους καθοριστικούς παράγοντες
κάποιας τουριστικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, μπορεί να προσφέρει πακέτα
σχεδιασμένα για τουρίστες με θέματα υγείας και ιδιαιτερότητες, όπως κινητικές
δυσκολίες.
Παρέχει τεράστια πληθώρα από πληροφορίες στους δυνητικούς τουρίστες -

ταξιδιώτες, από θέματα υγείας και απαιτήσεις έκδοσης βίζα, μέχρι κλιματολογικές
συνθήκες στον προορισμό και τα πολιτιστικά αξιοθέατα και δρώμενα.
Σχεδιάζει τις προωθητικές καμπάνιες έτσι ώστε να ταιριάζουν στους βασικούς

καθοριστικούς παράγοντες της τουριστικής συμπεριφοράς. Αυτό μπορεί να
περιλαμβάνει έμφαση σε εκπτωτικές προσφορές για άτομα με περιορισμένα
εισοδήματα ή όσους τους αρέσει να αναζητούν ευκαιρίες, διαβεβαίωση για την
ασφάλεια ενός προορισμού, ή διαφήμιση του θέρετρου ως προορισμού με καλές
εγκαταστάσεις για παιδιά.
654
Δ.ΥΠ.Α.

Επηρεάζει τους καθοριστικούς παράγοντες όπως η προσφορά ατόμων με

περιορισμένους προϋπολογισμούς τη δυνατότητα αγοράς τουριστικών προϊόντων με
πίστωση με αποπληρωμή σε μια χρονική περίοδο.
Βασικό ρόλο παίζει από αυτή την άποψη ο

ταξιδιωτικός πράκτορας που είναι ο
ενδιάμεσος μεταξύ των παραγωγών της
τουριστικής βιομηχανίας και των πελατών τους.
Οι πληροφορίες που παρέχονται γίνονται μέρος
των πληροφοριών που καθορίζουν τις
προσδοκίες ενός παραθεριστή. Ο ταξιδιωτικός
πράκτορας διαθέτει τα μέσα για να δημιουργήσει τα στοιχεία της επιτυχίας ή της
αποτυχίας των διακοπών.
Οι κακές ή ακατάλληλες συμβουλές από έναν πράκτορα / συμβούλου ταξιδίων που

οδηγούν τον τουρίστα σε μη ικανοποιητικές διακοπές μπορεί κάλλιστα να καθορίσει
τη μελλοντική του συμπεριφορά.
Μπορεί να τους κάνει:

να αποφύγουν τη χρήση του ίδιου πράκτορα στο μέλλον
Να μην προτιμήσουν ξανά τα προϊόντα του ίδιου τουριστικού οργανισμού
να δώσουν αρνητική άποψη για τον προορισμό των διακοπών τους σε φίλους και
συγγενείς.
Χρονικά λάθη και καθοριστικοί παράγοντες
Πολλοί τουρίστες πιθανότατα λαμβάνουν αποφάσεις αγοράς υπό την επίδραση

καθοριστικών παραγόντων ή αντιλήψεων για καθοριστικούς παράγοντες, οι οποίοι
είναι ξεπερασμένοι. Μπορεί να έχουν αντιλήψεις για προορισμούς και τουριστικούς
οργανισμούς που δεν είναι πλέον ακριβείς.
655
Δ.ΥΠ.Α.

Για παράδειγμα, κάποιος

μπορεί να έχει ακόμα μια
εικόνα ενός ήσυχου
παρθένου ελληνικού νησιού
όπως ήταν πριν από είκοσι
χρόνια, όταν το επισκέφτηκε
για τελευταία φορά. Αυτό
μπορεί να τους πείσει να
κάνουν ένα ταξίδι
επιστροφής στο νησί, το οποίο είναι πλέον πολύ ανεπτυγμένο και γεμάτο.
Ή ένας επαγγελματίας ταξιδιώτης μπορεί να αποφύγει να κάνει κράτηση με μια

αεροπορική εταιρεία λόγω της φήμης που απέκτησε πριν από μερικά χρόνια ότι είναι
αναξιόπιστη και ότι έχει παλιά αεροσκάφη. Ωστόσο, στο ενδιάμεσο διάστημα αυτό το
πρόβλημα θα μπορούσε να είχε εξαλειφθεί με την αγορά νέων αεροσκαφών.
Οι τουριστικοί οργανισμοί πρέπει να γνωρίζουν αυτά τα χρονικά κενά και τους

ξεπερασμένους καθοριστικούς παράγοντες της τουριστικής συμπεριφοράς όταν
σχεδιάζουν τις δραστηριότητες μάρκετινγκ.
Εφάπαξ εμπειρίες καθοριστικών παραγόντων της τουριστικής συμπεριφοράς
Ο κλάδος δεν πρέπει να υποτιμά τον αντίκτυπο των μεμονωμένων κακών εμπειριών
ως καθοριστικών παραγόντων της μελλοντικής τουριστικής συμπεριφοράς. Μια
καθυστέρηση πτήσης ή η αποτυχία της αεροπορικής εταιρείας να παραδώσει ένα
προπαραγγελθέν γεύμα ειδικής διατροφής σε μία πτήση μπορεί να έχει ως
αποτέλεσμα οι τουρίστες:
• να μποϊκοτάρουν την αεροπορική εταιρεία στο μέλλον

• να δίνουν αρνητικές απόψεις για την αεροπορική εταιρεία σε φίλους και συγγενείς.
656
Δ.ΥΠ.Α.

Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι ο τουρισμός είναι φαινόμενο κοινωνικό, και ως
τέτοιο η συμπεριφορά του τουρίστα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την διαμόρφωση
των κοινωνικών και καταναλωτικών προτύπων των σύγχρονων μέσο-αστικών
στρωμάτων στις ανεπτυγμένες χώρες.
Ο σημερινός τουρίστας λοιπόν γίνεται ένα άτομο που χαρακτηρίζεται από ένα
σύνολο κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών και μπορεί σε διαφορετικά
ταξίδια να παρουσιάζει διαφορετικές όψεις ή τύπους συμπεριφοράς.
Ορίζουμε αφενός τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά σε σχέση με τη

λήψη της τουριστικής απόφασης που περιγράψαμε προηγούμενα, και αυτούς που
επηρεάζουν τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του σύγχρονου τουρίστα. Έχουμε
τέσσερις ομάδες παραγόντων που αναφέρονται στον παρακάτω Πίνακα και στη
συνέχεια περιγράφεται η επίδρασή τους.
657
Δ.ΥΠ.Α.

Κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες της συμπεριφοράς του ταξιδιώτη.
Σ’ αυτούς εντάσσονται τα κοινωνικά και τα καταναλωτικά πρότυπα, ο κύκλος ζωής, ο

τρόπος ζωής, η προσωπικότητα του ατόμου, οι αξίες, οι συμπεριφορές, η διαφήμιση,
τα Μ.Μ.Ε., η θρησκεία, ο πολιτισμός.
Αυτοί εξαρτώνται από:
• την κοινωνική θέση του ταξιδιώτη
658
Δ.ΥΠ.Α.

• τις κοινωνικές επιρροές (καταναλωτικά πρότυπα, καταναλωτικά πρότυπα,

τρόπος ζωής), που δέχεται στον κύκλο του (οικογενειακό, επαγγελματικό, φιλικό).
Σ' αυτά προστίθεται η επίδραση της προσωπικότητας του ταξιδιώτη και οι αξίες που
υποσυνείδητα ρυθμίζουν τη συμπεριφορά του.
Στις ανεπτυγμένες «δυτικές» κοινωνίες το τουριστικό ταξίδι έχει και μία συμβολική
σημασία και τονίζει την κοινωνική ανάδειξη του ατόμου.
Τα κοινωνικά και καταναλωτικά πρότυπα που επικράτησαν στις αναπτυγμένες

κοινωνίες της Ευρώπης και της Αμερικής, ιδίως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο,
έχουν διαμορφώσει μια κοινωνία «καταναλωτική», στην οποία η αγορά και η χρήση
κάποιων συγκεκριμένων αγαθών (π.χ. κατοικίας, αυτοκινήτου, εξοχικής κατοικίας,
ρούχων κ.τ.λ.) έχει αποκτήσει συμβολική σημασία και αποδεικνύει την κοινωνική
θέση του ατόμου. Το τουριστικό ταξίδι είναι ένα από τα αγαθά αυτά. Ο τουρίστας έχει
μετατραπεί σε σύμβολο των νέων αυτών αξιών που κυριαρχούν στις σύγχρονες
«δυτικές» κοινωνίες.
Η αντίληψη αυτή ενισχύεται και από τη διαφήμιση, αλλά και από τα Μ.Μ.Ε., τα οποία
επιβάλλουν τα νέα πρότυπα ζωής και αναψυχής ως στοιχεία του σύγχρονου,
«μοντέρνου» τρόπου ζωής. Έτσι, ο κάτοικος των μεγάλων αστικών κέντρων ταξιδεύει
τόσο γιατί επιβάλλεται από τα νέα κοινωνικά πρότυπα όσο και γιατί καταπιέζεται και
ασφυκτιεί μέσα στο σύγχρονο τρόπο ζωής με την ένταση, το άγχος, το στρες, την
αλλοτρίωση, τη μονοτονία, τη ρύπανση και, γενικότερα, την υποβάθμιση της
ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος.
Δημογραφικοί παράγοντες της συμπεριφοράς του ταξιδιώτη
Οι βασικοί δημογραφικοί παράγοντες είναι:

• το φύλο
• η ηλικία,
• η οικογενειακή κατάσταση,
• η εκπαίδευση και
• ο τόπος κατοικίας.
659
Δ.ΥΠ.Α.

Η τουριστική συμπεριφορά διαφοροποιείται ιδιαίτερα σε σχέση με την ηλικία του

τουρίστα και την οικογενειακή και επαγγελματική του κατάσταση. Οι ερευνητές δίνουν
ιδιαίτερη έμφαση στην οικογένεια και στον κύκλο ζωής, καθώς και στην επίδρασή
τους στις τουριστικές επιλογές.
Η ανάγκη για γνωριμία νέων τόπων και η απόκτηση εμπειριών χαρακτηρίζουν

περισσότερο τους νέους ανθρώπους, οι οποίοι συχνά ανακαλύπτουν και νέες
τουριστικές περιοχές ή δημιουργούν «μόδα» για κάποιο νέο είδος τουρισμού (π.χ.
οικολογικός τουρισμός).
Έτσι, είναι διαφορετική η επιλογή τουριστικής συμπεριφοράς για νέους (που μπορεί
να ενδιαφέρονται λιγότερο για ανεπτυγμένη τουριστική υποδομή και να
προσελκύονται από την γνωριμία με άλλα ήθη και έθιμα}, για οικογένειες με μικρά
παιδιά (που μπορεί να αποφύγουν μακρινά ή περιπετειώδη τουριστικά ταξίδια}, και
για ηλικιωμένους συνταξιούχους (που μπορεί να επιλέξουν βασικές ανέσεις).
Οικονομικοί παράγοντες της συμπεριφοράς του ταξιδιώτη
Αυτοί περιλαμβάνουν:
• το εισόδημα,
• το επάγγελμα,
• το κόστος ταξιδιών και δραστηριοτήτων στον προορισμό,
• τη χώρα προέλευσης και
• την προηγούμενη ταξιδιωτική εμπειρία σε σχέση με τις οικονομικές επιλογές των
επιλογών του ταξιδιώτη για προϊόντα και υπηρεσίες.
Το ύψος των εισοδημάτων και ιδιαίτερα το

ύψος του διαθέσιμου για τουριστικό ταξίδι
εισοδήματος είναι αναμφίβολα παράγοντας
που επιδρά στην τουριστική συμπεριφορά και
στις επιλογές του τουρίστα. Φυσικά, στην
περίπτωση αυτή, το γενικότερο επίπεδο
ανάπτυξης της χώρας προορισμού, τόσο
660
Δ.ΥΠ.Α.

στον οικονομικό όσο και στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα, επηρεάζει τις
τουριστικές επιλογές.
Στις ανεπτυγμένες χώρες έχει δημιουργηθεί μια τέτοια κατάσταση που μεγάλα
ποσοστά του πληθυσμού έχουν την οικονομική δυνατότητα για την πραγματοποίηση
τουριστικού ταξιδιού, σε αντίθεση με πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας όπου
το εισόδημα δεν επαρκεί ούτε για την καθημερινή επιβίωση (και άρα το τουριστικό
ταξίδι είναι ένα άπιαστο αγαθό).
Θεσμικοί - οργανωτικοί παράγοντες της συμπεριφοράς του ταξιδιώτη
Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν:

• τη σχετική ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας στη χώρα προέλευσης,
• το θεσμικό πλαίσιο της εργασίας (άδειες, περίοδος διακοπών ή επαγγελματικών
ταξιδιών)
• το θεσμικό πλαίσιο που καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ χώρας προέλευσης και
χώρας προορισμού.
Η ανάπτυξη του τουριστικού ανταγωνισμού επίσης, έχει δώσει τη δυνατότητα στον

υποψήφιο τουρίστα να αγοράζει το ταξίδι όπως αγοράζει ένα κοινό καταναλωτικό
αγαθό.
Η δημιουργία δικτύου εκτεταμένης τουριστικής πληροφόρησης και διάθεσης

τουριστικών προϊόντων, η θεσμοθέτηση κανόνων για την προστασία του ταξιδιώτη -
τουρίστα και οι γενικότερες σχέσεις μεταξύ των χωρών προέλευσης και υποδοχής
τουριστών, έχει διευκολύνει τον καταναλωτή.
Πρέπει επίσης, να επισημάνουμε ότι τη γενικότερη συμπεριφορά του τουρίστα

επηρεάζουν και άλλες τρεις ομάδες παραγόντων που σχετίζονται με τον τουριστικό
προορισμό και την επιτόπια συμπεριφορά και δραστηριότητες. Αυτοί οι παράγοντες
αναφέρονται στον παρακάτω Πίνακα και στη συνέχεια περιγράφεται η επίδρασή τους.
Παράγοντες Που Σχετίζονται Με Τον Τουριστικό Προορισμό Και Επηρεάζουν
Την Επιτόπια Συμπεριφορά Του Συγχρόνου Τουρίστα
661
Δ.ΥΠ.Α.

Χαρακτηριστικά του προορισμού (τοποθεσίας η περιοχής)
Αποτέλεσμα των ενεργειών της προώθησης τουριστικών προϊόντων
Άλλες επιρροές - παράγοντες
Χαρακτηριστικά του προορισμού (τοποθεσίας η περιοχής).
Οι παράγοντες αυτοί βασίζονται στην υποκειμενική αξιολόγηση των χαρακτηριστικών,

εγκαταστάσεων και θέλγητρων, των προορισμών που εξετάζει και συγκρίνει μεταξύ
τους ο ταξιδιώτης. Στα χαρακτηριστικά περιλαμβάνονται είδος, ευκαιρίες και μέθοδοι
ταξιδιωτικής μετακίνησης που προσφέρονται για κάθε προορισμό, όπως και το
κόστος, είτε συνολικό, είτε των επί μέρους τουριστικών προϊόντων που προβλέπει
ή επιθυμεί να καταναλώσει ο ταξιδιώτης.
Το πως αντιλαμβάνεται ο ταξιδιώτης τα χαρακτηριστικά κάθε προορισμού είναι

αποτέλεσμα της ποιότητας και ποσότητας των παρεχόμενων σ' αυτόν πληροφοριών.
Η παροχή των πληροφοριών για τον προορισμό στις οποίες βασίζεται και αξιολογεί ο
ταξιδιώτης, είναι αποτέλεσμα των ενεργειών τουριστικού Μάρκετινγκ που
περιγράφονται παρακάτω.
Αποτέλεσμα των ενεργειών της προώθησης τουριστικών προϊόντων.
Αυτοί οι παράγοντες είναι καθαρά συνδεδεμένοι με την επιτυχία ενός οργανωμένου

και σωστά πραγματοποιημένου προγράμματος Μάρκετινγκ (και περιλαμβάνουν την
πληροφόρηση που παρέχεται για τον προορισμό).
Οι ενέργειες αυτές έχουν εφαρμοστεί με διάφορα μέσα. Τα πιο σημαντικά είναι

αφενός η διαφήμιση και το παρεχόμενο έντυπο υλικό, και αφετέρου η επιτυχής
προώθηση "τουριστικών συστάσεων" στο περιβάλλον του ταξιδιώτη. Πηγές των
συστάσεων είναι οι φίλοι, οι συγγενείς και οι επαγγελματίες της τουριστικής
βιομηχανίας με τους οποίους έρχεται σε επαφή ο ταξιδιώτης (πράκτορες, μεταφορική
εταιρεία, κλπ.).
Άλλες επιρροές - παράγοντες.
662
Δ.ΥΠ.Α.

Ρόλο παίζουν επίσης και διάφοροι παράγοντες, που σχετίζονται με την γενικότερη
ταξιδιωτική-τουριστική "αγωγή" του υποψήφιου τουρίστα και με συγκεκριμένους
περιορισμούς από το άμεσο περιβάλλον του. Η γενικότερη τουριστική "αγωγή" του
επηρεάζεται από την εμπιστοσύνη του στις επαφές με την "πιάτσα ταξιδιών" και με
τους τουριστικούς επαγγελματίες και από την τυχόν προηγούμενη εμπειρία ταξιδιών
που έχει. Το άμεσο προσωπικό περιβάλλον του υποψήφιου ταξιδιώτη επηρεάζει με
τους οικονομικούς ή χρονικούς περιορισμούς που επιβάλλονται στο ταξίδι του και με
την υποκειμενική αξιολόγηση ρίσκου (υγείας, πολιτικών συνθηκών, ταξιδιωτικού
μέσου) και κινδύνων του ταξιδιού.
Η σχέση των παραγόντων μεταξύ τους είναι «Ποιοτική» περισσότερο και όχι
«Ποσοτική». Οι έρευνες που έχουν γίνει μέχρι τώρα δεν είναι επαρκείς, για να
καθορίσουν συντελεστές σχετικής βαρύτητας των διαφόρων παραγόντων. Ως
σύνολο, οι παράγοντες αυτοί ενεργούν σ' όλη τη διάρκεια της ταξιδιωτικής εμπειρίας.
663
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.2.5. Περιβαλλοντικοί Παράγοντες Που Επηρεάζουν Τη Συμπεριφορά Του

Τουρίστα
Όταν το 1987 έγινε τουριστική έρευνα σε όλη την Ευρώπη, μεταξύ άλλων ερωτήσεων,
διερευνήθηκαν οι παράγοντες έλξης στην επιλογή του τουριστικού προορισμού,
προκειμένου για τουριστικά ταξίδια εκτός εθνικών συνόρων. Τα αποτελέσματα της
έρευνας παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα.
Παράγοντες Ελκυστικότητας
που επηρεάζουν την επιλογή τουριστικού προορισμού
Παράγοντες Ως προς όλη την Ως προς την
ΕΕ Ελλάδα
Τοπίο Και Φυσικά Αξιοθέατα 56 % 39 %
Η Φύση Στο «Φυσικό» Της 37 % 16 %
Χαμηλό Κόστος Διαβίωσης 34 % 36 %
Μνημεία, Μουσεία, Πινακοθήκες 28 % 25 %
Αίσθηση Αλλαγής Περιβάλλοντος 26 % 16 %
Άνεση Ξενοδοχείων 26 % 14 %
Ψυχαγωγία 23 % 25 %
Ευκαιρία Ενασχόλησης Με Σπορ 14 % 7%
Το φυσικό περιβάλλον λοιπόν, με βάση τις έρευνες της τουριστικής συμπεριφοράς

στους Ευρωπαίους τουρίστες), αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα έλξης
τουριστικού προορισμού και μάλιστα με σχετικά μεγάλο ποσοστό, αφού τα "φυσικά"
αξιοθέατα καλύπτουν τα δύο πρώτα αντικείμενα έλξης.
Ειδικά για την Ελλάδα, παρατηρούμε ότι ισχύει ως αντικείμενο έλξης ο παράγων
"φύση - τοπίο", όμως ο παράγων "φύση στο φυσικό της" (δηλαδή φύση όπου δεν
υπήρχαν ανθρώπινες παρεμβάσεις) είναι σημαντικά χαμηλότερος (39% προς 16%).
Και οι δύο παράγοντες είναι σε χαμηλότερα ποσοστά ως προς το μέσο όρο ΕΕ. Θα
664
Δ.ΥΠ.Α.

μπορούσαμε από τα στοιχεία αυτά, να συμπεράνουμε είτε ότι η Ελλάδα δεν είχε
"φυσικό" περιβάλλον, είτε ότι οι τουριστικές αγορές δεν γνώριζαν για το ελληνικό
φυσικό περιβάλλον, είτε ότι δεν ήταν ικανοποιημένες από αυτό που προσφέρεται
στην Ελλάδα σε σύγκριση με αυτό που πρόσφεραν τότε οι άλλες χώρες της
Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μάλλον τότε συνέβαιναν και τα τρία, γιατί ενώ

στις τουριστικές διαφημίσεις προ βάλαμε το
περιβάλλον (αν κοιτάξουμε τα διάφορα
τουριστικά έντυπα και της τότε περιόδου αλλά
και τα σημερινά, θα δούμε ότι δείχνουν
παραλίες, κολπάκια, νησάκια, κλπ.), όμως, σε
πολλά μέρη της χώρας, σε επαρχιακούς
δρόμους που περιοδεύουν οι τουρίστες,
βλέπουμε ακόμα και σήμερα, δίπλα στο δρόμο
δεδομένα περιβαλλοντικής υποβάθμισης (π.χ.
σκουπιδότοπους, αποχετεύσεις, καμένα δάση, βρώμικες παραλίες, κ.α.). Χωρίς να
υπολογίσουμε την μόλυνση, η εντύπωση και μόνο που αποκομίζει ο τουρίστας από
την εικόνα αυτή, προφανώς κάθε άλλο παρά ελκυστική είναι.
Σήμερα ο «μέσος τουρίστας» βομβαρδίζεται από τις αρνητικές επιπτώσεις του ήλιου,
από τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και της θάλασσας, και βρίσκεται στο σταυροδρόμι
της «επανατοποθέτησης» των τουριστικών αναγκών, επιθυμιών και προσδοκιών του:
• οι απαιτήσεις του τουρίστα έχουν γίνει περισσότερες και δυσκολότερες στην
ικανοποίηση τους,
• ο ανταγωνισμός έχει αυξηθεί μεταξύ των προορισμών με παραδοσιακά
περιβαλλοντικά τουριστικά προϊόντα - ήλιος, παραλία, θάλασσα.
Από την άλλη πλευρά, ο τουρισμός, όπως και άλλοι οικονομικοί κλάδοι, προσπαθεί
να εκμεταλλευτεί τις «οικονομίες κλίμακας» στη μείωση του κόστους, μέσα στα
πλαίσια του διαρκώς αυξανόμενου ανταγωνισμού. Οι εφαρμοζόμενες πρακτικές από
τις τουριστικές επιχειρήσεις δεν είναι πάντα οι πιο αποδεκτές σε σχέση με το
περιβάλλον (και μερικές φορές ούτε σε σχέση με τις κοινωνικές ομάδες που
κατοικούν στην τουριστική περιοχή). Αυτό γίνεται γιατί οι τουριστικές επιχειρήσεις
665
Δ.ΥΠ.Α.

καθοδηγούνται από τον στόχο της επίτευξης υψηλών κερδών και δίνουν μικρότερη
σημασία στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λειτουργίας τους.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πρόοδοι σε σχέση με την

ευαισθητοποίηση τόσο των πολιτών όσο και των φορέων
της τοπικής αυτοδιοίκησης. Μεταξύ άλλων αναφέρουμε
και την πρωτοβουλία του World Travel and Tourism
Council (WTTC) με τη δημιουργία το 1994 της Green
Globe, που είναι ένα παγκόσμιο πρόγραμμα για
περιβαλλοντική διαχείριση και δημόσια ευαισθητοποίηση ,
όπου συμμετέχουν πολλά Ελληνικά ξενοδοχεία.
Μία άλλη θετική ενέργεια είναι η καθιέρωση της πολιτικής του «Ο ρυπαίνων
πληρώνει» που έχει καταρχάς εφαρμοστεί ιδιαίτερα στις περιπτώσεις θαλάσσιων
μολύνσεων, αλλά σιγά-σιγά εφαρμόζεται σε όλες τις περιπτώσεις επιβάρυνσης του
περιβάλλοντος. Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής και στον τουρισμό θα αλλάξει και τη
δομή και το κόστος, αφού θα συμπεριληφθεί στην κοστολόγηση του τουριστικού
προϊόντος χρέωση για την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής επίπτωσης.
Συμπεράσματα για τους παράγοντες καθορισμού της τουριστικής

συμπεριφοράς
Οι καθοριστικοί παράγοντες της τουριστικής συμπεριφοράς είναι περίπλοκοι και

διαφορετικοί. Περιλαμβάνουν προσωπικούς καθοριστικούς παράγοντες που είναι
διαφορετικοί για κάθε τουρίστα. Υπάρχουν επίσης εξωτερικοί καθοριστικοί
παράγοντες, οι οποίοι θα ερμηνεύονται με διαφορετικούς τρόπους από
μεμονωμένους τουρίστες. Τέλος, είδαμε επίσης ότι το θέμα των καθοριστικών
παραγόντων συνδέεται με άλλα θέματα, όπως οι ενέργειες της τουριστικής
βιομηχανίας, η ιδέα της ορθολογικής λήψης αποφάσεων, οι αγορές της τελευταίας
στιγμής και η σύνθεση των γιορτών.
666
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.2.6. Η Διαδικασία Λήψης Απόφασης Του Τουρίστα
Έχοντας εξετάσει τα κίνητρα και τους καθοριστικούς παράγοντες της τουριστικής

συμπεριφοράς τώρα εξετάζουμε τη διαδικασία λήψης απόφασης αγοράς συνολικά.
Πριν από αυτό, αναλύουμε τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που αγοράζουν οι
τουρίστες.
Τα τουριστικά προϊόντα είναι πολύπλοκα επειδή υπάρχουν σε δύο διαφορετικά

επίπεδα:
το πακέτο διακοπών που είναι ένας συνδυασμός προϊόντων μεμονωμένων τομέων
όπως διαμονή, μεταφορές, προορισμοί και αξιοθέατα επισκεπτών
τα προϊόντα αυτών των επιμέρους τομέων που μπορούν να πωληθούν μεμονωμένα,
όπως αεροπορικό εισιτήριο ή επίσκεψη σε θεματικό πάρκο ως μέρος μιας ημερήσιας
εκδρομής.
Εδώ, εστιάζουμε στο πρώτο, καθώς είναι το προϊόν που διακρίνει την τουριστική
βιομηχανία από άλλες βιομηχανίες όπως οι μεταφορές και η ξενοδοχειακή
βιομηχανία.
6.1.2.6.1. Η περιπλοκότητα της τουριστικής καταναλωτικής συμπεριφοράς
667
Δ.ΥΠ.Α.

Πίνακας με τις μεταβλητές επηρεασμού της συμπεριφοράς τους τουρίστα

Τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες
Τα τουριστικά προϊόντα είναι σε μεγάλο βαθμό υπηρεσίες. Οι θεωρητικοί του

μάρκετινγκ προσπάθησαν να ορίσουν τις υπηρεσίες σε σχέση με το άυλο της φύσης
τους και το γεγονός ότι η αγορά μιας υπηρεσίας δεν οδηγεί ποτέ στην ιδιοκτησία της.
Έχουμε αναφέρει τις διαφορές μεταξύ προϊόντων και υπηρεσιών δηλώνοντας τα
χαρακτηριστικά των υπηρεσιών:
Η Άυλη φύση
Οι υπηρεσίες έχουν τα
χαρακτηριστικά του να είναι
άυλες καθώς οι πελάτες δεν
μπορούν να δουν, να
γευτούν ή να μυρίσουν το
“προϊόν” (υπηρεσία) πριν
από την αγορά. Οι
τουριστικές εταιρείες
προσπάθησαν να ξεπεράσουν αυτό το πρόβλημα προσφέροντας στους
καταναλωτές βίντεο από τις τοποθεσίες διακοπών για να κάνουν την εμπειρία να
φαίνεται πιο «πραγματική». Η χρήση προηγμένης τεχνολογίας όπως η εικονική
πραγματικότητα προβλέπεται επίσης να ξεπεράσει το πρόβλημα. Παρά τις προόδους
αυτές, ο καταναλωτής εξακολουθεί να πρέπει να αναλάβει σημαντικό ρίσκο όταν
επιλέγει το τουριστικό του προϊόν λόγω της άυλης φύσης του.
Το Αδιαχώριστο της υπηρεσίας

Οι υπηρεσίες έχουν το χαρακτηριστικό της
επικάλυψης μεταξύ της παραγωγής και της
απόδοσης της υπηρεσίας και της
κατανάλωσης της. Μια υπηρεσία με την
καθαρή της έννοια έχει τον πάροχο και τον
πελάτη πρόσωπο με πρόσωπο. Αυτό θα
επηρεάσει την αγοραστική συμπεριφορά
668
Δ.ΥΠ.Α.

των καταναλωτών και σημαίνει ότι οι καταναλωτές ενδέχεται να αλλάξουν τα

πρότυπα συμπεριφοράς τους, σύμφωνα με τις εμπειρίες τους.
Ετερογένεια
Είναι πολύ δύσκολο για τον πάροχο
τουρισμού να παρέχει το ίδιο επίπεδο
υπηρεσιών σε κάθε χρόνο
κατανάλωσης. Η διάθεση που έχει ο
καταναλωτής θα επηρεάσει επίσης την
εκτίμησή του για την υπηρεσία. Δεν θα
είναι ποτέ το ίδιο δύο φορές. Αυτό
σημαίνει ότι είναι πολύ δύσκολο για τον
καταναλωτή να κρίνει την πιθανή ποιότητα εμπειρίας που θα αποκτήσει όταν
αγοράσει το τουριστικό προϊόν. Σημαίνει επίσης ότι είναι επικίνδυνο για αυτούς, όταν
σκέφτονται μια επαναλαμβανόμενη αγορά, να βασίζονται σε προηγούμενες εμπειρίες.
Αυτό που ήταν μια χαρούμενη εμπειρία στο παρελθόν μπορεί να αποδειχθεί το
εντελώς αντίθετο αυτή τη φορά. Ο καταναλωτής μπορεί να έχει αλλάξει και να έχει
διαφορετικές αντιλήψεις και προσδοκίες. Ομοίως, η υπηρεσία μπορεί να έχει αλλάξει
με την πάροδο του χρόνου.
Έλλειψη ιδιοκτησίας
Ο καταναλωτής έχει πρόσβαση στη δραστηριότητα ή την εγκατάσταση μόνο όταν
αγοράζει την υπηρεσία. Ο καταναλωτής δεν κατέχει ποτέ τίποτα στο τέλος της
συναλλαγής. Η εξυπηρέτηση συχνά οδηγεί σε συναισθήματα ικανοποίησης παρά
στην ιδιοκτησία ενός απτού αντικειμένου. Αυτό σημαίνει ότι η αγορά μιας υπηρεσίας
θα έχει σημαντική συναισθηματική σημασία για τον καταναλωτή.
Υψηλή Ανάμειξη -συμμετοχή στην απόφαση αγοράς και υψηλή δέσμευση (level
of involvement and commitment)
Η συμπεριφορά των καταναλωτών όταν αγοράζουν τουριστικά προϊόντα και

υπηρεσίες καταδεικνύει υψηλή συμμετοχή στη διαδικασία και υψηλά επίπεδα
δέσμευσης λόγω της φύσης των προϊόντων και των υπηρεσιών. Αυτό σημαίνει ότι τα
μοτίβα συμπεριφοράς κατά την αγορά δεν είναι συμπεριφορά ρουτίνας και κάθε
669
Δ.ΥΠ.Α.

περίσταση αγοράς θα παρουσιάζει διαφορετικές προσεγγίσεις. Ο καταναλωτής θα

συμμετάσχει ενεργά στη διαδικασία αγοράς και θα κάνει έρευνα αγοράς πριν
λάβει μια απόφαση.
Επομένως, η διαδικασία λήψης αποφάσεων θα διαρκέσει περισσότερο. Οι

καταναλωτές θα αλλάξουν επίσης τα πρότυπα συμπεριφοράς τους ανάλογα με τον
τύπο των διακοπών που θα κάνουν, τα κίνητρά τους για τη συγκεκριμένη περίσταση
αγοράς και τη θέση τους στον κύκλο ζωής της οικογένειας.
Υψηλά επίπεδα ανασφάλειας που συνδέονται με το άυλο της υπηρεσίας
Η άυλη φύση των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών σημαίνει ότι ο καταναλωτής
μπορεί συχνά να έχει υψηλά επίπεδα ανασφάλειας κατά την αγορά. Δεν μπορούν να
δοκιμάσουν το προϊόν ή την υπηρεσία πριν από την αγορά και ως εκ τούτου θα
αναζητήσουν σιγουριά για τις επιλογές τους. Αυτό θα σημαίνει ότι τα πρότυπα
συμπεριφοράς τους θα είναι πολύπλοκα και πιθανότατα θα εμπλέκουν πολλά άτομα
και φορείς.
Το άτομο για παράδειγμα, μπορεί να λάβει συμβουλές από φίλους, οικογένεια,

ταξιδιωτικούς πράκτορες internet και τηλεοπτικά προγράμματα διακοπών, πριν
επιλέξει τις ετήσιες διακοπές.
Σημαντική συναισθηματική σημασία
Η αγορά διακοπών θα είναι

ένα σημαντικό γεγονός στη
ζωή ενός ατόμου. Είναι οι
διακοπές που θα κάνουν το
άτομο να δραπετεύσει από
το εργασιακό περιβάλλον
και την καθημερινότητα για
670
Δ.ΥΠ.Α.

να ανανεωθεί και να ξεκουραστεί. Η επιλογή των διακοπών μπορεί επίσης να

επηρεάσει άλλα στενά μέλη της οικογένειας και μπορεί να χρειαστεί να γίνουν
συμβιβασμοί κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο καταναλωτής μπορεί επίσης
να σκέφτεται άλλα υποκατάστατα προϊόντα και υπηρεσίες αντί για διακοπές. Μπορεί,
για παράδειγμα, να σκέφτονται την αγορά άλλων σημαντικών αντικειμένων, όπως
ένα αυτοκίνητο ή ένα σπίτι, αντί να ξοδεύουν χρήματα για διακοπές. Αυτός ο τύπος
απόφασης έχει ιδιαίτερη συναισθηματική σημασία για τα άτομα και τους οικείους του.
Έντονος Επηρεασμός από άλλα άτομα
Τα άτομα είναι πιθανό να επηρεάζονται έντονα από άλλα άτομα κατά τη διαδικασία
λήψης αποφάσεων για τουριστικά προϊόντα. Αν πάρουμε ένα παράδειγμα ατόμων
που επιλέγουν ένα προϊόν διακοπών, είναι πιθανό να επηρεαστούν από άλλα μέλη
της οικογένειάς τους και μέλη άλλων ομάδων αναφοράς. Αυτό καθιστά τα πρότυπα
συμπεριφοράς τους πολύ περίπλοκα και δύσκολο να μελετηθούν. Τα άτομα που
επηρεάζουν την απόφασή τους θα αλλάξουν επίσης τις απόψεις τους με την πάροδο
του χρόνου.
Μακροπρόθεσμες αποφάσεις
Παρά την ανάπτυξη των πακέτων διακοπών

της τελευταίας στιγμής (last-minute deals), οι
περισσότερες αποφάσεις που λαμβάνουν τα
άτομα σχετικά με τα τουριστικά προϊόντα
λαμβάνονται πολύ νωρίτερα. Αυτό σημαίνει ότι
τα άτομα μπορεί να έχουν τελείως διαφορετική
άποψη όταν παίρνουν την απόφαση αγοράς
από ό,τι όταν πηγαίνουν πραγματικά διακοπές.
Σημαίνει επίσης ότι τα άτομα θα προσπαθήσουν να προβλέψουν τι θέλουν να

κάνουν στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια η απόφαση μπορεί να έχει άμεση
671
Δ.ΥΠ.Α.

επίδραση σε αυτούς. Όλοι γνωρίζουμε την ελπίδα και την προσμονή όταν, στα βάθη
του χειμώνα, κάνουμε κράτηση για διακοπές σε ηλιόλουστα κλίματα!
Υψηλό επίπεδο αναζήτησης πληροφοριών
Έχουμε ήδη δει ότι η επιλογή τουριστικών

προϊόντων έχει συνήθως σημαντική
συναισθηματική σημασία για το άτομο. Αυτό
σημαίνει ότι τα άτομα θα πραγματοποιούν
συνήθως μια εκτενή αναζήτηση
πληροφοριών πριν κάνουν την τελική τους
επιλογή. Αυτό θα περιλαμβάνει
διαβουλεύσεις με άτομα, ομάδες, οργανισμούς και αναφορές μέσων ενημέρωσης
πριν ληφθεί μια απόφαση . Αυτή η διαδικασία έρευνας και προβληματισμού σημαίνει
ότι τα πρότυπα συμπεριφοράς είναι πολύ περίπλοκα. Από τα παραπάνω, μπορούμε
να δούμε ότι η αγορά τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών δεν εμπλέκει τον
καταναλωτή σε πρότυπα συμπεριφοράς ρουτίνας. Αυτό είναι εντελώς διαφορετικό
από τα πρότυπα συμπεριφοράς τους όταν αγοράζουν προϊόντα από το super market,
το οποίο είναι πιο μηχανικό και προβλέψιμο.
6.1.3.6.2. Η διαδικασία λήψης τουριστικών αποφάσεων
Η Απόφαση Για Τουρισμό - Βασισμένη στο μοντέλο της αγοραστικής

διαδικασίας (Buyer Decision Process)
Στην αγορά ενός καταναλωτικού αγαθού οδηγεί η

επιθυμία για την ικανοποίηση μιας ανάγκης. Αυτή η
ανάγκη λειτουργεί πιεστικά προς τον άνθρωπο και
ζητά ικανοποίηση. Ο άνθρωπος όταν
συνειδητοποιεί την ύπαρξη της ανάγκης κινείται για
672
Δ.ΥΠ.Α.

τη ικανοποίησή της. Έτσι, όταν πρόκειται να ληφθεί η απόφαση για την

πραγματοποίηση διακοπών, απαιτείται μια σειρά σκέψεων και ενεργειών αφού η
διαδικασία για τη λήψη της απόφασης είναι πολυσύνθετη. Η διαδικασία αυτή
συνήθως διέρχεται τα ακόλουθα στάδια:
α) Αναγνώριση του προβλήματος, π.χ. η οικογένεια διαπιστώνει ότι το καλοκαίρι

έχει ανάγκη από διακοπές.
β) Συλλογή πληροφοριών. Σε πρώτο στάδιο, η οικογένεια ή το άτομο, έχοντας

διαπιστώσει την ανάγκη για διακοπές, θέτει την ικανοποίηση αυτής της ανάγκης σε
άμεση προτεραιότητα. Γίνονται συζητήσεις με γνωστούς και φίλους για πιθανούς
προορισμούς, αναζητήσεις στο internet και τα social media, συγκεντρώνονται
πληροφορίες και διαφημιστικά έντυπα από τουριστικά γραφεία, από ένθετα
αφιερώματα σε εφημερίδες και περιοδικά κ.τ.λ.
γ) Εκτίμηση εναλλακτικών λύσεων. Αφού έχουν συγκεντρωθεί τα απαραίτητα

στοιχεία, γίνεται σύγκριση των διαφόρων προορισμών και αξιολόγηση των
πληροφοριών με την εκτίμηση των θετικών και αρνητικών στοιχείων κάθε
προορισμού (απόσταση, μέσο μεταφοράς, κόστος κ.τ.λ.).
δ) Επιλογή του προϊόντος. Στο στάδιο αυτό επιλέγεται ο επιθυμητός προορισμός,

αφού έχει εκτιμηθεί ότι ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες της
οικογένειας ή του ατόμου.
ε) Αγορά του προϊόντος. Στο τέλος πραγματοποιείται η απόφαση για διακοπές.

Δηλώνεται συμμετοχή στο τουριστικό γραφείο, ή κλείνει μόνος του το τουριστικό
πακέτο μέσω internet, γίνεται η κράτηση για το μεταφορικό μέσο και για το κατάλυμα,
δίνεται κάποια προκαταβολή κ.τ.λ.
Σημαντικά στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη κατά την διαδικασία απόφασης

αγοράς
673
Δ.ΥΠ.Α.

Η απόφαση για την αγορά ενός

τουριστικού προϊόντος είναι το
αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης διαδικασίας.
Αυτό είναι το αποτέλεσμα ορισμένων
παραγόντων, οι οποίοι σχετίζονται με τον
καταναλωτή και με τις εξωτερικές
επιρροές που ασκούν πάνω του. Ωστόσο,
είναι επίσης αλήθεια ότι τα διαφορετικά και αλληλεξαρτώμενα χαρακτηριστικά
πολλών τουριστικών προϊόντων καθιστούν την απόφαση αγοράς στον τουρισμό ένα
σύνθετο φαινόμενο από μόνο του. Αυτό το γεγονός μπορεί να επεξηγηθεί
λαμβάνοντας υπόψη το φάσμα των αποφάσεων που πρέπει να λάβει ένας τουρίστας
όταν επιλέγει διακοπές.
Αυτά φαίνονται παρακάτω:
• Ποιος προορισμός (χώρα, περιοχή, θέρετρο);
• Ποιος τρόπος ταξιδιού-μεταφορικά μέσα (προγραμματισμένα αεροπορικά,
αεροπορικά τσάρτερ, πλοίο, τρένο, πούλμαν, αυτοκίνητο, λεωφορείο);
• Τι είδους κατάλυμα (με service ή χωρίς) ;
• Πόσο θα διαρκούν οι διακοπές (ημέρες / εβδομάδες);
• Ποια εποχή του χρόνου θα γίνονται οι διακοπές (εποχή, μήνας, συγκεκριμένη
ημερομηνία);
• Πακέτο διακοπών ή ανεξάρτητο ταξίδι;
• Ποιος ταξιδιωτικός πράκτορας και οργανισμός (εάν πρόκειται για πακέτο
διακοπών) ;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση αγοράς για διακοπές,
μερικοί από τους οποίους παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα. Σαφώς αυτά
σχετίζονται έντονα με τα κίνητρα και τους καθοριστικούς παράγοντες που έχουμε ήδη
περιγράψει.
674
Δ.ΥΠ.Α.

675
Δ.ΥΠ.Α.

Παράγοντες Επηρεασμού Των Αποφάσεων Για Επιλογή Διακοπών
Εσωτερικοί παράγοντες Εξωτερικοί παράγοντες

του τουρίστα του τουρίστα
Προσωπικά κίνητρα Διαθεσιμότητα των κατάλληλων και
Προσωπικότητα επιθυμητών τουριστικών προϊόντων και
Διαθέσιμο εισόδημα υπηρεσιών
Υγεία Συμβουλές ταξιδιωτικών πρακτόρων
Οικογενειακές Δεσμεύσεις Πληροφορίες που λαμβάνονται από
Εργασιακές Δεσμεύσεις προορισμούς, Τουριστικούς
Παρελθοντικές Εμπειρίες οργανισμούς, και ταξιδιωτικά μέσα
Διακοπών Πληροφόρηση και προτάσεις από “στόμα
Χόμπι και ενδιαφέροντα σε στόμα”, φίλους και οικογένεια
Υπάρχουσα γνώση για διάφορους Πολιτικοί περιορισμοί στα ταξίδια π.χ.
εναλλακτικούς προορισμούς Απαιτήσεις θεώρησης βίζας, αναταραχές
διακοπών πόλεμοι και διαμάχες
Στάσεις, απόψεις, αντιλήψεις Προβλήματα υγείας και απαιτήσεις
Τρόπος ζωής (lifestyle) εμβολιασμού σε διάφορους προορισμούς
Ειδικές προσφορές και προσφορές από
Τουριστικούς οργανισμούς
Το κλίμα και η απόσταση των
προορισμών
Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η πολυπλοκότητα της τουριστικής

λήψης αποφάσεων ενισχύεται από το γεγονός ότι ακόμα και όταν έχουν κάνει την
επιλογή των διακοπών τους, αυτή δεν είναι η τελευταία απόφαση που πρέπει να
λάβουν οι τουρίστες.
Μόλις φτάσει η ώρα των διακοπών, πρέπει να λάβουν ένα επιπλέον σύνολο
αποφάσεων σχετικά με το τι θα κάνουν όταν φτάσουν στον προορισμό τους. Πρέπει
να αποφασίσουν πώς θα περάσουν κάθε μέρα όσον αφορά τις εκδρομές και τις
δραστηριότητες αναψυχής, καθώς και πού να φάνε και να πιούν, και ούτω καθεξής.
676
Δ.ΥΠ.Α.

Κάθε μία από αυτές τις φαινομενικά απλές αποφάσεις είναι το αποτέλεσμα μιας
περίπλοκης διαδικασίας λήψης αποφάσεων.
6.1.2.6.3. Οι Φάσεις Διαδικασίας Λήψης Τουριστικής Απόφασης
Κάθε χρόνο εκατομμύρια ανθρώπων ταξιδεύουν με σκοπό τον τουρισμό και

εκατομμύρια άλλα αποκτούν για πρώτη φορά την ιδιότητα του τουρίστα. Όλα αυτά τα
άτομα, που αποτελούν τους ενεργούς τουρίστες του χρόνου, συνειδητά η
υποσυνείδητα, περνάνε από ορισμένα στάδια/φάσεις μέσω των οποίων
πραγματοποιούν το τουριστικό τους ταξίδι
Η διαδικασία που ακολουθούν όλοι

αυτοί οι αρχικά, υποψήφιοι και
μετέπειτα ενεργοί τουρίστες,
επηρεάζεται ανάλογα από τις
συγκεκριμένες η τυχαίες ενέργειες
των τουριστικών παραγωγών. Στη
διαδικασία λήψης της απόφασης
επιδρούν τα κριτήρια με τα οποία οι υποψήφιοι καταναλωτές εκτιμούν το βαθμό
ικανοποίησης των αναγκών τους.
Κατά το ποσοστό που οι ενέργειες που γίνονται από τους παραγωγούς είναι
αποτέλεσμα προδιαγεγραμμένου προγράμματος τουριστικού Μάρκετινγκ, οι
αποφάσεις στις οποίες καταλήγουν οι υποψήφιοι τουρίστες σχετίζονται με την
επιτυχία της προσφοράς τουριστικού προϊόντος από τους παραγωγούς αυτούς.
Το να αντιληφθούν και να επεξεργαστούν τις φάσεις που εμπλέκονται στη διαδικασία

της τουριστικής απόφασης είναι βασικό για την ανάπτυξη του αντίστοιχου
προγράμματος ενεργειών Μάρκετινγκ, τόσο για τις μεγάλες όσο και για τις μικρότερες
τουριστικές επιχειρήσεις και τους φορείς που διαχειρίζονται τουριστικούς
προορισμούς και προσπαθούν να προσελκύσουν επισκέπτες.
Οι φάσεις αυτές αναφέρονται στον παρακάτω Πίνακα και περιγράφονται αναλυτικά
στη συνέχεια.
677
Δ.ΥΠ.Α.

Φάσεις Διαδικασίας Λήψης Τουριστικής Απόφασης
Επιθυμία για ταξίδι
Προοπτική, παρακίνηση για ταξίδι
Κατάρτιση σχεδίου για ταξίδι
Απόφαση ταξιδιού
Επιθυμία για ταξίδι
Η επιθυμία για ταξίδι αποτελεί το θεμέλιο στη

διαδικασία της τουριστικής απόφασης. Πρέπει
να θεωρείται ως τμήμα των ανθρωπίνων
ενστίκτων, είτε εκφράζεται με τη διάθεση του
υποψήφιου τουρίστα "να ξεφύγει από τα
καθημερινά", ως μία πρακτική μέθοδος για
ξεκούραση και απόσταση από το "στρες" της
βιοπάλης, είτε εκφράζεται ως ψυχαγωγική ή εκπαιδευτική δραστηριότητα, είτε τέλος
απλώς ως εκδήλωση προσαρμογής στα κοινωνικά πρότυπα.
Η επιθυμία αυτή δημιουργείται από τα κίνητρα για ταξίδι, σιγά σιγά, στην διάρκεια της
καθημερινής ζωής, και αναπτύσσεται στην επόμενη φάση της ταξιδιωτικής
απόφασης.
Προοπτική, παρακίνηση για ταξίδι
Στη διάρκεια της ημέρας συχνά δεχόμαστε μηνύματα με

κάποια συνειδητή ή υποσυνείδητη, άμεση ή έμμεση
προτροπή, για να ταξιδεύουμε. Όλα τα μέσα μαζικής
678
Δ.ΥΠ.Α.

ενημέρωσης, τύπος, τηλεόραση, εφημερίδες, κλπ. μας φορτώνουν το μυαλό με

κάποιο στοιχείο που παρακινεί να κάνουμε κάποια μετακίνηση.
Είτε απλώς ο μετεωρολόγος μας λέει στο δελτίο καιρού, ποια η κατάσταση στις
πίστες του σκι, είτε η εφημερίδα μας αναφέρει το ταξίδι κάποιου σημαίνοντα
πολιτικού ή οικονομικού παράγοντα, είτε η τηλεόραση μας δείχνει εικόνες και
περιγράφει συνθήκες και διάφορα περιστατικά σε άλλα μέρη, άλλους ανθρώπους,
άλλες εμπειρίες, στη σκέψη μας συνεχώς έρχονται ιδέες σχετικές με το ταξίδι.
Πρόσθετα σε όλα αυτά είναι και η προτροπή που μας κάνει η ίδια η τουριστική
βιομηχανία με τις κάθε είδους διαφημίσεις της ή άλλες τεχνικές προώθησης των
προϊόντων της.
Κατάρτιση σχεδίου για ταξίδι
Η επιθυμία από τη μία και η

προτροπή από την άλλη μας
δημιουργούν ένα πλαίσιο σκέψης με
το οποίο το θέμα "ταξίδι"
αγκυροβολεί ·στο μυαλό μας.
Γινόμαστε δεκτικοί στο να
ακούσουμε ή ακόμα επιζητούμε
στοιχεία από άλλους που έχουν ταξιδέψει, διαβάζουμε με πιο πολλή προσοχή
περιγραφές ταξιδιών ή διερευνούμε τις πιθανότητες και περιπτώσεις ταξιδιών με
συγγενείς, φίλους και ακόμα και με τους ειδικούς - πράκτορες, οργανωτές tour, κλπ.-
και συγχρόνως μαζεύουμε υλικό σχετικό με την δραστηριότητα του ταξιδιού.
Κατά την ίδια περίοδο ενσυνείδητα η υποσυνείδητα αρχίζουμε να προσδιορίζουμε τα

πλαίσια μέσα στα οποία η πιθανότητα του ταξιδιού θα μπορούσε να
πραγματοποιηθεί - πλαίσια χρονικά, οικονομικά και γεωγραφικά.
Απόφαση ταξιδιού
679
Δ.ΥΠ.Α.

Η φάση αυτή είναι γεμάτη από δισταγμούς και αμφιβολίες όσον αφορά στην
ορθότητα της τελικής απόφασης. Δημιουργούνται στον υποψήφιο τουρίστα πληθώρα
ερωτήσεων και αποριών και θεωρεί ότι του παρέχονται παράδοξες και ίσως και
αντιφατικές συμβουλές. Συνήθως όμως, μόνο κάποιο σημαντικά αρνητικό γεγονός
μπορεί να εμποδίσει τον υποψήφιο νέο τουρίστα από το να πραγματοποιήσει το
σχέδιό του.
Η ολοκλήρωση της φάσης

αυτής είναι όταν ο υποψήφιος
τουρίστας καταλήγει στην
επιλογή του. Τότε ο
υποψήφιος τουρίστας τελικά
κάνει κάποια αποφασιστική
ενέργεια «Οριστικοποίησης» όπως π.χ. απευθύνεται σε κάποιο ταξιδιωτικό
πράκτορα ή απ' ευθείας σε μεταφορική εταιρεία (αεροπορική, σιδηροδρομική, κλπ.),
για να κάνει κρατήσεις για το ταξίδι του (μεταφορικές η ξενοδοχειακές), ή
συνεννοείται με την εργασία του για τις μέρες που θα λείψει, ή κανονίζει ποιος θα
προσέχει το σπίτι του, το σκύλο, κλπ..
Μετά τη φάση αυτή ακολουθεί η

πραγματοποίηση του επιλεγμένου
τουριστικού ταξιδιού. Παρά το γεγονός ότι
είναι εκτός της διαδικασίας της τουριστικής
απόφασης, οφείλουμε να επισημάνουμε και
τις φάσεις που ακολουθούν για την
ολοκλήρωση της πραγματοποίησης της
απόφασης και που επισημαίνονται και
επεξηγούνται στον παρακάτω Πίνακα.
Η διαδικασία που περιγράφεται στον παρακάτω πίνακα, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό,

συνειδητά ή υποσυνείδητα, λειτουργεί σε όλους τους ταξιδιώτες και γίνεται
περισσότερο συνήθεια όσο πιο πολλά ταξίδια προσθέτει στην εμπειρία του ο κάθε
ταξιδιώτης.
680
Δ.ΥΠ.Α.

Οι επί μέρους φάσεις διακρίνονται πιο εύκολα όταν πρόκειται για τουρισμό διακοπών,
επειδή οι αποφάσεις για τουρισμό διακοπών λαμβάνονται από τον κάθε τουρίστα με
βάση τις δικές του ανάγκες και κίνητρα.
681
Δ.ΥΠ.Α.

Φάσεις Ολοκλήρωσης Της Πραγματοποίησης Της Τουριστικής Απόφασης
Η φάση αυτή είναι ιδιαίτερα ενεργητική γιατί κάτω από

την αίσθηση του "πυρετού" του ταξιδιού και της
Προετοιμασία για το προσδοκίας, ο υποψήφιος τουρίστας ενημερώνεται,
ταξίδι προετοιμάζεται και διαμορφώνει πιο συγκεκριμένες
προσδοκίες
Αυτή η φάση είναι σημαντική για τον ταξιδιώτη και
Άφιξη και εμπειρίες ιδιαίτερα γι' αυτόν που κάνει το πρώτο ταξίδι ή την πρώτη
στον τόπο του επίσκεψη σε ένα τουριστικό προορισμό. Είναι
προορισμού γεμάτη "πρώτες" εντυπώσεις που δεν ξεχνιούνται
εύκολα, ιδίως όταν είναι αρνητικές.
Στη διάρκεια της διακίνησης επιστροφής ο ταξιδιώτης
αναπολεί στιγμές από το ταξίδι, αν είναι έμπειρος
Επιστροφή στην ταξιδιώτης (έχει κάνει και άλλα ταξίδια) κάνει συγκρίσεις
περιοχή συνήθους με προηγούμενες εμπειρίες του, και θέτει βάσεις για την
διαμονής τελική δια μόρφωση της εντύπωσης που θα του μείνει
από το συγκεκριμένο τουριστικό ταξίδι.
Η επιστροφή στη βάση του είναι ιδιαίτερα συνυφασμένη
με την τάση να βρει αμέσως ακροατήριο για να διηγηθεί
Διήγηση του ταξιδιού πως πέρασε, τι είδε, τι έκανε.
Η φάση αυτή επιτείνει την αίσθηση των εμπειριών και
μπορεί και να υποβοηθείται και από αναμνηστικά,
φωτογραφίες, τουριστικούς οδηγούς που απέκτησε ο
ταξιδιώτης στο ταξίδι του.
Επισημαίνουμε, τελειώνοντας ότι η διαδικασία λήψης της τουριστικής απόφασης

ουσιαστικά είναι συνεχής και επαναλαμβάνεται, γιατί ο τουρίστας, αφού τελειώσει το
ένα ταξίδι του, αρχίζει να προετοιμάζεται ψυχολογικά για το επόμενο.
Με βάση τις φάσεις ολοκλήρωσης που περιγράψαμε στον πίνακα, παραθέτουμε

αναλυτικά το τουριστικό ταξίδι, προκειμένου να εξηγήσουμε τις λεπτομέρειες του και
τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις:
682
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.2.6.4. Το Τουριστικό Ταξίδι: Συνολική περιγραφή της συμπεριφοράς του

τουρίστα (Πριν, Κατά Και Μετά Το Ταξίδι)
Το ταξίδι αποτελεί τη διέξοδο και κατ’ επέκταση μια

«προγραμματισμένη» φυγή για ξεκούραση (ψυχική
και σωματική), ηρεμία, για το διαφορετικό, για το
εξωτικό κ.τ.λ., που αποτελούν τα κυρίαρχα στοιχεία
του σύγχρονου τουρισμού. Αυτά είναι και τα
χαρακτηριστικά των ταξιδιών που προβάλλονται
ιδιαίτερα από τις διαφημίσεις των μεγάλων
ταξιδιωτικών γραφείων και των τουρ-οπερέιτορ. Θα
πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι η ανάγκη για
ξεκούραση, φυγή (και αλλαγή παραστάσεων είναι πιο
έντονη στους κατοίκους των μεγάλων αστικών
κέντρων, τους οποίους ο τρόπος ζωής επηρεάζει και ωθεί στην αναζήτηση μέσω του
τουριστικού ταξιδιού, της χαμένης τους ισορροπίας. Παράλληλα, το ταξίδι τους
επιτρέπει να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους, να ανανεώσουν τη διάθεσή τους και να
αποβάλλουν το άγχος και το στρες της καθημερινότητας.
Ο τουρίστας, ανάλογα με το ρόλο που έχει αναλάβει μέσα στην οικογένεια, επιζητεί
να απαλλάσσεται από το άγχος των καθημερινών ενασχολήσεων του. Για
παράδειγμα, η σύζυγος, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, επιθυμεί να απαλλαγεί από τις
δραστηριότητες της καθημερινότητάς της, που αποτελούν πάντα πηγή άγχους, τόσο
στον εργασιακό τομέα, όσο και στη φροντίδα του σπιτιού και των λοιπών μελών της
οικογένειας. Γι’ αυτό, συχνά, ένα ζευγάρι αποφασίζει να κάνει διακοπές μόνο του,
απαλλαγμένο για λίγο από την καθημερινή φροντίδα των παιδιών.
Το τουριστικό ταξίδι είναι δυνατόν να αναλυθεί σε μια σύνθεση τριών διαφορετικών

χρονικών, κοινωνικών και ψυχολογικών καταστάσεων, που αντιπροσωπεύουν και
τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους του «κύκλου» του ταξιδιού. Έτσι διακρίνουμε
τη συμπεριφορά του τουρίστα πριν το ταξίδι, τη συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια
του ταξιδιού και τη συμπεριφορά του μετά το ταξίδι.
683
Δ.ΥΠ.Α.

1η Φάση: Πριν από το ταξίδι

Στη φάση αυτή, το άτομο διαπιστώνει αρχικά την ανάγκη για να πραγματοποιήσει
διακοπές. Για τη διαμόρφωση όμως της τελικής απόφασης και της επιλογής του
προορισμού, του χρόνου πραγματοποίησης του ταξιδιού και του τύπου του ταξιδιού,
επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Ένας σημαντικός παράγων είναι ο
οικονομικός, άλλοι παράγοντες είναι οι κοινωνικοί και ψυχολογικοί. Έτσι, η τελική
απόφαση επηρεάζεται:
• Από τη μορφή της οικογένειας. Συνήθως οι ανάγκες των παιδιών παίζουν

σημαντικό ρόλο στη διαδικασία λήψης της τελικής απόφασης για το ταξίδι.
• Από την κοινωνική θέση της οικογένειας, καθώς το ταξίδι έχει συμβολική
κοινωνική σημασία.
• Από την προσωπικότητα του ατόμου, η οποία επηρεάζει τη μορφή του τα- ξιδιού,
τον προορισμό, τον τύπο του ταξιδιού κ.τ.λ.
• Από την πληροφόρηση που υπάρχει για τον προορισμό και ιδιαίτερα από τη
διαφήμιση.
• Από την ασφάλεια που παρέχει κάποιος προορισμός. Ο άνθρωπος τείνει να
απορρίπτει προορισμούς οι οποίοι θεωρούνται ανασφαλείς, π.χ. έχουν εκδηλωθεί
τρομοκρατικές ενέργειες, υπάρχει ο φόβος κοινωνικών ή πολιτικών συγκρούσεων,
σημειώνονται πολλές εγκληματικές ενέργειες, έχουν εκδηλωθεί πρόσφατα δυσμενή
καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, τυφώνες κ.τ.λ.), ή φυσικές καταστροφές (σεισμοί,
ηφαιστειακές εκρήξεις κ.τ.λ.), ή έχει εκδηλωθεί κάποια επιδημία (π.χ. χολέρα,
τυφοειδής πυρετός κ.τ.λ.).
Η φάση που προηγείται του ταξιδιού βρίσκει τον άνθρωπο με αλληλοσυγκρουόμενα

συναισθήματα. Αυτό συμβαίνει διότι:
• έχει αγοράσει ένα «προϊόν», το τουριστικό ταξίδι, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να

το «δει» με κάποιο τρόπο, να το ελέγξει. Έτσι, ξεκινά για κάποιο προορισμό άγνωστο,
χωρίς να έχει πραγματική εικόνα για την επιλογή του.
• συνήθως έχει αγοράσει το τουριστικό «πακέτο» αρκετό καιρό πριν από την
κατανάλωσή του / πριν την πραγματοποίηση του ταξιδιού, με αποτέλεσμα να νοιώθει
ανασφάλεια και αβεβαιότητα.
684
Δ.ΥΠ.Α.

• αν ο προορισμός που έχει επιλέξει του είναι εντελώς άγνωστος, αισθάνεται

αμφιβολία για την επιλογή του και συχνά διερωτάται για την ορθότητά της.
• συχνά υπάρχει η πιθανότητα ακύρωσης του ταξιδιού, ανατροπής των
προσδοκιών και τελικά αναβολής των διακοπών.
2η Φάση: Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού

Με την έναρξη του τουριστικού ταξιδιού, ο τουρίστας περνά μια σειρά από
διαφορετικές φάσεις που συνδέονται άμεσα με τις φάσεις του ταξιδιού. Αρχικά
νοιώθει ενθουσιασμό με την προοπτική της πραγματοποίησης του ταξιδιού και της
γνωριμίας με έναν άγνωστο τόπο. Η εξέλιξη όμως της μετακίνησης, η παραμονή και
οι εμπειρίες που θα αποκομίσει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μπορεί να ανατρέψουν
πλήρως την ψυχολογική του κατάσταση και κατ’ επέκταση τις αντιλήψεις του για τον
προορισμό που επισκέφθηκε. Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί:
Η διάσταση, που συχνά παρατηρείται, ανάμεσα στις ήδη υπάρχουσες πληροφορίες

για τα δεδομένα του τουριστικού
προορισμού και τα πραγματικά
δεδομένα που αντιμετωπίζει ο
τουρίστας όταν βρεθεί εκεί. Είναι
γεγονός ότι κάθε άτομο ξεκινώντας
κάποιο ταξίδι λίγο πολύ συνειδητά ή
ασυνείδητα, μέσω των επιρροών των
Μ.Μ.Ε., των Εθνικών Οργανισμών
Τουρισμού κ.τ.λ., των πληροφοριών που άντλησε από φίλους, συνεργάτες, συγγενείς
κ.τ.λ. έχει δημιουργήσει κάποιες «εικόνες» για τον τόπο προορισμού, όσον αφορά τα
φυσικά χαρακτηριστικά του (π.χ. τα νησιά της Καραϊβικής έχουν ταυτισθεί με την
εικόνα απέραντης γαλάζιας θάλασσας, φοινικόδεντρων, πλούσιας τροπικής
βλάστησης) και τους ανθρώπους (φιλόξενοι, γελαστοί κ.τ.λ.).
Οι εικόνες όμως αυτές είναι πιθανό να μην έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα,
π.χ. ενώ κάποιος ζητά το «αμόλυντο» φυσικό περιβάλλον και το «αυθεντικό»
διαπιστώνει ότι στην πραγματικότητα τόσο το περιβάλλον, όσο και η «παραδοσιακή
ζωή», η τέχνη των ντόπιων και η «φιλοξενία» έχουν εμπορευματοποιηθεί. Στην
685
Δ.ΥΠ.Α.

περίπτωση αυτή, διαπιστώνει τη διάσταση μεταξύ της «εικόνας» και της

πραγματικότητας, συχνά απογοητεύεται, νοιώθει «εξαπατημένος» και η ψυχολογική
του διάθεση αλλάζει. Αποτέλεσμα είναι να μην αποκομίζει από το ταξίδι την
απόλαυση που ανέμενε και το ταξίδι να αποτελέσει πηγή ψυχολογικής δυσαρέσκειας.
Η διαπίστωση του τεράστιου οικονομικού και κοινωνικού χάσματος που χωρίζει τον
επισκέπτη από τον ντόπιο. Συχνά, ο
επισκέπτης διαπιστώνει ότι ο προορισμός που
προβάλλεται ως «παράδεισος» για τους
επισκέπτες, κρύβει πολύ δύσκολες και
απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των
ντόπιων, π.χ. η Κούβα που προβάλλεται ως
ιδανικός τουριστικός προορισμός προκαλεί
έντονα συναισθήματα στον επισκέπτη που
διαπιστώνει τη φτώχεια και τις ελλείψεις σε
στοιχειώδη είδη (ρουχισμό, φάρμακα, σαπούνι
κ.τ.λ.) απαραίτητα για τη διαβίωση του πληθυσμού. Επίσης, διαπιστώνει τις
στερήσεις ιδίως των μικρών παιδιών, σε αντίθεση με την πολυτέλεια που
απολαμβάνει ο ίδιος. Ανάλογα συναισθήματα προκαλούνται και μετά το ταξίδι σε
αρκετούς αφρικανικούς ή ασιατικούς προορισμούς, όπου ο τουρίστας βιώνει από
κοντά το τεράστιο χάσμα που τον χωρίζει από τους ντόπιους. Το γεγονός αυτό
συχνά του προκαλεί τεράστιο σοκ.
Η πιθανή ανασφάλεια που μπορεί να νοιώσει ο τουρίστας σε ορισμένους

προορισμούς λόγω των κακών ή ανύπαρκτων συνθηκών υγιεινής, των κινδύνων
«φυσικής προέλευσης» π.χ. από πιθανές ασθένειες (ελονοσία, τσιμπήματα ερπετών,
εντόμων κ.τ.λ.), λόγω της μεγάλης εγκληματικότητας, της διαφοράς ηθών και εθίμων
κ.τ.λ. Η ύπαρξη των κινδύνων αυτών και οι προφυλάξεις που πρέπει να λαμβάνονται,
περιορίζουν το βαθμό ικανοποίησης ή απόλαυσης του τουριστικού προϊόντος. Οι
ψυχολογικές παρενέργειες που προκαλούνται τόσο στους τουρίστες όσο και στους
κατοίκους των χωρών υποδοχής, λόγω των διαφορετικών ηθών των τουριστών (π.χ.
στις μουσουλμανικές χώρες οι γυναίκες οφείλουν να είναι σεμνά ντυμένες, να
καλύπτουν τα μαλλιά τους με μαντήλι και να είναι πολύ προσεκτικές ώστε να μην
686
Δ.ΥΠ.Α.

προσβάλλουν με τη συμπεριφορά τους, τους κατοίκους της χώρας υποδοχής). Οι

περιορισμοί αυτοί μειώνουν επίσης την απόλαυση του ταξιδιού.
Οι Κίνδυνοι Του Ταξιδιού

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των κινδύνων που αντιμετωπίζει ο ταξιδιώτης αποτελεί
ο οδηγός που δίνεται από την ελληνική πρεσβεία στο Δελχί (Ινδία) και αφορά τους
κανόνες υγιεινής που πρέπει να ακολουθούνται:
• πίνετε μόνο εμφιαλωμένο νερό (και σφραγισμένο). Αποφεύγετε τα παγάκια στο
στόμα σας.
• συνιστάται το πλύσιμο των δοντιών να γίνεται μόνο με εμφιαλωμένο νερό.
• θα πρέπει κανείς να γευματίζει μόνο σε καλά ξενοδοχεία και όχι σε οποιαδήποτε
άλλα εστιατόρια μέτριας εμφάνισης ή σε πλανόδιους μικροπωλητές.
• να αποφεύγεται η κατανάλωση ωμών ή μισοψημένων τροφών, όπως π.χ.
σαλάτες, οστρακοειδή, ψητά κ.τ.λ.
• όχι στην κατανάλωση μη αποφλοιωμένων φρούτων.
• συνιστάται η κατανάλωση μόνο εμφιαλωμένων αναψυκτικών και όχι ήδη
παρασκευασμένων χυμών (φρέσκων).
• να αποφεύγεται η κατανάλωση παγωτών.
• να αποφεύγεται, επίσης, η κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων.
• λόγω ύπαρξης μικροβίων διαφορετικών από αυτά της Δύσης, να κρατάτε τα χέρια
μακριά από το στόμα και τη μύτη.
• είναι καλό να φέρνει ο επισκέπτης μαζί του χάπια για στομαχικές και κοιλιακές
παθήσεις (δυσεντερία), οι οποίες είναι συνήθεις για τους Δυτικούς στην Ινδία.
687
Δ.ΥΠ.Α.

3η Φάση: Μετά το ταξίδι

Η επιστροφή του ταξιδιώτη στο γνώριμο
χώρο κατοικίας και εργασίας δεν είναι
απλή υπόθεση και δεν επιτυγχάνεται
αυτόματα. Υπάρχει μια φάση
επανένταξης στους παλαιούς ρυθμούς
ζωής και απασχόλησης, που συχνά
διαρκεί αρκετό καιρό. Η επανένταξη
συναρτάται από τη διάρκεια του ταξιδιού,
τις εμπειρίες που αποκόμισε το άτομο τόσο όσον αφορά τον τρόπο ζωής, όσο και
τους ανθρώπους που γνώρισε, τη διαφορά ανάμεσα στον τρόπο ζωής του τόπου
προορισμού και του τόπου κατοικίας και εργασίας του κ.τ.λ. Έτσι μπορούμε να
πούμε ότι:
Εάν το ταξίδι ικανοποίησε τις ανάγκες και τις επιθυμίες του ταξιδιώτη, οι ευχάριστες
αναμνήσεις θα τον συνοδεύουν και μετά τις διακοπές.
Εάν το άτομο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού βίωσε ένα διαφορετικό τρόπο ζωής (π.χ.
κοντά στη φύση) και διαπιστώνει ότι το εκφράζει, συχνά αυτό δρα καταλυτικά στις
απόψεις και στον τρόπο ζωής του στο μέλλον και οδηγεί σε επιλογές και αποφάσεις
που επιφέρουν αλλαγές του μέχρι τότε τρόπου ζωής του (π.χ. μετακίνηση στον τόπο
καταγωγής, αναζήτηση πιο ανθρώπινου και ποιοτικού περιβάλλοντος ζωής).
Εάν το άτομο κατά τη διάρκεια των διακοπών διαπιστώσει ότι ο τρόπος ζωής του δεν
ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, ότι ο ρόλος ή οι ρόλοι του δεν του ταιριάζουν ή ότι
η εργασία του δεν του προσφέρει ευχαρίστηση, αλλά είναι δύσκολο έως αδύνατο να
αλλάξει κάτι από αυτά, η επανένταξή του στην καθημερινότητα είναι εξαιρετικά
δύσκολη και οι ψυχολογικές συγκρούσεις είναι έντονες.
688
Δ.ΥΠ.Α.

Τελικά, στον «απολογισμό» που ακολουθεί το ταξίδι, υπεισέρχονται πολλοί

παράγοντες που είτε ανατρέπουν, είτε ενισχύουν τις απόψεις, τις εικόνες και τις
εκτιμήσεις που είχαν διαμορφωθεί πριν το ταξίδι. Αποτέλεσμα του «απολογισμού»
μπορεί να είναι:
• η απόφαση για επανάληψη του ίδιου τουριστικού ταξιδιού,
• η απόφαση για εκ νέου επίσκεψη στη χώρα,
• η επιλογή του ίδιου τύπου ταξιδιού,
• η επιλογή διαφορετικού τύπου ταξιδιού κ.τ.λ.
6.1.2.6.5. Ατομική συμπεριφορά και συμπεριφορά της ομάδας στο ταξίδι
Ατομική συμπεριφορά
Ο τουρίστας είτε ταξιδεύει μεμονωμένα είτε ταξιδεύει ως μέλος μιας ομάδας

αναπτύσσει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ιδιαίτερη συμπεριφορά, η οποία είναι
διαφορετική απ’ αυτή που τον διακρίνει στην καθημερινότητά του. Η ατομική
συμπεριφορά διαμορφώνεται από την επίδραση όλων εκείνων των παραγόντων που
συνθέτουν το ταξίδι. Δηλαδή, τον τουριστικό προορισμό (εξωτικό μέρος,
αναπτυγμένη χώρα της Δύσης), τη φύση του ταξιδιού (περιπέτειας, θρησκευτικό
κ.τ.λ.), τους συνταξιδιώτες, το μέσο μεταφοράς, τη διάρκεια μεταφοράς, τις
κλιματολογικές συνθήκες κ.τ.λ.
Το ταξίδι, όποια μορφή και αν έχει, είναι πάντοτε για τον τουρίστα μια φυγή από την
πραγματικότητα. Σε ατομικό επίπεδο, είναι μια ευκαιρία για προσωρινή έστω
υιοθέτηση νέων ρόλων. Ο άνθρωπος απαλλάσσεται από τους καθημερινούς του
ρόλους, προσπαθεί να αποφύγει καθετί που τον καταπιέζει και, στο μικρό χρονικό
διάστημα των διακοπών του, αναπτύσσει μια συμπεριφορά πρωταγωνιστή και
κυρίαρχου των καταστάσεων.
Ελεύθερος από κοινωνικές προκαταλήψεις,

κοινωνικούς καταναγκασμούς και
689
Δ.ΥΠ.Α.

καθωσπρεπισμούς, προβαίνει συχνά σε εκδηλώσεις και ενέργειες που

διαφοροποιούνται σε μεγάλο βαθμό απ’ αυτές της καθημερινής του ζωής. Έτσι, δεν
δίνει ιδιαίτερη σημασία στην εμφάνιση και στο ντύσιμο, π.χ. ενώ ως υπάλληλος
τράπεζας φοράει κοστούμι και είναι καθημερινά ξυρισμένος, στη διάρκεια των
διακοπών δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την εξωτερική του εμφάνιση. Άγνωστος
μεταξύ αγνώστων και σε απομακρυσμένο μέρος, έχει την αίσθηση ότι κανένας δεν
τον αναγνωρίζει και ότι κανένας δεν τον βλέπει. Έτσι, καλυμμένος από την ανωνυμία,
δεν αυτοελέγχεται και αφήνει ελεύθερο τον εαυτό του να αντιδρά αβίαστα στα
ερεθίσματα που δέχεται. Σχολιάζει οτιδήποτε του προκαλεί την περιέργεια, και
μάλιστα μεγαλόφωνα, συχνά χλευάζοντας, καθώς αποτελεί γι’ αυτόν οχυρό το ότι η
μητρική του γλώσσα δεν είναι κατανοητή στον τόπο προορισμού. Γελάει ανοιχτά,
αυθόρμητα, θυμάται την παιδική του ηλικία δοκιμάζοντας κάθε λιχουδιά που πουλάνε
οι μικροπωλητές στο δρόμο, επιδίδεται σε αγορές από τους πλανόδιους εμπόρους
για να απολαύσει τη χαρά της διαπραγμάτευσης (παζάρια)...
Μέσα στο γενικό κλίμα ευφορίας και

χαλάρωσης, επιδίδεται σε μια
γευστική εξερεύνηση δοκιμάζοντας
κάθε περίεργη γεύση και ξεχνώντας
δίαιτες, διατροφικούς κανόνες και
πιθανές ιατρικές συστάσεις. Έτσι,
δοκιμάζει φαγητά που σε κανονικές
συνθήκες και μόνο η αναφορά τους θα του προκαλούσε αποστροφή (π.χ. φίδι) και
συνδυάζει πρωτόγνωρες γεύσεις με μαγικά χρώματα και μεθυστικά αρώματα.
Απαλλαγμένος ο τουρίστας από τα άγχη που του επιβάλλει η καθημερινή του ζωή και
οι ρόλοι που έχει αναλάβει ως μέλος μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, όταν
βρεθεί σε διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον αναπτύσσει συμπεριφορά που
προσδιορίζεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου προορισμού και η οποία
διαρκεί όσο και οι διακοπές του.
Η συμπεριφορά της ομάδας
690
Δ.ΥΠ.Α.

Ταξιδεύοντας ομαδικά, ο άνθρωπος βρίσκεται ξαφνικά σε ένα σύνολο ανθρώπων

που για πρώτη φορά συναντά. Είναι, επομένως, αναγκασμένος να συμβιώσει με
έναν αριθμό άγνωστων ανθρώπων, με ανάγκες, κίνητρα και συμπεριφορές που
πιθανότατα διαφοροποιούνται από τις δικές του. Σε πρώτη προσέγγιση, δίνεται η
εντύπωση ότι όλοι αυτοί που ταξιδεύουν ομαδικά και οργανωμένα αποτελούν μια
ομάδα και ότι η συμπεριφορά τους ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ομάδας όπως
καθορίζεται στις κοινωνικές επιστήμες. Στην πραγματικότητα όμως, αυτή η εντύπωση
δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Τα άτομα που ταξιδεύουν μαζί στα πλαίσια
ενός οργανωμένου ταξιδιού, αν και σχηματίζουν ομάδα για τις ανάγκες του ταξιδιού,
στην πραγματικότητα δεν αποτελούν ομάδα με την έννοια της Ψυχολογίας ή της
Κοινωνιολογίας. Και τούτο διότι δε διαθέτουν τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια
ομάδα, δηλ. τη διάρκεια (η ομάδα δεν διαθέτει επαρκή χρόνο ώστε να συγκροτηθεί),
τους κοινούς στόχους, το σαφή καθορισμό δικαιωμάτων και υποχρεώσεων,
καθηκόντων, ρόλων και θέσεων κάθε μέλους, τις καθορισμένες σχέσεις κ.τ.λ.
Στην πρώτη φάση της συγκέντρωσης

των ταξιδιωτών σε κάποιο χώρο
(τουριστικό γραφείο, αεροδρόμιο,
ξενοδοχείο), κυριαρχεί επιφυλακτικότητα
και πιθανόν καχυποψία. Κανένας δεν
μπορεί να γνωρίζει και να προβλέψει τη
συμπεριφορά των άλλων ταξιδιωτών.
Στο σημείο αυτό σημαντικός είναι ο
ρόλος του «αρχηγού» των τουριστών, ο οποίος πρέπει με τις ενέργειες και τη
συμπεριφορά του να διευκολύνει την προσέγγιση των συνταξιδιωτών.
Στη φάση αυτή οι ταξιδιώτες προσπαθούν να διασφαλισθούν πλησιάζοντας τους

άλλους πίσω από ρόλους - ετικέτες, μέσα από στερεοτυπικές εικόνες που έχουν
αποκτήσει στην καθημερινή τους ζωή. Με την πάροδο των ημερών, αρχίζουν να
γνωρίζονται και, μέσω των κοινών εμπειριών που μοιράζονται κατά τη διάρκεια του
ταξιδιού, αρχίζουν να μιλούν περισσότερο για τους εαυτούς τους και να διασκεδάζουν
μαζί.
691
Δ.ΥΠ.Α.

Παράλληλα, είναι πολύ πιθανόν να δημιουργηθούν μικρές ή μεγάλες συγκρούσεις και

αυτό συναρτάται με τα κίνητρα του κάθε ταξιδιώτη, τις ανάγκες που προσπαθεί να
ικανοποιήσει, την προσωπικότητά του κ.τ.λ. Η πιο συνηθισμένη σύγκρουση που
παρατηρείται συμβαίνει όταν, μέσα στον περιορισμένο χρόνο του ταξιδιού, η ομάδα
θα πρέπει να κάνει κάποιες επιλογές για εκδρομές, οι οποίες δεν είναι
προκαθορισμένες από την αρχή του ταξιδιού, αλλά θα πρέπει να συμφωνηθούν από
την πλειοψηφία.
Παράδειγμα
Σε ένα ταξίδι στις Σκανδιναβικές χώρες, τα κίνητρα της επιλογής τους ως
προορισμού μπορεί να είναι διαφορετικά για κάθε ταξιδιώτη. Έτσι, κάποιος μπορεί να
επέλεξε τον προορισμό αυτό γιατί επιθυμούσε να γνωρίσει ένα διαφορετικό
περιβάλλον (φιόρδ / Νορβηγία, ήλιος του μεσονυκτίου / Βόρειο Ακρωτήριο), κάποιος
άλλος γιατί είναι προορισμός «της μόδας» και απλώς αρκείται στο γεγονός ότι
βρίσκεται εκεί και θα διηγηθεί τις εμπειρίες του στους φίλους και τους γνωστούς του,
ενώ κάποιος άλλος και για επιστημονικούς λόγους και, κατά συνέπεια, επιθυμεί να
επισκεφθεί το Σεισμολογικό Ινστιτούτο της Ουψάλα (Σουηδία). Η άρνηση κάποιων να
συμμετάσχουν στις προαιρετικές αυτές εκδρομές, γεγονός που οδηγεί στη μη
πραγματοποίηση μιας εκδρομής, όταν δεν συγκεντρώνεται ο απαραίτητος αριθμός
συμμετοχών που απαιτεί το ταξιδιωτικό γραφείο, μπορεί να αποτελέσει πηγή
δυσαρέσκειας για αυτούς των οποίων η επιθυμία δεν ικανοποιείται.
Είναι λοιπόν σημαντική η ύπαρξη ενός ικανού «αρχηγού», ο οποίος θα έχει την
εμπειρία, τις γνώσεις και την ικανότητα να προλαμβάνει τις εντάσεις ή να καταστείλει
τις συγκρούσεις και να εξασφαλίζει ένα ευχάριστο επικοινωνιακό κλίμα μεταξύ των
συνταξιδιωτών.
Στο τέλος του ταξιδιού, πιθανότατα έχουν δημιουργηθεί μια ή περισσότερες παρέες.
Κάποιοι από τους συνταξιδιώτες που έχουν ανακαλύψει κοινά ενδιαφέροντα και
στόχους πιθανόν θα επιδιώξουν να ξανασυναντηθούν, ενώ οι περισσότεροι
πιθανότατα δεν θα ξαναβρεθούν ποτέ. Η ομάδα, που ουσιαστικά δεν υπήρξε,
διαλύεται και παύει να υφίσταται
Η Καταναλωτική Συμπεριφορά
692
Δ.ΥΠ.Α.

Η καταναλωτική συμπεριφορά του ατόμου τόσο πριν το ταξίδι / διακοπές, όσο και
κατά τη διάρκεια του ταξιδιού συναρτάται και με την κουλτούρα / πολιτισμό. Ο
πολιτισμός είναι το «πρίσμα» μέσω του οποίου οι άνθρωποι βλέπουν το
καταναλωτικό προϊόν. Η επιλογή ενός προορισμού δείχνει την επιθυμία του
ανθρώπου να συνδεθεί με ορισμένη «μόδα» και κοινωνική συμπεριφορά.
Αναφερθήκαμε πιο πάνω στους λόγους που επηρεάζουν την αγορά / κατανάλωση
ενός ταξιδιού ως τουριστικού προϊόντος. Ποια είναι όμως η καταναλωτική
συμπεριφορά των ταξιδιωτών; Είναι η ίδια με αυτή της καθημερινής ζωής ή
διαφοροποιείται; Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η καταναλωτική συμπεριφορά
κατά τη διάρκεια των διακοπών διαφέρει σημαντικά από αυτή της καθημερινής μας
ζωής.
Για να κατανοήσουμε τους λόγους αυτής της αλλαγής θα πρέπει να αναφερθούμε

στο ρόλο των τελετουργιών στη ζωή μας. Τελετουργικές ονομάζουμε διάφορες
συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται περιοδικά. Οι τελετουργίες συχνά αφορούν
σημαντικές στιγμές της ζωής μας (π.χ. γέννηση, γάμος, βαφτίσια) και ακολουθούν
ένα ορισμένο «τυπικό / διαδικασία».
Αν και η λέξη τελετουργία φέρνει συνήθως στο μυαλό μας θρησκευτικές τελετές ή
τελετές που περιλαμβάνουν και θυσίες ζώων, όπως γίνονταν σε πρωτόγονους λαούς,
στην πραγματικότητα και πολλές σύγχρονες καταναλωτικές μας δραστηριότητες είναι
τελετουργικές, όπως το πρωινό, το μεσημεριανό φαγητό, τα γενέθλια κ.τ.λ.
Τις τελετουργίες οι διάφοροι διαφημιστές και πωλητές καταναλωτικών αγαθών τις

εκμεταλλεύονται και τις υπερτονίζουν προκειμένου να προωθήσουν τα προϊόντα τους,
π.χ. κεριά και τούρτες γενεθλίων, δώρα και λουλούδια του Αγίου Βαλεντίνου κ.τ.λ.
Μια σημαντική τελετουργία, όπως φαίνεται και από τον πίνακα παρακάτω, είναι και οι
διακοπές:
693
Δ.ΥΠ.Α.

Το να πηγαίνει κάποιος διακοπές είναι μια από τις πλέον διαδεδομένες τελετουργίες
στον κόσμο και ο τουρισμός αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες στα τέλη
του 20ού αιώνα. Κατά τη διάρκεια των διακοπών, η καταναλωτική συμπεριφορά των
ανθρώπων μεταβάλλεται σημαντικά. Οι άνθρωποι «απομακρύνονται» από την
καθημερινότητα και υιοθετούν ασυνήθιστες «τελετουργικές» συμπεριφορές.
Έτσι, κατά τη διάρκεια των διακοπών, αγοράζουν

αντικείμενα (αναμνηστικά της περιοχής των διακοπών,
μπλουζάκια κ.τ.λ.) που κατά κανόνα δεν έχουν ανάγκη,
βιβλία για να «περάσει η ώρα» (που διαφημίζονται πιεστικά
από τους ειδικούς), δώρα για να τα προσφέρουν σε
συγγενείς και φίλους, ή ρούχα για τον εαυτό τους που δεν
θα αγόραζαν στην καθημερινότητά τους. Επίσης, κατά τη
διάρκεια των διακοπών, οι άνθρωποι «καταναλώνουν»
υπηρεσίες ασυνήθιστες και σε μεγαλύτερες ποσότητες από
ό,τι στην καθημερινή ζωή, π.χ. διαμένουν σε ακριβό
ξενοδοχείο, χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες ταξιδιωτικού γραφείου, τρώνε σε ακριβό
εστιατόριο, δοκιμάζουν άγνωστα φαγητά και σπεσιαλιτέ, τρώνε μεγαλύτερες
ποσότητες, αφήνουν μεγαλύτερο φιλοδώρημα κ.τ.λ.
Οι διαφημιστές εκμεταλλεύονται τις τελετουργίες, τις υπερτονίζουν ή τις ενισχύουν

προκειμένου να προωθήσουν τα προϊόντα τους.
694
Δ.ΥΠ.Α.

695
Δ.ΥΠ.Α.

Η Λήψη Πολλών Αποφάσεων και η Λύση Πολλών Προβλημάτων για τον

Τουρίστα
Αποφάσεις: Η φάση πριν από το ταξίδι κυριαρχείται από αυξημένο στρες και άγχος.
Και τούτο γιατί στη φάση αυτή πρέπει να ληφθούν μια σειρά από αποφάσεις και να
γίνουν κάποιες ενέργειες, π.χ.:
Πρέπει να αποφασισθεί το είδος του ρουχισμού που θα χρειασθεί στο ταξίδι. Παρά
τις πληροφορίες που μπορεί να υπάρχουν για τις
κλιματολογικές συνθήκες του τόπου προορισμού από
τον ταξιδιωτικό πράκτορα, τους φίλους ή τη διαφήμιση,
ο προορισμός είναι άγνωστος και προκαλεί στον
τουρίστα αισθήματα ανασφάλειας γνωρίζοντας ότι αν
δεν πάρει τις σωστές αποφάσεις (επιλογή
κατάλληλων ενδυμάτων, υποδημάτων κ.τ.λ.) θα πρέπει να δαπανήσει επιπλέον
χρήματα και χρόνο για προσαρμογή στις κλιματολογικές συνθήκες του τουριστικού
Αν ο προορισμός είναι το εξωτερικό, θα πρέπει να ολοκληρωθεί μια σειρά από

γραφειοκρατικές διατυπώσεις (έκδοση ή ανανέωση
διαβατηρίου, έκδοση εντύπου για ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη, άδεια από την υπηρεσία μας κ.τ.λ.) που
κάτω από την πίεση του χρόνου, προκαλούν άγχος.
Πρέπει να ληφθούν μια σειρά από αποφάσεις για την
ασφάλεια της κατοικίας, ίσως τη φροντίδα κάποιων
κατοικίδιων, τη φροντίδα του κήπου ή των φυτών.
Πρέπει να εξασφαλισθεί η ακώλυτη επικοινωνία με άλλα μέλη της οικογένειας που

δεν συνοδεύουν το άτομο στο ταξίδι (μικρά παιδιά, ηλικιωμένους γονείς κ.τ.λ.).
Όταν τελικά επιλυθούν τα προβλήματα αυτά ο άνθρωπος είναι έτοιμος να απολαύσει

το ταξίδι και τις εμπειρίες που το συνοδεύουν
696
Δ.ΥΠ.Α.

Προβλήματα: Ο άνθρωπος ξεκινώντας για διακοπές έχει σκοπό να ξεκουραστεί,

ψυχικά και σωματικά, και να απαλλαγεί από το άγχος και το στρες που τον
καταπόνησαν σ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Παράλληλα επιθυμεί να αλλάξει
παραστάσεις, να γνωρίσει νέους τόπους, νέες εμπειρίες διαφορετικές απ’ αυτές που
βιώνει καθημερινά.
Με την έναρξη του τουριστικού ταξιδιού,

ο άνθρωπος περνά μια σειρά από
διαφορετικές φάσεις που συνδέονται
άμεσα με τις φάσεις του ταξιδιού.
Νοιώθει ενθουσιασμό με την προοπτική
της πραγματοποίησης του ταξιδιού και
της γνωριμίας με έναν άγνωστο τόπο.
Παράλληλα όμως, αισθάνεται και κάποια
ανασφάλεια καθώς ανακύπτουν μικρά ή μεγάλα προβλήματα όπως:
• η έγκαιρη συγκέντρωση στο χώρο του ταξιδιωτικού γραφείου ή του αεροδρομίου,

• η αναζήτηση του, άγνωστου συνήθως, «αρχηγού» της ομάδας,
• η πρώτη επικοινωνία με ανθρώπους αγνώστους, με τους οποίους θα πρέπει να
συνταξιδέψει και να συμβιώσει σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού,
• η πρώτη επαφή με τον άγνωστο προορισμό (άφιξη στο αεροδρόμιο, αποβίβαση,
μεταφορά στο κατάλυμα),
• η εγκατάσταση σε κάποιο κατάλυμα (ξενοδοχείο, ξενώνα, bungalow κ.τ.λ.), συχνά
χωρίς να υπάρχει χρόνος για εξοικείωση και προσαρμογή στους χώρους και στο
περιβάλλον,
• η πρώτη επικοινωνία με τους ντόπιους, ιδιαίτερα αν ο τουρίστας δε γνωρίζει τη
γλώσσα του τόπου προορισμού ή κάποια διεθνή γλώσσα που θα του επιτρέψει την
επικοινωνία,
• η ανασφάλεια για πιθανή απώλεια πολύτιμων αντικειμένων, διαβατηρίων,
χρημάτων κ.τ.λ.
Όλα αυτά και πολλά άλλα μικρά και μεγάλα προβλήματα κατά τη διάρκεια του
ταξιδιού αντιμετωπίζονται με τη βοήθεια του αρχηγού του ταξιδιού, ο οποίος μεριμνά
697
Δ.ΥΠ.Α.

για την ομαλή πραγματοποίησή του και την επιστροφή όλων με τις καλύτερες
εντυπώσεις και αισθήματα.
6.1.2.7. Τμηματοποίηση της αγοράς βάσει της συμπεριφοράς του τουρίστα -

Κλασικά κριτήρια τμηματοποίησης
Υπάρχουν πέντε κλασικοί τρόποι τμηματοποίησης των αγορών, με άλλα λόγια, ο

καταναλωτικός πληθυσμός μπορεί να υποδιαιρεθεί με βάση πέντε διαφορετικά
κριτήρια, σε ομάδες που έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τους αγοραστές. Θα
συζητήσουμε τώρα καθένα από αυτά με τη σειρά του, όσον αφορά τη χρήση τους
στην τουριστική βιομηχανία.
6.1.2.7.1. Γεωγραφική τμηματοποίηση
Αυτή η μέθοδος κατηγοριοποιεί τις ομάδες αγορών με βάση γεωγραφικούς

παράγοντες και χρησιμοποιείται ευρέως στον τουρισμό, όπως δείχνουν τα ακόλουθα
παραδείγματα:
Οι αγορές θεματικών πάρκων περιγράφονται συχνά με όρους λεκάνης απορροής,

εκφραζόμενες με γεωγραφικούς όρους. Με άλλα λόγια, η Disneyland του Παρισιού
απευθύνεται στη διεθνή αγορά και προσελκύει τουρίστες από πολλές χώρες, ενώ το
Alton Towers στην κεντρική Αγγλία, απευθύνεται στην εθνική αγορά του Ηνωμένου
Βασιλείου.
698
Δ.ΥΠ.Α.

Οι τουριστικοί πράκτορες εξετάζουν πού μένουν οι πελάτες τους όταν αποφασίζουν

από ποια αεροδρόμια αναχώρησης θα προσφέρουν πτήσεις.
Οι αεροπορικές εταιρείες αναπτύσσουν τα δρομολόγια τους με βάση τα γεωγραφικά

πρότυπα ζήτησης.
Γίνεται η υπόθεση ότι οι άνθρωποι από ψυχρά βόρεια κλίματα θα δείχνουν συχνά μια
προτίμηση στα θερμότερα νότια κλίματα όταν επιλέγουν τους προορισμούς
διακοπών τους.
Η επιθυμία των κατοίκων των πόλεων να επισκέπτονται αγροτικές τοποθεσίες για

αναψυχή, σε αντίθεση με το καθημερινό τους περιβάλλον.
6.1.2.7.2. Κοινωνικοοικονομική τμηματοποίηση
Αυτή η τεχνική επιδιώκει να υποδιαιρέσει τις αγορές με βάση τις

κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές. Σε χώρες του Δυτικού Ημισφαιρίου, όπως πχ στο
Ηνωμένο Βασίλειο, αυτός είναι ένας τρόπος για την στατιστική κατανομή της
κοινωνικοοικονομικής τάξης, καθώς η βρετανική προσέγγιση για την
κοινωνικοοικονομική διαστρωμάτωση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ταξινόμηση
του JICNAR. Αυτό χωρίζει την κοινωνία σε έξι ομάδες, με βάση το επάγγελμα, που
αντιπροσωπεύονται από τα γράμματα A, B, C¹, C², D και E.
699
Δ.ΥΠ.Α.

Αν και αυτή είναι μια φαινομενικά ψυχρή προσέγγιση για την ταξινόμηση των
κοινωνικών ομάδων, χρησιμοποιείται ευρέως από τους τουριστικούς οργανισμούς να
περιγράφουν τις αγορές τους με όρους τάξης Α, Β, ή C2-D. Για παράδειγμα, η
περίπτωση του θεματικού πάρκου Alton Towers του Ηνωμένου Βασιλείου
απευθύνεται κυρίως στην τουριστική κατηγορία C2D, ενώ τα μουσεία και οι όπερες
συνήθως προσελκύουν άτομα από την κατηγορία Α και Β.
6.1.2.7.3. Δημογραφική τμηματοποίηση
Αυτή η μορφή τμηματοποίησης, που βασίζεται στην υποδιαίρεση του πληθυσμού με

βάση δημογραφικούς παράγοντες, έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δημοφιλής στον
τουρισμό, όπως δείχνουν τα ακόλουθα παραδείγματα:
Ηλικία: ορισμένοι τουριστικοί πράκτορες, ιδίως οι SAGA και Club 18–30 στο
Ηνωμένο Βασίλειο, τμηματοποιούν τη δυνητική τους αγορά, καθαρά ως προς την
ηλικία.
700
Δ.ΥΠ.Α.

Φύλο: πολλά πακέτα Σαββατοκύριακου και προγράμματα συνεργατών συνεδρίων

βασίζουν την αγορά τους σε στερεότυπα με βάση το φύλο. Για παράδειγμα, το γκολφ
θεωρείται συνήθως ως μια ανδρική δραστηριότητα, ενώ υποστηρίζεται ότι οι γυναίκες
προτιμούν τα ψώνια.
Θρησκεία: αυτό βρίσκεται ξεκάθαρα στην καρδιά της αγοράς του Προσκυνηματικού
τουρισμού.
Ένας δημογραφικός παράγοντας που χρησιμοποιήθηκε πάντα σε μεγάλο βαθμό

στον τουρισμό είναι η οικογενειακή κατάσταση. Η υπόθεση είναι ότι η
συμπεριφορά ενός καταναλωτή καθορίζεται από το πού βρίσκεται στον κύκλο ζωής
της οικογένειας. Ο παρακάτω πίνακας απεικονίζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί
να χρησιμοποιηθεί αυτό το μοντέλο σε σχέση με το ποιους επισκέπτες προσελκύει.
Στάδιο στον κύκλο Πιθανές προτιμήσεις και ανάγκες των

της οικογενειακής ζωής καταναλωτών
Παιδιά Παιδικά ερεθίσματα.
Άλλα παιδιά για να παίξουν.
Γονική καθοδήγηση και υποστήριξη.
Έφηβοι Νέες εμπειρίες. Ενθουσιασμός. Περισσότερη
ανεξαρτησία από τους γονείς.
Ευκαιρίες για ενεργό συμμετοχή. Κοινωνική
αλληλεπίδραση με άλλους εφήβους
Νέοι ενήλικες Νέες εμπειρίες. Ελευθερία δράσης.
701
Δ.ΥΠ.Α.

Ευκαιρίες για ενεργό συμμετοχή.

Κοινωνική αλληλεπίδραση με άλλους νέους
ενήλικες.
Νεαρό ζευγάρι Νέες εμπειρίες. Ειδύλλιο.
Νεαρό ζευγάρι με μωρό Εγκαταστάσεις και ανέσεις για μωρά. Οικονομία.
Ευκολία πρόσβασης για καροτσάκια
Αναπτυσσόμενες οικογένειες Οικονομία, π.χ. οικογενειακά πακέτα.
Δραστηριότητες που θα μπορεί να συμμετάσχει
όλη η οικογένεια
Ζευγάρια “Άδειας Φωλιάς” “Ευκαιρία να μάθετε ή να δείτε κάτι νέο”. Παθητική
παρά ενεργή συμμετοχή τις περισσότερες φορές.
Ηλικιωμένοι Παρακολουθούν αντί να κάνουν. Οικονομία.
Παρέα άλλων ηλικιωμένων. Εύκολη
προσβασιμότητα για άτομα με κινητικά
προβλήματα.
Ο κύκλος ζωής της οικογένειας και τα αξιοθέατα των επισκεπτών
Πηγή: προσαρμογή από το Swarbrooke (1994).
702
Δ.ΥΠ.Α.

Από τις έρευνες που έχουν γίνει, έχει αποδειχθεί ότι η οικογένεια αποτελεί βασικό
παράγοντα που επηρεάζει το άτομο τόσο στις κύριες επιλογές του, όσο και στις
επιμέρους συμπεριφορές του. Ανάμεσα σ’ αυτές τις συμπεριφορές είναι και η
καταναλωτική συμπεριφορά, μέρος της οποίας είναι και η τουριστική καταναλωτική
συμπεριφορά. Πώς όμως λαμβάνονται οι αποφάσεις στα πλαίσια της οικογένειας;
Βέβαια, η καταναλωτική συμπεριφορά κάθε οικογένειας είναι συνάρτηση πολλών και
διαφορετικών παραγόντων, π.χ. της μορφής της (πυρηνική ή εκτεταμένη οικογένεια),
του αριθμού των απασχολουμένων μελών, της απασχόλησης ή μη της συζύγου στην
αγορά εργασίας, αλλά και του κύκλου ζωής της οικογένειας ή του βιολογικού κύκλου
των μελών της οικογένειας.
Το τι αγοράζει ή καταναλώνει ένα άτομο εξαρτάται από την ηλικία του ή το

συγκεκριμένο στάδιο του βιολογικού κύκλου (ή κύκλου ζωής) που βρίσκεται. Είναι
φανερό ότι ένα παιδί 6 ετών δεν καταναλώνει τα ίδια πράγματα που καταναλώνει
ένας ενήλικος 30 ετών. Η σκέψη αυτή οδήγησε τους ερευνητές στην μελέτη των
καταναλωτικών προτύπων με πρώτη βάση την ηλικία των ατόμων αλλά και -έμμεσα-
τον κύκλο ζωής της οικογένειας, όπου ανήκουν. Έτσι, με βάση τον παραπάνω
πίνακα, η διαίρεση του βιολογικού κύκλου σε στάδια, τα οποία σχετίζονται και με τη
μορφή της οικογένειας, μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους και τους αναλύουμε
παρακάτω:
α) Τα πρώιμα έτη
Στο στάδιο αυτό ανήκουν τα παιδιά μέχρι και 14
ετών, τα οποία ζουν και εξαρτώνται από την
οικογένειά τους. Τις περισσότερες φορές, τα
παιδιά δεν είναι αγοραστές αλλά καταναλωτές
προϊόντων και επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό
τις αποφάσεις αυτών που αγοράζουν για αυτά
(γονέων, παππούδων). Τα παιδιά σ’ αυτές τις
ηλικίες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να
αγοράσουν το τουριστικό προϊόν, έχουν όμως τη
δυνατότητα να επηρεάσουν την επιλογή του (π.χ.
703
Δ.ΥΠ.Α.

ολοένα και περισσότερα παιδιά ζητούν από τους γονείς τους να επισκεφθούν την
Eurodisney, ή κάποιο άλλο θεαματικό πάρκο παιχνιδιών επηρεασμένα είτε από τα
Μ.Μ.Ε. είτε από συνομηλίκους τους).
β) Οι νέοι καταναλωτές.
Στο στάδιο αυτό εντάσσονται οι έφηβοι ηλικίας από
15 - 17 ετών, οι οποίοι ζουν μαζί με την οικογένεια. Οι
νέοι αυτής της ηλικίας αρχίζουν να ζητούν και να
κάνουν μόνοι διακοπές παρέα με τους φίλους τους,
μακριά από τους γονείς τους. Βέβαια οι επιλογές τους
περιορίζονται από τις οικονομικές δυνατότητες της
οικογένειας, αλλά και από τα μαθήματά τους (έλλειψη
επαρκούς χρόνου) και τις ανάγκες της οικογένειας γενικότερα.
γ) Οι νέοι ενήλικοι.
Είναι τα άτομα ηλικίας από 18 έως και 34 ετών. Στο στάδιο αυτό, διακρίνονται τρεις
ειδικότερες κατηγορίες ατόμων:
γ1) οι ανύπαντροι νέοι.

Ο κύριος στόχος τους είναι η επαγγελματική
αποκατάστασή τους και η αναζήτηση συντρόφου.
Ανάμεσα στις βασικές τους επιλογές ανήκουν η
εκπαίδευση / επιμόρφωση, η μεγάλη φροντίδα για
την προσωπική τους εμφάνιση, ο καλλωπισμός, το
ντύσιμο, η διασκέδαση, οι διακοπές, η αναψυχή
κ.τ.λ. Τα άτομα αυτά συνηθίζουν να διαθέτουν το
μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους στις παραπάνω καταναλωτικές επιλογές,
εφόσον συνήθως δεν έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις.
γ2) οι νιόπαντροι, χωρίς παιδιά.

Τα άτομα αυτής της κατηγορίας προτιμούν
κυρίως να αγοράζουν διαρκή καταναλωτικά
αγαθά για τον εξοπλισμό του σπιτιού,
704
Δ.ΥΠ.Α.

αυτοκίνητα, να διασκεδάζουν και να ταξιδεύουν. Συχνά μάλιστα επιλέγουν μακρινούς

και ασυνήθιστους τουριστικούς προορισμούς.
γ3) οι νέοι γονείς.

Στην περίπτωση αυτή, οι επιλογές του
ζευγαριού όσον αφορά το τουριστικό
προϊόν μεταβάλλονται, π.χ. αλλάζει ο
χρόνος, ο τόπος και η περίοδος των
διακοπών (επιλογή θερμών μηνών,
θάλασσα, κοντινές αποστάσεις κ.τ.λ.).
Επίσης συνήθως αναζητούν αυτόνομο
κατάλυμα (ενοικιαζόμενο δωμάτιο/
διαμέρισμα/ εξοχικό) κοντά στη θάλασσα, χωρίς θόρυβο, για «οικογενειακές
διακοπές» και η παρέα με ζευγάρια ανάλογης ηλικίας και κατάστασης (έγγαμοι με
μικρά παιδιά). Μάλιστα, οι σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες, έχοντας αντιληφθεί τις
ιδιαίτερες απαιτήσεις των ζευγαριών με μικρά παιδιά και προκειμένου να τους
προσελκύσουν, οργανώνουν υπηρεσίες συνεχούς φροντίδας των παιδιών, ώστε οι
γονείς να μπορούν ελεύθερα και χωρίς άγχος να απολαύσουν τις διακοπές τους.
δ) Τα μεσαία έτη
Αναφέρονται σε άτομα με ηλικία από 35 ως και 54 ετών. Στο στάδιο αυτό, υπάρχουν
δύο ειδικότερες κατηγορίες ατόμων:
δ1) η «γεμάτη φωλιά». Είναι οικογένειες με γονείς και παιδιά που μένουν ακόμα
μαζί. Ο πατέρας ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με τη δουλειά του ενώ η μητέρα με
το σπίτι και, σε αρκετές περιπτώσεις, ξαναπιάνει δουλειά ή δραστηριοποιείται σε
κοινωνικές οργανώσεις. Τα παιδιά και η αποκατάστασή τους είναι η κύρια μέριμνα
της οικογένειας που επηρεάζει και την κατανάλωσή της.
δ2) η «άδεια φωλιά»:. Στην οικογένεια αυτή τα παιδιά έχουν μεγαλώσει και έχουν
φύγει από το σπίτι. Οι γονείς τώρα έχουν πολύ χρόνο ελεύθερο στη διάθεσή τους και
περισσότερα χρήματα για να τα ξοδέψουν όπου και όπως αυτοί επιθυμούν. Όμως,
λόγω της ηλικίας τους, αρχίζουν τα πρώτα προβλήματα υγείας, που περιορίζουν τις
705
Δ.ΥΠ.Α.

επιλογές τους. Στο στάδιο αυτό, προτιμώνται προϊόντα που προσδίδουν κύρος, π.χ.
είδη πολυτελείας, υπηρεσίες για την προστασία της υγείας, διαρκή καταναλωτικά
αγαθά και ταξίδια που προσδίδουν κύρος.
ε) Οι πιο ηλικιωμένοι καταναλωτές που έχουν ηλικία από 55 και πάνω.

Στις ηλικίες αυτές, πολλοί έχουν τη δυνατότητα
συνταξιοδότησης και επομένως έχουν διαθέσιμο
ελεύθερο χρόνο. Οι καταναλώσεις τους στρέφονται
στην υγιεινή διατροφή, στα φάρμακα, στις ιατρικές
και νοσοκομειακές υπηρεσίες, στη διασκέδαση και
στα χόμπι μέσα στο σπίτι. Επίσης αυξάνεται και το
ενδιαφέρον τους για οτιδήποτε έχει σχέση με τη
θρησκεία.
Έτσι, οι τουριστικές επιλογές προσδιορίζονται από τις αυξημένες θρησκευτικές

ανάγκες ή τις ανάγκες ιατρικής περίθαλψης. Είναι λοιπόν συχνότερη η επιλογή
τόπων για τα ιαματικά λουτρά (ιαματικός τουρισμός) ή και για το θρησκευτικό τους
ενδιαφέρον (Προσκυνηματικός- θρησκευτικός τουρισμός).
Με όσα είπαμε λοιπόν, αυτή η προσέγγιση χρησιμοποιείται από τους τουριστικούς

πράκτορες, όπως:
Διακοπές για εφήβους που κάνουν διακοπές

χωριστά από τους γονείς τους και θέλουν
ανεξαρτησία και ενεργές διακοπές
706
Δ.ΥΠ.Α.

Τα πακέτα οικογενειακών διακοπών όπου

προσφέρουν δωρεάν τη διαμονή και διατροφή των
παιδιών κάτω από μια ηλικία και κάνουν τις
διακοπές πιο προσιτές για τις νεαρές οικογένειες
Προϊόντα που παραδοσιακά στοχεύουν σε

οικογένειες όπου τα παιδιά τους έχουν μεγαλώσει
και δεν ακολουθούν τους γονείς τους (empty nest
families) για να επωφεληθούν από το διαθέσιμο
εισόδημα και τον ελεύθερο χρόνο τους, όπως
κρουαζιέρες
6.1.2.7.4. Ψυχογραφική τμηματοποίηση
Αυτή η τεχνική βασίζεται στην ιδέα ότι ο τρόπος

ζωής, οι στάσεις, οι απόψεις και οι
προσωπικότητες των ανθρώπων καθορίζουν τη
συμπεριφορά τους ως καταναλωτές. Αυτή είναι
μια πιο σύγχρονη προσέγγιση από τις άλλες τρεις
που εξετάσαμε, και έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει
ένα ευρύ φάσμα βιομηχανιών, συμπεριλαμβανομένων των ειδών ένδυσης, τροφίμων,
ποτών, αρωμάτων και αυτοκινήτων. Στον τουρισμό έχουμε τα ακόλουθα
παραδείγματα:
οι φάρμες υγείας και τα ιαματικά λουτρά

στοχεύουν το μάρκετινγκ τους σε καταναλωτές
707
Δ.ΥΠ.Α.

που φιλοδοξούν να ακολουθήσουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής
άτομα που έχουν περιβαλλοντική επίγνωση και

των οποίων ο τρόπος ζωής επηρεάζεται από
περιβαλλοντικές ανησυχίες
οι ηδονιστικές διακοπές με ήλιο, άμμο, θάλασσα

και ερωτισμό στοχεύουν συνήθως σε
εξωστρεφείς ανθρώπους
άτομα που αναζητούν συγκινήσεις είναι η

αγορά-στόχος για bungee-jumping ή αθλητικές
δραστηριότητες και θεματικά πάρκα.
Αυτή η μέθοδος τμηματοποίησης είναι η πιο σύγχρονη για τον τουρισμό.
6.1.2.7.5. Συμπεριφοριστική τμηματοποίηση
Αυτή η τεχνική ομαδοποιεί τους καταναλωτές ανάλογα με τη σχέση τους με ένα

συγκεκριμένο προϊόν. Το εύρος των παραλλαγών αυτής της προσέγγισης
απεικονίζεται στον παρακάτω πίνακα. Τα στοιχεία του είναι ενδεικτικά, αλλά δείχνει
τόσο τον αριθμό των προσεγγίσεων όσο και τους δεσμούς μεταξύ τους.
708
Δ.ΥΠ.Α.

709
Δ.ΥΠ.Α.

Μορφές Συμπεριφοριστικής Τμηματοποίησης

Περίσταση Αγοράς Τακτικός Αγοραστής
(Purchase Occasions) Περιστασιακός Αγοραστής
Σπάνια
Μία Φορά Μόνο
Κατάσταση Χρήστη Απέναντι Στο Δεν Χρησιμοποιήθηκε Ποτέ
Προϊόν Πρώην Χρήστης
(User Status) Πρώτη Φορά Χρήστης
Τακτικός Χρήστης
Πίστη Στο Προϊόν Πολύ Πιστός
(Loyalty To The Product) Μερικώς Πιστός
Καμία Πίστη Στο Προϊόν
Ζητούμενα Οφέλη Κύρος - Status
(Benefits Sought) Οικονομία
Νέες Εμπειρίες
Καλή Εξυπηρέτηση
Ενθουσιασμός
Δημιουργία Φίλων
Στάδιο Ετοιμότητας Του Τουρίστα Σε Άγνοια
(Readiness Stage) Ενήμερος Και Ενδιαφερόμενος
Σε Επιθυμία Να Το Αγοράσει
Πρόθεση Για Αγορά
Σχεδιάζει Να Το Αγοράσει Άμεσα
Στάση Απέναντι Στο Προϊόν Ενθουσιώδης
(Attitude To Product) Αδιάφορος
Εχθρικός
Η συμπεριφοριστική τμηματοποίηση χρησιμοποιείται ευρέως στον τουρισμό, όπως

μπορούμε να δούμε από τα ακόλουθα παραδείγματα:
Τα προγράμματα συχνών επιβατών αεροπορικών εταιρειών στοχεύουν σε τακτικούς

χρήστες για να αυξήσουν την αφοσίωση στο προϊόν και να κάνουν τους ανθρώπους
πιο ενθουσιώδεις αγοραστές του προϊόντος.
710
Δ.ΥΠ.Α.

Τα ξενοδοχεία και οι αεροπορικές εταιρείες δίνουν έμφαση στην ποιότητα των

υπηρεσιών τους.
Οι “χαμηλού κόστους” τουριστικοί πράκτορες, αεροπορικές εταιρείες και αλυσίδες

ξενοδοχείων προωθούν υπηρεσίες σε καταναλωτές των οποίων το κύριο
«επιδιωκόμενο όφελος» είναι η οικονομία.
6.1.2.7.6. Κριτική των κλασικών μεθόδων τμηματοποίησης
Υπάρχουν τρεις σημαντικές επικρίσεις για την εφαρμογή των κλασικών τεχνικών
τμηματοποίησης στον τουρισμό, ως εξής:
Ορισμένες από τις τεχνικές είναι σχετικά αναχρονιστικές και δεν συμβαδίζουν με τις
αλλαγές στην κοινωνία. για παράδειγμα, ο παραδοσιακός κύκλος ζωής της
οικογένειας φαίνεται όλο και πιο ακατάλληλος, με την αύξηση των διαζυγίων και
των μονογονεϊκών οικογενειών, των μη συνδεδεμένων ομαδικών νοικοκυριών και
των ζευγαριών που επιλέγουν να μην κάνουν παιδιά.
Μπορεί επίσης να υποστηριχθεί ότι ορισμένες τεχνικές αποτυγχάνουν να

αναγνωρίσουν ότι η συμπεριφορά των τουριστών αλλάζει με την πάροδο του
χρόνου ως απάντηση στις αλλαγές στις συνθήκες κάθε τουρίστα. Ως εκ τούτου, θα
μετακινούνται μεταξύ των τμημάτων από καιρό σε καιρό, καθώς το εισόδημά τους
μεταβάλλεται, ή η υγεία τους επιδεινώνεται ή αρχίζουν να χρησιμοποιούν το
Διαδίκτυο για να αποκτήσουν τουριστικές πληροφορίες.
Μεγάλο μέρος της έρευνας αγοράς στον τουρισμό είναι σχετικά φτωχή και
αναξιόπιστη για να μας επιτρέψει να εφαρμόσουμε με ακρίβεια οποιαδήποτε από
αυτές τις μεθόδους.
Σε γενικές γραμμές, επομένως, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε, ίσως, είναι να

τμηματοποιήσουμε τη γενική συμπεριφορά ή τα κίνητρα, παρά μεμονωμένους
ανθρώπους. Οι επαγγελματίες του τουρισμού, πρέπει στη συνέχεια να
711
Δ.ΥΠ.Α.

προσπαθήσουν να εντοπίσουν και να στοχεύσουν ποιος βρίσκεται στο συγκεκριμένο

τμήμα τους σε μια συγκεκριμένη στιγμή που επιδιώκουν να πουλήσουν ένα
συγκεκριμένο προϊόν.
6.1.2.7.7. Μέθοδοι τμηματοποίησης ειδικές για τον τουρισμό

Ενώ οι πέντε κλασικές μέθοδοι προέρχονται από το γενικό μάρκετινγκ, ορισμένοι
ακαδημαϊκοί και επαγγελματίες του τουρισμού προσπάθησαν να προτείνουν άλλες
τεχνικές που σχετίζονται ιδιαίτερα με τον τουρισμό. Για παράδειγμα, οι Middleton και
Clarke (2001) πρότειναν ότι υπάρχουν έξι τρόποι τμηματοποίησης των αγορών στα
ταξίδια και τον τουρισμό:
• Σκοπός του ταξιδιού.
• Αναζητούνται ανάγκες, κίνητρα και οφέλη αγοραστών.
• Χαρακτηριστικά αγοραστή και χρήστη.
• Δημογραφικά, οικονομικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά.
• Ψυχογραφικά χαρακτηριστικά.
• Τιμή.
Ενώ τέσσερις από αυτές είναι παρόμοιες με τις κλασικές μεθόδους, διατυπώνονται
διαφορετικά. Πιο θεμελιωδώς, ο Middleton και ο Clarke προσθέτουν άλλα δύο - τον
σκοπό του ταξιδιού και την τιμή.
Άλλοι συγγραφείς έχουν προτείνει διαφορετικές μεθόδους τμηματοποίησης για

μεμονωμένους τομείς εντός του τουρισμού. Ο Swarbrooke (1999) έχει προτείνει τρία
επιπλέον κριτήρια σε σχέση με την αγορά επισκεπτών:
Η σύνθεση της ομάδας των επισκεπτών, συμπεριλαμβανομένων ατόμων,

οικογενειακής ομάδας ή ομάδων φίλων
Τύπος και σκοπός επίσκεψης, όπως εκπαιδευτικά ταξίδια και εταιρική φιλοξενία
712
Δ.ΥΠ.Α.

Τρόπος ταξιδιού στον προορισμό, για παράδειγμα, ιδιωτικό αυτοκίνητο ή δημόσια

συγκοινωνία.
Ομοίως, ο Shaw (1999) πρόσφερε μια σειρά κατάλληλων τρόπων τμηματοποίησης

της αγοράς αεροπορικών εταιρειών, όπως:
σκοπός ταξιδιού: επιχείρηση, διακοπές, επίσκεψη φίλων ή συγγενών

διάρκεια ταξιδιού: ταξιδιώτης μικρών ή μεγάλων αποστάσεων.
Ο Shaw πίστευε ότι αυτά ήταν σημαντικά κριτήρια για τον καθορισμό των ειδών
προϊόντων που θα ήθελε να αγοράσει ένας καταναλωτής.
6.1.2.7.8. Η ειδική περίπτωση του επιχειρηματικού τουρισμού
Ο επιχειρηματικός τουρισμός είναι ασυνήθιστος από την άποψη της τμηματοποίησης,

καθώς η αγορά μπορεί να τμηματοποιηθεί σε δύο τύπους αγοραστών ή χρηστών:
τον επαγγελματία ταξιδιώτη, ο οποίος είναι ο καταναλωτής του προϊόντος, ο χρήστης

της υπηρεσίας αλλά συνήθως δεν πληρώνει το λογαριασμό
ο εργοδότης τους, που είναι ο πελάτης, ο αγοραστής που πληρώνει τον λογαριασμό.
Η απάντηση των τουριστών σε αντιληπτές και πραγματικές απειλές: μια νέα

προσέγγιση στις τυπολογίες και την τμηματοποίηση: Στα πρώτα χρόνια του εικοστού
πρώτου αιώνα, η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία συγκλονίστηκε από μια σειρά
σημαντικών απειλών που έχουν επηρεάσει θεμελιωδώς την τουριστική συμπεριφορά,
όπως:
γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου

2001 (9/11) στις ΗΠΑ, και οι
τρομοκρατικές επιθέσεις που
στοχεύουν ειδικά τουρίστες από το
713
Δ.ΥΠ.Α.

2002 σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Κένυα και η Ινδονησία
φόβοι για την υγεία,

συμπεριλαμβανομένου του covid-19,
SARS και της ασιατικής γρίπης
φυσικές καταστροφές όπως το

τσουνάμι στη Νοτιοανατολική Ασία
και τυφώνες στην Καραϊβική και στις
ΗΠΑ.
Μέχρι στιγμής, λίγη έρευνα έχει γίνει για αυτό το θέμα, αλλά εάν τέτοια φαινόμενα
πρόκειται να αποτελέσουν μείζον ζήτημα για τον τουρισμό στο μέλλον, πρέπει να
καταλάβουμε περισσότερα για το πώς αντιδρούν διαφορετικοί τύποι τουριστών σε
αυτές τις απειλές, κάτι που πρέπει να κάνουμε. με τις στάσεις τους, όπως έχει να
κάνει με την πραγματικότητα της απειλής.
Λαμβάνοντας ως παράδειγμα την τρομοκρατία, μπορούμε ήδη να δούμε πιθανές

τυπολογίες/μεθόδους συσχέτισης, καθώς κάθε τρομοκρατική επίθεση ή απειλή
φαίνεται να προκαλεί τις ακόλουθες απαντήσεις από διαφορετικούς τύπους
ανθρώπων:
• Σταματούν να ταξιδεύουν οπουδήποτε.
• Εξακολουθούν να ταξιδεύουν αλλά αποφύγουν ορισμένα είδη μεταφοράς.
• Εξακολουθούν να ταξιδεύουν αλλά αποφεύγουν ορισμένους τύπους προορισμών.
714
Δ.ΥΠ.Α.

• Συνεχίζουν τα σχέδιά τους να επισκέπτονται προορισμούς ακόμα και αν υπάρχει
αντιληπτή τρομοκρατική απειλή, αλλά αποφεύγουν μέρη που θεωρούνται υψηλού
κινδύνου όπως αλυσίδες ξενοδοχείων δυτικής ιδιοκτησίας ή τουριστικά μπαρ.
• Ταξιδεύουν και σχεδιάζουν να επισκεφθούν μέρη με αντιληπτή απειλή και να μην
κάνουν παραχωρήσεις στον φόβο της τρομοκρατίας.
• Μετά από τρομοκρατική επίθεση, αποφασίζουν να επισκεφτούν το μέρος που
έχει δεχθεί επίθεση ως ένδειξη «αλληλεγγύης» στους κατοίκους του.
• Μετά από τρομοκρατική επίθεση, αποφασίζουν να επισκεφθούν προορισμούς
που δέχονται επίθεση λόγω της πεποίθησης ότι οι «τρομοκράτες» δεν χτυπούν ποτέ
δύο φορές στο ίδιο μέρος.
• Μετά από μια τρομοκρατική επίθεση, αποφασίζουν να επισκεφτούν τον
προορισμό γιατί αμέσως μετά την επίθεση οι τιμές θα είναι πολύ χαμηλές.
Ίσως θα έπρεπε να γίνει περισσότερη

έρευνα σχετικά με αυτήν την προσέγγιση
τυπολογιών/ τμηματοποίησης στο μέλλον.
Αυτή η διάκριση γίνεται σημαντική, για
παράδειγμα, όταν λαμβάνει κανείς υπόψη
τα προγράμματα επιβράβευσης συχνής
χρήσης, FFP (Frequently Flying Programs) των αεροπορικών εταιρειών.
Παραδοσιακά ο εργοδότης (πελάτης) έχει πληρώσει τον λογαριασμό, αλλά ο

επαγγελματίας ταξιδιώτης (καταναλωτής) απολάμβανε τα οφέλη του FFP, όπως
δωρεάν πτήσεις για συνεργάτες. Τώρα οι αεροπορικές εταιρείες συνειδητοποιούν ότι
οι πελάτες είναι αυτοί που πραγματικά πρέπει να ενθουσιαστούν και δεσμεύονται να
τους προσελκύσουν με μειωμένους ναύλους.
715
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.2.8. Εφαρμογές της συμπεριφοράς του τουρίστα στη διαμόρφωση

στρατηγικών Μάρκετινγκ
Η κλασική θεωρία του Μάρκετινγκ, όπως αναφέραμε έχει ως θεμέλιο λίθο την έννοια
ότι η διαδικασία του Μάρκετινγκ επικεντρώνεται στην ικανοποίηση των αναγκών (ή
επιθυμιών) του τουρίστα. Όμως, στο τουριστικό Μάρκετινγκ, και με Βάση αυτά που
έχουμε περιγράψει παραπάνω σε σχέση «επιμόρφωση» κατά κάποιο τρόπο, των
τουριστών, δεδομένου ότι τους ενημερώνουμε για τα χαρακτηριστικά των
τουριστικών προορισμών και τις δυνατότητες των δραστηριοτήτων που μπορούν να
κάνουν.
Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε τη

διαδικασία του τουριστικού Μάρκετινγκ
ως μία αμφίδρομη επικοινωνία, επειδή,
εκτός από την προβολή των
χαρακτηριστικών των τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών,
δημιουργούμε και ερεθίσματα στον
υποψήφιο τουρίστα για ενδιαφέροντα και
απολαύσεις, που ελπίζουμε ή στοχεύουμε να εξελιχθούν σε τουριστικές ανάγκες και
επιθυμίες.
Βέβαια, δεν πρέπει να έχουμε την αντίληψη ότι απλά και μόνο οι ενέργειες που θα
πραγματοποιηθούν με την υλοποίηση της στρατηγικής Μάρκετινγκ θα αλλάξουν τη
συμπεριφορά της αγοράς. Όμως, ερευνητικά αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ενέργειες
του Μάρκετινγκ συμμετέχουν και συνεισφέρουν σιγά-σιγά σε μία αναδιάταξη στις
προτεραιότητες των επιθυμιών του υποψήφιου τουρίστα.
Α. Διαμόρφωση προγράμματος Μάρκετινγκ
Το πρόγραμμα του τουριστικού Μάρκετινγκ περιλαμβάνει συστηματικές και

συντονισμένες ενέργειες που απορρέουν από την εκτέλεση ενός προγράμματος
επιχειρησιακής πολιτικής στην τουριστική επιχειρηματική μονάδα, είτε αυτή είναι μία
τουριστική επιχειρησιακή μονάδα ιδιωτικού, δημόσιου, εθνικού ή περιφερειακού
716
Δ.ΥΠ.Α.

ενδιαφέροντος ή διεθνούς αντικειμένου, ή ακόμα και τουριστικός- αναπτυξιακός

φορέας.
Έχουμε περιγράψει προηγούμενα τι αφορά η

εφαρμογή του Μάρκετινγκ στο τουριστικό
περιβάλλον και δώσαμε και αντίστοιχα ορισμό για το
τουριστικό Μάρκετινγκ. Υπενθυμίζουμε πρώτο, ότι ο
ορισμός αυτός του Μάρκετινγκ αναφέρεται σε μια
λειτουργία που «συντονίζει» διάφορες
δραστηριότητες της περιοχής/επιχείρησης/φορέα και
όχι σε μια «μεμονωμένη» λειτουργία ενός τμήματος.
Το Μάρκετινγκ δηλαδή αποτελεί ένα είδος

νοοτροπίας- και δεύτερο, ότι ο ρόλος του Μάρκετινγκ δεν είναι μόνο ρόλος
«ικανοποίησης» της ζήτησης αλλά καταρχάς είναι ρόλος «εκτίμησης» των αναγκών
και επιθυμιών του καταναλωτή.
Οι συστηματικές και συντονισμένες αυτές ενέργειες του τουριστικού Μάρκετινγκ

γίνονται με το σκοπό να επιτύχουν τη «μεγιστοποίηση της ικανοποίησης» των
αναγκών διαφόρων προσδιορισμένων ομάδων καταναλωτών και κατά τέτοιο τρόπο
ώστε να απολαμβάνει η τουριστική περιοχή, ή η τουριστική επιχείρηση, αντίστοιχη
ωφέλεια ή οικονομικό κέρδος.
Η υλοποίηση της θεωρίας του Μάρκετινγκ βασίζεται αντίστοιχα:
• στην επιλογή της κατάλληλης αγοράς -στόχου και στην εκτίμηση των
αναγκών/ επιθυμιών και κινήτρων της
• στην πραγματοποίηση ενεργειών που θα είναι απόρροια ενός προγράμματος
Μάρκετινγκ που θα ικανοποιήσει τις ανάγκες της αγοράς αυτής.
Ένα από τα πρώτα βήματα για την επιλογή της κατάλληλης αγοράς - στόχου είναι η
μελέτη και η ανάλυση των ευκαιριών που προσφέρονται στην τουριστική επιχείρηση
ή περιοχή. Παραθέτουμε τις προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν
717
Δ.ΥΠ.Α.

τη διαμόρφωση του προγράμματος Μάρκετινγκ και την επιλογή των τεχνικών που θα
χρησιμοποιηθούν.
Πώς μπορεί λοιπόν η τουριστική επιχείρηση να ελκύσει τον ταξιδιώτη, έτσι

ώστε αυτός να την επιλέξει και να γίνει καταναλωτής των υπηρεσιών της;
Πρέπει να εξετάσουμε που βασίζεται η εφαρμογή των τεχνικών του Μάρκετινγκ.
Οι τεχνικές του τουριστικού Μάρκετινγκ βασίζονται βέβαια στις γενικές αρχές της
επιστήμης του Μάρκετινγκ. Στο τουριστικό περιβάλλον, όμως έχουμε μερικά
διαφορετικά χαρακτηριστικά που τα κυριότερα περιγράφονται στον παρακάτω
Πίνακα.
Διαφορετικά Χαρακτηριστικά Τουριστικού Περιβάλλοντος που επηρεάζουν
Επιλογή Τεχνικών Μάρκετινγκ
Ο πελάτης αποφασίζει την αγορά του προϊόντος βασιζόμενος σε πληροφόρηση που
δεσμεύεται (αγοράζει) χωρίς ούτε να δει ούτε να δοκιμάσει.
Ο τουριστικός παραγωγός εξαρτάται από την ικανοποίηση του πελάτη από άλλους
παραγωγούς που προσφέρουν τα συμπληρωματικά προϊόντα.
Υπάρχει μεγάλος συναγωνισμός εναλλακτικών προϊόντων, όχι μόνο τουριστικών,
από τα οποία πρέπει ο τουριστικός παραγωγός να αποσπάσει τον πελάτη.
Η επιτυχία της προσφοράς του τουριστικού παραγωγού εξαρτάται και από εξωγενείς
παράγοντες πάνω στους οποίους δεν μπορεί να ασκήσει επιρροή.
Η διατήρηση της ποιότητας και η επιτυχής διάθεση του τουριστικού προϊόντος
βασίζεται σε όλους τους ασχολούμενους στις τουριστικές επιχειρήσεις.
Όταν λοιπόν διαμορφώνεται η στρατηγική Μάρκετινγκ, πρέπει να προσαρμόζονται οι

επιλεγόμενες τεχνικές και αντίστοιχες ενέργειες ώστε εκτός από το να ταιριάζουν στις
συνήθειες και στις επιλογές του υποψήφιου τουρίστα-πελάτη, να καλύπτουν και τα
παραπάνω διαφορετικά χαρακτηριστικά.
718
Δ.ΥΠ.Α.

Για παράδειγμα, στην προβολή του τουριστικού

προϊόντος στην πελατεία του εναλλακτικού
τουρισμού, γίνεται προβολή των φυσικών πόρων της
περιοχής, γιατί αυτό αποτελεί την ικανοποίηση μιας
επιθυμίας των υποψήφιων τουριστών. Στην
υλοποίηση των ενεργειών Μάρκετινγκ (π.χ. χρήση
διαφημιστικών εντύπων) πρέπει να
χρησιμοποιούνται αυτά τα στοιχεία. Οι υπεύθυνοι
του Μάρκετινγκ έχουν ευθύνη και αρμοδιότητα ως
προς το περιβάλλον και πρέπει να το λαμβάνουν
υπόψη τους, όταν εκπονούν σχέδια τουριστικής
ανάπτυξης και όταν προγραμματίζουν τη διαχείριση των φυσικών πόρων με σκοπό
την τουριστική εκμετάλλευση.
Όσον αφορά στη στρατηγική Μάρκετινγκ του τουριστικού προϊόντος πρέπει να

λαμβάνεται υπόψη και να εφαρμόζεται και η χρησιμοποίηση των περιβαλλοντικών
χαρακτηριστικών ως μέσο τουριστικής προβολής που προϋποθέτει συνειδητή και
μακροπρόθεσμη στρατηγική, κυρίως σε περίοδο που το περιβάλλον είναι ένα από τα
θέματα που απασχολούν σημαντικά το μέσο πολίτη, ο οποίος ερεθίζεται από τις
διαφημιστικές καμπάνιες άλλων προϊόντων «Που δε βλάπτουν το περιβάλλον».
Έτσι, μπορούμε να αναφέρουμε τέσσερις προϋποθέσεις, για να πετύχουμε την

τουριστική «εκμετάλλευση» του περιβάλλοντος:
Συνειδητοποίηση ότι το ελληνικό τουριστικό περιβάλλον είναι υποβαθμισμένο και ότι

η σημερινή αντίληψη για την ελληνική τουριστική φυσιογνωμία διαφέρει από αυτήν
που εκφράζεται στην τουριστική διαφήμιση.
Αξιοποίηση των δυνατοτήτων εκμετάλλευσης και του υπόλοιπου φυσικού πλούτου
της Ελλάδας, όπως είναι τα βουνά, τα ποτάμια, οι χαράδρες, τα γεωλογικά
φαινόμενα, σε συσχετισμό και με ειδικευμένες μορφές τουριστικών δραστηριοτήτων
που αντλούν ή έλκονται από το φυσικό περιβάλλον και τα χαρακτηριστικά του.
Άμεση αντιμετώπιση της ήδη υπάρχουσας- επιβάρυνσης του τουριστικού
περιβάλλοντος με στόχο την ελάφρυνση του αλλά και την επαναφορά του στη
«φυσική» του κατάσταση.
719
Δ.ΥΠ.Α.

‘Ένταξη στην στρατηγική Μάρκετινγκ στοιχείων περιβαλλοντικής ευαισθησίας,

προστασίας και ανάδειξης περιοχών φυσικού κάλλους, διαθέσιμων για την
απόλαυση των τουριστών.
Β. Εντοπισμός ευκαιριών Μάρκετινγκ
Τα τελευταία χρόνια τέσσερις είναι οι σημαντικότερες περιοχές ενδιαφέροντος

τουριστικής ανάπτυξης και κατ' επέκταση και ενδιαφέροντος του τουριστικού
Μάρκετινγκ, για υλοποίηση ενεργειών του προγράμματος Μάρκετινγκ. Αυτές
παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα.
Περιοχές Ενδιαφέροντος Τουριστικής Ανάπτυξης
1. Ανάπτυξη νέων και ειδικών Παράδειγμα οι μορφές «τουρισμού περιπέτειας»

μορφών τουρισμού σε που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια σε ορεινές
υφιστάμενες ή υπό ανάπτυξη περιοχές της χώρας, καθώς και η προσπάθεια για
περιοχές την ανάπτυξη συνεδριακού - επαγγελματικού
τουρισμού
2. Προσέλκυση νέων Παράδειγμα η αγορά της Ρωσίας και της Κίνας
αναδυόμενων αγορών
3. Επανατοποθέτηση Παράδειγμα η προσπάθεια επιμήκυνσης της
υφιστάμενων τουριστικών τουριστικής σεζόν σε ορισμένες περιοχές με την
περιοχών/προορισμών με νέα προβολή επίσκεψης θρησκευτικών μνημείων και
χαρακτηριστικά ή προϊόντα πολιτιστικών δραστηριοτήτων
4. Εκμετάλλευση ειδικών Παράδειγμα η πριν από μερικά χρόνια, εκδήλωση
γεγονότων/εκδηλώσεων της παρουσίασης της όπερας Κάρμεν στο Luxor της
Αιγύπτου, ή η διοργάνωση των Ολυμπιακών
Αγώνων από τη χώρα μας το 2004.
Έχει ήδη αναφερθεί στο η ανάλυση SWOT

(Strengths – Weaknesses – Opportunities -
Threats) κατά την οποία εντοπίζονται οι
ευκαιρίες στο περιβάλλον της τουριστικής
720
Δ.ΥΠ.Α.

επιχείρησης ή της τουριστικής περιοχής. Το τουριστικό Μάρκετινγκ στα πλαίσια του

σχεδιασμού του προγράμματος διαμορφώνει κατάλληλες στρατηγικές και αντίστοιχα
προγραμματίζει ενέργειες, για να γίνει η σωστή αξιοποίηση των ευκαιριών, με τα
δεδομένα των «συγκριτικών πλεονεκτημάτων» που έχουν επιλεγεί, διαμορφωθεί ή
αναπτυχθεί.
Με βάση, επίσης, τις τουριστικές έρευνες συμπεριφοράς των υποψήφιων και των
ενεργών τουριστών, οι αρμόδιοι του Μάρκετινγκ στις τουριστικές επιχειρήσεις και τις
τουριστικές περιοχές πρέπει να προσαρμόζουν τις ενέργειες του προγράμματος
τουριστικού Μάρκετινγκ για να πετύχουν διάχυση αποτελεσματικών μηνυμάτων. Τα
περί ερευνών τουριστικού Μάρκετινγκ έχουν ήδη αναπτυχθεί.
Για τον προσδιορισμό των ευκαιριών οι αρμόδιοι του τουριστικού Μάρκετινγκ

μπορούν ακόμη να αναφερθούν στα εξειδικευμένα χαρακτηριστικά των ομάδων
τουριστών πελατών - των «τμημάτων» της αγοράς - για τα οποία γίνεται εκτενέστερη
περιγραφή στο επόμενο Κεφάλαιο.
Συνοπτικά μπορούμε να σχηματοποιήσουμε την διαδικασία ανάλυσης για να

προσδιορίσουμε τις ευκαιρίες που διαμορφώνονται για εφαρμογή της στρατηγικής
Μάρκετινγκ, στο ακόλουθο Σχεδιάγραμμα.
721
Δ.ΥΠ.Α.

Ανάλυση Για Τη Διαμόρφωση Στρατηγικής Μάρκετινγκ
Όπως βλέπουμε στο παραπάνω Σχεδιάγραμμα για τον προσδιορισμό των ευκαιριών,
μία απλή (αλλά όχι απαραίτητα εύκολη) μέθοδος, είναι να αναλύσουμε χωριστά τον
ανταγωνισμό της τουριστικής επιχείρησης ή περιοχής, ώστε να δούμε που έχουμε
συγκριτικά πλεονεκτήματα.
Μετά, προχωρούμε να αναλύσουμε τους

διαθέσιμους τουριστικούς πόρους,
προκειμένου να εντοπίσουμε πώς
μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις
ευκαιρίες που προσδιορίζονται από την
ανάλυση του ανταγωνισμού, δηλαδή που
υστερεί ο ανταγωνισμός και μπορούμε να
υπερτερούμε εμείς. Και, συγχρόνως,
κοιτάζουμε να αναλύσουμε τα χαρακτηριστικά της τουριστικής αγοράς - της δικής μας,
του ανταγωνισμού και τις πιθανές νέες αγορές - προκειμένου να επισημάνουμε για
722
Δ.ΥΠ.Α.

ποιες ανάγκες και επιθυμίες έχουμε τις δυνατότητες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα,
έτσι ώστε να επικεντρώσουμε τις ενέργειες Μάρκετινγκ σε αυτές.
Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί έμφαση στην

αναζήτηση ευκαιριών για την προσέλκυση του «τουρισμού ποιότητας» ("quality
tourism") όπου στην περίπτωση αυτή η διαμόρφωση του προγράμματος Μάρκετινγκ
πρέπει να δώσει σημασία σε δύο στόχους:
Ως προς την προσφορά, στα χαρακτηριστικά των τουριστικών εγκαταστάσεων που

είναι ορθολογικά ενταγμένες στο περιβάλλον (και συνήθως αναφερόμαστε σε
συγκροτήματα ή περιοχές χαμηλής πυκνότητας τουριστικής δραστηριότητες)
Ως προς τη ζήτηση, στην προσέλκυση μικρότερου αριθμού τουριστών, αλλά με

χαρακτηριστικά που σέβονται το τοπικό φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και έχουν
δυνατότητες να κάνουν μεγαλύτερες δαπάνες και να διαμένουν περισσότερο χρόνο.
Επίσης πρέπει να κάνουμε και μία σύντομη αναφορά στις ευκαιρίες που
δημιουργούνται από την παγκοσμιοποίηση της αγοράς, κυρίως σε τουριστικές
επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται διεθνικά (σε περισσότερες από μία εθνικές
περιοχές).
Η παγκοσμιοποίηση χαρακτηρίζεται από τις «δυνάμεις» του επιχειρησιακού

περιβάλλοντος που επηρεάζουν και την διαμόρφωση της στρατηγικής Μάρκετινγκ
Ο τουρισμός είναι από τη φύση του διεθνής επιχειρηματική δραστηριότητα, αφού

(ανεξάρτητα από το τμήμα του «εσωτερικού» τουρισμού) αφορά την μετακίνηση
τουριστών - πελατών σε άλλη χώρα, από αυτή της συνήθους διαμονής τους
(«αλλοδαποί τουρίστες»). Παρά το γεγονός ότι λίγες τουριστικές επιχειρήσεις είναι
«Παγκοσμιοποιημένες», η τουριστική δραστηριότητα είναι μία παγκόσμια
δραστηριότητα.
723
Δ.ΥΠ.Α.

Δύο είναι τα κυριότερα χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης που έχουν

επίδραση στο τουριστικό Μάρκετινγκ:
• η δυνατότητα προσέγγισης με πολύ ευκολότερο τρόπο μιας πολύ

μεγαλύτερης αγοράς, που υποβοηθείται και από την ανάπτυξη των νέων
τεχνολογιών
• η μεγαλύτερη ευκολία διακίνησης ατόμων ακόμη και από απομακρυσμένες
περιοχές, που πριν από μία δεκαετία πιθανόν δεν θα σκέπτονταν να τολμήσουν ένα
μακρινό τουριστικό ταξίδι.
Έτσι, οι αρμόδιοι του Μάρκετινγκ, στην εφαρμογή των ενεργειών της στρατηγικής του
Μάρκετινγκ, πρέπει να φροντίζουν να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες των διεθνικών
καναλιών διανομής, και διεθνούς επικοινωνίας, καθώς και την εναλλακτικότητα των
διεθνών αγορών για την κάλυψη των διακυμάνσεων της ζήτησης.
724
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.3. Νοοτροπίες και συμπεριφορές τουριστών ανάλογα με την εθνικότητα
6.1.3.1. Η Νοοτροπία Των Ελλήνων Και Των Αλλοδαπών
Νοοτροπία είναι ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται και συμπεριφέρεται κάποιος. Οι

νοοτροπίες, δηλαδή οι τρόποι σκέψης των ανθρώπων, των διαφόρων κοινωνικών
ομάδων και κατ’ επέκταση των αντίστοιχων πολιτισμών, δεν είναι μια στατική
κατάσταση, που παραμένει αναλλοίωτη στο χώρο και στο χρόνο. Είναι μια δυναμική
κατάσταση, που αλλάζει και διαμορφώνεται συνεχώς. Το κοινωνικό γίγνεσθαι, αυτή η
συνεχής κοινωνική αλλαγή, πλάθει αδιάκοπα νέες νοοτροπίες από γενιά σε γενιά.
Εξετάζοντας λοιπόν κάποιος την τουριστική

νοοτροπία των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια,
θα διαπιστώσει ότι η διεθνοποιημένη πλέον
αντίληψη ζωής άλλαξε ριζικά τον τρόπο
σκέψης τους. Και επομένως, και της
παραδοσιακής ελληνικής κοινωνίας ο τρόπος
ζωής έχει υποστεί αξιοσημείωτες αλλαγές. Οι Νεοέλληνες τουρίστες επηρεάστηκαν
αρκετά από την οικονομική ευημερία, τις τεχνολογικές αλλαγές, τις ετήσιες άδειες, τις
λιγότερες ώρες εργασίας ανά εβδομάδα, το καλό σύστημα μεταφορών, τις
δημογραφικές αλλαγές, την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου, τις πληρωμένες
διακοπές κ.λπ.
Γι’ αυτό το λόγο, αφιερώνεται αρκετός ελεύθερος χρόνος για εκδρομές και διακοπές
και δαπανώνται αρκετά χρήματα για τουριστικά αγαθά. Πολλοί αρχίζουν να
προγραμματίζουν τα ταξίδια και τις διακοπές αρκετό χρόνο πριν την
πραγματοποίησή τους.
Επιπλέον, η φιλοξενία των αλλοδαπών

τουριστών από τους Έλληνες προκαλεί
σημαντικές αλλαγές στη νοοτροπία των
τελευταίων. Αυτή η επιρροή αγγίζει τόσο τους
ασχολούμενους, όσο και τους μη
ασχολούμενους με τον τουρισμό. Γενικά, η
725
Δ.ΥΠ.Α.

ελληνική κοινωνία στην πλειοψηφία της δεν βλέπει τους αλλοδαπούς με καχυποψία.
Ο ξένος προσεγγίζεται θετικά καταρχήν χωρίς εθνοκεντρική αντίληψη και αρνητισμό.
Οι ασχολούμενοι με τον τουρισμό προσαρμόζονται στις αυξημένες απαιτήσεις των
αλλοδαπών τουριστών τόσο στο κοινωνικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της
προσφοράς ποιοτικών υπηρεσιών. Εκπαιδεύονται, μαθαίνουν ξένες γλώσσες και
γίνονται ανταγωνιστικοί στις νέες εξελίξεις.
Η νοοτροπία των αλλοδαπών τουριστών ποικίλλει

σε σχέση με τη χώρα καταγωγής τους. Οι
τουρίστες της δυτικής Ευρώπης, της Αμερικής και
κάποιων Ασιατικών χωρών (π.χ. Ιάπωνες, Κινέζοι)
λειτουργούν οργανωμένα και προγραμματίζουν
έγκαιρα τις διακοπές του καλοκαιριού. Απαιτούν
αρκετά υψηλές υπηρεσίες και καλύτερη υποδομή
στις υπάρχουσες εναλλακτικές μορφές τουρισμού, λόγου χάρη στο μορφωτικό,
ορεινό, οικολογικό, θαλάσσιο τουρισμό κ.ά.
Σήμερα οι Έλληνες και οι αλλοδαποί τουρίστες

προέρχονται από κάθε κοινωνική και
επαγγελματική ομάδα. Είναι σχετικά
πληροφορημένοι και επιμένουν να τους
συμπεριφέρονται σαν κάτι το ξεχωριστό.
Αναζητούν καταλύματα που προσφέρουν
ποιότητα και ανέσεις και δείχνουν ενδιαφέρον όχι μόνο για το τι μπορούν να δουν,
αλλά και για το τι μπορούν να κάνουν, όπως αθλητισμό, δραστηριότητες αναψυχής,
συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.ά. Ενδιαφέρονται για νέες μορφές
τουρισμού, όπως ο αγροτοτουρισμός, ο χρονομεριστικός τουρισμός, ο τουρισμός της
περιπέτειας κ.ά. Επιπλέον, αυξάνεται ο τουρισμός της τρίτης ηλικίας και των
πληθυσμιακών ομάδων κατώτερης εισοδηματικής στάθμης.
Αν και παρατηρείται ακόμη διαφορά στη νοοτροπία των Ελλήνων και των
αλλοδαπών, διαφαίνεται ωστόσο μια προοδευτική αποδοχή της διαφορετικότητάς
τους, χάρη και στην ύπαρξη του τουρισμού. Ο τρόπος σκέψης τους στη νέα
διεθνοποιημένη κοινωνία πλησιάζει στην ταύτιση και αρκετά πολιτισμικά
726
Δ.ΥΠ.Α.

χαρακτηριστικά που φαίνονταν ξένα, σήμερα γίνονται αποδεκτά και δε θεωρούνται

ιδιόμορφα. Έτσι, η πολυπολιτισμική κοινωνία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για
μεγαλύτερη ανεκτικότητα του ξένου.
6.1.3.2. Τα Στερεότυπα Και Οι Στάσεις
Στερεότυπος θεωρείται ο τρόπος

σκέψης όταν, ενώ κάποιος έχει
μεμονωμένες εμπειρίες και
πληροφορίες για ένα άτομο μιας
κοινωνικής ομάδας, γενικεύει τα
συμπεράσματά του και σκέπτεται ή
συμπεριφέρεται σε όλα τα μέλη αυτής
της ομάδας σαν να έχουν τα ίδια γνωρίσματα. Έτσι, παραδείγματος χάρη, αν ειπωθεί
ότι όλοι οι «Έλληνες είναι φιλόξενοι», οι «Γάλλοι είναι εθνικιστές», οι «Βόρειοι λαοί
είναι ψυχροί», οι «Μεσογειακοί λαοί είναι ζεστοί» τότε υποτίθεται ότι κάθε «Έλληνας
είναι φιλόξενος», κάθε «Βόρειος είναι ψυχρός» και κάθε «κάτοικος της Μεσογείου
είναι ζεστός».
Η στερεοτυπία οδηγεί σε θετική και αρνητική στάση.

Πρόκειται για την προκατασκευασμένη θετική ή
αρνητική στάση προς τον άλλο με απλουστευτικό
τρόπο. Οι κοινωνικές ομάδες, στις οποίες αναφέρονται
τα στερεότυπα, μπορεί να είναι σε επίπεδο ηπείρου.
Παραδείγματος χάρη «οι Αφρικανοί είναι ευγενικοί», «οι
Ασιάτες είναι συντηρητικοί». Μπορεί ακόμα να
απευθύνονται σ’ ένα κράτος, λόγου χάρη «οι Ρώσοι
πίνουν πολύ», «οι Γερμανοί είναι σκληροί». Το κριτήριο
κατηγοριοποίησης των κοινωνικών ομάδων μπορεί να
είναι και το φύλο: «οι άντρες είναι πιο ντόμπροι», «οι
γυναίκες είναι περισσότερο οργανωτικές».
Επομένως, οι κατηγοριοποιήσεις των ανθρώπων είναι δυνατόν να σχηματίζονται με

κριτήριο τη φυλή, την κοινωνική ομάδα, το χρώμα, αλλά και το επάγγελμα, τη
727
Δ.ΥΠ.Α.

μόρφωση, την οικονομική επιφάνεια κ.ά., όπως για παράδειγμα «οι λευκοί είναι πιο
πολιτισμένοι», «οι μορφωμένοι είναι πιο εκλεπτυσμένοι» κ.λ.π. Κάθε ομάδα
κατασκευάζει μια θετική εικόνα για τον εαυτό της. Δεν σχηματίζει όμως πάντοτε
θετική εικόνα για τις άλλες κοινωνικές ομάδες, με τις οποίες επικοινωνεί ή που δεν
γνωρίζει, αλλά απλά έχει ακούσει γι’ αυτές μέσα από φήμες ή μέσω της κοινής
γνώμης. Έτσι, αν κάποιος επικοινωνεί με μεμονωμένα άτομα ενός λαού για ελάχιστο
χρονικό διάστημα, χωρίς να τα γνωρίζει καλά, τα αξιολογεί θετικά ή αρνητικά μη
λαμβάνοντας υπόψη τις ατομικές διαφορές τους και τη μοναδικότητα της
προσωπικότητάς τους. Έτσι, έχει μια προσχηματισμένη εικόνα για τον «άλλο», η
οποία δεν ανταποκρίνεται κατ’ ανάγκη στην πραγματικότητα.
Τα αρνητικά στερεότυπα εγκυμονούν κινδύνους για όλη την κοινωνική ζωή, αφού
ενισχύουν την καχυποψία και την αντιπάθεια μεταξύ των ομάδων και των εθνοτήτων.
Καθώς χρησιμοποιούνται χωρίς να ενεργοποιείται η κρίση του ατόμου, πολύ συχνά
υποτιμώνται ή υπερτιμώνται συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες ή κοινωνίες.
Έτσι, οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν καταλήγουν σε λανθασμένα

συμπεράσματα και τελείως παραποιημένη εικόνα του «άλλου». Αν τα στερεότυπα
χρησιμοποιηθούν προπαγανδιστικά, μπορεί να οδηγήσουν σε εσφαλμένη εκτίμηση
της πραγματικότητας και να αποτρέψουν την τουριστική ανάπτυξη μιας χώρας.
Μπορεί επίσης να δημιουργήσουν τουριστικές διακρίσεις, που δεν ανταποκρίνονται
στην πραγματικότητα.
Οι σύγχρονες κοινωνίες, οι οποίες

γίνονται πολυπολιτισμικές έχουν ανάγκη
από θεσμούς οι οποίοι θα καλλιεργούν
την ισότιμη αντιμετώπιση των μελών
κάθε πολιτισμικής ομάδας. Ο τουρισμός,
το κοινωνικό φαινόμενο που καλλιεργεί
το πλησίασμα του «άλλου», την
αλληλογνωριμία και τη συνύπαρξη, είναι
ένας από τους θεσμούς, που θα βοηθήσει να αρθεί η παραμορφωμένη και
διαστρεβλωμένη εικόνα του «άλλου». Η συμβίωση θα εξαλείψει την υποτιθέμενη
εικόνα του και τα φυλετικά (ρατσιστικά), σεξιστικά, εθνικά, ταξικά και άλλα
728
Δ.ΥΠ.Α.

στερεότυπα που ανθούν σε πολλούς πολιτισμούς. Έτσι, η τουριστική κινητικότητα θα

διαψεύσει τις στερεότυπες εικόνες που δημιουργούνται για τους άλλους πολιτισμούς.
6.1.3.3. Τα Ήθη Και Τα Έθιμα
Οι λέξεις ήθη και έθιμα συμπληρώνουν η μία την άλλη.

Τα ήθη είναι οι νοοτροπίες, οι αντιλήψεις και οι στάσεις
ζωής, που υπερισχύουν σε ένα συγκεκριμένο τόπο και
χρόνο. Παραδείγματος χάρη, τα ήθη ενός σύγχρονου
αστού τα χαρακτηρίζει η τάση για ανεξαρτησία ή το να
είναι οι διακοπές το κέντρο του ενδιαφέροντος της
νεοελληνικής οικογένειας κάποιες εποχές του έτους.
Τα έθιμα είναι οι σταθερές συνήθειες της κοινωνικής
ζωής, που διαμορφώθηκαν από την παράδοση και
που επαναλαμβάνονται από γενιά σε γενιά, όπως και
τα έθιμα του γάμου, τα εορταστικά έθιμα κ.ά. Τα έθιμα αποσκοπούν στη διατήρηση
των τρόπων έκφρασης των προγόνων με σκοπό να διατηρηθούν οι ρίζες και να
σωθούν εκείνα τα στοιχεία της παράδοσης που θα στηρίξουν και τις νέες γενιές.
Τα ήθη και τα έθιμα διασώζουν κοινωνικές αξίες και νοοτροπίες των προγόνων,
παίρνουν τη μορφή τόσο άτυπων κανόνων όσο και τυπικών (νόμων) και ρυθμίζουν
ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής μας ζωής. Για παράδειγμα, καθώς μια εθνική
επέτειος διασώζει τις αξίες της ελευθερίας, της θυσίας, της αγάπης προς την πατρίδα,
πρέπει να διατηρηθεί αυτή η απόδοση τιμής τις καθορισμένες ημέρες εορτασμού με
συγκεκριμένες εκδηλώσεις, όπως είναι οι παρελάσεις, η κατάθεση στεφανιών, οι
σχολικές εορτές και οι ομιλίες.
729
Δ.ΥΠ.Α.

Με την αλλαγή του τρόπου ζωής, την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των
επικοινωνιών, τη μεταβολή της κοινωνίας από αγροτική σε αστική, τη σημαντική
αύξηση των τουριστών και την πολυπολιτισμική συμβίωση, τα ήθη και έθιμα
τροποποιούνται και αλλάζουν μορφή. Παράλληλα συμβαίνουν οι κοινωνικές αλλαγές
σε σχέση με τον τουρισμό οι οποίες είναι:
α. Κοινωνικές αλλαγές στον τρόπο ζωής των τουριστών, κατά τη διάρκεια ή μετά το
ταξίδι τους.
β. Κοινωνικές αλλαγές στον τρόπο ζωής των ντόπιων κατοίκων των χωρών
υποδοχής.
Όταν γίνεται η συνάντηση του τουρίστα και του ντόπιου, επικοινωνούν άτομα με
διαφορετικά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Ο τύπος των
σχέσεων, που αναπτύσσεται, εξαρτάται:
από τη μορφή του τουρισμού -π.χ. μαζικός, οικογενειακός, πολιτιστικός τουρισμός

κ.ά.-,
από την χρονική διάρκεια της γνωριμίας, τις πολιτισμικές διαφορές τους, τις
προκατασκευασμένες εικόνες και τα στερεότυπα των τουριστών και των ντόπιων.
Ο τουρισμός γίνεται μια καταλυτική δύναμη, στην οποία δεν μπορεί να αντισταθεί η
τοπική κοινωνία. Παρατηρείται πολιτισμική πρόσμειξη η οποία καταλήγει σε
αφομοίωση των πολιτιστικών χαρακτηριστικών των τουριστών.
Ο τουρισμός οδηγεί σε αλλοτρίωση τον τοπικό

πληθυσμό και σε εμπορευματοποίηση τον τοπικό
πολιτισμό. Οι ντόπιοι εκτίθενται στον ξένο ως
αντικείμενο για παρατήρηση. Ο ντόπιος προσπαθεί να
προσεγγίσει την εικόνα που έχουν γι’ αυτόν καθώς
ξέρει ότι ο ξένος ψάχνει το παραδοσιακό, και
προσπαθεί να του το δώσει. Υπάρχει, επομένως, μια
καλλιέργεια ψευδαίσθησης του παραδοσιακού. Ο
730
Δ.ΥΠ.Α.

τουρίστας είναι ο θεατής και ο ντόπιος ο ηθοποιός. Μεταξύ τους διαμεσολαβεί ο

τοπικός υπεύθυνος για τον τουρισμό που σκηνοθετεί τις πολιτιστικές εικόνες.
Αναπαράγονται λοιπόν εθιμικές εκδηλώσεις, ως φολκλορικό θέαμα. Ήθη και έθιμα
αναπαριστώνται από την άνοιξη ως το τέλος του καλοκαιριού σε πολλά μέρη της
υπαίθρου.
Υπάρχει και ειδική μορφή τουρισμού: Τουρισμός επιστροφής στις ρίζες

τουρισμός επιστροφής στο παρελθόν. Φτιάχνονται παραδοσιακά χωριά, όμοια με
τα χωριά των περασμένων εποχών (π.χ. το Χωριό των Αναμνήσεων στην Κέρκυρα,
το Χωριό Καρουζανό στην Κρήτη κ.λπ.) ή αναβιώνουν και αναπαριστούν ήθη και
έθιμα, τρόπους καλλιέργειας, και επαναχρησιμοποιούν παλιά μέσα συγκοινωνιών,
π.χ. το τραινάκι του Πηλίου κ.ά.
Η προσωπικότητα των ντόπιων

αλλάζει, όπως και οι
ενδοοικογενειακές σχέσεις.
Εργάζεται όλη η οικογένεια
πολλές ώρες την ημέρα και
αλλάζει τελείως ο τρόπος
επικοινωνίας τους. Η γνωριμία με
έναν αλλιώτικο τρόπο ζωής
διαφοροποιεί τις σχέσεις τους. Αλλάζουν οι σεξουαλικές συμπεριφορές την περίοδο
των διακοπών από μια μερίδα ανθρώπων (π.χ. η νοοτροπία του «καμακιού»). Ο
γυμνιστικός τουρισμός, σε διάφορες περιοχές της χώρας, δημιουργεί ρωγμές στα
κρατούντα ήθη και έθιμα.
Συμπερασματικά, μπορεί να ειπωθεί ότι η κοινωνία, τα ήθη και έθιμά της

επηρεάζονται σημαντικά από το τουριστικό φαινόμενο, που δημιουργεί νέες
συνθήκες ζωής και νέο πλαίσιο κοινωνικών σχέσεων.
6.1.3.4. Οι Αξίες
731
Δ.ΥΠ.Α.

Κοινωνικές αξίες είναι οι

εξιδανικευμένες ιδέες που
γίνονται πρότυπα. Πρόκειται
για αποκρυσταλλωμένες ιδέες
που δημιουργεί η κοινωνία,
για να συμβάλει στη συνοχή
των μελών της. Οι κοινωνικές
αξίες είναι η πυξίδα των
μελών μιας κοινωνίας, που οδηγεί την ατομική και ομαδική συμπεριφορά τους και
δίνει σκοπό στη ζωή τους.
Αξίες είναι η ελευθερία, η δημοκρατία, η αυτοθυσία, ο σεβασμός, η αγάπη η εργασία,

η δικαιοσύνη, η οικογένεια, η μόρφωση, το χρέος στην πατρίδα, η ατομική επιτυχία
κ.ά. Οι αξίες μαθαίνονται και γίνονται κτήμα των ανθρώπων, από τους
θεσμοποιημένους φορείς κοινωνικοποίησης, όπως είναι η οικογένεια, η εκκλησία, το
σχολείο, το κράτος, η τηλεόραση και από τους μη θεσμοποιημένους φορείς
κοινωνικοποίησης, όπως η «κοινή γνώμη», οι φιλικές παρέες, οι συνομήλικοι. Οι
αξίες επηρεάζουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά των ατόμων από τα πρώτα χρόνια
της ζωής τους.
Η συνειδητοποίηση των αξιών, η αποδοχή και η υιοθέτησή τους είναι πολύπλευρη

και μακρόχρονη διαδικασία. Πραγματοποιείται σε όλη τη διάρκεια του βίου των
ανθρώπων. Οι παραπάνω φορείς κοινωνικοποίησης που μεταβιβάζουν στα άτομα τα
κοινά πολιτισμικά στοιχεία τους, τα πρότυπα συμπεριφοράς, τους κοινωνικούς
κανόνες και τους κοινωνικούς ρόλους, ενσταλάζουν συν τοις άλλοις και τις αποδεκτές
κοινωνικές αξίες, που θα τους διαμορφώσουν ως ολοκληρωμένες και ωφέλιμες
προσωπικότητες στην κοινωνία.
Οι αξίες μεταβιβάζονται από γενιά σε

γενιά, κάποιες αξίες συνήθως
διαφοροποιούνται διαχρονικά και
διατοπικά λόγω διαφορετικών
732
Δ.ΥΠ.Α.

απαιτήσεων και αναγκών. Το σύνολό τους δημιουργεί ένα κοινό σύστημα αξιών, ένα
πλαίσιο ιδανικών, επιθυμητών και αποδεκτών τρόπων συμπεριφοράς στα μέλη της
συγκεκριμένης κοινωνίας. Ένα σύστημα αξιών στο οποίο οι αξίες ιεραρχούνται
ανάλογα με τη βαρύτητα που τους αποδίδεται, δεν παραμένει στατικό στο χρόνο,
αλλάζει συνεχώς.
Μπορεί να αλλάξει στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, αρκετές φορές, αλλά και τα
άτομα της κοινωνίας ανάλογα με την κοινωνικοποίηση, που έχουν λάβει,
αντιμετωπίζουν διαφορετικά τις αξίες, οι οποίες διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία,
από εποχή σε εποχή και από κοινωνική ομάδα σε άλλη. Επίσης οι αξίες ιεραρχούνται
διαφορετικά στην κάθε κοινωνία. Παραδείγματος χάρη η αξία της ισότητας των δύο
φύλων έχει διαφορετική σπουδαιότητα στην ελληνική κοινωνία απ’ ό,τι στην κοινωνία
μιας αραβικής χώρας.
Αλλά διαφορές παρατηρούνται και στο εσωτερικό της ίδιας κοινωνίας. Για
παράδειγμα άλλη ήταν η στάση της ελληνικής κοινωνίας πριν πενήντα χρόνια
απέναντι στις σχέσεις των δύο φύλων και άλλη είναι σήμερα. Γενικά, αξίζει να
σημειωθεί ότι διαφορετικά συναισθήματα, πεποίθηση και συμπεριφορά έχουν τα
μέλη μιας κοινωνίας για την αξία της ισότητας. Όμως, δε νοείται οργανωμένη
κοινωνία, αν τα μέλη της δεν αποδέχονται ορισμένες θεμελιώδεις αξίες. Μέσω του
τουρισμού άνθρωποι από κάθε γωνιά του κόσμου με διαφορετικές κοινωνικές αξίες
ταξιδεύουν και επικοινωνούν πολιτισμικά, γεγονός που επιβεβαιώνει τον άμεσο
αντίκτυπο που έχουν οι κοινωνικές αξίες στον τουρισμό.
Ο τουρισμός στην Ελλάδα, μετά το 1950, επηρέασε σημαντικά την ελληνική κοινωνία
σε κάθε επίπεδο της κοινωνικής ζωής. Αξιοσημείωτη όμως είναι η επίδραση στις
κοινωνικές αξίες των Ελλήνων. Αναφέρονται στη συνέχεια μερικές από τις αξίες, στις
οποίες δόθηκε έμφαση, χάρη στην επαφή με άλλους πολιτισμούς. Έτσι σήμερα π.χ.
προβάλλονται:
Οι αξίες της συνεργασίας, της φιλίας και του σεβασμού

των άλλων πολιτισμών, η αξία της ισότητας ανάμεσα
733
Δ.ΥΠ.Α.

στα δύο φύλα, αλλά και μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών.

Οι αξίες της παιδείας και της πνευματικής καλλιέργειας, χάρη στην επικοινωνία με
τουρίστες αναπτυγμένων χωρών, που κάνουν πολιτιστικό και μορφωτικό τουρισμό.
Η αξία της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, χάρη στον οικολογικό τουρισμό,
που ευαισθητοποίησε σχετικά αρκετούς ντόπιους.
Η αξία της εργασίας, ως μέσο ανάπτυξης και ολοκλήρωσης του ανθρώπου.
Η ανάπτυξη, όμως, του τουρισμού στη χώρα μας, όλα αυτά τα χρόνια, πέρα από τις
θετικές επιδράσεις στις κοινωνικές αξίες των Ελλήνων, παρουσίασε και αρκετές
αρνητικές, με αποτέλεσμα να επηρεαστούν σημαντικά ορισμένοι τομείς της
κοινωνικής μας ζωής.
Για παράδειγμα, η αξία της οικογένειας έχει

δεχτεί σημαντικές αρνητικές επιρροές.
Χαλάρωσαν οι δεσμοί μεταξύ των μελών της,
μεταβλήθηκαν οι διαπροσωπικές σχέσεις στο
εσωτερικό της και διαταράχθηκε η συνοχή της.
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αρνητικής
επίδρασης του τουρισμού αποτελούν τα ελευθεριάζοντα ήθη και ο τρόπος
διασκέδασης κάποιων τουριστών σε συγκεκριμένα τουριστικά σημεία της χώρας και
των νησιών, στα όρια της παραβατικότητας.
Επίσης υπήρξε αξιοσημείωτη αλλοίωση στα τοπικά ήθη, εξαιτίας της τάσης των
Ελλήνων να εισάγουν άκριτα τρόπους ζωής των ξένων. Τέλος, η μαζική παρουσία
τουριστών σε συγκεκριμένους, ελκυστικούς, τουριστικούς προορισμούς κατέστησε
τον εύκολο πλουτισμό στάση ζωής, με αποτέλεσμα να αλλοιωθούν σημαντικά τα ήθη
και οι συμπεριφορές των κατοίκων των συγκεκριμένων περιοχών.
6.1.3.5. Η Αναγνώριση Και Ο Σεβασμός Του Άλλου/ Διαφορετικού
Η πολυπολιτισμικότητα είναι το βασικό χαρακτηριστικό που διέπει σήμερα τις

σημερινές κοινωνίες τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η τάση για
734
Δ.ΥΠ.Α.

διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με νέα κράτη-μέλη, οι μετακινήσεις πληθυσμών

τόσο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών όσο και από τρίτες χώρες προς την Ευρώπη, ο
τουρισμός, η διεθνοποίηση της οικονομίας, η δημιουργία διεθνών δικτύων
επικοινωνίας και η αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων χάρη στις νέες τεχνολογίες
διαμόρφωσαν τις νέες πολυπολιτισμικές συνθήκες.
Οι πολιτισμικές ομάδες, που συμβιώνουν σ’ έναν τόπο, είτε μόνιμα, λόγω εργασίας,
είτε προσωρινά, λόγω τουρισμού, φέρουν μαζί τους τα πολιτισμικά πρότυπα των
χωρών προέλευσής τους και έχουν ανάγκη να εκφράσουν και να διατηρήσουν την
πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα, τα δικά τους πολιτισμικά χαρακτηριστικά, τα ήθη και
τα έθιμά τους, τη νοοτροπία τους, τα πιστεύω τους, τη συμπεριφορά τους, τις αξίες
και τις πεποιθήσεις τους. Η πολιτισμική ποικιλία που διαμορφώνεται για να ανθίσει
και να αποφέρει καρπούς, πρέπει να βρει το γόνιμο έδαφος αρμονικής συνύπαρξης,
ώστε να απελευθερωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις κάθε πολιτισμού. Τότε, οι καρποί
από την ποικιλία των πολιτισμικών εκφράσεων θα δώσουν ζωή στο νέο κοινωνικό
χώρο που δημιουργείται.
Το ζητούμενο στη νέα κουλτούρα

είναι η καλλιέργεια της αξίας της
διαπολιτισμικής ιδέας, που δε
σημαίνει ότι η χώρα υποδοχής
ανέχεται απλά τον πολιτισμικό
πλουραλισμό αλλά επιπλέον ότι
αγωνίζεται για την ισότιμη
αντιμετώπιση και την παροχή ίσων ευκαιριών για την αναγνώριση και το σεβασμό
του άλλου / διαφορετικού. Επιδίωξή της είναι να κυριαρχήσει στους «ντόπιους» και
στους «ξένους» η αμοιβαία κατανόηση και η αποδοχή. Μέσω της δραστηριότητας
του τουρισμού η χώρα ή ο πολιτισμός υποδοχής επικοινωνεί με τους πολιτισμούς
προέλευσης,
Η καλλιεργημένη τουριστική συνείδηση είναι λοιπόν

το κλειδί του ουσιαστικού πολιτισμικού διαλόγου με
735
Δ.ΥΠ.Α.

τον «άλλο». Προς αυτήν την κατεύθυνση η τουριστική πολιτική θα μπορούσε να

προσανατολιστεί στην παροχή ανάλογης παιδείας για να διαμορφωθεί διαπολιτισμική
τουριστική συνείδηση στους πολίτες. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα αποτραπεί ο κοινωνικός
ρατσισμός και η πολιτισμική πολλαπλότητα θα οδηγήσει σε πολιτισμικό εμπλουτισμό
της κοινωνίας υποδοχής και προέλευσης. Ως άνθρωποι και ως Έλληνες με ένα
διαχρονικό πολιτισμό αλληλεγγύης έχουμε υποχρέωση να ενσαρκώσουμε τις αξίες
της συλλογικότητας και της κατανόησης και να απαλλαγούμε από τη σκιά της
ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Εξάλλου, όταν αγαπάς τον εαυτό σου, τότε μπορείς
να αγαπάς τον «άλλο» και την άλλη χώρα. Άλλωστε ο «άλλος» πολιτισμός είναι ένας
τρόπος ζωής που διαμορφώνεται κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές, κοινωνικές,
οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, η δε πολιτισμική ταυτότητα του ατόμου και της
ομάδας είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας πολιτισμοποίησης, που
πραγματοποιείται κάτω απ’ τις παραπάνω συγκεκριμένες συνθήκες.
Για παράδειγμα, ένας Έλληνας και ένας Γερμανός διαμορφώνονται ως

προσωπικότητες κάτω από διαφορετικές συνθήκες, γεγονός που δικαιολογεί τη
διαφοροποίηση της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Επομένως, η πολιτισμική
διαφορετικότητα είναι φυσιολογική και προσδοκώμενη, αφού κάθε λαός
κοινωνικοποιείται σε διαφορετικό περιβάλλον.
Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν τα βασικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά ορισμένων

λαών, για να κατανοηθούν τόσο η διαφορετικότητα του άλλου/ διαφορετικού όσο και
ο σεβασμός, που απαιτείται στην ξεχωριστή πολιτισμική έκφραση του τουρισμού.
736
Δ.ΥΠ.Α.

6.1.3.6. Τα Βασικά Πολιτισμικά Χαρακτηριστικά Των Λαών
Παρουσιάζονται τα βασικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά οκτώ λαών που αποτελούν

τον κύριο όγκο ως τουρίστες, στη χώρα μας.
Οι Γερμανοί
Βασικό χαρακτηριστικό της χώρας των Γερμανών είναι ότι σε αυτό το κράτος όλα
λειτουργούν ορθολογικά. Η ασφάλεια, οι παροχές, η ιατρική περίθαλψη, η παιδεία,
που προσφέρονται στους πολίτες είναι πραγματικά αξιόλογες και ποιοτικές. Το
ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που διακρίνει τους Γερμανούς είναι ότι όλοι μαζί δουλεύουν
για το σύνολο. Όποια θέση κι αν κατέχει κάποιος στην ιεραρχία της εργασίας, ακόμη
και ο ανώτερος του τον θεωρεί και τον αποκαλεί συνεργάτη.
Η παιδεία του Γερμανικού κράτους λειτουργεί

ικανοποιητικά και η μόρφωση είναι υψηλού επιπέδου.
Διαβάζουν πολύ και στη διάρκεια των διακοπών τους
επισκέπτονται μουσεία και αρχαιολογικά αξιοθέατα και
απολαμβάνουν τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στις αργίες
και στις λαϊκές γιορτές συμμετέχουν σε ομαδικές
εκδηλώσεις. Ταυτόχρονα, είναι από τους πιο
ενθουσιώδεις ταξιδιώτες της Ευρώπης και κάθε χρόνο
ξοδεύουν αρκετά χρήματα για διακοπές στο εξωτερικό.
Αγαπούν τη διασκέδαση και δε χάνουν ευκαιρία να την
απολαύσουν μέσα από εκδηλώσεις και γιορτές, που
πραγματοποιούνται όλο το χρόνο σε όλες σχεδόν τις πόλεις και που είναι
συνδεδεμένες με τοπικές παραδόσεις, τις οποίες οι Γερμανοί συνηθίζουν να τιμούν
ιδιαίτερα.
Στον τομέα της βιομηχανίας, οι

Γερμανοί αποτελούν μια
υπερδύναμη. Αισθάνονται
κυρίαρχο έθνος, γεγονός που τους
καλλιεργεί μια έμφυτη ανωτερότητα.
737
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι γενικά κλειστοί ως χαρακτήρες αλλά μπορούν να γίνουν πολύ καταδεκτικοί,

αρκεί κάποιος να τους ανοιχτεί. Δίνουν μεγάλη σημασία στους τύπους και στην
ευγένεια και κυρίως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Οι νεαροί Γερμανοί επιδεικνύουν
περισσότερη χαλαρότητα, ως προς την παραδοσιακή άποψη περί ευγένειας. Είναι
πολύ συνεπείς και θεωρούν μεγάλη αγένεια ακόμη και μια μικρή καθυστέρηση σε
κάποια συνάντηση. Οι θεσμοί του κράτους είναι αυστηροί και υπάρχει έντονη
αστυνομική επιτήρηση.
Σχετικά με τη διατροφή τους, αξίζει να σημειωθεί ότι

παίρνουν πλούσιο πρωινό, γευματίζουν στις 12 το
μεσημέρι και δειπνούν στις 7 το βράδυ. Εθνικό τους ποτό
αποτελεί η μπύρα, την οποία πίνουν όλες τις ώρες και σε
μεγάλες ποσότητες. Όσον αφορά στη θρησκεία τους, ένα
42% είναι καθολικοί και ένα άλλο 42% διαμαρτυρόμενοι. Ο
20ός αιώνας όμως έφερε στη χώρα τους ανθρώπους
διαφορετικών θρησκειών. Η Γερμανία αποτελεί πλέον μια
πολυπολιτισμική κοινωνία.
Οι Βρετανοί
Τέσσερα διαφορετικά έθνη, που συχνά χαρακτηρίζονται για

την αντιπαλότητα μεταξύ τους, απαρτίζουν το Ηνωμένο
Βασίλειο: οι Σκωτσέζοι, οι Ουαλοί, οι Βορειοϊρλανδοί και οι
Άγγλοι. Οι τρεις πρώτοι λαοί έχουν κελτική καταγωγή, ενώ οι
Άγγλοι αγγλοσαξονική. Ανάμεσά τους υπάρχουν διαφορές.
Οι Ουαλοί έχουν συναίσθηση της διαφορετικότητάς τους από τους Άγγλους. Η

εθνική και πολιτισμική τους ταυτότητα βασίζεται στην ιστορία τους, στη λογοτεχνία
τους, στην ουαλική γλώσσα, στα σπορ, στα φεστιβάλ τέχνης.
738
Δ.ΥΠ.Α.

Οι Σκωτσέζοι, που αντιτίθενται στη συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας στο

Λονδίνο, έχουν συναίσθηση της δικής τους παράδοσης, η οποία αντανακλάται στους
διαφορετικούς νόμους, στη θρησκεία και στο εκπαιδευτικό τους σύστημα.
Οι Βορειοϊρλανδοί χωρίζονται σε ρωμαιοκαθολικούς και προτεστάντες, οι οποίοι

έχουν μεταξύ τους πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορές.
Αυτοί οι τέσσερις λαοί έχουν τα εθνικά τους στερεότυπα. Οι Άγγλοι θεωρούν τους
εαυτούς τους ήρεμους, ορθολογιστές και υπομονετικούς, χαρακτηριστικά που τους
διακρίνουν από τους ευερέθιστους, ρομαντικούς και αυθόρμητους Κέλτες. Οι
τελευταίοι πιστεύουν πως έχουν όλες τις αρετές και θεωρούν τους Άγγλους αλαζόνες,
προστατευτικούς και ψυχρούς.
Οι Βρετανοί διασκεδάζουν πολύ χορεύοντας σε κλαμπ και

πηγαίνοντας σε παμπ, όπου εκτός από ποτά
προσφέρονται και διάφοροι άλλοι τρόποι ψυχαγωγίας.
Όμως ενδιαφέρονται για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σε
πολλές πόλεις και ιδιαίτερα στο Λονδίνο, υπάρχει
εκπληκτική θεατρική δραστηριότητα, καθώς είναι
παθιασμένοι μ’ αυτή τη μορφή τέχνης. Ακόμα η ποικιλία
των προσφερόμενων σπορ είναι κάτι το μοναδικό. Μπορεί
κανείς να απολαύσει μεγάλα αθλητικά γεγονότα ή να
αθληθεί σε άριστα εξοπλισμένες εγκαταστάσεις.
Ως προς τις τουριστικές τους συνήθειες, οι Βρετανοί

συνηθίζουν να προγραμματίζουν τις διακοπές τους μήνες
πριν και προτιμούν συνήθως τον ομαδικό τουρισμό, λόγω
χαμηλού κόστους. Όσον αφορά στο βρετανικό φαγητό,
αξίζει να σημειωθεί ότι γενικά δεν χαίρει ιδιαίτερης
εκτίμησης και σταδιακά το καθημερινό διαιτολόγιο των
Βρετανών δέχεται επιρροές από τη διεθνή κουζίνα. Το
θρυλικό αγγλικό πρόγευμα, ίσως λιγότερο εντυπωσιακό
πλέον από αυτό των βικτοριανών χρόνων, αποτελεί
βασικό γεύμα και είναι σίγουρα ένας καλός τρόπος να ξεκινήσει κάποιος την ημέρα
739
Δ.ΥΠ.Α.

του. Το απογευματινό τσάι (πίνεται συνήθως γύρω στις 4 μ.μ.) είναι μία ακόμη
παραδοσιακή βρετανική συνήθεια και συνοδεύεται ως επί το πλείστον από γλυκά.
740
Δ.ΥΠ.Α.

Οι Ιταλοί
Οι Ιταλοί είναι ένας μεσογειακός λαός με αρκετά κοινά με

τους Έλληνες. Οι Ιταλοί του βόρειου τμήματος της χώρας
αισθάνονται μια υπεροχή και πλησιάζουν περισσότερο στη
νοοτροπία των λαών της Βόρειας Ευρώπης. Αντίθετα, οι
κάτοικοι της Νότιας Ιταλίας ανήκουν στους μεσογειακούς
λαούς και είναι άνθρωποι ανοιχτόκαρδοι, ζεστοί και φιλόξενοι.
Οι Ιταλοί αγαπούν πολύ τη μουσική, που διαφέρει από

περιοχή σε περιοχή, και σέβονται τις τοπικές τους
παραδόσεις και το παρελθόν τους, το οποίο επιλέγουν
να ζουν παράλληλα με το παρόν. Σημειωτέο ότι σε κάθε
ιταλική πόλη υπάρχει το ιστορικό «κέντρο». Η
Αρχαιότητα, ο Μεσαίωνας και η Αναγέννηση έχουν
περάσει στη ζωή και στα κύτταρα των Ιταλών. Αυτό
εξηγεί το μεγάλο τους ενδιαφέρον για την ιστορία,
γεγονός που το εκδηλώνουν και στα ταξίδια τους, όπου τα ήθη και έθιμα των λαών
δεν τους αγγίζουν ιδιαίτερα.
Η Ιταλία αποτελεί πηγή αρχαιολογικών θησαυρών και καταβάλλει συνεχείς

προσπάθειες για να διαφυλάξει το παρελθόν της. Οι Ιταλοί καυχώνται ότι ολόκληρη η
χώρα τους είναι ένα μουσείο. Την περηφάνια αυτή την καλλιεργούν και τη μεταδίδουν
και στους νεότερους. Η Εκκλησία έχει μια δυναμική παρουσία στην Ιταλία. Ενώ το
κράτος δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση των νέων.
Οι Ιταλοί λατρεύουν την ιταλική κουζίνα και την αναζητούν ακόμη και όταν βρίσκονται
εκτός της χώρας τους. Γι’ αυτούς το φαγητό είναι «ιερή» υπόθεση. Σέβονται και
τηρούν κατά γράμμα τις ώρες των γευμάτων τους. Έχουν φινέτσα και θεωρούνται
από τους πιο καλοντυμένους Ευρωπαίους. Η μόδα κατέχει πρωταρχική θέση στη
ζωή τους, γι’ αυτό και όταν ταξιδεύουν εκτός Ιταλίας προτιμούν να ψωνίζουν
souvenirs παρά ρούχα. Τις διακοπές τους τις πραγματοποιούν δύο φορές το χρόνο.
Επιλέγουν και το χειμερινό τουρισμό, το Γενάρη και το Φλεβάρη. Οι χειμερινές τους
διακοπές διαρκούν μια εβδομάδα.
741
Δ.ΥΠ.Α.

Οι Γάλλοι
Η Γαλλία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που εκτείνεται

από τη βόρεια μέχρι τη νότια ζώνη της ηπείρου. Έτσι
είναι έντονες οι πολιτισμικές διαφορές από το ένα άκρο
στο άλλο. Όπως στο γαλλικό τοπίο, έτσι και στους
ανθρώπους, το κύριο χαρακτηριστικό είναι η
διαφορετικότητα ανά περιοχή. Οι Γάλλοι φημίζονται για
τον πατριωτισμό τους. Είναι απίστευτο πόσο λίγο
γνωρίζουν οι Γάλλοι τις άλλες περιοχές εκτός της δικής
τους. Σε μεμονωμένες μάλιστα περιπτώσεις αυτός ο
τοπικισμός έχει οδηγήσει σε αυτονομιστικές τάσεις. Επίσης, η γλώσσα είναι σύμβολο
της διαφορετικότητας και της τοπικής ανεξαρτησίας.
Οι Παριζιάνοι από τη μία θεωρούν τους εαυτούς τους πρωτευουσιάνους και

καλλιεργημένους ενώ οι εκτός πρωτεύουσας τους θεωρούν υπερόπτες και
ακατάδεκτους. Επίσης, δεδομένου του αποικιακού τους παρελθόντος (Αλγερία,
Μαρόκο, Ινδοκίνα κ.λ.π.) δεν είναι περίεργο ότι συναντάμε σήμερα στη Γαλλία
κοινότητες διαφορετικών εθνοτήτων.
Η Γαλλία παραμένει μια χώρα που δίνει ιδιαίτερη σημασία

στον πολιτισμό. Γεγονός είναι ότι ο ρόλος που παίζουν οι
Γάλλοι στην καθημερινή ζωή η ευγένεια, η κοσμιότητα και
οι καλοί τρόποι (εκτός δυστυχώς από την οδήγηση) είναι
εμφανής παντού. Η χειραψία και το φιλί στο μάγουλο –
δύο, τρεις ή ακόμη και τέσσερις φορές, ανάλογα με την
περιοχή και με το πόσο καλά γνωρίζονται μεταξύ τους–
είναι αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής συμπεριφοράς
των Γάλλων.
Η εμφάνιση μετράει πολύ και μάλιστα όχι μόνο στο Παρίσι. Στη Γαλλία, όπου ο λαός
ξοδεύει το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός του στις χαρές του τραπεζιού, το
742
Δ.ΥΠ.Α.

φαγητό σημαίνει τρόπος ζωής. Η σχέση των Γάλλων με το φαγητό είναι φανερή
κυρίως στις υπαίθριες αγορές. Για τον επισκέπτη, η βόλτα σε μια γαλλική αγορά
ισοδυναμεί με μύηση στα μυστικά της γαλατικής κοινωνίας.
Οι Γάλλοι είναι εξαιρετικά περήφανοι για την πλούσια πολιτιστική τους κληρονομιά.
Οι άνθρωποι του πνεύματος και οι καλλιτέχνες χαίρουν βαθιάς εκτίμησης. Η Γαλλία
έχει πάρα πολλές εθνικές αργίες, οι οποίες τηρούνται από όλον τον πληθυσμό.
Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης, οι Γάλλοι

αισθάνονται ότι ο «γαλλισμός» τους απειλείται από τους
διεθνείς οργανισμούς και από τους όρους της
Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης και είναι ικανοί
ακόμα και να βγουν στους δρόμους για να τον
υπερασπιστούν. Ένας απ’ τους φόβους των Γάλλων
είναι ότι η κουλτούρα τους – η κουζίνα, η μόδα, ο
κινηματογράφος, ακόμα και η ίδια γλώσσα τους –
απειλείται από την αγγλοσαξονική εισβολή.
Οι Ρώσοι
Η Ρωσία χαρακτηρίζεται από την ποικιλία κλίματος και

κουλτούρας από περιοχή σε περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι
κατά τον ίδιο τρόπο ποικίλλει και η ρωσική κουζίνα. Γενικά, οι
Ρώσοι έχουν αδυναμία στο βραστό μοσχάρι με λαχανικά. Η
σούπα δεν λείπει από τα γεύματά τους. Αυτές οι διατροφικές
συνήθειες ίσως βρίσκουν την εξήγησή τους στις χαμηλές
θερμοκρασίες.
Η Ρωσία είναι ένα κράτος, για το οποίο

αλλιώς θα μιλούσε κανείς πριν από μια
δεκαετία και αλλιώς μιλάει σήμερα. Βέβαια,
αν και κάποια πολιτισμικά χαρακτηριστικά
του λαού παραμένουν σταθερά, ωστόσο, οι
743
Δ.ΥΠ.Α.

ρωσικοί τρόποι και η συμπεριφορά σταδιακά εξευρωπαΐζονται. Οι Ρώσοι αγαπούν τη

διασκέδαση και αξιοποιούν δημιουργικά τις επίσημες αργίες. Διασκεδάζουν τόσο λιτά,
όσο και οργανώνοντας μεγάλα γλέντια, ενίοτε και χωρίς αφορμή. Το ποτό και το
κάπνισμα είναι δημοφιλείς συνήθειες.. Οι περισσότερες γυναίκες εργάζονται και η
μητρότητα προστατεύεται ιδιαίτερα μέσω της μεγάλης διάρκειας αδειών, που
παρέχονται στη μητέρα, αλλά και των κρατικών, παιδικών σταθμών.
Οι Ρώσοι διακρίνονται για την

ντομπροσύνη και την ευγένειά τους,
την οποία προβάλλουν εντονότερα
στη γυναίκα, που τη σέβονται,
προσφέροντάς της, για
παράδειγμα, μια θέση σ’ ένα
λεωφορείο. Οι νέοι αποφασίζουν να παντρευτούν σε σχετικά μικρή ηλικία, αλλά
εύκολα χωρίζουν όταν διαπιστώσουν ότι δεν ταιριάζουν.
Άλλα σημαντικά χαρακτηριστικά των Ρώσων είναι η μόρφωσή τους, η παιδεία τους
γενικότερα, η ανθρωπιά τους, η φιλοξενία τους, η αλληλεγγύη του ενός προς τον
άλλο και η έντονη διάθεσή τους να προσφέρουν ανθρωπιστικό έργο και να
συνεισφέρουν σε κοινωφελή έργα. Όλα αυτά τα στοιχεία είναι ακόμη εντονότερα στην
ύπαιθρο. Οι Ρώσοι λατρεύουν τη μόρφωση κι αυτό είναι που τους κάνει ξεχωριστούς.
Διαβάζουν πάρα πολύ και δεν αφήνουν ανεκμετάλλευτο ακόμη και το χρονικό
διάστημα κατά το οποίο βρίσκονται στα μέσα συγκοινωνίας, καθώς στη Ρωσία οι
αποστάσεις είναι αξιοσημείωτα μεγάλες.
Οι Ρώσοι λατρεύουν τα ταξίδια και είναι ικανοί να στερηθούν όλη τη χρονιά,

προκειμένου να πάνε διακοπές έστω και 15 ημέρες. Αγαπούν πολύ την Ελλάδα για
τον ήλιο, τη θάλασσα και τα νησιά της.
Αναγνωρίζουν ότι η Ορθοδοξία ξεκίνησε απ’ την Ελλάδα, και οι ίδιοι είναι θερμοί
υποστηρικτές της θρησκείας. Ουσιαστικά πιστοί, οι Ρώσοι συρρέουν στις Εκκλησίες
για γάμους, βαπτίσεις και θρησκευτικές γιορτές. Ωστόσο πολλοί είναι προληπτικοί.
Για παράδειγμα, οι περισσότεροι προτιμούν να μη δίνουν το χέρι στο κατώφλι της
744
Δ.ΥΠ.Α.

πόρτας. Τέλος, η γνώση έστω μιας ή δυο ρωσικών λέξεων εκ μέρους του επισκέπτη
εκλαμβάνεται ως ένδειξη σεβασμού και εκτιμάται ιδιαιτέρως.
Οι Αμερικανοί (Η.ΠΑ.)
Ορισμένοι κοινωνικοί επιστήμονες και ανθρωπολόγοι στη

Δύση πιστεύουν ότι θα προκύψει ένα είδος πολιτισμικής
κλωνοποίησης από την «πολιτισμική εισβολή» που
εξαπολύουν οι εταιρείες McDonald’s, Coca-Cola, Nike, MTV,
αλλά και η ίδια η αγγλική γλώσσα. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η
δυτική επιρροή – που συχνά ταυτίζεται με την αμερικάνικη –
θα ισοπεδώσει κάθε πολιτισμική ιδιαιτερότητα.
Οι Αμερικανοί ως λαός έχουν τη

νοοτροπία του κυρίαρχου, του
επικρατέστερου πάνω στον πλανήτη. Η
εργασία τους καθημερινά διαρκεί από
νωρίς το πρωί έως αργά το απόγευμα.
Περιμένουν το Σαββατοκύριακο για να
αθληθούν και να διασκεδάσουν,
πηγαίνοντας σε μπαρ ή εστιατόρια,
όπου μπορεί κανείς να δοκιμάσει γεύματα απ’ όλο τον κόσμο. Γεύονται την ξένη
κουζίνα, αλλά δεν την εισάγουν σπίτι τους. Προτιμούν τα hotdogs, τα hamburgers και
τη διατροφή του τύπου fast food. Τηρούν τις παραδόσεις και παράλληλα μεγαλώνουν
με μια αξιοσημείωτη τυπικότητα. Ντόπιοι Αμερικανοί αισθάνονται αυτοί που έλκουν
την καταγωγή τους από Αγγλοσάξονες, οι οποίοι πρώτοι αποίκησαν την Αμερική.
Στο Los Angeles, υπάρχει περισσότερη ποικιλία εθνοτήτων απ’ όσο μπορεί κανείς να
φανταστεί. Για παράδειγμα, το μαθητικό δυναμικό στο Γυμνάσιο του Χόλυγουντ
αντιπροσωπεύει 32 διαφορετικές γλώσσες.
745
Δ.ΥΠ.Α.

Ο Pascal Giacomini, Γάλλος καλλιτέχνης, που ζει στο Δυτικό Χόλυγουντ, σχολιάζει:
«Στην Αμερική, ο κόσμος αγοράζει ό,τι του πασάρεις». Αθεράπευτα περίεργοι, και
άπληστοι για καινοτομίες, οι Αμερικανοί τρελαίνονται για πειραματισμούς με εξωτικά
φαγητά, ρούχα και λέξεις. Ό,τι γίνεται μόδα γίνεται και εμπορικό. Η πλειοψηφία των
νέων, που έχουν χρόνο και χρήμα στη διάθεσή τους είναι μία από τις κινητήριες
δυνάμεις για την ανάδυση μορφών παγκόσμιας κουλτούρας. Τα παιδιά ταξιδεύουν,
διασκεδάζουν και, πάνω απ’ όλα, αγοράζουν.
Οι Ιάπωνες
Η Ιαπωνία είναι ένας γρίφος για όλους.

Όταν κοιτάτε τους Γιαπωνέζους, αυτοί δεν
σας κοιτούν. Όταν όμως δεν τους
παρατηρείτε, τότε, με τη σειρά τους, σας
παρατηρούν προσεκτικά. Οι Γιαπωνέζικες
πόλεις είναι παράδεισοι διασκέδασης, κι ας
μην το αναφέρει κανένας τουριστικός
οδηγός. Τα τοπία και οι εξοχές τους είναι μαγικές και βοηθούν τον επισκέπτη να
κοιτάξει βαθιά μέσα του. Η φύση διαδραματίζει ένα ρόλο - κλειδί στην εθνική
συνείδηση των Γιαπωνέζων και συχνά λαμβάνει τελετουργικό χαρακτήρα στον ετήσιο
κύκλο των φεστιβάλ. Η κερασιά αποτελεί γι’ αυτούς σύμβολο ευτυχίας, αλλά
παράλληλα θυμίζει την εφήμερη ομορφιά του ευμετάβολου κόσμου.
Οι τρόποι και οι συνήθειες τους είναι πολύ διαφορετικές από των ανθρώπων της
Δύσης. Ένας αυστηρός κώδικας συμπεριφοράς και ευγένειας ακολουθείται από
όλους τους Ιάπωνες. Για παράδειγμα, σοβαρό λάθος θεωρείται να πιάνει κάποιος
φαγητό απ’ την πιατέλα με τα ξυλάκια του, αλλά να μην το παίρνει μέσα στο πιάτο
του.
Η υπόκλιση είναι ο παραδοσιακός χαιρετισμός, ενώ η

χειραψία συνηθίζεται περισσότερο σε επαγγελματικές
746
Δ.ΥΠ.Α.

συναντήσεις με ανθρώπους της Δύσης.. Γενικά, για τους Ιάπωνες η ακρίβεια είναι
σημαντική, ιδιαίτερα στον επαγγελματικό χώρο. Οι επαγγελματικές συζητήσεις τους
συνοδεύονται συχνά από τσάι και είναι πολύ τυπικές. Η ανταλλαγή δώρων είναι
επίσης μια συνηθισμένη επαγγελματική πρακτική και μπορεί να πάρει τη μορφή των
αναμνηστικών αντικειμένων, όπως στυλό της επιχείρησης, γραβάτες ή πολύ καλής
ποιότητας ποτά.
Στην ιαπωνική κοινωνία βασικό στοιχείο καλής συμπεριφοράς αποτελεί ο σεβασμός

στους μεγαλύτερους. Οι οικογενειακές αξίες και η αφοσίωση στη σκληρή δουλειά,
συνδυασμένες με την υποταγή στην ομάδα περισσότερο παρά στο άτομο, υπήρξαν
ανέκαθεν τα βασικότερα συνδετικά στοιχεία της ιαπωνικής κοινωνίας.
Οι περισσότερες γυναίκες θεωρούν την

ανατροφή των παιδιών τους ως κύριο σκοπό
τους, ενώ οι άνδρες προσπαθούν να ανέβουν
τη σκάλα της ιεραρχίας στην εργασία τους,
που τη θεωρούν αναπόσπαστο κομμάτι της
ταυτότητάς τους. Πολλοί μάλιστα έχουν
κοινωνικές επαφές αποκλειστικά με συναδέλφους. Όμως οι νεότερες γενιές
αμφισβητούν τα έντονα οφέλη και την αξία αυτής της αυτοθυσίας. Η ζωή έξω από την
ομάδα ή σε μικρότερες, πιο οικείες ομάδες φαίνεται ελκυστικότερη.
Οι Άραβες
Στις αραβικές χώρες, έχει κανείς την αίσθηση της

κοινωνικότητας και της φιλοξενίας, που οφείλονται
στην ιδιοσυγκρασία του λαού, στον
κοσμοπολιτισμό και την ανεκτικότητά του. Αυτά τα
χαρακτηριστικά είναι συνδεδεμένα με την έμφαση,
που δίνει το Ισλάμ στις αξίες της καλής
747
Δ.ΥΠ.Α.

συμπεριφοράς, της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας.
Στην ιεραρχική παραδοσιακή κοινωνία του αραβικού κόσμου, τα ρούχα

υποδηλώνουν την κοινωνική τάξη, το διαχωρισμό μεταξύ χωρικών και αστών, τις
τοπικές ιδιαιτερότητες και τη θρησκευτική ταυτότητα. Αυτή η ποικιλία, που τείνει να
χαθεί από τη γενικευμένη χρήση του δυτικού ενδύματος, ξαναζεί στις σημαντικές
στιγμές της ζωής των κατοίκων, όπως στους γάμους, στις τελετές κ.λπ. Η πολυτέλεια
των εορταστικών ενδυμάτων, που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή ή από φυλή
σε φυλή έχει καταπλήξει πολλές γενιές ταξιδιωτών.
Οι επιδράσεις που δέχτηκε ο Ισλαμικός πολιτισμός από την Ανατολή οδήγησαν στην
παραγωγή εκλεκτών χαλιών με ζωηρά χρώματα. Το κέντημα πάνω σε ενδύματα και
υφάσματα οικιακής χρήσης αποτελούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα την κύρια
ψυχαγωγία των εύπορων γυναικών.
Η θέση της γυναίκας είναι υποδεέστερη σε σχέση με τη θέση του άνδρα. Οι γυναίκες
δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, στη διασκέδαση, αλλά και σε άλλους
χώρους της κοινωνικής ζωής.
Η καλλιγραφία ως παραδοσιακή τέχνη κατέχει

πολύ σημαντική θέση στην αραβική κοινωνία. Το
τατουάζ, που άλλοτε θεωρούνταν φυλαχτό, που
ξόρκιζε την κακοτυχία, σήμερα έχει κυρίως
καλλωπιστικό χαρακτήρα. Το κόσμημα,
απαραίτητο συμπλήρωμα της ενδυμασίας, παίζει
ουσιαστικό ρόλο στην κοινωνική ζωή της γυναίκας. Επιπλέον, στα κοσμήματα
ανάλογα με το σχήμα, το σύμβολο και το υλικό τους, αποδίδονται μαγικές δυνάμεις
και θεωρούνται φυλαχτά.
Η μουσική παίζει κυρίαρχο ρόλο στις Αραβικές Χώρες. Δίνει ρυθμό στην καθημερινή
ζωή και είναι παρούσα σε κάθε εκδήλωση. Η μουσική τους είναι συνδυασμός του
αρχέγονου ρυθμού, του αισθησιασμού και της ιερότητας.
748
Δ.ΥΠ.Α.

6.2. Οι Παγκόσμιες Τάσεις που θα Επηρεάσουν την Καταναλωτική

Συμπεριφορά και οι Προκλήσεις για τον Ελληνικό Τουρισμό
6.2.1. Εισαγωγικά στοιχεία
Η παρούσα θεματική ενότητα επιχειρεί να παρουσιάσει τις ισχυρότερες παγκόσμιες

τάσεις που θα επηρεάσουν οικονομικά, κοινωνικά, δημογραφικά και περιβαλλοντικά
τόσο την καθημερινή ζωή των ανθρώπων όσο και την τουριστική συμπεριφορά τους.
Κατά συνέπεια ο ελληνικός τουρισμός καλείται να ανταπεξέλθει σε αυτές τις γιγάντιες
προκλήσεις και να αποτελέσει ένα τουριστικό πόλο έλξης βασισμένο στην
αποτελεσματικότητα και την αειφορία.
Η πορεία του ελληνικού τουρισμού προς το 2030 προϋποθέτει τη μετάβαση από την
αυθόρμητη στη στοχευμένη ανάπτυξη μέσα από ένα μεθοδικό, ουσιαστικό και
ολοκληρωμένο σχεδιασμό σε ένα πλαίσιο βιωσιμότητας λαμβάνοντας υπόψη
διαθέσιμους πόρους, στόχους και αναδυόμενες τάσεις
Τα megatrends, ήδη διαμορφώνουν τις εξελίξεις στο παγκόσμιο και -κατά συνέπεια-
στον ελληνικό τουρισμό. Αυτά είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η βιώσιμη
ανάπτυξη και η αειφορία, ο υπερτουρισμός, η οικονομία διαμοιρασμού, οι
κοινωνικές και δημογραφικές αλλαγές, οι αναδυόμενοι προορισμοί, η ασφάλεια
και η διαχείριση κρίσεων και η πανδημία Covid.
749
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2. Σύγχρονες Τάσεις Και Προκλήσεις Της Παγκόσμιας Τουριστικής

Βιομηχανίας
Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικές τάσεις και προκλήσεις που επηρεάζουν άμεσα

την παγκόσμια τουριστική βιομηχανία και κατά συνέπεια και τον ελληνικό τουριστικό
και ταξιδιωτικό κλάδο.
6.2.2.1. Ψηφιακός μετασχηματισμός
Η ψηφιακή τεχνολογία αποτελεί πλέον

αναπόσπαστο μέρος του κλάδου του
τουρισμού, με την πλειοψηφία των
τουριστικών επιχειρήσεων να ακολουθεί τις
σύγχρονες τάσεις της τεχνολογίας, με στόχο
την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τους.
Επισκόπηση ψηφιακού μετασχηματισμού για την Ελλάδα
Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από χαμηλή ψηφιακή ωριμότητα στο επίπεδο της

οικονομίας και της κοινωνίας με βάση την κατάταξη της χώρας μας στην 26 η θέση
από 28 χώρες στο δείκτη Digital Economy & Society Index της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής (DESI 2019).
Ο ελληνικός τουριστικός κλάδος οφείλει να ανταποκριθεί στις διεθνείς τάσεις

επενδύοντας στον ψηφιακό μετασχηματισμό του, διαφορετικά οι ανταγωνίστριες
χώρες θα ανακτήσουν μερίδιο της τουριστικής αγοράς σε βάρος της Ελλάδας.
Με στόχο την αναβάθμιση του προσφερόμενου προϊόντος και κατά συνέπεια της
συνολικής εμπειρίας του επισκέπτη, είναι σκόπιμο να αξιοποιηθούν οι νέες
τεχνολογίες και να εφαρμοστούν τόσο στο σύνολο των υπηρεσιών που
προσφέρονται όσο και στην οργάνωση, τη λειτουργία και τις διαδικασίες των
επιχειρήσεων του κλάδου.
Ο κλάδος του τουρισμού έχει διαταραχθεί από την αυξανόμενη αξιοποίηση ψηφιακών
τεχνολογιών και συστημάτων έξυπνου αυτοματισμού. Τα robotics, η τεχνητή
750
Δ.ΥΠ.Α.

νοημοσύνη και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων Internet of Things−ΙοΤ) βελτιώνουν την

ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών δημιουργούν ένα χαμηλότερο
περιβαλλοντικό αποτύπωμα και συμβάλλουν στη μείωση του κόστος για τις
επιχειρήσεις του κλάδου.
Αντίστοιχα, τα συστήματα έξυπνου αυτοματισμού προσφέρουν την ευκαιρία στις

επιχειρήσεις να λειτουργούν περισσότερο αποδοτικά και αποτελεσματικά μειώνοντας
το λειτουργικό τους κόστος.
Ενδεικτικές τεχνολογίες / πλατφόρμες

• Διαδίκτυο των Πραγμάτων (ΙοΤ- internet of things)
• Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ)
• Φωνητική τεχνολογία (voice technology)
• Επαυξημένη και Εικονική Πραγματικότητα (AR−VR)
• Αυτοματοποίηση μέσω robotics
• Συστήματα Blockchain
• Υπολογιστικό νέφος ( Cloud computing)
• Ανάλυση Δεδομένων ( Analytics)
• Mobile Apps
• Social Media
To 85% των ερωτηθέντων (σε μια έρευνα της Deloitte σε 6.600 πελάτες από 25
αλυσίδες ξενοδοχείων), χρησιμοποιεί ψηφιακές συσκευές κατά τη διαμονή σε
ξενοδοχείο και το 41% χρησιμοποιεί τις συσκευές αυτές για να κοινοποιήσει την
εμπειρία του.
751
Δ.ΥΠ.Α.

Άξονες εστίασης των επιχειρήσεων αναφορικά

με τον ψηφιακό μετασχηματισμό
Οι ταξιδιώτες επιλέγουν εκείνες τις εμπειρίες που ανταποκρίνονται
πλήρως στις προτιμήσεις / συνήθειες τους.
Οι επιχειρήσεις μπορούν να βελτιστοποιήσουν την προσφερόμενη
Ταξιδιωτική τουριστική εμπειρία, μέσω της συνεχούς άντλησης πληροφοριών
εμπειρία από τους πελάτες τους με σκοπό να εξάγουν κρίσιμα συμπεράσματα
για αυτούς.
Οι ρόλοι του οικοσυστήματος συγχέονται, καθώς οι επιχειρήσεις

μάχονται για να εδραιώσουν τη σχέση τους με τον πελάτη καθ’ όλη
Αξιοποίηση των τη διάρκεια του αγοραστικού ταξιδιού. Πλέον, η εμφάνιση ψηφιακών
ψηφιακών πλατφορμών επιτρέπει συμμαχίες οικοσυστημάτων και συμβάλλει
οικοσυστημάτων στην μεταξύ τους ανταλλαγή στοιχείων / πληροφοριών (B2B
συνεργασίες).
Οι ψηφιακές τεχνολογίες εξέλιξαν τη διαδικασία παραγωγής και

βελτιστοποίησαν τη χρήση στοιχείων σε πραγματικό χρόνο, ενώ η
αποτελεσματική χρήση των επιχειρησιακών δεδομένων μπορεί να
ενισχύσει την αποδοτικότητα των περιουσιακών στοιχείων των
Ψηφιοποίηση επιχειρήσεων.
επιχειρήσεων Αναμένεται ότι, αν και τα επόμενα χρόνια ορισμένες εργασίες θα
αναληφθούν από αυτοματοποιημένα συστήματα, η ικανότητα των
ανθρώπων και των μηχανών να συνεργάζονται αποτελεσματικά θα
είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό του εργατικού δυναμικού της
επόμενης γενιάς.
Με τη διαχείριση ταυτότητας να γίνεται ολοένα και πιο ψηφιακή, η

προσπάθεια ενίσχυσης της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και η
προστασία των δεδομένων των ταξιδιωτών αποτελούν θέματα
Προστασία & ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των πελατών
ασφάλεια και της δημόσιας ασφάλειας.
Η χρήση ψηφιακών τεχνολογιών εξασφαλίζει τη δημιουργία ενός
752
Δ.ΥΠ.Α.

ασφαλούς περιβάλλοντος και προσθέτει αξία στο προσφερόμενο

6.2.2.2. Βιώσιμη ανάπτυξη και αειφορία
Ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη και αειφορία περιλαμβάνει πέρα από την υπεύθυνη
διαχείριση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, και έννοιες όπως η
οικονομική πρόοδος, η κοινωνική ανάπτυξη και η διασφάλιση της πολιτιστικής
κληρονομιάς.
Η βιώσιμη ανάπτυξη και η αειφορία είναι αρκετά ευρεία σαν έννοια και πέρα από την
περιβαλλοντική διαχείριση αφορά επίσης έννοιες όπως π.χ. η οικονομική πρόοδος
και η κοινωνική ανάπτυξη και συνοχή. Κοινωνικά θέματα / ζητήματα όπως π.χ. η
άρση των αποκλεισμών, η προώθηση της ισορροπίας μεταξύ της εργασιακής και
οικογενειακής ζωής, η προώθηση της υγείας και της ευεξίας των εργαζομένων, η
προμήθεια πρώτων υλών / προϊόντων / αναλωσίμων από την τοπική κοινότητα και η
τόνωση της επιχειρηματικότητας αποτελούν κομμάτι της ατζέντας της βιώσιμης
ανάπτυξης και της αειφορίας.
Επιπλέον, η βιωσιμότητα και η αειφορία σε όλες τους τις διαστάσεις (περιβάλλον,

οικονομία, κοινωνία, πολιτισμός), έρχονται στο προσκήνιο των εθνικών
τουριστικών πολιτικών και πρακτικών και ολοένα και περισσότερο αποτελούν βασικό
πυλώνα των επιχειρηματικών πρακτικών των επιχειρήσεων του κλάδου.
753
Δ.ΥΠ.Α.

Η βιώσιμη ανάπτυξη και η αειφορία στον τουρισμό δεν περιορίζεται μόνο στην
περιβαλλοντική βιωσιμότητα, αλλά περιλαμβάνει και σχετίζεται και με την
κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα, όπως αναδεικνύουν και οι Στόχοι της Αειφόρου
Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2030.
Ο τουρισμός εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλει

άμεσα και έμμεσα στην επίτευξη και των 17
στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης των
Ηνωμένων Εθνών για το 2030, ιδιαίτερα όσον
αφορά τους στόχους «αξιοπρεπής εργασία και
οικονομική ανάπτυξη», «υπεύθυνη
κατανάλωση και παραγωγή» και «συνεργασία για τους στόχους», καθώς 41 χώρες
από τις 64 (64% του συνόλου) που πραγματοποίησαν αξιολόγηση των εθνικών
στρατηγικών και των θεσμών τους με βάση τους στόχους αειφόρου ανάπτυξη των
Ηνωμένων Εθνών έκαναν μία τουλάχιστον άμεση αναφορά στον τουρισμό.
Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη: Για τη Γαλλία, ο βιώσιμος

τουρισμός μαζί με την δημιουργία επιχειρήσεων και την κυκλική οικονομία είναι ένας
από τους βασικούς πυλώνες για την ανάπτυξη της χώρας, ενώ στο Μαυροβούνιο, ο
αριθμός των εργαζομένων στον τουρισμό αναμενόταν να αυξηθεί με υψηλότερο
754
Δ.ΥΠ.Α.

ρυθμό ανάπτυξης σε σχέση με την υπόλοιπη οικονομία, φτάνοντας το 15% της

απασχόλησης το 2016/17 σε σχέση με το 10,3% που είχε το 2013.
Συνεργασία για τους στόχους: Η Σλοβενία χρηματοδοτεί έργα περιβαλλοντικών

υποδομών σε συνεργαζόμενες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής
Ευρώπης για την ανάπτυξη τουριστικών υποδομών σε ορεινές περιοχές.
Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή: Στην Κύπρο, ο τουρισμός θεωρείται μία

από τις βασικές περιοχές προτεραιότητας στο Εθνικό Σχέδιο για την Πράσινη
Οικονομία, που έχει ως στόχο να προωθήσει την υπεύθυνη παραγωγή και
κατανάλωση, την αποδοτικότητα των πόρων και την βιώσιμη ανάπτυξη.
Παγκόσμια Συνεργασία για τον Τουρισμό
Η Παγκόσμια Συνεργασία για τον Τουρισμό αποτελεί μία πλατφόρμα για τους ηγέτες
της ξενοδοχειακής βιομηχανίας με σκοπό την ανταλλαγή ιδεών, τη δημιουργία
σχέσεων και τη συνεργασία ώστε να προωθήσουν τις αρχές της βιωσιμότητας και
της αειφορίας στον κλάδο.
Οι στόχοι του οργανισμού είναι εναρμονισμένοι με αυτούς της Αειφόρου Ανάπτυξης
των Ηνωμένων Εθνών για το 2030.
Τα βασικότερα θέματα που απασχολούν τον οργανισμό είναι τα παρακάτω :
− Ανθρώπινα δικαιώματα
− Βιώσιμες αλυσίδες αξίας
− Διαχείριση υδάτων
− Εκπομπές άνθρακα
− Νεανική ανεργία
− Πρωτοβουλία επαγγελματικής σταδιοδρομίας των νέων
Βασικές πρωτοβουλίες
Πρόγραμμα που στοχεύει σε νέους 18−24 ετών προσφέροντας εκπαίδευση στα
αγγλικά & σε βασικές δεξιότητες φιλοξενίας και πρακτική άσκηση σε κορυφαίες
εταιρίες
755
Δ.ΥΠ.Α.

Διαδικτυακό περιοδικό που παρουσιάζει τις πράσινες δραστηριότητες και τις

δραστηριότητες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης των εταιρειών του ξενοδοχειακού
κλάδου
Συστήματα μέτρησης χρήσης νερού και εκπομπών άνθρακα για τα ξενοδοχεία
Με βάση τις προβλέψεις για ισχυρή ανάπτυξη στον παγκόσμιο τουρισμό σε

μακροπρόθεσμο ορίζοντα, εκτιμάται ότι απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για την
παροχή τουριστικών υπηρεσιών και υποδομών απαραίτητων για την κάλυψη της
επερχόμενης ζήτησης, ενισχύοντας παράλληλα τα οικονομικά, κοινωνικά και
περιβαλλοντικά αποτελέσματα.
6.2.2.2.1. Βιώσιμη συμπεριφορά στον ταξιδιωτικό / τουριστικό κλάδο
• Η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική πρόοδος έχουν προωθήσει τη σημαντική

ανάπτυξη του παγκόσμιου τουρισμού. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή ασκεί πίεση στις
υποδομές, στο περιβάλλον, στις τοπικές κοινότητες και σε άλλους οικονομικούς
τομείς.
• Η επιτυχία του τουρισμού δεν πρέπει

να μετράται μόνο με βάση τον αριθμό
των επισκεπτών, αλλά περισσότερο με
βάση την ικανότητά του να συνεισφέρει
στις τοπικές οικονομίες και τα καθαρά οφέλη που παρέχει στους προορισμούς.
Επιπλέον, ο αειφόρος τουρισμός δεν πρέπει να θεωρείται ειδική μορφή τουρισμού,
αλλά όλες οι μορφές τουρισμού θα πρέπει να υιοθετήσουν βιώσιμη συμπεριφορά.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εκτιμάται ότι θα πρέπει να διασφαλίσουν τα

παρακάτω:
756
Δ.ΥΠ.Α.

Βέλτιστη χρήση των περιβαλλοντικών πόρων, οι οποίοι αποτελούν βασικό

στοιχείο στην τουριστική ανάπτυξη, υιοθετώντας φιλικές προς το περιβάλλον
διαδικασίες και βοηθώντας στη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς και της
βιοποικιλότητας.
Σεβασμό στην κοινωνικοπολιτισμική αυθεντικότητα των κοινοτήτων υποδοχής,

συμβάλλοντας στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και των παραδοσιακών
αξιών του τόπου.
Εξασφάλιση βιώσιμων, μακροπρόθεσμων οικονομικών αποτελεσμάτων,

παρέχοντας κοινωνικοοικονομικά οφέλη σε όλους τους ενδιαφερόμενους,
συμπεριλαμβανομένων σταθερών ευκαιριών απασχόλησης και εισοδήματος και
κοινωνικών υπηρεσιών προς τις κοινότητες υποδοχής και συμβάλλοντας στην
αντιμετώπιση της φτώχειας.
757
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2.2.2 Η ελληνική πραγματικότητα
Η επίδραση της εξελισσόμενης

ανθρωπογενούς κλιματικής
αλλαγής στον τουρισμό της
Ελλάδας καθιστά αναγκαίο το
μακροπρόθεσμο στρατηγικό
σχεδιασμό με στόχο την
αναβάθμιση του τουριστικό
προϊόντος υπό το πρίσμα της βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας.
Επισκόπηση περιβαλλοντικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής
Σημαντικό τμήμα της συνολικής ακτογραμμής της Ελλάδας (1.000 από τα 16.300 χλμ.)
χαρακτηρίζεται ως περιοχή υψηλής ευπάθειας στην κλιματική αλλαγή λόγω του
κινδύνου ανόδου της μέσης στάθμης της θάλασσας και των ιδιαίτερων τεκτονικών και
γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας
εκτιμάται ότι θα κυμανθεί, μέχρι το 2100, μεταξύ 0,2 και 2 μέτρων.
Από το σύνολο της ελληνικής ακτογραμμής περίπου το 20% αποτελεί ακτές με μέτρια
έως υψηλή ευπάθεια στις προβλεπόμενες περιβαλλοντικές μεταβολές λόγω της
ανθρωπογενούς παρέμβασης στη φύση.
Με βάση τα σενάρια στην έκθεση της ΕΜΕΚΑ (Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων

Κλιματικής Αλλαγής) που εξέδωσε η Τράπεζα της Ελλάδος το 2011, αναμένεται ότι
μέχρι το τέλος του 21 ου αιώνα θα πραγματοποιηθούν σημαντικές μεταβολές
πολλών κλιματικών παραμέτρων, όπως:
− Μείωση των βροχοπτώσεων μεταξύ 5% και 19% στο σύνολο της

επικράτειας
− Αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του αέρα μεταξύ 3,0 C και 4,5 C
Ο αριθμός των ημερών με ελάχιστη θερμοκρασία άνω των 20 C (τροπικές νύκτες)
αναμένεται να αυξηθεί κατά 50 ημέρες το χρόνο
758
Δ.ΥΠ.Α.

Ο αριθμός των ημερών με νυκτερινό παγετό αναμένεται να μειωθεί σημαντικά, ιδίως

στη Βόρεια Ελλάδα (μείωση έως και κατά 40 ημέρες το χρόνο)
− Αύξηση της μέσης προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας (μεταξύ 2,3

W/τ.μ. και 4,5 W/τ.μ.) στο σύνολο της επικράτειας
− Αύξηση της έντασης των ετησίων ανέμων κατά 10% προς το τέλος του
21ου αιώνα
− Αύξηση της μέγιστης ποσότητα νερού που κατακρημνίζεται σε διάστημα 3

ημερών μέχρι 30% στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και τη Βορειοδυτική
Μακεδονία και μείωση στη Δυτική Ελλάδα έως 20%
− Εμφάνιση 20 επιπλέον ημερών ξηρασίας ανά έτος την περίοδο 2021−2050

και μέχρι 40 ημερών επιπλέον την περίοδο 2071−2100 στην ανατολική
ηπειρωτική χώρα και τη Βόρεια Κρήτη και αύξηση του αριθμού των ημερών με
εξαιρετικά αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς κατά 40 ημέρες το χρόνο την περίοδο
2071−2100 σε όλη την Ανατολική Ελλάδα, από τη Θράκη
Επισκόπηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής
Οι κλιματικές μεταβολές αυτές θα καταστήσουν αναγκαία τη βελτίωση των

τουριστικών υποδομών (π.χ. ξενοδοχείων και ενοικιαζόμενων κατοικιών, χώρων
εστίασης και ψυχαγωγίας) όσον αφορά τα συστήματα κλιματισμού , ιδίως το
καλοκαίρι.
− Ειδικότερα, για την περίοδο 2071−2100, προβλέπεται ότι στα πεδινά ηπειρωτικά
της Ελλάδος θα υπάρξει αυξημένη ανάγκη ψύξης έως και 40 επιπλέον ημέρες το
χρόνο.
− Η αυξημένη ζήτηση θα είναι σημαντικά μικρότερη στις ορεινές και στις νησιωτικές
περιοχές.
759
Δ.ΥΠ.Α.

Η άνοδος της θερμοκρασίας θα έχει και θετικές πτυχές λόγω της μείωσης των
ενεργειακών απαιτήσεων για θέρμανση κατά την ψυχρή περίοδο του έτους.
Λόγω των κλιματικών μεταβολών που αναμένεται να επιδράσουν στην εξέλιξη του δείκτη
“τουριστικής ευφορίας” προβλέπεται η ανακατανομή της ζήτησης του
τουριστικού προϊόντος μέσα στους μήνες του έτους, δηλαδή η χρονική και
περιφερειακή ανακατανομή των αφίξεων τουριστών στη χώρα μας, επομένως και
των τουριστικών εισπράξεων.
6.2.2.3. Υπερτουρισμός
H προβλεπόμενη «έκρηξη» στις

μετακινήσεις / ταξίδια σε
μακροπρόθεσμο ορίζοντα
αναμένεται να δημιουργήσει
τουριστική συμφόρηση σε αρκετούς
δημοφιλείς προορισμούς τα
επόμενα έτη, με σοβαρές
επιπτώσεις στο περιβάλλον, την κοινωνία και τον πολιτισμό.
6.2.2.3.1. Παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση του παγκόσμιου τουρισμού &
του υπερτουρισμού
Οικονομική ευμάρεια
• Η αύξηση της μεσαίας τάξης σε πολλές χώρες επιτρέπει σε περισσότερους

ανθρώπους να ταξιδέψουν.
• Η Ινδία και η Κίνα εκτιμάται, ότι θα δημιουργήσουν περισσότερα από 900 εκατ. νέα
μέλη των παγκόσμιων μεσαίων και υψηλών τάξεων μεταξύ 2015 και 2025.
760
Δ.ΥΠ.Α.

Δημογραφικές Αλλαγές
• Οι Millennials ταξιδιώτες αποτελούν σημαντικό ποσοστό των ταξιδιωτών και

αναμένεται να αυξηθούν ακόμη περισσότερο μέσα στα επόμενα χρόνια.
• Οι Millennials χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο τα κοινωνικά μέσα και την

τεχνολογία σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Αυτό τους οδηγεί στο να επιλέξουν
είτε εναλλακτικές ταξιδιωτικές εμπειρίες (τις οποίες επιθυμούν αρκετά συχνά
οδηγώντας τους μακριά από δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς) είτε αρκετά
δημοφιλείς προορισμούς με έντονη συμφόρηση.
• Επιπλέον, δεδομένου του αυξημένου προσδόκιμου ζωής, περισσότεροι άνθρωποι

θα μπορούν να ταξιδεύουν για περισσότερα χρόνια.
• Σύμφωνα με έρευνα της Visa, ο αριθμός των ταξιδιών που πραγματοποιούνται από
ταξιδιώτες ηλικίας 65 ετών και άνω θα διπλασιαστεί μεταξύ του 2015 και του 2025
φτάνοντας τα 180 εκατομμύρια.
Ευκολία διοργάνωσης ταξιδιού
• Η χρήση διαδικτυακών εργαλείων έρευνας αγοράς, σε συνδυασμό με τη συνεχή

αύξηση της προσφοράς, όπως π.χ. οι υπηρεσίες / πλατφόρμες της οικονομίας
διαμοιρασμού ( Airbnb), δημιουργεί νέες ευκαιρίες και νέους προορισμούς.
• Περίπου τα 2/3 των ταξιδιωτών αναψυχής χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για τη

διοργάνωση των διακοπών τους.
• Επιπλέον, τα ταξίδια γίνονται ολοένα και πιο προσιτά. Συγκεκριμένα, στις ΗΠΑ, οι
εγχώριοι αεροπορικοί ναύλοι μειώθηκαν ~44% την περίοδο από το 1980 έως το 2016
(με προσαρμογή για τον πληθωρισμό)
.
• Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των ετήσιων επιβατών μέσω αεροπορικών
ταξιδιών αναμένεται να αυξηθεί 3,7% ετησίως έως το 2035.
761
Δ.ΥΠ.Α.

Ενημερωμένοι καταναλωτές
• Οι ιστότοποι αξιολόγησης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άλλα διαδικτυακά

κανάλια αξιολόγησης προορισμών, δημιουργούν και ενισχύουν το ενδιαφέρον για
ταξίδια, ιδιαίτερα για τους δημοφιλής προορισμούς.
• Οι διαδικτυακές κριτικές τείνουν να επικεντρώνονται στα πιο διάσημα αξιοθέατα,

όπως για παράδειγμα στη Στοκχόλμη, όπου τα πέντε κορυφαία αξιοθέατα
αντιπροσωπεύουν περίπου το 42% των κριτικών στο TripAdvisor.
• Επιπλέον, για ορισμένους προορισμούς, όπως το Great Barrier Reef στην

Αυστραλία, η συνειδητοποίηση του κινδύνου μπορεί να προκαλέσει την επιθυμία σε
περισσότερους ανθρώπους να την επισκεφθούν «όσο μπορούν ακόμα», κάτι που
επιδεινώσει το πρόβλημα.
6.2.2.3.2. Επιπτώσεις φαινομένου υπερτουρισμού στους προορισμούς
Αποξένωση μόνιμου Πληθυσμού
• Αυξανόμενα ενοίκια, ηχορύπανση & μετατόπιση τοπικών αγορών.
• Οι τοπικές οικονομίες ενδέχεται επίσης να μην απορροφούν το 100% των

τουριστικών δαπανών, κάτι που ενισχύσει την απογοήτευση των κατοίκων.
Υποβάθμιση Τουριστικής εμπειρίας
• Σε πολλές περιπτώσεις, η τουριστική εμπειρία επιδεινώνεται λόγω συνωστισμού,

όπως για παράδειγμα στον Πύργο του Άιφελ που φημίζεται για τη μακρά αναμονή
του.
• Με βάση την IPK, 29% των διεθνών τουριστών θεώρησαν ότι ο προορισμός που
επισκέφτηκαν έπασχε από υπερτουρισμό και 13% αυτών επηρεάστηκαν από αυτό το
φαινόμενο.
762
Δ.ΥΠ.Α.

Υπερφόρτωση υποδομών
• Δεδομένου ότι οι υποδομές

μοιράζονται μεταξύ τουριστικών και
μη δραστηριοτήτων (όπως π.χ. οι
μετακινήσεις), οι επισκέπτες
αυξάνουν τη φθορά και δημιουργούν
προκλήσεις όσον αφορά την
κατανάλωση ενέργειας και τη
διαχείριση αποβλήτων.
Υποβάθμιση περιβάλλοντος
• Οι επισκέπτες προσθέτουν φθορά στο φυσικό περιβάλλον ενός προορισμού με τη

μορφή ρύπανσης, υπερβολικής χρήσης φυσικών πόρων (π.χ. νερό) ή / και μη ορθής
διαχείρισης των αποβλήτων.
Απειλή απώλειας πολιτιστικής κληρονομιάς
• Ο υπερτουρισμός απειλεί επιπλέον την πολιτιστική ταυτότητα ενός προορισμού.

Παρόλο που η πλειοψηφία των επισκεπτών ενεργεί με σεβασμό απέναντι στο τόπο
επίσκεψης και μόνο η συγκέντρωση πλήθους σε κάποιο ιστορικό μνημείο
διακινδυνεύει την ασφάλεια του.
763
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2.4. Οικονομία διαμοιρασμού
Η οικονομία διαμοιρασμού έχει σημαντικό αντίκτυπο σε πολλούς κλάδους της

οικονομίας και ιδιαίτερα στον τουρισμό, επιφέροντας τόσο θετικές όσο και αρνητικές
επιπτώσεις. Το πλέον γνωστό επιχειρηματικό μοντέλο του κλάδου είναι το «peer to
peer» στο οποίο οι ενδιαφερόμενοι προσφέρουν ή / και ζητούν αγαθά και υπηρεσίες
και η διαδικτυακή πλατφόρμα αναλαμβάνει ρόλο διαμεσολαβητή.
6.2.2.4.1. Επιπτώσεις της οικονομίας διαμοιρασμού στον τουρισμό
Θετικές Επιπτώσεις
• Νέες επιλογές διαμονής, μετακίνησής & δραστηριοτήτων.
764
Δ.ΥΠ.Α.

• Επιχειρηματική ευκαιρία / πρόσβαση σε ευρύ φάσμα υπηρεσιών υψηλής ποιότητας

σε προσιτές τιμές.
• Οι υφιστάμενες επιχειρήσεις πιέζονται να ανταποκριθούν στον αυξημένο

ανταγωνισμό και να προσαρμοστούν, μειώνοντας τις τιμές ή βελτιώνοντας την
ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν.
• Εστίαση στην εξατομικευμένη προσέγγιση, την αυθεντικότητα και την επαφή με την
τοπική κοινότητα.
• Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Airbnb, παρατηρείται σημαντική μείωση της χρήσης

ενέργειας / νερού, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των αποβλήτων,
ενθαρρύνοντας πιο βιώσιμες πρακτικές τόσο στους οικοδεσπότες όσο και στους
επισκέπτες.
• Μέσω της οικονομίας διαμοιρασμού, ορισμένοι προορισμοί γίνονται περισσότερο

προσιτοί και δημοφιλείς, όπως π.χ. η Ελβετία όπου διαπιστώθηκε ότι η Airbnb έχει
επεκτείνει την αγορά City Break σε ορισμένες πόλεις, όπου το υψηλό κόστος του
ξενοδοχείου απέτρεπε τους τουρίστες από το να μείνουν εκεί.
Αρνητικές Επιπτώσεις
• Αύξηση εργασίας μερικής απασχόλησης στον τομέα του τουρισμού, κάτι που
εντείνει το αίσθημα ανασφάλειας στους εργαζομένους.
• Μη συμμόρφωση σε πρότυπα ασφάλειας, υγείας και προσβασιμότητας και

εντοπισμός περιπτώσεων φοροδιαφυγής και αθέμιτου ανταγωνισμού.
• Ενώ οι ξενοδόχοι συμμορφώνονται με τους κανόνες και νόμους για την προστασία
του περιβάλλοντος, το εργατικό δίκαιο, τα τουριστικά τέλη, την προστασία των
καταναλωτών κτλ., οι οικοδεσπότες των διαδικτυακών πλατφορμών δε φαίνεται να
τους ακολουθούν.
765
Δ.ΥΠ.Α.

• Αυξημένες τιμές στέγασης για το μόνιμο πληθυσμό σε τουριστικές περιοχές, με

αποτέλεσμα την απομάκρυνση του από αυτές.
• Σημαντική μείωση των εσόδων των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, λόγω της

ενίσχυσης της οικονομίας διαμοιρασμού.
6.2.2.4.2. Μελέτη περίπτωσης Airbnb
• Η πλατφόρμα Airbnb φέρνει σε επαφή εκείνους που παρέχουν βραχυπρόθεσμες

ενοικιάσεις με εκείνους που επιθυμούν χώρους προς ενοικίαση.
• Η ταχύτητα του επιχειρηματικού μοντέλου «peer to peer» συνδυαστικά με την

ανάπτυξη διαδικτύου υψηλής ταχύτητας έχουν μετατρέψει τη βραχυπρόθεσμη
ενοικίαση κατοικίας σε απλή πρακτική.
• Η Airbnb δεν κατέχει τα ακίνητα, απλά ενοικιάζει, διαχειρίζεται ή ελέγχει όσα

ενοικιάζονται στον ιστότοπο της, με τα καθήκοντά της να περιορίζονται στην
καταχώριση και διεκπεραίωση πληρωμών, ενεργώντας παράλληλα ως εγγυητής,
προσφέροντας ασφάλιση ζημιών σε οικοδεσπότες.
• Οι οικοδεσπότες της Airbnb διαθέτουν διαφορετικούς τύπους χώρων (κοινόχρηστο

ή ιδιωτικό δωμάτιο ή ολόκληρος χώρος) για περιόδους από μία ημέρα έως και
αρκετούς μήνες. Επίσης, οι οικοδεσπότες καθορίζουν την τιμή και είναι υπεύθυνοι για
τη συμμόρφωση με τυχόν νόμους και κανονισμούς, σύμφωνα με τους όρους της
Airbnb.
• Οι επισκέπτες μπορούν να αξιολογήσουν

τη διαμονή τους. Ωστόσο, έχουν
διαπιστωθεί προβλήματα στο σύστημα
αξιολόγησης, ιδίως η τάση να
υπερεκτιμούν τις θετικές εμπειρίες και να
υποτιμούν τις αρνητικές. Επιπλέον, είναι
δύσκολο να προσδιοριστεί το ποινικό μητρώο του οικοδεσπότη και του επισκέπτη.
766
Δ.ΥΠ.Α.

• Πρόσφατα, η Airbnb πρόσθεσε στην πλατφόρμα της τη δυνατότητα κράτησης για

ταξιδιωτικές εμπειρίες, όπως μαθήματα χορού, μαγειρικής, κηπουρικής και
αθλητισμού.
6.2.2.5. Κοινωνικές & δημογραφικές αλλαγές
Οι θεμελιώδεις κοινωνικές & δημογραφικές αλλαγές που σχετίζονται με την αύξηση

και την ηλικιακή σύσταση του πληθυσμού καθώς και με οικονομικές μεταβολές και
κοινωνικά θέματα/ζητήματα αναμένεται να επηρεάσουν την παγκόσμια τουριστική
ζήτηση.
Αύξηση πληθυσμού
• Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί αλλά με φθίνοντα ρυθμό τα

επόμενα 30 χρόνια.
• Το μεγαλύτερο τμήμα της παγκόσμιας αύξησης του πληθυσμού θα προέλθει από

υποανάπτυκτες / αναπτυσσόμενες χώρες όπως π.χ. η Αφρική.
Μεταβολές στην ηλικιακή σύσταση του πληθυσμού & νέα τμήματα πελατείας
• Οι αλλαγές στη σύσταση του παγκόσμιου

πληθυσμού λόγω της αύξησης του προσδόκιμου
ζωής και η είσοδος νέων γενιών καταναλωτών
(Millennials και Gen.Ζ) στην αγορά εργασίας
αναμένεται να οδηγήσουν σε μεταβολή των
καταναλωτικών προτιμήσεων και αναγκών που
σχετίζονται με τουριστικά προϊόντα / υπηρεσίες.
Οικονομικές μεταβολές
• Παγκοσμίως, ο αριθμός των ανθρώπων που ανήκουν στη μεσαία τάξη αναμένεται
να μεγαλώσει οδηγώντας σε αυξημένη ταξιδιωτική κίνηση και τουριστική ζήτηση.
767
Δ.ΥΠ.Α.

• Η σημασία των χωρών της Ασίας για τον παγκόσμιο τουρισμό αναμένεται να
αυξηθεί, καθώς ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων εισέρχονται στη μεσαία
τάξη.
Μεταβολές στις καταναλωτικές προτιμήσεις / απαιτήσεις
• Οι ταξιδιώτες αναζητούν αυθεντικές εμπειρίες και τη σύνδεση με το φυσικό

περιβάλλον, την κουλτούρα, τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής του προορισμού που
επισκέπτονται.
• Οι τουρίστες όλων των κατηγοριών επιθυμούν προσωποποιημένες και καλά

σχεδιασμένες ταξιδιωτικές εμπειρίες.
6.2.2.5.1. Κοινωνικές & δημογραφικές αλλαγές-Κύριες τάσεις/αλλαγές στο

παγκόσμιο περιβάλλον
Η αυξανόμενη τάση του πληθυσμού, σε συνδυασμό με τη πληθυσμιακή γήρανση και

την ανάδειξη διαφορετικών προτιμήσεων και τάσεων ανά ηλικιακή ομάδα, έχουν
σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του παγκόσμιου τουρισμού.
Αύξηση πληθυσμού
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ για τον παγκόσμιο πληθυσμό, τα
τελευταία 50 χρόνια ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει υπερδιπλασιαστεί, ενώ
προβλέπεται να φτάσει τα επίπεδα των 9,7 δισ. το 2050 και 10,9 δισ. το 2100, έναντι
των 7,7 δισ. σήμερα. Πιο συγκεκριμένα:
Οι ώριμες μεταβιομηχανικές οικονομίες θα χαρακτηρίζονται κατά κύριο λόγο από

σταθερούς ή φθίνοντες πληθυσμούς.
Οι σε τελευταίο στάδιο αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες χαρακτηρίζονται τώρα

από υψηλά επίπεδα εκβιομηχάνισης, θα εμφανίσουν επιβράδυνση στην αύξηση του
768
Δ.ΥΠ.Α.

πληθυσμού καθώς θα αυξάνεται η εσωτερική ευημερία. Για παράδειγμα, οι περιοχές

τις Κεντρικής και Νότιας Ασίας και της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ασίας, που
συγκεντρώνουν το 30% και 26% του παγκόσμιου πληθυσμού και εμφάνισαν
ραγδαίους ρυθμούς πληθυσμιακής ανάπτυξης από τα μέσα του 20 ου αιώνα,
αναμένεται να φτάσουν στο μέγιστο μέγεθος πληθυσμού τις επόμενες δεκαετίες.
Τέλος, από τις προσφάτως αναπτυσσόμενες ή υποανάπτυκτες οικονομίες, όπως π.χ.

η Αφρική, αναμένεται επιταχυνόμενη πληθυσμιακή ανάπτυξη, αντιπροσωπεύοντας
το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας αύξησης μέχρι το 2100.
Μεταβολές στην ηλικιακή σύσταση του πληθυσμού & νέα τμήματα πελατείας
• Η επιμήκυνση του ορίου ζωής και το βελτιωμένο οικονομικό επίπεδο της τρίτης
ηλικίας έχουν συμβάλει σημαντικά στην αύξηση του Τουρισμού Τρίτης Ηλικίας και
την άνοδο της «ασημένιας οικονομίας» ( silver economy
• Νέες δημογραφικές ομάδες, όπως οι Millenials και η Generation Z, έχουν ήδη

εισέλθει ή αρχίζουν σταδιακά να εισέρχονται στην αγορά εργασίας και είτε βρίσκονται
στην ηλικία στην οποία κορυφώνονται οι καταναλωτικές τους δαπάνες είτε αρχίζουν
να αποκτούν οικονομική ανεξαρτησία. Οι δημογραφικές αυτές ομάδες έχουν τις δικές
τους καταναλωτικές τάσεις, προτιμήσεις και συνήθειες και αλληλοεπιδρούν με brands,
κανάλια διανομής, υπηρεσίες και προϊόντα τόσο με ψηφιακά όσο και φυσικά μέσα.
• Η δημογραφική ομάδα των Millennials έχει μεγάλη βαρύτητα για την παγκόσμια
τουριστική βιομηχανία όχι μόνο λόγω της εκτίμησης πως το 2025 θα αντιπροσωπεύει
769
Δ.ΥΠ.Α.

το 50% των ταξιδιωτών 1 , αλλά και λόγω και των ποιοτικών και ψυχογραφικών τους
χαρακτηριστικών.
• Σύμφωνα με έρευνα του Expedia Group Media Solutions , οι πιο νεαρές ηλικίες
επιδιώκουν ιδιαίτερες εμπειρίες και το αίσθημα της περιπέτειας. Η νέα αυτή γενιά
(Generation Alpha) έχει ανατραφεί από τους Millennials και ενδέχεται να επηρεάσει
και να προτείνει εναλλακτικές ιδέες όσον αφορά την επιλογή οικογενειακών ταξιδιών.
Αντίστοιχα, οι αλλαγές που προκύπτουν στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών, καθώς και
στο διαθέσιμο εισόδημα και την ανερχόμενη μεσαία τάξη, παίζουν επίσης σημαντικό
ρόλο στη διαμόρφωση της τουριστικής βιομηχανίας.
Οικονομικές μεταβολές
• Η ανερχόμενη μεσαία τάξη παγκοσμίως, και ιδιαίτερα σε περιοχές όπως π.χ. η

Αφρική, αναμένεται να έχει πρόσβαση σε καλύτερους μισθούς, με αποτέλεσμα την
αύξηση τόσο της τουριστικής κίνησης όσο και της κατανάλωσης.
• Οι αγορές της Κίνας και της Ινδίας εμφανίζουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης
τόσο για τον ευρωπαϊκό όσο και για τον ελληνικό τουρισμό και μπορούν να
συμβάλλουν όχι μόνο στην αύξηση των επισκεπτών, αλλά και στην επιμήκυνση της
τουριστικής περιόδου.
• Σύμφωνα με μελέτη ευρωπαϊκών τουριστικών φορέων:

Στην Κίνα, ο δείκτης επιθυμίας για ταξίδια στην Ευρώπη κατά το τρίτο τετράμηνο του
2019, έφτασε στην υψηλότερη τιμή του από το 2015. Σε αυτό συνέβαλαν σημαντικά,
η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, η συνδεσιμότητα των αεροπορικών πτήσεων
καθώς και οι πολιτικές χαλάρωσης των θεωρήσεων εισόδου ( visa)
Ελκυστικοί προορισμοί για τους Κινέζους αποτελούν η Γαλλία, η Γερμανία και η

Ιταλία.
Αναφορικά με την Ινδία, ο αριθμός των Ινδών ταξιδιωτών αυξάνεται συνεχώς τα

τελευταία χρόνια λόγω του αυξανόμενου νεαρού πληθυσμού, της αύξησης των
διαθέσιμων εισοδημάτων και της βελτιωμένης σύνδεσης με άλλες περιοχές του
770
Δ.ΥΠ.Α.

κόσμου − η Δυτική Ευρώπη (Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία) και το Ηνωμένο

Βασίλειο βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου προορισμών.
• Το 2018 για πρώτη φορά περισσότερο από 50% του παγκόσμιου πληθυσμού (~3,8
δισ. άνθρωποι) ζουν σε νοικοκυριά με αρκετές διακριτικές δαπάνες ώστε να
θεωρούνται «μεσαία τάξη». Μέχρι το 2030 η μεσαία τάξη αναμένεται να αριθμεί 5,3
δισ. άτομα, το 88% των οποίων θα κατοικούν στην Ασία, ενώ μόνο σε Κίνα και Ινδία
εκτιμάται ότι θα συγκεντρώνεται το 43,2% της παγκόσμιας μεσαίας τάξης, με
τουλάχιστον 7 στους 10 κατοίκους της Κίνας να ανήκουν στα μεσαία εισοδήματα.
Μεταβολές στις καταναλωτικές προτιμήσεις / απαιτήσεις
• Σε μια εποχή μετάβασης από την κοινωνία των τεχνολογιών στην κοινωνία των
συναισθημάτων, κυριαρχούν η περιπέτεια και η ανάδειξη της αυθεντικής ταξιδιωτικής
εμπειρίας μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
• Η προσφορά μοναδικών και εξατομικευμένων εμπειριών δεν προορίζεται πλέον

μόνο για την αγορά «πολυτελείας», με τους ταξιδιώτες της «μαζικής αγοράς» να
απαιτούν όλο και περισσότερο τον προσεκτικό σχεδιασμό της ταξιδιωτικής τους
εμπειρίας, η οποία θα προσαρμόζεται στον καθένα ξεχωριστά.
• Αυξανόμενη ζήτηση για εμπειρίες που δίνουν τη δυνατότητα στους ταξιδιώτες να

αποσυνδεθούν από το ψηφιακό περιβάλλον, να συνδεθούν με την πραγματική ζωή,
να απολαύσουν την εμπειρία, να βιώσουν νέους πολιτισμούς και να συνδεθούν με
αυθεντικό τρόπο με τις κοινότητες στους προορισμούς που ταξιδεύουν.
• Οι ταξιδιώτες επιθυμούν να ξεφύγουν από τη ρουτίνα τους, να αγκαλιάσουν νέους

τρόπους ζωής, να μάθουν νέες κουζίνες και να εντάξουν την ευεξία στο ταξίδι τους
Κοινωνικές & δημογραφικές αλλαγές | Δημογραφικές ομάδες
Η αναγνώριση των ιδιαίτερων αναγκών και προτιμήσεων της δημογραφικής ομάδας

των Millennials και των Gen-Z όσο και της «ασημένιας οικονομίας», κρίνεται
απαραίτητη με σκοπό την καλύτερη προσαρμογή του προσφερόμενου τουριστικού
προϊόντος.
771
Δ.ΥΠ.Α.

5Α. “Silver Economy”
• Η επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής, η βελτίωση της υγείας όλων των ηλικιακών
ομάδων και η άνοδος της «ασημένιας οικονομίας» (Silver Economy”) που αναφέρεται
στις παραγωγικές διαδικασίες της οικονομίας που αφορούν στα άτομα τρίτης ηλικίας,
αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες ανάπτυξης του Τουρισμού Τρίτης Ηλικίας,
ο οποίος αποτελεί πλέον σημαντικό μέρος της παγκόσμιας τουριστικής βιομηχανίας.
• Με βάση πρόσφατα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο πληθυσμός της

τρίτης ηλικίας (60+) αναμένεται να αυξηθεί σε ~2,1 δισ. άτομα το 2050.
• Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Οργανισμού διαΝΕΟσις, στην Ευρώπη το

ποσοστό των ταξιδιών που θα αντιστοιχεί σε ηλικιωμένους αναμένεται να αυξηθεί
από 15% το 2010 σε 32% το 2050. Επιπλέον, μέχρι το 2050 το ένα τρίτο της
συνολικής τουριστικής δαπάνης στην Ευρώπη θα προέρχεται από άτομα που θα
έχουν υπερβεί το 65 ο έτος της ηλικίας τους.
• Στα ταξιδιωτικά κίνητρα των ηλικιωμένων περιλαμβάνονται η ξεκούραση/

χαλάρωση, η κοινωνική αλληλεπίδραση, η σωματική ευεξία, η μάθηση και η επιθυμία
για νέες ποιοτικές εμπειρίες.
• Τα άτομα από 50 ετών και άνω ενδιαφέρονται ολοένα και λιγότερο για
πραγματοποίηση διακοπών με σκοπό τον Ήλιο και τη Θάλασσα (Sun & Beach ) και
περισσότερο για πολιτιστικούς / θρησκευτικούς λόγους (18% έναντι 11−13%).
772
Δ.ΥΠ.Α.

5Β. Millennials
• Γεννημένοι μεταξύ του 1981 και του 1996 , οι

Millennials αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος
των ταξιδιωτών, σύμφωνα με έρευνα της
Expedia.
• Έχουν εκλεπτυσμένο γούστο και αναζητούν

την ποιότητα παρά την ποσότητα.
• Αναζητούν ξεχωριστές εμπειρίες στα ταξίδια τους επιδεικνύοντας κοινωνικότητα και

ενεργητικότητα.
• Αναζητούν και απολαμβάνουν αυθεντικές εμπειρίες για τις οποίες μπορούν να

διηγούνται ενδιαφέρουσες ιστορίες.
• Οι εμπειρίες που αναζητούν στρέφονται κυρίως γύρω από τις έννοιες της
χαλάρωσης, της ευεξίας, της αυτοβελτίωσης (πνευματικής και σωματικής) και της
απόλαυσης.
773
Δ.ΥΠ.Α.

• O προορισμός είναι δευτερευούσης σημασίας σε σχέση με την ποιότητα και κυρίως

τη μοναδικότητα των εμπειριών.
• Διαθέτουν εμπειρία σε διεθνή ταξίδια και κατά συνέπεια ικανότητα κριτικής

αξιολόγησης των υπηρεσιών που λαμβάνουν.
• Εκτιμάται ότι το ταξίδι που επιλέγουν οι Millennials και προσανατολίζεται στη

συνολική εμπειρία, μετατρέπεται σταδιακά σε εκείνο το ταξίδι που επιλέγει η Gen-Z
και εστιάζει στην εναρμόνιση με την κοινότητα κάθε προορισμού και στη
συμμόρφωση με ηθικά και περιβαλλοντικά πρότυπα.
5Γ. Generation Z
• H Gen Z αποτελείται από νέους, γεννημένους

μεταξύ 1997−2012, οι οποίοι κάνουν τα πρώτα
τους ταξίδια για να ανακαλύψουν τον κόσμο.
• Σύμφωνα με έρευνα της Expedia, σε δείγμα

~5456 ερωτηθέντων σε 29 αγορές στον κόσμο, τα
χαρακτηριστικά της Gen Z αναφορικά με τα
ταξίδια είναι τα παρακάτω:
Γνωρίζουν τι θέλουν και έχουν φιλόδοξα ταξιδιωτικά σχέδια. Επιλέγουν τα ατομικά

ταξίδια, με το 34% αυτών να έχουν ήδη σχεδιάσει ένα ατομικό ταξίδι μέσα στην
επόμενη δεκαετία.
Επιλέγουν το ταξίδι έναντι των υλικών αγαθών, με το 65% να δίνουν προτεραιότητα

στη διοργάνωση ταξιδιού και τη γνωριμία νέων τόπων. Έχουν ήδη λίστα με
μελλοντικούς προορισμούς, με το 32% να έχουν προσθέσει τουλάχιστον 5
αγαπημένους προορισμούς για τα επόμενα 10 χρόνια.
Ενδιαφέρονται για το αντίκτυπο του ταξιδιού τους, με το 56% να επιθυμεί να διαμείνει

σε ένα πράσινο ξενοδοχείο και το 52% να δηλώνει ότι θα επέλεγε λιγότερο
δημοφιλής προορισμούς, εάν ωφελούσε το περιβάλλον.
774
Δ.ΥΠ.Α.

Χαρακτηρίζονται ως «social snappers», οι οποίοι επηρεάζονται από τα κοινωνικά

δίκτυα, ιδιαίτερα το Instagram για την επιλογή του προορισμού, ανεβάζουν
φωτογραφίες, αλλά παράλληλα θεωρούν ότι δίνεται υπερβολική έμφαση σε αυτά
κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Βασικά σημεία προσέγγισης νέων ταξιδιωτών (Expedia, 2018)
• Οι νεότεροι ταξιδιώτες δίνουν προτεραιότητα σε δραστηριότητες και εμπειρίες σε

σχέση με την τιμή, αλλά πάντα εξετάζουν τον προϋπολογισμό τους.
• Περίπου τα 2/3 των νεότερων ταξιδιωτών επιλέγουν μεταξύ διαφορετικών

προορισμών όταν αποφασίζουν να κάνουν ένα ταξίδι , κάτι που δημιουργεί ευκαιρία
για να επηρεαστούν μέσω σχετικού περιεχομένου και διαφήμισης.
• Η Gen Z και οι Millennials ενδιαφέρονται για δημοφιλείς τύπους ταξιδιού −όπως

χαλαρωτικές διακοπές και επίσκεψη στην οικογένεια − αλλά όπου κι αν πάνε,
λαχταρούν δραστηριότητες, εκδηλώσεις και περιπέτειες.
• Πάνω από το 70% των νεότερων ταξιδιωτών είναι ανοιχτοί για βοήθεια και
έμπνευση όταν σχεδιάζουν ένα ταξίδι. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η
διαφήμιση μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις τους, μέσω προσφορών ή
φωτογραφιών/ βίντεο.
• Οι νεότερες γενιές εξοικονομούν χρήματα για ταξίδια αναψυχής και αξιοποιούν

ευκαιρίες για επέκταση των επαγγελματικών ταξιδιών για αναψυχή bleisure travelers)
775
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2.6. Αναδυόμενοι και «δευτερεύοντες» προορισμοί
Αναδυόμενοι προορισμοί, μη παραδοσιακά

τουριστικά « hotspots », έχουν αρχίσει και
αναμένεται να συνεχίσουν να συγκεντρώνουν το
ταξιδιωτικό ενδιαφέρον παρουσιάζοντας αύξηση
της τουριστικής ζήτησης και των αφίξεων, καθώς
οι ταξιδιώτες ολοένα και περισσότερο επιδιώκουν
να αποφύγουν το μαζικό τουρισμό και να
εξερευνήσουν σε βάθος λιγότερο δημοφιλή σημεία.
Αναδυόμενοι προορισμοί
• Τα τελευταία χρόνια ένας σημαντικός αριθμός αναδυόμενων προορισμών της Ασίας,

της Λατινικής Αμερικής, της Ανατολικής Μεσογείου, της Κεντρικής και Ανατολικής
Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Αφρικής, έχουν καταφέρει να
776
Δ.ΥΠ.Α.

αναπτύξουν και να αξιοποιήσουν τις τουριστικές τους δυνατότητες, προσελκύοντας

επισκέπτες με διαφορετικά ενδιαφέροντα.
• Με βάση στοιχεία του Skyscanner , από τους 50 κορυφαίους

προορισμούς την μεγαλύτερη αύξηση στη ζήτηση
παρουσιάζουν
5 προορισμοί στην Κεντρική και Λατινική Αμερική (Αργεντινή
+39%, Βραζιλία +27%, Περού +21%, Κολομβία + 17%, Μεξικό
+12%)
2 στην Κεντρική Ευρώπη (Αυστρία +39%, Ουγγαρία +19%)
1 στη Μεσόγειο (Τουρκία +17%)
2 στην Ασία (Πακιστάν 26 %, Κορέα:+ 24%)
Η άνοδος του ταξιδιώτη των «δευτερευουσών πόλεων»
• O όρος «δευτερεύουσα πόλη» μπορεί να αναφέρεται σε λιγότερο γνωστούς

προορισμούς που δεν αποτελούν την πρώτη ή την πιο προφανή επιλογή για ξένους
τουρίστες αλλά προσφέρει παρόμοιες εμπειρίες όσον αφορά την κουλτούρα, τα
αξιοθέατα, τις δραστηριότητες και το φαγητό σε σχέση με τους πιο εδραιωμένους
• Η τάση αυτή, που αφορά την εξερεύνηση λιγότερο γνωστών προορισμών,

εντάσσεται στην προσπάθεια των ταξιδιωτών να μειώσουν τον υπερτουρισμό, να
αποφύγουν τη μαζικότητα, να προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον να
ανακαλύψουν εις βάθος την πόλη που επισκέπτονται.
• Επίσης, η γενιά των Millenials, αποτελεί βασικό παράγοντα επιτάχυνσης αυτής της
τάσης, καθώς αναζητούν εναλλακτικές και πιο αυθεντικές ταξιδιωτικές εμπειρίες.
• Με βάση στοιχεία της Expedia, κάποιοι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς (με
τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση της ζήτησης) για τους ταξιδιώτες με χώρα
προέλευσης τις ΗΠΑ το 2019 (1/1/19-15/9/19) στην Ιαπωνία, στην Ιταλία, στην
777
Δ.ΥΠ.Α.

Πορτογαλία και στη Βραζιλία ήταν «δευτερεύουσες πόλεις / προορισμοί» όπως η

Οκινάουα (+45%), το Κάλιαρι (+40%), το Πόρτο (+55%) και η Φορταλέζα (+35%).
6.2.2.7. Ασφάλεια & διαχείριση κρίσεων
Αρνητικά γεγονότα / κρίσεις όπως φυσικές

καταστροφές, τρομοκρατικές επιθέσεις,
επιδημίες, πολιτική και κοινωνική αστάθεια
έχουν καθοριστικές συνέπειες στην τουριστική
ζήτηση και την ταξιδιωτική συμπεριφορά των
τουριστών , καθώς το 36% των διεθνών
ταξιδιωτών δήλωσε σε έρευνα της IPK ότι η
αστάθεια και οι τρομοκρατικές απειλές θα
επηρεάσουν τα σχέδια τους το επόμενο 12μηνο.
Κύριοι παράγοντες κρίσεων στον τομέα των ταξιδιών & του τουρισμού
Τρομοκρατικές επιθέσεις
• Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Global Rescue, το

22% των ερωτηθέντων χαρακτήρισε την τρομοκρατία ως τη μεγαλύτερη απειλή κατά
τη διάρκεια του ταξιδιού τους για το 2019.
• Μολονότι οι τουρίστες δεν είναι ο πρωταρχικός στόχος των τρομοκρατικών

επιθέσεων, η τρομοκρατία επηρεάζει άμεσα την αντίληψη του κινδύνου σε έναν
προορισμό, κάτι που αποδίδεται κυρίως σε πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις σε
ιδιαίτερα δημοφιλείς τουριστικές περιοχές.
Φυσικές καταστροφές
• Περιπτώσεις όπως οι τυφώνες, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η ένταση

τροπικών κυκλώνων, τα ηφαίστεια κτλ. έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις πληγείσες
778
Δ.ΥΠ.Α.

περιοχές, με τη συνολική οικονομική ζημιά να εκτιμάται ότι αυξήθηκε κατά 684%

μεταξύ 1970 και 2016.
• Η εντατικοποίηση ορισμένων φυσικών καταστροφών μπορεί να αποδοθεί στην

κλιματική αλλαγή, ενώ η αύξηση των επιπτώσεων σχετίζεται με την αύξηση της
πυκνότητας του πληθυσμού, η οποία επιδεινώνει τον αντίκτυπό τους. Το 2017,
σχεδόν το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε σε αστικό περιβάλλον, σε
σύγκριση με το 34% το 1960.
Εξάρσεις επιδημιών
• Η αύξηση της πυκνότητας του πληθυσμού σε μεγάλα αστικά κέντρα, η αυξημένη

διεθνής κινητικότητα και τα ταξίδια, οδήγησαν τόσο σε υψηλότερη έκθεση του
πληθυσμού σε νέες ασθένειες όσο και σε ταχύτερη μετάδοση.
• Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί ο Νέος Κορωνοϊός Covid−19, με σοβαρό πλήγμα

στο κλάδο των ταξιδιών και του τουρισμού και άμεσες επιπτώσεις στη προσφοράς
και τη ζήτηση τουριστικών υπηρεσιών, επιπτώσεις στο συναίσθημα (π.χ. φόβος
ταξιδιού) και στο διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών, μείωση επαγγελματικών
ταξιδιών και των ταξιδιών αναψυχής κτλ.
Πολιτική & κοινωνική αστάθεια
• Η αβεβαιότητα που συνδέεται με την πολιτική αναταραχή ή την πολιτική αστάθεια

(πχ. πραξικοπήματα, Brexit κτλ.) επηρεάζει τον κλάδο του τουρισμού, με τους
ταξιδιώτες να αναβάλουν ή να ακυρώνουν τα προγραμματισμένα ταξίδια τους.
• Για παράδειγμα, το πραξικόπημα

και η επακόλουθη απαγόρευση της
κυκλοφορίας στην Ταϊλάνδη το 2014
διήρκεσε πάνω από τρεις εβδομάδες,
και είχε ως αποτέλεσμα απώλεια
779
Δ.ΥΠ.Α.

περισσότερων από 790 χιλ. επισκεπτών και $1,2 δισ.
Ψηφιακές απειλές
• Οι κυβερνήσεις, οι μεγάλες εταιρείες και

οι ταξιδιώτες έχουν πέσει θύματα
επιθέσεων στον κυβερνοχώρο,
παραβίασης δεδομένων και hacking , με
την ηλεκτρονική παραβίαση δεδομένων
να κοστίζει στην παγκόσμια οικονομία
σχεδόν $600 δισ. με περίπου τα 2/3 των
ανθρώπων που χρησιμοποιούν
διαδικτυακές υπηρεσίες να έχουν πέσει θύματα υποκλοπής προσωπικών δεδομένων.
Κλιματική αλλαγή
• Με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των δημογραφικών αλλαγών,

ορισμένοι προορισμοί ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ελλείψεις κρίσιμων φυσικών
πόρων. Για παράδειγμα, το Cape Town στη Νότια Αφρική αντιμετώπισε τρομερή
έλλειψη νερού το 2017, με προβλέψεις ότι στην πόλη ενδέχεται να εξαντληθεί το νερό
μέσα στα επόμενα χρόνια.
6.2.2.8. Νέος Κορωνοϊός (COVID−19). Επιπτώσεις στον παγκόσμιο τουριστικό

κλάδο
Λόγω της έξαρσης του νέου Κορονοϊού

COVID−19) 19), οι ταξιδιωτικές μετακινήσεις
ανά την υφήλιο έχουν παύσει σχεδόν εξ
ολοκλήρου κατά τη διάρκεια των τελευταίων
μηνών, με αποτέλεσμα ο ταξιδιωτικός τομέας
780
Δ.ΥΠ.Α.

να είναι μεταξύ αυτών που έχον πληγεί περισσότερο με τις επιπτώσεις να γίνονται
εμφανείς στην αλυσίδα αξίας καθώς και στην ταξιδιωτική προσφορά−ζήτηση.
6.2.2.8.1. Τρέχουσες επιπτώσεις του COVID−19 στους κλάδους του Τουρισμού

& Φιλοξενίας
Ταξίδια
• Ταξιδιωτικοί περιορισμοί, κλείσιμο συνόρων και μείωση του αριθμού πτήσεων

έχουν άμεσες και δριμείς επιπτώσεις στις παγκόσμιες ταξιδιωτικές μετακινήσεις του
2020.
• Οι πιθανοί περιορισμοί εφοδιασμού π.χ. χρεοκοπία αεροπορικών εταιρειών ,

χαμηλότερη συχνότητα πτήσεων) πτήσεων), οι επιπτώσεις στο συναίσθημα
βεβαιότητας / ασφάλειας των πελατών (π.χ. φόβος για ταξίδια ) και το χαμηλότερο
διαθέσιμο εισόδημα πιθανόν να προκαλέσουν περαιτέρω διαταραχή στις παγκόσμιες
ταξιδιωτικές μετακινήσεις και να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον τομέα
αυτόν.
• Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού υπολογίζει ότι οι παγκόσμιες αφίξεις

τουριστών και τα αντίστοιχα τουριστικά έσοδα, πιθανώς να μειωθούν κατά 58−78%
μέσα στο 2020.
781
Δ.ΥΠ.Α.

Φιλοξενία
• Η απότομη μείωση των επαγγελματικών ταξιδιών και των ταξιδιών αναψυχής

οδηγεί σε σημαντική μείωση της πληρότητας και των ADR, αλλά και σε οικονομικές
πιέσεις (π.χ. μείωση των τιμών των μετοχών, περιορισμοί ρευστότητας).
• Οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας , οι ακυρώσεις κρατήσεων και η περιορισμένη

ζήτηση υποχρέωσαν τις μεγάλες αλυσίδες ξενοδοχείων να κλείσουν προσωρινά τα
ακίνητα τους και να ανακαλέσουν τα τέλη ακύρωσης κρατήσεων για υπάρχουσες
αλλά και για νέες κρατήσεις σε όλα τα ξενοδοχεία τους.
Ταξιδιωτικοί Πράκτορες
• Όλοι οι μεγάλοι ταξιδιωτικοί πράκτορες αντιμετωπίζουν έντονες προκλήσεις και

σημαντική πίεση στις πωλήσεις και τη ρευστότητα τους
• Σε ένα τομέα που ήδη αντιμετωπίζει προϋπάρχουσες δυσκολίες (π.χ. χρεοκοπία

Thomas Cook το 2019), οι αρχικές εκτιμήσεις δείχνουν μείωση κατά 50% στα έσοδα
του 2020.
• Η κρατική ενίσχυση (όπως το δάνειο 1,8 δισ. που χορηγήθηκε στην Γερμανική TUI
από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση της Γερμανίας) φαίνεται να είναι αναγκαία και
απαραίτητη για την επιβίωση σημαντικών εταιρειών του κλάδου.
MICE
• Πολλές μεγάλες διοργανώσεις του 2020 (πχ. Ολυμπιακοί Αγώνες, Ευρωπαϊκό

Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, ITB στο Βερολίνο) και πολλά συνέδρια έχουν ακυρωθεί
ή αναβληθεί .
• Η οικονομική απώλεια στον παγκόσμιο κλάδο MICE υπολογίζεται μέχρι τώρα σε

περίπου $2,5 τρισ. και οι επιπτώσεις στον τομέα αναμένεται να είναι εξαιρετικά
δριμείς.
782
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2.8.2. Νέος Κορωνοϊός (COVID−19)- Καταναλωτικές προτιμήσεις
Η πρόθεση για πραγματοποίηση ταξιδιωτικών δαπανών των καταναλωτών σε 5

μεγάλες αγορές για τον ελληνικό τουρισμό παραμένει αρνητική, ενώ εμφάνισε
επιδείνωση κατά το δεύτερο μισό του Αυγούστου. Επιπλέον, το αίσθημα ασφάλειας
των καταναλωτών για δραστηριότητες τουρισμού και αναψυχής παραμένει χαμηλό.
Καταναλωτικές ανησυχίες: Αισθάνομαι ασφαλής για να…
Αφορά την περίοδο 18/8/2020-22/8/2020. Πηγές: Deloitte State of the Consumer

Tracker - Δεκαπενθήμερη έρευνα καταναλωτών της Deloitte
783
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2.8.3. Νέος Κορωνοϊός (COVID−19)- Επίδραση σε βασικές τάσεις του

τουριστικού τομέα
Η πανδημία του νέου Κορωνοϊού COVID−19, αναμένεται ότι θα επηρεάσει τον

τουριστικό κλάδο, καθώς ενδυναμώνει την ανάγκη των ταξιδιωτών για ασφάλεια,
προστασία, αξιοπιστία και προσωποποιημένες εμπειρίες, αυξάνοντας την πίεση σε
ορισμένους τομείς, επιταχύνοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την υιοθέτηση
πρακτικών βιωσιμότητας και οδηγώντας στην εμφάνιση νέων προορισμών.
Υγεία, ασφάλεια, προστασία & αξιοπιστία
• Μετά το τέλος της πανδημίας, η ανάγκη των καταναλωτών για κοινωνική

αποστασιοποίηση και καλές υγειονομικές πρακτικές θα υφίσταται τουλάχιστον
βραχυπρόθεσμα.
• Η ανάγκη των καταναλωτών για υγειονομική

ασφάλεια, προστασία και υγιεινή αρχίζει να αποτελεί
ένα από τα βασικά κριτήρια επιλογής τουριστικών
προορισμών και αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση
των δραστηριοτήτων με περιορισμένη / χωρίς αφή
(π.χ. μικρότερη συχνότητα καθαρισμού σεντονιών,
ανέπαφες πληρωμές) και αυξημένες επενδύσεις σε
τεχνολογίες και υποδομές για τη διασφάλιση της
υγείας και της ασφάλειας (π.χ. υγειονομικές εξετάσεις, βαθύς καθαρισμός χώρων,
αποστάσεις, θερμική απεικόνιση) και συνεργασίες μεταξύ τουριστικών επιχειρήσεων
και διεθνώς αναγνωρισμένων παροχών υγείας.
• Επιπλέον, εκτιμάται ότι ορισμένοι ταξιδιώτες επιζητώντας την ασφάλεια στρέφονται

σε γνωστά, εδραιωμένα και οικεία ταξιδιωτικά brands, καθώς αυτά συνιστούν ένδειξη
ασφάλειας, αξιοπιστίας και πιστής εφαρμογής των προτύπων της νέας
κανονικότητας.
784
Δ.ΥΠ.Α.

Προσωποποιημένες εμπειρίες
• Η ανάκαμψη από την πανδημία θα απαιτήσει εξατομικευμένες εμπειρίες και

προϊόντα και βελτίωση της πελατειακή εμπειρίας σε όλα τα σημεία επαφής, φυσικά ή
ψηφιακά.
• Στη νέα κανονικότητα, ο σύγχρονος ταξιδιώτης πραγματοποιεί προσεκτικό

προγραμματισμό του ταξιδιού του και απαιτεί ολοένα και περισσότερες επιλογές (π.χ.
επιλογή προγράμματος για τον καθαρισμό του δωματίου), έλεγχο και ευελιξία (π.χ.
εύκολη ακύρωση κρατήσεων) κατά το σχεδιασμό και την πραγματοποίηση των
ταξιδιωτικών του εμπειριών.
• Για το σκοπό αυτό, είναι αναγκαία η εστιασμένη κατάτμηση της αγοράς με βάση
συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των τμημάτων πελατείας για την δημιουργία
προσωποποιημένων προτάσεων αξίας προσαρμοσμένων στις ανάγκες, στις
επιθυμίες, στα χαρακτηριστικά και στις δυνατότητες κάθε στοχευόμενου τμήματος
πελατείας, καθώς και την αποτελεσματικότερη προβολή & προώθηση των
προϊόντων / εμπειριών μέσα από πολλαπλά ψηφιακά κανάλια.
Αυξημένη πίεση σε ορισμένους τομείς του κλάδου
• Ο κλάδος του business traveling και ιδιαίτερα ο τομέας του MICE εκτιμάται ότι θα
αντιμετωπίσει μία περίοδο έντονου μετασχηματισμού . Πιο συγκεκριμένα, οι
επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του MICE θα πρέπει να παρέχουν
μία νέα πρόταση αξίας για την βέλτιστη αξιοποίηση των χώρων, τον αποτελεσματικό
σχεδιασμό και τη διοργάνωση «υβριδικών» εκδηλώσεων που θα μπορούν να
προσφέρουν συναρπαστικές εμπειρίες και να συνδυάζουν το ψηφιακό με το φυσικό
στοιχείο (π.χ. συμμετοχή με τηλεδιάσκεψη) ώστε ο κλάδος να αποκτήσει πρόσβαση
σε νέα κοινά / τμήματα πελατών.
• Επιπλέον, θα αναζητηθούν νέοι τρόποι αξιοποίησης των συνεδριακών χώρων για

να είναι βιώσιμοι σε συνθήκες χαμηλής πληρότητας και αριθμού συνεδρίων.
785
Δ.ΥΠ.Α.

• Η πίεση στα μεσαίας κατηγορίας ξενοδοχεία αναμένεται να ενταθεί, καθώς οι

υψηλού επιπέδου ταξιδιώτες καταφεύγουν σε ξενοδοχεία που προσφέρουν εμπειρίες
υψηλής ποιότητας , ενώ οι ταξιδιώτες χαμηλότερου εισοδήματος καταφεύγουν σε
καταλύματα που προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές και υψηλή αξία
Επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού
• Η αυξανόμενη διείσδυση των ψηφιακών τεχνολογιών (π.χ. τηλεργασία, ψηφιακές

συναντήσεις, ηλεκτρονικό εμπόριο) στην καθημερινότητα και η εξοικείωση των
καταναλωτών με αυτές ως αποτέλεσμα της εμπειρίας / συνθηκών κατά τη διάρκεια
των lockdowns οδηγεί σε αυξημένη χρήση ψηφιακών πλατφορμών για την έμπνευση,
τον προγραμματισμό και την κράτηση ταξιδιωτικών εμπειριών.
• Επιπλέον, η ανάγκη για κοινωνική αποστασιοποίηση και περιορισμό της φυσικής

επαφής οδηγεί σε υιοθέτηση τεχνολογιών που ελαχιστοποιούν την άμεση φυσική
επαφή σε όλα τα σημεία επαφής του καταναλωτικού ταξιδιού (π.χ. ψηφιακοί
κατάλογοι, εφαρμογές κρατήσεων, ανέπαφες πληρωμές, βιομετρικός έλεγχος).
• Επομένως, επιχειρήσεις και

οργανισμοί του τουριστικού
κλάδου αναμένεται να
επιταχύνουν τις επενδύσεις σε
ολοκληρωμένες ψηφιακές λύσεις,
τεχνολογίες τεχνητής
νοημοσύνης και αυτοματισμού
που επιτρέπουν ασφαλή και απρόσκοπτα ταξίδια και την υποκατάσταση της
χειρωνακτικής εργασίας και της προσωπικής επαφής.
• Επιπλέον, αναμένεται να αυξηθούν οι επενδύσεις στην κυβερνασφάλεια και στην

ανάλυση μεγάλων δεδομένων για την παροχή υψηλής ποιότητας πολυκαναλικών
εμπειριών σε όλα τα σημεία επαφής / κανάλια πωλήσεων.
786
Δ.ΥΠ.Α.

Εμφάνιση νέων προορισμών
• Αναμένεται ότι καθώς ο κλάδος θα ανακάμπτει, θα αυξηθεί η σημασία τοπικών και

περιφερειακών προορισμών , καθώς οι ταξιδιώτες θέλουν να μείνουν κοντά στο σπίτι
τους, φοβούνται μήπως μολυνθούν και αναγκαστούν να μπουν σε καραντίνα σε
μακρινούς προορισμούς οδηγώντας τις χώρες και τους οργανισμούς τουρισμού να
στραφούν στην εγχώρια ζήτηση.
• Αντίθετα, τα μακρινά ταξίδια θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να ανακάμψουν,

λόγω των αρνητικών επιδράσεων της αβεβαιότητας και της πανδημίας στο διαθέσιμο
εισόδημα και στις ταξιδιωτικές δαπάνες.
• Για την αποφυγή συνωστισμού, οι ταξιδιώτες θα επιλέγουν λιγότερο

δημοφιλείς/διαδεδομένους προορισμούς, κυρίως στην ύπαιθρο, απαιτώντας
αυθεντικές και συναρπαστικές εμπειρίες μακριά από τον μαζικό τουρισμό.
Βιωσιμότητα
• Η αυξημένη εστίαση των ΜΜΕ στη σύνδεση μεταξύ του εμπορίου άγριας ζωής, της
καταστροφής των βιοτόπων και της εξάπλωσης των παθογόνων είχε ως αποτέλεσμα
την περαιτέρω ευαισθητοποίηση των ταξιδιωτών σχετικά με τη σημασία της φύσης
και της άγριας πανίδας και της διαφύλαξης αυτών των πόρων, κάτι που αναμένεται
να οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης για εμπειρίες που σχετίζονται με επαφή με τη
φύση
• Με τον δυσανάλογο αντίκτυπο της πανδημίας στις μειονότητες και την άνοδο των
αντιρατσιστικών διαδηλώσεων παγκοσμίως, η συνειδητοποίηση της ανάγκης για
κοινωνική δικαιοσύνη αυξάνεται.
• Επομένως, αναμένεται ότι η πίεση στον τουριστικό κλάδο για την προώθηση της
βιωσιμότητας και της κοινωνικής ατζέντας θα ενταθεί, ενώ προϊόντα / εμπειρίες που
έχουν την αειφορία και την βιωσιμότητα στον πυρήνα τους αναμένεται να
προσελκύσουν υψηλότερη χρηματοδότηση από κυβερνήσεις / επενδυτές.
787
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.2.8.4. Νέος Κορωνοϊός (COVID−19) - Η ανάκαμψη του τουριστικού τομέα
Το χρονοδιάγραμμα της ανάκαμψης των τουριστικών επιχειρήσεων αναμένεται να

διαφέρει ανάλογα με τον κλάδο δραστηριοποίησής τους, ενώ με βάση το μεγαλύτερο
μέρος των εκτιμήσεων / προβλέψεων η επάνοδος του παγκόσμιου τουρισμού θα
ξεκινήσει μέσα στην περίοδο 2021−2022, με την πλήρη επιστροφή στα επίπεδα του
2019 να αναμένεται το 2024.
Ο δρόμος προς την ανάκαμψη του τουριστικού κλάδου
Άμεση ανάκαμψη: Ψηφιακά / υποκατάστατα προϊόντα & εμπειρίες

Ψηφιακές πλατφόρμες εμπειριών και εκδηλώσεων μέσω επαυξημένης και εικονικής
πραγματικότητας (AR, VR) και τηλεδιασκέψεων
Ταξιδιωτική ασφάλιση
Μακροχρόνια μίσθωση τουριστικών καταλυμάτων
Ταχεία ανάκαμψη: Προϊόντα & εμπειρίες με δυνατότητα γρήγορης προσαρμογής

στα υγειονομικά πρωτόκολλα
Σιδηροδρομικές & χερσαίες μεταφορές
Προορισμοί και τουριστικά καταλύματα οικογενειακών διακοπών
Ξενοδοχεία που εστιάζουν σε ταξίδια αναψυχής (εγχώριος τουρισμός)
Ενοικιάσεις αυτοκινήτων για λόγους αναψυχής
Υπαίθριες εμπειρίες / δραστηριότητες
Μεσοπρόθεσμη ανάκαμψη: Προϊόντα & εμπειρίες που απαιτούν προσαρμογή του

επιχειρηματικού & επιχειρησιακού μοντέλου
Κρουαζιέρες σε ποταμούς
Θεματικά πάρκα
Αεροδρόμια
Καζίνο
Ξενοδοχεία που εστιάζουν σε επαγγελματικά ταξίδια
Αεροπορικά ταξίδια μικρών αποστάσεων
788
Δ.ΥΠ.Α.

Μακροπρόθεσμη ανάκαμψη: Προϊόντα & εμπειρίες που θα ανακάμψουν με το

εμβόλιο/θεραπείες
Κρουαζιέρες
Αεροπορικά ταξίδια μεγάλων αποστάσεων
Ταξιδιωτικά πρακτορεία
Ξενοδοχεία σε αεροδρόμια
Σπα
Επιχειρήσεις του κλάδου του MICE
Ξενοδοχεία που εστιάζουν σε συνέδρια
Εμπειρίες / δραστηριότητες εσωτερικού χώρου
Προβλέψεις & εκτιμήσεις
Οι προβλέψεις / εκτιμήσεις ενός

σημαντικού αριθμού διεθνών
οργανισμών και πολυεθνικών
αναφορικά με την πιθανή ανάκαμψη του
τουριστικού κλάδου συγκλίνουν στο ότι
ο τουρισμός θα αρχίσει να επανέρχεται
μέσα στην περίοδο 2021−2022, με την
πλήρη επιστροφή στα επίπεδα του 2019 να αναμένεται το 2024. Πιο συγκεκριμένα
• Με βάση μελέτη της Deloitte Access Economics, ο τουριστικός τομέας θα αρχίσει να

ανακάμπτει το 2021 στο βασικό σενάριο. Στο ήπιο και δριμύ σενάριο η επάνοδος του
κλάδου θα ξεκινήσει στο τέλος του 2020 και στην αρχή του 2022, αντίστοιχα.
• Το ανανεωμένο βασικό σενάριο της IATA εκτιμά ότι το 2021 ο παγκόσμιος αριθμός
των αεροπορικών επιβατών θα αυξηθεί κατά 50,4% σε σχέση με το 2020. Η πλήρης
ανάκαμψη στα επίπεδα του 2019 δεν αναμένεται πριν το 2024, ένα έτος αργότερα σε
σχέση με παλαιότερες εκτιμήσεις.
• Ο οργανισμός Economist Intelligence Unit (EIU) αναμένει ότι η ανάκαμψη του

διεθνούς τουρισμού θα ξεκινήσει ανεμικά προς το τέλος του 2020 και θα αρχίσει να
επιταχύνεται το 2022 μετά την ανακάλυψη του εμβολίου για τον νέο Κορωναϊό
(COVID−19) το 2022, με τις διεθνείς αφίξεις να επανακάμπτουν πλήρως στα επίπεδα
του 2019 το 2023.
789
Δ.ΥΠ.Α.

• Το διεθνές ταξιδιωτικό πρακτορείο TUI Group , ανακοίνωσε ότι στα μέσα

Αυγούστου του 2020 οι κρατήσεις για το 2021 είναι πολλά υποσχόμενες, καθώς είναι
αυξημένες κατά 145% σε σχέση με τις αντίστοιχες κρατήσεις για το καλοκαίρι του
2020.
6.2.3. Στρατηγικός σχεδιασμός ανάπτυξης τουρισμού ανταγωνιστικών

προορισμών - Ιταλία- Ισπανία-Πορτογαλία
6.2.3.1. Στρατηγικό πλάνο τουρισμού της Ιταλίας 2017-2022. Όραμα, άξονες και
πυλώνες
Το στρατηγικό πλάνο της Ιταλίας για τον τουρισμό θέτει

την χώρα & την κληρονομιά, την ανταγωνιστικότητα &
την απασχόληση, την εστίαση στον ταξιδιώτη, την
ενσωμάτωση & τη διαλειτουργικότητα ως βασικούς
στρατηγικούς άξονες και διέπεται από τις αρχές της
αειφορίας, της καινοτομίας και της προσβασιμότητας.
Όραμα: “Να αναβιώσει την ηγεσία της Ιταλίας στην τουριστική αγορά και να ενισχύσει
τη συμβολή του τουρισμού στην οικονομική, κοινωνική και αειφόρος ανάπτυξη των
τοπικών κοινοτήτων / περιφερειών.”
Στρατηγικοί άξονες
Η πολιτιστική και εδαφική κληρονομιά της Ιταλίας
αξιοποιείται πλήρως, ενώ διασφαλίζεται η αειφόρος,
Χώρα & κληρονομιά βιώσιμη, μακροχρόνια και καινοτόμος χρήση και
διαχείριση αυτών.
Το εθνικό σύστημα τουρισμού ενισχύει την
Ανταγωνιστικότητα & ανταγωνιστικότητά του, δημιουργεί περαιτέρω
απασχόληση προστιθέμενη αξία και αυξάνει τον αριθμό και την
ποιότητα των θέσεων εργασίας στον κλάδο.
Βάζοντας τον τουρίστα Η ιταλική ταξιδιωτική εμπειρία ανταποκρίνεται πλήρως
στο επίκεντρο στις απαιτήσεις, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των
790
Δ.ΥΠ.Α.

επισκεπτών
Το σύστημα των τουριστικών ενώσεων και φορέων είναι
Ενσωμάτωση & πλήρως ενσωματωμένο. Προωθείται η
διαλειτουργικότητα διαλειτουργικότητα και οι κοινές επιλογές και ευθύνες
μέσω της συμμετοχικής διακυβέρνησης.
Στρατηγικοί πυλώνες
Aειφορία και βιωσιμότητα

• Η αειφορία και η βιωσιμότητα αφορά όχι μόνο το
περιβάλλον, αλλά και την οικονομική ανάπτυξη, την
ήπια κινητικότητα, την εδαφική αειφορία, τη
δημιουργία και την καινοτομία των τουριστικών
προϊόντων, την αξιοποίηση και τη διατήρηση της
αυθεντικότητας, της πολιτιστικής κληρονομιάς και
ταυτότητας.
• Ο βιώσιμος τουρισμός συμβάλλει στη διατήρηση των φυσικών πόρων και την ίση
κατανομή των ωφελειών του μεταξύ των κέντρων και της περιφέρειας.
Καινοτομία
• Η καινοτομία επηρεάζει μεγάλο αριθμό
παραγόντων, από τους ίδιους τους
τουριστικούς προορισμούς έως τα προϊόντα,
τις τεχνολογίες, τις διαδικασίες, τα
επιχειρηματικά και οργανωτικά μοντέλα, τα
επαγγελματικά προφίλ, τα εργαλεία και τις
πρακτικές διοίκησης, την προβολή & την προώθηση, την επικοινωνία, τις διαδικασίες
λειτουργίας, την τιμολόγηση και την ποιότητα των υπηρεσιών και των προϊόντων.
791
Δ.ΥΠ.Α.

• Η καινοτομία είναι μια βασική αξία του σχεδίου, η οποία αφορά όλους τους στόχους
και τις παρεμβάσεις του, που θα επικεντρωθούν στη χρήση των μεγάλων δεδομένων
( Big Data) στον τουρισμό.
Προσβασιμότητα
• Διασφάλιση της πρόσβασης στα φυσικά τοπία, το έδαφος καθώς και την πολιτιστική
κληρονομιά της χώρας.
• Διαμόρφωση των συνθηκών που προωθούν την / τον:

− Τουριστική προσβασιμότητα, η οποία συμβάλλει στον περιορισμό της
απομόνωσης των περιφερειών ·
− Προνομιακό τουρισμό για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας, υγείας ή οποιωνδήποτε
άλλων διακρίσεων
− Δυνατότητα των επισκεπτών να κατανοήσουν την ιστορία, την πολυπλοκότητα και
την ποικιλία των τόπων που επισκέπτονται (πολιτιστική διαπερατότητα),
επισημαίνοντας τη μοναδικότητά τους και ενισχύοντας την ταυτότητα τους.
Στρατηγικοί στόχοι και δράσεις
1: Καινοτομία, εξειδίκευση και ενοποίηση των υποδομών της χώρας
• Συνεχής χαρτογράφηση των περιφερειακών τουριστικών προορισμών και των
προϊόντων τους
• Υποστήριξη της αναβάθμισης των υποδομών των κύριων τουριστικών
αξιοθέατων και των ανεπτυγμένων τουριστικών προορισμών για την ενίσχυση της
αειφορίας και της βιωσιμότητας
• Υποστήριξη της τουριστικής ανάπτυξης σε αναδυόμενους προορισμούς, όπως σε
πόλεις και χωριά τέχνης
• Ενίσχυση της εθνικής στρατηγικής πάρκων, αγροτικών και προστατευμένων
περιοχών και της ενδοχώρας
792
Δ.ΥΠ.Α.

• Αναβάθμιση του Αειφόρου Τουρισμού σε Προστατευόμενες Περιοχές
συμπεριλαμβανομένης της τουριστικής−πολιτιστικής προσφοράς
• Δημιουργία διαπεριφερειακών τουριστικών δρομολογίων
• Αναβίωση και επαναχρησιμοποίηση εθνικής/κρατικής ιδιοκτησίας για
τουριστικούς σκοπούς
2: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τουρισμού
• Ψηφιοποίηση του ιταλικού τουριστικού συστήματος
• Δημιουργία ενός Ψηφιακού Οικοσυστήματος Πολιτισμού, Τουρισμού, Διαχείρισης
Προορισμών
• Ενίσχυσης των υποδομών «εν κινήσει» (ευρυζωνική σύνδεση, Wi−Fi)
• Στρατηγικά σχέδια τουριστικής κινητικότητας (εθνικές διαδρομές, μονοπάτια,
τουριστικές σιδηροδρομικές υπηρεσίες, κινητικότητα χαμηλής ταχύτητας)
• Βελτίωση των δεξιοτήτων φιλοξενίας και ανάπτυξη τεχνογνωσίας εναρμονισμένης
με τις εξελίξεις της αγοράς
• Ενσωμάτωση δεξιοτήτων και γνώσεων απαραίτητων για την ολοκληρωμένη
προβολή κάθε περιοχής
• Θέσπιση εργαλείων που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της παράνομης και
αδήλωτης εργασίας και στην αντιμετώπιση της αποφυγής πληρωμής των
απαιτήσεων κοινωνικής ασφάλισης
• Διευκόλυνση τουριστικής βίζας
• Δημιουργία ενός εθνικού συστήματος ταξινόμησης των καταλυμάτων
3: Δημιουργία αποτελεσματικού και καινοτόμου μηχανισμού προβολής και

Προώθησης
793
Δ.ΥΠ.Α.

• Ένα ιταλικό τουριστικό brand με τυποποιημένη και εναρμονισμένη προβολή &
προώθηση της εικόνας και προώθηση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς
• Ολοκληρωμένη προώθηση της ιταλικής χειροτεχνίας και των τομέων αριστείας
της
• Τριετές πρόγραμμα προβολής και προώθησης του Εθνικού Οργανισμού
Τουρισμού
• Προώθηση του τομέα MICE (συνεδριακό τουρισμό)
• Ψηφιακή προβολή & προώθηση των προορισμών
• Συντονισμός τοπικών στρατηγικών προβολής και προώθησης μέσω των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης
• Ψηφιακές υποδομές και εργαλεία με σκοπό την προώθηση της προσφοράς
4: Επίτευξη αποτελεσματικής και συμμετοχικής διακυβέρνησης στη διαδικασία

σύνταξης και θέσπισης του στρατηγικού πλάνου και των τουριστικών
πολιτικών
• Ψηφιακά συστήματα επικοινωνίας και ανταλλαγής στοιχείων που παρέχουν
καθοδήγηση και πληροφορίες στους χρήστες
• Επέκταση και ανάπτυξη συστημάτων για την παραγωγή και διάχυση δεδομένων
που σχετίζονται με τον τουρισμό
• Παρακολούθηση πολιτικών και τουριστικών προγραμμάτων ανάπτυξης και
βελτίωσης
• Δημιουργία συστήματος παρακολούθησης της απόδοσης των αποτελεσμάτων
και των επιπτώσεων του στρατηγικού πλάνου
794
Δ.ΥΠ.Α.

6.2.3.2. Στρατηγικό πλάνο αειφόρου τουρισμού της Ισπανίας 2030
Η Κυβέρνησης της Ισπανίας βρίσκεται στη διαδικασία

διαμόρφωσης του στρατηγικού πλάνου αειφόρου
τουρισμού 2030, το οποίο βασίζεται σε τρεις
πυλώνες αειφορίας (κοινωνικοοικονομική,
περιβαλλοντική και εδαφική / χωρική).
Στόχος: “Να θέσει τα θεμέλια για το μετασχηματισμό του ισπανικού τουρισμού προς
ένα μοντέλο αειφορίας και βιώσιμης ανάπτυξης που θα επιτρέψει τη διατήρηση της
ηγεσίας της χώρας στον παγκόσμιο τουρισμό. Το νέο μοντέλο θα βασίζεται στην
βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας, στην αξιοποίηση των
στοιχείων διαφοροποίησης του φυσικού περιβάλλοντος και του πολιτισμού, καθώς και
στην δίκαιη κατανομή των οφελών και των βαρών του τουρισμού.”
Στρατηγικοί άξονες
• Ενίσχυση εργαλείων διακυβέρνησης
Συνεργατική • Ανάπτυξη εδαφικής πολιτικής
Διακυβέρνηση • Αύξηση της διεθνούς τουριστικής επιρροής της Ισπανίας
• Προώθηση της ισορροπημένης ανάπτυξης του τουρισμού σε
όλες τις περιφέρειες
• Προώθηση της αειφορίας ως βασικής αξίας του brand name
Βιώσιμη ανάπτυξη της Ισπανίας
•Βιωσιμότητα της ζήτησης
•Μείωση των αρνητικών εξωτερικοτήτων του τουρισμού (π.χ.
περιβαλλοντική υποβάθμιση και ρύπανση)
•Ενίσχυση του δημόσιου / ιδιωτικού οικοσυστήματος για την
προώθηση της ανταγωνιστικότητας
Ανταγωνιστικός •Ανάπτυξη ψηφιακής στρατηγικής
μετασχηματισμός •Ανάπτυξη δημόσιων προτύπων για τον ψηφιακό
μετασχηματισμό
•Προσαρμογή υφιστάμενης νομοθεσίας
795
Δ.ΥΠ.Α.

Τουριστικός χώρος •Παροχή νέων δυνατοτήτων, υποδομών και διαχείρισης των

επιχειρήσεις & πόρων στους προορισμούς
εργαζόμενοι •Ενίσχυση της ποιότητας του τουρισμού
•Προώθηση υψηλότερης ποιότητας απασχόλησης
•Διαφοροποιημένες στρατηγικές προβολής & προώθησης
Προϊόντα, προβολή ανάλογα με την αγορά εισερχόμενου τουρισμού
& προώθηση και •Ανάπτυξη μοναδικής, δυναμικής και ανταγωνιστικής
τουριστική πρότασης αξίας
πληροφόρηση •Ανάπτυξη μοντέλου «τουριστικής νοημοσύνης»
•Ενίσχυση της ψηφιακής στρατηγικής προβολής & προώθησης
6.2.3.2.1. Πλάνο προβολής & προώθησης τουρισμού της Ισπανίας 2018-2020
Προσέλκυση του κοσμοπολίτη τουρίστα από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ
Τμηματοποιημένη προβολή & προώθηση: Ανάπτυξη διαδικτυακής καμπάνιας

προβολής και προώθησης (π.χ. email, παραδοσιακές και προγραμματικές
διαφημίσεις, μέσα κοινωνικής δικτύωσης) που στοχεύει στην:
προσέλκυση του κοσμοπολίτη τουρίστα από 6 ανεπτυγμένες αγορές

ανανέωση της αντίληψης για το τουριστικό brand της Ισπανίας εντός των στρωμάτων
υψηλότερου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, συνδέοντάς την με τον νεωτερισμό και
την ποιότητα , που καθιστά την Ισπανία έναν προορισμό υψηλού επιπέδου.
Ισπανία reloaded: Επαγγελματικές συναντήσεις (συνέδριο, ημερίδες, επιμορφωτικά

ταξίδια) μεταξύ επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό και διεθνών
ταξιδιωτικών πρακτορείων που ειδικεύονται στα στοχευόμενα τμήματα πελατείας,
τους καταναλωτές υψηλής αξίας.
Δημιουργία προγράμματος «Ειδικός στην Ισπανία»: Κεντρικό διαδικτυακό

πρόγραμμα επιμόρφωσης για ταξιδιωτικά πρακτορεία που ειδικεύονται στους
κοσμοπολίτες καταναλωτές υψηλής αξίας.
796
Δ.ΥΠ.Α.

Εμβάθυνση της γνώσης για το τμήμα πελατείας κοσμοπολίτης: Προσδιορισμός

του προφίλ του κοσμοπολίτη καταναλωτή σε κάθε αγορά μέσω μίας σειράς από
εξειδικευμένες μελέτες αρχικά για τις κύριες
ευρωπαϊκές αγορές (Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο,
Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία και Σουηδία) και τις
Ηνωμένες Πολιτείες και αργότερα για άλλες ώριμες
αγορές (Ελβετία, Αυστρία, Νορβηγία, Δανία, Φινλανδία,
Βέλγιο ...).
Προσαρμογή της τουριστικής προσφοράς στο νέο τμήμα πελατείας−στόχο:

Διενέργεια ημερίδων ενημέρωσης και εκπαίδευσης του τουριστικού κλάδου, των
εταιρειών και των δημόσιων διαφημιστικών οντοτήτων με αντικείμενο τον
κοσμοπολίτη τουρίστα υψηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου ώστε να
επιμορφωθούν σχετικά με τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τμήματος πελατείας
και την προσαρμογή της τουριστικής προσφοράς και της στρατηγικής προβολής και
προώθησης στις ανάγκες αυτού του τμήματος πελατείας.
Προσέλκυση του τουρίστα από μακρινές και αναδυόμενες αγορές
Βελτίωση της άμεσης αεροπορικής συνδεσιμότητας με

μακρινές και αναδυόμενες αγορές μέσω της δημιουργίας νέων
συνδέσεων και την αύξηση της συχνότητας των υφιστάμενων
δρομολογίων. Για το σκοπό αυτό θα εφαρμοστούν τα
παρακάτω μέτρα:
797
Δ.ΥΠ.Α.

• Ενίσχυση της παρουσίας του Ισπανικού οργανισμού τουρισμού, Τurespaña,

σε εγχώριες επιτροπές και φορείς αλλά και διεθνή forumμε σκοπό την διαμόρφωση
στρατηγικών αποφάσεων προς έγκριση.
• Προώθηση της συνεργασίας με τις Αυτόνομες Κοινότητες της χώρας και

λοιπές τοπικές οντότητες και της συμμετοχής σε δράσης για την ενίσχυση της
συνδεσιμότητας.
• Διενέργεια προτάσεων για συγκεκριμένες ενέργειες προβολής και προώθησης σε

συνεργασία με αεροπορικές εταιρείες για την ενίσχυση της συνδεσιμότητας με τη
δημιουργία νέων δρομολογίων ή την ενίσχυση των υπαρχόντων.
•Συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και Συνεργασίας της Ισπανίας για τη

χορήγηση/θεώρηση βίζας για όποιες αγορές κρίνεται απαραίτητο.
Στρατηγικές δράσεις
• Συντονισμένη ανάπτυξη του τουριστικού brand της Ισπανίας
• Προώθηση και εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου προβολής & προώθησης
• Ανάπτυξη του καταλόγου υπηρεσιών Turespaña
• Βελτιστοποίηση συστήματος έκδοσης τουριστικής βίζας
• Πρόγραμμα πιστότητας ταξιδιωτών «Ισπανία»
• Πρόγραμμα καινοτόμων επιχειρήσεων
• Υποστήριξη τουριστικών Δήμων
• Δίκτυο πρακτορείων για τη διαχείριση των τουριστικών εμπειριών στους
προορισμούς
• Τροποποίηση τουριστικής νομοθεσίας
• Αναδιοργάνωση & εκσυγχρονισμός των ισπανικών γραφείων τουρισμού στο
εξωτερικό
• Μόνιμη εκπροσώπηση των ισπανικών τουριστικών συμφερόντων στην ΕΕ
798
Δ.ΥΠ.Α.

• Εκστρατεία προώθησης της εγχώριας ζήτησης
• Εφαρμογή συστήματος πιστοποίησης «έξυπνων προορισμών» για την
καινοτομίας στις τουριστικές υπηρεσίες
• Μετασχηματισμός των πιο ώριμων τουριστικών προορισμών
• Επαναδιαμόρφωση χρεώσεων αεροδρομίου
• Τυποποίηση συστήματος κατηγοριοποίησης ξενοδοχείων, ξενώνων & κάμπινγκ
• Ανάδειξη πολιτιστικής & φυσικής κληρονομιάς, οίνου & γαστρονομίας
• Προώθηση του Βιώσιμου περιβαλλοντικού τουρισμού
6.2.3.3. Στρατηγικό πλάνο τουρισμού της Πορτογαλίας 2027. Όραμα &

προκλήσεις
Το στρατηγικό πλάνο τουρισμού της Πορτογαλίας

2027 αποτελεί ένα δεκαετές πλαίσιο αναφοράς για
την τουριστική ανάπτυξη και έχε ως όραμα την
καθιέρωση της χώρας ως ενός από τους πιο
ανταγωνιστικούς και βιώσιμους προορισμούς και
την εδραίωση του τουρισμού ως κλάδου
συνεισφοράς στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη σε όλη την
επικράτεια.
Όραμα: “Εδραίωση του τουρισμού ως πόλου οικονομικής, κοινωνικής και

περιβαλλοντικής ανάπτυξης σε όλη την επικράτεια και εδραίωση της Πορτογαλία ως
ενός από τους πιο ανταγωνιστικούς και βιώσιμους τουριστικούς προορισμούς στον
κόσμο”.
799
Δ.ΥΠ.Α.

Στρατηγικοί άξονες δράσεις
Αξιοποίηση του εδάφους και των κοινοτήτων
• Διατήρηση, εκτίμηση και αξιοποίηση της ιστορικής & πολιτιστικής ταυτότητας και
κληρονομιάς
• Αξιοποίηση και διατήρηση της αυθεντικότητας της χώρας και της εμπειρίας των
τοπικών κοινοτήτων
• Αξιοποίηση του θαλάσσιου τουρισμού
• Οικονομική ενίσχυση της φυσικής και αγροτικής κληρονομιάς και διασφάλιση της
προστασίας τους
• Προώθηση της αστικής ανάπλασης των πόλεων, των περιοχών και της αειφόρου
τουριστικής ανάπτυξης των εδαφών / προορισμών
• Δημιουργία και προώθηση προϊόντων που ανταποκρίνονται στην τουριστική ζήτηση
Ώθηση στην οικονομία
• Διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας των τουριστικών εταιρειών σε βραχυπρόθεσμο,
μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα
• Απλοποίηση, μείωση του κόστους και σταθεροποίηση του νομοθετικού πλαισίου –
μείωση της γραφειοκρατίας
• Προσέλκυση επενδύσεων για τη βελτίωση της τουριστικής προσφοράς
• Τόνωση της κυκλικής τουριστικής οικονομίας
• Εδραίωση της Πορτογαλίας ως διεθνούς κόμβου καινοτομίας, επιχειρηματικότητας
και παραγωγής τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών
800
Δ.ΥΠ.Α.

Δύναμη στη γνώση
• Προώθηση τουριστικών επαγγελμάτων και δημιουργία μίας κρίσιμης μάζας
εργαζομένων προσαρμοσμένων στις ανάγκες της αγοράς και προώθηση της
ισότητας και των ευκαιριών για τα δύο φύλα
• Διασφάλιση της μεταφοράς γνώσεων από εκπαιδευτικά ιδρύματα και ερευνητικά
κέντρα προς τις εταιρείες
• Διάδοση στατιστικών γνώσεων και πληροφοριών
• Συνεχής εκπαίδευση επιχειρηματιών / διευθυντικών στελεχών για να οδηγήσουν τον
κλάδο στον τουρισμό του μέλλοντος –βασισμένο στην τεχνολογία, την αειφορία και
χωρίς αποκλεισμούς
• Εδραίωση της Πορτογαλίας ως έξυπνου προορισμού
Προσβασιμότητα και συνδεσιμότητα
• Προώθηση και ενίσχυση των αεροπορικών δρομολογίων σε όλη τη διάρκεια του
έτους και ενίσχυση των δραστηριοτήτων κρουαζιέρας
• Βελτίωση των οδικών / σιδηροδρομικών και λοιπών συγκοινωνιακών δικτύων
• Προώθηση του «τουρισμού για όλους» που περιλαμβάνει τις διάφορες τουριστικές
αγορές / τμήματα πελατείας
• Ενεργή εμπλοκή της κοινωνίας στη διαδικασία τουριστικής ανάπτυξης της χώρας
και των περιφερειών της
• Κινητοποίηση και συνεργασία όλων των τομέων της οικονομίας για την προώθηση
του τουρισμού
801
Δ.ΥΠ.Α.

Προβολή της Πορτογαλίας
• Διεθνοποίησης της Πορτογαλίας ως τουριστικού προορισμού για επίσκεψη,
επένδυση, ζωή και σπουδές
• Τοποθέτηση του εγχώριου τουρισμού ως παράγοντα ανταγωνιστικότητα και μοχλού
ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας
• Αξιοποίηση της πορτογαλικής απόδημης κοινότητας ως στρατηγικό πλεονέκτημα
για την προώθηση της Πορτογαλίας και την προσέλκυση επενδύσεων
• Προώθηση της Πορτογαλίας ως προορισμού για διεθνή πολιτιστικά και αθλητικά
συνέδρια και εκδηλώσεις
• Εδραίωση της Πορτογαλίας σε παγκόσμιους οργανισμούς και σε θεσμούς που
προωθούν την παγκόσμια συνεργασία
6.2.4. Πως τα Κύρια Megatrends επηρεάζουν το τουριστικό ταξίδι και τον

Ελληνικό τουρισμό
Σε αυτήν την ενότητα χαρτογραφούνται τα κύρια Megatrends -και τα trends που

υπάγονται σε αυτά- τα οποία αναμένεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη
διαμόρφωση του τουρισμού στο μέλλον. Αποτυπώνονται οι επιπτώσεις που
ενδέχεται να έχει κάθε Megatrend, στην προσφορά και στη ζήτηση. Επιπρόσθετα,
αναλύονται οι επιπτώσεις που θα έχουν τα trends στα τέσσερα βασικά στάδια του
ταξιδιού:
• την οργάνωση του ταξιδιού

• το ταξίδι προς τον προορισμό,
• την ίδια την τουριστική εμπειρία και τέλος,
• Την επιστροφή
802
Δ.ΥΠ.Α.

Η οργάνωση του ταξιδιού, σχετίζεται με την έρευνα του ταξιδιώτη, το marketing του
προορισμού ή/και της τουριστικής επιχείρησης, το «word of mouth» αλλά και τη
διαφήμιση που έχουν συμβάλλει στην επιλογή του προορισμού και εν συνεχεία στην
κράτηση των αεροπορικών ή ακτοπλοϊκών εισιτηρίων και του καταλύματος. Ακόμη, οι
δραστηριότητες ή εναλλακτικά η «must do list» επίσης αφορούν στην οργάνωση του
ταξιδιού.
To ταξίδι προς τον προορισμό περιλαμβάνει την πτήση ή τον πλου, την άφιξη, τη
μεταφορά στο κατάλυμα και το check in.
Η τουριστική εμπειρία είναι συνυφασμένη με τη διαμονή, την εστίαση και τη

γαστρονομία, την απόλαυση των φυσικών και ανθρωπογενών χαρακτηριστικών του
προορισμού, τις μετακινήσεις, τα ψώνια, τα αξιοθέατα, τις δραστηριότητες κλπ.
Η επιστροφή περιλαμβάνει το check out, τη μεταφορά προς το αεροδρόμιο ή το

λιμάνι, το ταξίδι της επιστροφής αλλά και τις τελικές εντυπώσεις που μοιράζεται ο
ταξιδιώτης στα κοινωνικά δίκτυα (social media) είτε υπό τη μορφή feedback είτε ως
experience sharing.
Τα κυριότερα Megatrends που εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τον

ελληνικό τουρισμό είναι:
• Η Τεχνολογική Ανάπτυξη Και Ψηφιοποίηση
• Οι Δημογραφικές Εξελίξεις
• Η Βιωσιμότητα
6.2.4.1. Η Τεχνολογική Ανάπτυξη Και Ψηφιοποίηση
Αξιοποιώντας τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες:
803
Δ.ΥΠ.Α.

οι προορισμοί μπορούν να ενισχύσουν τη βιωσιμότητά τους και τη συνολική

ελκυστικότητά τους
οι τουριστικές επιχειρήσεις μπορούν να κάνουν το άλμα από τη βασική ψηφιοποίηση,
στην ευφυή χρήση των δεδομένων, για τη δημιουργία νέων προϊόντων και
υπηρεσιών
Ο ανθρώπινος παράγοντας θα προσδίδει σημαντική προστιθέμενη αξία στη συνολική
τουριστική εμπειρία
Ο τουρισμός είναι ένας τομέας όπου οι ψηφιακές τεχνολογίες είχαν από χρόνια
πολύ μεγάλη διείσδυση, ειδικά σε θέματα προώθησης και προβολής, καθώς και
διευκόλυνσης των τουριστών κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στον προορισμό.
Με την πανδημία του Covid-19 επιταχύνθηκε η ενσωμάτωση της ψηφιακής
τεχνολογίας και σε θέματα λειτουργίας προκειμένου να διασφαλιστεί η κοινωνική
αποστασιοποίηση. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει ο ελληνικός τουρισμός είναι η
περαιτέρω ενσωμάτωση των τεχνολογιών στους εξής άξονες:
α) στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ψηφιακής ταξιδιωτικής εμπειρίας,

β) σε ένα ενοποιημένο οικοσύστημα ταξιδιού,
γ) στο μετασχηματισμό των επιχειρήσεων σε ψηφιακές εταιρείες, και
δ) σε θέματα ψηφιακής ασφάλειας.
Μια ολοκληρωμένη ψηφιακή ταξιδιωτική εμπειρία

συνεπάγεται μια πλατφόρμα που συνδέει σε ένα
σημείο επαφής τουρίστες με προμηθευτές, σε όλη την
ταξιδιωτική αλυσίδα προϊόντων και υπηρεσιών που
αφορούν τον προορισμό, ικανοποιώντας τις
προσδοκίες των πελατών για εξατομικευμένο και σχετικό περιεχόμενο. Αντίστοιχα, οι
προορισμοί μετασχηματίζονται σε έξυπνους προορισμούς, με έξυπνη και βιώσιμη
συνολική διαχείριση (ευφυείς μετακινήσεις, διαχείριση φυσικών πόρων, έξυπνα
αξιοθέατα και εμπλουτισμένες εμπειρίες).
Φυσικά ένας προορισμός μπορεί να αναδειχθεί και μέσω της ψηφιακής

τεχνολογίας των εταιρειών που την απαρτίζουν και οι οποίες κάνουν εκτεταμένη
χρήση ψηφιακών λειτουργιών, ψηφιακού μάρκετινγκ και ψηφιακών βοηθών, με
804
Δ.ΥΠ.Α.

θετικές επιδράσεις στην παροχή εμπειριών και στην εσωτερική λειτουργία

(operational efficiency). Σημαντικοί παράμετροι στο σύνολο του ψηφιακού
μετασχηματισμού αποτελούν η ψηφιακή ασφάλεια και η ανάπτυξη των ψηφιακών
δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.
H αυξημένη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ–

Artificial Intelligence), εικονικής πραγματικότητας
(VR–Virtual Reality) και επαυξημένων δυνατοτήτων/
επαυξημένης πραγματικότητας (AR–Augmented
Reality) αναμένεται να καθορίσει εκ νέου την
προσφορά και τη ζήτηση στην αγορά.
Η τεχνολογική ανάπτυξη και η ψηφιοποίηση

επέτρεψαν την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων
ιδιωτών μέσω της απευθείας μίσθωσης σε
άλλους ιδιώτες, μέσα από συγκεκριμένες ψηφιακές
πλατφόρμες (People to People (P2P) platforms). Οι
πλατφόρμες αυτές, που συλλογικά αποκαλούνται οικονομία διαμοιρασμού (sharing
economy), συχνά λειτουργούν με διαφορετικό –ή και χωρίς κανένα- θεσμικό πλαίσιο
από αυτό εντός του οποίου λειτουργούν οι παραδοσιακές επιχειρήσεις-πάροχοι
αντίστοιχων υπηρεσιών, διαρρηγνύοντας (disrupting) τον τρόπο που λειτουργούν οι
αγορές και συχνά δημιουργώντας συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Η διείσδυση
των πλατφορμών Ρ2Ρ, ειδικά στον χώρο των καταλυμάτων( όπως η AirBnB),
είναι ιδιαίτερα μεγάλη.
Το ταξίδι με βάση το Megatrend της τεχνολογικής ανάπτυξης και της

ψηφιοποίησης:
805
Δ.ΥΠ.Α.

Στην οργάνωση και στον σχεδιασμό του ταξιδιού, τα νέα

μοτίβα κατανάλωσης παίζουν κυρίαρχο ρόλο.
Με πρόσβαση στα δεδομένα του χρήστη, περίπλοκοι αλγόριθμοι θα επιλέγουν το

περιεχόμενο που θα προβάλλεται σε κάθε χρήστη, ώστε οι προσφορές που θα
λαμβάνει να είναι πιο στοχευμένες και εξατομικευμένες στις ανάγκες και επιθυμίες
του.
Μια ολοκληρωμένη ψηφιακή ταξιδιωτική εμπειρία συνεπάγεται μια πλατφόρμα που

θα συνδέει σε ένα σημείο επαφής τουρίστες με προμηθευτές από όλη την ταξιδιωτική
αλυσίδα προϊόντων και υπηρεσιών που αφορούν τον προορισμό, ικανοποιώντας τις
προσδοκίες των πελατών για εξατομικευμένο και σχετικό περιεχόμενο.
Η ευκολία στη χρήση που προσφέρουν οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης, σε

συνδυασμό με την επαφή με ντόπιο οικοδεσπότη, που θα μυήσει τον ταξιδιώτη στα
μυστικά της περιοχής, ενδέχεται να ενισχύσει την επιλογή κατοικίας έναντι
ξενοδοχείου.
Θα υπάρχει υπερανταγωνισμός εξαιτίας της ψηφιοποίησης. Συνεπώς μια εταιρεία ή

ακόμα και μια χώρα πρέπει να είναι σε θέση να χειριστεί μεγάλες αλλαγές στη ζήτηση.
Είναι δηλαδή πιθανό η ανικανότητα μιας εταιρείας ή μιας χώρας να χειριστεί τη
ζήτηση να οδηγήσει στην απομόνωσή της και την έξοδό της από την αντίστοιχη
αγορά.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή της μεταφοράς στον

προορισμό, η πληθώρα τεχνολογικών επιτευγμάτων και
ψηφιακών ευκολιών δίνει νέα χαρακτηριστικά στο ταξίδι.
806
Δ.ΥΠ.Α.

Η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών τεχνητής

νοημοσύνης, επαυξημένης πραγματικότητας
(Augmented Reality - AR) και εικονικής
πραγματικότητας (Virtual Reality - VR) θα
συμβάλλει στην αυτοματοποίηση και στη βελτίωση της ταξιδιωτικής εμπειρίας,
παρέχοντας ασφάλεια μέσω υγειονομικών ελέγχων, ελαχιστοποιώντας παράλληλα
τις προσωπικές επαφές.
Οι αυξημένες τεχνολογικές εφευρέσεις αφενός συμβάλλουν σε πιο ταχύ check-in και

αφετέρου καθιστούν πλέον δυνατή τη γρήγορη μετακίνηση ανάμεσα σε προορισμούς,
καθώς τα μεταφορικά μέσα θα είναι ικανά να επιτύχουν υψηλότερες ταχύτητες. Έτσι
σημειώνεται μείωση της συνολικής διάρκειας του ταξιδιού.
Το τουριστικό προϊόν, θα πάρει νέα μορφή καθώς η

τεχνολογική ανάπτυξη θα οδηγήσει σε ανακατάταξη των
προτιμήσεων των ταξιδιωτών.
Θα υπάρχει αυξημένη χρήση και ανάπτυξη

τεχνολογιών όπως η εικονική πραγματικότητα (virtual
reality) για περιήγηση στο ξενοδοχείο, στην πόλη, σε
μουσεία κ.α.
Οι προορισμοί θα είναι «έξυπνοι». Θα προσφέρουν ευφυείς μετακινήσεις, διαχείριση

φυσικών πόρων, έξυπνα αξιοθέατα και εμπλουτισμένες εμπειρίες.
Το ανθρώπινο δυναμικό θα έχει ανεπτυγμένες ψηφιακές δεξιότητες.
Η χρήση ψηφιακών βοηθών θα έχει θετικές επιδράσεις στην παροχή υπηρεσιών,

εμπειριών και στην εσωτερική λειτουργία των ξενοδοχείων.
807
Δ.ΥΠ.Α.

Αναφορικά με το φαγητό, θα παρακολουθείται με έξυπνες εφαρμογές (apps) η

διατροφή που παρέχεται στο ξενοδοχείο, και στη συνέχεια θα γίνονται προτάσεις για
γεύματα στα εστιατόρια του ξενοδοχείου με ιδιαίτερη έμφαση σε τρόφιμα που
περιέχουν θρεπτικά συστατικά τα οποία απουσιάζουν από τη διατροφή που έχει
ακολουθηθεί.
Θα γίνεται χρήση τεχνολογιών βιομετρίας (biometrics) ή

αναγνώρισης προσώπου (facial recognition) για την
είσοδο στο δωμάτιο, και αυτόματα θα γίνεται
προσαρμογή του δωματίου στις προτιμήσεις του πελάτη,
που θα είναι ήδη καταγεγραμμένες. Θα αλλάζει ο
φωτισμός, η μουσική ή ακόμα και το χρώμα στους τοίχους.
Η διάδραση με «superhosts» στα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης θα αποδίδει

προστιθέμενη αξία στο προϊόν.
Θα ενισχύονται τοπικές επιχειρήσεις, όπως εστιατόρια, μπαρ, στούντιο γιόγκα ή

χορού, που βρίσκονται σε μικρή ακτίνα από το κατάλυμα βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Πολλοί προορισμοί μπορεί να γίνουν γνωστοί εν μια νυκτί από φωτογραφίες που
ανέβασαν χρήστες στα κοινωνικά δίκτυα (instagrammable spots).
Στην επιστροφή: η προώθηση της εμπειρίας σε παντός

είδους κοινωνικά δίκτυα είναι δεδομένη, ιδιαίτερα από όσους
ανήκουν στη Γενιά Ζ (Gen Z) και στη Γενιά της Χιλιετίας (τους
Millenials). Επιπρόσθετα, αυτό θα λειτουργήσει και ως διαφήμιση των επιχειρήσεων
που έχουν προβεί σε υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών, που συμβάλλουν στον
περιορισμό του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
6.2.4.2. Δημογραφικές Εξελίξεις
Γήρανση του πληθυσμού

ανάδειξη νέων καταναλωτικών φυλών (tribes),
Μετανάστευση και ψηφιακοί νομάδες
808
Δ.ΥΠ.Α.

Προορισμοί και επιχειρήσεις καλούνται να επιλέξουν σε ποιο τμήμα (segment) της

αγοράς θα στοχεύσουν, προσφέροντας μια αντίστοιχα προσαρμοσμένη,
ολοκληρωμένη κι αυθεντική εμπειρία.
Οι δημογραφικές εξελίξεις θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον τομέα του

τουρισμού την προσεχή εικοσαετία, αλλά θα προσφέρουν και σημαντικές ευκαιρίες.
Καθώς οι δημογραφικές εξελίξεις συμβάλλουν και σε αλλαγές στην καταναλωτική
συμπεριφορά, έχουν συμπεριληφθεί στην παρούσα ενότητα και νέα καταναλωτικά
πρότυπα, ως απόρροια των δημογραφικών αλλαγών.
Γήρανση του πληθυσμού: το ποσοστό των

ανθρώπων άνω των 60 ετών στον παγκόσμιο
πληθυσμό αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα 35
χρόνια, καθώς ο ρυθμός των γεννήσεων μειώνεται και
η διάρκεια της ζωής επιμηκύνεται. Συνεπώς πολλοί
ταξιδιώτες μεγαλύτερης ηλικίας (γνωστοί και ως
«seniors» ή «silver generation») θα έχουν καλή υγεία, υψηλό διαθέσιμο εισόδημα
και διάθεση να ταξιδέψουν – ειδικά εκτός σεζόν. Ως εκ τούτου, το εύρος και ο όγκος
των αγαθών και των υπηρεσιών που απευθύνονται σε αυτό το τμήμα της αγοράς θα
πρέπει να αυξηθεί. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε υπηρεσίες υγείας και
στην προσαρμογή των υποδομών, σε επιχειρήσεις και προορισμούς, με στόχο τη
βελτίωση της προσβασιμότητας.
Oι νεότερες ηλικίες (Millennials, GenZ, GenY)

αναζητούν προσωποποιημένες εμπειρίες,
αυθεντικότητα και έχουν υψηλά στην κλίμακα αξιών
τους τα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος,
βιωσιμότητας και αειφορίας. Για τους λόγους αυτούς
συχνά στρέφονται σε εναλλακτικούς προορισμούς. Σε
αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να αυξήσουν την τουριστική τους ετοιμότητα λιγότερο
γνωστοί προορισμοί και να αναπτυχθούν στοχευμένες στρατηγικές μάρκετινγκ.
Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός ως μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού μειώνεται

και το 2070 θα αντιπροσωπεύει κάτι λιγότερο από το 4% του παγκόσμιου
809
Δ.ΥΠ.Α.

πληθυσμού. Η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει σε ανακατανομή των μεριδίων αγοράς των

χωρών προέλευσης αλλά και των χαρακτηριστικών διαφόρων επιμέρους αγορών.
Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ολοένα και

περισσότερο η παγκόσμια προβολή της κοινότητας
LGTBQ+, ενώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις του UNWTO12,
ο παγκόσμιος ετήσιος οικονομικός αντίκτυπος της
κοινότητας LGTBQ+ εκτιμάται σε περισσότερο από
140 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Εξίσου σημαντικές είναι οι
κοινωνικές επιδράσεις από την υποστήριξη και την προσέγγιση LGTBQ+ ταξιδιωτών,
μέσω φιλόξενων τουριστικών υποδομών, κάτι που θα συμβάλλει στην καταπολέμηση
της ομοφοβίας.
Για πολλές οικογένειες οι διακοπές αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία να βρεθούν όλα
τα μέλη τους μαζί, συχνά και οι τρεις γενιές ή οι παππούδες με τα εγγόνια τους. Μια
μοναδική πρόκληση που θέτει η τάση αυτή σε προορισμούς και επιχειρήσεις είναι η
ανάπτυξη εμπειριών που θα ικανοποιούν ταυτόχρονα όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Οι αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά θα

έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση διαφόρων
«φυλών» (tribes) καταναλωτών, όπως, για
παράδειγμα, οι vegan, οι χορτοφάγοι ή οι
καταναλωτές που επιζητούν την προσιτή
πολυτέλεια ή στρέφονται μόνο προς «πράσινες»
επιλογές που προάγουν την αειφορία. Οι νέες αυτές «φυλές» καταναλωτών δεν θα
απασχολήσουν μόνο τις επιχειρήσεις του τουρισμού, αλλά και ευρύτερα την
παγκόσμια οικονομία.
Τα όρια που προσδιορίζουν τη ζωή μας

μετατοπίζονται διαρκώς. Η μετάβαση στην
τηλεργασία πραγματοποιήθηκε με ταχύτητα
και, όπως φαίνεται, με επιτυχία, και δεν είναι
810
Δ.ΥΠ.Α.

καθόλου απίθανο να δημιουργηθεί μία ακόμη «φυλή», εκείνη των ψηφιακών

νομάδων (digital nomads), που εργάζονται από οπουδήποτε στον πλανήτη
κάνοντας παράλληλα και διακοπές.
Πολλές επιχειρήσεις αλλάζουν ήδη το επιχειρηματικό τους

μοντέλο για να ικανοποιήσουν αυτό το επιμέρους τμήμα
(microsegment) της αγοράς και παράλληλα κυβερνήσεις
σχεδιάζουν το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο για την
υποδοχή του. Οι ψηφιακοί νομάδες μπορούν, μεταξύ
άλλων, να συμβάλλουν σημαντικά στην άρση της
εποχικότητας και στην ενίσχυση της οικονομικής
δραστηριότητας προορισμών που εξαρτώνται σε μεγάλο
βαθμό από τον τουρισμό, αλλά και στην ευρύτερη
ανάπτυξη μικρότερων πόλεων που έχουν εύκολη
πρόσβαση σε αεροδρόμια. Επίσης, ενδέχεται να αποτελέσουν και μόνιμο τμήμα
του πληθυσμού των τοπικών κοινωνιών, επηρεάζοντας τους κατά τόπους
κοινωνικοοικονομικούς μετασχηματισμούς.
Ο τουρισμός έχει προσφέρει σε πολλές κοινωνίες που δεν έχουν εναλλακτικές

διεξόδους στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας τη δυνατότητα να βελτιώσουν το
βιοτικό τους επίπεδο. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια ο παγκόσμιος ανταγωνισμός
στον τουρισμό έχει ενταθεί με την ανάδειξη πληθώρας νέων προορισμών.
Τα τελευταία χρόνια ένας σημαντικός αριθμός αναδυόμενων προορισμών της Ασίας,

της Λατινικής Αμερικής, της Ανατολικής Μεσογείου, της Κεντρικής και Ανατολικής
Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, αλλά και της Αφρικής έχουν καταφέρει να
αναπτύξουν και να αξιοποιήσουν τις τουριστικές τους δυνατότητες, προσελκύοντας
επισκέπτες με διαφορετικά ενδιαφέροντα. Λιγότερο γνωστοί προορισμοί
προσφέρουν παρόμοιες εμπειρίες, αξιοθέατα, γαστρονομικές περιπλανήσεις και
δραστηριότητες σε σχέση με πιο εδραιωμένους (ή και ακριβούς) προορισμούς.
Παράλληλα με την εξερεύνηση νέων, λιγότερο γνωστών προορισμών, ενισχύεται και
η προσπάθεια για μείωση του υπερτουρισμού και της μαζικότητας, κάτι που, ιδίως
μετά την πανδημία του Covid-19, φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
811
Δ.ΥΠ.Α.

Το ταξίδι με βάση το Megatrend των δημογραφικών αλλαγών:

Η αυξημένη περιβαλλοντική και κοινωνική ευαισθησία, ιδιαίτερα από τους Gen Z,

οδηγεί σε επιλογές καταλυμάτων που έχουν υιοθετήσει πράσινες πρακτικές, ενώ,
αναφορικά με την επιλογή τρόπου μεταφοράς, το περιορισμένο περιβαλλοντικό
αποτύπωμα είναι μείζονος σημασίας. Το flight shaming, η προτίμηση στο τρένο, η
επιλογή κοντινών εγχώριων προορισμών είναι μερικές από τις τάσεις που έχουν
εμφανιστεί προσφάτως.
Πέρα από την περιβαλλοντική ευαισθησία, σημειώνει θεαματική άνοδο ο

τουρισμός εμπειρίας (experiences). O καταναλωτής είναι διατεθειμένος να
πληρώσει περισσότερο για ξεχωριστές εμπειρίες, οι οποίες θα προσφέρουν ειδική
πρόσβαση σε premium προϊόντα και εμπειρίες, που ενδεχομένως να μην έχει
δυνατότητα να επαναλάβει κατά τη διάρκεια της ζωής του (once in a lifetime
experiences).
Αναφορικά με τους προορισμούς, εμφανίζεται η επιθυμία για επιλογή άλλων μορφών

τουρισμού ή άλλων χωρών για διακοπές, υπό την έννοια της εξερεύνησης νέων
προορισμών, μακριά από μαζικές μορφές τουρισμού.
Αξίζει ωστόσο να επισημανθεί ότι μέσα στην αβεβαιότητα των τελευταίων ετών,
αφενός λόγω της πανδημίας και αφετέρου λόγω των τεταμένων κοινωνικοπολιτικών
καταστάσεων έξω από την Ευρώπη, σημειώνουν ξανά αύξηση στη ζήτηση οι
ευρωπαϊκοί προορισμοί.
812
Δ.ΥΠ.Α.

Η αυθεντικότητα του προορισμού είναι έννοια

κλειδί, καθώς τα νέα πρότυπα καταναλωτών
αναζητούν προορισμούς και καταλύματα που
προσφέρουν αυθεντικότητα, μακριά από τον
μαζικό τουρισμό. Η αυθεντικότητα συμβάλλει στην
προστιθέμενη αξία του καταλύματος ή του προορισμού, διαχωρίζοντάς τα από την
ομοιομορφία της μαζικότητας. Ο καταναλωτής περιμένει από τα brands να
ξεχωρίσουν από τα υπόλοιπα χάρη σε ιδιαίτερες εμπειρίες που θα προσφέρουν
(individualization).
Τα multi-purpose ταξίδια, όπου η δουλειά συνδυάζεται με την αναψυχή,

αποτελούν επίσης ανερχόμενη τάση.
Η αυξανόμενη σημασία του obstacle free travel, όπου τα εμπόδια

ελαχιστοποιούνται, προσφέροντας ένα ανέμελο και ξεκούραστο ταξίδι, επίσης
κερδίζει έδαφος στις προτιμήσεις των καταναλωτών.
Ίσως περιοριστεί το πλήθος των ταξιδιών ανά έτος, με την επιλογή, αντί για πολλά
σύντομα ταξίδια, να γίνονται λιγότερα ταξίδια μεγαλύτερης διάρκειας.
Επιπρόσθετα, καταγράφεται άνοδος του τουρισμού ευεξίας (wellness) και υγείας.

προορισμό, η αυξημένη περιβαλλοντική και κοινωνική
ευαισθησία είναι έκδηλη.
Το τουριστικό προϊόν θα πάρει νέα μορφή καθώς οι

δημογραφικές εξελίξεις, θα οδηγήσουν σε ανακατάταξη των
προτιμήσεων των ταξιδιωτών.
813
Δ.ΥΠ.Α.

Οι επιχειρήσεις και οι προορισμοί θα επιλέγουν σε

ποια τάση θα προσαρμόσουν το προϊόν τους. Για
παράδειγμα, αν υιοθετηθεί το προϊόν «silver»,
(τουρίστες μεγάλης ηλικίας), θα πρέπει να
προστεθούν σε όλο το μήκος της αλυσίδας του
τουρισμού ανάλογα χαρακτηριστικά (features),
όπως παροχές ευεξίας και υγείας, αλλά και να γίνουν επενδύσεις για τη βελτίωση της
προσβασιμότητας. Αντίθετα, αν οι επιχειρήσεις και οι προορισμοί επιλέξουν να
προσαρμόσουν το προϊόν τους σε Gen Z ή Millenials, θα πρέπει να δοθεί έμφαση
στην αυξημένη περιβαλλοντική και κοινωνική ευαισθησία, στον σεβασμό στο
περιβάλλον και στην υιοθέτηση πράσινων, αειφόρων πρακτικών.
Ένα ξενοδοχείο μπορεί να καταβάλλει στοχευμένες προσπάθειες είτε διαφήμισης είτε

επένδυσης σε κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό για την προσέλκυση ψηφιακών
νομάδων και έτσι να αυξήσει την πληρότητά του, ιδιαίτερα σε περιόδους off season.
Τα νέα μοτίβα κατανάλωσης, δίνοντας έμφαση στην

αναζήτηση της εμπειρίας, οδηγούν στην αναζήτηση και
ανάδειξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Δραστηριότητες που εστιάζουν στην εμπειρία της
κατασκευής και της δημιουργίας και όχι στο προϊόν
καθαυτό γίνονται ολοένα και πιο περιζήτητες. Έτσι, η κατασκευή παραδοσιακών
πήλινων δοχείων, η παρασκευή τυριού ή παστελιού ή η συμμετοχή σε παράσταση σε
κάποιο αρχαίο θέατρο είναι μερικά μόνο από το νέα προϊόντα/δραστηριότητες που
ένας επισκέπτης θα θελήσει να δοκιμάσει.
Θα σημειωθεί αύξηση στις εξατομικευμένες δραστηριότητες, οι οποίες

προσαρμοσμένες σε κάθε πελάτη ξεχωριστά θα συμβάλλουν στη μεγιστοποίηση της
απόλαυσης της εμπειρίας (tailor made experiences).
Θα επαναπροσδιοριστεί ο τουρισμός πολυτελείας, εξαιτίας της αυξημένης

προτίμησης σε λιτές λύσεις (simplicity). Ενδεχομένως θα μειωθεί συνειδητά η
814
Δ.ΥΠ.Α.

Η προστιθέμενη αξία της

αυθεντικότητας, είτε στη
γαστρονομία, είτε στις τοπικές
εκδηλώσεις, κάνουν το τουριστικό
προϊόν όχι μόνο να ξεχωρίζει, αλλά
να έχει και αυξημένη ζήτηση. Αυτό
συμβάλλει και στην ενίσχυση των
τοπικών κοινοτήτων. Δραστηριότητες που δίνουν την ευκαιρία στον ταξιδιώτη να
ζήσει, όπως ένας ντόπιος, αυθεντικές γεύσεις και εμπειρίες προσδίδουν μια
ανεκτίμητη διάσταση στο τουριστικό προϊόν και στην εμπειρία γενικότερα (off the
tourist track / live like a local).
Ο συνδυασμός διαφορετικών ταξιδιών ή υπηρεσιών / εμπειριών, όπου ενδεχομένως

το ένα σκέλος να είναι αρκετά ακριβότερο (luxury), αναμένεται να σημειώσει αύξηση
στις προτιμήσεις. Για παράδειγμα, μπορεί κανείς να διαθέσει λίγες μέρες από το
ταξίδι του για να προσφέρει στον εαυτό του μια περισσότερο premium και
αξιομνημόνευτη εμπειρία, για την οποία δεν αναμένει να ξαναπαρουσιαστεί εύκολα η
ευκαιρία, όπως κάποια δραστηριότητα ή περιποίηση για ευεξία (wellness), μέχρι και
κάποιο σύντομο ταξίδι σε δευτερεύοντα κοντινό, πιο ακριβό προορισμό. Η
πραγματοποίηση του δευτερεύοντος ταξιδιού ή της επιπλέον δραστηριότητας με
μικρότερη ημερήσια δαπάνη θα γίνει χωρίς να μεταβληθούν τα σχέδια του
υπόλοιπου κύριου ταξιδιού (premiumization / pampering)
Στην επιστροφή, ιδιαίτερα από τους Gen Z και τους

Millenials, η προώθηση της εμπειρίας σε παντός είδους
κοινωνικά δίκτυα είναι δεδομένη. Επιπρόσθετα, αυτό λειτουργεί
και ως διαφήμιση των επιχειρήσεων που έχουν άρτια εξειδικευμένο, καταρτισμένο και
ευγενικό ανθρώπινο προσωπικό, αλλά και έχουν προβεί σε υιοθέτηση καθαρών
τεχνολογιών, πράσινων πρακτικών και περιορισμό περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
6.2.4.3. Βιωσιμότητα
815
Δ.ΥΠ.Α.

Οι κατευθυντήριες γραμμές της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης και οι πρακτικές

διαχείρισης αφορούν το σύνολο των προορισμών και των επιχειρήσεων.
Οι αρχές της βιωσιμότητας αναφέρονται στις περιβαλλοντικές, οικονομικές και
κοινωνικο-πολιτιστικές πτυχές της τουριστικής ανάπτυξης. Αναζητείται η κατάλληλη
ισορροπία μεταξύ αυτών για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.
H κλιματική αλλαγή και οι στρατηγικές αναχαίτισής της αναμένεται να
μετασχηματίσουν σημαντικές πτυχές της οικονομίας και κατ’ επέκταση και του
τουρισμού. Τεχνολογία και «πράσινες δεξιότητες» είναι σημαντικοί επιταχυντές της
βιώσιμης ανάπτυξης.
Η κλιματική αλλαγή και η προστασία του

περιβάλλοντος παραμένει η μεγαλύτερη ανησυχία
τόσο για τους Gen Z, όσο και για τους Millennials,
και είναι γενικά αποδεκτό ότι οι ταξιδιώτες απαιτούν
ολοένα και περισσότερο τη βιώσιμη ανάπτυξη του
τουρισμού και την ευθυγράμμισή του με τις αξίες
τους. Η τάση αυτή είχε ξεκινήσει πριν από την κρίση
της πανδημίας και έχει ενισχυθεί, αφού ο δρόμος της ανάκαμψης θα πρέπει να
ενσωματώνει βιώσιμες στρατηγικές. Προορισμοί και επιχειρήσεις θα πρέπει να
προσαρμόσουν τη λειτουργία τους και να συνεργάζονται ώστε να προσφέρουν
ολοκληρωμένες βιώσιμες εμπειρίες στους ταξιδιώτες, να προστατεύουν το μέλλον
των προορισμών και φυσικά να κινούνται μέσα σε ένα πιο αυστηρό κανονιστικό
πλαίσιο. Μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, καθαρές τεχνολογίες,
βιώσιμες πρακτικές, ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων, προστασία του
περιβάλλοντος, ανάπτυξη εναλλακτικών προορισμών, διαχείριση ροών
συγκαταλέγονται στις προτεραιότητες όλων των εμπλεκομένων. Σε αυτό το νέο
πλαίσιο, οι κυβερνήσεις ωθούνται να δράσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές για την
προώθηση της αλλαγής.
816
Δ.ΥΠ.Α.

Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να
επικεντρωθούν στο πλήρες φάσμα του
Environmental Social Governance (ESG),
αντιμετωπίζοντας όχι μόνο
περιβαλλοντικές ανησυχίες, αλλά και τις
ανάγκες για εταιρική διακυβέρνηση και
επίτευξη θετικού κοινωνικού αντίκτυπου. Η τεχνολογία μπορεί οριζόντια να
διευκολύνει την παροχή αποτελεσματικών και πιο βιώσιμων τουριστικών λύσεων.
Συγχρόνως, το ανθρώπινο δυναμικό θα πρέπει να καταρτίζεται σχετικά και να
αναπτύσσει «πράσινες» δεξιότητες.
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να οδηγήσει σε γενικευμένη αύξηση αλλά και

μεγαλύτερες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας, αύξηση της στάθμης της θάλασσας και
της θερμοκρασίας της, μεγαλύτερη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων (ζεστές
μέρες αλλά και έντονη βροχόπτωση), λιώσιμο των πάγων και μείωση των
παγετώνων. Οι επιπτώσεις των εξελίξεων αυτών θα είναι ποικίλες ανάλογα με τον
τόπο και την εποχή.
Ο ελληνικός τουρισμός αναμένεται να επηρεαστεί τόσο από την πλευρά της

προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης.
Από την πλευρά της προσφοράς, η μεν αύξηση της θερμοκρασίας το καλοκαίρι
και ιδιαίτερα τα συχνότερα κύματα καύσωνα μπορεί να καταστήσουν τα καλοκαίρια
πολύ ζεστά. Εντός του πλαισίου αυτού, πάντως, αναμένεται ότι η επιβάρυνση του
κλίματος τα καλοκαίρια στο Αιγαίο θα είναι αισθητά μικρότερη απ’ ό,τι στην υπόλοιπη
Μεσόγειο, ενώ αντίθετα το κλίμα θα γίνει ιδιαίτερα ευχάριστο στα νησιά του Ιονίου
τους μήνες που σήμερα είναι εκτός αιχμής σεζόν. Επίσης, αναμένεται σημαντική
βελτίωση του κλίματος στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα τους χειμερινούς
μήνες. Από την άλλη πλευρά, λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων, που ήδη
έχουν κάνει την εμφάνισή τους στον ελλαδικό χώρο, θα υπάρξει καταπόνηση των
υποδομών, που δεν έχουν σχεδιαστεί για τέτοιες συνθήκες. Τέλος, η αύξηση της
στάθμης της θάλασσας μπορεί να οδηγήσει σε σμίκρυνση ή εξαφάνιση παραλιών.
817
Δ.ΥΠ.Α.

Από την πλευρά της ζήτησης, η εμφάνιση θερμών καλοκαιριών στις χώρες που
αποτελούν τις βασικές αγορές μας, μαζί με την υπερθέρμανση των ελληνικών
προορισμών και τη μεγαλύτερη συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, ενδέχεται
να οδηγήσει σε μειωμένο ενδιαφέρον για θερινές διακοπές της κατηγορίας «Ήλιος &
Θάλασσα». Ευρύτερα, η αυξημένη ευαισθησία του κόσμου σε θέματα αειφορίας
(sustainability) αναμένεται να επηρεάσει τις αποφάσεις του για το είδος και τον τόπο
των διακοπών του, ευνοώντας μέρη που έχουν ενσωματώσει τις αρχές της αειφορίας
στο τουριστικό προϊόν που προσφέρουν.
Το φαινόμενο του υπερτουρισμού

(overtourism) παγκοσμίως, αν και χωρικά και
χρονικά περιορισμένο, είχε οδηγήσει (την
περίοδο προ της πανδημίας) ορισμένους
τουριστικούς προορισμούς σε καταπόνηση
των υποδομών τους, υποβάθμιση του
προσφερόμενου προϊόντος και έντονες αντιδράσεις κατά του τουρισμού από μέρος
του πληθυσμού. Παράλληλα, σημαντικό ποσοστό τουριστών εκφράζει τη δυσφορία
του για συνθήκες υπερτουρισμού κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, ειδικά σε
προορισμούς παγκόσμιας εμβέλειας.
Περαιτέρω, μετά την εμπειρία της πανδημίας Covid-19 ο κόσμος είναι περισσότερο
ευαισθητοποιημένος για την αποφυγή συνθηκών συνωστισμού αλλά και ως προς
θέματα αειφορίας, έννοιας που αντίκειται στην εξαντλητική χρήση των πόρων, όπως
συμβαίνει στους προορισμούς με υπερτουρισμό. Στην Ελλάδα το φαινόμενο ήταν
αρκετά περιορισμένο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επιτρέπεται να υπάρχει
εφησυχασμός, ειδικά δεδομένης της σημασίας του τουρισμού για το εισόδημα των
κατοίκων πολλών περιοχών, ιδιαίτερα σε νησιωτικές και άλλες απομονωμένες
περιοχές. Επίσης, οι έντονες αντιδράσεις κατοίκων σε κάποιον προορισμό ενδέχεται
να επηρεάσουν τη συνολική εικόνα της χώρας. Συχνά ο υπερτουρισμός αποτελεί
έκφραση αποτυχίας διαχείρισης ενός προορισμού. Στις περιπτώσεις αυτές, η
αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί επενδύσεις για διαχείριση των πόρων,
πιθανώς για αύξηση της δυναμικότητας του προορισμού αλλά και για την καλύτερη
διαχείριση των ροών των τουριστών μέσω του ετεροχρονισμού τους αλλά και μέσω
της ανάπτυξης προϊόντων σε διαφορετικά σημεία από τα πιο πολυσύχναστα.
818
Δ.ΥΠ.Α.

Η πανδημία του Covid-19 έχει ήδη επηρεάσει

σημαντικά τον τουριστικό κλάδο, ενώ οι
ταξιδιωτικοί περιορισμοί, το κλείσιμο των
συνόρων, ο φόβος για τα ταξίδια και το
χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα πιθανόν να
προκαλέσουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
στον τουρισμό. Η θέληση για ταξίδι πάντοτε υπάρχει, αλλά θα πρέπει οι τουριστικές
επιχειρήσεις να εμφυσήσουν το αίσθημα της ασφάλειας και της αξιοπιστίας στους
υποψήφιους ταξιδιώτες. Αναφορικά με τη ζήτηση, οι ταξιδιώτες θα αναζητούν
αυξημένη ασφάλεια, ελάχιστη προσωπική επαφή και ευελιξία στις ακυρώσεις. Οι
εξατομικευμένες εμπειρίες/προϊόντα θα παίζουν καθοριστικό ρόλο για την
προσέλκυση πελατών, καθώς θα μπορούν οι ίδιοι οι πελάτες να επιλέγουν το προϊόν
που θα είναι περισσότερο προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους και θα τους προσφέρει
μεγαλύτερο έλεγχο και ασφάλεια.
Επιπρόσθετα, αναμένεται να υπάρξει

μείωση του αριθμού των ατόμων που
ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους
(business travelers), που κατά τη
διάρκεια της επιδημίας προσαρμόστηκαν
σε ένα νέο μοντέλο τηλεργασίας χωρίς
ταξίδια. Ως προς την προσφορά, οι
επιχειρήσεις θα πρέπει να εφαρμόσουν
εξελιγμένες πρακτικές υγιεινής, με αυξημένο ενδεχομένως κόστος. Η υιοθέτηση νέων
τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης, επαυξημένης πραγματικότητας (ΑR) και εικονικής
πραγματικότητας (VR) θα συμβάλλει στην αυτοματοποίηση και στη βελτίωση της
ταξιδιωτικής εμπειρίας, παρέχοντας ασφάλεια μέσω υγειονομικών ελέγχων,
ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις προσωπικές επαφές (π.χ. self-service check-in,
ανέπαφες πληρωμές). Σημαντική πρόκληση θα είναι και η προσέλκυση business
travellers και ΜΙCE.
819
Δ.ΥΠ.Α.

Συνολικά, ανάμεσα στις τάσεις που θα

εμφανιστούν, είναι ο περιβαλλοντικός
ακτιβισμός, οι διεθνείς περιβαλλοντικές πολιτικές
και ο περιορισμός των ρύπων (Green Deal
policies). Η αυξανόμενη περιβαλλοντική
συνείδηση, που θέτει ως στόχο την
ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού
αποτυπώματος, θα επιφέρει αύξηση των vegan
και των χορτοφάγων και της υγιεινής διατροφής (Wellness-Healthy living). Η
επιχειρηματικότητα πλέον δεν χωρίζεται μόνο σε παραγωγική και μη παραγωγική,
αλλά σε ηθική και μη ηθική. Η βιωσιμότητα είναι η πιο σημαντική συνιστώσα.
Το ταξίδι με βάση το Megatrend της βιωσιμότητας:

Η αυξημένη περιβαλλοντική συνείδηση οδηγεί σε ένα νέο πρότυπο καταναλωτικής

συμπεριφοράς, το Ecotravel και την αναζήτηση Ecofriendly καταλυμάτων.
Μετά την πανδημία του Covid-19, οι προορισμοί δεν θα έχουν στόχο μόνο να
ελαχιστοποιούν τις αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στο περιβάλλον, την
κοινωνία και την οικονομία. Αντίθετα, θα στοχεύουν στη μεγιστοποίηση των θετικών
επιπτώσεων και κύριος στόχος θα γίνεται ολοένα και περισσότερο η αναγέννηση, η
αναζωογόνηση και η επίτευξη πολυάριθμων καθαρών οφελών για το περιβάλλον και
τις τοπικές κοινότητες. Ο βιώσιμος τουρισμός, έχοντας βασικό στόχο τη μείωση της
820
Δ.ΥΠ.Α.

πίεσης που ασκείται στα οικοσυστήματα των προορισμών, μετεξελίσσεται με την

πάροδο του χρόνου σε αναγεννητικό τουρισμό (regenerative tourism).
Ο αναγεννητικός τουρισμός
στοχεύει κυρίως στην εμβάθυνση
του τρόπου με τον οποίο
εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα ενός
προορισμού, βελτιστοποιώντας έτσι
την ταξιδιωτική εμπειρία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο
έλεγχος του αριθμού των επισκεπτών κάποιου συγκεκριμένου προορισμού. Συνεπώς,
η οργάνωση του ταξιδιού και η επιλογή του προορισμού θα εξαρτώνται από την
ενδεχόμενη εφαρμογή τέτοιων περιορισμών. • Ο σχεδιασμός του ταξιδιού γίνεται με
γνώμονα τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος ή/και την περιβαλλοντική
βελτίωση του προορισμού.
Η αυξημένη περιβαλλοντική συνείδηση οδηγεί στην επιλογή προορισμών και

μέσων μεταφοράς που λειτουργούν με εναλλακτικές πηγές ενέργειας και που έχουν
προσαρμοστεί σε νέες τεχνολογίες. Γίνεται συνειδητή επιλογή μέσων μεταφοράς με
μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται αυξημένη
προτίμηση για ταξίδια με κύριο μεταφορικό μέσο το τρένο.
Η αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη, λόγω της κλιματικής αλλαγής,

αναμένεται να οδηγήσει τους υποψήφιους ταξιδιώτες σε αναζήτηση προορισμών με
πιο ήπιο κλίμα. Αυτό θα συμβάλλει αφενός στην ανάπτυξη νέων προορισμών που θα
προτιμούν οι ταξιδιώτες, αλλά αφετέρου και του εσωτερικού τουρισμού.
Είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί ο εσωτερικός τουρισμός σε χώρες της βόρειας

Ευρώπης, καθώς, πέρα από την αύξηση της θερμοκρασίας σε αυτές τις χώρες,
εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, το μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα θα ενισχύει
την επιλογή αυτή. Επιπρόσθετα, καταφεύγοντας στον εσωτερικό τουρισμό, είναι
εφικτή η ελαχιστοποίηση του κόστους του ταξιδιού, καθιστώντας το ακόμη πιο
ελκυστικό.
821
Δ.ΥΠ.Α.

Σταδιακά, θα γίνεται επιλογή πιο ασφαλών, δυτικών ταξιδιωτικών προορισμών,

με λιγότερη περιβαλλοντική μόλυνση και μεγαλύτερη ασφάλεια νερού και τροφίμων.
Η επιλογή ξενοδοχείου θα γίνεται με πρότυπα που συνάδουν με τις εκάστοτε

περιβαλλοντικές πολιτικές και που θα διαφημίζονται έντονα στα κοινωνικά δίκτυα.
Θα αυξάνεται η προτίμηση για εναλλακτικούς προορισμούς αντί των προορισμών

που πλήττονται από τον υπερτουρισμό, καθώς, πέρα από την καθαριότητα και τη
χαλάρωση, προσφέρουν και αυξημένη προστασία σε περιόδους πανδημίας, εξαιτίας
της δυνατότητας κοινωνικής αποστασιοποίησης.
Η πανδημία του Covid-19 οδήγησε τους ταξιδιώτες να καταφεύγουν σε πλάνα της

τελευταίας στιγμής, με αποτέλεσμα να δίνουν έμφαση στην ευελιξία των μεθόδων
κράτησης.

προορισμό, η αυξημένη περιβαλλοντική και κοινωνική
ευαισθησία είναι έκδηλη.
Η συνειδητή επιλογή μέσων μεταφοράς με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα (π.χ.

τρένο) εξαιτίας της αυξημένης περιβαλλοντικής συνείδησης οδηγεί σε ένα νέο
πρότυπο καταναλωτικής συμπεριφοράς, το Ecotravel.
Η ανάγκη για προστασία και η επιθυμία για έλεγχο της πληροφορίας θα οδηγήσει
στην ενίσχυση του Contactless integrated travel.
Η πίεση για ανάπτυξη νέων, «καθαρών» τεχνολογιών στα μέσα μεταφοράς θα

οδηγήσει σε ταξίδια μικρότερης διάρκειας, σε πιο μακρινούς προορισμούς με
περιορισμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα
Το τουριστικό προϊόν θα πάρει νέα μορφή καθώς η

ενίσχυση της βιωσιμότητας, η κλιματική αλλαγή, ο
υπερτουρισμός και η πανδημία του Covid-19 θα οδηγήσουν
822
Δ.ΥΠ.Α.

σε ανακατάταξη των προτιμήσεων των ταξιδιωτών.
Εξαιτίας της πανδημίας έχει αλλάξει το πλαίσιο των ακυρώσεων και προσφέρεται
ευελιξία στον ταξιδιώτη.
Η χρηματοδότηση επενδύσεων βάσει περιβαλλοντικών κριτηρίων θα

αναδιαμορφώσει το τουριστικό τοπίο και τους προορισμούς.
Η ανάπτυξη βιώσιμων πρακτικών από τις τοπικές επιχειρήσεις, με γνώμονα την

προστασία του περιβάλλοντος και την υιοθέτηση πρακτικών κυκλικής οικονομίας, θα
επιβραβεύεται με την παροχή πόρων σε περιοχές και επιχειρήσεις που το έχουν
ανάγκη.
Για την αποφυγή του υπερτουρισμού και την προστασία του περιβάλλοντος, θα
ενισχυθεί η ανάπτυξη εναλλακτικών προορισμών με στόχο τη διοχέτευση των ροών
σε ευρύτερες περιοχές.
Ο αρχιτεκτονικός και ο ηλεκτρομηχανολογικός

σχεδιασμός των κτιρίων και η επιλογή των υλικών
που θα χρησιμοποιούνται στην κατασκευή θα
γίνονται με βάση τη βιωσιμότητα και την
εξοικονόμηση ενέργειας (Sustainable
architecture). Στα καταλύματα θα ελαχιστοποιείται η ζέστη το καλοκαίρι και το κρύο
τον χειμώνα. Θα γίνεται οικονομία νερού, ρεύματος, χώρου, και θα περιορίζεται η
μάζα των απορριμμάτων.
Εξαιτίας της αυξημένης περιβαλλοντικής συνείδησης, σημειώνεται στροφή προς την

υγιεινή διατροφή (wellness-healthy living) και τη χορτοφαγία (vegetarianism &
veganism). Στα πλαίσια της παρακολούθησης της υγιεινής και ισορροπημένης
διατροφής στο ξενοδοχείο με έξυπνες εφαρμογές (apps), θα εμφανίζονται προτάσεις
για γεύματα με ιδιαίτερη έμφαση σε τρόφιμα που περιέχουν θρεπτικά συστατικά και
που έχουν παραχθεί με βιώσιμο και ηθικό τρόπο από τοπικούς παραγωγούς.
823
Δ.ΥΠ.Α.

Η κλιματική αλλαγή μπορεί να προκαλέσει

απρόβλεπτα καιρικά φαινόμενα και
συνεπακόλουθες δυσάρεστες ταξιδιωτικές
εμπειρίες σε καθιερωμένους τουριστικούς
προορισμούς, που στο παρελθόν
χαρακτηρίζονταν από σταθερό, ευχάριστο
κλίμα. Ξαφνικές καταιγίδες και κρύο τον Ιούλιο,
πλημμύρες την άνοιξη, ακραίος καύσωνας το
καλοκαίρι είναι κάποια από τα καιρικά φαινόμενα που μπορεί να προκαλέσουν
δυσφορία στον ταξιδιώτη.
Η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε αλλαγή της εποχικότητας του τουρισμού.
Ο έλεγχος του αριθμού των επισκεπτών ενός προορισμού θα περιορίσει τον

υπερτουρισμό και θα ενισχύσει την αειφορία του προορισμού, βελτιστοποιώντας
παράλληλα την ταξιδιωτική εμπειρία.
Η απομάκρυνση από τη μαζικότητα θα συμβάλλει στην ενίσχυση του premium

τουρισμού, που, σε συνδυασμό με την αυξημένη περιβαλλοντική συνείδηση και τον
σεβασμό προς τον προορισμό, θα ενισχύσει οικονομικά και περιβαλλοντικά τους
Η πίεση για πιο οικολογικά ταξίδια οδηγεί σε μείωση της μετάβασης από έναν
προορισμό σε άλλον κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, με επακόλουθο την αύξηση της
διάρκειας παραμονής στον επιλεγμένο προορισμό και την πίεση για αύξηση του
εύρους των δραστηριοτήτων εντός του προορισμού.
Στην επιστροφή, η προώθηση της εμπειρίας σε παντός

είδους κοινωνικά δίκτυα είναι δεδομένη, ιδιαίτερα από
όσους ανήκουν στη Γενιά Z και τους Millenials.
Επιπρόσθετα, αυτό λειτουργεί και ως διαφήμιση των επιχειρήσεων που έχουν

προβεί σε υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών, πράσινων πρακτικών και
824
Δ.ΥΠ.Α.

περιορισμό του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Με τη θετική αυτή διαφήμιση

και το «Word of mouth» επιβραβεύονται οι ηθικές επιχειρήσεις, καθώς έτσι
εδραιώνονται στη συνείδηση του καταναλωτή, που θα τις προτιμήσει ξανά και θα
συστήσει και στον κοινωνικό του περίγυρο να πράξει το ίδιο.
6.2.5. Κατευθύνσεις για την αύξηση βιωσιμότητας, της ανταγωνιστικότητας και

ανθεκτικότητας του ελληνικού τουρισμού
Σημ: Στην υποενότητα αυτή, παρουσιάζονται οι κατευθυντήριες προτάσεις του

Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων -ΙΝΣΕΤΕ,
(insete.gr), που αφορούν στον ελληνικό τουρισμό από τη μελέτη “Ο τουρισμός το
2040: Οι κύριες τάσεις που θα διαμορφώσουν το μονοπάτι του ταξιδιού στον
τουρισμό”.
Η δημογραφική αλλαγή, η οικολογική και η ψηφιακή μετάβαση συχνά

αλληλοεπηρεάζονται, αλληλοστηρίζονται ή αλληλοεπιταχύνονται. Η κατανόηση αυτής
της αλληλεπίδρασης είναι κρίσιμο στοιχείο της προετοιμασίας για το μέλλον.
Η ανταγωνιστικότητα και η ανθεκτικότητα είναι στενά συνδεδεμένες έννοιες και

βασικοί πυλώνες της βιωσιμότητας του ελληνικού τουρισμού. Η ενίσχυσή τους είναι
εξαιρετικά σημαντική για την παραγωγικότητα και τη φήμη του ελληνικού τουρισμού.
Η οικοδόμηση και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας (resilience) είναι μια συνεχής,

εξελικτική διαδικασία που πραγματοποιείται μέσω της προσαρμογής, της
ενσωμάτωσης και της ανοικοδόμησης. Ακολουθούν κάποιες ενδεικτικές
κατευθύνσεις, η υιοθέτηση των οποίων αναμένεται να αυξήσει την ανθεκτικότητα του
ελληνικού τουρισμού.
Να υπάρξει κατανόηση της πολυπλοκότητας της ανθεκτικότητας του ελληνικού

τουρισμού και του πώς αυτή εξαρτάται και δυνητικά διαμορφώνεται από κοινωνικούς,
πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες.
Η δημογραφική αλλαγή, η οικολογική και ψηφιακή μετάβαση συχνά

αλληλοεπηρεάζονται, αλληλοστηρίζονται ή αλληλοεπιταχύνονται. Η κατανόηση αυτής
της αλληλεπίδρασης είναι κρίσιμο στοιχείο της προετοιμασίας για το μέλλον.
825
Δ.ΥΠ.Α.

Να γίνει χαρτογράφηση και ανάλυση των κινδύνων που ελλοχεύουν από την
κλιματική αλλαγή και τις διάφορες οικολογικές καταστροφές, καθώς και των
επιπτώσεών τους σε προορισμούς και επιχειρήσεις.
Ο σχεδιασμός και ο συντονισμός δράσεων με στόχο την ενημέρωση και την

ευαισθητοποίηση αναφορικά με την κλιματική αλλαγή, τις επακόλουθες οικολογικές
επιπτώσεις και την αντιμετώπισή τους θα ενισχύσει τη μακροπρόθεσμη
ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισμού.
Θέσπιση μέτρων ανθεκτικότητας, που θα συμβάλλουν στον περιορισμό των

αρνητικών επιπτώσεων εκ των προτέρων και θα εξομαλύνουν τις ήδη υπάρχουσες,
μακροχρόνιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Να υπάρξει η μέγιστη δυνατή διαφοροποίηση της αγοράς, ώστε να μην εξαρτάται ο

ελληνικός τουρισμός, και ιδιαίτερα οι επιμέρους προορισμοί, από λίγες συγκεκριμένες
αγορές.
Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες του τουρισμού να προσαρμοστούν στα νέα

καταναλωτικά πρότυπα που προκύπτουν από τις δημογραφικές εξελίξεις είτε αυτές
αφορούν τους Silver tourists είτε τους Millennials, Gen Z κλπ.
Τα Megatrends συχνά επιδρούν με διαφορετικό βαθμό στις διάφορες περιοχές της

ίδιας χώρας. Η εξεύρεση διαφοροποιημένων λύσεων και η καινοτομία για τη στήριξη
επιχειρήσεων και προορισμών κατά την περίοδο των αλλαγών θα είναι ουσιαστικής
σημασίας.
Αξιοποιώντας την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή ανάπτυξη, ο ελληνικός τουρισμός

μπορεί να μεγιστοποιήσει τις δυνατότητές του.
Να γίνει σχεδιασμός επενδύσεων που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της

ανθεκτικότητας του ελληνικού τουρισμού και στην αποκατάσταση και τον μετριασμό
των υφιστάμενων αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
826
Δ.ΥΠ.Α.

Να ενισχυθεί η επικοινωνία ανάμεσα στους κρατικούς φορείς και τους προορισμούς ή

τις επιχειρήσεις. Η από κοινού ιεράρχηση στρατηγικών και προτεραιοτήτων θα
ενισχύσει την ετοιμότητα και την προσαρμογή σε κοινωνικές, πολιτικές και
οικονομικές αλλαγές.
Η κρατική χρηματοδότηση μακροπρόθεσμων δράσεων θα αυξήσει τη φήμη των

προορισμών και θα δώσει κίνητρα για περαιτέρω ιδιωτικές επενδύσεις. Η παροχή
κινήτρων και οικονομικής ενίσχυσης από το κράτος θα συμβάλλει στην ενθάρρυνση
και υποστήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων, αναφορικά με την υιοθέτηση
πράσινων τακτικών και ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Να στηριχτεί και να προωθηθεί ο τουρισμός που χαρακτηρίζεται από περιορισμένο

περιβαλλοντικό αποτύπωμα και να ενισχυθεί με κατάλληλες υποδομές. Ο
περιορισμός της χρήσης του πλαστικού και η μετάβαση σε χαμηλές εκπομπές
διοξειδίου του άνθρακα, προωθώντας τον πράσινο μετασχηματισμό, θα οδηγήσουν
σε ισχυρότερη και βιωσιμότερη τουριστική οικονομία.
Να δοθεί ώθηση στη δημιουργία μιας κυκλικής οικονομίας, όπου θα προωθείται η

ανακύκλωση, ο περιορισμός των απορριμμάτων, η μείωση της σπατάλης νερού και
τροφίμων, αλλά και η χρήση ανανεώσιμων πόρων.
Η ανάπτυξη γνώσεων και η συνεργασία με ειδικούς που μπορούν με επιστημονικά

δεδομένα να τεκμηριώσουν τους λόγους για τους οποίους ο ελληνικός τουρισμός
είναι ευάλωτος στην κλιματική αλλαγή θα ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση και θα
οριοθετήσουν τις προτεραιότητες. Επιπρόσθετα, καθώς η γνώση, η τεχνολογία και η
καινοτομία συνδέονται στενά μεταξύ τους, θα τεθούν τα θεμέλια για ένα ανθεκτικό
πλαίσιο για τον ελληνικό τουρισμό.
Μέσω του αναγεννητικού τουρισμού (regenerative tourism), που πρεσβεύει ότι ο

τουρισμός ως δραστηριότητα θα πρέπει να συμβάλλει στη βιωσιμότητα και την
πρόοδο, δίνεται η ευκαιρία να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές και οικολογικές
προκλήσεις, μέσα από την ίδια τη δυναμική των ταξιδιωτών. Η κλιματική αλλαγή, η
827
Δ.ΥΠ.Α.

ρύπανση, ο υπερτουρισμός και πολλές ακόμη αρνητικές επιπτώσεις σε επίπεδο

προορισμού ή ακόμη και επιχείρησης είναι δυνατόν να ελαχιστοποιηθούν με την
προώθηση και ενίσχυση του αναγεννητικού τουρισμού που έχει τη δυνατότητα να
γίνει κινητήρια δύναμη αλλαγής, τονώνοντας την οικονομία.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα (competitiveness) δεν είναι

μόνο η τοποθεσία, το κλίμα, τα αξιοθέατα ή η ασφάλεια. Θεσμικοί παράγοντες
όπως το πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων, η πολιτική σταθερότητα και η
οικονομική διακυβέρνηση, περιλαμβανομένης της φορολογικής πολιτικής, η
αντιμετώπιση μιας υγειονομικής ή περιβαλλοντικής κρίσης επίσης
διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ανταγωνιστικότητας ενός
προορισμού ή μιας χώρας. Η διατήρηση και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας είναι
απαραίτητες για ένα θετικό αναπτυξιακό αποτέλεσμα με μακροπρόθεσμη διάρκεια.
Ακολουθούν κάποιες ενδεικτικές κατευθύνσεις, η υιοθέτηση των οποίων αναμένεται
να ενισχύσει των ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισμού.
Η λεπτομερής ανάλυση των δεδομένων και η εξαγωγή βασικών δεικτών αναφορικά

με τις τάσεις, τα προϊόντα και την τμηματοποίηση της αγοράς θα συμβάλλουν στον
εντοπισμό μη κορεσμένων τμημάτων της αγοράς και στη χάραξη κατάλληλων
στρατηγικών κατευθύνσεων.
Η συμπεριφορά των ταξιδιωτών επηρεάστηκε βαθύτατα από την πανδημία του

Covid-19. Καθώς αναδιαμορφώνονται οι καταναλωτικές και ταξιδιωτικές τάσεις,
εμφανίζονται νέες τμηματοποιήσεις της αγοράς, με μεγαλύτερη έμφαση στα
πρωτόκολλα ασφαλείας και τις ανέπαφες τουριστικές εμπειρίες. Η επιτάχυνση της
ψηφιοποίησης των τουριστικών υπηρεσιών είναι αναπόφευκτη και αναμένεται να
συνεχιστεί, οδηγώντας σε περαιτέρω αυτοματοποίηση των διαδικασιών, όπως οι
πληρωμές, το AR / VR, το contactless travel. Ένας προορισμός πρέπει να μπορεί να
ανταπεξέλθει στη ραγδαία αύξηση της ψηφιοποίησης με χρήση κατάλληλων
τεχνολογιών και άρτια εξειδικευμένο προσωπικό.
Οι καταναλωτές υιοθετούν ολοένα και περισσότερο έναν οικολογικό τρόπο

συμπεριφοράς που σύντομα θα αποτελεί τη νέα κανονικότητα. Η θέσπιση πράσινων
πιστοποιητικών θα καθιστά πιο ανταγωνιστικές τις επιχειρήσεις που έχουν εφαρμόσει
828
Δ.ΥΠ.Α.

βιώσιμες πρακτικές και έχουν προβεί σε εκπαίδευση ή περαιτέρω κατάρτιση του

προσωπικού τους ως προς αυτές. Στη νέα αυτή κανονικότητα, η απουσία πράσινων
ετικετών και πιστοποιητικών θα είναι πλέον πιο ηχηρή από την παρουσία τους.
Η προσωπική επαφή θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία στην εξυπηρέτηση του

τμήματος της αγοράς που αποβλέπει σε πιο ποιοτικές υπηρεσίες και δαπανά
περισσότερα κατά τη διάρκεια των διακοπών του.
Η καινοτομία και η διαφοροποίηση των τουριστικών προϊόντων, προς την

κατεύθυνση των εξατομικευμένων και προσωποποιημένων παροχών, μπορούν να
συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα και ανταγωνιστικότητα του τουρισμού.
Το τουριστικό προϊόν συνδυάζει υλικά και άυλα στοιχεία, από εγκαταστάσεις

διαμονής και εστίασης μέχρι δραστηριότητες, εμπειρίες και τον μοναδικό πολιτιστικό
χαρακτήρα του κάθε προορισμού. Η υποστήριξη των τουριστικών προορισμών και η
ανάπτυξη νέων προϊόντων θα συμβάλλει στην ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών,
αυξάνοντας παράλληλα και την ανταγωνιστικότητα των προορισμών.
Να πραγματοποιηθούν δημόσιες επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό των

αεροδρομίων, των λιμανιών και των εθνικών οδικών αξόνων. Επιπρόσθετα, να
γίνουν δημόσιες επενδύσεις για την ανάδειξη χώρων πολιτισμού, με ιδιαίτερη
προσοχή στην ευπρέπεια και την προστασία τους.
Η ενίσχυση της συνεργασίας και της συντονισμένης δράσης ανάμεσα στο κράτος και
τον ιδιωτικό τομέα, προωθώντας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις εκσυγχρονισμού, θα
αυξήσει την ανταγωνιστικότητα των προορισμών.
Η βελτιστοποίηση της ποιότητας των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών καθώς

και των τουριστικών υποδομών και εγκαταστάσεων, αλλά και η διαρκής εκπαίδευση
του προσωπικού, ώστε να είναι πλήρως καταρτισμένο και να έχει γνώση όλων των
απαραίτητων ψηφιακών δεξιοτήτων, θα αναδείξουν στο έπακρο έναν προορισμό.
829
Δ.ΥΠ.Α.

Προκειμένου να διατηρηθεί η ποιότητα της τουριστικής προσφοράς και να προωθηθεί

η βιώσιμη ανάκαμψη, είναι απαραίτητο να υπάρξει κατάλληλη παροχή κινήτρων
αναφορικά με τις επενδύσεις στον τουριστικό τομέα.
Η ανταλλαγή γνώσεων ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους παράγοντες

αναφορικά με την αποτελεσματική διαχείριση πόρων θα συμβάλλει στη θεμελίωση
μιας ισχυρότερης, πιο βιώσιμης και ανταγωνιστικής τουριστικής οικονομίας.
Η διαχείριση κρίσεων, ιδιαίτερα μετά την πανδημία του Covid-19, έχει αναδειχθεί σε
ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα. Η εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων στην
εστίαση και τη φιλοξενία είναι αναπόφευκτη.
Να βελτιωθεί η διαχείριση των προορισμών μέσω αποτελεσματικών πολιτικών και

σωστής διακυβέρνησης, με την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ψηφιοποίησης και
με σεβασμό στη βιοποικιλότητα και την προστασία της φύσης. Είναι απαραίτητο να
ευαισθητοποιηθεί το κοινό και οι stakeholders αναφορικά με τον υπερτουρισμό,
φαινόμενο που έχει κάνει την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια, υποβιβάζοντας την
ποιότητα της τουριστικής εμπειρίας, αλλά και τον ίδιο τον προορισμό. Η συνειδητή
επιδίωξη μεγαλύτερης κερδοφορίας με μικρότερο αριθμό επισκεπτών και η
διαχείριση της κυκλοφορίας των τουριστικών ροών θα διασφαλίσουν τον περιορισμό
του υπερτουρισμού.
Στην ενότητα αυτή, αναλύθηκαν η έννοια και η λειτουργία της καταναλωτικής

συμπεριφοράς και η ψυχολογία του τουρίστα-επισκέπτη. Το μοντέλο της
αγοραστικής διαδικασίας μας και οι αγοραστικοί ρόλοι, μας δίνουν το πλαίσιο για την
ανάλυση και κατανόηση του πως ενεργούμε όταν αγοράζουμε και καταναλώνουμε.,
830
Δ.ΥΠ.Α.

είτε πρόκειται για καταναλωτικά, είτε για τουριστικά προϊόντα. Επιπρόσθετα,

παρουσιάστηκαν οι ιδιαιτερότητες και τα σημαντικότερα στοιχεία που καθορίζουν την
αγοραστική συμπεριφορά απέναντι στο τουριστικό προϊόν και αναλύθηκαν οι
παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους επαγγελματίες στην
στόχευση και προσέλκυση των τουριστών, καλύπτοντας τις ανάγκες και επιθυμίες
τους.
Επίσης, καταγράφηκαν οι ισχυρότερες τάσεις (megatrends) που θα επηρεάσουν

οικονομικά, κοινωνικά, δημογραφικά και περιβαλλοντικά την καθημερινή ζωή των
ανθρώπων και κατ’ επέκταση των τουριστών. Αυτές οι τάσεις θα διαμορφώσουν τις
ανάγκες και απαιτήσεις του τουρίστα για το ταξίδι του, και θα επηρεάσουν στρατηγικά
όλους τους ταξιδιωτικούς προορισμούς, οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να
ακολουθήσουν τις εξελίξεις.
831
Δ.ΥΠ.Α.

1. Η κουλτούρα ως παράγοντας επηρεασμού της συμπεριφοράς είναι ένα σύνολο

‘πιστεύω’, αξιών, αντιλήψεων κτλ., που το άτομο τα μαθαίνει από παιδί μέσα στην
οικογένεια, και παραμένει αναλλοίωτη μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
2. Προσδιορίστε ποια από τα παρακάτω αποτελούν ερεθίσματα που επηρεάζουν τη

συμπεριφορά των καταναλωτών
Α. Η διαφήμιση ενός προϊόντος
Β. Το οικονομικό περιβάλλον
Γ. Τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος
Δ. Το κοινωνικό περιβάλλον
Ε. Όλα τα παραπάνω
3. Πολλές φορές τα προϊόντα που καταναλώνει μια κοινωνική ομάδα που μοιράζεται
την ίδια υποκουλτούρα, μπορούν να γίνουν μόδα και για το ευρύ καταναλωτικό κοινό.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
4. Ως παράγοντας επηρεασμού της καταναλωτικής συμπεριφοράς, η κοινωνική τάξη

δεν προσδιορίζεται από:
α. το επάγγελμα
γ. τις πολιτιστικές άξιες
δ. το εισόδημα
ε. το βαθμό συνειδητοποίησης της τάξης
5. Όσον αφορά στο επάγγελμα, τα έσοδα μόνο, και όχι το είδος του επαγγέλματος,
επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
6. Άτομα με το ίδιο επάγγελμα και εισόδημα αλλά από διαφορετικές περιοχές τείνουν
να έχουν την ίδια καταναλωτική συμπεριφορά.
Α. Σωστό
832
Δ.ΥΠ.Α.

Β. Λάθος
7. Αν και ως άτομα – καταναλωτές συμμετέχουμε σε διαφόρων ειδών κοινωνικές

ομάδες, δεν επηρεάζεται η καταναλωτική μας συμπεριφορά από αυτές.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
8. Ανάλογα με τον τύπο και την μορφή της οικογένειας στον οποίο ανήκουμε,
διαμορφώνεται και η καταναλωτική μας συμπεριφορά, καθώς οι ανάγκες μας
διαφοροποιούνται.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
9. Οι ρόλοι και το status που έχει το κάθε άτομο – καταναλωτής μέσα σε ένα
κοινωνικό σύνολο, επιβάλλουν και συγκεκριμένα πρότυπα καταναλωτικής
συμπεριφοράς.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
10. Η υποκίνηση δεν είναι βασικός παράγοντας καθορισμού της συμπεριφοράς.

Α. Σωστό
Β. Λάθος
11. Ένα άτομο – καταναλωτής μπορεί εύκολα να παρακάμψει ιεραρχικά κατώτερες

ανάγκες (πχ. τις ανάγκες ασφαλείας), προκειμένου να ικανοποιήσει καταναλωτικά
ανώτερες ανάγκες όπως πχ. τις ανάγκες εκτίμησης.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
12. Οι στάσεις είναι η προδιάθεσή μας να αντιδράσουμε και να συμπεριφερθούμε

καταναλωτικά, με ένα – κατά την κρίση μας- συνεπή και λογικά ακόλουθο τρόπο.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
833
Δ.ΥΠ.Α.

13. Οι στάσεις μας για τη ζωή, οι απόψεις μας για άτομα, αντικείμενα, γεγονότα και
καταναλωτικά πρότυπα, είναι έμφυτες και δεν αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ζωής
μας
Α. Σωστό
Β. Λάθος
14. Η θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας ισχυρίζεται ότι όταν υπάρχουν αρνητικά
στοιχεία σε μια καταναλωτική πράξη (πχ κάπνισμα), ο καταναλωτής προσπαθεί να
τα υποβαθμίσει στο μυαλό του προκειμένου να μειώσει το «άβολο» συναίσθημα.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
15. Ούτε οι ανάγκες, ούτε οι στάσεις αλλάζουν.

Α. Σωστό
Β. Λάθος
16. Αναφορικά στη διαδικασία αγοραστικής απόφασης, βάλτε σε λογική σειρά τα

παρακάτω:
Α. Αναζήτηση και συλλογή πληροφοριών
Β. Αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων
Γ. Αναγνώριση ανάγκης
Δ. Απόφαση αγοράς
Ε. Πίστη στο προϊόν
Στ. Επαναγορά Α: 2ο - β: 3ο, γ: 1ο, δ: 4ο, ε: 6ο, στ: 5ο
17. Κατά τη διάρκεια της αναζήτησης πληροφοριών για προϊόντα που θα

ικανοποιήσουν μια ανάγκη μας, το λεγόμενο «επικαλούμενο σετ» (evoked set) είναι
το σύνολο των προϊόντων και μαρκών που υπάρχει στη μνήμη μας από
προηγούμενες αγορές μας, από εμπειρίες τρίτων (συγγενείς, φίλοι κτλ.) και από
διαφημίσεις.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
834
Δ.ΥΠ.Α.

18. Μετά την εκτίμηση των εναλλακτικών επιλογών και όταν αποφασίσουμε να
προβούμε σε αγορά, οι παράμετροι που εξετάζουμε είναι: η διαθεσιμότητα του
προϊόντος, οι όροι της αγοράς( τιμή και τρόπος πληρωμής) και ο τόπος της
συναλλαγής.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
19. Η ικανοποίηση μιας ανάγκης μέσω της κατανάλωσης ενός προϊόντος που
αγοράσαμε, μπορεί τις περισσότερες φορές να οδηγήσει σε επαναλαμβανόμενες
αγορές και πίστη στην μάρκα (brand loyalty).
Α. Σωστό
Β. Λάθος
20. Συμπληρώστε τη φράση. Ο διαμορφωτής γνώμης (opinion leader)….."

Α. Είναι αυτός που αποφασίζει για την αγορά ενός προϊόντος
Β. Είναι πολύ καλός γνώστης μιας κατηγορίας προϊόντων
Γ. Μπορεί να είναι δημοσιογράφος, καλλιτέχνης, παρουσιαστής, αθλητής
Δ. Μπορεί να είναι φίλος του καταναλωτή που αγόρασε το προϊόν
Ε. Επιβάλλει τη γνώμη του στον καταναλωτή
21. Οι πρώιμα υιοθετούντες είναι από τους πρώτους καταναλωτές που αγοράζουν
ένα νέο προϊόν, ακολουθούν τη μόδα και ενδέχεται να επηρεάσουν και τους
υπόλοιπους καταναλωτές
Α. Σωστό
Β. Λάθος
22. Προσδιορίστε ποιοι από τους παρακάτω δεν αποτελούν επίσημο ρόλο στο ΚΑΑ
μιας επιχείρησης
Α. Οι ελεγκτές ροής πληροφοριών
Β. Οι ιδιοκτήτες της επιχείρησης
Γ. Οι αγοραστές
Δ. Οι τελικοί χρήστες
835
Δ.ΥΠ.Α.

Ε. Οι εξωτερικοί συνεργάτες - σύμβουλοι που θέτουν τις αγοραστικές

προδιαγραφές.
23. Μια κοινωνική ομάδα μπορεί να έχει μία ή περισσότερες υποκουλτούρες.

Α. Σωστό
Β. Λάθος
24. Πολλές φορές η καταναλωτική συμπεριφορά ενός ατόμου επηρεάζεται όχι μόνο
από την οικονομική του κατάσταση αλλά και από τον τρόπο ζωής που θα ήθελε να
αποκτήσει (επιθυμητό life style)
Α. Σωστό
Β. Λάθος
25. Οι βιομηχανικοί πελάτες, ανάλογα με τη μορφή του οργανισμού ταξινομούνται σε:

(η ερώτηση έχει περισσότερες από μια σωστές απαντήσεις)
Α. Βιομηχανικές επιχειρήσεις
Β. Μικρομεσαίες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου
Γ. Δημόσιες υπηρεσίες και δημόσιοι οργανισμοί
Δ. Ιδρύματα Α, γ, δ
26. Ποιο από τα παρακάτω ταξιδιωτικά κίνητρα δεν αποτελούν τουριστική

συμπεριφορά και δεν λογίζεται ως τουρισμός
Α. Ταξίδια για εκπαιδευτικούς λόγους
Β. Ταξίδια για λόγους υγείας
Γ. Ταξίδια για άθληση/σπορ
Δ. Ταξίδι σε άλλη πόλη αυθημερόν για παρακολούθηση αγώνα ποδοσφαίρου
Ε. Διήμερο ταξίδι για επαγγελματικούς λόγους
27.α) Η προσωπική διάθεση, και το συναίσθημα επηρεάζουν την καταναλωτική

συμπεριφορά, στην επιλογή συγκεκριμένου τύπου διακοπών
Α. Σωστό
Β. Λάθος
836
Δ.ΥΠ.Α.

27. Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες-κίνητρα του τουρίστα δεν ανήκει στους
παράγοντες κοινωνικού πρεστίζ
Α. Αποκλειστικότητα (exclusivity)
Β. Απόδραση και περιπέτεια
Γ. Μόδα
Δ. Επίδειξη πλούτου
28. Τα τουριστικά πακέτα διακοπών βασίζουν το σχεδιασμό του κυρίως στο

εισόδημα που διαθέτουν οι υποψήφιοι πελάτες και στο κόστος της εκδρομής.
Α. Σωστό
Β. Λάθος Σχεδιάζουν τουριστικά προϊόντα και με βάση ηλικία, τρόπο ζωής,
τουριστικών δραστηριοτήτων στον τόπο προορισμού, κτλ.
29. Τα κίνητρα που καθορίζουν την απόφαση του ατόμου για ένα τουριστικό ταξίδι
είναι:
Α. Οι προηγούμενες εμπειρίες τους
Β. Με ποιους σχεδιάζουν να κάνουν διακοπές
Γ. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά τους
Δ. Πώς κάνουν κράτηση για το ταξίδι τους
Ε. Όλα τα παραπάνω
30. Ως εξωτερικό παράγοντα επηρεασμού της συμπεριφοράς του τουρίστα εννοούμε

και την προσωπικότητα και τον τρόπος ζωής του
Α. Σωστό
Β. Λάθος
31. Στο σχεδιασμό τουριστικών ταξιδίων σε μορφή group, είμαστε υποχρεωμένοι να

προσέχουμε να ικανοποιούμε όλες τις ατομικές προτιμήσεις χωρίς συμβιβασμούς
Α. Σωστό
Β. Λάθος
837
Δ.ΥΠ.Α.

32. Η λήψη αποφάσεων των ατόμων στα τουριστικά προϊόντα βασίζονται πάντα σε
ορθολογικά κριτήρια.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
33. Οι οικονομικοί παράγοντες της συμπεριφοράς του ταξιδιώτη είναι: (εντοπίστε το

λάθος)
Α. το εισόδημα,
Β. το επάγγελμα,
Γ. Το κλίμα στον τόπο προορισμού
Δ. το κόστος ταξιδιών και δραστηριοτήτων στον προορισμό,
Ε. η χώρα προέλευσης του υποψήφιου τουρίστα
34. Η διαδικασία λήψης απόφασης του καταναλωτή για την επιλογή του τουριστικού
ταξιδιού, είναι διαδικασία υψηλής ανάμειξης και δέσμευσης και δεν παρομοιάζεται με
συμπεριφορά ρουτίνας
Α. Σωστό
Β. Λάθος
35. Το “άυλο” στοιχείο της υπηρεσίας στο τουριστικό προϊόν παρέχει υψηλό αίσθημα
ασφάλειας στον υποψήφιο τουρίστα κατά τη διαδικασία επιλογής του ταξιδιού του
Α. Σωστό
Β. Λάθος
36. Ποιος δεν είναι εσωτερικός παράγοντας επηρεασμού των αποφάσεων για
επιλογή διακοπών
Α. Προσωπικότητα
Β. Διαθέσιμο εισόδημα
Γ. Συμβουλές ταξιδιωτικών πρακτόρων
Δ. Υγεία
Ε. Οικογενειακές Δεσμεύσεις
37. Ως “κύκλο” του τουριστικού ταξιδιού στη συμπεριφορά του τουρίστα εννοούμε τη
συμπεριφορά του πριν, κατά και μετά το ταξίδι
838
Δ.ΥΠ.Α.

Α. Σωστό
Β. Λάθος
38. Στο ατομικό τουριστικό ταξίδι, η συμπεριφορά του τουρίστα διαφέρει από αυτή
στα ομαδικά πακέτα διακοπών.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
39. Με τη λέξη “Τελετουργίες” στην τουριστική συμπεριφορά, εννοούμε μόνο το ότι ο

τουρίστας ταξιδεύει για να παρακολουθήσει θρησκευτικές λειτουργίες και να
προσκυνήσει σε κάποια εκκλησία ή ιερό τόπο.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
40. Ως παράδειγμα γεωγραφικής τμηματοποίησης, τα θεματικά πάρκα της Euro

Disney στο Παρίσι και του Alton Towers στην Αγγλία, απευθύνονται στο ίδιο κοινό-
στόχο τουριστών.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
41. Στη δημογραφική τμηματοποίηση, διαφορετικοί tour operators εξειδικεύονται και

προσφέρουν διακοπές σε διαφορετικά κοινά όπως οι ηλικιακές ομάδες.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
42. Τα πακέτα διακοπών ιαματικού τουρισμού απευθύνονται και σχεδιάζονται μόνο

για την ηλικιακή ομάδα των ηλικιωμένων
Α. Σωστό
Β. Λάθος
43. Στον τύπο των ηδονιστικών διακοπών, τα τουριστικά αυτά προϊόντα στοχεύουν
κυρίως σε εξωστρεφείς ανθρώπους/
Α. Σωστό
Β. Λάθος
839
Δ.ΥΠ.Α.

44. Στην συμπεριφοριστική τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς, σε αντίθεση με

τα καταναλωτικά προϊόντα, δεν υπάρχει η λεγόμενη πίστη στο προϊόν.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
45. Από τις παρακάτω μεθόδους τμηματοποίησης, ποιες είναι εντελώς εξειδικευμένες
για τον κλάδο του τουρισμού; (Δύο είναι οι σωστές)
Α. Σκοπός του ταξιδιού.
Β. Αναζητούνται ανάγκες, κίνητρα και οφέλη αγοραστών.
Γ. Χαρακτηριστικά αγοραστή και χρήστη.
Δ. Δημογραφικά, οικονομικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά.
Ε. Ψυχογραφικά χαρακτηριστικά.
Στ. Τιμή.
46. Μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα στη Νέα Υόρκη συμπεράναμε ότι ο τουρισμός
σε μια χτυπημένη από τρομοκρατία περιοχή, μηδενίζεται.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
47. Όσον αφορά στις διαφορετικές εθνικότητες των τουριστών, δεν εντοπίζουμε
διαφορές στις συμπεριφορές των ατόμων από διαφορετικές χώρες εντός της
ευρωπαϊκής ένωσης.
Α. Σωστό
Β. Λάθος
48. Η προσωπικότητα, οι στάσεις και οι αξίες του ντόπιου πληθυσμού του

τουριστικού προορισμού δεν αλλάζουν, αφού ο τουρισμός είναι εποχιακό φαινόμενο
Α. Σωστό
Β. Λάθος
49. Ποια από τις παρακάτω εθνικότητες τουριστών χαρακτηρίζεται κατά τη γνώμη
σας περισσότερο εσωστρεφής
Α. Οι Άραβες
840
Δ.ΥΠ.Α.

Β. Οι Γερμανοί
Γ. Οι Ιάπωνες
Δ. Οι Γάλλοι
50. Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του ψηφιακού μετασχηματισμού είναι ότι
ορισμένες εργασίες στον τουριστικό τομέα που τώρα επιτελούνται από ανθρώπους,
θα αναληφθούν από αυτοματοποιημένα συστήματα
Α. Σωστό
Β. Λάθος
51. Η βιώσιμη ανάπτυξη και η αειφορία στον τουρισμό αφορά μόνο στην
περιβαλλοντική βιωσιμότητα, και όχι στην κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα
Α. Σωστό
Β. Λάθος
52. Η Ελλάδα, βάσει περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της κλιματικής αλλαγής

παγκοσμίως θα:
Α. Ευνοηθεί τουριστικά βάσει των κλιματολογικών συνθηκών που θα δημιουργηθούν
Β. Θα αντιμετωπίσει κλιματολογικά προβλήματα
53. Οι κλιματολογικές συνθήκες που αναμένονται να αλλάξουν στο μέλλον, δεν θα

επηρεάσουν την εποχικότητα του τουρισμού στην Ελλάδα
Α. Σωστό
Β. Λάθος
54. Οι παράγοντες αύξησης του υπερτουρισμού είναι: (βρείτε το λάθος)

Α. Η αύξηση των εισοδημάτων της ανώτερης τάξης σε πολλές χώρες
Β. Το αυξημένο προσδόκιμο ζωής, διότι περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούν να
ταξιδεύουν για περισσότερα χρόνια.
Γ. Η ευκολία διοργάνωσης του ταξιδιού
55. Τo θετικό στοιχείο του υπερτουρισμού είναι ότι στην επιβαρυμένη τουριστικά
περιοχή, ανεβαίνει ανεξαιρέτως, το εισόδημα όλων των κατοίκων
841
Δ.ΥΠ.Α.

Α. Σωστό
Β. Λάθος
56. Στην οικονομία διαμοιρασμού, το φαινόμενο Airbnb, συμβάλλει στην μείωση των
τιμών διαμονής για τους τουρίστες, αλλά και στην αύξηση των ενοικίων των
κατοικιών για τους ντόπιους
Α. Σωστό
Β. Λάθος
57. Στην οικονομία διαμοιρασμού, αυξάνεται η εργασιακή ασφάλεια των

εργαζομένων στον τομέα του τουρισμού, αφού αυξάνονται οι θέσεις εργασίας,
κυρίως αυτές της μερικές απασχόλησης
Α. Σωστό
Β. Λάθος
58. Δημογραφικά, με την αύξηση του πληθυσμού και του τουρισμού, οι καταναλωτές-
τουρίστες επιθυμούν και επιλέγουν τυποποιημένα τουριστικά πακέτα
Α. Σωστό
Β. Λάθος
59. Έχοντας υπόψη την άνοδο του προσδόκιμου ζωής, οι συνταξιούχοι:

Α. Παλιότερα ταξίδευαν περισσότερο
Β. Στο μέλλον θα ταξιδεύουν περισσότερο
Γ. Δεν θα παρατηρηθεί σημαντική διαφορά
60. Το ηλικιακό group των Millenials:

Α. Δεν ενδιαφέρεται για ανέσεις και υψηλή ποιότητα στην υπηρεσία
Β. Έχουν εκλεπτυσμένο γούστο και αναζητούν την ποιότητα παρά την ποσότητα.
61. Το ηλικιακό group των Generation Ζ:

Α. Προτιμούν κυρίως τα ομαδικά ταξίδια σε groups
Β. Δεν τους ενδιαφέρει η περιβαλλοντική ευαισθησία
Γ. Προτιμούν το ταξίδι έναντι των υλικών αγαθών
842
Δ.ΥΠ.Α.

62. Τόσο οι Millenials όσο και οι Generation Ζ, ενδιαφέρονται κυρίως για δημοφιλείς
τουριστικούς προορισμούς
Α. Σωστό
Β. Λάθος
63. Η άνοδος του ταξιδιώτη των «δευτερευουσών πόλεων» οφείλεται στην επιθυμία
αποφυγής του μαζικού τουρισμού
Α. Σωστό
Β. Λάθος
64. Κύριοι παράγοντες κρίσεων στον τομέα των ταξιδιών & του τουρισμού είναι:
(Βρείτε το λάθος)
Α. Τρομοκρατικές επιθέσεις
Β. Φυσικές καταστροφές
Γ. Οικονομική πτώχευση της χώρας του τουριστικού προορισμού
Δ. Εξάρσεις επιδημιών
Ε. Ψηφιακές απειλές
65. Με βάση την πανδημία covid-19, και τις επιπτώσεις των πανδημιών γενικά στις
μελλοντικές τάσεις, ποιος τουριστικός κλάδος θα χρειαστεί να μετασχηματιστεί
περισσότερο;
Οι διακοπές “ήλιος και θάλασσα”
Ο θρησκευτικός και περιηγητικός τουρισμός
Ο MICE (συνεδριακός τουρισμός)
Ο οικολογικός τουρισμός
66. Μια από τις προκλήσεις του ελληνικού τουρισμού στο δημογραφικό ζήτημα είναι
ότι ο ευρωπαϊκός πληθυσμός ως μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού αυξάνεται
Α. Σωστό
Β. Λάθος
67. “Ψηφιακοί νομάδες” καλούνται οι:
843
Δ.ΥΠ.Α.

Α. Τουρίστες που κλείνουν μόνοι τους το τουριστικό πακέτο μέσω internet

Β. Τουρίστες που κλείνουν μόνοι τους το τουριστικό πακέτο μέσω internet και το
ταξίδι τους περιέχει περισσότερους από τρεις προορισμούς
Γ. Αυτοί που εργάζονται από οπουδήποτε στον πλανήτη κάνοντας παράλληλα και
διακοπές.
68. Στο ελληνικό καλοκαίρι, βάσει της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα επηρεαστεί το
προϊόν “ήλιος και θάλασσα”:
Α. Θετικά
Β. Αρνητικά
69. Βάσει της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ο εσωτερικός τουρισμός στις χώρες της
βόρειας Ευρώπης:
Α. Θα αυξηθεί
Β. Θα μειωθεί
844
Δ.ΥΠ.Α.

1. Α. Λάθος: Η κουλτούρα μαθαίνεται από παιδί μέσα στην οικογένεια, αλλά και
μετέπειτα και ως τα γεράματα, από κοινωνικούς φορείς, (σχολείο, παρέες, και
κοινωνικές ομάδες).
2. Ε. Όλα τα παραπάνω
3. Α. Σωστό
4. δ. το εισόδημα
5. Β. Λάθος: και το είδος του επαγγέλματος επηρεάζει την καταναλωτική συμπεριφορά
6. Β. Λάθος
7. Β. Λάθος: Μέσα σε διαφορετικές ομάδες συμπεριφερόμαστε διαφορετικά.
8. Α. Σωστό
9. Α. Σωστό
10. Β. Λάθος
11. Β. Λάθος
12. Α. Σωστό
13. Β. Λάθος: Οι στάσεις δεν είναι έμφυτες και «μαθαίνονται» από: προσωπικές
εμπειρίες, πληροφόρηση και επιχειρηματολογία, και από μεταδιδόμενες εμπειρίες
των άλλων
14. Α. Σωστό
15. Β. Λάθος: Και οι δύο αλλάζουν. Οι ανάγκες, δυσκολότερα από τις στάσεις
16. α: 2ο - β: 3ο, γ: 1ο, δ: 4ο, ε: 6ο, στ: 5ο
17. Α. Σωστό
18. Α. Σωστό
19. Α. Σωστό
20. Γ. Μπορεί να είναι δημοσιογράφος, καλλιτέχνης, παρουσιαστής, αθλητής
21. Α. Σωστό
22. Δ. Οι τελικοί χρήστες
23. Α. Σωστό
24. Α. Σωστό
25. τα α, γ, δ
26. Δ. Ταξίδι σε άλλη πόλη αυθημερόν για παρακολούθηση αγώνα ποδοσφαίρου
27.α) Α. Σωστό
845
Δ.ΥΠ.Α.

27. Β. Απόδραση και περιπέτεια

28. Β. Λάθος. Σχεδιάζουν τουριστικά προϊόντα και με βάση ηλικία, τρόπο ζωής,
τουριστικών δραστηριοτήτων στον τόπο προορισμού, κτλ.
29. Ε. Όλα τα παραπάνω
30. Β. Λάθος
31. Β. Λάθος
32. Β. Λάθος
33. Γ. Το κλίμα στον τόπο προορισμού
34. Α. Σωστό
35. Β. Λάθος
36. Γ. Συμβουλές ταξιδιωτικών πρακτόρων
37. Α. Σωστό
38. Α. Σωστό
39. Β. Λάθος
40. Β. Λάθος
41. Α. Σωστό
42. Β. Λάθος
43. Α. Σωστό
44. Β. Λάθος
45. Α. Σκοπός του ταξιδιού.- Στ. Τιμή.
46. Β. Λάθος
47. Β. Λάθος
48. Β. Λάθος
49. Γ. Οι Ιάπωνες
50. Α. Σωστό
51. Β. Λάθος
52. Β. Θα αντιμετωπίσει κλιματολογικά προβλήματα
53. Β. Λάθος
54. Α. Η αύξηση των εισοδημάτων της ανώτερης τάξης σε πολλές χώρες
55. Β. Λάθος
56. Α. Σωστό
57. Β. Λάθος
58. Β. Λάθος
59. Β. Στο μέλλον θα ταξιδεύουν περισσότερο
846
Δ.ΥΠ.Α.

60. Β. Έχουν εκλεπτυσμένο γούστο και αναζητούν την ποιότητα παρά την ποσότητα.
61. Γ. Προτιμούν το ταξίδι έναντι των υλικών αγαθών
62. Α. Σωστό
63. Α. Σωστό
64. Γ. Οικονομική πτώχευση της χώρας του τουριστικού προορισμού
65. Ο MICE (συνεδριακός τουρισμός)
66. Β. Λάθος
67. Γ. Αυτοί που εργάζονται από οπουδήποτε στον πλανήτη κάνοντας παράλληλα και
διακοπές.
68. Β. Αρνητικά
69. Α. Θα αυξηθεί
847
Δ.ΥΠ.Α.

Εκπαιδευτική ενότητα 7. ‘’Δραστηριότητες σε υγρό περιβάλλον/ αλμυρό ή

γλυκό νερό: ποτάμια, καταρράκτες, λίμνες, θάλασσα’’

Στη ενότητα παρουσιάζονται παραδείγματα διαμόρφωσης σύγχρονων τοπίων
εναλλακτικού τουρισμού και προτείνονται εναλλακτικές δραστηριότητες τουρισμού
στην Ελληνική, Ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα.

Τα αποτελέσματα που προσδοκά η παρούσα ανάλυση και παρουσίαση είναι να
μπορούν οι αναγνώστες να:
➢ Έρθουν σε «γνωστική επαφή» και να γνωρίσουν δραστηριότητες εναλλακτικού

τουρισμού σε όλο τον κόσμο
➢ Αποσαφηνίσουν τις θετικές και αρνητικές επιδράσεις του εναλλακτικού τουρισμού
στα διάφορα επίπεδα του χώρου υποδοχής
➢ Αναφέρουν πώς ο εναλλακτικός τουρισμός βοηθά τους προορισμούς να ανακάμψουν
➢ Προσδιορίζουν τις διαδικασίες που συμβάλλουν στην ολοκληρωμένη τουριστική
ανάπτυξη μιας περιοχής
Σε επίπεδο ικανοτήτων
➢ Ανακαλύψουν τις σύγχρονες τάσεις εναλλακτικού τουρισμού

➢ Εμπλακούν στη διαμόρφωση εναλλακτικών δραστηριοτήτων
Σε επίπεδο συμπεριφορών
848
Δ.ΥΠ.Α.

➢ Ευαισθητοποιηθούν για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών μορφών

τουρισμού
➢ Υποστηρίζουν την ανάπτυξη εναλλακτικών δραστηριοτήτων
➢ Υιοθετούν την εναλλακτική κουλτούρα, μέσω των αξιών του εναλλακτικού τουρισμού
➢ Στοχεύουν έμμεσα στη προστασία της τοπικής κουλτούρας, τη προστασία του
περιβάλλοντος και στην αναζήτηση νέων αξιών και τρόπων ζωής
Έννοιες- κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 7
μαζικός τουρισμός, εναλλακτικός τουρισμός, τουριστική ανάπτυξη
Οικοτουρισμός (οικολογικός τουρισμός), Αγροτουρισμός,Αθλητικός τουρισμός

(περιπέτειας), Πολιτισμικός τουρισμός, Ιατρικός (ιαματικός) τουρισμός,
Οινοτουρισμός Εθελοντικός τουρισμός, Γαστρονομικός τουρισμός,
σκι, αναρρίχηση, ποδηλασία, Αλεξίπτωτο πλαγιάς, Καταδύσεις, Θαλάσσιο σκι,Τζετ

σκι, Καγιάκ, Σέρφινγκ /Γουίντσερφ/ Κάιτσερφ, Ιστιοπλοΐα (sailing),Σερφ
(surfing),Δραστηριότητες στον αέρα (air-activities & sports) ,Ράφτινγκ (Rafting),
Πεζοπορία (Hiking) Χιονοδρομικά (Skiing) , Αναρρίχηση (Rock climbing),
Ποδηλασία βουνού στην Ελλάδα, Canyoning και Ράφτινγκ στην Ελλάδα,
Παρατήρηση πουλιών (Bird watching)
Cape Floral Region, Νότιος Αφρική, Τροπικό Δάσος Great Bear, Καναδάς,
Μπαριλότσε, Αργεντινή,Εναλλακτική εμπλοκή τουριστών σε φυτείες, Εθνικό πάρκο ,
Yellowstone, ΗΠΑ, Εθνικό Πάρκο Broads, Ηνωμένο Βασίλειο, Το Ομοσπονδιακό
Σωφρονιστήριο Αλκατράζ, Εθνικό Πάρκο Mount Sanqing, Κίνα, Κόλπος Suncheon,
Νότια Κορέα
849
Δ.ΥΠ.Α.

Εισαγωγή Εκπαιδευτικής ενότητας 7
Ο σύγχρονος άνθρωπος θεωρεί ανάγκη την πρόσκαιρη μετακίνηση του από τον
τόπο διαμονής του, σε άλλες περιοχές της χώρας του ή άλλων χωρών, προκειμένου
να ξεκουραστεί και να χαλαρώσει. Η αφθονία των σύγχρονων απολαύσεων οδηγεί
τον πολιτισμένο άνθρωπο σε φυγή, ενώ παραλλήλως ο άνθρωπος της υπαίθρου
μαγεύεται και έλκεται από την σύγχρονη ζωή των μεγαλουπόλεων. Παρατηρήθηκε
ότι η αύξηση της τουριστικής κίνησης υπήρξε μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο, διπλάσια
από την αύξηση του κοινωνικού εισοδήματος, αν και η βελτίωση του κοινωνικού
εισοδήματος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, στην τουριστική κίνηση
Η Ιταλία εδώ και δεκαετίες και η Ισπανία πιο πρόσφατα, κυρίως λόγω οικονομικής και
τουριστικής ωριμότητας, είναι οι μεσογειακές ανταγωνίστριες χώρες της Ελλάδας,
που έχουν αντιληφθεί αυτό το διαφαινόμενο κίνδυνο και προσπαθούν να επιτύχουν
και εν πολλοίς τα καταφέρνουν, ισοκατανομή τουριστικών δραστηριοτήτων. Σε
αντίθεση, στη χώρα μας, η τουριστική βιομηχανία παρουσιάζει πολλές εγγενείς
αδυναμίες, με κυριότερη την εξαιρετικά υψηλή εποχικότητα, αφού έξι (6) στους δέκα
(10) επισκέπτες από το εξωτερικό ταξιδεύουν στην Ελλάδα το τρίμηνο Ιουλίου -
Σεπτεμβρίου.
Ανάλογα με την ψυχοσύνθεση και τις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες είναι

δυνατό η ανάγκη της μετακίνησης να ικανοποιείται με περιορισμό της ικανοποίησης
άλλων βασικών αναγκών, όταν το διατιθέμενο ατομικό εισόδημα δεν επαρκεί. Δεν
είναι λίγοι αυτοί που, ειδικά στις ημέρες μας, χωρίς οικονομικά μέσα, στερούνται και
850
Δ.ΥΠ.Α.

τα πιο στοιχειώδη μέσα άνεσης κατά τη μετακίνηση τους στη χώρα προορισμού,
στην οποία πολλές φορές αναζητώντας οικονομικούς πόρους, προσφέρουν εργασία.
Στην αύξηση της τουριστικής κίνησης συντελούν:
• το επικρατούν κοινωνικό στερεότυπο, η μόδα και η προσπάθεια να μην

θεωρείται το άτομο οπισθοδρομικό και εκτός εποχής
• η κοινωνική προβολή που επιτυγχάνεται με εντυπωσιακό τρόπο μέσα από

ένα πολυδάπανο ταξίδι αναψυχής
• η επιθυμία απασχόλησης με θέματα εκτός καθημερινής ρουτίνας για

αποτοξίνωση από την καθημερινότητα και η αναζήτηση καινούργιων ευκαιριών
προσωπικής δραστηριότητας
• η μείωση του ενδιαφέροντος για αποταμίευση, λόγω της τηρούμενης

οικονομικής πολιτικής, που απομακρύνει τον άνθρωπο από τη σκέψη για
εξασφάλιση του αύριο και τον προσελκύει περισσότερο στην απόλαυση της ζωής
σήμερα
Τα βασικά, διαφοροποιητικά στοιχεία διαμόρφωσης της τουριστικής συμπεριφοράς

κάθε περιηγητή είναι (Ακογλάνης, 2011):
(α) η μοναδική προσωπικότητα του
(β) τα ιδιαίτερα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, σωματικά και ψυχικά χαρακτηριστικά

του
(γ) ο τρόπος ζωής του και
(δ) οι εμπειρίες που έχει βιώσει Γενεσιουργό αίτιο πολλών μορφών τουρισμού είναι
η επαναλαμβανόμενη στο χρόνο εκδήλωση μιας ιδιαίτερης τουριστικής
δραστηριότητας, από πολλούς τουρίστες με κοινά, πολλά από τα προαναφερόμενα,
προσωπικά στοιχεία.
Έτσι ο τουρισμός μπορεί να πάρει π.χ. τη μορφή του τουρισμού τρίτης ηλικίας, όταν
η ηλικία των συμμετεχόντων σε αυτόν υπερβαίνει τα εξήντα χρόνια, του μαθητικού ή
σπουδαστικού τουρισμού, του τουρισμού γυναικών και του τουρισμού ατόμων με
ειδικές δεξιότητες, όταν οι τουρίστες, αντίστοιχα, έχουν τα συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά, της ηλικίας, του φύλου και της αρτιμέλειας. Η μορφή του τουρισμού
851
Δ.ΥΠ.Α.

μπορεί να αποτελεί μέρος μιας ευρείας μορφής ή να προσδιορίζεται από

περισσότερους από έναν παράγοντες. Τις τελευταίες δεκαετίες, η εξέλιξη της
επιστήμης του μάρκετινγκ τουρισμού έχει συντελέσει στο διαχωρισμό ενός
συστατικού στοιχείου της τουριστικής αγοράς, της ονομαζόμενης τουριστικής
πελατείας, με βάση τα συγκεκριμένα προσωπικά δεδομένα κάθε ταξιδιώτη.
Ο τρόπος μετάβασης των τουριστών στον τουριστικό προορισμό, καθορίζεται από το

είδος των μεταφορών που χρησιμοποιούνται, την οργάνωση της μετακίνησης και το
μέγεθος της μετακινούμενης τουριστικής ομάδας. Με βάση το χρησιμοποιούμενο
μεταφορικό είδος, ο τουρισμός περιλαμβάνει το θαλάσσιο, τον οδικό, τον
αεροπορικό, το σιδηροδρομικό, τον ποτάμιο και το μεικτό τουρισμό.
Όσον αφορά την οργάνωση της τουριστικής μετακίνησης, ο τουρισμός διακρίνεται

σε: (α) τουρισμό με οργανωμένη μετακίνηση, από τους οργανωτές ταξιδιών και από
τα ταξιδιωτικά γραφεία, εντός του πλαισίου οργάνωσης ολόκληρου τουριστικού
πακέτου, που αποτελεί τη χαρακτηριστική περίπτωση μαζικού τουρισμού, μέσω
ναυλωμένων πτήσεων για μεγάλες αποστάσεις ή με ενοικιαζόμενα τουριστικά
λεωφορεία για μικρές αποστάσεις, χωρίς να αποκλείεται η μετακίνηση των τουριστών
και με άλλα μέσα μεταφοράς και
(β) τουρισμό με μη οργανωμένη μετακίνηση, όπου ένας τουρίστας μόνος επιλέγει τον
τρόπο μετακίνησης του, χωροχρονικά.
Τέλος, εάν ως κριτήριο κατηγοριοποίησης ληφθεί το μέγεθος της μετακινούμενης

ομάδας, ο τουρισμός μπορεί να χαρακτηριστεί ατομικός (μετακίνηση μόνο ενός
ατόμου), οικογενειακός (μετακίνηση μιας οικογένειας) και ομαδικός (μετακίνηση
ομάδας ατόμων). Ατομικός, θεωρείται, το τουριστικό είδος που ακολουθεί ένα άτομο
ή περισσότερα τα οποία συνδέονται φιλικά και πραγματοποιείται κατόπιν δικής τους
πρωτοβουλίας και οργάνωσης. Σε αντιδιαστολή, ο συλλογικός ή ομαδικός τουρισμός
είναι η οργανωμένη συλλογική μετακίνηση ατόμων, τα οποία χωρίς να έχουν καμία
προηγούμενη σχέση μεταξύ τους, συνέβη να συμμετέχουν στο ίδιο ταξίδι που
οργανώθηκε και εκτελέστηκε από κάποιο τουριστικό γραφείο, επιχείρηση μεταφορών
ή άλλη ιδιωτική ή δημόσια οργάνωση (Ηγουμενάκης, 1998). Οι προαναφερόμενοι
παράγοντες τουριστικής μετακίνησης, σε πλείστες όσες περιπτώσεις, αποτελούν και
βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των διαφόρων μορφών εναλλακτικού τουρισμού
852
Δ.ΥΠ.Α.

Για τον ατομικό τουρισμό, σαν παράδειγμα υπάρχει η μεμονωμένη μετακίνηση με

μεταφορικό μέσο που ουσιαστικά αντιστοιχεί στην οικονομική δυνατότητα του
μεμονωμένου τουρίστα, ενώ αντίθετα, ένας από τους πιο ακριβούς τουρισμούς είναι
ο κοσμοπολίτικος τουρισμός ή τουρισμός του διεθνούς jet set, όπου η μετακίνηση
γίνεται με ιδιωτικά αεροπλάνα, πολυτελή ιδιωτικά κρουαζιερόπλοια, γιότ ή
ελικόπτερα. Η μετακίνηση των τουριστών κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, εντός
ή πέριξ του τουριστικού προορισμού τους, γίνεται με όλους τους δυνατούς τρόπους,
ανάλογα με τη μορφή του τουρισμού (με δημόσια ή με ενοικιαζόμενα μέσα
μεταφοράς ή ακόμα και με ειδικά οχήματα). Πλέον με τα σύγχρονα αεροπλάνα, οι
αυτόνομες πτήσεις μεγάλων αποστάσεων, έχουν μειώσει δραματικά τη χρονική
διάρκεια των ταξιδιών και συνεπώς τις δαπάνες τους, με αποτέλεσμα να
οδηγούμαστε στην παγκοσμιοποίηση της τουριστικής αγοράς και στην
καταπολέμηση της τουριστικής εποχικότητας.
τουριστική διαμονή περιλαμβάνει
(α) τη διάρκεια διαμονής των τουριστών στον τουριστικό προορισμό, που ταυτίζεται
με τη διάρκεια των διακοπών και εμπεριέχει:
• τις κύριες διακοπές, με διάρκεια δεκαπέντε έως τριάντα ημέρες
• τις δευτερεύουσες διακοπές, με διάρκεια δέκα έως δεκαπέντε ημέρες
τις λεγάμενες μικρές διακοπές, με διάρκεια από μία έως τέσσερις μέρες, όπως τα
γνωστά εορταστικά τριήμερα και τετραήμερα (long weekends)
(β) το είδος του καταλύματος, στο οποίο εμπεριέχονται ξενοδοχεία, μοτέλ,

πανδοχεία, ξενώνες, πλωτά καταλύματα, οικοτροφεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια,
διαμερίσματα τροχόσπιτα, σκηνές, σπίτια φίλων ή συγγενών, που ανήκουν στα κύρια
ή στα συμπληρωματικά τουριστικά καταλύματα και
(γ) τη δαπάνη διαμονής Ο παράγοντας «μετακίνηση» και ο παράγοντας «διαμονή»

σε πολλές περιπτώσεις γίνονται βασικό γνώρισμα των εναλλακτικών μορφών
τουρισμού.
Για παράδειγμα, ενώ στο λεγόμενο «λαϊκό» τουρισμό, οι ταξιδιώτες διαμένουν σε

φθηνότερα καταλύματα, στον τουρισμό πολυτελείας επιλέγονται τα ξενοδοχεία
πολυτελείας για διαμονή.
853
Δ.ΥΠ.Α.

Η εννοιολογική προσέγγιση του εποχικού τουρισμού (tourism of season)

περιλαμβάνει τη συσσώρευση του συνόλου των τουριστικών δραστηριοτήτων ενός
τόπου, σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, δίνοντας έτσι μέρος ή το σύνολο της
κίνησης ενός θερέτρου και κατ’ ουσία περιλαμβάνει την πλειονότητα των κύριων
διακοπών και των ταξιδιών της κύριας θερινής περιόδου, η οποία εκτείνεται το δίμηνο
Ιουλίου και Αυγούστου για το βόρειο ημισφαίριο και Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου για
το νότιο ημισφαίριο. Ο εποχιακός τουρισμός αφορά το θερινό αλλά και το χειμερινό
τουρισμό και προφανώς, ενδιαφέρει τους τουρίστες και των δύο μορφών. Το
φαινόμενο της τουριστικής εποχικότητας συγκροτείται από:
(α) την εποχή των διακοπών, δηλαδή την εποχή της κύριας τουριστικής
(β) τις αιτίες της εκδήλωσης, αυτής της δραστηριότητας σε συγκεκριμένη

εποχή του έτους
(γ) τα προβλήματα που δημιουργεί χωροχρονικά η πραγματοποίηση αυτού

του μεγάλου αριθμού τουριστικών ταξιδιών
Η τουριστική εποχικότητα επιδρά δυσμενώς στη λειτουργία ολόκληρου του

τουριστικού κυκλώματος και στην ποιότητα των προσφερομένων τουριστικών
υπηρεσιών.
Η τουριστική κίνηση σε έναν τόπο μπορεί να είναι συνεχής σε όλη τη διάρκεια του
χρόνου, με μικρές μόνο παραλλαγές κάθε εποχή. Αυτό συμβαίνει κυρίως στις
μεγάλες πόλεις που διαθέτουν πολλά και ποικίλα ενδιαφέροντα για τον τουρίστα,
οπότε η κίνηση σε αυτές διατηρείται σχεδόν αδιάκοπη και αμείωτη. Υπάρχουν, όμως,
και τόποι που έχουν μόνο εποχικό τουρισμό
Η τουριστική εποχικότητα περιλαμβάνει τρεις τουριστικές περιόδους:
(α) την περίοδο αιχμής: Ιούλιο και Αύγουστο ή Ιανουάριο και Φεβρουάριο, αντίστοιχα
για
(β) την ενδιάμεση περίοδο: Μάιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο, Οκτώβριο ή Νοέμβριο,

Δεκέμβριο, Μάρτιο, Απρίλιο, αντίστοιχα για τα δύο
854
Δ.ΥΠ.Α.

(γ) τη νεκρή περίοδο, που καλύπτει τους μήνες Νοέμβριο, Δεκέμβριο, Ιανουάριο,
Φεβρουάριο, Μάρτιο και Απρίλιο ή Μάιο, Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο και
Οκτώβριο, αντίστοιχα για τα δύο ημισφαίρια τα δύο ημισφαίρια
Σε τοπική κλίμακα η εποχή των διακοπών διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη

δημιουργία των μορφών τουρισμού. Οι περισσότερες μορφές εναλλακτικού
τουρισμού έχουν έντονο εποχιακό χαρακτήρα και πολλές από αυτές υπάρχουν γιατί
υφίστανται οι κατάλληλες εποχές. Έτσι ο θερινός τουρισμός, ο παραθεριστικός
τουρισμός και ο παράκτιος τουρισμός υπάρχουν το καλοκαίρι, ενώ αντίθετα, ο
χειμερινός τουρισμός, ο τουρισμός παραχείμασης και ο χιονοδρομικός τουρισμός
υπάρχουν το χειμώνα, ο αγροτουρισμός κυρίως την άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν
γίνονται οι περισσότερες γεωργικές εργασίες, ο περιπατητικός, ο οικολογικός και ο
φυσιογνωστικός τουρισμός κυρίως το καλοκαίρι, την άνοιξη και το φθινόπωρο, για να
αποφεύγεται ο δυσμενής χειμώνας και ο μαζικός τουρισμός το καλοκαίρι
Άλλες μορφές τουρισμού, όπως ο επαγγελματικός, ο αθλητικός τουρισμός, ο αστικός

και τουρισμός υγείας συνήθως εμφανίζονται καλοκαίρι. Ο μόνος τουρισμός που δεν
ακολουθεί τις εποχές του έτους είναι ο θρησκευτικός, γιατί ακολουθεί το εορτολόγιο
της κάθε θρησκείας
7.1 Εναλλακτικός τουρισμός
Η ιδέα και η πρακτική του εναλλακτικού τουρισμού ξεκίνησαν ως απάντηση στις

επιδράσεις του μαζικού, συμβατικού τουρισμού και ως μια ανάγκη έκφρασης των
ειδικών ενδιαφερόντων, αναγκών και προτιμήσεων των επισκεπτών. Η χώρα μας
ήταν και είναι ήδη πρωτοπόρος προορισμός σε αυτόν τον θεματικής μορφής
τουρισμό, καθώς ανταποκρίνεται επαρκώς στα περισσότερα είδη εναλλακτικών
διακοπών. Ο εναλλακτικός τουρισμός έχει το βασικό χαρακτηριστικό του ενεργητικού
(δημιουργικού) τουρισμού, αλλά οι υπηρεσίες που προσφέρονται αφορούν σε μια
μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων και καλύπτουν κάθε γούστο.
855
Δ.ΥΠ.Α.

Οι επισκέπτες αλληλεπιδρούν περισσότερο με τους ντόπιους, αντί απλά να

επισκέπτονται τα ιστορικά μνημεία και τα αξιοθέατα μιας περιοχής· εξάλλου, βασικό
μέλημα των τουριστικών αυτών υπηρεσιών είναι ο σεβασμός της φύσης και των
ντόπιων κατοίκων του τόπου προορισμού, στοιχεία που παραγκωνίζονται πλήρως
στον μαζικό/ συμβατικό τουρισμό.
Το τουριστικό φαινόμενο, με κριτήριο το κίνητρο του επισκέπτη, ιεραρχείται,

σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (ΠΟΤ, 2015) σε:
(α) ατομικό τουρισμό, κυρίως για άτομα με μεγάλη οικονομική δυνατότητα, που
αναζητούν συνήθως την περιήγηση και οργανώνεται και πραγματοποιείται από τους
ίδιους
(β) μαζικό τουρισμό, για πολυάριθμα άτομα, που χρησιμοποιώντας το ίδιο

μεταφορικό μέσο, σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, κινούνται, διαμένουν και δρουν
συλλογικά και ταυτόχρονα
(γ) εσωτερικό τουρισμό, για κατοίκους μιας χώρας που ταξιδεύουν εντός της
επικράτειάς της (δ) εξωτερικό τουρισμό, για κατοίκους μιας χώρας που ταξιδεύουν
στο εξωτερικό
(ε) εποχιακό τουρισμό, για επισκέπτες συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, κυρίως

λόγω καιρικών αλλαγών
(στ) συνεχή τουρισμό, για τουρίστες μιας περιοχής ανεξαρτήτου εποχής
(ζ) εναλλακτικό τουρισμό, για επισκέπτες που αναζητούν αντίβαρο στη συνολική
δράση του μαζικού τουρισμού
Με βάση την ιστορική εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου από τη σχετική

βιβλιογραφία, εξάγεται το συμπέρασμα ότι κάποιες εναλλακτικές μορφές τουρισμού
ξεκίνησαν να αναπτύσσονται πολύ νωρίτερα από τις υπόλοιπες, αποτελώντας
μάλιστα εκείνη την εποχή, τη μοναδική τουριστική δραστηριότητα
Ο όρος «νέες εναλλακτικές μορφές τουρισμού» πρωτοχρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία

του 1970 για να περιγράψει το σύνολο των δραστηριοτήτων του ήπιου έναντι του
«σκληρού», μαζικού, τουρισμού, αφού σε αντίθεση με την κρατούσα άποψη, όλες οι
εναλλακτικές μορφές τουρισμού δεν είναι νέες. Κάποιες από αυτές, έχουν ρίζες στην
αρχαιότητα, ενώ άλλες δημιουργήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες. Με βάση της αρχής
856
Δ.ΥΠ.Α.

της εναλλακτικότητας και των γενικών τουριστικών χαρακτηριστικών τους μπορούν

να αλληλοαντικαθίστανται ανάλογα με το τοπικό περιβάλλον και το μέγεθος τους
Παράλληλα με το συνολικό τουριστικό φαινόμενο, η εμφάνιση των κύριων

εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ανάγεται στους προχριστιανικούς αιώνες,
όπως ο τουρισμός αναψυχής, ο επαγγελματικός τουρισμός, ο πολιτιστικός, ο
θρησκευτικός, ο αθλητικός και ο ιαματικός τουρισμός, που πρωτοεμφανίστηκαν στην
ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου (στην αρχαία Αίγυπτο, στην
Αρχαία Ελλάδα, αλλά και στη Μεσοποταμία, στην Περσία και στη Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία).
Οι Αιγύπτιοι και οι Ασσύριοι δημόσιοι υπάλληλοι μετακινούνταν για κρατικές

υποθέσεις, κάνοντας επαγγελματικά ταξίδια, ενώ οι Αιγύπτιοι διοργάνωναν
ημερήσιες εκδρομές στις όχθες του Νείλου, ασκώντας μια πρωτογενή μορφή
παραποτάμιου τουρισμού. Ο θεσμός των Αμφικτιονιών στην Αρχαία Ελλάδα, που
ουσιαστικά ήταν συσκέψεις αντιπροσώπων γειτονικών πόλεων-κρατών για επίλυση
τοπικών προβλημάτων, συνήθως γύρω από ένα μαντείο, αποτέλεσε την πρώτη
μορφή συνεδριακού τουρισμού.
Ο αθλητικός και ο θρησκευτικός τουρισμός αναπτύχθηκε κυρίως στην Αρχαία

Ελλάδα τους τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες, με τον αθλητικό τουρισμό να
περιλαμβάνει την μετάβαση αθλητών στους τόπους μεγάλων πανελλήνιων αγώνων,
που διεξάγονταν προς τιμή ολύμπιων θεών (οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ολυμπία
προς τιμή του Δία, τα Πύθια στους Δελφούς προς τιμή του Απόλλωνα, τα Ίσθμια
στον Ισθμό της Κορίνθου προς τιμή του Ποσειδώνα και τα Νεμέα, στη Νεμέα προς
τιμή της Δήμητρας)
Τα Ασκληπιεία, τα πρώτα κέντρα υγείας που δημιουργήθηκαν γύρω από

θερμομεταλλικές πηγές και η λουτροθεραπεία που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά τους
ρωμαϊκούς χρόνους αποτελούν τα πρώτα βήματα του ιαματικού τουρισμού. Τέλος,
σαν αρχαία συνδυαστικά δείγματα πολιτιστικού και τουρισμού αναψυχής, μπορούν
να θεωρηθούν οι πολυάριθμες επισκέψεις των ταξιδιωτών της εποχής, στα επτά
θαύματα του τότε γνωστού κόσμου και κυρίως στον Ναό της Αρτέμιδος Έφεσο. 2.2.
Η δεύτερη τουριστική περίοδος Εκτείνεται χρονικά από τη γέννηση του Χριστού έως
και το 1850 και περιλαμβάνει τρεις ιστορικές υποπεριόδους:
857
Δ.ΥΠ.Α.

(α) τη μεταχριστιανική ρωμαϊκή και τη βυζαντινή περίοδο, έως και την πτώση της
Κων/πολης, το 1453, (
β) την περίοδο του Μεσαίωνα στη Δυτική Ευρώπη και της Αναγέννησης (μέχρι το
1618) και τέλος
γ) την ευρύτερη περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης και των Ναπολεόντειων

πολέμων. Με δεδομένες τις τότε επικρατούσες συνθήκες (εθνικές ανακατατάξεις,
κοινωνική αναταραχή, ανασφάλεια ταξιδιών, φεουδαρχία, θεοκρατισμός, έλλειψη
συγκοινωνιακών μέσων και υποδομών, μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα), η δεύτερη
αυτή χρονική περίοδος, θεωρείται τουριστικά ανενεργή, αφού καταγράφηκε απουσία
νέων μορφών τουρισμού, χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι δεν υπήρχε καμία
τουριστική δραστηριότητα.
Η κατασκευή μεταφορικών υποδομών, ουσιαστικά, βοήθησε και υπηρέτησε, χωρίς

να ήταν προτεραιότητα, τουριστικούς σκοπούς, αφού κατά την πρώτη
μεταχριστιανική περίοδο, ολοκληρώνεται από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η «Via
Egnatia», η πρώτη και σημαντικότερη, οργανωμένη και εποπτευόμενη οδός, με
θέσεις ανάπαυσης σε τακτές αποστάσεις και με πανδοχεία κατά μήκος της, για
διαμονή των ταξιδιωτών.

Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού καταγράφουν την έμφαση που δίνεται στα κίνητρα
που σχετίζονται με το περιβάλλον και την αυτονομία στο ταξίδι (Τσάρτας, 1996). Ενώ
το κύριο χαρακτηριστικό των εναλλακτικών μορφών τουρισμού είναι «η αντίθεσή τους
προς τον κλασικό τουρισμό και ο κύριος στόχος τους είναι η διαφύλαξη του
περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και η ανάπτυξη νέων
θεματικών τρόπων προσέλκυσης τουριστών με τη δημιουργία καινούργιων
τουριστικών πόλων και αντίστοιχων τουριστικών ρευμάτων» (Σιταράς, Τζένος, 2007).
Σύμφωνα με τον ΠΟΤ ο ορισμός για το εναλλακτικό τουριστικό προϊόν δόθηκε το

1980 και περιλαμβάνει επτά τύπους στοιχείων:
858
Δ.ΥΠ.Α.

➢ Τη φυσική κληρονομιά.
➢ Την ενεργητική κληρονομιά.
➢ Την ανθρώπινη κληρονομιά δηλαδή, τα δημογραφικά στοιχεία και πολιτιστικά

δεδομένα, διάφορες απόψεις του πληθυσμού σχετικά με το τουριστικό φαινόμενο και
τις συνθήκες διαβίωσης σε εναλλακτική βάση.
➢ Τις θεσμικές, πολιτικές, νομικές και διοικητικές δομές στον εναλλακτικό τουρισμό.
➢ Τις κοινωνικές δομές της χώρας όπως είναι η συμμετοχή των ατόμων στο
δημοκρατικό σύστημα της χώρας.
➢ Τα αγαθά και τις υπηρεσίες, τα μεταφορικά μέσα και τους εξοπλισμούς, την ειδική
υποδομή των διακοπών.
➢ Τις οικονομικές και χρηματοδοτικές δραστηριότητες στον εναλλακτικό τουρισμό.
Τα πιο συχνά είδη εναλλακτικού τουρισμού, που έχουν αναπτυχθεί και στη χώρα
μας, είναι:
Οικοτουρισμός (οικολογικός τουρισμός)
Αποτελεί μια μορφή τουρισμού που περιλαμβάνει τους πόρους του περιβάλλοντος:
βουνά, ποτάμια, λίμνες κλπ. Συνήθως, αναπτύσσεται σε προστατευμένες περιοχές
σπάνιας ομορφιάς (π.χ. Natura), που έχουν και επιστημονικό ενδιαφέρον.
859
Δ.ΥΠ.Α.

Αγροτουρισμός
Ο επισκέπτης έρχεται σε άμεση επαφή με την ύπαιθρο και συμμετέχει ενεργά στις
εργασίες ενός αγροκτήματος, γίνεται μέρος της διαδικασίας και γεύεται τους καρπούς
των προσπάθειών του. Εδώ περιλαμβάνονται γεωργικές, κτηνοτροφικές ασχολίες,
μαγειρική, ελαιοτριβείο, μελισσοκομία και πολλά άλλα.
Αθλητικός τουρισμός (περιπέτειας)
Περιλαμβάνει τόσο την παθητική, όσο και την ενεργητική συμμετοχή σε αθλητικές
δραστηριότητες, που όμως αφορούν άμεσα στο φυσικό τοπίο και στην ιδιαίτερη
μορφολογία του τόπου. Στη χώρα μας έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε αμέτρητες
δραστηριότητες, όπως κωπηλασία, σκι, ιππασία, πεζοπορία, ορειβασία, κατάδυση,
ράφτινγκ κλπ.
Πολιτισμικός τουρισμός
860
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτή η μορφή τουρισμού ανταποκρίνεται σε όσους επιθυμούν να ανακαλύψουν τους

ιστορικούς, αρχαιολογικούς και πολιτισμικούς θησαυρούς ενός τόπου, που όμως δεν
περιορίζονται στα γνωστότερα και πολυδιαφημισμένα μνημεία του.
Ιατρικός (ιαματικός) τουρισμός:
Αποτελεί μέρος μιας (ιατρικής) θεραπείας, που χρησιμοποιεί τους φυσικούς,

ιαματικούς πόρους ενός τόπου και ωφελεί τον επισκέπτη τόσο σε σωματικό, όσο και
σε συναισθηματικό βαθμό. Η πιο διαδεδομένη μορφή του στην Ελλάδα είναι οι
ιαματικές πηγές· σχεδόν 180 πηγές χρησιμοποιούνται στη χώρα μας για
λουτροθεραπεία και ποσιθεραπεία. Σε αρκετές ιαματικές πηγές έχουν διαμορφωθεί
ειδικοί σύγχρονοι χώροι υδροθεραπείας, spa και αναζωογόνησης, που διαθέτουν την
κατάλληλη υποδομή, σεβόμενοι παράλληλα τον φυσικό πλούτο της κάθε περιοχής.
Οινοτουρισμός
Σκοπός του είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με τον τόπο καλλιέργειας και
συλλογής του σταφυλιού, τη συμμετοχή και παρατήρηση στη διαδικασία και τη
861
Δ.ΥΠ.Α.

γευσιγνωσία. Η Ελλάδα, ως μεσογειακή χώρα, αποτελεί πόλο έλξης για τους λάτρεις
του κρασιού, ειδικά αν λάβουμε υπόψη και την τεράστια ποικιλία που διαθέτει.
Εθελοντικός τουρισμός
Οικονομική μορφή τουρισμού, την οποία επιλέγουν κυρίως νέοι άνθρωποι. Οι

επισκέπτες συμμετέχουν ενεργά σε κάποια project που αφορούν στον τόπο
προορισμού, βελτιώνοντας κυρίως τις συνθήκες ζωής και τις υποδομές της περιοχής
Γαστρονομικός τουρισμός
Βασικός στόχος του είναι η γνωριμία με την τοπική κουζίνα, τα τοπικά προϊόντα και
τα έθιμα που σχετίζονται με τις πρώτες ύλες μιας περιοχής. Οι υπηρεσίες εδώ
αντιτίθενται στις αλυσίδες έτοιμου φαγητού και στα αδιάφορα μενού που συνήθως
προσφέρονται στα ομαδικά πακέτα διακοπών της συμβατικής μορφής τουρισμού.
Η ονοματοδοσία των περισσότερων εναλλακτικών μορφών τουρισμού βασίστηκε στο

όνομα του τουριστικού προορισμού, που φιλοξενεί τους κάθε είδους τουρίστες (ο
θαλάσσιος τουρισμός στη θάλασσα, ο παράκτιος στις ακτές, ο υπαίθριος στην
ύπαιθρο κ.ο.κ.). Ένας προορισμός χαρακτηρίζεται τουριστικός όταν δέχεται και
φιλοξενεί τουρίστες κατά τη διάρκεια των διακοπών τους και για το σκοπό αυτό, θα
πρέπει να διαθέτει: (α) ορισμένα στοιχεία έλξης και ικανοποίησης τους, τα
αποκαλούμενα τουριστικά θέλγητρα, που μπορεί να είναι φυσικά, κλιματολογικά,
γεωγραφικά, πολιτικά, πολιτιστικά, αλλά και ανθρωπογενή (β) την κατάλληλη
τουριστική υποδομή, για την εξυπηρέτηση της συνολικής τουριστικής διαδικασίας
862
Δ.ΥΠ.Α.

Η κατηγοριοποίηση των τουριστικών προορισμών στηρίζεται κυρίως στο κριτήριο της

γεωγραφικής θέσης και συνεπώς, είναι δυνατόν να προσδιοριστούν τουριστικοί
προορισμοί, που βρίσκονται σε παράκτιες και ορεινές, σε αστικές περιοχές, σε
προστατευόμενες, άμεσα ή έμμεσα, φυσικές περιοχές (εθνικοί δρυμοί, πάρκα
αναψυχής κ.α.). Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι οι τουριστικοί προορισμοί παράγουν
τουριστικά προϊόντα, τα οποία, όμως, καταναλώνονται επί τόπου για να τα
απολαύσουν οι τουρίστες, αφού δεν υπάρχει η δυνατότητα ούτε της μεταφοράς, ούτε
της αποθήκευσης τους. Στις χρονικές περιόδους, μάλιστα, που δεν παράγονται, οι
προορισμοί παύουν να χαρακτηρίζονται ως τουριστικοί
Όταν η τουριστική ανάπτυξη χαρακτηρίζεται από αναποτελεσματικότητα και

σχεδιάζεται χωρίς προγραμματισμό, λόγω σημαντικής χωροχρονικής τουριστικής
επιβάρυνσης και συνεπώς εμφάνισης μεγάλης τουριστικής εποχικότητας,
προκύπτουν ουσιαστικά περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η αλλοίωση και η
υπερεκμετάλλευση του φυσικού τοπίου, που οδηγούν έναν τουριστικό προορισμό
στην απώλεια της τουριστικής παραγωγικότητας του. Για να καταπολεμηθεί ο
κίνδυνος της απαξίωσης του τουριστικού προϊόντος, υπεισέρχεται ο όρος
«αειφορικός τουρισμός», που αντιπροσωπεύει την αειφορική τουριστική ανάπτυξη
και εξασφαλίζει την μακροχρόνια παραγωγή τουριστικών προϊόντων από τον
τουριστικό προορισμό
7.2 Τα οφέλη του εναλλακτικού τουρισμού
Τις τελευταίες δεκαετίες έχει υπάρχει μεταστροφή της ζήτησης ολοκληρωμένων

τουριστικών πακέτων, καθώς και γενικότερα τουριστικών προϊόντων ως προς τις
εναλλακτικές –ή ειδικές - μορφές τουρισμού. Σε αυτήν μπορεί κανείς να προσθέσει
και την αλλαγή των διεθνών προτύπων τουριστικής ζήτησης, που επικεντρώνονται
όλο και περισσότερο στο συνδυασμός προσφέρουμε με περιβαλλοντικές και
κοινωνικές δράσεις καθώς και με την αυξημένη επαγρύπνιση και αλλαγή συνείδησης
στα παραπάνω ζητήματα.
Η κύρια ιδέα πίσω από αυτή την ιδιαίτερη μορφή τουρισμού είναι οι επισκέπτες να
ζήσουν μια αξέχαστη εμπειρία, που να τους γεμίσει πνευματικά και ψυχικά, αφού
τους χαρίσει μια μοναδική, αυθεντική σύνδεση με τη φύση, τον πολιτισμό και τους
863
Δ.ΥΠ.Α.

ανθρώπους στον τόπο προορισμού τους. Τα παρακάτω βασικά οφέλη θα σας

βάλουν σίγουρα σε σκέψη για το επόμενο ταξίδι σας!
Ο στόχος σήμερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ανάπτυξη μειονεκτικών

περιοχών, ή η ανάδειξη άλλων πιο αποκεντρωμένων περιοχών η προστασία στο
περιβάλλον και η ενίσχυση των υποδομών με την ανάπτυξή του με γνώμονα όμως
και προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση του κοινού με την προστασία της τοπικής
ταυτότητας. Υπάρχουν περιοχές που σήμερα δημιουργούν την τουριστική εμπειρία
συγκλονίζοντας τον πολίτη μέσω της ξενάγησης από θεματικές πηγές
βιομηχανοποιημένων περιοχών από την εποχή του 20ου αιώνα. Ένα τέτοιο
παράδειγμα είναι οι ξεναγήσεις που πραγματοποιούνται σε απίστευτα για τον κοινό
νου μέρη προσφέροντας μια διαφορετική τουριστική εμπειρία όπως ξεναγήσεις
στους υπονόμους, στο νεκροτομείο, σε ένα σφαγείο, σε ένα εργοστάσιο στο
τυπογραφείο της κυβέρνησης, σε ένα εργοστάσιο καπνών, στο εργοστάσιο ταπήτων,
στο νομισματοκοπείο, στο χρηματιστήριο και στο Ανώτατο Δικαστήριο όταν αυτό
βρισκόταν ήδη σε συνεδρίαση.
Με την μετάβαση από τον 20ο αιώνα γίνεται πιο έντονη η ανάγκη για την μελέτη
οργανισμών δημιούργησε μια επιστήμη την κοινωνιολογία. Το χαρακτηριστικό είναι
πως οι οργανισμοί αυτοί αποτελούν τελικά προϊόν ψυχαγωγίας για όλους εμάς
τουρίστες ή όχι καθώς εισάγονταν επισκέπτη στο ύφος και το σκεπτικό της εποχής
εκείνης δημιουργώντας σε αυτόν μια απίστευτη και συγκλονιστική εμπειρία. Η
συμμετοχή των περιηγητών με τα εκθέματα επαγγελμάτων ως τουριστικά αξιοθέατα
είναι η σύγχρονη τάση που έχει τις ιδιότητες μιας από τις «επιστήμες της υλικής
υπόστασης» του LéviStrauss «sciences of the concrete»
Ένας θεωρητικός της κουλτούρας και του σύγχρονου ελεύθερου χρόνου, ο Ντάνιελ J.
Boorstin, κάνει μία επιδοκιμαστική κριτική και αναφορά επί μακρόν σε ένα συγγραφέα
του δέκατου-ένατου-αιώνα. Λέει πολύ συγκεκριμένα ότι :Οι πόλεις της Ιταλίας
κατακλύζονται τώρα από τις αγέλες αυτών των πλασμάτων, γιατί ποτέ δεν χωρίζουν
μεταξύ τους, και τους βλέπεις να αριθμούν μέχρι και σαράντα άτομα μαζί και να
ξεχύνονται κατά μήκος ενός δρόμου με τον οδηγό τους τη μία στιγμή να είναι μπροστά
τους και την άλλη στιγμή πίσω τους και κάνει κύκλους γύρω τους σαν ένα σκυλί που
φυλάει τα πρόβατα -και πραγματικά η διαδικασία μοιάζει όσο δεν γίνεται με βοσκή.
864
Δ.ΥΠ.Α.

Έχω συναντήσει ήδη τρία κοπάδια, και δεν έχω ξαναδεί τίποτα τόσο αγροίκο, οι
άνδρες, συνήθως ηλικιωμένοι, ζοφεροί, λυπημένοι στην όψη, οι γυναίκες, κάπως
νεότερες, που παίρνουν μέρος σε ένα σύντομο ταξίδι, αλλά έντονα ζωηρές,
τετραπέρατες και αστείες»
Αυτό είναι μόνο ένα μικρό απόσπασμα που φανερώνει την άποψη του
συγκεκριμένου ανθρώπου για τους τουρίστες και δεν είναι άλλη από αυτή. «Το ταξίδι
και οι ταξιδιώτες είναι δύο πράγματα που απεχθάνομαι-και παρόλα αυτά εδώ είμαι,
όλοι είναι έτοιμοι για να τους πω την ιστορία των αποστολών μου» Claude Lévi-
Strauss: Η αποτύπωση της παραπάνω θέσης είναι μια διατύπωση πάγια που όμως
έχει πάρα πολλούς υποστηρικτές. Πολλοί δηλαδή δεν εκτιμούν τον τουρίστα
εναρμονίζονται με αυτή την θέση και σε αυτήν την εικόνα αγωνίζονται να
απομακρυνθούν από αυτό το ηθικά-αποδεκτό το στερεότυπο του τουρίστα. Οι
τουρίστες δεν επικρίνονται από τον Boorstin και τους άλλους θεωρητικούς επειδή
φεύγουν από τον τόπο και τον πολιτισμό τους για να δουν τα αξιοθέατα αλλά
κατακρίνονται που είναι ικανοποιημένοι με το να έχουν μία πολύ επιφανειακή
εμπειρία που δεν εμβαθύνει στην ουσία στην εμπειρία και γνώση άλλων λαών και
άλλων τοποθεσιών. Πολλοί από τους τουρίστες ντρέπονται να μιλήσουν για την
εμπειρία τους καθώς θεωρούν πως δεν εμβαθύνουν με άλλα λόγια, η τουριστική
ντροπή δεν είναι βασισμένη στο να είσαι τουρίστας αλλά στον τρόπο που δεν σε
αφήνει να είσαι αρκετά τουρίστας δηλαδή στην αποτυχία να τα δεις όλα με τον τρόπο
που «πρέπει» να τα δεις και να τα βιώσεις. Στην πιο πάνω αποδοχή βασίζεται και η
νέα τάση στις βιωματικές εμπειρίες ταξιδιωτικών προορισμών.
Η τουριστική κριτική του τουρισμού είναι όχι μόνο η αποτύπωση της κριτικής αλλά η
προσπάθεια για ενδυνάμωση του τομέα του τουρισμού βασισμένη σε μια επιθυμία να
υπερβεί τους άλλους απλούς τουρίστες σε μια βαθύτερη εκτίμηση της κοινωνίας και
του πολιτισμού. Όλοι οι τουρίστες προσπαθούν να έχουν μια πιο εμπεριστατωμένη
εκτίμηση σε βάθος της κοινωνίας και του πολιτισμού μέχρι όμως ενός σημείου του
σημείου εκείνου που τους δίνει το κίνητρο για την εκκίνηση του ταξιδιού τους
,αποτελεί συνεπώς το συστατικό ή ένα από τα βασικά συστατικά του κινήτρου του
ταξιδιού. Οι διαφοροποιήσεις του μοντέρνου κόσμου έχουν την ίδια δομή με τα
τουριστικά αξιοθέατα καθώς παρέχουν όλα τα στοιχεία εκείνα που είναι
αποσπασμένα από το αρχικό φυσικό τους στοιχείο, τα στοιχεία ιστορικά και
865
Δ.ΥΠ.Α.

πολιτιστικά πλαίσιά τους ταιριάζουν μαζί με άλλα τέτοια που μετατοπίστηκαν ή που
εκσυγχρονίστηκαν είτε είναι πράγματα, είτε άνθρωποι.
Οι διαφοροποιήσεις σήμερα είναι τα αξιοθέατα. Που παρουσιάζουν μια

πραγματικότητα του σήμερα συνδεδεμένη όμως με τα έντονα κοινωνικά στοιχεία του
παρελθόντος. Τα σύγχρονα πολεμικά θωρηκτά του σήμερα προσορμίζονται κοντά
στα παλαιά ξύλινα πολεμικά πλοία όπως το Old Ironsides (USS Constitution)του
λιμανιού της Βοστόνης. Μόνο και μόνο αυτή η ομοιότητα προσδίδει άλλη αξία και
΄΄άλλη εμπειρία στο τουρίστα καθώς νιώθει εκείνη την στιγμή κομμάτι του σήμερα και
του χθες την ίδια όμως ταυτόχρονα χρονική στιγμή.
Άλλο παράδειγμα είναι οι τουρίστες όταν παρατηρούν πως οι ουρανοξύστες

στέκονται δίπλα στα αναπαλαιωμένα σπίτια του δέκατου-όγδοου αιώνα Υόρκης.
Επίσης όλες οι μεγάλες πόλεις έχουν συλλογές από φυτά της άγριας φύσης, ή ότι Οι
Αιγυπτιακοί οβελίσκοι στέκονται στις πολυάσχολες διασταυρώσεις του Λονδίνου, στο
Παρίσι, στη Νέα Υόρκη στο σημείο που βρίσκεται το πάρκο Σέντραλ Παρκ
Ο εκσυγχρονισμός χωρίζει ταυτόχρονα αυτά τα πράγματα από τους ανθρώπους και

τα μέρη που τα δημιούργησαν. Ο σύγχρονος τουρίστας απελευθερωμένος είναι πια
από τις παραδοσιακές συνδέσεις στο σύγχρονο κόσμο όπου, ως τουρίστες, μπορούν
να προσπαθήσουν να τουρίστες, μπορούν να προσπαθήσουν να ανακαλύψουν, να
αναδημιουργήσουν μια πολιτισμική κληρονομιά ή μια νέα κοινωνική ταυτότητα,.
Οι ρητορικοί του τουρισμού μέχρι στιγμής μιλούν για την αυθεντικότητας και την
σοβαρότητα των τουριστών σε σχέση με το τι βλέπουν ή τι στην πραγματικότητα
είναι αυτό που πρέπει να δουν κ να αντιληφθούν ως ταξιδιωτική εμπειρία. Για
παράδειγμα να μπορούν να προσδώσουν την πραγματική αξία σε αυτό που βλέπουν
πχ, αυτή είναι η πραγματική πένα που χρησιμοποιήθηκε για να υπογραφεί ό νόμος.
Η αυτό είναι ένα αυθεντικό κομμάτι των Ινδιάνων της φυλής Tlingit
Στην περιοχή του Φοενίξ, Αριζόνα, 17 Απριλίου 1962 (Reuters), η γέφυρα του
Λονδίνου θα σταλεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και θα ξανα-συναρμολογηθεί σε μια
παραθεριστική πόλη στη νότια Αριζόνα. Η γέφυρα, κατά μήκος του ποταμού Τάμεση,
866
Δ.ΥΠ.Α.

που εγκαινιάστηκε από το βασιλιά William το IV το 1831, προορίζεται να πάει στην

πόλη (Lake Havasu City), μια κοινότητα που δεν υπάρχει στους περισσότερους
χάρτες. Εκατομμύρια δολαρίων ξοδεύτηκαν για την δημιουργία μιας παραθεριστικής
πόλης επί της όχθης του ποταμού του Κολοράντο πόλης που θα πρόσφερε την
εμπειρία της ερήμου έξω από την παρθένα έρημο και κατά μήκος του ποταμού
Κολοράντο κοντά στην Γιούμα της Αριζόνα θα προσέφερε απίστευτη ταξιδιωτική
εμπειρία..
‘Ένα άλλο παράδειγμα αυτό του Ο Frederick Schumacher, ο διευθυντής για την
ανάπτυξη της πόλης Lake Havasu σίτυ είπε πως η γέφυρα αποτελεί το τέλειο
κορυφαίο τουριστικό αξιοθέατο… Η γέφυρα αυτή θα αντικατασταθεί στην πόλη του
Λονδίνου από μία πιο σύγχρονη, και με μεγαλύτερη κατασκευή. Μια υποκατηγορία
της εμπειρίας είναι η πολιτιστική εμπειρία. Τα στοιχεία της πολιτιστικής εμπειρίας
είναι κάπως, μυθοποιημένα, πιο εξιδανικευμένα ή παρουσιάζονται υπερβολικά ως
πρότυπα της κοινωνικής ζωής και που παρουσιάζονται στο δημόσιο πεδίο, στις
ταινίες, στα συγγραφικά δεδομένα ,στην μυθοπλασία σε ιστορίες σκίτσα στις
εκθέσεις, στην εθιμοτυπία και στα θεάματα.
Όλες οι τουριστικές έλξεις αποτελούν τουριστικές εμπειρίες .οι πολιτιστικές αυτές

εμπειρίες είναι ισχυροί παράγοντες στον καθορισμό των ευκαιριών, της δύναμης και
της κατεύθυνσης της γνώσης και της οργάνωσης ενός πολιτισμού. Ενός πολιτισμού
που Μέσω της πολιτιστικής εμπειρίας τα στοιχεία που παράγονται, οργανώνονται,
ταξινομούνται και απευθύνονται στον επισκέπτη για να παράξουν συγκεκριμένα
συναισθήματα και πεποιθήσεις.
Μέρος της σύγχρονης εμπειρίας είναι η τελετουργία. Ο Goffman έχει ορίσει και
καθορίσει την τελετουργία ως «μηχανική, τυποποιημένη πράξη μέσω της οποίας το
άτομο φανερώνει την στάση του και υποδεικνύει το σεβασμό του για κάποιο πολύ
πολύτιμο εργαλείο και πολύ ξεχωριστό που προσδίδει δηλαδή σε αυτόν μια πολύ
ξεχωριστή και ιδιάζουσα σημασία. Η τελετουργία στην σκέψη του κάθε τουρίστα έχει
μεταφραστεί ως μια αίσθηση καθήκοντος προς τον προορισμό ή το αντικείμενο που
θαυμάζει είναι ένα καθήκον που συχνά εκτελείται με πολύ στοργικό τρόπο. Ή
σύγχρονη περιήγηση δημιουργεί την σιγουριά και την αίσθηση πως ορισμένα
867
Δ.ΥΠ.Α.

αξιοθέατα πρέπει να τα δούμε συλλογικά ή ατομικά δηλαδή αποτελεί ηθική

υποχρέωση η περιήγηση και ο θαυμασμός σε αυτά τα αξιοθέατα.. Οι σύγχρονες
οργανωμένες περιηγήσεις, με τους όρους του Goffman, είναι «εκτενείς αρκετά
εθιμοτυπικές ημερήσιες διατάξεις που περιλαμβάνουν τις μεγάλες ουρές των
υποχρεωτικών ιεροτελεστιών.»
Για παράδειγμα αυτός που θα πάει στην Ευρώπη πρέπει οπωσδήποτε να

επισκεφθεί το Παρίσι. Όταν φθάσει εκεί αυτό που πρέπει να δει σε εισαγωγικά είναι
το Λούβρο, ο Πύργος του Άιφελ και η Εκκλησία των Παρισίων πριν βέβαια αυτή
καταστραφεί από πυρκαγιά, Ακόμα όμως και τώρα η εκκλησία αυτή αποτελεί
τοπόσημο και ο κόσμος συρρέει να δει που βρισκόταν και πως αποκαθίσταται αυτή.
Εάν κάποιος πάει στο Λούβρο αυτό που «πρέπει να δει» είναι η Αφροδίτη της
Μήλου, και φυσικά το πορτραίτο της ΜONA LISA.Υπάρχουν δισεκατομμύρια
τουριστών που έχουν ξοδέψει τις οικονομίες μιας ζωής για να φθάσουν εκεί και να
μπορέσουν να κάνουν το προσκύνημα αυτό, να καμαρώσουν και να δουν αυτά τα
αξιοθέατα αυτά και να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα. Πάρα πολύ μεγάλος
αριθμός τουριστών που επισκέπτονται τέτοια μέρη νιώθουν την ανάγκη να δείξουν
τόσο μεγάλη σημασία για το αξιοθέατο που επισκέπτονται, ώστε επιθυμούν να είναι
μόνοι τους όταν θα το δουν, και φαίνονται πολύ ενοχλημένοι από τους άλλους
τουρίστες και επισκέπτες που βεβηλώνουν το χώρο και συνωστίζονται τριγύρω σαν
να είναι «αγέλη από πρόβατα»
Μερικά από τα αναφερόμενα αξιοθέατα είναι πολύ σημαντικά και χρήζουν τεράστιας
προσοχής και σημασίας καθώς η προστασία τους παίζει καθοριστικό ρόλο – Η
προστασία φαίνεται να είναι το κίνητρο για την πρόσφατη ληφθείσα απόφαση στο
μουσείο του Λούβρο που ανακοίνωσε ότι μόνο η mona Liza και κανένα άλλο από τα
εκθέματα του μουσείου δεν έχει την ίδια αξία ,δεν δημιουργεί την ίδια εμπειρία και
έκπληξη στον επισκέπτη όπως αυτή γιαυτό και κρίνεται σκόπιμη η προστασία τη
πίσω από γυαλί. Όταν το γυαλί τοποθετείται σε ένα κτήριο ή σε ένα πίνακα
ζωγραφικής, αυτό εξυμνείται. Το ίδιο συμβαίνει και όταν μπροστά από κάθε έκθεμα ή
μνημείο τοποθετείται προβολέας..
Τα τουριστικά αξιοθέατά δεν είναι μόνο μια απλή συλλογή κάποιων

αντιπροσωπευτικών αντικειμένων. Όταν παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια των
868
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικών ξεναγήσεων και περιπλανήσεων, έχουν μια ηθική αξίωση πάνω σε κάθε
τουρίστα δημιουργούν την παγκοσμιότητα, την ενσωμάτωση φυσικών, τείνουν να
ενσωματώσουν τους κοινωνικούς, ιστορικούς πολιτιστικούς τομείς σε μια δια
δραστική κατάσταση και μοναδική αντιπροσώπευση που γίνεται πράξη μέσω της
ξενάγησης. Τα αξιοθέατα και όλη η ιστορία πίσω από αυτά είναι από τους πιο
σύγχρονους κώδικες τακτικούς σύνθετους και παγκόσμιους είναι τόσο σημαντικοί και
σύγχρονοι κώδικες όχι όμως στο βαθμό του σύνθετου και τακτικού βέβαια όπως αυτό
της γλώσσας. Στην σύγχρονη κοινωνία το κυριότερο αξιοθέατο είναι η ίδια η κοινωνία
και όλα τα άλλα συστατικά ενσωματώνονται μέσα σε αυτή. Ο Baedeker έγραψε για το
Παρίσι: «Το Παρίσι δεν είναι μόνο η πολιτική μητρόπολη της Γαλλίας, αλλά και το
κέντρο της καλλιτεχνικής, δημιουργικής, κοινωνικής, ιστορικής, επιστημονικής και
βιομηχανικής ζωής του τόπου. Τα κεντρικά σημεία της πόλης είναι πολύ
εντυπωσιακά, πολύ δραστήρια και ζωντανά και ακούγονται συχνά οι φωνές των
πλανόδιων πωλητών, καλλιτεχνών, παλιατζήδων, εφημεριδοπωλών, κτλ.».
Στην Αγγλία επίσης σε εθνικό επίπεδο η οικονομική ανάπτυξη συνδέεται με την

πώληση και εξαγωγή των πολιτιστικών της προϊόντων σε άλλες χώρες. Οι Beatles
έλαβαν τη διάκριση O.B.E. (Order of the British Empire: είναι τιμητική διάκριση του
Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.)όλο αυτό γιατί οι πωλήσεις σταμάτησαν το
καταστροφικό έλλειμμα σε εμπορικό επίπεδο στην Μεγάλη Βρετανία. Οι πολιτιστικές
παραγωγές είναι δείγματα πολιτισμού και παράγοντες ισχυρής δύναμης ευκαιρίας και
κατεύθυνσης ενός πολιτισμού. Μέσω της πολιτιστικής εμπειρίας τα στοιχεία
ενώνονται οργανώνονται και παράγουν συγκεκριμένα συναισθήματα ,πεποιθήσεις
και εντέλει αποτελούν τουριστικό προϊόν που εκπέμπει τόσο στον ντόπιο όσο και
στον επισκέπτη συναισθήματα και μοναδικές τουριστικές εμπειρίες.
7.3 Εναλλακτικές δραστηριότητες στην Ευρώπη
7.3.1 Σκωτία
Εδώ και αρκετά χρόνια, η Σκωτία αναπτύσσει ένα σχέδιο για τον υποστήριξης
εναλλακτικών τουριστικών εμπειριών και ενθαρρύνονται οι επισκέπτες να είναι πιο
φιλικοί προς το περιβάλλον. Προτείνονται δραστηριότητες όπως εναλλακτικές
869
Δ.ΥΠ.Α.

διαδρομές και δραστηριότητες (περπάτημα, ποδηλατάδα, αναρρίχηση, κλπ) στα

τοπικά δάση και τα άλση.
Το Forest Park Galloway, για παράδειγμα,
είναι το μεγαλύτερο δάσος σε ολόκληρη τη χώρα και είναι πολύ δημοφιλές μεταξύ
των πεζοπόρων και των αναρριχητών πάγου. Το Pitlochry είναι ένας ιδανικός
προορισμός για πεζοπορία σε λόφους και το Hnapdale Forest προσφέρει τη
μοναδική ευκαιρία να δει κανείς κάστορες από κοντά. Οι επισκέπτες μπορούν επίσης
να εξερευνήσουν ευρείς κοιλάδες και λίμνες της Σκωτίας, να πάνε για ορειβασία στα
βουνά, να προσπαθήσουν να αναρριχηθούν σε έναν από τους λόφους ή να
απολαύσουν μία ωραία μεγάλη βόλτα κατά το μήκος της ερήμου
7.3.2 Ισπανία
Siam Park, το waterpark της Ισπανίας που κόβει την ανάσα. Το πάρκο Siam
αποτελεί μέρος του ομίλου Loro Parque. Η όμορφη ταϊλανδέζικη αρχιτεκτονική
δημιουργήθηκε από τον καθηγητή Ruetai. Ο καθηγητής ήρθε ειδικά από το
Πανεπιστήμιο της Μπανγκόκ για να σχεδιάσει όλα τα κτήρια και τα γλυπτά.Το Siam
Park έχει έκταση 185.000τ.μ. και είναι τεχνολογικά το πιο εξελιγμένο waterpark του
κόσμου. Η πριγκίπισσα Maha Chakri Sirindhorn της Ταϊλάνδης εγκαινίασε το Siam
Park, το 2008. Σε αυτό το χρονικό διάστημα το Siam Park έχει καθιερωθεί ως η
καλύτερη δραστηριότητα αναψυχής στο νότο της Τενερίφης. Με περισσότερους από
πέντε εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο, το Siam Park έχει κάθε λόγο να
θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα παγκοσμίως. Τα παιχνίδια στο waterpark είναι
ειδικά σχεδιασμένα και πραγματοποιούν ότι υπόσχονται. Ξεχωρίζουν τα : Tower of
870
Δ.ΥΠ.Α.

Power για πραγματική αίσθηση αδρεναλίνης γλιστρώντας μέσα από το διαφανές

ακρυλικό σωλήνα, με καρχαρίες, ακτίνες και άλλες εκπλήξεις να συνοδεύουν τους
επισκέπτες σε απόσταση 5 εκατοστών από αυτούς, πριν τελειώσει η διαδρομή των
28 μέτρων σχεδόν κάθετης πτώσης.
Το Siam Park, το waterpark της Ισπανίας που κόβει την ανάσα περιβάλλεται από
πλούσια βλάστηση σε συνδυασμό με το υδάτινο στοιχείο αλλά και τη μαγεία του
πρώην βασιλείου του Σιάμ.
Wave Palace, ένα ασύγκριτο μέρος όπου οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν

διαφορετικά είδη κυμάτων, από μικρού μεγέθους μέχρι κύματα μεγαλύτερα των 3m
(τα υψηλότερα στον κόσμο), μέχρι 42 συνολικά διαφορετικούς τύπους, μεγέθη και
σχήματα.
Naga Racer για τους λάτρεις της ταχύτητας. Είναι η καλύτερη ευκαιρία για αγώνες
ταχύτητας ή για να νοιώσετε σαν τον Ιντιάνα Τζόουνς σε μια περιπέτεια με σκάφη
στα Mekong Rapids.
871
Δ.ΥΠ.Α.

he Jungle Snake, μια πραγματική ζούγκλα που αποτελείται από ποικίλες

νεροτσουλήθρες διαφορετικών ταχυτήτων, άλλες σκοτεινά τούνελ και άλλες ανοιχτές
για να απολαμβάνετε τη θέα
Lost City, ένας χώρος ειδικά διαμορφωμένος για μικρά παιδιά. Μια περιοχή που
αποτελείται από διάφορους πύργους που συνδέονται με γέφυρες και δίχτυα, έντεκα
νεροτσουλήθρες και παιχνίδια νερού που συνθέτουν μια πραγματική παιδική πόλη.
Επιπλέον, υπάρχει ένα αποκλειστικό μέρος για τα μωρά ώστε να μπορούν να
απολαμβάνουν το παιχνίδι με τους γονείς και τα αδέλφια τους με απόλυτη ασφάλεια.
872
Δ.ΥΠ.Α.

7.3.3 Ιρλανδία
Η Ιρλανδία είναι ένας από τους πιο περιπετειώδης καθώς και τους πιο πράσινους
ευρωπαϊκούς προορισμούς. Οι Cliffs of Moher
είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς μεταξύ των επισκεπτών που έρχονται να περιηγηθούν και
να κάνουν πεζοπορία, αναρρίχηση και να θαυμάσουν την ομορφιά των βράχων που
ενώνουν το νησί με τον Ατλαντικό Ωκεανό. Τα βράχια που εκτείνονται πάνω από 8
χιλιόμετρα και ανέρχονται στα 14 μέτρα είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αυτής της
υπέροχης φύσης.
Αξιοσημείωτα τοπία, ωστόσο, μπορούν να βρεθούν σε ολόκληρη την Ιρλανδία. Οι

πεζοπόροι θα λατρέψουν τη μεγάλη κυκλική τουριστική διαδρομή των 179
χιλιομέτρων που είναι γνωστή ως το Δαχτυλίδι του Herry, η οποία πηγαίνει τους
ταξιδιώτες σε όλη την χερσόνησο Iveragh, γύρω από τις λίμνες του Hillarney, μέσα
από μοναδικά μέρη, συμπεριλαμβανομένης της θερινής κατοικίας του Charles
Chaplin.
7.3.4 Νορβηγία
Όμορφοι στενοί βραχώδεις κόλποι και μαγευτικά φώτα ͘ η Νορβηγία γοητεύει όλους
τους επισκέπτες με την αξιοσημείωτη φύση της. Ως εκ τούτου, η χώρα είναι ένας από
τους ηγέτες σε πρωτοβουλίες εναλλακτικών δραστηριοτήτων
873
Δ.ΥΠ.Α.

Οι Νορβηγοί έχουν ενθαρρυνθεί από τους πολιτικούς ηγέτες να σεβαστούν και να

διατηρήσουν τη φύση τους. Ένα από τα μεγαλύτερα αξιοθέατα της χώρας είναι μία
επίσκεψη στο Geiranger Fjord.
Οι τουρίστες μπορούν να απολαύσουν την ομορφιά του διάσημου Fjord από μία
βάρκα, να πάνε για ορειβασία ή ακόμη και να επιλέξουν μία περιήγηση με ποδήλατο
γύρω από το Fjord.
7.3.5 Σουηδία
Η Σουηδία είναι από τους πρωτεργάτες στον εναλλακτικό τουρισμό και σε
δραστηριότητες στη φύση. Όλοι οι πολίτες έχουν μία ισχυρή σχέση με τη φύση και
αφιερώνουν πολλές προσπάθειες για να τη διατηρήσουν.
Κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, οι επισκέπτες μπορούν να

απολαύσουν το σκι διαμέσου των εκπληκτικών βουνών, να πάνε για πατινάζ
στον πάγο ή να δοκιμάσουν τη βόλτα με το έλκηθρο που το έλκουν σκυλιά.
Η Σουηδία ταυτόχρονα είναι ένας από τους ευρωπαϊκούς προορισμούς που

προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, όπου όλες σχετίζονται με τη φύση,
ακόμη και κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Για παράδειγμα, οι επισκέπτες
έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν τη δυτική ακτή με έναν γύρο καγιάκ, να
απολαύσουν πεζοπορία στο Εθνικό Πάρκο Abisko η να δοκιμάσουν κατάβαση
ποταμού (κοινώς rafting) με μία σχεδία.
874
Δ.ΥΠ.Α.

7.3.6 Ελβετία
Γεμάτη με λίμνες, παγόβουνα και πανύψηλες Άλπεις, η Ελβετία είναι ένα ειδυλλιακό
σκηνικό για να αναπτυχθούν εναλλακτικές δράσεις στα χωριά και στα δάση της χώρς
Το σκι, η ορεινή πεζοπορία και η ορειβασία είναι εύκολα προσβάσιμα. Οι
περισσότερες εκδρομές πεζοπορίας οδηγούν τους ταξιδιώτες διαμέσου μαγευτικών
δασών οξυάς και βελανιδιάς μέχρι και τα βουνά, όπου η κορυφή είναι το μόνο όριο
875
Δ.ΥΠ.Α.

7.3.7 Ιταλία
Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους οικονομικούς τομείς της Ιταλίας. Το 2013, η
Ιταλία ήταν στην πέμπτη θέση των χωρών με τους περισσότερους επισκέπτες στον
κόσμο, με εισροή 57,7 εκατομμυρίων διεθνών τουριστών. Ο αριθμός αυτός αυξήθηκε
σε σχέση με τα δύο προηγούμενα χρόνια. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου
Συμβουλίου Ταξιδίων και Τουρισμού (World Travel and Tourism Council), η
βιομηχανία τουτουρισμού στο σύνολό της (τουρισμός εντός και εκτός της χώρας) έχει
συμβάλλει, με 147 δισεκατομμύρια ευρώ, σε ποσοστό 9,4%στηδιαμόρφωση του ΑΕΠ
της χώρας, απασχολώντας 2,5 εκατομμύρια εργαζόμενους, δηλαδή το 10,9% της
εθνικής απασχόλησης.
Η Ιταλία έχει αναπτύξει εναλλακτικές δραστηριότητες τουρισμού βασιζόμενη στην

στρατηγική της τοποθεσία και την ποικολομορφία των τοπίων της. Οι ακτές της
ιταλικής χερσονήσου εκτείνονται σε μήκος τουλάχιστον 7.458 χλμ,
συμπεριλαμβανομένων και των πολυάριθμων νησιών. Στις παραλίες και τα βράχια
είναι διασκορπισμένες διάφορα καταλύματα, όπως λουτρά, ξενοδοχεία και
εστιατόρια, παραθαλάσσια θέρετρα, κέντρα διασκέδασης για κάθε ώρα της ημέρας,
876
Δ.ΥΠ.Α.

πάρκα, προβλήτες και μαρίνες, καθώς και πολλά ιστορικά και καλλιτεχνικά κέντρα
που συνδυάζουν το ενδιαφέρον για την θαλάσσιες δραστηριότητες με την αναψυχή,
τη φύση και την τέχνη. Πολλές από τις ακτές της είναι διάσημες και στο εξωτερικό.
7.3.8 Εναλλακτικός τουρισμός στο Πάρκο Abruzzo της Ιταλίας
Το Εθνικό Πάρκο Abruzzo, το οποίο βρίσκεται στα Απέννινα όρη της Ιταλίας και
αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα ολοκληρωμένης διαχείρισης
φυσικών περιοχών και ανάπτυξης του οικοτουρισμού στην Ευρώπη. Αρχικά, στις
αρχές της δεκαετίας του 1920, η ορεινή κοινότητα Opi στα Απέννινα παραχώρησε,
στο σύνδεσμο "Pro Montibus et silvis" που ασχολούνταν με την προστασία των
βουνών και των δασών, 500 εκτάρια σαν προστατευόμενη περιοχή. Έτσι
δημιουργήθηκε ο πρώτος πυρήνας του Εθνικού Πάρκου Αbruzzo. Αργότερα,
αναπτύχθηκε στην περιοχή ο Αυτόνομος Σύνδεσμος (Φορέας) του Εθνικού Πάρκου
του Αbruzzo με στόχο τον έλεγχο και τη διαχείριση της περιοχής. Ο σύνδεσμος αυτός
αξιοποιούσε με επιτυχία το Πάρκο με αποτέλεσμα και άλλες κοινότητες να του
παραχωρούν τα εδάφη τους και να ενσωματώνονται σ’ αυτό. Το 1923 το Ιταλικό
κράτος καθιέρωσε και νομικά το Εθνικό Πάρκο σε έκταση που αυξήθηκε στα 30.000
εκτάρια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 το Εθνικό Πάρκο γνώρισε μία απότομη
τουριστική ανάπτυξη και υπέστη σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση, ώσπου μετά
από έξι χρόνια, το 1969 ο σύνδεσμος αποφάσισε να ανατρέψει την συγκεκριμένη
τάση υποβάθμισης. Το 1984, όταν το Πάρκο είχε φτάσει τα 40.000 εκτάρια, ο
σύνδεσμος προχώρησε σε ζωνοποίησή του διαιρώντας το σε 4 εδαφικές ζώνες
προστασίας και επιτρέποντας σε κάθε μία από αυτές συγκεκριμένες δραστηριότητες
και παρεμβάσεις. Το 1988 μετά από πολλούς αγώνες ο σύνδεσμος απαγόρευσε και
το κυνήγι στην εξωτερική προφυλασσόμενη ζώνη του πάρκου. Μετά από αυτές τις
δράσεις αλλά και άλλες πολλές το Εθνικό Πάρκο γνώρισε μεγάλη και ελεγχόμενη
ανάπτυξη του οικοτουρισμού, ενώ η σημερινή έκταση του είναι 110.000 εκτάρια
(Σταύρου, 2006).
877
Δ.ΥΠ.Α.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ρόλο του Συνδέσμου διαχρονικά είχαν ενισχύσει πολύ η
κεντρική και περιφερειακή στρατηγική πολιτική της Ιταλικής χώρας, η Επιτροπή
Εθνικών Πάρκων, η WWF Ιταλίας και μικρότερες τοπικές οργανώσεις (ΕΟΤ, 2004).
Στα όρια του Εθνικού Πάρκου ζουν σήμερα περίπου 20.000 κάτοικοι σε 21 οικισμούς
(Ορνιθολογική, 2013). Απαρτίζεται κυρίως από οροσειρές, το ύψος των οποίων
κυμαίνεται από 900 έως 2.300μ. Τα βουνά που περιλαμβάνει είναι το Monte Petsoso,
το Monte Marsicano, το Monta Greco και το Monta Meta. επίσης, το Πάρκο
περιλαμβάνει ένα μεγάλο ποτάμι τον Sangro και μικρότερα όπως το Melta, το
Giovenco και το Voltourno, τις φυσικές λίμνες Vivi, Pantianello και Scano και τις
τεχνητές λίμνες Barrea, Montagna και Spectata. Σε αυτόν φιλοξενούνται 1870 είδη
χλωρίδας και μεγάλη ποικιλία ειδών πανίδας. Από τα είδη πανίδας τα πιο γνωστά
είναι η καφέ Μαρσικανή αρκούδα, το αγριοκάτσικιο των Απεννίνων, ο λύκος των
Απεννίνων, ο λύγκας (lyxz) και το ελάφι που για μεγάλη περίοδο ήταν προς
εξαφάνιση. Το Εθνικό Πάρκο διαθέτει επίσης πολύ ενδιαφέρουσα ορνιθοπανίδα, ενώ
ξεχωριστή θέση στο οικοσύστημά του έχουν και τα ερπετά, τα ψάρια και τα έντομα.
Το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής που καταλαμβάνει το Πάρκο αποτελείται από
δάση με οξιές, έλατα στα υψηλότερα σημεία και πεύκα στα χαμηλότερα. Το υπόλοιπο
(περίπου 30% της έκτασής του) καλύπτεται κυρίως από λιβάδια και χωράφια. Το
Πάρκο επίσης περιλαμβάνει ορισμένα είδη σπάνιων φυτών, όπως ο κρίνος Jris
marsica που ζει αποκλειστικά εκεί, το λουλούδι κυπριπόδιον (Cypripedium calceolus)
και το μαύρο πεύκο (Pinus nigra)
Το πάρκο επίσης φιλοξενεί από το 1977, την Επιτροπή των Εθνικών Πάρκων και
ανάλογων φυλασσόμενων Βιοτόπων προσφέροντας αξιόλογο έργο στην προστασία
περιοχών στην Ιταλία, ενώ το 1993 προώθησε και το Σχέδιο Βιοδιαφορά για την
γνώση και προστασία του ζωικού και φυτικού πλούτου που υπάρχει γύρω μας
(Giovanni Netto, 2005). Ένα άλλο μέτρο που εφαρμόστηκε στην περιοχή αυτή και το
οποίο σχετίζεται άμεσα με τον εναλλακτικό τουρισμό (οικοτουρισμό) ήταν o έλεγχος
878
Δ.ΥΠ.Α.

του αριθμού των εισερχομένων τουριστών ώστε να μην ξεπερνάει το όριο της
φέρουσας ικανότητας του οικοσυστήματος (ΕΟΤ, 2004). Επίσης για τον ίδιο λόγω η
διεύθυνση του πάρκου στα διαφημιστικά έντυπα που εκδίδει προσπαθεί να
αποτρέψει την επίσκεψη τουριστών σε περιόδους αιχμής (Σταύρου, 2006). Τέλος o
φορέας του Πάρκου συμμετείχε και σε ορισμένα προγράμματα όπως: (α)
προγράμματα επιμόρφωσης του ντόπιου πληθυσμού σε θέματα τουρισμού, (β) στο
Πρόγραμμα «Ευρωπαϊκό Κεφάλαιο για τον Αειφορικό Τουρισμό στις
Προστατευόμενες Περιοχές» που εμπλέκει όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς για
την ανάπτυξη ενός κοινού σχεδίου (γ) σε ερευνητικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του
INTERREG με στόχο να συμβάλει αποτελεσματικά στην λειτουργία και προβολή του
πάρκου με σύγχρονες δράσεις (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2006)
Αναφορικά με τις δραστηριότητες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που διοργανώνονται

στο Εθνικό Πάρκο, φαίνεται να αφορούν όλες τις ηλικίες, με ειδικά προγράμματα για
παιδιά, με αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. σκι, ποδηλασία, πεζοπορία, ιππασία
κ.τ.λ.), με δραστηριότητες για άτομα με αναπηρία και ηλικιωμένους (Netto, 2005). Οι
τουρίστες ακόμα μπορούν να έρθουν σε επαφή με ιστορικά και πολιτισμικά μνημεία
και πλήθος μουσείων χλωρίδας και πανίδας (Σταύρου, 2006). Σε κάθε περιοχή-ζώνη
υφίστανται Κέντρα Πληροφόρησης επισκεπτών που το καθένα παρέχει πληροφορίες
για διαφορετικά θέματα (π.χ. εκπαιδευτικά παιχνίδια), ενώ γίνονται παντού
ξεναγήσεις από άριστα καταρτισμένο προσωπικό (ΕΟΤ, 2004) η διαχείριση του
Εθνικού Πάρκου Abruzzo επέφερε πολύ θετικά αποτελέσματα στο περιβάλλον, τον
τουρισμό αλλά και την τοπική κοινωνία, γεγονός που το καθιστά και επιτυχές
παράδειγμα εναλλακτικού τουρισμού και ειδικότερα οικοτουρισμού. Συγκεκριμένα το
Εθνικό Πάρκο ελκύει κάθε χρόνο δύο εκατομμύρια τουρίστες και το ετήσιο εισόδημα
από τους επισκέπτες στο πάρκο υπολογίζεται περίπου στα 150 εκ. ευρώ
(Ορνιθολογική, 2013). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα αφενός την οικονομική ανάπτυξη
των ορεινών χωριών της περιοχής και αφετέρου την συγκράτηση του πληθυσμού
τους
879
Δ.ΥΠ.Α.

7.3.9 Λίμνη Κόμο
Ο παραλίμνιος τουρισμός έχει, επίσης, καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια, κυρίως χάρη

στην απήχηση που δημιουργήθηκε από αρκετές πασίγνωστες διασημότητες του
διεθνούς τζετ σετ. Αίσθηση προκάλεσε το 2001 η αγορά μιας παραθεριστικής
κατοικίας κατά μήκος της Λίμνης Κόμο από τον ηθοποιό Τζορτζ Κλούνεϊ,
καθώς και ο γάμος των Τομ Κρουζ και την Κέιτι Χολμς το 2006 στο Κάστρο Orsini-
Odescalchi κατά μήκος της Λίμνης Μπρατσάνο.
Κάστρο Orsini-Odescalchi
7.3.10 Βρετάνη, Γαλλία

Με 2.700 χιλιόμετρα προστατευμένης ακτογραμμής, η Βρετάνη είναι η μόνη περιοχή
στη Γαλλία, όπου ο οικοτουρισμός έχει αναγνωριστεί στην κατάταξη της Ένωσης των
Πράσινων Προορισμών.
880
Δ.ΥΠ.Α.

Πάρα πολύ δημοφιλής για τους τουρίστες όλο τον χρόνο, η Βρετάνη έχει καταβάλει
προσπάθειες να ακολουθήσει μια πορεία βιώσιμης ανάπτυξης κατά τη διάρκεια των
τελευταίων δέκα ετών. Για τον σκοπό αυτό, έχουν δημιουργηθεί 1.000 χλμν πρασίνου
και ποδηλασίας.
7.3.11 Uckermark, Γερμανία
Ο σεβασμός για το περιβάλλον έχει γίνει σημαντικό κριτήριο για τους Γερμανούς,
όταν επιλέγουν τον προορισμό των διακοπών τους. Το Uckermark είναι ένα καλό
παράδειγμα αξιοποιώντας τα πάντα που ο οικοτουρισμός έχει να προσφέρει.
Βρισκόμενο στα βορειοανατολικά του Βερολίνου, η ζώνη αυτή χαρακτηρίζεται από
τεράστια λιβάδια, μέσω των οποίων οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν με τα
πόδια ή με γαϊδουράκι, μία ειδικότητα της περιοχής. Περιφερειακοί παραγωγοί,
πάροχοι ενέργειας, καθώς και μικρές οικογενειακές φάρμες είναι οι κύριοι «παίκτες»
στη βιώσιμη ανάπτυξη αυτής της «πράσινης» τουριστικής περιοχής, η οποία είναι η
πιο μεγάλη και αραιοκατοικημένη περιοχή στη χώρα.
881
Δ.ΥΠ.Α.

7.3.12 Wadden Sea, Ολλανδία

Στη βόρεια περιοχή της Ολλανδίας, οκτώ νησιά σχηματίζουν ένα φυσικό ασφαλές
καταφύγιο. Αυτά τα κομμάτια γης, βρέχονται από τη θάλασσα Wadden και είναι
προσβάσιμα μόνο με πλοίο.
Η περιοχή θεωρείται ότι έχει το μεγαλύτερο αδιάκοπο σύστημα στον κόσμο με

παράκτιους υγρότοπους και ύφαλους, που βοηθά πολλά είδη φυτών και ζώων ως
καταφύγιο. Δεδομένου ότι οι περιοχές γύρω από αυτήν είναι πυκνοκατοικημένες,
επωφελείται από μια πλήρη προστασία. Πολλοί ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι
είναι αφιερωμένοι στην ορθή διαχείρισή της. Η Ολλανδία είχε ήδη τη φήμη ότι είναι
μια «πράσινη χώρα», αλλά το 2015, εμπνευσμένο από μια δημόσια πρωτοβουλία,
ένα ολλανδικό δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της πρότασης να δώσει εντολή το
κράτος για μείωση κατά 25% των εκπομπών αερίων μέχρι το έτος 2020
7.4 Δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού σε διηπειρωτικές περιοχές
7.4.1 Cape Floral Region, Νότιος Αφρική

Η Νότια Αφρική ικανοποιεί το 90% των ενεργειακών της αναγκών με την καύση
κακής ποιότητας άνθρακα, το οποίο είναι μια πηγή μόλυνσης του αέρα και των
υδάτων. Παρά αυτή την οικολογική καταστροφή, οι αρχές της Νοτίου Αφρικής
προσπαθούν να διατηρήσουν την περιοχή Cape Floral,
882
Δ.ΥΠ.Α.

το σπίτι εθνικών πάρκων και προστατευμένης φύσης, την οποία επισκέπτονται

χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο. Είναι μία από τις πιο εκπληκτικές περιοχές του
κόσμου όσον αφορά την ποικιλομορφία των φυτών και ένας από τους προορισμούς
– όνειρο πολλών που λατρεύουν τη φύση. Από το 2004, η έκταση των
προστατευόμενων χώρων έχει αυξηθεί κατά 10%. Τώρα θεωρείται ως ένας
παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, τον οικοτουρισμό, που
οδήγησε στη δημιουργία κατά 4,5 φορές περισσότερες θέσεις εργασίας στον τομέα
της γεωργίας.
7.4.2 Τροπικό Δάσος Great Bear, Καναδάς

Το τροπικό δάσος Great Bear στη Βρετανική Κολούμπια, είναι ένα φυσικό θαύμα και
είναι το «σπίτι» της αρκούδας Kermode (σπάνιο υποείδος της μαύρης αρκούδας).
Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 25 ετών, το τμήμα των προστατευόμενων δασών

έχει αυξηθεί από 5% έως 85%. «Τρέχοντας» κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού του
883
Δ.ΥΠ.Α.

Καναδά, το δάσος αυτό είναι ένα από τα τελευταία εναπομείναντα, με μεγάλες

εκτάσεις εύκρατου τροπικού δάσους. Η διατήρησή του, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται
στις τεράστιες προσπάθειες που καταβάλλει η μη κυβερνητική οργάνωση
Greenpeace. Το δάσος, που απειλούνταν από τις δασοκομικές και τις βιομηχανίες
εξόρυξης στη δεκαετία του 1990, τώρα είναι ένας υδροβιότοπος που προσελκύει
πολλούς οικο-τουρίστες
7.4.3 Μπαριλότσε, Αργεντινή

Το Μπαριλότσε είναι ένας από τους προορισμούς – όνειρο για πολλούς ταξιδιώτες.
Είναι μια πόλη που περιβάλλεται από δάση, βουνά και λίμνες, στους πρόποδες της
οροσειράς των Άνδεων, στην επαρχία του Rio Negro, 1.650 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά
του Μπουένος Άιρες. Είναι πάνω απ’ όλα ,δημοφιλής προορισμός μεταξύ των
φοιτητών της Αργεντινής που γιορτάζουν τη λήξη της σχολικής χρονιάς. Ωστόσο, οι
οικολογικές ανησυχίες δεν έχουν αγνοηθεί στο Μπαριλότσε. Οι εκλεγμένοι
αξιωματούχοι κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την προστασία του
περιβάλλοντος της πόλης, καθώς και των γύρω περιοχών, για την προσέλκυση
τουριστών που αρέσκονται σε δραστηριότητες και την προώθηση δραστηριοτήτων,
όπως το καγιάκ, η ιππασία, το αλεξίπτωτο, η ορεινή ποδηλασία, το σκι, η πεζοπορία,
οι καταδύσεις
7.5 Εναλλακτική εμπλοκή τουριστών σε φυτείες
884
Δ.ΥΠ.Α.

Σε ένα αδημοσίευτο έγγραφο, η Ruth C. Young καλεί αυτό το σχέδιο «τουρισμός

φυτειών»
και καταδεικνύει εμπειρικά ότι αυτό το είδος τουρισμού βρίσκεται σε πολύ άκαμπτες
κοινωνίες, με δυαδικό σύστημα τάξεων και με ήδη εκμεταλλεύσιμες από το κοινωνικό
σύστημα μάζες ντόπιων κατοίκων των περιοχών αυτών
7.5.1 Εθνικό πάρκο Yellowstone, ΗΠΑ

Το εμβληματικό εθνικό πάρκο Yellowstone είναι μία από τις τελευταίες περιοχές των
Ηνωμένων Πολιτειών που έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει το μοναδικό
οικοσύστημά του.
Ως εκ τούτου, είναι ένας ονειρικός προορισμός για πολλούς τουρίστες που

ενδιαφέρονται για εναλλακτικές δραστηριότητες Μεταξύ των υπέροχων φυσικών
θησαυρών του, το Yellowstone, είναι το «σπίτι» για τη μεγαλύτερη συγκέντρωση
θερμοπιδάκων στον κόσμο. Οι επισκέπτες έρχονται για να θαυμάσουν το Grand
Canyon, τους πολλούς καταρράκτες καθώς και τα σπάνια και απειλούμενα είδη της
885
Δ.ΥΠ.Α.

άγριας ζωής. Προστατευμένη από παρεμβολές, η χλωρίδα διατηρείται από φυσικές

διαδικασίες. Οι τουρίστες που αναζητούν μεγάλες εκτάσεις άγριας φύσης αγαπούν
αυτό τον προορισμό, αφού ασχολούνται με το σαφάρι και το κυνήγι άγριων ζώων
αφού πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι τον επισκέπτονται κάθε χρόνο.
7.5.2 Εθνικό Πάρκο Broads, Ηνωμένο Βασίλειο

Το πάρκο είναι το «σπίτι» 30 χλμ. πλωτών οδών και διασχίζεται από δεκατέσσερις
λίμνες, που «γεννήθηκαν» από την αποξήρανση ελών στα ανατολικά της Αγγλίας,
κατά τη διάρκεια των μεσαιωνικών χρόνων.
Βόλτες με βάρκα επιτρέπουν στους επισκέπτες και οικο-τουρίστες να ανακαλύψουν

αυτή τη διατηρημένη ζώνη της φύσης στην ακτή της Βόρειας Θάλασσας. Ένα μεγάλο
μέρος προστατεύεται σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς και οι κάτοικοι
εργάζονται ενεργά για τη διατήρηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων της
περιοχής.
7.5.3 Επίσκεψη στο Αλκατράζ Το Ομοσπονδιακό Σωφρονιστήριο Αλκατράζ
886
Δ.ΥΠ.Α.

(United States Penitentiary Alcatraz) (συχνά αναφέρεται και ως «ο Βράχος»
Οι άνθρωποι που το επισκέπτονται δεν το βλέπουν απλώς ως μνημείο αλλά βιώνουν

με την βοήθεια των ξεναγών την τουριστική εμπειρία και μπαίνουν στην
συναισθηματική κατάσταση των ατόμων που ζούσαν εκεί τότε.
7.5.4 Συμμετοχή σε πανηγύρια σε πόλεις του Μεξικό
Ένα παράδειγμα εμπλοκής των τουριστών με την ντόπια ζωή είναι αυτό λίγο πιο
μακριά από Ηνωμένες Πολιτείες, είναι από την Πόλη του Μεξικού σε 215 μίλια
απόσταση από τις Η.Π.Α., η πόλις του Ταμπίκο (Tampico) όπου παρουσιάζει τα
περισσότερα ίχνη αμερικανικής επιρροής από ότι μερικές άλλες συνοριακές πόλεις
Ο Αμερικάνικος ήχος «gogo» έχει ήδη αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό τη

Μεξικάνικη μουσική «mariachi» και παρουσιάζεται σε μια από τις πολλές εκδηλώσεις
της πολιτιστικής «Αμερικανοποίησης» αυτής της δραστήριας μητρόπολης στις ακτές
του Κόλπου του Μεξικού. Αυτό που κάνει, το Ταμπίκο να φαίνεται ότι είναι μία
αληθινή Μεξικάνικη πόλη και θυμίζει την παλιά μεξικάνικη είναι η ακούραστη
προσήλωσή του για τα πανηγύρια της περιοχής και ο ενθουσιασμός του για το
εμπορικό κέντρο
7.5.5 Εθνικό Πάρκο Mount Sanqing, Κίνα
887
Δ.ΥΠ.Α.

Ενώ η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εκπομπός του κόσμου σε CO2, είναι επίσης το
«σπίτι» για το εθνικό πάρκο Mount Sanqing, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο
παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO το 2008.
Το πάρκο προσφέρει μια μοναδική ποικιλομορφία από φανταστικούς σχηματισμούς

πυλώνων γρανίτη και κορυφές, που καλύπτονται από πλούσια δάση. Αυτός ο όλο
και πιο δημοφιλής ονειρικός προορισμός, εργάζεται ενεργά προς την κατεύθυνση της
διατήρησης των εξαιρετικών τοπίων με την προσπάθεια για βιώσιμη ανάπτυξη. Ενώ
μόνο το 5% των Κινέζων τουριστών αναζητούν σήμερα «πράσινες διακοπές», ο
οικοτουρισμός είναι έτοιμος να γίνει η κύρια πηγή εσόδων κατά τα επόμενα χρόνια.
7.5.6 Κόλπος Suncheon, Νότια Κορέα
Ένας φυσικός υγρότοπος, με έλη γεμάτα καλαμιές, ο κόλπος Suncheon, στα

νοτιοδυτικά της Νότιας Κορέας, αλλάζει την εμφάνισή του με την άνοδο και την
πτώση των παλιρροιών. Οι εκτάσεις των καλαμιών απλώνονται για όσο το μάτι
μπορεί να δει και βοηθούν να καθαρίσει το νερό, το οποίο επιτρέπει την χλωρίδα και
888
Δ.ΥΠ.Α.

την πανίδα να πολλαπλασιάζονται στις ελώδεις περιοχές. Η περιοχή προστατεύεται

απόλυτα από το 2006 και προωθείται μεταξύ των οικοτουριστών.
7.6 Δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα
Κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου σύμφωνα με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού

Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό.
Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον

Τουρισμό αποτελεί το βασικό πλαίσιο κατευθύνσεων για τον ολοκληρωμένο
σχεδιασμό του τουριστικού τομέα. Το ισχύον ειδικό πλαίσιο θεσπίστηκε με την Κ.Υ.Α.
67659/2013 (ΦΕΚ 3155 Β) και αποτελεί τροποποίηση του προηγούμενου ειδικού
πλαισίου για τον τουρισμό της ΚΥΑ 24208/2009 (ΦΕΚ 1138 Β).
Αρχικά το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α για τον τουρισμό θέτει ορισμένους στόχους που αφορούν
στην αναπροσαρμογή και διαμόρφωση του τουρισμού προς µια αειφορική και
ισόρροπη ανάπτυξη. Αυτοί είναι οι παρακάτω:
• Προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης του τουρισμού με έμφαση στην προστασία και
ανάδειξη του περιβάλλοντος.
• Μετάβαση σε έναν ποιοτικότερο, διαφοροποιημένο και πολυθεματικό τουρισμό.
• Άμβλυνση της εποχικότητας του τουρισμού και αύξηση της μέσης κατά κεφαλή
δαπάνης.
• Διάχυση των ευκαιριών ανάπτυξης τουρισμού σε συνδυασμό με την αξιοποίηση

εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
• Περιορισμός της διάσπαρτης δόμησης τουριστικών εγκαταστάσεων σε περιοχές

εκτός σχεδίου.
889
Δ.ΥΠ.Α.

• Δημιουργία δικτύων φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.
• Τουριστική αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημόσιου. To ειδικό πλαίσιο

χωρίζει τον εθνικό χώρο σε μεγάλες κατηγορίες βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων τα
οποία είναι:
• α)ένταση και είδος της τουριστικής ανάπτυξης
• β)γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά
• γ) ευαισθησία των πόρων
Σύμφωνα με το συγκεκριμένο διαχωρισμό ο ελλαδικός χώρος κατηγοριοποιείται σε

10 ομάδες τουριστικής ανάπτυξης
• Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται

από αναγνωρίσιμη τουριστική ταυτότητα, υψηλή συγκέντρωση μαζικού τουρισμού,
υψηλό βαθμό εξάρτησης της τοπικής και περιφερειακής οικονομίας από τον
τουρισμό, υπερφόρτιση των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και συγκρούσεις
χρήσεων γης.
• Αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές. Οι περιοχές αυτές συγκεντρώνουν
χαρακτηριστικά ιδιαίτερου φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, αξιόλογη
ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων, δυνατότητα διαφοροποίησης και αποδεκτό
επίπεδο ανάπτυξης υποδομών και εγκαταστάσεων.
• Περιοχές ενδεικνυόμενες για την ανάπτυξη ειδικών-εναλλακτικών μορφών
τουρισμού. Η κατηγορία αυτή διακρίνεται σε δύο υποκατηγορίες :
• Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ειδικών και εναλλακτικών μορφών
τουρισμού.
• Πόλοι εντατικής ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού. Σε αυτή την
υποκατηγορία ανήκουν οι εγκαταστάσεις χιονοδρομικών κέντρων και οι οικισμοί που
τα περιβάλλουν, καθώς και οι λουτροπόλεις.
• Μητροπολιτικές περιοχές. Περιλαμβάνει τα πολεοδομικά συγκροτήματα της
Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
• Νησιά και παράκτιες περιοχές.
• Παράκτιος χώρος.
• Ορεινές περιοχές.
• Πεδινές και ημιορεινές περιοχές.
890
Δ.ΥΠ.Α.

• Περιοχές του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών.

• Προστατευόμενοι και εγκαταλελειμμένοι οικισμοί.
• Αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία και ιστορικοί τόποι.
• Περιοχές ιδιαίτερου χαρακτήρα. Περιλαμβάνονται περιοχές με αξιόλογα
τοπία, ιδιαίτερα γεωμορφολογικά, αρχιτεκτονικά, ιστορικά και πολιτιστικά
χαρακτηριστικά.
Επίσης για την πρωτεύουσα και την ευρύτερη περιοχής της Θεσσαλονίκης
προτείνεται η δημιουργία ζωνών εναλλακτικών δραστηριοτήτων και υπαίθριων
πάρκων αναψυχής και αθλητισμού.
Νησιά. Στα τμήματα των νησιών με ήδη ανεπτυγμένο ή και αναπτυσσόμενο τουρισμό
προβλέπονται οι προτάσεις των κατηγοριών Α και Β. Επιπρόσθετα προτείνεται η
ιδιαίτερη προστασία των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων στις περιοχές
ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού και η δημιουργία οργανωμένων
υποδοχέων τουριστικού δραστηριοτήτων ήπιας ανάπτυξης και σύνθετων τουριστικών
καταλυμάτων ήπιας ανάπτυξης.
Για τα λιγότερο αναπτυγμένα νησιά με περιορισμένους τουριστικούς πόρους,

προτείνεται η προστασία των υφιστάμενων φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών και
άλλων πόρων και η αξιοποίηση αυτών για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών
τουρισμού. Για τα απομονωμένα νησιά που διαθέτουν έκταση μεγαλύτερη από 300
στρέμματα προβλέπεται αποκλειστικά η δημιουργία και προβολή πρότυπων
εγκαταστάσεων και δράσεων οικολογικού και πολιτιστικού χαρακτήρα με
ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών.
Παράκτιος χώρος. Για τμήματα του παράκτιου χώρου που εντάσσονται στις
κατηγορίες Α, Β και Γ ισχύουν οι κατευθύνσεις των κατηγοριών αυτών.
Ορεινές περιοχές. Για τις ορεινές περιοχές προβλέπεται η αξιοποίηση των τοπικών
τουριστικών πόρων τους για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού αλλά
και η δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων τουριστικών δραστηριοτήτων ήπιας
ανάπτυξης και σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων ήπιας ανάπτυξης. Επίσης δίνεται
η πρόταση της δημιουργίας δικτύων πεζοπορικών διαδρομών και μονοπατιών –
891
Δ.ΥΠ.Α.

τοπικού, εθνικού και ευρωπαϊκού χαρακτήρα – και διαδρομών και χώρων

περιβαλλοντικής αγωγής και ευαισθητοποίησης.
Πεδινές και ημιορεινές περιοχές. Για τμήματα των πεδινών και ημιορεινών περιοχών
που εντάσσονται στις κατηγορίες Α και Β ισχύουν οι κατευθύνσεις των κατηγοριών
αυτών.
.Περιοχές του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών. Σε αυτές τις

περιοχές προωθείται η ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού σε περιορισμένες χωρικές
ζώνες και η ένταξη αυτών σε προγράμματα ολοκληρωμένης τουριστικής ανάπτυξης,
μέσω οργανωμένων υποδοχέων τουριστικών δραστηριοτήτων και σύνθετων
τουριστικών καταλυμάτων, εφόσον τηρούνται τα ειδικά νομικά καθεστώτα
προστασίας των περιοχών. Ακόμη προτείνεται η δημιουργία δικτύων μονοπατιών
(εθνικών, ευρωπαϊκών) και διαδρομών («δρόμοι» καπνού, αμπέλου, ελιάς, κ.α.)
περιβαλλοντικής ευαισθησίας και εκπαίδευσης.
Προστατευόμενοι και εγκαταλελειμμένοι οικισμοί. Προβλέπεται κυρίως η προστασία

και διαφύλαξη των παραδοσιακών κτισμάτων και της αρχιτεκτονικής τους αλλά και η
μετατροπή τους σε καταλύματα ώστε να αξιοποιηθούν τουριστικά. Θ. Αρχαιολογικοί
χώροι, μνημεία και ιστορικοί τόποι.
Για τις περιοχές αυτές οι κατευθύνσεις περιλαμβάνουν τη βέλτιστη προσβασιμότητα

και ανάδειξη τους, τη συγκρότηση τους σε πολυθεματικά δίκτυα και τη συνολική
διαχείριση του τοπίου, ώστε να αναδεικνύεται η άρρηκτη σχέση των αρχαιολογικών
χώρων και μνημείων με το ευρύτερο περιβάλλον τους.
Περιοχές ιδιαίτερου χαρακτήρα. Προβλέπεται η οργάνωση τους σε δίκτυα φυσικού

και πολιτιστικού περιβάλλοντος που θα αναδεικνύουν τον φυσικό, πολιτιστικό και
πολιτισμικό πλούτο τους αλλά και την τοπική οικονομική δραστηριότητα τους
Στο Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. δίνονται συγκεκριμένες κατευθύνσεις και για την ανάπτυξη

εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Στη συνέχεια περιγράφονται οι ειδικές μορφές
τουρισμού που προτείνει το ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό και οι οποίες εντάσσονται στη
γενική κατηγορία του εναλλακτικού τουρισμού, όπως αυτός περιγράφηκε στον
ορισμό που δόθηκε στο πρώτο κεφάλαιο.
Α. Συνεδριακός – Εκθεσιακός Τουρισμός. Η μορφή αυτή συνίσταται να

αναπτύσσεται κυρίως σε μεγάλα αστικά κέντρα με επαρκή προσβασιμότητα, αλλά και
892
Δ.ΥΠ.Α.

σε μικρότερα που πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές. Επίσης προτείνεται η

δημιουργία νέων εγκαταστάσεων συνεδριακού-εκθεσιακού τουρισμού και η
αναβάθμιση των υπαρχόντων, η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στον κλάδο αυτό
και η σύνδεση του με άλλες μορφές τουρισμού.
Ο Συνεδριακός-Εκθεσιακός τουρισμός θεωρείται εναλλακτικός διότι απευθύνεται σε

περιορισμένο αριθμό τουριστών, αποτελεί μία ενεργητική δραστηριότητα και
συνδέεται όπως προαναφέρθηκε με άλλες εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
Β. Αστικός Τουρισμός. Προβλέπεται η ενίσχυση των πόλεων ως προορισμοί

σύντομου τουριστικού ταξιδιού αλλά και ένταξη τους πόλεων σε εθνικά και διεθνή
δίκτυα αστικού τουρισμού βάση θεματικών ενοτήτων. Επίσης κρίνεται αναγκαία η
επέκταση και αναβάθμιση των υφιστάμενων τουριστικών υπηρεσιών δίνοντας
έμφαση στην ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και στην
προσβασιμότητα και κινητικότητα των επισκεπτών.
Ο αστικός τουρισμός στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι εναλλακτικός διότι

περιλαμβάνει την αξιοποίηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων των πόλεων.
Γ. Θαλάσσιος Τουρισμός
Γ1. Αλιευτικός Τουρισμός. Σύμφωνα με το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. το είδος αυτό θα

αναπτύσσεται αποκλειστικά στον υδάτινο χώρο όπου επιτρέπεται η αλιεία με την
τήρηση των εκάστοτε δεσμεύσεων που επιβάλλονται και στα μισθωμένα τμήματα του
υδάτινου χώρου με χρήση εκτροφής υδρόβιων οργανισμών.
Τουρισμός καταδύσεων αναψυχής Για αυτή την κατηγορία προτείνεται η δημιουργία

θαλάσσιων καταδυτικών πάρκων και υποθαλάσσιων μουσείων αλλά και η προστασία
αυτών. Όπως φαίνεται από τα δύο αυτά τελευταία παραδείγματα ο θαλασσιούς
τουρισμός συνδέεται με δραστηριότητες ενεργητικού τύπου (θαλάσσια σπορ και
αλιεία) ενώ προβλέπεται παράλληλα και η προστασία του περιβάλλοντος.
Δ. Πολιτισμικός Τουρισμός Οι προτάσεις για την ανάπτυξη του πολιτιστικού

τουρισμού περιλαμβάνουν την αναβάθμιση και ανάδειξη των τουριστικών πόρων της
χώρας, την ενίσχυση της προσβασιμότητας τους και την ένταξη τους σε τουριστικά
δίκτυα. Επίσης την δημιουργία μουσείων, θεματικών πάρκων και πολυχώρων
ψηφιακής αναπαράστασης ιστορικών, μυθολογικών και άλλων πολιτιστικών
σεναρίων και την ανάπτυξη του γαστρονομικού τουρισμού.
893
Δ.ΥΠ.Α.

Δ1. Θρησκευτικός Τουρισμός Σε αυτή την κατηγορία προτείνεται η αναβάθμιση,

ανάδειξη και δημιουργία νέων πόλων προσκυνηματικών και θρησκευτικών μνημείων
και τόπων, η βελτίωση της προσβασιμότητας τους και η οργάνωση τους σε δίκτυα με
επαρκής συνδέσεις. Ακόμη δίνεται έμφαση στην διατήρηση των αρχιτεκτονικών
χαρακτηριστικών των μοναστηριών όταν σ’ αυτά προστίθενται επεκτάσεις.
Ε. Αθλητικός Τουρισμός Προβλέπεται ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη νέων

αθλητικών κέντρων σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές με ικανοποιητική πρόσβαση
και ξενοδοχειακή υποστήριξη, καθώς και σε παραθαλάσσιες και παραλίμνιες
περιοχές εναρμονισμένα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εκάστοτε περιοχών.
Επίσης επιβάλλεται και η μέριμνα για αθλητικές εγκαταστάσεις ατόμων με ειδικές
ανάγκες.
Ε1. Χιονοδρομικός Τουρισμός- Δραστηριότητες Αναψυχής στον Ορεινό Χώρο. Για

αυτή την κατηγορία προβλέπεται η αναβάθμιση του προσφερόμενου τουριστικού
προϊόντος, της προσβασιμότητας, της ασφάλειας των μετακινήσεων και η προστασία
του περιβάλλοντος και του τοπίου.
Συνίσταται ακόμη η δημιουργία δικτύων διαδρομών ορειβατικού σκι και η

προσέλκυση διαφόρων τουριστικών δραστηριοτήτων στα χιονοδρομικά κέντρα,
εγκαταστάσεων Α.Π.Ε. και κυρίως αθλητικών δραστηριοτήτων. Ο αθλητικός
τουρισμός αποτελεί εναλλακτική μορφή διότι στη συγκεκριμένη περίπτωση
προβλέπεται να αναπτυχθεί σε περιοχές με πλούσιο φυσικό περιβάλλον και ιδίως σε
ορεινές και ημιορεινές περιοχές γεγονός που προσφέρει θετικά οικονομικά
αποτελέσματα στις τοπικές κοινωνίες.
ΣΤ. Ιαματικός και Θεραπευτικός Τουρισμός. Η δημιουργία περιοχών θερμαλισμού

θα πρέπει να λαμβάνει χώρα σε περιοχές με ιαματικούς πόρους, ποιότητα
περιβάλλοντος, τουριστικό ενδιαφέρον, ικανοποιητική προσβασιμότητα, κατάλληλες
ξενοδοχειακές και συναφείς εγκαταστάσεις και να υφίσταται μέριμνα για την
προστασία του περιβάλλοντος. Δημιουργία κέντρων θεραπευτικού τουρισμού
συνίσταται σε περιοχές που διαθέτουν σε αντιστοιχία με το αντικείμενο ‘θεραπείας’
κατάλληλους πόρους
Ζ. Τουρισμός Υπαίθρου. Προτείνεται η ανάδειξη των προστατευόμενων περιοχών

ώστε να αποτελέσουν σημαντικούς πόλους ανάπτυξης τουρισμού φύσης.
894
Δ.ΥΠ.Α.

Για τον τουρισμό υπαίθρου προτείνετε επίσης η καθιέρωση τοπικών δικτύων και
διαδρομών-μονοπατιών αλλά και η διατήρηση και ανάδειξη των στοιχείων του
παραδοσιακού τρόπου ζωής.
Ειδικότερα για την προώθηση του αγροτουρισμού-οινοτουρισμού προβλέπεται η

δημιουργία ενός ολοκληρωμένου αγροτουριστικού προϊόντος, η ανακαίνιση των
παραδοσιακών ή εγκαταλελειμμένων κτιρίων και οικισμών και η διασύνδεση της
τοπικής παραγωγής με την αγροτουριστική κατανάλωση.
Η. Γεωτουρισμός. Σύμφωνα με το Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. προβλέπεται η ανάδειξη και προβολή

του γεωτουρισμού, η δημιουργία νέων δραστηριοτήτων επισκεψιμότητας των
γεωτόπων, η ένταξη αυτών σε τουριστικά δίκτυα, η εξασφάλιση ικανοποιητικής
προσβασιμότητας και η προστασία των οικοσυστημάτων στην ακτίνα επιρροής τους.
7.7 Περιγραφή δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού

Οι διακοπές στην Ελλάδα δεν σημαίνουν μόνο χαλάρωση στην παραλία. Με το ήπιο
κλίμα και τα αμέτρητα ποτάμια και βουνά, υπάρχουν πολλές υπαίθριες περιπέτειες
για να συμμετάσχετε όταν επισκέπτεστε τη χώρα. Από ποδηλασία στα Κουφονήσια
έως αναρρίχηση στα Μετέωρα, δείτε εδώ κάποιες από τις καλύτερες υπαίθριες
δραστηριότητες που μπορείτε να κάνετε στη χώρα μας.
895
Δ.ΥΠ.Α.

7.7.1 Ιστιοπλοΐα (sailing)

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές διασκεδαστικές δραστηριότητες μέσα στο νερό που
μπορείτε να κάνετε σε ένα σκάφος, όπως είναι η ιστιοπλοΐα. Δοκιμάστε να νιώστε τον
άνεμο στο πρόσωπό σας καθώς ταξιδεύετε στα γαλαζοπράσινα νερά του Ιονίου και
του Αιγαίου, ανακαλύπτοντας ξεχασμένους όρμους και κρυμμένα νησάκια. Είτε
επιλέγετε ένα μάθημα ιστιοπλοΐας είτε απλώς θέλετε να περάσετε μια μέρα στη
θάλασσα, υπάρχουν εταιρείες ναυλωμένων σκαφών σε ολόκληρη τη χώρα που
προσφέρουν σκάφη προς ενοικίαση, ακόμη και μαθήματα.
7.7.2 Σερφ (surfing)

Όταν οι τουρίστες σκέφτονται την Ελλάδα, συνήθως σκέφτονται τις τέλειες παραλίες,
τα αρχαία μνημεία, την υπέροχη κουζίνα και τα γραφικά τοπία. Λίγοι όμως
σκέφτονται το σερφινγκ και καιρός να το προσθέσετε στη λίστα με τα πράγματα που
μπορείτε να κάνετε στη χώρα μας. Αν και βρίσκεται στην προστατευμένη Μεσόγειο, η
Ελλάδα απολαμβάνει μερικούς δυνατούς ανέμους, δημιουργώντας κύματα ιδανικά
για σερφινγκ (και όποιο άλλο αιολικό άθλημα που μπορείτε να σκεφτείτε). Ως εκ
τούτου, το σερφινγκ γίνεται όλο και πιο δημοφιλές, όπως και η ιστιοσανίδα. Από τις
μαγευτικές ακτές της Ικαρίας έως τα τραχιά τοπία της Καρπάθου, υπάρχουν πολλά
σημεία για σερφ στην Ελλάδα.
7.7.3 Δραστηριότητες στον αέρα (air-activities & sports)
Νιώστε σαν τον Ίκαρο και πετάξτε πάνω από τα σύννεφα με ένα skydive κοντά στην
Αθήνα, ή πηδήξτε από τη γέφυρα της Κορίνθου για να πάρετε μια δόση αδρεναλίνης.
Αλεξίπτωτο πλαγιάς στη Λευκάδα ή και σε άλλα σημεία της ηπειρωτικής χώρας για
να θαυμάστε τη φυσική ομορφιά της Ελλάδας από ψηλά. Όλα αυτά τα εναλλακτικά
αθλήματα είναι διαθέσιμα στη χώρα μας και θα πρέπει να τα δοκιμάσετε αν θέλετε να
νιώσετε την καρδιά σας να ανεβάζει παλμούς
7.7.4 Ράφτινγκ (Rafting)

Ετοιμαστείτε να δοκιμάσετε μια περιπέτεια ράφτινγκ στην Ελλάδα. Μια μεγάλη
δραστηριότητα για τους λάτρεις της φύσης και τους λάτρεις της περιπέτειας, το
ράφτινγκ στις πλωτές οδούς της Ελλάδας επιτρέπει στους επισκέπτες να
εξερευνήσουν απομονωμένα μονοπάτια και να θαυμάσουν τα μαγευτικά φαράγγια
και τις πλαγιές των βουνών. Μια διασκέδαση για όλο το χρόνο, το ράφτινγκ κατά
896
Δ.ΥΠ.Α.

μήκος των ελληνικών ποταμών Ευρυτανίας, Ηπείρου ή Αρκαδίας είναι μια τέλεια
υπαίθρια δραστηριότητα που συνδυάζει αξιοθέατα, αδρεναλίνη και φύση.
Μοναδικές στιγμές κάνοντας ράφτινγκ στον Λούσιο, τον Αλφειό, τον Αχελώο, τον
Ταυρωπό, το Βοϊδομάτη, τον Εύηνο, κυρίως το φθινόπωρο μετά τα πρωτοβρόχια
και, φυσικά, την άνοιξη που τα ποτάμια κατεβάζουν πολύ νερό, καθώς τα χιόνια
λιώνουν. Σας περιμένουν τοπία απαράμιλλου κάλλους και αριστουργηματικά τοξωτά
γεφύρια
7.7.5 Πεζοπορία (Hiking)

Για να γνωρίσει κανείς την ψυχή της Ελλάδας, θα πρέπει οπωσδήποτε να κάνει
πεζοπορία μέσα στη φύση. Είτε για να δει τη μοναδική θέα από ένα μοναστήρι
κρεμασμένο στον βράχο, είτε για να κολυμπήσει στην κρυφή απίθανη παραλία, είτε
για να ανακαλύψει άγνωστους στο ευρύ κοινό αρχαιολογικούς χώρους, μοναστήρια,
μικρούς ορεινούς οικισμούς. Οι εναλλαγές του τοπίου μέσα στην ίδια διαδρομή
μερικών χιλιομέτρων είναι εκείνες που ενθουσιάζουν τους πεζοπόρους και
μετατρέπουν την πεζοπορία στην Ελλάδα σε αξέχαστη εμπειρία.
Και μην ξεχνάτε πως την Ελλάδα διασχίζουν τα διεθνή μονοπάτια Ε4 και Ε6. Το Ε4
ξεκινάει από το Γιβραλτάρ και μπαίνει στην Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας. Διασχίζοντάς
την κάθετα μέχρι το Γύθειο, συνεχίζει στην Κρήτη, την οποία διατρέχει από την μία
άκρη στην άλλη, τερματίζοντας στη Ζάκρο. Το Ε6 ξεκινάει από τη Φινλανδία και
μπαίνει στην Ελλάδα μέσω Ηγουμενίτσας. Διασχίζει οριζόντια την Ελλάδα μέχρι τη
Σαμοθράκη, όπου τελειώνει στην κορυφή του όρους Φεγγάρι. Θα βρείτε, όμως, και
αμέτρητα άλλα μονοπάτια, παλιά καλντερίμια, δασικούς δρόμους στην ενδοχώρα και
τα νησιά κατάλληλα για πεζοπορία στην υπέροχη ελληνική φύση.
Περπατήστε στα βουνά, τις κοιλάδες και σε πολλά άλλα συναρπαστικά σημεία. Είτε
θέλετε να κάνετε μια εξερεύνηση δύο ωρών είτε μια τετραήμερη εκδρομή, η Ελλάδα
φιλοξενεί πολλά μονοπάτια πεζοπορίας, κατάλληλα για όλα τα επίπεδα και τις
ηλικίες. Και μην νομίζετε ότι πρέπει να κολλήσετε στην ηπειρωτική χώρα, νησιά
όπως η Αμοργός, η Λήμνος, η Ικαρία ή η Κέρκυρα είναι ιδανικά για πεζοπορία.
Αναρρίχηση, ορειβασία, πεζοπορία, ποδηλασία βουνού, σκι, ράφτινγκ... Όποιο σπορ

κι αν αγαπάτε, στην Ελλάδα θα το απολαύσετε ιδιαίτερα.
897
Δ.ΥΠ.Α.

Δεν είναι μόνο η παρθένα φύση και τα ανέγγιχτα τοπία της Ελλάδας, οι Εθνικοί
Δρυμοί, τα υποβλητικά φαράγγια, οι λίμνες, τα ορμητικά ποτάμια, οι απάτητες
κορυφές, τα αλπικά λιβάδια, τα δάση, οι δρακόλιμνες και οι τεράστιοι κάθετοι βράχοι,
που μοιάζουν με γλυπτά. Είναι και το μοναδικό κλίμα που κάνει την Ελλάδα ιδανικό
προορισμό για σπορ βουνού.
Κάθε εποχή έχει τη δική της γοητεία. Από την άνοιξη μέχρι τον χειμώνα τα τοπία
κυριολεκτικά μεταμορφώνονται, προσφέροντας αξέχαστες εικόνες, όσες φορές και αν
τα επισκεφθείτε. Τόποι ασύλληπτης φυσικής ομορφιάς θα φιλοξενήσουν όποια
δραστηριότητα αγαπάτε να κάνετε στο βουνό: αναρρίχηση, πεζοπορία, ποδηλασία
βουνού, σκι, ορειβασία…
Κύριες δραστηριότητες αναψυχής εσωτερικών υδάτων που πραγματοποιούνται στην

Ελλάδα είναι:
• το Rafting,
• το Θαλάσσιο Σκι (σε λίμνη),
• το Κανόε - Καγιάκ (ποταμού και λίμνης),
• το Ψάρεμα σε λίμνη ή ποτάμι,
• η Πεζοπορία σε ποτάμι (river trekking) και
• η Διάσχιση φαραγγιών (Canyoning
7.7.6 Χιονοδρομικά (Skiing)

Χάρη στα τεράστια και εντυπωσιακά βουνά του, οι χειμώνες στην Ελλάδα σημαίνουν
χιόνι και σκι. Η χώρα φιλοξενεί μερικά χιονοδρομικά κέντρα όπου οι λάτρεις του
χιονιού μπορούν να εξασκήσουν τις αγαπημένες τους δραστηριότητες, όπως σκι και
σνόουμπορντ. Μπορείτε ακόμη και να κάνετε κάποια εξερεύνηση κοντά, όπως να
γυρίσετε τα μικρά παραδοσιακά χωριά και να δοκιμάσετε την τοπική κουζίνα. Η
Ελλάδα μπορεί γρήγορα να αποδειχθεί ο επόμενος αγαπημένος χειμερινός
προορισμός σας.
Τα χιονοδρομικά κέντρα της Ελλάδας προσφέρουν μαγευτικά τοπία, πίστες υψηλών

προδιαγραφών και μοναδικές στιγμές φιλοξενίας. Απολαύστε το χιόνι και επιδοθείτε
σε όλων των ειδών τις δραστηριότητες και τα σπορ που προσφέρονται σε αυτά. Στα
898
Δ.ΥΠ.Α.

πιο γνωστά κέντρα υπάρχουν πίστες πιστοποιημένες από τη Διεθνή Ομοσπονδία

Χιονοδρομίας, πίστες δρόμων αντοχής και μεγάλης δυσκολίας.
Κάποια από αυτά διαθέτουν και ξεχωριστό πάρκο σνόουμπορντ για τους φαν του
αθλήματος. Και δίπλα στα χιονοδρομικά κέντρα θα βρείτε όμορφα τοπία και
παραδοσιακούς οικισμούς με πετρόχτιστους ξενώνες, καφέ, μπαρ κι εστιατόρια με
παραδοσιακή ελληνική κουζίνα. Ανεβείτε στο λιφτ κι ετοιμαστείτε για την καλύτερη
κατάβασή σας. Γνωρίστε τα χιονοδρομικά κέντρα της Ελλάδας και τα σαλέ τους: στον
Παρνασσό, στο Καρπενήσι, στα Καλάβρυτα, στο Πήλιο, στη Βασιλίτσα, στο
Ελατοχώρι, στη Βίγλα Πισοδερίου, στο Φαλακρό Δράμας θα ζήσετε εμπειρίες
αξέχαστες.
7.7.7 Αναρρίχηση (Rock climbing)

Σε αντίθεση με διάφορες πεποιθήσεις, η Ελλάδα είναι μια ορεινή χώρα με πάνω από
το 70% της μάζας της γης να είναι βουνά. Ως εκ τούτου, είναι ένας τέλειος
προορισμός για να γίνεις ένα με τη φύση. Ωθήστε τον εαυτό σας να ανεβείτε μερικές
από τις πιο επιβλητικές κορυφές της χώρας. Δοκιμάστε το στην Κάλυμνο ή ανεβείτε
σε μερικές από τις ορεινές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, όπως ο Όλυμπος, το
Πήλιο ή ακόμα και τα Μετέωρα.
Στα αναρριχητικά πεδία της Ελλάδας θα γίνετε ένα με τη φύση, τον πολιτισμό, το
τοπίο. Τι χρειάζεστε; Θέληση, καλό εξοπλισμό και φυσική κατάσταση. Τώρα είστε
έτοιμοι να κατακτήσετε την κορυφή. Τα πεδία είναι πολλά και αξιοσημείωτα. Στους
επιβλητικούς βράχους των Μετεώρων, της Καλύμνου ή της Γκιώνας, θα ζήσετε
αναρριχητικές εμπειρίες που θα σας πάνε στα ουράνια.
Αντίστοιχες εμπειρίες θα σάς προσφέρουν τα πεδία στην περιοχή των Τρικάλων, στα
Τέμπη, στην Ηρακλείτσα της Καβάλας, κοντά στην Πάτρα (Καλόγρια, Αλεποχώρι),
στο Ναύπλιο, στη Χιλιαδού στην Εύβοια, στη Λαγκάδα στη Λακωνία της
Πελοποννήσου, στην Γκαμήλα (όρος Τύμφη), στα Ζαγόρια, στον Όλυμπο. Στην
Αττική, σημαντικότερα πεδία κατάλληλα για αναρρίχηση είναι η Πέτρα Βαρυμπόμπης,
η Σπηλιά Νταβέλη στην Πεντέλη, η περιοχή της Φυλής, και το Ποικίλο Όρος κοντά
στην Αθήνα. Επιβλητικοί είναι και οι κάθετοι βράχοι της Βαράσοβας στην
Αιτωλοακαρνανία και στην παραλία Κάθισμα της Λευκάδας.
899
Δ.ΥΠ.Α.

7.7.8 Ποδηλασία βουνού στην Ελλάδα

Χωματόδρομοι, λόφοι, μονοπάτια ανάμεσα σε δέντρα, ορεινά δάση ανοιχτά για τις
ρόδες σας... Η ποδηλασία βουνού στην Ελλάδα είναι μια μοναδική περιπέτεια.
Γυμναστική και φύση στον καθαρό αέρα. Ένα πυκνό δίκτυο δρόμων, λόφων και
δασών δίπλα στην πόλη, αλλά και ορεινών συμπλεγμάτων -που είναι ανοιχτά για
δραστηριότητες, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη- δημιουργούν την καλύτερη
«πίστα» για ποδηλασία βουνού.
Βάλτε το κράνος σας και φύγαμε για τις καλύτερες περιοχές ποδηλασίας βουνού της
Ελλάδας: από την Πάρνηθα και το δάσος Τατοΐου κοντά στην Αθήνα μέχρι την
Ορεινή Αρκαδία, τα Ζαγοροχώρια, την Εύβοια, τον Κίσσαβο, τη λίμνη Πλαστήρα και
την Ευρυτανία. Η Ελλάδα θα φιλοξενήσει τις αθλητικές σας περιπέτειες και θα σας
γοητεύσει!
7.7.9 Canyoning και Ράφτινγκ στην Ελλάδα
Rafting
Το rafting είναι η κατάβαση ποταµού µε φουσκωτή βάρκα που κινείται µε κουπιά,
ωστόσο σε αντίθεση µε την κωπηλασία, το ρεύµα του ποταµού είναι αυτό που
καθορίζει την ταχύτητα, ενώ τα κουπιά χρησιµοποιούνται για να κατευθύνουν, για την
αποφυγή των εµποδίων που βρίσκονται στον δρόµο της βάρκας ή σε κάθε άλλη
περίπτωση ανάγκης. Ανάλογα µε τη ροή του νερού, η πλεύση είναι άλλοτε αργή και
άλλοτε πολύ γρήγορη και µε έντονους κραδασµούς δύσκολα σηµεία ή στενά
περάσµατα, όπου το νερό αυξάνει τη ροή του, δηµιουργούνται µικρές ή µεγαλύτερες
δίνες, οι οποίες επηρεάζουν την πορεία της βάρκας και είναι απαραίτητη η χρήση
κουπιών για τη διατήρηση της πορείας. Το rafting είναι ιδιαίτερα οµαδικό άθληµα και
απαραίτητο στοιχείο είναι η συνεργασία όλων µέσα στη βάρκα και η σαφής τήρηση
των οδηγιών του οδηγού. Κάθε ποτάµι, εκτός από τη µορφολογία της κοίτης του, έχει
και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η παροχή, δηλαδή τα κυβικά µέτρα νερού
που περνούν από µία κάθετη τοµή του ποταµού ανά ώρα, και η κλίση. Από τα
στοιχεία αυτά προκύπτει ο βαθµός δυσκολίας του ποταµού και των περασµάτων,
που συστηµατοποιούνται σε µια απλή κλίµακα από I- VI. Με το βαθµό I
χαρακτηρίζεται η απλή εύκολη διαδροµή και µε βαθµό VI το πέρασµα που θεωρείται
900
Δ.ΥΠ.Α.

εξαιρετικά δύσκολο και επικίνδυνο. Έχει πάρει την ονομασία του από την αγγλική
λέξη raft (σχεδία). Ο Τρικελιώτης και το Ταυρωπός στην Ευρυτανία, ο Βοιδομάτης και
ο Αωός στην Κόνιτσα ο Εύηνος και ο Αχέροντας είναι μερικά από τα ποτάμια που
φιλοξενούν το rafting.
Monoraft
Στην κατηγορία του rafting βρίσκουµε και το monoraft.. Τι είναι monoraft, είναι η
κατάβαση ποταµών µε µονοθέσια ή διθέσια φουσκωτή βάρκα, σε αντίθεση µε το
rafting όπου η χωρητικότητα της βάρκας είναι µεγαλύτερη (6-10 άτοµα), η οποία έχει
εξαιρετική ευστάθεια και δεν προϋποθέτει ιδιαίτερη εκπαίδευση. Η δυσκολία του
monoraft, µετρείται όπως και του rafting, µε εξαβάθµια κλίµακα (Ι έως VI) και είναι
συνάρτηση της µορφής και της ροής του ποταµού και το monoraft είναι ιδανικό για
κατάβαση διαδροµών µέτριας δυσκολίας.
Δεν είναι τα ορμητικά νερά, ούτε τα δύσκολα περάσματα. Είναι η φύση γύρω σας
που συνδυάζεται με τη δράση και σας χαρίζει απίθανες εμπειρίες. Ηπειρωτικά ή
νησιωτικά, με κάθετα τοιχώματα, ξερά ή με καταρράκτες, τα φαράγγια της Ελλάδας
σάς υποδέχονται για μία μοναδική εμπειρία. Στην Ελλάδα η εμπειρία της κατάβασης
ποταμού σάς αποκαλύπτει απίστευτες εικόνες φύσης, γάργαρα νερά, τη
βιοποικιλότητα των παρόχθιων περιοχών, αλλά και στολίδια πολιτισμού, όπως τα
πέτρινα τοξωτά γεφύρια.
canyoning
Φύση άγρια, που χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή καθώς λίγα από τα φαράγγια
ενδείκνυνται για πρωτάρηδες.
Το canyoning είναι αθλητισμός, χόμπι, περιπέτεια, παιχνίδι, διακοπές. Μια

δραστηριότητα που συνδυάζει πεζοπορία, κολύμβηση, καταβάσεις καταρρακτών,
βουτιές, τσουλήθρες, παιχνίδια στο νερό. Ένα σπορ με διαδρομές πολλών
επιπέδων. Από πολύ απλές κι εύκολες, μέχρι τις πιο ακραίες! Οι μυημένοι στο
canyoning θα σας πουν ιστορίες για απίστευτες «κατεβασιές» (rappel) των 50, 80 και
100 μέτρων. Ευτυχώς, οι προδιαγραφές ασφαλείας, η οργάνωση και τα γέλια της
παρέας κάνουν την κατάβαση παιχνιδάκι και το κρύο αμελητέο παράγοντα.
901
Δ.ΥΠ.Α.

Κανόε – καγιάκ
Το κανόε καγιάκ είναι ναυτικό άθλημα που διεξάγεται σε λίμνη, ποτάμι ή

κωπηλατοδρόμιο με δύο τύπους σκαφών: κανόε (canoe) και καγιάκ (kayak), στα
οποία αγωνίζονται ένας, δύο ή τέσσερις αθλητές. Κατά καιρούς έχουν γίνει
αγωνίσματα με διάφορα μεγέθη σκαφών και σε ποικίλες αποστάσεις για άνδρες και
γυναίκες. Τα ισχύοντα σήμερα είναι:
Τύποι σκαφών
Κανόε (σύμβολο: C): ο αθλητής κωπηλατεί γονατιστός με μονό κουπί στη μια μεριά
της λέμβου.
Καγιάκ (σύμβολο: K): ο αθλητής κωπηλατεί καθιστός με διπλό κουπί.
Μέγεθος σκάφους
Μονοθέσιο: κανόε (C1) και καγιάκ (Κ1)
Διθέσιο: κανόε (C2) και καγιάκ (Κ2)
Τετραθέσιο: καγιάκ (Κ4)
Κατάλληλα ποτάμια για το κανόε καγιάκ είναι ο Αλιάκμονας, ο Μυλοπόταμος, ο

Πηνειός ο Λούσιος-Αλφειός, ο Αχελώος, ο Ταυρωπός και πολλοί άλλοι.
Κωπηλασία
Kωπηλασία ή ερεσία(¹), ονομάζεται ο τρόπος κίνησης των κωπήλατων λέμβων σε

υδάτινη επιφάνεια (θάλασσα λίμνη ποταμό). Ανάλογα με τον τύπο των σκαφών,
διαιρείται σε 4 βασικά είδη: κλασική, λαϊκή, με κανό και με μονόξυλο.
Η κλασική κωπηλασία, ως άθλημα, γίνεται με ειδικά σκάφη, που έχουν ολκωτά

σέλματα (κινητούς πάγκους) και φορητούς σκαρμούς που στερεώνονται στα πλευρά.
Η λαϊκή κωπηλασία εκτελείται με σκάφη που έχουν ακίνητα σέλματα (σταθερούς
πάγκους) και σταθερούς σκαρμούς στερεωμένους στα πλευρά. Η κωπηλασία με
κανό γίνεται με σκάφη ειδικού τύπου (κανό), όπου ο κωπηλάτης χειρίζεται δίπλατο,
αστερέωτο κουπί. Στην κωπηλασία με μονόξυλο, κωπηλατούν με μονόπλατο κουπί
και στέκονται γονατιστοί στο ένα πόδι. Η συστηματική άσκηση στην κωπηλασία
902
Δ.ΥΠ.Α.

αναπτύσσει το μυϊκό σύστημα, δυναμώνει την καρδιά, τους πνεύμονες και το νευρικό
σύστημα
7.7.10 Παρατήρηση πουλιών (Bird watching)

Δεν χρειάζεται όλες οι υπαίθριες δραστηριότητες να περιλαμβάνουν κάποια
αδρεναλίνη. Η Ελλάδα φιλοξενεί μια σειρά από μαγευτικές λίμνες και λιμνοθάλασσες,
όπου οι παρατηρητές πουλιών θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το αγαπημένο
τους χόμπι. Μια γρήγορη ματιά στον χάρτη της Ελλάδας σας δείχνει την τεράστια
ποικιλία της τοπικής πανίδας και χλωρίδας, και με λίγο πάνω από 190
Προστατευόμενες Περιοχές για τα Πουλιά, η Ελλάδα είναι ο προτιμώμενος βιότοπος
για την πλειονότητα των μεταναστευτικών πουλιών, συμπεριλαμβανομένων
πελεκάνων, κορμοράνων, πάπιες, γλάροι, χήνες και αετοί.
7.8 Τοπία και ανάπτυξη δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού
7.8.1 Ορεινή Αρκαδία
Η αγαπημένη των χειμερινών εκδρομέων του σαββατοκύριακου ορεινή Αρκαδία

είναι ιδιαίτερα δημοφιλής καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού στους λάτρεις της
φύσης και της ορεινής δροσιάς. Η δε καλοκαιρινή εκδρομή περιλαμβάνει τη διάσχιση
του φαραγγιού του Λούσιου, του διάσημου παραπόταμου του Αλφειού ποταμού,
μήκους 5 χλμ., που προσφέρεται για όλη την οικογένεια, αλλά και ράφτινγκ στα
ορμητικά νερά με την έμπειρη καθοδήγηση της τοπικής Trekking Hellas. Στα χέρια
της τελευταίας μπορείτε να αφεθείτε για να κάνετε επίσης river trekking,
κατασκήνωση στο ποτάμι, rappel και τοξοβολία. Με παιδιά άνω των 11 ετών στην
παρέα, μια πιο μακρινή και μέτριας δυσκολίας διάσχιση που αξίζει να τολμήσετε είναι
αυτή του φαραγγιού της Νέδας.
903
Δ.ΥΠ.Α.

Tip: Βυτίνα, Δημητσάνα και λοιπά πετρόχτιστα χωριά της Γορτυνίας παραμένουν στη
διάθεσή σας για απογευματινές βόλτες, φαγητό και αγορές, ενώ ο παραδοσιακός
ξενώνας «Μπελλαίικο» στη Στεμνίτσα συνιστά διαχρονικά αγαπημένη επιλογή
διαμονής
Όλυμπος: βουτιές στις βάθρες του Ορλιά
Μπορεί η άνοδος στην κορυφή του μυθικού βουνού να μην είναι για όλους, η
γνωριμία με τους πρόποδές του ωστόσο, από όποια πλευρά κι αν επιλέξετε να πάτε,
είναι προσιτή κι ενίοτε πολύ διασκεδαστική. Φτάνοντας στο Δίον Πιερίας, κοντά στο
Λιτόχωρο, μια εύκολη πεζοπορία που μπορείτε να κάνετε είναι από το τοπικό
εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου μέχρι τον εντυπωσιακό καταρράκτη του Κόκκινου
Βράχου.
Η διάρκειά της είναι κάτι λιγότερο από μία ώρα, το κατάφυτο μονοπάτι είναι καλά
συντηρημένο, με κατατοπιστική σήμανση και κινείται παράλληλα με το ρέμα του
Ορλιά. Τόσο κατά τη διάρκεια της διαδρομής όσο και στον καταρράκτη, δεν θα σας
λείψουν οι βουτιές, γι’ αυτό και το μαγιό είναι απαραίτητο. Έχετε υπόψη όμως ότι το
904
Δ.ΥΠ.Α.

νερό είναι παγωμένο. Στο μεταξύ, υπάρχει και η εύκολη οδός, που περιλαμβάνει
περισσότερο αυτοκίνητο (θα συνεχίσετε μετά τον Άγιο Κωνσταντίνο προς το
καταφύγιο της Κορομηλιάς, θα μπείτε για λίγο σε χωματόδρομο και θα ακολουθήσετε
τη σχετική σήμανση) και λιγότερο περπάτημα – μόλις 5-10 λεπτά από το σημείο
στάθμευσης μέχρι τον καταρράκτη.
Tip: Στην ευρύτερη περιοχή, και συγκεκριμένα στον Άγιο Δημήτριο Πιερίας –
απόσταση 50 λεπτών με το αυτοκίνητο από το Δίον–, μια πολύ ενδιαφέρουσα
επιλογή διαμονής είναι το «Κτήμα Μπέλλου». Πρόκειται για οικογενειακό ξενώνα που
αγαπάει τη φύση και προωθεί την οικολογία σε όλα τα επίπεδα
7.8.2 Στην Παύλιανη των τεσσάρων εποχών
Η Οίτη είναι δίχως άλλο ένα από τα «φιλικότερα» βουνά της Ελλάδας και η Παύλιανη,
στα όρια της Φθιώτιδας και της Φωκίδας (ανήκει στην πρώτη), ιδανικό ορμητήριο για
ορεινές διακοπές σε κοντινή απόσταση από το κλεινόν άστυ (238 χλμ. από την
Αθήνα). Με κατοίκους που αγαπούν τον τόπο τους και τα... χρώματα, η Παύλιανη,
χωρισμένη σε Άνω και Κάτω, προσφέρεται για περπάτημα μόνο και μόνο για να
ανακαλύψετε τα ενδιαφέροντα σημεία του χωριού ακολουθώντας τις ευφάνταστες
πινακίδες, ενώ δεν πρέπει να παραλείψετε τη βόλτα στο υπέροχο αισθητικό δάσος
και το πάρκο αναψυχής. Περνώντας τη μουσική γέφυρα η περιήγηση αρχίζει με το
Μουσείο Υδροκίνησης, το οποίο στεγάζει το νεροπρίονο, το νερόμυλο, τα μαντάμια
και τη νεροτριβή και συνεχίζει ακολουθώντας τους μαιάνδρους του Ασωπού
ποταμού, κάτω από πλατάνια, σφενδάμια, καρυδιές και καστανιές. Έπειτα από 20
λεπτά περίπου θα αποκαλυφθεί μπροστά σας το Πάρκο Περιπέτειας με ένα σωρό
εκπλήξεις για όλες τις ηλικίες και μεταξύ άλλων πάγκους για πικ νικ, ψησταριά κι
εγκατάσταση για river volley.
905
Δ.ΥΠ.Α.

Tip: Σε κοντινή απόσταση από την Παύλιανη, το «Καταφύγιο Οίτη» βρίσκεται σε ένα
καταπράσινο διάσελο (υψόμετρο 1.240 μ.) και αποτελεί ιδανικό προορισμό για καφέ
και παιχνίδι στο Πάρκο Περιπέτειας με τα ξύλινα παιχνίδια.
7.8.3 Νέστος: παιχνίδια μέσα κι έξω από το ποτάμι
Η ενδοχώρα του Νομού Ξάνθης κρύβει ένα από τα μεγαλύτερα –και πιο
ενδιαφέροντα θα συμπληρώσουμε εμείς– ποτάμια της χώρας. Πρόκειται για τον
Νέστο, στις όχθες του οποίου έμπειροι ντόπιοι οργανώνουν δραστηριότητες για όλη
την παρέα. Επικοινωνήστε με το Vistonis Outdoor Activities ή το Forestis και κλείστε
θέση πρώτα απ’ όλα για κατάβαση με canoe kayak, επιλέγοντας τη διαδρομή από τη
Σταυρούπολη στους Τοξότες, ώστε να απολαύσετε τους συγκλονιστικούς
μαιάνδρους που σχηματίζει το ποτάμι, κι έπειτα όποια άλλη δραστηριότητα τραβάει η
όρεξή σας
Το μενού περιλαμβάνει πεζοπορίες όλων των βαθμών δυσκολίας, ποδηλασία

βουνού, παρατήρηση πουλιών αλλά και ομαδικά παιχνίδια για μικρούς και μεγάλους.
Αυτό που είναι must ωστόσο σε τούτα τα μέρη, εκτός από την εμπειρία του Νέστου,
είναι η εξερεύνηση της περιοχής της Ροδόπης με 4x4. Διαδρομές μέσα στο δάσος,
κάτω από πανύψηλα δέντρα –η Ροδόπη αποτελεί, άλλωστε, το νοτιότερο άκρο
εξάπλωσης της σημύδας στην Ευρώπη–, εκεί όπου το καλοκαίρι αργεί να φανεί και
το φθινόπωρο έρχεται πρώτο, σε δρόμους δασικούς που μόνο οι ντόπιοι ξέρουν και
μπορούν να σας οδηγήσουν με ασφάλεια.
906
Δ.ΥΠ.Α.

Tip: Το «Κλαδί Ελιάς Suites, Winery, Restaurant» του Βύρωνα Μπαρμπασάκη είναι
ένας καλαίσθητος ξενώνας 6 δωματίων στο άγνωστο χωριό της στη Μεσοροπής, το
οποίο είναι γεμάτο ιστορικά αρχοντικά κι εντυπωσιακά καπνομάγαζα. Δίνοντας
προσοχή στη λεπτομέρεια, η ανακαίνιση διατήρησε και ανέδειξε τις αρχιτεκτονικές
ιδιαιτερότητες του παλιού πέτρινου σπιτιού, ενώ στο εστιατόριο του ισογείου θα
δοκιμάσετε ιδιαίτερες μεσογειακές γεύσεις κι επιλεγμένα κρασιά από τον αμπελώνα
7.8.4 Birdwatcing (και όχι μόνο) στην Κερκίνη
Στο βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Σερρών, η τεχνητή λίμνη Κερκίνη, που
δημιουργήθηκε το 1932 με την κατασκευή εvός φράγματoς στον πoταμό Στρυμόvα,
είναι από τoυς δέκα Υγρότoπoυς Διεθvoύς Σημασίας της Ελλάδας και συγχρόνως μία
από τις σημαντικότερες περιοχές πτηνών, καθώς έχουν παρατηρηθεί τoυλάχιστov
300 διαφορετικά είδη πoυλιώv στη λίμvη και στα γύρω βoυvά, μεταξύ αυτών
εντυπωσιάζουν οι ροδοπελεκάνοι, οι ψαραετοί, οι κορμοράνοι και οι ερωδιοί. Στηv
περιoχή υπάρχει επίσης o μεγαλύτερoς αριθμός βoυβαλιώv στηv Ελλάδα, τα οποία
είvαι ζώα μαθημένα vα ζoυv σε υγρότoπoυς. Αυτά και άλλα πολλά θα μάθετε όσοι
907
Δ.ΥΠ.Α.

επισκεφθείτε το οικολογικό κέντρο Οικοπεριηγητής, όπου οι έμπειροι

οδηγοί/εκπαιδευτές οργανώνουν υδάτινες περιηγήσεις με κανό ή βάρκα,
παρατήρηση πουλιών, παραλίμνια ποδηλασία αλλά και τοξοβολία, καταρρίχηση από
βράχο και άλλα διασκεδαστικά για παρέες και οικογένειες.
Tip: Ο «Οικοπεριηγητής» λειτουργεί και ως ξενώνας κι εστιατόριο, ενώ μια επίσης

ενδιαφέρουσα επιλογή διαμονής στην περιοχή είναι το ξενοδοχείο «Ερωδιός», το
οποίο διαθέτει και πισίνα για τους επισκέπτες του καλοκαιριού.
7.8.5 Το φαράγγι του Βίκου

Μια από τις χαράδρες του Ζαγορίου ξεχωρίζει απ' όλες τις άλλες για τις διαστάσεις
της και το αισθητικό θέαµα που προσφέρει. Είναι το φαράγγι του Βίκου, που
συγκεντρώνει τα νερά από διάφορα µικρά ποτάµια της περιοχής (Μπαγιώτικο,
Φραγκαδιώτικο, Τσεπελοβίτικο) και τα οδηγεί στον Βοϊδοµάτη που, κι αυτός, εκεί
µέσα έχει τις πηγές του. Ο Βίκος έχει µήκος πάνω από 16 χλµ, το βάθος του σε
ορισµένα σηµεία ξεπερνάει τα 700 µ. και το άνοιγµα του ποικίλλει, από τα λίγα µέτρα
στα χαµηλά σηµεία, µέχρι τα 250 περίπου µέτρα στις κορυφές.
Όσο για το θέαµα που προσφέρει, είναι συναρπαστικό. Πέρα όµως από την
αισθητική και τη µεγαλοπρέπεια, το φαράγγι του Βίκου παρουσιάζει επιστηµονικό
ενδιαφέρον, γιατί η φυσική του κατάσταση είναι σχεδόν παρθένα και τα
οικοσυστήµατα του ποικίλα και πολύπλοκα. Γι' αυτό άλλωστε αποτελεί και τον
πυρήνα του Εθνικού ∆ρυµού Βίκου Αώου, στον οποίο βρίσκουν καταφύγιο όλα τα
απειλούµενα είδη ζώων της περιοχής.
908
Δ.ΥΠ.Α.

Όπως είναι γνωστό η περιοχή της Ηπείρου είναι µέρος το όπου αναπτύχθηκε το
εµπόριο, τα γράµµατα, οι τέχνες και προσέφερε πολλά στη δηµιουργία του Ελληνικού
έθνους. Η πολιτιστική και πολιτισµική παράδοση , όπως επίσης και τα πολλά φυσικά
κάλλη και η γεωµορφολογία της περιοχής, όπως αναλύθηκε παραπάνω, την κάνουν
ιδανικό µέρος για τη δηµιουργία οικοτουριστικών επιχειρήσεων και εναλλακτικών
µορφών τουρισµού. Προσφέρεται για πολλά είδη εναλλακτικού τουρισµού, όπως ο
περιπατητικός, ο ορειβατικός, ο µουσειακός, ο συνεδριακός(για επιστημονικά
συνέδρια που σχετίζονται µε τη φύση), όπως επίσης και για extreme sports (καγιάκ,
rafting, αλεξίπτωτο πλαγιάς, κλπ). Παρότι, η περιοχή δεν έχει θάλασσα και ολόκληρο
το τουριστικό οικοδόµηµα της Ελλάδας βασίστηκε στο δόγµα «ήλιος-θάλασσα», αυτή
τη στιγµή ειναι πρωτοπόρος στην ανάπτυξη εναλλακτικών µορφών τουρισµού και
κατέχει την πρώτη θέση στην Ελλάδα σε παραδοσιακούς ξενώνες
7.8.6 Εναλλακτικές διαδρομές στα Ζαγοροχώρια: από τον Βοϊδομάτη στη

Δρακόλιμνη
Τα Ζαγοροχώρια είναι περιοχή στην οροσειρά της Πίνδου, στην Ήπειρο, στη
βορειοδυτική Ελλάδα. Είναι µία έκταση 1000 τ.χλµ η οποία περιλαμβάνει 45 χωριά,
909
Δ.ΥΠ.Α.

τα οποία ονομάζονται Ζαγόρια ή Ζαγοροχώρια και η περιοχή µμοιάζει µε ανάποδο

ισοσκελές τρίγωνο. Στο νότιο άκρο του τριγώνου βρίσκεται η πρώτευσα του νομού,
τα Ιωάννινα. Το όρος Μητσικέλι(1710µ) σχηματίζει τη βόρεια-βορειοδυτική πλευρά,
ενώ ο ποταμός Αώος και το όρος Τύµφη αποτελούν τη βόρεια πλευρά. Η ανατολική
νοτιανατολική πλευρά εκτείνεται από το Βάρδα ποταµό ως το όρος
Μαυροβούνι(2100µ) κοντά στο Μέτσοβο
Σύμφωνα µε τα πιό πρόσφατα στοιχεία, ο πληθυσμός της περιοχής είναι περίπου

5000, από το οποίο προκύπτει µια πυκνότητα πληθυσμού 5 κάτοικοι ανα τ.χλµ.
αντίθετα µε το µμέσο όρο των 73,8 κατοίκων σε ολόκληρη την Ελλάδα. ∆εν ήταν
πολύ πριν στο παρελθόν, όταν το ορεινό και το δύσβατο της περιοχής, πέρα από το
ότι ήταν µειονέκτηµα, ήταν επίσης ένας καθοριστικός παράγοντας για την ασφάλεια
και τη σταθερότητα της περιοχής. Σε αντίθεση µε την υπόλοιπη Ελλάδα, η οποία
υπέστη αλλεπάλληλες κατακτήσεις, το Ζαγόρι άκουσε µόνο τον µακρινό απόηχο της
ανόδου και της πτώσης διάφορων µικρών βασιλείων.
Αποτέλεσμα αυτού, οι Σαρακατσαναίοι, οι οποίοι κατοικούν σε ένα τμήμα της

περιοχής, είναι σύμφωνα µε τους αρχαιολόγους απευθείας απόγονοι των
αυτόχθονων της περιοχής του Ζαγορίου κατά τη Νεολιθική εποχή, πρίν από την
κάθοδο των ∆ωριέων.
Το Ζαγόρι ήταν µέρος του αρχαίου βασίλειού των Μολοσσών, µιας Ηπειρωτικής
φυλής του βορά, η οποία πέτυχε να έχει τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής της
Ηπείρου στα τέλη της Κλασσικής Εποχής. Ήταν γνωστοί για την εκτροφή µιας
ράτσας πελώριων πολεμικών σκύλων, τους οποίους χρησιμοποιούσαν στις
πολεμικές τους επιχειρήσεις, τους Μολοσσούς.
910
Δ.ΥΠ.Α.

Σύμφωνα µε τη µυθολογία, οι επώνυμοι πρόγονοί τους λέγεται ότι γεννήθηκαν από

την ένωση του Νεοπτολεµαίου (γιου του Αχιλλέα της Τροίας) µε την Ανδροµάχη
(σύζυγο του Έκτορα της Τροίας). Η Ολυµπιάδα, µητέρα του Μέγα Αλέξανδρου,
καταγόταν από την αρχαία πόλη Μολοσσίδα, η οποία βρισκόταν στην περιοχή κοντά
στην Κόνιτσα, όπου οι ποταµοί Βο'ι'δοµάτης, Αώος και Σαραντάπορος ενώνονται.
Σ’αυτό το σηµείο ο βασιλιάς Πύρος έχτισε τα κάστρα του. Μετέπειτα, η Εγνατία οδός,
που χτίστικε από τους Ρωµαίους, περνούσε από αυτή την περιοχή. Κοντά στο χωριό
Βίτσα υπάρχουν τα αποµεινάρια του Νεολιθικού καταυλισμού των Μολοσσών, ο
οποίος χρονολογείται ανάµεσα στον 9ο και 4ο αιώνα π.Χ. Στα χρόνια της βυζαντινής
αυτοκρατορίας, η ασφάλεια που προσέφερε η περιοχή προσείλκυσε κατά καιρούς
ομάδες στρατιωτών, οι οποίοι παρέμειναν επί τόπου και έχτισαν χωριά. Το ίδιο και
στην περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας: η περιοχή δεν πατήθηκε από τους
κατακτητές και αποτέλεσε καταφύγιο για τους Έλληνες. Τέλος, οι πρόσφυγες της
µμικρασιατικής καταστροφής δεν έφτασαν ποτέ ως το Ζαγόρι.
Αυτό το τελευταίο, σίγουρα δεν ωφέλησε την περιοχή. Όπως και να 'χει το πράγµα —
και παρά το αναµφισβήτητο πέρασµα των Σλάβων, που το µαρτυρούν αρκετά
τοπωνύµια— οι µεταβολές που υπέστη το ανθρώπινο στοιχείο στο Ζαγόρι υπήρξαν
εξαιρετικά αργές και µας επιτρέπουν να µιλάµε για πληθυσµιακή συνέχεια.
Οι αργές µεταβολές δεν αφορούν µόνο το ανθρώπινο στοιχείο, αλλά και τη χλωρίδα
και την πανίδα, που η αποµονωµένη θέση της περιοχής προστάτεψε µέσα στο χρόνο
από τους διάφορους κινδύνους. Το γεγονός αυτό είναι πολύ σηµαντικό, γιατί η
περιοχή του Ζαγορίου βρίσκεται στο σηµείο συνάντησης του νότιου ξηρού κλίµατος
της λεκάνης της Μεσογείου και του βόρειου υγρού κλίµατος της κεντρικής
Ευρώπης,πράγµα που σηµαίνει ότι εκεί συναντήθηκαν και διασταυρώθηκαν είδη της
κεντροευρωπαϊκής ψυχρόβιας χλωρίδας και πανίδας µε είδη της µεσογειακής
911
Δ.ΥΠ.Α.

θερµόβιας χλωρίδας και πανίδας. Τα νέα είδη που προέκυψαν βρήκαν και τις
απαραίτητες συνθήκες ώστε να διατηρηθούν. Έτσι, η περιοχή παρουσιάζει µεγάλο
επιστηµονικό ενδιαφέρον για τους φυσιοδίφες: βρίσκουν να µελετήσουν διάφορα
σπάνια έντοµα και ερπετά, ένα µοναδικό είδος σκαραβαίου, δυσεύρετα είδη
ορχιδέας, φαρµακευτικά φυτά που σπανίζουν όλο και περισσότερο. Για τους ίδιους
λόγους υπάρχουν ακόµη στο Ζαγόρι αρκετά είδη µεγάλων ζώων, που
προστατεύονται, γιατί αλλού έχουν εξαφανιστεί: αγριόγιδο, βίδρα, αρκούδα,
αγριόγατος και αρκετά είδη αρπακτικών πτηνών.
Το Ζαγόρι δεν αποτελείται µόνο από βουνά. Η γεωμορφολογία του χαρακτηρίζεται

και από την ύπαρξη ενός µεγάλου αριθμού από πόλεις: μικρές λεκάνες
περιτριγυρισμένες από πέτρινους ορεινούς όγκους, υγρές, εύφορες και µε ηπιότερο
κλίµα. Η περιοχή εποµένως δεν προσφέρεται µόνο για την κτηνοτροφία, αλλά και για
την καλλιέργεια του εδάφους. Σε εποχές άνθησης, καλλιεργούσαν εκεί δημητριακά,
πατάτες, αμπέλια και όσπρια (οι γίγαντες του Ζαγορίου εξακολουθούν να είναι
ονομαστοί. ∆ύο πράγματα εντυπωσιάζουν στο τοπίο του Ζαγορίου. Το ένα είναι τα
ποτάμια του µε τα κατακάθαρα νερά: Αώος, Βοϊδοµάτης, Βάρδας, Ζαγορίτικος. Ο
Βοϊδοµάτης είναι από τα πιο καθαρά ποτάµια της Ευρώπης. Το άλλο εντυπωσιακό
στοιχείο είναι ο ασβεστολιθικός σχιστόλιθος —πολύ ανοιχτό γκρι, σχεδόν άσπρο—
και ο φλύσχης, ψαµµιτικός σχιστόλιθος χρώµατος γκρι Από την άλλη πλευρά, οι
έντονες χαραδρώσεις του εδάφους κάνουν εµφανείς όλες τις πτυχές των
πετρωµάτων, οι οποίες προήλθαν από τις αναδιπλώσεις του φλοιού της γης όταν
δηµιουργήθηκαν οι ορεινοί όγκοι των ∆ιναρικών Άλπεων και της Πίνδου. Τα βουνά,
και µέσα και έξω από τις χαράδρες, είναι σκεπασµένα µε δάση. Ανάλογα µε το
υψόµετρο συναντάει κανείς ιτιές, πλατάνια, κωνοφόρα, κρανιές, δρυες, πουρνάρια,
912
Δ.ΥΠ.Α.

καρυδιές, οξυές και τέλος καθαρά αλπική βλάστηση, πάνω από τα 2000 µ.πολύ πιο
σκούρου
Όσοι δεν έχουν ταξιδέψει καλοκαίρι σε αυτήν τη γωνιά της Ηπείρου δεν ξέρουν τι
χάνουν», είχε πει κάποτε μια φίλη, λάτρης των αγαπημένων πετρόκτιστων χωριών
του Ζαγορίου, και όχι άδικα. Το καλοκαίρι η πυκνή βλάστηση της περιοχής οργιάζει,
μονοπάτια και γεφύρια υποδέχονται κάθε είδους πεζοπόρο· από αυτούς που
περπατάνε για πρώτη φορά στη ζωή τους μέχρι τους πλέον δεινούς και
αποφασισμένους, ο Βοϊδομάτης προσφέρει ατελείωτες ώρες χαράς και... δροσιάς σε
όσους τσαλαβουτούν στα κρυστάλλινα νερά του αλλά και σε όσους αγαπάνε το
ράφτινγκ, ενώ η φιλοξενία και το φαγητό συγκλονίζουν (όπως και όλες τις υπόλοιπες
εποχές του χρόνου). Η λίστα με τις δραστηριότητες –οργανωμένες και μη– στην
περιοχή είναι μεγάλη. Εδώ θα κάνετε την πλέον απροσδόκητη βουτιά στις Οβίρες,
ανάμεσα στο Μικρό και το Μεγάλο Πάπιγκο. Πρόκειται για μεγάλες βάθρες, οι οποίες
συγκεντρώνουν τα νερά του ρέματος Ρογκοβού που κατεβαίνουν μόλις λιώσουν τα
χιόνια της Γκαμήλας ακριβώς από πάνω. Από το Μικρό Πάπιγκο ξεκινά και η πιο
διάσημη πεζοπορική διαδρομή της περιοχής: Δρακόλιμνη, καταφύγιο Αστράκας,
κορυφή Γκαμήλας. Μέχρι την αλπική Δρακόλιμνη μπορείτε να πάτε με τα παιδιά και,
αν είστε καλά εξοπλισμένοι, να διανυκτερεύσετε. Μικροί και μεγάλοι θα το
ευχαριστηθείτε!
Δραστηριότητες;
➢ Τοξοβολία
Γέφυρα Κλειδωνιάς Για όσους θέλουν μια πιο ήπια δραστηριότητα η τοξοβολία είναι
ασχολία που σε κάνει να "κολλήσεις" μέχρι το βέλος να βρίσκει το στόχο
Στη βάση στα Ζαγοροχώρια στον Βοϊδομάτη ποταμό μπορείτε να βάλετε το μήλο και
να εξασκηθείτε στη σκοποβολή με τα τόξα μας από την απόσταση που εσείς
επιθυμείτε
Σαν ο Γουλιέλμος Τέλλος ή ο Ρομπέν των Δασών, οι προσπάθειες θα διαδέχονται η

μία την άλλη και τα πειράγματα για την ευστοχία, άλλοτε ..εύστοχα και άλλοτε όχι.
913
Δ.ΥΠ.Α.

➢ Πεζοπορία
Πεζοπορικές διαδρομές σε καλντερίμια και σκάλες προηγούμενων αιώνων, πάνω
από πέτρινα τοξωτά γεφύρια σπάνιας αρχιτεκτονικής, κατά μήκος των μεγαλύτερων
και βαθύτερων φαραγγιών, με σπάνια χλωρίδα και πανίδα, παρέα με τους έμπειρους
συνοδούς μας, θα γνωρίσουμε τους μύθους και την ιστορία της περιοχής
απολαμβάνοντας τη μοναδική ομορφιά της Ηπειρώτικης φύσης.
Διαδρομή: Χαράδρα Βίκου Διάρκεια: 6-7 ώρες (για την επιστροφή απαιτείται transfer)
Βαθμός δυσκολίας: δύσκολο μονοπάτι
Από το Μονοδένδρι και το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, χτισμένο τον 15ο
αιώνα σε φυσικό μπαλκόνι, στο χείλος της χαράδρας του Βίκου, θα ξεκινήσουμε την
πεζοπορία μας κατά μήκος της βαθύτερης χαράδρας του κόσμου με προορισμό το
χωριό Βίκος πάνω από τις πηγές του ποταμού Βοϊδομάτη. Στον πυρήνα του εθνικού
δρυμού Βίκου-Αώου, βρίσκει καταφύγιο μεγάλη ποικιλία σπάνιων ειδών χλωρίδας και
πανίδας.
Διαδρομή: Δρακόλιμνη Γκαμήλας Διάρκεια: 8-9 ώρες
Βαθμός δυσκολίας: δύσκολο μονοπάτι Το γραφικό Πάπιγκο με τα πέτρινα σπίτια θα

γίνει η αφετηρία της πεζοπορίας μας. Οι πηγές που θα συναντήσουμε στο
ανηφορικό, αλλά καλά σημαδεμένο μονοπάτι, της πιο πολυσύχναστης διαδρομής, θα
μας ξεδιψάσουν μέχρι το καταφύγιο της Αστράκας . Συνεχίζουμε για την Δρακόλιμνη
με τους τρίτωνες, στη κορυφή της Τύμφης σε υψόμετρο 2070 μέτρων με θέα την
χαράδρα του Αώου και το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Ελλάδος, τον Σμόλικα. Μετά
από 8-9 ώρες πορείας θα επιστρέψουμε στο Πάπιγκο και στις “κολυμπήθρες’’,
φυσικές νεροτσουλήθρες, για ξεκούραση και κολύμπι.
Διαδρομή: Βραδέτο- Μπελόη Διάρκεια: 4 ώρες με επιστροφή
Βαθμός δυσκολίας: μέτριο μονοπάτι Το μονοπάτι που θα ακολουθήσουμε είναι η πιο

παλιά ‘σκάλα’ της περιοχής και χρονολογείται από τον 13ο αιώνα, με πολύ καλό
καλντερίμι και ενώνει το Καπέσοβο με το Βραδέτο. Εμείς θα συνεχίσουμε μέχρι τη
θέση ¨Μπελόη¨, φυσικό μπαλκόνι στη κορυφή της χαράδρας από όπου θα έχουμε
την ευκαιρία να απολαύσουμε ολόκληρη τη χαράδρα του Βίκου.
914
Δ.ΥΠ.Α.

Διαδρομή: Φαράγγι Βοϊδομάτη Διάρκεια: 2 ώρες Βαθμός δυσκολίας: εύκολο

μονοπάτι
Με αφετηρία τη γέφυρα της Αρίστης περπατάμε δίπλα στον Βοϊδομάτη ποταμό, σε

μονοπάτι φιλικό στα πόδια και στα μάτια. Διαδρομή για όλη την οικογένεια χωρίς
υψομετρικές διαδρομές που μας οδηγεί μετά από περίπου μια ώρα στο μοναστήρι
των Αγίων Αναργύρων. Συνεχίζουμε μέχρι τη πέτρινη γέφυρα της Κλειδωνιάς για λίγη
ξεκούραση και μικρό σνακ στο παρκάκι του πλατανόδασους δίπλα στο ποτάμι.
Διαδρομή: Κόνιτσα – Στόμιο Διάρκεια: 4 ώρες Βαθμός δυσκολίας: μέτριο –δύσκολο

μονοπάτι Αφετηρία μας το πέτρινο γεφύρι της Κόνιτσας και αφού περπατήσουμε
δίπλα στις όχθες του Αώου συνεχίζουμε το ανηφορικό μονοπάτι κάτω από τις
ορθοπλαγιές της Γκαμήλας. Φθάνουμε στην ιερά μονή Στομίου χτισμένη σε μπαλκόνι
με θέα την Τραπεζίτσα και το Φαράγγι του Αώου
➢ Ιππασία στο Βοιδομάτη

Στην οροσειρά της Πίνδου, στα δύσβατα και κακοτράχαλα βουνά της Ηπείρου, «τα
άλογα της Πίνδου», αυτή η σπάνια φυλή των αλόγων, ήταν πάντοτε ο φίλος και ο
σύντροφος αλλά και το εργαλείο των ανθρώπων, στις μετακινήσεις και τις μεταφορές.
Τα κοντόσωμα άλογα της Πίνδου, συνηθισμένα στις δύσκολες καιρικές συνθήκες της
περιοχής αλλά και στο έντονο ανάγλυφο των βουνών, μετέφεραν το βιος και το
μόχθο των κατοίκων, δημιουργώντας εμπόριο αξιοζήλευτο όχι μόνο στον Ελλαδικό
χώρο αλλά και στα Βαλκάνια και την Ευρώπη.
Η τουριστική ιππασία, μια δραστηριότητα που απευθύνεται σε όλους, είναι ο

φυσικότερος τρόπος να φέρουμε τον επισκέπτη κοντά στη φύση και να συμπληρώσει
τις εμπειρίες του απ’ το Ζαγόρι και τον Βοϊδομάτη ποταμό, στα όρια του εθνικού
Δρυμού Βίκου Αώου, όσο και απ’ τα Τζουμέρκα, και τον Άραχθο ποταμό, στο εθνικό
πάρκο Τζουμέρκων και Αράχθου.
Τα άλογά μας φιλικά, όπως και οι συνεργάτες μας, θα σας δώσουν τις πρώτες και
βασικές αρχές ιππασίας και θα σας συνοδεύουν στη βόλτα σας, όχι μόνο για τις
αναμνηστικές σας φωτογραφίες, αλλά και για την ενημέρωση και πληροφορία που
σας είναι χρήσιμη.
915
Δ.ΥΠ.Α.

Ζαγόρι - βοϊδομάτης (μικρή διαδρομή) Διάρκεια: 50 λεπτά
Η «μικρή» μας βόλτα, ιδανική για την οικογένεια και τους μικρούς μας φίλους, στο
μαγευτικό πλατανόδασος δίπλα στον Βοϊδομάτη ποταμό, μέχρι την Γέφυρα της
Κλειδωνιάς, στα όρια του εθνικού πάρκου Βίκου Αώου. Αναμνηστικές φωτογραφίες,
λίγο νερό για τα άλογα και επιστροφή.
Ζαγόρι - βοϊδομάτης (μεγάλη διαδρομή) Διάρκεια: 1 ώρα και 10 λεπτά
Η «μεγάλη» μας βόλτα μας ταξιδεύει μέσα στο πλατανόδασος σε μια διαδρομή που
θα διασχίσετε με τα άλογα μας τον Βοϊδομάτη ποταμό ως την απέναντι όχθη και θα
επιστρέψετε πάλι πίσω. Για αυτή τη διαδρομή καλό θα ήταν να έχετε δεύτερο ζευγάρι
παπούτσια αφού δύσκολα θα αποφύγετε το βρέξιμο. Βεβαίως πάντα ανάλογα τις
συνθήκες του ποταμού.
Flying fox στον Βοιδομάτη
Χρησιμοποιώντας αναρριχητικό εξοπλισμό, αιωρούμαστε από την τροχαλία που

γλιστράει πάνω σε κεκλιμένο συρματόσχοινο από την μία όχθη του ποταμού στην
άλλη. Εντυπωσιακή δραστηριότητα!
Η ταχύτητα αυξάνεται συνεχώς μέχρι να λειτουργήσουν τα φρένα λίγο πριν από τα

δέντρα
7.8.7 Rafting στον Βοϊδομάτη
Διαδρομή: Γέφυρα Αρίστης –Γέφυρα Κλειδωνιάς Χρονική περίοδος: Όλο τον

χρόνο. Απόσταση: 7 χλμ Βαθμός δυσκολίας: 1ου
Καθαρά κρυστάλλινα νερά, πλούσια βλάστηση, πέτρινα γεφύρια, μοναστήρια.

Ιδανική διαδρομή για οικογένειες και σχολεία.
916
Δ.ΥΠ.Α.

7.8.8 Ποδηλατάδα στη Βέροια και τις ροδακινιές του Αλιάκμονα
Για αρκετούς κατοίκους της κοντινής Βέροιας αυτή η βόλτα αποτελεί καθημερινή
άσκηση. Για τους επισκέπτες της περιοχής όμως, και κυρίως για τους φίλους του
ποδηλάτου, συνιστά μια πρωτόγνωρη ποδηλατική εμπειρία, καθώς η διαδρομή είναι
πανέμορφη και μάλιστα μεγαλώνει και μικραίνει ανάλογα με το χρόνο και τη διάθεση.
Εκκινώντας από τη Βέροια –και ανάλογα με την εμπειρία σας–, μπορείτε είτε να
κινηθείτε απευθείας με τα αγαπημένα σας δίτροχα από την πόλη είτε να τα
φορτώσετε στο αμάξι και να σταθμεύσετε αμέσως μόλις περάσετε τη γέφυρα, στο
πλάτωμα που θα συναντήσετε στα δεξιά. Από εκεί μπορείτε να κάνετε πετάλι σε ήπιο
χωματόδρομο παράλληλα με το ποτάμι ή να απολαύσετε το γύρο της τεχνητής
λίμνης. Επίσης, αν και η περίοδος των ανθισμένων ροδακινιών έχει παρέλθει για
φέτος, μπορείτε να έρθετε σε επικοινωνία με τον δραστήριο Τουριστικό Οργανισμό
Βέροιας (toverias@gmail.com) και να ζητήσετε να σας υποδείξει διαδρομές που
917
Δ.ΥΠ.Α.

περνούν ανάμεσα στα χωριά και τα χωράφια του πολυφωτογραφημένου κάμπου.

Αξίζει κάθε εποχή.
Tip: Μέσα στη Βέροια περπατήστε στην καλοδιατηρημένη εβραϊκή συνοικία, ονόματι
Μπαρμπούτα, κι επιλέξτε για τη διαμονή σας το boutique hotel «Κόκκινο Σπίτι», ένα
διατηρητέο οίκημα του 19ου αιώνα πάνω στην κατάφυτη όχθη του ποταμού
Τριποτάμου. Εναλλακτικά μπορείτε να μείνετε στο πολύ περιποιημένο «Κτήμα
Καλαϊτζή» (2331092092) κοντά στο φράγμα και στον Αρχαιολογικό Χώρο Βεργίνας.
Lake hopping στον Νομό Φλώρινας
Στον ακριτικό Νομό Φλώρινας υπάρχει μια διαδρομή που περιλαμβάνει όλα τα καλά
του ταξιδιού: υπέροχα τοπία, δραστηριότητες, εξαιρετικό φαγητό κι εξίσου καλό
κρασί. Επίσης λίμνες. Πολλές λίμνες. Και δεν αναφερόμαστε στις Πρέσπες, οι οποίες
είναι και αυτές προσβάσιμες από εκεί. Εκκινώντας από το κουκλίστικο Νυμφαίο, η
περιήγηση στο χωριό συνδυάζεται με μια επίσκεψη στο Περιβαλλοντικό Κέντρο
Αρκτούρος και το καταφύγιο της καφέ αρκούδας, ενώ κατηφορίζοντας οι πρώτες
λίμνες που θα συναντήσετε είναι η Ζάζαρη και η Χειμαδίτιδα, ό,τι πρέπει για βαρκάδα
προτού έρθει η ώρα για φαγητό, οπότε και θα αναζητήσετε το βραβευμένο εστιατόριο
«Θωμάς» στο Σκλήθρο. Η συνέχεια περιλαμβάνει ένα πέρασμα από την περιοχή των
οινοποιείων του Αμύνταιου με το ΠΟΠ Ξινόμαυρο, αλλά κι ένα άλλο αγαπημένο και
βραβευμένο εστιατόριο, τον «Κοντοσώρο» στο Ξινό Νερό. Συνεχίζοντας το lake
918
Δ.ΥΠ.Α.

hopping, η μικρότερη λίμνη των Πετρών και η Βεγορίτιδα, η τρίτη μεγαλύτερη σε

έκταση φυσική λίμνη της χώρας, κερδίζουν τις εντυπώσεις. Στη Βεγορίτιδα θα κάνετε
βουτιές και βαρκάδες, θα παρατηρήσετε πουλιά και θα ψαρέψετε, ενώ μην
παραλείψετε τη μαγική παραλίμνια αυτοκινητάδα και την επίσκεψη στο επίσης
βραβευμένο εστιατόριο «Ναουμίδης»
7.8.9 Καταρράκτης της Νεράιδας, Κύθηρα
Σίγουρα τα Κύθηρα δεν υστερούν από παραλίες, αλλά δεν γίνεται να φτάσετε ως εκεί
και να μην επισκεφτείτε τους καταρράκτες τους. Για να φτάσετε, θα ξεκινήσετε μια
μέρα που θα έχετε όρεξη για περπάτημα, θα περάσετε από τον γραφικό
Μυλοπόταμο στη δυτική πλευρά του νησιού και θα προχωρήσετε ως τον καταρράκτη
της Νεράιδας και πιο πέρα για να βρείτε τους νερόμυλους, τους επόμενους πιο
απόμερους καταρράκτες και να δροσιστείτε στα παγωμένα νερά που κυλούν
ανάμεσα στα πλατάνια. Το τοπίο είναι μαγικό και υπόσχεται να σας δροσίσει για τα
καλά μετά τη μικρή πεζοπορία σας.
919
Δ.ΥΠ.Α.

7.8.10 Κλείδωση, Σαμοθράκη
Αν ψάχνετε ένα νησί που η φύση να «οργιάζει» και οι βάθρες και καταρράκτες να
δίνουν πολλές επιλογές, τότε η μακρινή Σαμοθράκη είναι το μέρος σας. Φουλ
βλάστηση, ρυάκια, ποταμάκια, καταρράκτες, βάθρες και πηγές είναι όλα μαζί σήμα
κατατεθέν του νησιού, το οποίο προσελκύει πάσης φύσεως φυσιολάτρες και
εναλλακτικούς. Οι βάθρες, κάτι σαν μικρές φυσικές πισίνες μέσα στα βράχια, θα
φιλοξενήσουν τα μπάνια σας, με πιο ξακουστές τις βάθρες του ποταμού
Τσιβδογιάννη, ενώ μπορείτε να κατευθυνθείτε και σε μικρούς και μεγάλους
καταρράκτες, όπως αυτόν της Κακιάς Πλάκας, της Καρυάς κ.ο.κ. Οι καταρράκτες του
Φονιά είναι από τους πιο διάσημους, με πρώτο καταρράκτη την Κλείδωση, ο οποίος
σχηματίζει μια γραφική λίμνη με κρυστάλλινα νερά, ό,τι πρέπει για καλοκαιρινές
βουτιές
Δραστηριότητες βουνού με παιδιά
Πικνικ. Κάντε πικνικ στις πλαγιές του βουνού και στο γρασίδι. Τα παιδιά θα
ξετρελαθούν και θα περάσουν υπέροχα και θα απολαμβάνουν την θέα.
920
Δ.ΥΠ.Α.

Ζωγραφιές. Δώστε τους χαρτί και μαρκαδόρους και πείτε τους να ζωγραφίσουν το
τοπίο που βλέπουν. Θα το διασκεδάσουν και θα κρατήσουν τις ζωγραφιές ως
ανάμνηση!
7.8.11 Ορειβασία
Πάρτε το σακίδιο σας και με τα παιδιά ανακαλύψτε τη φύση ορειβατώντας στο βουνό.
Θα μαζέψετε πολλές εμπειρίες!
921
Δ.ΥΠ.Α.

7.8.12 Μπουγέλο.
Η αγαπημένη δραστηριότητα των παιδιών. Κατάλληλη για τις καυτές μέρες του
καλοκαιριού έτσι ώστε να δροσιστείτε!
Ταΐστε τα ζώα της φύσης. Προμηθευτείτε κατάλληλο φαγητό και πηγαίνετε στις
περιοχές που υπάρχουν ζωάκια και ταΐστε τα. Τα παιδιά έτσι θα μάθουν πως πρέπει
να φροντίζουμε τα ζώα και ταυτόχρονα θα διασκεδάζουν και θα περάσει ευχάριστα η
μέρα τους.
922
Δ.ΥΠ.Α.

7.9 Δραστηριότητες βουνού στην Κρήτη (στο Ψηλορείτη)
Το κλίμα και η γεωμορφία της Κρήτης έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση μιας πολύ
πλούσιας χλωρίδας. Η Επαρχία Σητείας αποτελεί την πλέον τυπική «νησιώτικη»
περιοχή της Κρήτης. Το ξηροθερμικό της κλίμα επιδρά στο φυσικό τοπίο που
απογυμνωμένο στη μεγαλύτερη του επιφάνεια από το πράσινο, αποκτά μια άγρια
ερημική ομορφιά, μέσα στην οποία ξεπροβάλλουν εκπληκτικού ενδιαφέροντος
οικοσυστήματα όπως το Φοινικόδασος του Βάι, το Φαράγγι της Ζάκρου, τα
πευκοδάση των ορεινών και νότιων περιοχών, ενώ καθένα σχεδόν από τα μικρά
ακατοίκητα νησιά που την περιβάλλουν αποτελεί σημαντικό βιότοπο ή οικοσύστημα
όπως οι Διονυσάδες για το γεράκι της Ελεονόρας (κοινώς βαρβάκι), η Ψείρα για τα
θαλάσσια ζωικά και φυτικά είδη, (σπόγγους, κοράλλια, ψάρια, σχινόδερμα), το
Κουφονήσι για την αφρικάνικη χλωρίδα Εκπληκτική είναι η ποικιλία των φυτικών
ειδών και η πολυμορφία των φυσικών σχηματισμών που διαθέτει η Κρήτη. Σε καμιά
άλλη περιοχή του κόσμου ίσης έκτασης δεν συναντά κανείς τέτοια ποικιλία φυτικού
πλούτου. Υπάρχουν 2.300 είδη αυτοφυών φυτών από τα οποία 302 είναι ενδημικά.
Όλα σχεδόν τα παραπάνω φύονται στην Επαρχία Σητείας και μερικά μόνο σ' αυτήν
7.9.1 Ποδήλατο βουνού
Μπορείτε να πάτε μία χαλαρωτική βόλτα στο οροπέδιο ή να ανακαλύψετε και να

απολαύσετε μία περιπετειώδη διαδρομή στο άγριο τοπίο των βουνών.Ποδήλατα
μπορείτε να δανειστείτε και από εμάς. Για ομάδες ατόμων, μπορούμε να
οργανώσουμε μεγάλες πορείες και διασχίσεις και διαθέτουμε όχημα για την
923
Δ.ΥΠ.Α.

μεταφορά των ποδηλάτων και των ατόμων. Μία πρόταση είναι η πορεία προς τον
Κρουσώνα, από το φαράγγι του Χαλασιά
7.9.2 Λιβάδι Ορειβασία-πεζοπορία.
Στην περιοχή προσφέρεται μία πληθώρα επιλογών, καθώς το οροπέδιο είναι

περιτριγυρισμένο από κορυφές, όπου μπορείτε να απολαύσετε την ηρεμία και να
αναπνεύσετε καθαρό βουνίσιο αέρα.Η ορειβασία – πεζοπορία στην περιοχή του
οροπεδίου, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη από το πρόγραμμα
Natura, προσφέρει μία μοναδική ευκαιρία για να γνωρίσετε τα ιδιαίτερα κρητικά
βουνά, με τη μεγάλη βιοποικιλότητα και τους εντυπωσιακούς γεωλογικούς
σχηματισμούς.
7.9.3 Αγροτικές εργασίες
Ο φιλοξενούμενός μας μπορεί να απολαύσει και να μάθει την αγροτική ζωή, καθώς
και να γευτεί τα αγαθά του τόπου μας.Το βιολογικό μας μποστάνι και τα οπωροφόρα
δέντρα είναι στη διάθεση των φιλοξενουμένων. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τους
αγρότες ή να συμμετέχετε στις αγροτικές εργασίες. Στον Αροδαμό, επίσης,
αναβιώνουμε το παραδοσιακό αλώνισμα πολλές φορές το καλοκαίρι.
7.9.4 Οικιακή τεχνολογία
Μπορείτε να παρακολουθήσετε και να συμμετέχετε σε μία σειρά από διεργασίες,

όπως την παραδοσιακή μαγειρική, τους οικιακούς τρόπους συντήρησης τροφίμων
και το πώς ψήνεται το ψωμί και φτιάχνεται το τυρί ή το σπιτικό σαπούνι.
7.9.5 Κεραμική
Στις εγκαταστάσεις του Αροδαμού λειτουργεί εργαστήριο κεραμικής. Ο επισκέπτης

μας μπορεί να παρακολουθήσει ή να εξασκηθεί σε ένα ή περισσότερα στάδια της
διαδικασίας κατασκευής κεραμικών, όπως τη μορφοποίηση του πηλού στον τροχό ή
στο χέρι, τη ζωγραφική του κομματιού ή το ψήσιμο.
924
Δ.ΥΠ.Α.

7.9.6 Αναρρίχηση
Η περιοχή προσφέρεται για συναρπαστική αναρρίχηση τόσο για έμπειρους

αναρριχητές όσο και για αρχάριους. Ομάδες από παιδιά και μεγάλους άνω των 5
ατόμων και κατόπιν συνεννοήσεως μπορούν να δοκιμάσουν τη δράση και την
ομορφιά της αναρρίχησης, υπό την επίβλεψη πεπειραμένου εκπαιδευτή.
7.9.7 Παρατήρηση πουλιών
Η περιοχή του Λιβαδιού είναι μία από τις προστατευόμενες περιοχές του
προγράμματος ’Natura 2000’ κι ένας από τους σημαντικότερους λόγους είναι
παρουσία της άγριας ζωής και των μεγάλων αρπακτικών και πτωματοφάγων
πουλιών στην περιοχή
7.10 Εναλλακτικές διαδρομές στο Φυσικό Πάρκο-Γεωπάρκο του Ψηλορείτη
Στη Κρήτη με τους ορεινούς όγκους, την βιοποικιλότητα που διαθέτουν, τα

μονοπάτια, οικισμούς όπως τα Ανώγεια, και περιοχές όπως ο Γιούχτας θα
μπορούσαν να αποτελέσουν ιδανικές περιοχές ορεινού τουρισμού,
Και μόνο η συνειδητοποίηση της φυσικής ομορφιάς, η επιθυμία για επαφή με τη

φύση, η αναζήτηση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής, δημιουργούν την απαίτηση για
προστασία και ένα νέο ρεύμα τουριστών. Το αυξημένο αυτό ενδιαφέρον συμβάλει
ταυτόχρονα στη συνειδητοποίηση της αξίας της περιοχής τόσο από τους μόνιμους
κατοίκους όσο και από τους κρατικούς φορείς, επιταχύνοντας έτσι ή απλά
ενισχύοντας τα μέτρα διαχείρισης και προστασίας της περιοχής. Η απουσία βέβαια
σωστού ελέγχου της ροής των επισκεπτών ή η άσκηση δραστηριοτήτων μη
συμβατών με την ευαισθησία του χώρου μπορούν να τραυματίσουν ανεπανόρθωτα
ορισμένες φορές το οικοσύστημα.
925
Δ.ΥΠ.Α.

Το Φυσικό πάρκο του Ψηλορείτη βρίσκεται στην κεντρική Κρήτη και περιλαμβάνει
την οροσειρά του Ψηλορείτη ή της Ίδης, τους πρόποδες της και τη βόρεια απόληξη
της στο Κρητικό πέλαγος, το όρος Κουλούκωνας ή Ταλαία Όρη. Το πάρκο
δημιουργήθηκε από το διαδημοτικό φορέα ανάπτυξης της περιοχής το ΑΚΟΜΜ -
"Ψηλορείτης" ο οποίος είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη και διαχείριση του
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο μοναδικός

επιστημονικός φορέας στην Κρήτη που μπορεί να καλύψει ερευνητικά και
επιστημονικά το σύνολο του Φυσικού περι-βάλλοντος, στηρίζει επιστημονικά το
πάρκο. Βασικά συστατικά στοιχεία του πάρκου είναι το Γεωπάρκο, το σύνολο δηλαδή
των γεωλογικών μνημείων της περιοχής, το μοναδικό Φυσικό του περιβάλλον με τον
πλούτο και το μεγάλο ενδημισμό των ειδών και το Πολιτισμικό του περιβάλλον,
δηλαδή η κουλτούρα, η ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, που φανερώνουν τη 135
διαχρονική και αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης στον Ψηλορείτη. Το
Γεωπάρκο του Ψηλορείτη, για το οποίο το Φυσικό Πάρκο εντάχθηκε στο δίκτυο των
Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, στηρίζεται στη μοναδική γεωλογία, το ανάγλυφο και την
ποικιλία των πετρωμάτων που εμφανίζονται στην περιοχή.
Για το σκοπό αυτό και για μεγαλύτερη ευελιξία κινήσεων το Γεωπάρκο χωρίστηκε σε
επιμέρους περιοχές - υποπάρκα, με κοινά χαρακτηριστικά και θεματικά αντικείμενα.
Οι περιοχές αυτές είναι: "Η δομή των Ταλαιών Ορέων" στην ομώνυμη περιοχή που
αποτελεί ένα ταξίδι 250 εκατομμυρίων χρόνων στη γεωλογική εξέλιξη της Κρήτης,
"Το πάρκο του Βουνού και του Κάμπου" που βρίσκεται στους ανατολικούς και
νότιους πρόποδες του Ψηλορείτη και παρουσιάζει τη μετάβαση από το βουνό στον
κάμπο, "Τα Τοπία του Ψηλορείτη" στο κέντρο της οροσειράς με το χαρακτηριστικό
ανάγλυφο από τη διάβρωση των ασβεστόλιθων. "Το Σπηλαιοπάρκο" που
926
Δ.ΥΠ.Α.

περιλαμβάνει τα σημαντικότερα σπήλαια της περιοχής συνδυάζοντας τον αθλητισμό,

την επιστήμη, την ιστορία και τον πολιτισμό.
7.11 Εναλλακτικές διαδρομές στα Χανιά
Ιστορική συνοικία της Χαλεπάς με τα αρχοντικά 19ου και 20ου αι. Αφετηρία η
δημοτική αγορά των Χανίων και κινούμαστε ανατολικά προς την αρχοντική συνοικία
της Χαλεπά. Ηταν χτισμένη το 1913 πάνω στην ισοπεδωμένη πλέον περιοχή στην
βενετσιάνικη αποικία piatta Forma Με αφετηρία τη πόλης των Χανίων και ανατολικά
κινούμενοι προς την περιοχή του ακρωτηρίου βλέπουμε τους τάφους των Βενιζέλων
στο λόφο του Προφήτη Ηλεία.
;Μονή Γουρβενέτου είναι χτισμένη στη άκρη του ακρωτηρίου του Μελεχά 20
χιλιόμετρα ανατολικά των ΧανίωνΗ επιγραφή στη είσοδο λέει πως χτίστηκε το 1537
οφείλει την ίδρυσή της στον Αγ. Γιάννη τον Ερημίτη Με απόφαση της Ιεράς συνόδου
έχει κριθεί διατηρητέα από το 1900Στην είσοδο της μονής είναι ο ναός Εσοδών της
Θεοτόκου που είναι σταυροειδής με τρούλο.Λέγεται αλλιώς Κυρία των Αγγέλων και
έχει σπάνια μοναστηριακή αρχιτεκτονική.
927
Δ.ΥΠ.Α.

Στον κόμβο της Σούδας έχει 17 καλλιτεχνικά εργαστήρια /Συνολικά είναι 35 ενώ
περίπου 10 είναι άδεια και οι κάτοικοι που ζουν από αυτό αναζητούν νέους
χειροτέχνες για να διδάξουν μεταλλουργεία, κεραμική, υφαντική και υαλουργεία
..παραδοσιακών οργάνων ,αγιογραφία, ζωγραφικής, ειδών γάμου, κρητικών
μαχαιριών , θεωρείτε το χωριό κοιτίδα του πολιτισμού και διενεργείτε κάθε χρόνο
φεστιβάλ βερέκυνθου με εργαστήρια ψωμιού, μαντούρας ,υπαίθρια καμίνια
κεραμικής ,παραστάσεις χορού, μαριονέτας και εικαστικές δραστηριότητες..
7.12 Εναλλακτικές διαδρομές σε μοναστήρια στην Κρήτη
928
Δ.ΥΠ.Α.

Ένα άλλο παράδειγμα διαδρομής αποτελούν οι πολιτιστικές διαδρομές μοναστηρίων

στην κρήτη μονή Αγ.Τριάδας, μονή Γουρβενετού και μονή Αγ Ιωάννη .
Το μετόχι του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα, ένα από τα δέκα μετόχια της μονής
Γουβερνέτου που αναφέρονται σε κώδικα του 1832, βρίσκεται στο Ακρωτήρι Χανίων,
νότια του οικισμού Παζινό. Πρόκειται για ένα ιδιόρρυθμο αρχιτεκτονικά μοναστήρι στο
οποίο το ελαιοτριβείο καταλαμβάνει τη βόρεια πλευρά μιας μικρής αυλής, που
περικλείει μερικώς το Καθολικό.
Σημαντική είναι και η διαδρομή στο μοναστήρι Αγ Τριάδας Τα τελευταία χρόνια η

Μονή Αγίας τριάδας Τζαγκαρόλων πραγματοποιεί συστηματικές βιολογικές
καλλιέργειες ελιάς και αμπελιού και παράγει εκλεκτό κρασί, τσικουδιά (ρακή), λάδι,
μέλι, ξύδι και σαπούνι από ελαιόλαδο.
Η μονή παράγει 20 τόνους βιολογικό παρθένο ελαιόλαδο, που έχει βραβευτεί σε

διεθνείς διαγωνισμούς και πωλείται κυρίως στο εξωτερικό. Κρασιά από την μονή είναι
τα: ερυθρό ξηρό Cabernet, ερυθρό ξηρό Φωκιανό Ρωμαίικο, ερυθρό ξηρό Merlot,
λευκό ξηρό Trebiano.
Την πόλη των Χανίων χτίστηκε την εποχή της ενετοκρατίας και κρατά μέχρι σήμερα
την αγέρωχη ομορφιά του Διαθέτει πλακόστρωτη αυλή και μουσείο με εκκλησιαστικά
κειμήλια που επέζησαν από άλλες εποχές. Φημίζεται για την παραγωγή κρασιού
διότι διαθέτει ένα σπάνιο οινοποιείο που λειτουργεί 400 χρόνια τώρα και παράγουν
929
Δ.ΥΠ.Α.

το γνωστό σε όλους Μοναστηριακό. Επίσης παράγουν ελαιόλαδο μέλι, σαπούνι κ

άλλα. Ασχολούνται με την διάσωση βιβλίων , έκδοση βιβλίων κτλ.
Μονή Χρυσοπηγής
Την περίοδο της Βενετοκρατίας υπήρξε πνευματικό κέντρο για την Κρήτη με πολλούς
μοναχούς και σπάνια βιβλιοθήκη Υπέφερε πολλά δεινά από τους Τούρκους και
καταστράφηκε το 1821 Το 1976 εγκαταστάθηκαν στην ερειπωμένη οι πρώτες τρείς
μοναχές με πιο γνωστή την γερόντισα Θεοσέμνη. Διαθέτει πολλά κειμήλια και
λαογραφικό μουσείο Σήμερα ασχολούνται με την μελισσοκομία, παραγωγή
σαπουνιού, λιβανιού αγγείων, αγιογραφία , μοναστηριακό κέντηΗ αδελφότητα της
Ιεράς Μονής Χρυσοπηγής, τα έτη 1993-1996, αναστήλωσε το παλαιό μετόχι της
Αγίας Κυριακής, στο Βαρύπετρο Κυδωνιάς, σε απόσταση 12 χλμ. από τα Χανιά.
To μετόχι, μνημείο του 17ου αιώνα, βρίσκεται σε θαυμάσια περιοχή, η οποία

περιλαμβάνει αισθητικό δάσος, μικρό φαράγγι, που το χειμώνα διασχίζεται από
ποτάμι, και πολλά σπηλαιώδη παρεκκλήσια, στα οποία οδηγούν λιθόστρωτα
μονοπάτιαΣτη Χρυσοπηγή λειτουργούν εκκλησιαστικό και λαογραφικό μουσείο, τα
οποία είναι επισκέψιμα τις ώρες που είναι ανοιχτή η μονή (8:00 -12:00 και 15:30 –
18:00). Στο εκκλησιαστικό μουσείο φυλάσσονται παλιές εικόνες, ιερά σκεύη, δείγματα
εκκλησιαστικής χρυσοκεντητής του 18ου 19ου αιώνα, σταυροί ευλογίας, βιβλία,
επίσημα, έγγραφα και ξυλόγλυπτα που διασώθηκαν από τις λεηλασίες και
καταστροφές. Από τις φορητές εικόνες, ξεχωρίζει ο Ένθρονος Χριστός (15ος αιώνας)
και η Κοίμηση της Θεοτόκου (18-19ος αιώνας). Στο λαογραφικό μουσείο εκτίθενται
έργα λαϊκής κεντητικής, παραδοσιακές στολές, δείγματα κοσμικής και εκκλησιαστικής
ξυλογλυπτικής, φωτογραφίες, πίνακες, παραδοσιακά εργαλεία γεωργικής χρήσης
κ.ά.
930
Δ.ΥΠ.Α.

Μοναδικό δείγμα αποτελεί η μονή Χρυσοπηγής οιμοναχές ασχολούνται με την

αγιογραφία, τη συντήρηση παλιών βιβλίων και εικόνων, τη βιβλιοδεσία και το
εκκλησιαστικό κέντημα. Η μονή είναι ευρέως γνωστή και για την οικολογική και
περιβαλλοντική της δράση. Στα μετόχια του μοναστηριού καλλιεργούνται με
βιολογικό τρόπο περίπου 130 στρέμματα γης με ελιές, μανταρινιές, πορτοκαλιές,
αβοκάντο, συκιές, βερικοκιές και λαχανόκηπους. Από τα παραγόμενα προϊόντα
πωλείται κυρίως ελαιόλαδο με σκοπό την προώθηση της βιολογικής καλλιέργειας. Τα
οργανικά απορρίμματα της μονής μετατρέπονται σε κομπόστ για τις καλλιέργειες,
ενώ τα υπόλοιπα ανακυκλώνονται. Επίσης, οι μοναχές πραγματοποιούν
προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για μαθητές σχολείων από όλη την
Ευρώπη.
Ανεβαίνοντας ψηλά στο ψειλορίτη, θα βρούμε την Κράνα, κοντά στα Ζωνιανά εκεί
βρίσκονται πολλές αγροτουριστικές μονάδες με πιο γνωστή το σπίτι του βοσκού ,στο
γνωστό κρανιώτικο αόρι όπου ο επισκέπτης μπορεί να εξασκηθεί:
❖ στο άρμεγμα
❖ την τυροκομία
❖ την αρτοποιία η απλώς να περπατά στα κτήματα και να απολαμβάνει την φύση
❖ το άκουσμα των νερών που κυλούν και τα Πουλιά να τραγουδούν, ανεβαίνοντας, το
βατό μονοπάτι που οδηγεί στα υψηλότερα επίπεδα του Ψηλορείτη.
931
Δ.ΥΠ.Α.

εδώ οι επισκέπτες μπορούν να παρατηρήσουν την παραδοσιακή τεχνική για την

δημιουργία ρακής μέσα από μηχανήματα που έχουν αποκατασταθεί ή συντηρηθεί
από το παρελθόν.
Επίσης μπορεί να εμπλακεί στο δρόμο προς την δημιουργία τυριού με την
πολιτιστική διαδρομή του ψηλορέιτη. στην παρούσα φωτογραφία παρατηρούνται
ειδικά καζάνια παραδοσιακά όπου ο επισκέπτης εμπλέκεται τοποθετεί σταφύλια
,νερό σύκα και άλλα μυρωδικά που χρησιμοποιούνται για την δημιουργία ρακής
932
Δ.ΥΠ.Α.

7.13 Εναλλακτικές πολιτιστικές διαδρομές και δραστηριότητες-Επισκέψεις σε

διατηρητέα μνημεία
Πολλά μνημεία έχουν σημαντική σημασία για την χώρα μας Το νεκροταφείο της
Σκιάθου ένα από τα σημαντικότερα της Ελλάδας με τουριστικό ενδιαφέρον.
Βλέπουμε εδώ ένα νέο είδος τουρισμού που παρουσιάζεται καθώς το κοιμητήριο
της Σκιάθου
περιλαμβάνεται στον κατάλογο και αποτελεί πλέον σημαντική θέση με τα

σημαντικότερα κοιμητήρια της Ελλάδας που παρουσιάζουν τεράστιο τουριστικό
ενδιαφέρον και είναι ενταγμένο στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης.
Ένα νέο είδος τουρισμού αναπτύσσεται δυναμικά και πολύ προοδευτικά στην
Ευρώπη αλλά και η Ελλάδα διεκδικεί μεγάλη μερίδα τη δική της θέση σε αυτόν τον
τομέα ο τουρισμός δηλαδή των κοιμητηρίων.
Το σημαντικό σε αυτή την προσπάθεια δεν αποτελεί το γεγονός του κοιμητηρίου

απλά και η διαφύλαξή του αλλά η προσπάθεια του δημάρχου της πόλης που σιγά
σιγά ξεκίνησε την διαδικασία της προστασίας του μνημείου και της ανακάλυψης με
την βοήθεια πολλών εμπλεκόμενων ατόμων όπως φοιτητών ή άλλων ατόμων εκτός
του τομέα της αρχαιολογίας που βοηθούσαν και που ζούσαν για πολύ μεγάλα
διαστήματα στο νησί και αποτελούσαν μέρος της όλης αυτής εμπειρίας. Δέκα δήμοι
της χώρας, με πολλά από τα νεκροταφεία των οποίων έχουν χαρακτηριστεί -
ολόκληρα ή τμηματικά- διατηρητέα μνημεία, ετοιμάζονται να ενταχθούν στον
Οργανισμό Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE) και να ωφεληθούν από
έναν αναδυόμενο κλάδο της τουριστικής βιομηχανίας με μεγάλο τζίρο.
933
Δ.ΥΠ.Α.

Ο τουρισμός των κοιμητηρίων αναπτύχθηκε πολύ τα τελευταία χρόνια και βρίσκει μια
θέση πλέον στο τουριστικό πεδίο. Μέχρι τώρα δεν ήταν αρκετά γνωστό πως η
Ελλάδα συμμετείχε σε διάφορες διαδρομές όπως είναι η πολιτιστική Διαδρομή με ένα
μόνο κοιμητήριο που μέχρι τότε ήταν γνωστό, όπως είναι το Α’ Νεκροταφείο της
Αθήνας»
Ο δήμαρχος της Σκιάθου κ. Θοδωρής Τζούμας, και πρόεδρος του πολιτιστικού

συλλόγου «Σκιάθος», ο οποίος διακρίνεται για την ενεργή παρουσία του στα
δρώμενα του νησιού ανέφερε το γεγονός αυτό για το Α νεκροταφείο Αθήνας
και του δημιουργήθηκε η ανάγκη για μια ανάλογη παρέμβαση στο νησί με την
αξιοποίηση των μνημείων του νεκροταφείου της Σκιάθου. «Συμπωματικά την εποχή
εκείνη είχαν ληφθεί πρωτοβουλίες από τους ντόπιους φορείς έπειτα από εισήγηση
της ιστορικού κ. Μαρίας Κορωνιού- ώστε το κοιμητήριό αυτό να χαρακτηριστεί
ιστορικός και προστατευόμενος βέβαια τόπος από το υπουργείο Πολιτισμού. Με
αφορμή διαφόρων δημοσιευμάτων απευθύνθηκαν στον Ευρωπαϊκό Δρόμο των
Κοιμητηρίων και μετά από μια μεγάλη διαδικασία σχεδόν ενός ολόκληρου έτους
εντάχθηκε στη διαδρομή και το κοιμητήριο της Σκιάθου». Πρόσφατα ο Οργανισμός
Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης που αυτή την στιγμή αποτελεί τον πιο
σημαντικό οργανισμό σε τέτοιου είδους διαδικασίες επέλεξε την Ελλάδα ως τόπο
διεξαγωγής του συνεδρίου του το 2017 με διοργανωτή το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
και θέμα το πώς η αρχαία ελληνική κοιμητηριακή τέχνη επηρέασε τη νεοκλασική
κοιμητηριακή.
Η κοιμητηριακή τέχνη και μορφή δημιουργεί μια νέα τουριστική εμπειρία με την
οργάνωση μιας πολιτιστικής διαδρομής που δίνει στον επισκέπτη μια γνώση και
εμπειρία αρκετά διαφορετική πιο σύγχρονη και ευφάνταστη καθώς όχι μόνο τον
934
Δ.ΥΠ.Α.

εμπλέκει στην γνώση αλλά δεν του στερεί και το δικαίωμα της εμπειρίας με την
συμμετοχικότητά του αν αυτός συμφωνεί στην διοργάνωση, της τουριστικής
εμπειρίας στην διαμονή κατά μεγάλα χρονικά διαστήματα και την εμπλοκή τους στην
διαδικασία ανασκαφών η άλλων βοηθητικών ενεργειών.
Άλλες υποψηφιότητες ήταν το Ινσμπρουκ, η Ρώμη, το Πόρτο και το Βερολίνο. «Τα
κοιμητήρια που συμμετέχουν στο νέο αυτό τουριστικό γεγονός προβάλλονται πλέον
από ιστοσελίδες γίνονται πιο γνωστά και , είναι κομμάτι ενός ζωντανού οργανισμού.
Γίνονται γνωστά, σύμφωνα με τον κ. Τζούμα.
Θεωρείται ότι η συμμετοχή της χώρας μας θα είναι μια σημαντική αιχμή για τον
τουρισμό. Γιατί όχι άλλωστε; Τουριστικά τέτοιου τύπου αξιοθέατα υπάρχουν παντού
σήμερα και είναι ακόμη ενεργά και γνωστά όπως είναι και τα αρχαία νεκροταφεία των
Μαμελούκων στο Κάιρο, τα οποία στεγάζουν χιλιάδες φτωχούς που δεν έχουν άλλο
μέρος να ζήσουν..
Ο κοιμητηριακός τουρισμός είναι ένα σχετικά νέο είδος τουρισμού στην χώρα μας
αλλά ήταν πολύ πιο γνωστή στην Ευρώπη. Ή Ευρώπη της κοιμητηριακής τέχνης
είναι μια μορφή τουριστικής εμπειρίας που αναδεικνύει κάθε εποχή με τους δικούς
της τεχνίτες και εργάτες που τολμούν και μπορούν να αποτυπώσουν συναισθήματα
και τουριστικές εμπειρίες μέσα από την οργάνωση, χρήση και εφαρμογή τεχνών και
διαφορετικών τεχνικών. Κύριος στόχος τους είναι πάντα να μπορέσουν μέσω της
διαδρομής να διηγηθούν μια ιστορία, μια ιστορία που θα τους βοηθήσει να να
περιγράψουν μια ανθρώπινη εμπειρία, που θα την αποτυπώσουν και θα μπορέσουν
να την μεταφέρουν στον επισκέπτη καθολικά και διαχρονικά.
Αποτελέσματα αυτού του τολμήματος βρίσκουμε πολλές φορές σε διάφορα

κοιμητήρια, τα οποία αναδεικνύουν ομορφιά και μαγεύουν τον επισκέπτη με την
τουριστική εμπειρία που του προσφέρουν.
935
Δ.ΥΠ.Α.

η τουριστική
εμπειρία μέσω του κοιμητηριακού τουρισμού είναι πλέον γεγονός στην χώρα μας και
μερικά άλλα εξίσου σημαντικά κοιμητήρια ου παρουσιάζουν τουριστική εμπειρία
μέσω της πολιτιστικής τους διαδρομής εκτός του κοιμητηρίου του νησιού της Σκιάθου
είναι το πρώτο Ελληνικό κοιμητήριο από τα οποία δημιουργήθηκαν και που έχουν
συμπεριληφθεί στην Ένωση Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης, είναι, το Α’
Νεκροταφείο της Αθήνας.
Είναι το πλέον γνωστό και το οποίο συνιστά τη σπουδαιότερη υπαίθρια γλυπτοθήκη

της χώρας. Αποτελεί μια μοναδική τουριστική διαδρομή καθώς δίνει στον επισκέπτη
γνώση και απίστευτη εμπειρία καθώς και απόλυτο δέος από τα γλυπτά που
φιλοξενεί. Η Κοιμωμένη του Χαλεπά είναι ένα από τα διασημότερα έργα τέχνης που
φιλοξενεί. Ένα άλλο πολύ γνωστό είναι το Κοιμητήριο του Αγίου Ιωάννη. Το παλιό
Νεκροταφείο της Χαλκίδας το οποίο είναι χαρακτηρισμένο πλέον ως ιστορικός
τόπος λειτουργεί και βιώνει τον επισκέπτη εμπειρίες και σύμφωνα με το υπουργείο
Πολιτισμού, περιλαμβάνει πολλά και σύνθετα έργα του ανθρώπου ,του
οικοσυστήματος και της φύσης και η προστασία των οποίων είναι υψίστης σημασίας
και είναι σημαντική για κοινωνικούς, ιστορικούς, καλλιτεχνικούς και διαφωτιστικούς
λόγους.
Ένα εξίσου σημαντικό έργο που δημιουργεί τουριστική εμπειρία είναι το Κοιμητήριο
του Αγίου Παντελεήμονα. Αυτό είναι ιδιότητος και αποτελεί ιδιοκτησία των
936
Δ.ΥΠ.Α.

φιλανθρωπικών καταστημάτων Μυτιλήνης.
Είναι πάρα πολύ ωραίο και χαρακτηρισμένο σήμερα πλέον ως ιστορικός τόπος και
προστατεύεται πλήρως. Σε αυτό ο επισκέπτης θα έρθει σε επαφή με την ιστορία του
ανθρώπου που ετάφη εκεί. Παραδείγματα των ανθρώπων που ετάφη εκεί το 1936
είναι και ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος. Αποτελεί τεράστιο προνόμιο η ταφή του
συγκεκριμένου καλλιτέχνη εκεί καθώς η καλλιτεχνική αξία του συγκεκριμένου ατόμου
έγινε αφότου αυτός απεβίωσε και του οποίου η αξία του και η καλλιτεχνική του
υπόσταση αναγνωρίστηκε διεθνώς μετά τον θάνατό του.
‘Ένα άλλο δείγμα της πολιτιστικής εμπειρίας του σύγχρονου τουρίστα αποτελούν τα
δύο τμήματα του νεκροταφείου της Ερμούπολης
Αυτά είναι χαρακτηρισμένα σήμερα ως διατηρητέα μνημεία, όχι μόνο γιατί

αναφέρονται σε ιστορικές μορφές και αρχιτεκτονικές πηγές γνώσης αλλά και διότι
αποτελούν αξιόλογα γλυπτικά έργα ,μοναδικά πανέμορφα ιστορικής σημασίας
δείγματα αλλά και μοναδικά δείγματα ταφικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα στον
937
Δ.ΥΠ.Α.

ελλαδικό χώρο. Έχουν αναφορά στις ιστορικές και οικοδομικές δομές της
Ερμούπολης της εποχής.
Μερικά αξιοθέατα αναπτύσσονται και διατηρούνται με πολύ υψηλό κόστος, αν και

δεν υπάρχει στην ουσία καμία οικονομική απολαβή. Αυτό ήταν ένα από τα
προβλήματα που υπέστησαν οι άνθρωποι στην Σκιάθο καθώς στο κοιμητηριακό
τουρισμό τα μνημεία και τα επιτόπια αξιοθέατα πολλές φορές ήθελαν ένα πάρα πολύ
μεγάλο κόστος για να αξιοποιηθούν και κυρίως να αναδειχθούν και να διατηρηθούν.
Ένας σημαντικός στόχος είναι να διευκρινιστούν οι πτυχές της δομής που κρύβονται
κάτω από τις πολλές κινήσεις που γίνονται για την ανάπτυξη των τοπικών
αξιοθέατων έτσι ώστε τελικά αυτή η ενδιαφέρουσα μορφή κοινωνικής παρέμβασης
να μπορέσει τελικά να τεθεί σε μια επιστημονική βάση
7.14 Δραστηριότητες πεζοπορίας σε θρησκευτικά μνημεία
7.14.1 Χώρα της Πάτμου: Το νησί της Αποκάλυψης του Ιωάννη
938
Δ.ΥΠ.Α.

Κατοικούμενη αδιάλειπτα από τον Μεσαίωνα, η Χώρα της Πάτμου με τη Μονή του
Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και το Σπήλαιο της Αποκάλυψης στον δρόμο προς τη
Σκάλα είναι ακόμη μία καταχώρηση στη λίστα της UNESCO. Όπως αναφέρεται στη
σχετική απόφαση, η ένταξη έγινε καθώς αναγνωρίζεται η σημαντικότητα της μονής
και του Σπηλαίου όπου ο Άγιος Ιωάννης «συνέγραψε δύο από τα ιερότερα
χριστιανικά κείμενα, το Ευαγγέλιό του και την Αποκάλυψη». Ακόμη, διαπιστώνεται η
αδιάκοπη εξέλιξη του οικισμού της Χώρας από τον 12ο αιώνα μέχρι σήμερα, ενώ,
βέβαια, όλη η περιοχή είναι ένα «εξαιρετικό παράδειγμα παραδοσιακού
ελληνορθόδοξου θρησκευτικού κέντρου προσκυνήματος εξαιρετικού αρχιτεκτονικού
ενδιαφέροντος».
Από τόπος εξορίας κατά τη ρωμαϊκή εποχή (έτσι έφθασε στο νησί ο Ευαγγελιστής), η
Πάτμος πέρασε στην αφάνεια επί Βυζαντίου μέχρι την ανοικοδόμηση της μονής από
τον Όσιο Χριστόδουλο το 1088. Το 1208 το νησί καταλήφθηκε από τους Βενετούς
(στον «απόηχο» της 4ης Σταυροφορίας) και άρχισε η δημιουργία της Χώρας στην
περιοχή γύρω από το μοναστήρι. Στις αρχές του 16ου αιώνα ξεκίνησε μια περίοδος
ακμής (επί τουρκοκρατίας), καθώς οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τη
ναυτιλία.
Σήμερα, η μονή βαδίζει προς τη συμπλήρωση μιας χιλιετίας συνεχούς λειτουργίας και
έχει εξελιχθεί σε ένα εντυπωσιακό συγκρότημα, με μουσείο, βιβλιοθήκη και
εργαστήρια συντήρησης εικόνων και χειρογράφων. Συνολικά, μαζί με τη Χώρα και το
Ιερό Σπήλαιο συγκροτούν έναν παγκόσμιας σημασίας ιστορικό τόπο της
Χριστιανοσύνης και δικαιώνουν τον χαρακτηρισμό της Πάτμου ως «ιερού νησιού
939
Δ.ΥΠ.Α.

7.14.2 Μυστράς: Η εμβληματική βυζαντινή καστροπολιτεία
Χτισμένη το 1249 από τον Φράγκο πρίγκιπα της Αχαΐας, Γουλιέλμο Β’

Βιλλεαρδουίνο, λίγο έξω από την Σπάρτη, πέρασε στα χέρια των Βυζαντινών και του
Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου το 1259, για να φθάσει στο σήμερα (μετά από βενετική και
οθωμανική κατοχή) διατηρώντας την εκπληκτική ομορφιά της.
Πρωτεύουσα του Δεσποτάτου του Μορέως, αποτέλεσε το τελευταίο ακμάζον

περιφερειακό κέντρο της καταρρέουσας βυζαντινής αυτοκρατορίας και ταύτισε τη
διαδρομή του κατά τον 14ο και 15ο αιώνα με τους Παλαιολόγους. Υπήρξε κέντρο
πολιτισμού στην ακμή του (εκεί δίδαξε ο Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός) και βέβαια
επισκοπική έδρα, ενώ είναι γεμάτο με εκκλησίες και μοναστήρια.
Εμβληματικός είναι ο Ναός του Αγίου Δημητρίου, που ήταν και μητροπολιτικός, αλλά
και η Ευαγγελίστρια, οι Άγιοι Θεόδωροι, με τον οκτάγωνο τρούλο, η Οδηγήτρια
(«Αφεντικό») με τα δύο παρεκκλήσια, η Αγία Σοφία, το καθολικό της Μονής της
940
Δ.ΥΠ.Α.

Παναγίας της Περιβλέπτου, αλλά και εκείνο της Μονής της Παντάνασσας, όπως και
πολλά ιδιωτικά παρεκκλήσια. Οι βυζαντινοί αυτοί ναοί διατηρούν ακόμη και σήμερα
εντυπωσιακές τοιχογραφίες, ενώ σε αυτούς καταγράφεται ο μικτός τύπος
αρχιτεκτονικής (συνδυάζοντας αυτόν της τρίκλιτης βασιλικής με εκείνον του
σταυροειδούς εγγεγραμμένου) σε μία από τις πιο εντυπωσιακές «συλλογές» ναών
στον ελλαδικό χώρο. Εκεί που αναδεικνύεται η σχέση πίστης, Ορθοδοξίας,
καθημερινής ζωής και βυζαντινής παράδοσης, αντιληπτή και στο σήμερα στον
περιηγητή της σιωπηλής πια καστροπολιτείας με τα μεσαιωνικά σοκάκια
7.14.3 Μονή Δαφνίου, Νέα Μονή Χίου, Όσιος Λουκάς: Κλασικά δείγματα
βυζαντινής ναοδομίας
Τρεις μονές σε διαφορετικά σημεία της χώρας, που όμως εντάχθηκαν όλες μαζί στον
κατάλογο της UNESCO, καθώς σχετίζονται αισθητικά και τα καθολικά τους
αποτελούν κλασικά δείγματα βυζαντινής ναοδομίας, σε ρυθμό εγγεγραμμένου
σταυροειδούς με τρούλο, ενώ η περίοδος ανέγερσής τους είναι κοντινή, κατά το
διάστημα του 10ου-11ου αιώνα.
Μονή Δαφνίου-περίβολος
941
Δ.ΥΠ.Α.

Μονή Δαφνίου
Στην Αθήνα αρχικά, πάνω στη διαδρομή της αρχαίας Ιεράς Οδού, η Μονή Δαφνίου
εντυπωσιάζει με την οχυρωματική δομή της, ενώ οι ανασκαφές και οι μελέτες
δείχνουν πως έχει περάσει πολλαπλά στάδια εξέλιξης αλλά και επισκευών, λόγω
ζημιών από σεισμούς (πιθανολογείται πως χτίστηκε πάνω σε αρχαίο ναό του
Απόλλωνα). Το οκτάγωνο καθολικό (χτισμένο γύρω στο 1100) φιλοξενεί
παραστάσεις του Ευαγγελισμού, της Γέννησης και της Βάπτισης, ενώ ο μεγάλος
τρούλος απεικονίζει έναν αυστηρό και εντυπωσιακό Παντοκράτορα. Χαρακτηριστικό
(και των τριών ναών) είναι το χρυσό βάθος στις αγιογραφίες
Φεύγοντας από το αττικό τοπίο, στις πλαγιές του Ελικώνα, στη Βοιωτία, βρίσκουμε
τη Μονή του Οσίου Λουκά του Στειριώτη,
που ασκήτευσε εκεί από το 946 έως το 953. Ο Βυζαντινός στρατηγός του Θέματος
Ελλάδος, Κρηνίτης, χρηματοδότησε την οικοδόμηση ενός ναού όσο ζούσε ο όσιος, το
946. Αργότερα, γύρω στο 1000, χτίστηκε νέα εκκλησία, για να τιμήσει το λείψανο του
αγίου, με την ανοικοδόμηση να απολαμβάνει αυτοκρατορική στήριξη, κάτι που έδωσε
στη μονή τον χαρακτηρισμό «βασιλομονάστηρο».
942
Δ.ΥΠ.Α.

Στο συγκρότημα της μονής, εκτός από τον Ναό της Παναγίας, εντυπωσιάζει το
καθολικό, που είναι οκταγωνικού τύπου με μεγάλο τρούλο (διάμετρος 9 μέτρων) και
στεγάζει τη λειψανοθήκη του οσίου, ενώ στην κρύπτη βρίσκεται ο αρχικός τάφος του.
Τα ψηφιδωτά του ναού θεωρούνται από τα ωραιότερα της μεσοβυζαντινής τέχνης.
Στη Χίο, η Νέα Μονή
943
Δ.ΥΠ.Α.

σε περιοχή όπου -σύμφωνα με την παράδοση- είχε βρεθεί από τρεις ασκητές εικόνα
της Παναγίας, κρεμασμένη σε κλαδί μυρσίνης. Οι ασκητές είχαν προφητεύσει την
άνοδο του Κωνσταντίνου Θ’ του Μονομάχου (1000-1055) στον θρόνο, οπότε, όταν η
προφητεία επαληθεύτηκε, ο αυτοκράτορας, πλέον, χρηματοδότησε τη μονή, αλλά και
την προίκισε με μεγάλα προνόμια. Αυτά πολλαπλασιάστηκαν από τους επόμενους
αυτοκράτορες, με αποτέλεσμα η Νέα Μονή να είναι ένα από τα πιο ονομαστά και
πλούσια μοναστήρια του Αιγαίου μέχρι τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης,
οπότε και ξεκίνησε η παρακμή του.
Η μονή είναι χτισμένη κατά το βυζαντινό πρότυπο, με αμυντικό περίβολο, ενώ από το
αρχικό συγκρότημα του 11ου αιώνα διατηρούνται το καθολικό, η δεξαμενή, ο
πύργος, τμήμα της Τράπεζας και ο Ναός του Αγίου Λουκά, στο κοιμητήριο της μονής,
εκτός του τείχους.
Το καθολικό είναι αφιερωμένο στην Παναγία και εορτάζει στις 23 Αυγούστου. Η

μορφή του έχει αλλάξει, καθώς πυρπολήθηκε το 1822 (κατά τη σφαγή της Χίου) και
καταστράφηκε από σεισμό το 1881, αλλά εντός του σώζονται εντυπωσιακά
ψηφιδωτά.
944
Δ.ΥΠ.Α.

7.14.4 Παλαιά πόλη της Κέρκυρας: Δείγμα έντονης ώσμωσης με τη Δύση
Παλιά πόλη της Κέρκυρας
Οι πρώτες αναφορές για ανθρώπινη εγκατάσταση στην πόλη της Κέρκυρας κάνουν
λόγο για τον 8ο π.Χ. αιώνα. Στη συνέχεια σημειώθηκε άνθηση κατά τα
αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά χρόνια, αλλά ήταν η βυζαντινή και η ενετική περίοδος
που ανέδειξαν την περιοχή η οποία σήμερα ορίζεται ως «Παλαιά πόλη». Με
σημαντικές οχυρώσεις και δύο μεγάλα φρούρια, η ενετική πόλη (από το 1386 έως τα
τέλη του 18ου αιώνα) άντεξε για περίπου τρεις αιώνες τις οθωμανικές πολιορκίες, ως
προπύργιο της Δύσης μπροστά στη διαρκώς επεκτεινόμενη οθωμανική
αυτοκρατορία.
Πυκνά έως ασφυκτικά δομημένη, με δαιδαλώδη σοκάκια, αλλά και με μια

εντυπωσιακή σε μέγεθος πλατεία, τη Σπιανάδα, η παλιά πόλη μετασχηματίστηκε σε
945
Δ.ΥΠ.Α.

έναν βαθμό με νεοκλασικά κτίρια τον 19ο αιώνα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια
πολύμορφη αρχιτεκτονικά εικόνα, ιδιαίτερης αξίας.
Στο εσωτερικό των τειχών, όπως είναι αναμενόμενο, παρατηρείται εκτεταμένη

ναοδομία, που, αν και δυτικότροπη (αναγεννησιακή και μπαρόκ), ήταν τόπος
λατρείας των ορθόδοξων κατοίκων. Βρίσκουμε κυρίως τον τύπο της μονόκλιτης
βασιλικής, με πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο και ψηλά καμπαναριά, πυργοειδή ή με
πτερύγια. Ξεχωρίζουν, φυσικά, ο Ναός του Αγίου Σπυρίδωνα, που φιλοξενεί το
λείψανο του πολιούχου του νησιού, αλλά και η τρίκλιτη Παναγία των Ξένων, ο Άγιος
Νικόλαος των Γερόντων, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, με τις θαυμάσιες
αγιογραφίες της κερκυραϊκής σχολής, η Θεοτόκος η Σπηλαιώτισσα και ο Ναός των
Αγίων Πάντων (που, όπως πολλοί ναοί στην πόλη, σχετιζόταν με μια επαγγελματική
συντεχνία -αδελφότητα-, στη συγκεκριμένη περίπτωση εκείνη των κρεοπωλών).
Ακόμη, ο Ναός του Αγίου Ιακώβου, μητρόπολη των καθολικών, και ο, αρχικά
αγγλικανικός, του Αγίου Γεωργίου, στο παλαιό φρούριο.
Οι πολλοί ναοί, ενταγμένοι ομαλά στον αστικό περίγυρο, αναδεικνύουν ένα σπάνιας
ομορφιάς, οχυρωμένο μεσογειακό λιμένα, ελληνικό, στον οποίο όμως είναι εμφανής
η έντονη ώσμωση με τη Δύση και ο οποίος δίκαια καταλαμβάνει τη δική του θέση στα
παγκόσμια λάμψης μνημεία.
946
Δ.ΥΠ.Α.

7.15 Δραστηριότητες στη θάλασσα

7.15.1 Σέρφινγκ/Γουίντσερφ/Κάιτσερφ
Αν σου αρέσει να ακολουθείς τα κύματα, τότε το σέρφινγκ είναι ιδανικό για εσένα,
καθώς έτσι θα μάθεις να τα τιθασεύεις και να έχεις άψογη ισορροπία.
Αν προτιμάς την ιστιοσανίδα, τότε το γουίντσερφ είναι τέλειο για εσένα, καθώς
αποτελεί ολυμπιακό άθλημα και γυμνάζει άψογα όλο το σώμα.
Το κανό είναι τέλειο για εξορμήσεις με παρέα και με παιδιά. Μπορείς να

χρησιμοποιείς κουπί αλλά υπάρχουν και άλλα μοντέλα που δεν χρειάζεται να
κοπιάσετε για να προχωρήσετε μπροστά. Ιδανικό για όλη την οικογένεια.
947
Δ.ΥΠ.Α.

Η κλασική κωπηλασία περιλαμβάνει μια λέμβο με κουπιά και είναι ένα άθλημα για
γερό στομάχι, καθώς απαιτεί πειθαρχία και δύναμη
7.15.2 Αλεξίπτωτο πλαγιάς
Ένα ιδιαίτερο σπορ, για εσένα που δεν φοβάσαι τα ύψη και την ταχύτητα. Άκρως
συναρπαστικό, από τις καλύτερες εξορμήσεις για εσένα που θέλεις να δοκιμάζεις
νέες δραστηριότητες.
948
Δ.ΥΠ.Α.

7.15.3 Καταδύσεις
Για εσένα που λατρεύεις να εξερευνείς το βυθό, οι καταδύσεις είναι η τέλεια

ενασχόληση. Πάντα με τον απαραίτητο εξοπλισμό και τους κατάλληλους ανθρώπους
να σε οδηγούν, είναι μια από τις πιο απολαυστικές θαλάσσιες εξορμήσεις που θα
κάνεις.
7.15.4 Θαλάσσιο σκι
Από τα πιο διαδεδομένα θαλάσσια σπορ της χώρας μας, το θαλάσσιο σκι χαρίζει
απόλαυση, αδρεναλίνη και ταχύτητα.
949
Δ.ΥΠ.Α.

7.15.5 Τζετ σκι
Το τζετ σκι, μπορείς να το βρεις στις περισσότερες παραλίες που έχουν θαλάσσια
σπορ και σίγουρα θα σε εντυπωσιάσει με την ταχύτητά του.
7.15.6 Καγιάκ
Όσοι θέλουν η βόλτα τους στα ανοιχτά της θάλασσα να γίνει πιο challenging, το
καγιάκ είναι αυτό που ψάχνουν. Το καγιάκ είναι ιδανικό για να επισκεφθούμε
διπλανές παραλίες ή παραλίες που δεν είναι προσβάσιμες από τη στεριά.
950
Δ.ΥΠ.Α.

Παράλληλα, το καγιάκ είναι εξαιρετική γυμναστική για όλο το σώμα, καθώς κατά τη
διάρκεια της κωπηλασίας πέρα από τα χέρια ενεργοποιούνται πολλοί μύες του
σώματος, όπως το στήθος, οι ώμοι, οι κοιλιακοί και τα πόδια.
7.16 Εναλλακτικές διαδρομές σε σπήλαια
Μια τουριστική εναλλακτική εμπειρία της υπαίθρου είναι η φυσική περιοχή των
σπηλαίων. Οι Cigna & Burri (2000) μελέτησαν 200 τουριστικά σπήλαια σε 28 χώρες
του κόσμου και βρήκαν ότι δέχονται 25 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο, οι οποίοι
ξοδεύουν 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια. υπολογίζεται ότι τα 800 τουριστικά
διευθετημένα σπήλαια που υπάρχουν στον κόσμο τα επισκέπτονται περίπου
150.000.000 άνθρωποι κάθε χρόνο. Από τα τέλη δεκαετίας του ’80, με την αύξηση
των ανεξάρτητων ταξιδιωτών στη Νέα Ζηλανδία, δημιουργήθηκε μια νέα ευκαιρία για
ανάπτυξη του τουρισμού περιπέτειας στο Waitomo και άρχισαν να προκύπτουν
μικρές εταιρείες που παρείχαν αυτή τη δυνατότητα. Το 1990, το 75% της γης,
περιλαμβανομένου και του σπηλαίου, επιστράφηκε στους ιθαγενείς Maori και
δόθηκαν μεγαλύτερες αρμοδιότητες στις τοπικές κοινότητες. Αυτή η μορφή
συνιδιοκτησίας οδήγησε στη ανάπτυξη της περιοχής, τόσο ως παραδοσιακή αγορά
951
Δ.ΥΠ.Α.

όσο και ως αγορά περιπέτειας, με δευτεροβάθμιες δραστηριότητες, διανυκτέρευση

και συμπληρωματικά προϊόντα (Pavlovich, 2001).
Όσον αφορά την Ευρώπη, ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά σπήλαια της
Ισπανίας είναι αυτό της Altamira, το οποίο από την ανακάλυψή του το 1879
προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών κάθε χρόνο. Το 1993 δημιουργήθηκε το νέο
Μουσείο της Altamira που έως το 2001 είχε δεχτεί πάνω από 1.000.000 τουρίστες.
Εκτιμάται ότι οι επισκέπτες στο μέλλον θα είναι περίπου 200.000 τον χρόνο με
τεράστια οφέλη για τον τοπική οικονομία. Το μουσείο παρέχει τη δυνατότητα στους
επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με αυτή την κληρονομιά μέσω αναπαραστάσεων
των βραχογραφιών, χωρίς έτσι το σπήλαιο να κινδυνεύει (Corruchaga & Monforte,
2003). Στη Γαλλία, ο συνδυασμός διάφορων παραγόντων, όπως προσβασιμότητα,
ανάπτυξη θαλάσσιων αθλημάτων κ.λπ., οδήγησε στη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη
της περιοχής Ardeche. Σύμφωνα με τους Vourc’h & Natali (2000), τα κέρδη από τον
τουρισμό στην περιοχή υπολογίζονται σε 20.000.000 φράγκα (3.000.000 δολάρια).
Με σκοπό να γίνεται σωστή διαχείριση της ροής των τουριστών σχεδιάστηκαν ειδικοί
κανόνες προστασίας της περιοχής. Στην Ελλάδα υπάρχουν επίσης πολλά σπήλαια
με ξεχωριστή ομορφιά και ιδιάζουσα σημασία
7.16.1 Σπήλαιο του Περάματος
Βρίσκεται μόλις 5 χλμ. από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων, στο δρόμο για
Μέτσοβο, στο ομώνυμο προάστιο Πέραμα, επάνω στο λόφο Γορίτσα. Τα πόδια του
λούζει η λίμνη Παμβώτιδα Ιωαννίνων, που έγινε ξακουστή με το θρύλο της Κυρά-
Φροσύνης και του Αλή Πασά, και είναι το πιο μεγάλο σε έκταση σπήλαιο στην
Ελλάδα με 4,8 στρέμματα και το 6ο σε μήκος διαδρόμων με 1.700 μέτρα
Το Σπήλαιο Περάματος είναι γεωλογικά συνδεδεμένο με την παρουσία και την
εξέλιξη τής λίμνης Παμβώτιδας. Χρονολογείται περίπου στα 1.500.000 χρόνια και
είναι τμήμα κοίτης ποταμού, όταν τα νερά της λίμνης Παμβώτιδας κάλυπταν όλο το
λεκανοπέδιο τής πόλης των Ιωαννίνων και ο λόφος Γκορίτσα ήταν μια νησίδα. Οι
952
Δ.ΥΠ.Α.

πρώτες σύγχρονες αναφορές για την ύπαρξη του Σπηλαίου χρονολογούνται από το
Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και μετά το τέλος του,
φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά από τον Κωνσταντίνο Κασβίκη, γυμναστή και
ερασιτέχνη σπηλαιολόγο. Η συστηματική εξερεύνηση και χαρτογράφησή του
ξεκίνησε από τον Ιωάννη και την Άννα Πετροχείλου (ιδρυτές της Ελληνικής
Σπηλαιολογικής Εταιρείας)
7.16.2 Το Σπήλαιο των Λιμνών
Το «Σπήλαιο των Λιμνών» βρίσκεται κοντά στο χωριό Καστριά του Δήμου
Λευκασίου Αχαΐας, επί του επαρχιακού δρόμου Πατρών–Καλαβρύτων–Κλειτορίας–
Τριπόλεως. Απέχει μόλις 17 χλμ. από τα Καλάβρυτα και 9 χλμ. από την Κλειτορία.Το
σπήλαιο είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις
διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς
σχηματισμούς του, έχει κάτι αποκλειστικά δικό του: τις αλλεπάλληλες κλιμακωτές
λίμνες (εκτείνονται σε τρεις ορόφους), που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον
κόσμο! Το αξιοποιημένο μήκος του σπηλαίου
3. Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη Το σπήλαιο βρίσκεται στο νομό Δράμας στο δήμο
Προσοτσάνης, κοντά στο χωριό Κοκκινόγεια, σε τοποθεσία κατάφυτη από πλατάνια.
Είναι ένα από τα ελάχιστα στην Ελλάδα που διασχίζεται από ποτάμι (Αγγίτη).
Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο σε μήκος σπήλαιο της χώρας, μετά το σπήλαιο
Δυρού, με μήκος 13 χλμ. και υψομετρική διαφορά 400 μέτρα. Έχει εξερευνηθεί σε
βάθος 8,5 χλμ. από ομάδα Γάλλων σπηλαιολόγων
7.16.3 Σπήλαιο Αλιστράτης
Εκεί βρίσκεται και το σπήλαιο της Αλιστράτης, και είναι ένα από τα μεγαλύτερα
σπήλαια της Ευρώπης.5.Το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος -ΧίοςΤο Σπήλαιο του Αγίου
Γάλακτος είναι ένα από τα δύο επισκέψιμα σπήλαια της Χίου (το άλλο είναι αυτό των
Ολύμπων). Πρόκειται ουσιαστικά για δύο σπήλαια, το ένα πάνω από το άλλο. Το
κατώτερο εκτείνεται σε μεγάλη έκταση και έχει σημαντικό λιθωματικό διάκοσμο. Το
από πάνω είναι αβαθές και στο στόμιό του είναι κτισμένο το εκκλησάκι της
953
Δ.ΥΠ.Α.

Αγιογαλούσαινας.Ο επισκέπτης, στη διαδρομή του σπηλαίου θα συναντήσει

θαλάμους και διαμερίσματα
7.16.4 Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην Κεφαλονιά
Πρόκειται για ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο. Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης

βρίσκεται σε απόσταση 2 χιλ. βορειοδυτικά της Σάμης. Η φυσική είσοδος του
σπηλαίου είναι κατακόρυφη (διαστάσεων 40×50 μ.) και δημιουργήθηκε από την
πτώση ενός τμήματος της οροφής. Παρόλα αυτά υπάρχει και τεχνητή είσοδος με
σκαλοπάτια που επιτρέπει την επίσκεψη στο σπήλαιο. Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε
από τον Γιάννη Πετρόχελο το 1951.
7.16.5 Το Σπήλαιο Κουτούκι στην Παιανία
Το Σπήλαιο εντάσσεται στο υπόγειο Καρστικό σύστημα του Υμηττού. Η δημιουργία

του οφείλεται στην υψηλή διαλυτότητα των ασβεστόλιθων στο νερό της βροχής. Αυτό
είναι και η πρωταρχική αιτία γενέσεως των Σπηλαίων. Έτσι έχει δημιουργηθεί και το
μεγαλύτερο μέρος του Σπηλαίου της Παιανίας, με πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο, με
ποικιλίες σταλακτικών σχηματισμών.
7.16.6 Το Σπήλαιο του Δράκου στην Καστοριά
Βρίσκεται στην Καστοριά και είναι ένα από τα πιο σύγχρονα σπήλαια στα Βαλκάνια,
εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα συστήματα ανακύκλωσης του αέρα και διατήρησης
της ισορροπίας του κλίματος. Μεταξύ των άλλων, στο σπήλαιο έχει εγκατασταθεί
ηλεκτρονικό σύστημα που ελέγχει τη μετακίνηση των βράχων στο εσωτερικό της
ώστε να υπάρχει ανά πάσα στιγμή ενημέρωση για τις γεωλογικές συνθήκες που
επικρατούν εκεί
7.16.7 Το Σπήλαιο Κάψα στην Αρκαδία
Το σπήλαιο «Καταβόθρες του Κάψια». Βρίσκεται κάτω από το Χιονοδρομικό Κέντρο

του Μαίναλου, 1500 μέτρα απ’ το χωριό Κάψια, μόλις 15 χλμ. απ’ την Τρίπολη.
Ανακαλύφθηκε το 1887 από το Γάλλο αρχαιολόγο Γουσταύο Φουζέρ, στα πλαίσια
954
Δ.ΥΠ.Α.

των ανασκαφών του στη Μαντινεία και εξερευνήθηκε το 1892.Σύμφωνα με τους

επιστήμονες το σπήλαιο του Κάψια είναι παγκοσμίου σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος
και έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ένα αξιοθέατο μεγάλου τουριστικού
7.17 Τρόποι προσέγγισης, τεχνικές οργάνωσης εναλλακτικών ταξιδιών
Η ζήτηση για εναλλακτικό τουρισμό μπορεί να χωριστεί στις εξής δύο κατηγορίες:
• Ζήτηση από επισκέπτες γενικού ενδιαφέροντος ή ειδικής κατηγορίας

• Ζήτηση από επισκέπτες που έχουν ως κύριο κριτήριο επιλογής της χώρας μας την
επίσκεψη σε χώρους εναλλακτικού προορισμού
•
Στόχος της τουριστικής πολιτικής θα πρέπει να είναι τόσο η ποιοτική βελτίωση του
προσφερόμενου προϊόντος ώστε να αυξηθεί η ελκυστικότητα των τουριστικών
προϊόντων γενικά όσο και η σημαντική αύξηση των επισκεπτών που έρχονται κατά
κύριο λόγο για εναλλακτικό Τουρισμό και όπου τα περιθώρια αύξησης είναι πολύ
μεγάλα.
Η δημιουργία ενός νέου“ προϊόντος” ενδιαφέρει επιχειρήσεις και επαγγελματίες

όπως:
• Τουριστικά γραφεία εσωτερικού και εξωτερικού με εξειδίκευση στον ΠΤ και στα

συνέδρια
• Μεγάλοι Τουριστικοί Οργανισμοί
• Εταιρείες Κρουαζιέρας
• Οργανισμοί Λιμένων και Λιμενικά Ταμεία
• Ξενοδοχειακές μονάδες και άλλα καταλύματα κοντά σε προορισμούς ΠΤ
• Εταιρείες διαχείρισης αερολιμένων (ΑΙΑ και Fraport) και η Aegean Airlines και άλλες
μικρότερες αεροπορικές εταιρείες
• Διάφορες επαγγελματικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό:

Ξεναγοί, εστιάτορες, ιδιοκτήτες ταξί, εταιρείες ψηφιακών εφαρμογών, βιοτεχνίες
955
Δ.ΥΠ.Α.

κατασκευής ενθυμημάτων (σουβενίρ), προϊόντων τοπικού πολιτισμού (τρόφιμα,

ενδύματα, κοσμήματα, κεραμικά, ενθυμήματα [souδς; venirs]), κ.λπ
Τα ταξιδιωτικά γραφεία και οι tour operators που διακινούν επισκέπτες της κύριας
τουριστικής αγοράς (mainstream market) με την μορφή οργανωμένων γκρουπ και
κινούνται κυρίως στην κατηγορία Ήλιος και Θάλασσα (Η&Θ), έχουν ένα
χαρακτηριστικό που ενδιαφέρει τον ΠΤ:
Παρουσιάζουν εκδρομές στους επισκέπτες που (κατά κανόνα) δεν περιλαμβάνονται

στο “αρχικό πακέτο” και από τις οποίες προσδοκούν να αντλήσουν πρόσθετα έσοδα
που θα αυξήσουν το περιθώριο κέρδους ανά επισκέπτη. Έχουν δηλαδή άμεσο
ενδιαφέρον να προσφέρουν στους επισκέπτες10, ελκυστικές εκδρομές (κατά κανόνα
ημερήσιες) και με το μεγαλύτερο δυνατό κόστος και να πετύχουν την πώλησή τους.
Οι εκδρομές αυτές αφορούν μια ευρύτερη ποικιλία, οι πλέον δημοφιλείς από τις
οποίες είναι
• Επίσκεψη στην τοπική αγορά (shopping)
• Τοπική κουζίνα
Καθότι τα γραφεία αυτά οργανώνουν και εκδρομές city break επισημαίνουν την
ελλιπή πληροφόρηση που υπάρχει για το τι μπορεί να προσφέρει η Αθήνα πέρα από
την Ακρόπολη και το μουσείο της (σε αντίθεση με την Θεσσαλονίκη που κάνει πιο
επιθετική πολιτική στο θέμα). Αντίστοιχα με τα ξένα γραφεία υπάρχουν και
καθιερωμένα παλαιότερα ελληνικά γραφεία που οργανώνουν τυποποιημένες
εκδρομές δημιουργώντας γκρουπ από πελάτες διαφόρων ξενοδοχείων, είτε
αυτοτελώς. Υπάρχουν όμως και νέα, μικρά ελληνικά εξειδικευμένα γραφεία που
ασχολούνται με exclusive εκδρομές κατά παραγγελία για μεγαλύτερα ή και μικρότερα
γκρουπ.
Μερικά από τα γραφεία αυτά προσφέρουν καινοτόμα προϊόντα σε πελάτες που

αποζητούν την αυθεντικότητα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε προορισμού και
εναπόκειται στο κάθε γραφείο να σχεδιάσει θα το διαφοροποιήσουν από τα
υπόλοιπα και θα του δώσουν πρόσβαση στην νέα αυτή αγορά. Η τάση αυτή έχει
ενισχυθεί τελευταία με τις ευκολίες αναζήτησης που προσφέρει το διαδίκτυο (με
κυρίαρχο το Trip Advisor) και οι κρατήσεις γίνονται συνήθως απευθείας μέσω του
διαδικτύου.
956
Δ.ΥΠ.Α.

Συμπεράσματα
Το τουριστικό φαινόμενο αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μεταπολεμικές

οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες, παγκόσμιας εμβέλειας, με πολυεπίπεδο
χαρακτήρα, που μπορεί να επιφέρει πολυάριθμες και σημαντικές θετικές και
αρνητικές επιδράσεις στον τόπο υποδοχής. Τα οφέλη για κάθε χώρα εξαρτώνται από
την ποιότητα και την ποσότητα των τουριστικών υπηρεσιών, την προτίμηση του
τουρίστα και την ένταση μεταξύ των ανταγωνιστικών χωρών.
Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η αύξηση του διαθέσιμου χρόνου, η τεχνολογική

πρόοδος, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η πολιτική και κοινωνική σταθερότητα
αποτελούν σημαντικούς παράγοντες τουριστικής ανάπτυξης, ενισχύοντας
ανισομερώς τη μαζική μορφή τουρισμού.
Ο αντίλογος στο πρόβλημα του μαζικού τουρισμού είναι o εναλλακτικός τουρισμός,

δηλαδή ο τουρισμός μικρής κλίμακας, ενεργητικής μορφής, φιλικός προς το
περιβάλλον, τις κοινωνίες και τις πολιτιστικές αξίες, που φέρνει σε επαφή τους
τουρίστες με τις κοινωνίες υποδοχής τους και αναπτύσσεται με την συμμετοχή του
ντόπιου κοινωνικού συνόλου. Μπορεί να αφορά οποιαδήποτε δραστηριότητα όπως
την επαφή με το φυσικό περιβάλλον και τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, το θαλάσσιο
στοιχείο, την υγεία-ευεξία, την εκπαίδευση επάγγελμα κ.τλ.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο εναλλακτικός τουρισμός είναι πιο φιλικός με το περιβάλλον και
τις τοπικές κοινωνίες, για αυτό και αποτελεί την πλέον πιο κατάλληλη μορφή για την
ανάπτυξη και τον σχεδιασμό του τουρισμού. Επίσης πολύ σημαντική έννοια στον
σχεδιασμό οποιασδήποτε τουριστικής δραστηριότητας είναι η έννοια της αειφορίας
δηλαδή η ανάπτυξη που λαμβάνει πλήρως υπόψη της τις τωρινές και μελλοντικές
οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές της επιπτώσεις, ικανοποιώντας τις
ανάγκες των επισκεπτών, της βιομηχανίας, του περιβάλλοντος και των κοινοτήτων
υποδοχής του τουρισμού.
Ο εναλλακτικός τουρίστας αναζητεί την επαφή με τη φύση και τον πολιτισμό, αρνείται
τα απρόσωπα τουριστικά πακέτα και αποφεύγει τις κοσμικές και πολυσύχναστες
περιοχές. Η χώρα μας, λόγω γεωπολιτικής θέσης και κλίματος, παρουσιάζει
εξαιρετικές προϋποθέσεις ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού (χιλιάδες
957
Δ.ΥΠ.Α.

χιλιόμετρα ακτών, πολυάριθμοι και ποικιλόμορφοι σχηματισμοί τόσο στον οριζόντιο

όσο και στον κατακόρυφο διαμελισμό της, μοναδική και πλουσιότατη χλωρίδα και
πανίδα, πλήθος ιαματικών πηγών, αρχαιοτήτων και θρησκευτικών μνημείων
βαρύνουσας σημασίας), ο οποίος θα αποτελέσει το ανάχωμα στις προβληματικές
καταστάσεις του μαζικού.
Προϋποθέσεις για βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη στη χώρα, μέσω του εναλλακτικού
τουρισμού, θεωρούνται:
(α) η άμεση κατάργηση της «μονοκαλλιέργειας» του μαζικού τουρισμού και της
μονοσήμαντης και αποκλειστικής εξάρτησης της οικονομίας από τη μαζική ζήτηση
υποδομών και υπηρεσιών σε περιορισμένη χρονική περίοδο,
(β) η συγκρότηση ενός εθνικού, πλήρους, διαφοροποιημένου και ποιοτικού

τουριστικού πακέτου προϊόντων και υπηρεσιών υπό τον ακριβή κρατικό συντονισμό
και ακολουθώντας τις προσταγές του σύγχρονου μάρκετινγκ,
(γ) ο κατακερματισμός της παρατηρούμενης τουριστικής χωρικής υπερσυγκέντρωσης

σε όλη την επικράτεια, ώστε να περιοριστούν οικονομικά, κοινωνικά και
περιβαλλοντικά προβλήματα
(δ) η ακριβής εφαρμογή του θεσμικού στρατηγικού σχεδιασμού, από όλα τα επίπεδα
τουριστικής πολιτικής
(ε) η προσφορά γενναίων κινήτρων για ποιοτική αναβάθμιση των προσφερόμενων

αγαθών και υπηρεσιών
(στ) η εξεύρεση νέων τουριστικών αγορών, βάσει επανασχεδιασμού στόχων και

σκοπών
(ζ) ο συστηματικός, εμπεριστατωμένος και επιστημονικός τουριστικός σχεδιασμός, με

δύο κεντρικούς πυλώνες, τον κρατικό (στενό ή ευρύ) και τον ιδιωτικό (επαγγελματικοί
και επιστημονικοί φορείς και τοπική κοινωνία)
Ένα ακόμη σημαντικό κομμάτι για τον σχεδιασμό του εναλλακτικού τουρισμού είναι η
εναρμόνιση με τα υπερκείμενα πλαίσια που δίνουν τις απαραίτητες κατευθύνσεις για
την προστασία και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων της χώρας.
Επίσης προτείνουν τη δημιουργία υποδομών στήριξης του εναλλακτικού τουρισμού
και προγραμμάτων εκπαίδευσης των απασχολούμενων, τη συγκρότηση των
958
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικών περιοχών σε ευρύτερα εθνικά και ευρωπαϊκά δίκτυα, τη δημιουργία

συμφώνων ποιότητας, τη στήριξη των παραδοσιακών δραστηριοτήτων και τη
δημιουργία οργανωμένων υποδοχέων τουριστικών δραστηριοτήτων ήπιας
ανάπτυξης.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα επιτυχημένου εναλλακτικού τουρισμού όπως ο

οικοτουρισμός στο Πάρκο Abruzzo της Ιταλίας ή ο αγροτουρισμός στ στο νησί της
Κρήτης. Οι βασικές στρατηγικές σχεδιασμού του εναλλακτικού τουρισμού είναι η
ίδρυση φορέα διαχείρισης και ενίσχυση αυτού από την κεντρική και περιφερειακή
στρατηγική πολιτική, η ουσιαστική προστασία και ανάδειξη του φυσικού
περιβάλλοντος με την δημιουργία κέντρων έρευνας και πληροφόρησης για τις
προστατευόμενες περιοχές, η επιβολή ποικίλων καθεστώτων και νομοθετικών
μέτρων προστασίας της χλωρίδας και πανίδας και η δημιουργία τεχνικών έργων
βελτίωσης των περιοχών, η ζωνοποίηση των περιοχών με ειδικά μέτρα προστασίας
για κάθε ζώνη, ο έλεγχος του αριθμού των εισερχόμενων τουριστών ώστε να μην
ξεπερνάει το όριο της φέρουσας ικανότητας του οικοσυστήματος, η συμμετοχή σε
ευρωπαϊκά προγράμματα που σχετίζονται με την προώθηση της ανάπτυξης του
εναλλακτικού τουρισμού και η προσφορά πλήθους δραστηριοτήτων για τους
επισκέπτες όπως αθλητισμός, εκπαίδευση, ξενάγηση κ.τ.λ.
Τέλος, για μειονεκτικούς αγροτικούς οικισμούς με αξιόλογο φυσικό και πολιτιστικό

περιβάλλον οι στρατηγικές που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν προς την
κατεύθυνση του αγροτικού τουρισμού είναι η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών
προγραμμάτων για την δημιουργία των τουριστικών εγκαταστάσεων, η ανάπλαση
των οικισμών διατηρώντας την παραδοσιακή εικόνα τους και τη ποιότητα του
περιβάλλοντος, υλοποίηση δράσεων προστασίας και αύξησης της χλωρίδας και
πανίδας, η προστασία και βελτίωση της γεωργίας και κτηνοτροφίας των οικισμών,
υλοποίηση δράσεων ανακύκλωσης και χρησιμοποίηση ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας και η προσφορά πλήθους δραστηριοτήτων για τους επισκέπτες.
Ο ελληνικός τουρισμός, πιο συγκεκριμένα, αποτελεί βασικό πυλώνα στήριξης της

εθνικής οικονομίας και της αναπτυξιακής προοπτικής της χώρας, συμβάλλοντας στην
αύξηση του εισρέοντος συναλλάγματος, των κρατικών εσόδων και της απασχόλησης,
αλλά και δημιουργώντας εισόδημα για τον ενεργό τοπικό πληθυσμό. Απότοκο αυτού,
είναι η μεταμόρφωση του μεγαλύτερου τμήματος του τουριστικού φαινομένου, στην
959
Δ.ΥΠ.Α.

κυρίαρχη μορφή του, το μαζικό τουρισμό που παρουσιάζει πολυάριθμα και

δυσεπίλυτα προβλήματα για την τουριστική περιοχή και τον πληθυσμό του.
Αυτές τις δυσλειτουργίες καλείται να περιορίσει η εκ διαμέτρου αντίθετη τουριστική

μορφή, ο εναλλακτικός τουρισμός, που θέτοντας το σύνολο των παραγωγικών
δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, της περιβαλλοντικής
προστασίας και της λογισμένης διαχείρισης φυσικών πόρων, οδηγεί σε
ολοκληρωμένη τουριστική ανάπτυξη

Μέσα από διαδικασίες ανασκόπησης, έρευνας και βιβλιογραφικής αποτύπωσης
παρατίθενται παραδείγματα εναλλακτικών διαδρομών σε ευρωπαϊκό, ελληνικό και
διεθνές επίπεδο που εμπίπτουν σε πολλές κατηγορίες και πολλά παραδείγματα. Με
τα παρατιθέμενα παραδείγματα γίνεται αντιληπτό ότι με την κατάλληλες μεθόδους ο
εναλλακτικός τουρισμός μπορεί να αποτελέσει μορφή βιώσιμης ανάπτυξης και
αρκετά παραγωγική με σεβασμό στο περιβάλλον και τις τοπικές συνήθειες,
βασιζόμενος στη σύγχρονη δημιουργικότητα, την καινοτομία και την άυλη
κληρονομιά ενός τόπου
Μέσα από την παρουσίαση προκύπτουν συμπεράσματα που μας δείχνουν πως ο
εναλλακτικός τουρισμός μπορεί να είναι δημιουργικός και ο άμεσα εμπλεκόμενος σε
εναλλακτικές δραστηριότητες έχει την ευκαιρία να αναπτύξει τις δημιουργικές του
δεξιότητες
Ο εναλλακτικός τουρισμός απευθύνεται σε όλες τις ομάδες ανθρώπων τους παρέχει

τη δυνατότητα ικανοποίησης της ανάγκης τους για δημιουργικότητα - προωθεί την
οικονομική και κοινωνική συνοχή, την ανάπτυξη του τουρισμού και δίνει τη
δυνατότητα ανάπτυξης του κάθε προορισμού
960
Δ.ΥΠ.Α.

1. Η ιδέα και η πρακτική του εναλλακτικού τουρισμού ξεκίνησαν ως απάντηση στις

επιδράσεις του μαζικού, συμβατικού τουρισμού
2. Το εμβληματικό εθνικό πάρκο Yellowstone δεν έχει καταφέρει να διατηρήσει το

οικοσύστημά του
3. Τις τελευταίες δεκαετίες δεν έχει υπάρξει μεταστροφή της ζήτησης

ολοκληρωμένων τουριστικών πακέτων
4. Ο στόχος σήμερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ανάπτυξη μειονεκτικών

περιοχών, ή η ανάδειξη άλλων πιο αποκεντρωμένων περιοχών
5. Με την μετάβαση από τον 19ο αιώνα γίνεται πιο έντονη η ανάγκη για την μελέτη
οργανισμών δημιούργησε μια επιστήμη την κοινωνιολογία.
6. Οι διαφοροποιήσεις σήμερα είναι τα αξιοθέατα.
7. Τα τουριστικά αξιοθέατά είναι μόνο μια απλή συλλογή κάποιων

αντιπροσωπευτικών αντικειμένων.
8. Ο Goffman έχει ορίσει και καθορίσει την τελετουργία ως «μηχανική,

τυποποιημένη πράξη μέσω της οποίας το άτομο φανερώνει την στάση του και
υποδεικνύει το σεβασμό του για κάποιο πολύ πολύτιμο εργαλείο και πολύ
ξεχωριστό
961
Δ.ΥΠ.Α.

9. Η Ιταλία έχει αναπτύξει κοινότυπες δραστηριότητες τουρισμού βασιζόμενη στην

στρατηγική της τοποθεσία και την ποικολομορφία των τοπίων της
10. Η τουριστική κριτική του τουρισμού είναι μόνο η αποτύπωση της κριτικής
1.Σ 2.Λ 3.Λ 4.Σ 5.Λ 6.Σ 7.Λ 8.Σ 9.Λ 10.Λ
Εκπαιδευτική ενότητα 8. ‘’Εισαγωγή στο Μάρκετινγκ Εναλλακτικού

Τουρισμού’’
Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιαστούν και να επεξεργασθούν οι

έννοιες του μάρκετινγκ, των ιδιαιτεροτήτων του μάρκετινγκ υπηρεσιών και του
τουριστικού μάρκετινγκ, της αγοραπωλησίας και του τομέα που ασχολείται με την
προβολή, διαφήμιση και ανάδειξη προϊόντων και υπηρεσιών. Παρουσιάζονται οι
περιβαλλοντικές πιέσεις από τις δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα με τον
τουρισμό και πώς επιδρούν σε κάθε περιοχή, o ρόλοw των εμπλεκομένων στο
τουριστικό κύκλωμα, στην παραγωγή και κυρίως στη διάθεση του τουριστικού
προϊόντος, ο τρόπος που οι επιχειρήσεις χειρίζονται τον ανταγωνισμό και τις
διάφορες στρατηγικές που υλοποιούν ως προς τους ανταγωνιστές και ο τρόπος που
η εξέλιξη της τεχνολογίας επηρέασε δραστικά στις µεθόδους και τις στρατηγικές
Μάρκετινγκ.
962
Δ.ΥΠ.Α.

Τα αποτελέσματα που προσδοκά η παρούσα ανάλυση και παρουσίαση είναι να

μπορούν οι αναγνώστες να:
➢ Γνωρίζουν και να κατανοούν τις έννοιες του μάρκετινγκ και του Τουριστικού Marketing
➢ Παρουσιάζουν την παρεχόμενη υπηρεσία των τμημάτων Μάρκετινγκ &

Επικοινωνίας, και της Διαχείρισης Ανθρωπίνου Δυναμικού
➢ Να περιγράψουν τα διάφορα πεδία εφαρμογής του Μάρκετινγκ
➢ Να συγκρίνουν την εφαρμογή του Μάρκετινγκ σε διαφορετικού κλάδου επιχειρήσεις.
➢ Να γνωρίζουν ποια είναι η διαφορά μεταξύ μάρκετινγκ και πώλησης
➢ Αναγνωρίζουν τις μειονοτικές περιοχές και τον ρόλο του θρησκευτικού τουρισμού
στην ανάπτυξή τους.
➢ Να προσδιορίζουν τι είναι το καταναλωτικό μάρκετινγκ
➢ Να ορίζουν τι είναι το μάρκετινγκ τουριστικού προορισμού
➢ Να προσδιορίζουν την αξία της μορφής του θρησκευτικού τουρισμού στην οικονομία
σε περίοδο οικονομικής κρίσης καθώς στηρίζει την οικονομία όταν άλλες μορφές
αδυνατούν
➢ Να αναδείξουν τα πλεονεκτήματα από την τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς
➢ Να αναγνωρίζουν την φιλοδοξία της χώρας ώστε να ανταποκριθεί στο θεολογικό

πνευματικό ενδιαφέρον του κοινού σε συνδυασμό με το πολιτισμικό θρησκευτικό
ενδιαφέρον του για την επίσκεψη θρησκευτικών τόπων»
➢ Ορίσουν τις θεµελιώδεις ικανότητες µιας επιχείρησης
➢ Περιγράψουν την έννοια του ανταγωνισµού και τις στρατηγικές που

χρησιμοποιούνται για την αντιµετώπιση του.
➢ Κατανοήσουν τις αλλαγές που επέφερε η τεχνολογία στη λήψη αποφάσεων των
Marketeers
963
Δ.ΥΠ.Α.

➢ Γνωρίσουν τα νέα εργαλεία τα οποία είναι διαθέσιµα για την υλοποίηση των
στρατηγικών Μάρκετινγκ
Σε επίπεδο δεξιοτήτων
➢ Αναδείξουν τον τομέα του μάρκετινγκ
➢ Να προβάλλουν ιντερνετικά το βιομηχανικό μάρκετινγκ
➢ Να απαριθμούν τα συστατικά στοιχεία της τουριστικής αγοράς
➢ Αξιολογούν τις συνθήκες για την ανάπτυξη αθλητικού τουρισμού και τα δίκτυα
συνεργασίας μεταξύ ιδιωτών, αλλά και ιδιωτών – δημοσίου
➢ Αναδεικνύουν τον μεγάλο αριθμού θρησκευτικών μνημείων, την πολιτιστική, ιστορική

και καλλιτεχνική αξία αυτών
➢ Αναδείξουν την αξία του θρησκευτικού τουρισμού και τη ζωτική σημασία του, για την
ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας
➢ Σχεδιάζουν μια τουριστική περίοδο και την εικόνα ενός αθλητικού τουριστικού
προορισμού καθιερώνοντας ένα «brand name» σε αυτόν.
➢ Συζητήσουν τρόπους διείσδυσης νέων προϊόντων στην αγορά και τα προβλήµατα

που αντιµετωπίζουν
➢ Συζητήσουν την επίδραση της τεχνολογίας στην εφαρµογή του Μίγµατος Μαρκετινγκ
Σε επίπεδο στάσεων και συμπεριφορών
➢ Διαχειριστούν « τις ίδιες» υπηρεσίες (ώστε να είναι συμβατές με τις επιθυμίες και
προσδοκίες των καταναλωτών
➢ Προβάλουν την επικοινωνία των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών στους

δυνητικούς καταναλωτές, μέσω διαφήμισης, δημοσιότητας, δημόσιων σχέσεων,
τεχνικών προώθησης πωλήσεων και προσωποποιημένων πωλήσεων
➢ Να είναι ευνοϊκά διακείμενοι στο κρατικό marketing
➢ Να συζητήσουν τους διάφορους τύπους ανταγωνιστών
964
Δ.ΥΠ.Α.

• Μάρκετινγκ,
• Επιχείρηση,
• Διαφήμιση,
• Μείγμα μάρκετινγκ,
• Προβολή, Επικοινωνία,
• Μουσειακό μάρκετινγκ,
• Πολιτιστικός τουρισμός,
• Θρησκευτικές διαδρομές.
• έρευνα αγοράς
• κρατικό μάρκετινγκ,
• Τουριστικό Μάρκετινγκ ,
• Πολιτιστικό Μάρκετινγκ,
• Πολιτικό Μάρκετινγκ,
• Μάρκετινγκ Υπηρεσιών,
• Εθνικό Μάρκετινγκ,
• Ανταγωνιστές µάρκας,
• Ανταγωνιστές προϊόντων / υπηρεσιών,
• Ανταγωνιστές κατηγορίας αναγκών,
• Άµεσοι ανταγωνιστές,
• Έµµεσοι ανταγωνιστές,
• Θεµελιώδεις ικανότητες,
• Ισχυροί ανταγωνιστές,
• Αδύναµοι ανταγωνιστές,
• Email marketing (marketing ηλεκτρονικής αλληλογραφίας) ,
• Interactive marketing (διαδραστικό marketing) ,
• Online marketing: One-to-one marketing (πρόσωπο µε πρόσωπο marketing) ,
∆ιαδίκτυο,
965
Δ.ΥΠ.Α.

• τουριστικό μάρκετινγκ,
• μάρκετινγκ υπηρεσιών,
• κανάλια διανομής,
• προώθηση τουριστικών προϊόντων,
• τιμολόγηση τουριστικών προϊόντων
8.1. Βασικές Αρχές Marketing
8.1.1. Εισαγωγικά στοιχεία - Η σημασία του σύγχρονου Marketing
Στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον, η παγκοσμιοποίηση, η ενοποίηση των

αγορών, η διεθνοποίηση του ανταγωνισμού, η ανάπτυξη της τεχνολογίας και ο
πολυσύνθετος τρόπος ζωής των ανθρώπων μεταφέρει τις επιχειρήσεις σε ένα νέο
πεδίο δράσης όπου κυρίαρχο στοιχείο είναι η ικανοποίηση του πελάτη-καταναλωτή.
Μόνο μέσω αυτής εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα κάθε οικονομικού οργανισμού,
μικρού ή μεγάλου. Ο Πελατοκεντρισμός και η ικανοποίηση του πελάτη είναι η
βασικότερη έννοια του σύγχρονου μάρκετινγκ.
8.1.1.1. Ορισμοί, Σκοποί Και Προεκτάσεις-Εφαρμογές Του Marketing
Ο βασικός ρόλος του μάρκετινγκ, είναι πελατοκεντρικός, δηλαδή η δημιουργία,

διατήρηση και ενδυνάμωση μακροπρόθεσμων και κερδοφόρων σχέσεων με τους
πελάτες, με τρόπο που να ικανοποιούνται οι αντικειμενικοί σκοποί των
συναλλασσομένων (επιχείρησης και πελατών).
Αυτό επιτυγχάνεται με αμοιβαία ανταλλαγή

και ικανοποίηση των υποσχέσεων.
Επομένως, το μάρκετινγκ αποσκοπεί στην
πλήρη ικανοποίηση των αναγκών,
επιθυμιών, προσδοκιών και απαιτήσεων του
πελάτη μέσα από τα προϊόντα ή τις
υπηρεσίες της επιχείρησης. Αυτό
966
Δ.ΥΠ.Α.

συνεπάγεται και τη σωστή εξυπηρέτηση που του προσφέρεται και όχι απλά την
πώληση προϊόντων και υπηρεσιών.
Το marketing αποτελεί αναμφισβήτητα αναπόσπαστο κομμάτι του καθημερινού
σύγχρονου τρόπου ζωής. Καταναλώνουμε συγκεκριμένα δημητριακά για πρωινό,
προτιμούμε κάποιον τύπο ή μάρκα καφέ, φοράμε αγαπημένες φίρμες ρούχων,
επιθυμούμε να αγοράσουμε κάποια στιγμή το αυτοκίνητο που μας αρέσει, ή έχουμε
ανάγκη.
Το ερώτημα είναι, «πόσο πραγματικές και

γνήσιες είναι οι ανάγκες μας και σε ποιο
βαθμό το marketing τις επηρεάζει;» Για να
είμαστε ειλικρινείς, όταν πεινάμε δεν
χρειάζεται να μας υπενθυμίσει κανείς την
ανάγκη μας για φαγητό. Απλώς, θα πάμε
στο super market της προτίμησής μας (ή
όποιο βρούμε μπροστά μας), ή σε κάποιο αγαπημένο εστιατόριο (ή fast food) και θα
αγοράσουμε τα προϊόντα που πιστεύουμε ότι θα ικανοποιήσουν την ανάγκη μας και
θα μας ευχαριστήσουν.
Όμως, αν ρίξουμε μια ματιά στο τμήμα τροφίμων ενός super market, θα
ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν χιλιάδες ομοειδή και διαφορετικά προϊόντα που
«φωνάζουν» και «ζητούν» την προτίμησή μας. Ποια από όλα θα διαλέξουμε; Σε αυτό
το σημείο εισέρχεται αναμφισβήτητα η επιρροή του marketing. Υπάρχει μια στενή
σχέση και αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπινων αναγκών-επιθυμιών, και του
marketing.
8.1.1.2. Ορισμός του Marketing
Πρέπει να επισημάνουμε την εσφαλμένη εντύπωση που έχει η μεγαλύτερη

πλειοψηφία των ανθρώπων για το τι πραγματικά είναι το marketing. Οι περισσότεροι
967
Δ.ΥΠ.Α.

θεωρούν ότι το marketing είναι οι πωλήσεις και η προώθηση – διαφήμιση. Και όχι
αδικαιολόγητα βέβαια, αφού κάθε μέρα, βομβαρδιζόμαστε από διαφημίσεις, και όλοι
σχεδόν προσπαθούν να μας πουλήσουν κάτι. Όμως στην πραγματικότητα οι
πωλήσεις είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου – ένα μικρό (πλην σημαντικό βέβαια)
μόνο κομμάτι του marketing.
Έχουν διατυπωθεί πολλαπλοί ορισμοί για την η έννοια του marketing καθώς σαν
λειτουργία περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης. Η
ακριβής απόδοση του όρου marketing στα Ελληνικά δεν είναι, μέχρι σήμερα, δυνατή
και για αυτό ο όρος πλέον έχει ενταχθεί ως έχει στο ελληνικό λεξιλόγιο και
χρησιμοποιείται ευρέως σε κάθε επαγγελματική συζήτηση. Καθώς το marketing
αποσκοπεί τελικά στις Πωλήσεις στους Πελάτες κατόπιν διερεύνησης της αγοράς,
κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί οι όροι πωλησιολογία, αγοραλογία,
αγοραγνωσία, που και αυτοί δεν έχουν τελικά επικρατήσει του «εισαγόμενου» όρου
marketing καθώς δεν εμπεριέχουν πλήρως τις λειτουργίες του όρου. Δεν πρέπει να
συγχέεται με την έννοια της «πώλησης», ούτε με την έννοια «διαφήμιση» οι οποίες
αποτελούν υπο-δραστηριότητα του marketing.
Μερικοί ορισμοί:
«Marketing είναι η διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης της

παραγωγής, τιμολόγησης, προώθησης και διανομής ιδεών,
αγαθών και υπηρεσιών, με σκοπό την πρόκληση συναλλαγών
που να ικανοποιούν τους αντικειμενικούς σκοπούς ατόμων και
οργανώσεων». Αμερικανική Ένωση
«Το marketing είναι η διαχειριστική διαδικασία με την

οποία εντοπίζονται, προβλέπονται και ικανοποιούνται
οι απαιτήσεις των πελατών μιας επιχείρησης και των
καταναλωτών ή χρηστών προϊόντων ή υπηρεσιών με
τρόπο επικερδή για την επιχείρηση». Βρετανικό Ινστιτούτο marketing
968
Δ.ΥΠ.Α.

«το marketing είναι μια κοινωνική διαδικασία που επιτρέπει σε

άτομα και ομάδες να αποκτούν ό,τι χρειάζονται και επιθυμούν
μέσω της παραγωγής, της προσφορά και της ανταλλαγής
προϊόντων αξίας με άλλα. Philip Kotler.
Ο Kotler χαρακτηρίζει το μάρκετινγκ ως κοινωνική διαδικασία
καθώς ο ίδιος πιστεύει ότι η διαδικασία του μάρκετινγκ
συνδέεται άμεσα με την ευημερία, την οικονομική ανάπτυξη και
την πρόοδο της κοινωνίας και τη θεωρεί καταλύτη για κάθε οικονομική ανάπτυξη.
«Marketing είναι η επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων μιας

επιχείρησης μέσα από την ικανοποίηση των αναγκών του
πελάτη, σε βαθμό καλύτερο από τους ανταγωνιστές τους» (D.
Jobber)
Ο ορισμός αυτός ενσωματώνει όλη τη φιλοσοφία και λειτουργίες

του marketing. Λαμβάνει υπόψη την επιχειρηματικότητα (ζωτικό στοιχείο για κάθε
επιχείρηση που θέλει να βγάλει κέρδη και να επιβιώσει), τον ανταγωνισμό (σε μια
αγορά υπάρχει σχεδόν πάντα πληθώρα ομοειδών αγαθών, διαφορετικών μαρκών
που μπορούμε να διαλέξουμε), και τέλος και πιο σημαντικό, τις ανθρώπινες
ανάγκες του καταναλωτή – πελάτη. Ο πελάτης, ο καταναλωτής είναι το πιο
σημαντικό στοιχείο – κλειδί, το επίκεντρο κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Χωρίς την ύπαρξή του, χωρίς την ικανοποίησή του, καμία επιχείρηση στον κόσμο δεν
μπορεί να επιβιώσει.
969
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.1.3. Προεκτάσεις των ορισμών του marketing
Το marketing ως επιχειρηματική κουλτούρα (business philosophy)
Όλοι οι παραπάνω ορισμοί υπογραμμίζουν τη σημασία του πελάτη ως ζωτικό σημείο,

και τη σημαντικότητα να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του. Ο πελάτης είναι το επίκεντρο,
και κατανόηση και η ικανοποίηση των αναγκών του και των επιθυμιών του, είναι ο
ύψιστος στόχος της κάθε επιχείρησης.
970
Δ.ΥΠ.Α.

Η σημασία του να είναι ο πελάτης το επίκεντρο:

Είναι πολύ πιο δαπανηρό να προσελκύσεις νέους πελάτες, από το διατηρείς του
υπάρχοντες (6 φορές δαπανηρότερο).
Ένας ικανοποιημένος πελάτης αγοράζει το ίδιο προϊόν ξανά και ξανά.
Ένας ικανοποιημένος πελάτης είναι λιγότερο «ανοιχτός» σε ανταγωνιστικά προϊόντα

άλλων επιχειρήσεων.
Ένας ικανοποιημένος πελάτης τείνει να αγοράζει και άλλα προϊόντα από την ίδια
Ένας ικανοποιημένος πελάτης μιλάει κολακευτικά για την εταιρία και τα προϊόντα της
ενεργώντας ουσιαστικά ως «άτυπος» πωλητής, μέσα από μια «από στόμα σε
στόμα» επικοινωνία.
Ένας δυσαρεστημένος πελάτης, όχι μόνο δεν αγοράζει τα προϊόντα σας, αλλά και
δυσφημίζει τη φίρμα σε γνωστούς και φίλους. Έρευνες έδειξαν ότι ένας
δυσαρεστημένος καταναλωτής, κατά μέσο όρο, θα δυσφημίσει τη φίρμα σε εννέα
ανθρώπους, σε αντίθεση με τον ικανοποιημένο καταναλωτή που θα διαφημίσει τη
φίρμα μόνο σε τέσσερις ή πέντε.
Το marketing ως στρατηγική διαδικασία (strategic process)
Είναι μια διοικητική διαδικασία που εξερευνά και καταστρώνει στρατηγικές, και
σχεδιάζει δραστηριότητες με σκοπό να επισημάνει τις καταναλωτικές ανάγκες και να
δημιουργήσει τα κατάλληλα προϊόντα για να τις ικανοποιήσει. Η στρατηγική αυτή
διαδικασία αποτελεί και το marketing plan μιας επιχείρησης, μικρής ή μεγάλης. Είναι
μέρος μιας ευρύτερης έννοιας γνωστής ως στρατηγικός σχεδιασμός (strategic
planning) που εμπεριέχει λειτουργίες όπως παραγωγή, χρηματοοικονομικά,
περιβάλλον αγοράς.
971
Δ.ΥΠ.Α.

Σχεδιασμός Marketing (marketing planning) είναι η λειτουργία ή οι διαδικασίες

που υιοθετεί η επιχείρηση με σκοπό να ελέγχει και να εξασφαλίζει πως τα προϊόντα
της ταιριάζουν ή προσαρμόζονται στις ανάγκες και επιθυμίες του καταναλωτή /
πελάτη. Η διαδικασία του marketing planning:
Στάδιο Στόχος Δραστηριότητες
Ανάλυση του περιβάλλοντος,
έρευνα αγοράς,
Ανάλυση Που είμαστε τώρα; ανάλυση καταναλωτικής
συμπεριφοράς
Στρατηγική Marketing
Στρατηγική Που πάμε; &
Ανταγωνιστικό Ππλεονέκτημα
Σχεδιασμός Πως θα πάμε εκεί; Τμηματοποίηση αγοράς,

Marketing mix
Εφαρμογή και έλεγχος Είμαστε στην πορεία μας; Εφαρμογή και έλεγχος
Το marketing ως μια σειρά από τακτικές λειτουργίες (tactical functions)
Αυτές οι διαδικασίες–λειτουργίες περιλαμβάνουν την έρευνα αγοράς, την ανάπτυξη

προϊόντος, την τιμολόγηση, την πώληση, τη διαφήμιση, και τη διανομή. Πολύ
συχνά αναφέρεται ως το μείγμα marketing (marketing mix), δηλαδή τα 4P, (product -
προϊόν, price - τιμή, place – τοποθεσία, promotion - προώθηση), ή τα 7P, αν
αναφερόμαστε σε κλάδους υπηρεσιών -4P συν τα people (άνθρωποι), processes
(διαδικασίες), και physical evidence (φυσική μαρτυρία). Οι τακτικές λειτουργίες θα
αναλυθούν σε επόμενες ενότητες.
972
Δ.ΥΠ.Α.

Marketing Mix (Μείγμα Marketing)
Προϊόν Τοποθεσία Τιμή Προώθηση
Ποικιλία Κανάλια Διανομής Τιμή Καταλόγου Διαφήμιση

Ποιότητα Γεωγραφική Κάλυψη Εκπτώσεις Προώθηση
Σχεδιασμός Τοποθεσίες Επιδότηση Τιμής Προϊόντος Δημοσιότητα
Χαρακτηριστικά Μεταφορές Διάρκεια Πληρωμής Προσωπική Πώληση
Brand Name Αποθήκες - Αποθέματα Όροι Πιστώσεων
Service
Εγγυήσεις
Αγορά Στόχος (Target Market)
Ο πελάτης ως καταναλωτής με ανάγκες, επιθυμίες και απαιτήσεις
Ο προσανατολισμός στον πελάτη: χαρακτηρίζεται:

από την πεποίθηση και αφοσίωση της ανώτατης διοίκησης ότι ο πελάτης είναι το
κέντρο κάθε δραστηριότητας και θα πρέπει να διατηρείται
αναγνωρίζει ότι οι πελάτες είναι ετερογενείς αναφορικά με τις ανάγκες τους και την
αξία τους για την εταιρεία και αντανακλά μία ετοιμότητα για να μεταχειριστεί
διαφορετικούς πελάτες με διαφορετικό τρόπο
θεωρεί ότι θα πρέπει να υιοθετηθεί μία μακροχρόνια οπτική των εσόδων από τους
πελάτες
Ανάγκες, Επιθυμίες και απαιτήσεις Πελάτη

Αν και θα αναφερθούμε εκτενώς για αυτές στην ενότητα της καταναλωτικής
συμπεριφοράς αναφέρουμε ενδεικτικά τα εξής:
973
Δ.ΥΠ.Α.

Οι ανάγκες είναι καταστάσεις αισθητής έλλειψης. Περιλαμβάνουν

βασικές φυσικές ανάγκες για τροφή, ρουχισμό και ασφάλεια κοινωνικές ανάγκες για
αποδοχή, κοινωνικότητα και αγάπη
προσωπικές ανάγκες για γνώση, αυτό-βελτίωση και έκφραση της ατομικότητας
Τις ανάγκες ή τις έχει ένα άτομο, ή δεν τις έχει. Οι ανάγκες είναι ατομική και
εσωτερική διαδικασία του κάθε πελάτη και δεν είναι δυνατή η υπόδειξη ή η επιβολή
αναγκών από τρίτους ή από το μάρκετινγκ. Επίσης, οι ανάγκες μεταβάλλονται
συνεχώς λόγω των αλλαγών στη προσωπική ζωή των πελατών (ηλικία, δημιουργία
οικογένειας, επαγγελματική πορεία κλπ.) και στο ευρύτερο περιβάλλον (ανάπτυξη
τεχνολογίας, οικονομική ύφεση, πολιτική κατάσταση κλπ.).
Οι επιθυμίες είναι εξέλιξη των

αναγκών. Αποτελούν τη μορφή που
προσλαμβάνουν οι ανθρώπινες
ανάγκες καθώς διαμορφώνονται από
την κουλτούρα & τη προσωπικότητα
του ατόμου. Οι επιθυμίες
διαμορφώνονται από την κοινωνία και
το περιβάλλον που ο καθένας ζει: Ένας Αμερικανός ενδεχομένως θα ικανοποιήσει
την ανάγκη του για άθληση παίζοντας baseball ενώ αντίστοιχα ένας Άγγλος θα παίξει
ποδόσφαιρο.
Είναι εμφανές ότι το μάρκετινγκ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των
επιθυμιών των πελατών. Άλλωστε ένας ρόλος του μάρκετινγκ είναι να δημιουργήσει
επιθυμία στους πελάτες για τα προϊόντα της κάθε επιχείρησης, έναντι των
ανταγωνιστικών, ώστε να τα προτιμήσουν και να αγοράσουν συγκεκριμένη μάρκα
π.χ. αυτοκινήτου.
Για να μπορέσει όμως το μάρκετινγκ να διαμορφώσει αυτή την επιθυμία, θα πρέπει

να έχει πολύ καλή γνώση των πραγματικών αναγκών του ατόμου που κρύβονται
πίσω από την επιθυμία.
974
Δ.ΥΠ.Α.

Για παράδειγμα, στην αγορά του αυτοκινήτου, η ανάγκη κάποιων ατόμων είναι η
οικονομία και κάποιων άλλων είναι η επίδειξη status. Ουσιαστικά το μάρκετινγκ της
κάθε επιχείρησης προσφέρει εναλλακτικά μέσα, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της
επιχείρησης, για την κάλυψη των αναγκών και των επιθυμιών των πελατών.
Απαιτήσεις Πελάτη
Οι απαιτήσεις είναι επιθυμίες οι οποίες υποστηρίζονται από την ικανότητα κάποιου
να πληρώσει. Οι άνθρωποι έχουν σχεδόν απεριόριστες ανάγκες και επιθυμίες αλλά
περιορισμένους πόρους, βλέπουν τα προϊόντα ως δέσμες προνομίων και επιλέγουν
τα προϊόντα που τους παρέχουν την καλύτερη δέσμη προνομίων για τα χρήματά
τους. Κατά συνέπεια, θέλουν να επιλέγουν προϊόντα που προσφέρουν τη μέγιστη
αξία και ικανοποίηση για τα χρήματα τους.
Συμπέρασμα: Το Μάρκετινγκ δεν δημιουργεί ανάγκες στους καταναλωτές αλλά,

παράλληλα με άλλους παράγοντες, επηρεάζει τις
επιθυμίες τους. Π.χ. η ανάγκη για επικοινωνία δεν έχει
δημιουργηθεί από το μάρκετινγκ αλλά υπήρχε πάντα
στους ανθρώπους οι οποίοι ανάλογα με την εποχή
χρησιμοποιούσαν καπνό φωτιάς, σήματα μορς,
τηλεγραφήματα, γράμματα, το τηλέφωνο κλπ. για να την
καλύψουν. Όμως, η επιθυμία για απόκτηση ενός i-iPhone
είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα του πολύ καλού μάρκετινγκ της Apple.
8.1.1.4. Τομείς και Κλάδοι Εφαρμογής του Marketing
Το μάρκετινγκ είναι μια απαραίτητη επιχειρηματική δραστηριότητα για κάθε

επιχείρηση ή οργανισμό και μπορεί να εφαρμοστεί
• Προώθηση καταναλωτικών ή βιομηχανικών προϊόντων
• Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών
• Κράτος ή μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί
• Προώθηση κοινωνικών ιδεών
• Αθλητικές ομάδες
• Πολιτικά κόμματα
975
Δ.ΥΠ.Α.

• Χώρες ή συγκεκριμένες περιοχές για την προώθηση του τουρισμού τους και την
προβολή της πολιτιστικής τους κληρονομιάς
Marketing Καταναλωτικών Προϊόντων (consumer markets - Business to

consumer -B2C markets): στοχεύει στους αγοραστές καταναλωτικών υλικών
αγαθών, είτε πρόκειται για προϊόντα
ευρείας κατανάλωσης (π.χ. τρόφιμα και
λοιπά τα πρώιμα του σούπερ μάρκετ),
είτε πρόκειται για διαρκή προϊόντα (π.χ.
αυτοκίνητα, μεγάλες ηλεκτρικές
συσκευές)
Marketing Βιομηχανικών Προϊόντων (industrial markets - Βbusiness to

business- B2B markets): στοχεύει στην ικανοποίηση των αγοραστικών απαιτήσεων
και αναγκών των επιχειρήσεων και των
οργανισμών, αφού προμηθεύονται
πρώτες ύλες, βιομηχανικά υλικά,
έτοιμα και ημιτελή προϊόντα, εργαλεία,
μηχανήματα κτλ. Στην περίπτωση του
βιομηχανικού μάρκετινγκ, ο πωλητής
προμηθευτής, πέραν της πώλησης,
έχει ευρύτερο ρόλο συνεργάτη και
συμβούλου.
Marketing Υπηρεσιών (marketing of services): υπηρεσίες, όπως οι τραπεζικές ή

οι τουριστικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες
εστίασης, οι ασφάλειες ζωής κλπ.
διέπεται από τις ίδιες αρχές που διέπεται
και το Μάρκετινγκ των προϊόντων. Όμως,
παρουσιάζει και ορισμένες διακριτές
ιδιαιτερότητες που οφείλονται στα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχουν οι
976
Δ.ΥΠ.Α.

υπηρεσίες (άυλες και μη δυνατότητα αποθήκευσης) και τα οποία θα αναλυθούν σε

επόμενη ενότητα.
Εξαγωγικό και Διεθνές Marketing (export and international marketing): Με βάση

τη γεωγραφική του διάσταση το μάρκετινγκ
εφαρμόζεται στο εθνικό περιβάλλον της
χώρας (εγχώριο μάρκετινγκ) ή στο διεθνές
περιβάλλον (διεθνές Marketing) όπου
πιθανά να χρειαστεί η προσαρμογή των
στρατηγικών Marketing στις χώρες όπου η
επιχείρηση θα δραστηριοποιηθεί στον τομέα των εξαγωγών της (Εξαγωγικό
marketing).
•Το Εξαγωγικό Marketing έχει ως αντικείμενο τη διεύρυνση των ξένων αγορών, την
προώθηση προϊόντων ή υπηρεσιών στις αγορές αυτές και τις εξαγωγικές
διαδικασίες. Δηλαδή με το εξαγωγικό μάρκετινγκ προωθούνται εγχώρια
παραγόμενα προϊόντα στις αγορές του εξωτερικού.
• Το Διεθνές Marketing έχει ευρύτερη διάσταση, γιατί δεν περιορίζεται στην

εξαγωγική δραστηριότητα, αλλά περιλαμβάνει ένα ευρύτερο μείγμα επιχειρησιακών
λειτουργιών, όπως την παραγωγή προϊόντων, την ανάπτυξη δικτύων πωλήσεων
κ.λπ., ή ακόμα και τη δημιουργία μικτών επιχειρήσεων σε στις χώρες εμπορικού
ενδιαφέροντος.
Πολιτικό Marketing (political marketing): Η επικοινωνιακή δραστηριότητα των

κομμάτων και οι καμπάνιες τους που
στοχεύουν στην προσέλκυση
ψηφοφόρων κομμάτων εντάσσονται στις
δραστηριότητες του πολιτικού μάρκετινγκ
977
Δ.ΥΠ.Α.

Πολιτιστικό Marketing (culture marketing): Το πολιτιστικό μάρκετινγκ έχει ως

αντικείμενο την εφαρμογή των γενικών αρχών και τεχνικών του Μάρκετινγκ με σκοπό
την προβολή πολιτιστικών γεγονότων. Η
προβολή του «Φεστιβάλ Αθηνών» ή
άλλων περιφερειακών πολιτιστικών
εκδηλώσεων, η προβολή εκθέσεων
ζωγραφικής, όπως αυτή των έργων του
Δομίνικου Θεοτοκόπουλου στην Εθνική
Πινακοθήκη, αποτελούν χαρακτηριστικά
παραδείγματα πολιτιστικού μάρκετινγκ.
Έχει επίσης ως αντικείμενο την προβολή διαφόρων τεχνοτροπιών, την προσέλκυση

επισκεπτών σε μουσεία, πινακοθήκες ή άλλους πολιτιστικούς χώρους, καθώς και την
προώθηση πολιτιστικών προϊόντων (έργων ζωγραφικής, γλυπτικής κ.λπ.)
Αθλητικό Marketing (sports marketing): Το αθλητικό μάρκετινγκ περιλαμβάνει ένα

μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων που σχετίζονται
με τον αθλητισμό, όπως προβολή
συγκεκριμένων αθλητικών συλλόγων, ενέργειες
για τη διάδοση και την ανάπτυξη αθλημάτων,
όπως της ποδηλασίας ή του τένις, αλλά και
ενέργειες για την προβολή προϊόντων μέσα από
τον αθλητισμό μέσω των χορηγιών.
Τουριστικό Marketing (tourist marketing): Το τουριστικό μάρκετινγκ έχει ως σκοπό

την τουριστική προβολή μιας χώρας
ή συγκεκριμένων περιοχών της,
καθώς και την προβολή ορισμένων
εναλλακτικών μορφών τουρισμού,
όπως ο αγροτουρισμός και ο
συνεδριακός τουρισμός που
παρουσιάζουν σημαντική ανάπτυξη
τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα
978
Δ.ΥΠ.Α.

Marketing Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών -ΜΚΟ (Non-profit organizations

marketing): Κάποια παραδείγματα του μάρκετινγκ των Μη Κερδοσκοπικών
Οργανισμών (ΜΚΟ) αποτελούν οι καμπάνιες της Greenpeace και της WWF που
αποσκοπούν στην εξασφάλιση πόρων για αυτούς τους οργανισμούς, ή άλλων
οργανισμών, όπως του Ο.ΚΑ.ΝΑ για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, αλλά και
τα προγράμματα επικοινωνίας των διαφόρων υπουργείων για την πρόληψη των
τροχαίων ατυχημάτων, την προστασία των δασών από τις πυρκαγιές κ.λπ.
979
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.2. Το Περιβάλλον του Marketing
Το περιβάλλον του marketing αποτελεί την αρένα στην οποία οι επιχειρήσεις δίνουν
τη καθημερινή τους μάχη για επιβίωση, ανάπτυξη, πωλήσεις και κέρδη, ανάμεσα σε
ένα πλήθος αστάθμητων παραγόντων που επηρεάζουν τις δραστηριότητες τους.
Παρέχει ευκαιρίες στους οργανισμούς να δημιουργήσουν προϊόντα και υπηρεσίες,
όσο δημιουργούνται νέες καταναλωτικές ανάγκες.
Από την άλλη, είναι γεμάτο από ανταγωνιστές και περιορισμούς (νομικούς, φυσικό
περιβάλλον, διαθεσιμότητα και κόστη φυσικών πόρων). Επίσης επιφυλάσσει απειλές
από τις τεχνολογικές αλλαγές, τις μετακινήσεις και διαφοροποιήσεις πληθυσμών, και
αλλαγές στις καταναλωτικές προτιμήσεις.
Συνοπτικά, το περιβάλλον του marketing αποτελείται από παράγοντες και δυνάμεις

που επηρεάζουν την ικανότητα της επιχείρησης να λειτουργήσει αποτελεσματικά
στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών στους καταναλωτές και πελάτες της.
•Μακροπεριβάλλον: αποτελείται από τους παράγοντες μακριά από την επιχείρηση,

οι οποίοι δεν μπορούν να ελεγχτούν, ούτε να επηρεαστούν. Είναι οι μεγάλες
980
Δ.ΥΠ.Α.

δυνάμεις (δημογραφικές, οικονομικές, πολιτικές, τεχνολογικές, φυσικές, νομικές,

κοινωνικές δυνάμεις), οι οποίες επηρεάζουν άμεσα το μικροπεριβάλλον.
•Μικροπεριβάλλον: αποτελείται από τους παράγοντες κοντά στην επιχείρηση, οι

οποίοι παρόλο που δεν μπορούν άμεσα να ελεγχτούν, είναι δυνατόν να επηρεαστούν
έμμεσα, μέσα από διαδικασίες και στρατηγικές marketing. Είναι οι δυνάμεις που
επηρεάζουν άμεσα την ικανότητα της επιχείρησης να λειτουργεί και να εξυπηρετήσει
τους πελάτες της (ανταγωνιστές, προμηθευτές, πελάτες, μεσάζοντες, κοινωνικές
ομάδες, και η ίδια η επιχείρηση).
Σε αυτή την ενότητα παραθέτουμε τους παράγοντες οι οποίοι θα αναλυθούν και

εκτενέστερα στην PESTEL ανάλυση και SWOT ανάλυση.
8.1.2.1. Το Μακροπεριβάλλον
Δημογραφικοί παράγοντες: Για τις επιχειρήσεις, τα δημογραφικά στοιχεία αποτελούν

πηγές πληροφόρησης, για το μέγεθος των διαφόρων ηλικιακών γκρουπ, ποια από
αυτά μειώνονται και ποια αυξάνονται. Μια από τα σημαντικότερες τάσεις του
σύγχρονου δυτικού (κυρίως) κόσμου είναι η ποσοστιαία μείωση του νεανικού
πληθυσμού (youth market 10-19 χρονών), και η αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού
981
Δ.ΥΠ.Α.

από 55 χρονών και πάνω (mature – grey market), κυρίως λόγω της
υπογεννητικότητας και της αύξησης του μέσου όρου ζωής.
Επιχειρηματικά, οι δημογραφικές εξελίξεις έχουν τεράστιες επιπτώσεις στη

στρατηγική των επιχειρήσεων: πχ, ένας μεγάλος αριθμός αγορών και κλάδων, όπως
τα CDs, αθλητικά παπούτσια, αναψυκτικά, απευθύνονταν κυρίως στις νεανικές
ομάδες. Αυτές οι επιχειρήσεις, θα πρέπει να επαναπροσδιορίζουν τα προϊόντα που
παράγουν προκειμένου να προσελκύσουν και μεγαλύτερες ηλικίες.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην
982
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστική αγορά, όπου λόγω της αύξησης των ηλικιωμένων τουριστών

(συνταξιούχων), οι τουριστικοί οργανισμοί δημιουργούν πακέτα διακοπών, «κομμένα
και ραμμένα» στα μέτρα τους. Έρευνες στην Μ. Βρετανία έδειξαν ότι οι
καταναλωτική δαπάνη για διακοπές από άτομα άνω των 50, το 2011 ξεπέρασε τις
17,5 δις Λίρες και αναμένεται να αυξηθεί στα επόμενα χρόνια. Σημαντική διευκρίνιση
είναι ότι οι 50+ καταναλωτές ξοδεύουν κατά μέσο όρο 883 λίρες έναντι 528 λιρών
των νεαρότερων ηλικιών.
Επίσης, σημαντικές δημογραφικές τάσεις στην Ελλάδα είναι η εδώ και χρόνια
μετακίνηση του πληθυσμού στις αστικές περιοχές, και η μείωση των αγροτικών και
ημιαστικών πληθυσμών. Παράδειγμα δημογραφικής αλλαγής είναι και η αύξηση τον
εργένικου πληθυσμού (one person household).
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, 2011

Οι
Οικονομικοί παράγοντες: Η
γενικότερη οικονομική κατάσταση
επηρεάζει σε μέγιστο βαθμό την
983
Δ.ΥΠ.Α.

αγορά, τόσο στα καταναλωτικά, όσο και στα βιομηχανικά αγαθά (consumer and Industrial
markets). Το εισόδημα των καταναλωτών και κυρίως αυτό που ξοδεύεται στην
κατανάλωση (disposable income), είναι άμεσα συνυφασμένο με την γενικότερη
οικονομική κατάσταση.
ο Πίνακας δείχνει τη μείωση του ΑΕΠ και το εισόδημα την περίοδο 2008-2013. Πηγή:
ΕΛΣΤΑΤ.
Παράγοντες που επιδρούν άμεσα

είναι:
η ανεργία,
το ύψος της φορολογίας,
τα χρήματα που οδηγούνται στην

αγορά κατοικίας,
το ύψος των επιτοκίων

(επηρεάζει τους καταναλωτές να
δανείζονται για καταναλωτικές
δαπάνες).
Επίσης, η άνοδος του τομέα των

υπηρεσιών, προκάλεσαν μεγάλες
αλλαγές, με κυριότερη, την
τεράστια αύξηση του ποσοστού των εργαζόμενων γυναικών (και του εισοδήματος
τους), και των part-time θέσεων (μερική απασχόληση). Κατά συνέπεια,
επηρεάστηκαν κλάδοι όπως αυτός της ένδυση (επαγγελματικό γυναικείο ντύσιμο),
αυτοκίνητα
(θηλυκό
design). Αυτό
984
Δ.ΥΠ.Α.

είχε επίδραση ακόμα και στις ώρες λειτουργίας καταστημάτων, λόγω του νέου –
«μοντέρνου»- τρόπου ζωής.
Κοινωνικοί-πολιτιστικοί παράγοντες: αποτελούν μια από τις πιο σημαντικές ομάδες

παραγόντων καθώς καθορίζουν τον τρόπο ζωής (lifestyle), τους θεσμούς, και τις
αξίες που διέπουν μια κοινωνία σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Κατά συνέπεια
επηρεάζουν σε μέγιστο βαθμό τις ανάγκες και «θέλω» των καταναλωτών. Μερικές
από τις τάσεις-κλειδιά στο κοινωνικό-πολιτιστικό περιβάλλον την τελευταίας 20ετία
και τα προϊόντα που δημιουργήθηκαν είναι τα παρακάτω:
η πτώση της οικογένειας-πυρήνας λόγω του μοντέρνου τρόπου ζωής, με

αποτέλεσμα την ταχύτατη ανάπτυξη κλάδων όπως του γρήγορου φαγητού (fast food,
pizza, delivery κτλ.).
άνοδος του ενδιαφέροντος για υγιεινή ζωή και φυσική άσκηση (μόδα και
ανάγκη), και με συνέπεια την άνοδο των
γυμναστηρίων, ινστιτούτων αδυνατίσματος και
ομορφιάς –spa, καταστήματα με οικολογικές
τροφές και βιολογικά προϊόντα, πληθώρα
φαγητών και ποτών διαίτης (diet meals, coca
cola light-zero), ενεργειακών ροφημάτων
(lucozade, red bull, κτλ.), και αθλητικών ειδών
(είτε για γύμναση, είτε ως street fashion).
985
Δ.ΥΠ.Α.

ανάγκη για ταχύτητα και ευελιξία στην επικοινωνία, με συναφή προϊόντα τα

smart phones (5G generation), tablets και υπολογιστές με υπηρεσίες φωνής και
εικόνας και social media, το internet με τα emails, chat rooms, skype, instant
messaging servers, κτλ. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η κυριαρχία του facebook,
και του Twitter, instagram, tik tok κτλ. Η εξελίξεις στην τεχνολογία είναι θεαματικές και
το “internet of things” ή αλλιώς 4η βιομηχανική επανάσταση, είναι προ των πυλών.
Στην Ελλάδα η χρήση των νέων τεχνολογιών έχει αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια
και οι Έλληνες σε ποσοστό 85% έχουν πρόσβαση στο internet. Βλ. Πίνακα της
ΕΛΣΤΑΤ, 12ος 2021.
986
Δ.ΥΠ.Α.

Πολιτικοί- νομικοί παράγοντες: οι διάφορες αλλαγές στο νομικό και πολιτικό

περιβάλλον, μπορούν να αποτελούν ευκαιρία ή απειλή για μια επιχείρηση για την
δραστηριότητα της και τα προϊόντα της. Πολιτικές και νομικές δυνάμεις, όπως
μονοπώλια, νόμοι προστασίας καταναλωτών, νόμοι προστασίας αγοράς, νόμοι
προστασίας της δημόσιας υγείας, έχουν κατά καιρούς επηρεάσει
Χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι καπνοβιομηχανίες (με την απαγόρευση του

καπνίσματος στους δημόσιους χώρους και τα μέσα μεταφοράς) και οι
αυτοκινητοβιομηχανίες με τους νέους κανονισμούς της Ε.Ε. περί χαμηλών ρύπων,
και συνεπώς τη δημιουργία νέων αντιρρυπαντικών, υβριδικών κινητήρων και
987
Δ.ΥΠ.Α.

ηλεκτροκινητήρων. Ειδικότερα οι ηλεκτροκινητήρες είναι στην αιχμή της έρευνας και

εξέλιξης και το μέλλον θα είναι πιθανότατα ηλεκτρικό στα μέσα μαζικής μεταφοράς,
αυτοκίνητα, σκούτερς, πατίνια και ποδήλατα.
Φυσικοί παράγοντες: αφορούν στο φυσικό περιβάλλον και πλουτοπαραγωγικές πηγές

οι οποίοι με τον δικό τους τρόπο επηρεάζουν τις επιχειρήσεις. Οι γεωργικές
καλλιέργειες εξαρτώνται άμεσα από τις καιρικές συνθήκες: τη δεκαετία του ’80, οι
μεσογειακές σοδιές της ελιάς καταστράφηκαν από σειρά παγετών με συνέπεια την
έλλειψη ελαιόλαδου σε όλη την Ευρώπη.
Το ίδιο συμβαίνει σε πλειάδα γεωργικών προϊόντων

και φρούτων, με συνέπειες στις ζητούμενες
ποσότητες, την άνοδο της τιμής της πρώτης ύλης,
που επηρεάζει πολλά καταναλωτικά μεταποιημένα
προϊόντα, όπως για παράδειγμα εμφιαλωμένοι
φυσικοί χυμοί, μαρμελάδες, κτλ.
Επιπλέον, η παγκόσμια υπερθέρμανση του πλανήτη, οι δραματικές αλλαγές στις

καιρικές συνθήκες, αλλάζουν τη δομή των αγορών των καταναλωτικών προϊόντων.
Παράδειγμα, η επιμήκυνση του καλοκαιρίας έχει ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη
διάρκεια της σεζόν καλοκαιρινών προϊόντων, (αντηλιακές κρέμες, παγωτά, air
conditioning), και την συρρίκνωση κάποιων άλλων (χειμερινά ρούχα, παπλώματα,
θερμαντικά σώματα, κτλ.).
Τα κύρια σημεία και σύγχρονες τάσεις στους φυσικούς παράγοντες που επηρεάζουν
και θα επηρεάσουν στο μέλλον τις επιχειρήσεις είναι:
988
Δ.ΥΠ.Α.

Η μείωση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και πρώτων υλών
Το αυξημένο κόστος ενέργειας (κυρίως λόγω των αποθεμάτων πετρελαίου και

έλλειψης εναλλακτικών μορφών ενέργειας)
Αυξημένη περιβαλλοντολογική μόλυνση (όζον, μόλυνση υδροφόρων οριζόντων,

φαινόμενο θερμοκηπίου)
Προσπάθειες για αυξημένη οικολογική συνείδηση (ανακύκλωση, προστασία του

περιβάλλοντος και των ζώων)
Πολλές επιχειρήσεις απέκτησαν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων,

προβάλλοντας τον οικολογικό χαρακτήρα και φιλοσοφία των προϊόντων τους, (body
shop, και Lush) – “against animal testing”, εταιρίες που πουλάνε ανακυκλωμένα
χαρτικά και είδη γραφείου, κτλ.).
Τεχνολογικοί παράγοντες: Ο τρόπος που επιδρούν οι συγκεκριμένοι παράγοντες είναι

δραματικά γρήγορος και οι επιχειρήσεις που δεν ακολουθούν τις τρέχουσες εξελίξεις
στην τεχνολογία, κινδυνεύουν να βρεθούν «εκτός αγοράς» μέσα σε σύντομο χρονικό
διάστημα.
Η τεχνολογία είναι παντού τριγύρω μας και κάνει αισθητή την παρουσία της μέσα
από χιλιάδες προϊόντα που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Ηλεκτρικές συσκευές, Η/Υ
και laptops, dvd’s, κινητά τηλέφωνα κτλ. Η τεχνολογία έχει την τάση να καταργεί
κάποια επαγγέλματα, και να δημιουργεί κάποια άλλα.
Επιπλέον η είσοδος του 5g

στην τεχνολογία οδηγεί τις
989
Δ.ΥΠ.Α.

αυτοκινητοβιομηχανίες και στην έρευνα και ανάπτυξη λογισμικού για αυτόματη

οδήγηση των μεταφορικών μέσων, μέσω δορυφόρου
Το αυτοκίνητο εξαφάνισε το επάγγελμα του αμαξά, αλλά δημιούργησε αυτό του

μηχανικού αυτοκινήτων. Με την δημιουργία του video, οι κινηματογράφοι γνώρισαν
μια τραγική πτώση στα εισιτήρια τους, αλλά δημιουργήθηκαν χιλιάδες video clubs. Η
δημιουργία του χαμηλού σε κόστος silicon chip, έδωσε την ευκαιρία σε εκατομμύρια
ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το
ιντερνέτ, και η κινητή τηλεφωνία άλλαξε δραματικά τη δομή των τηλεπικοινωνιών.
Η τεχνολογία κρύβει και πολλές απειλές για τις επιχειρήσεις. Η τεχνολογική εξέλιξη
στη ρομποτική έδωσε μεγάλο πλεονέκτημα στις τεχνολογικά αναπτυγμένες
ιαπωνικές βιομηχανίες (Toyota, Honda, Nissan) να εισβάλουν στην ευρωπαϊκή
αγορά με φθηνότερα και πιο εξελιγμένα αυτοκίνητα, έναντι των παραδοσιακών
αγγλικών και αυτοκινήτων.
Παραδείγματα επιχειρήσεων κολοσσών που ενώ μεσουρανούσαν, χάθηκαν αφού
δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις:
990
Δ.ΥΠ.Α.

Nokia-Blackberry-Erickson (κινητή τηλεφωνία)

η παλιά κυρίαρχη Nokia και η πρωτοπόρα Blackberry, όπως και η Erickson, δεν
αντέδρασαν γρήγορα στη νέα τεχνολογία που λάνσαρε η Apple με το IOS λογισμικό,
και η Google με το android. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσουν την κυριαρχία τους στην
αγορά των κινητών τηλεφώνων. Η Samsung αντέδρασε άμεσα με την τεχνολογία
android και ανταγωνίζεται επάξια την Apple, όπως επίσης και η ασιατική βιομηχανία
τεχνολογίας (Κίνα και νότιος Κορέα) με τις Xiaomi και Huawei.
Blockbuster- η αλυσίδα video-club που έκλεισε την πόρτα στο Netflix και
πτώχευσε:
Το 2000, μια αλυσίδα βιντεοκλάμπ στις ΗΠΑ πήρε μια απόφαση που καθόρισε το
μέλλον της. Καθόρισε, όμως, παράλληλα, και το μέλλον - και την επιτυχία - μιας
άλλης εταιρείας του χώρου: της Netflix. Η Blockbuster η μεγαλύτερη αλυσίδα
καταστημάτων είχε μια αξία που έφτανε το 1 δισεκατομμύριο δολάρια, με δεκάδες
χιλιάδες εργαζομένους.
Ήταν τόσο δημοφιλής που υπολογίζεται πως το 1999 άνοιγε ένα νέο Blockbuster
κάθε 17 ώρες. Αρνήθηκε την πρόταση της Netflix να την εξαγοράσει για 50
εκατομμύρια δολάρια. Το αποτέλεσμα το ξέρουμε όλοι: τα video clubs έχουν κλείσει
991
Δ.ΥΠ.Α.

σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο και οι συνδρομητικές υπηρεσίες λόγω της ραγδαίας
εξάπλωσης του internet ανθίζουν.
Ένα επίσης παράδειγμα, είναι η απειλή που δέχονται στις μέρες μας οι ταξιδιωτικοί
πράκτορες, από τις online κρατήσεις μέσω internet σε επιχειρήσεις όπως η booking,
η ryanair, η airbnb, κτλ.: ένας απλός χρήστης του internet, μπορεί πια χωρίς
μεσάζοντες, να κλείσει αεροπορικά εισιτήρια, και ξενοδοχεία, μειώνοντας το κόστος
και παρακάμπτοντας τον πράκτορα.
992
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.2.2. Το Μικροπεριβάλλον
Το μικροπεριβάλλον περιλαμβάνει τα παρακάτω:

• Τους Πελάτες (customers)
• Τον Ανταγωνισμό (competition)
• Τους προμηθευτές (suppliers)
• Τους Ενδιάμεσους – Μεσάζοντες (intermediaries)
• Τα διάφορα Κοινά, οι διάφορες κοινωνικές ομάδες και groups (publics)
• Τον ίδιο τον Οργανισμό (επιχείρηση) (organization)
Επιχείρηση
Ενδιάμεσοι
Προμηθευτές Μεσάζοντες Πελάτες
Καταναλωτές
Ανταγωνιστές
Διάφορα Κοινά
Οι πελάτες
Οι πελάτες αποτελούν για την οποιαδήποτε επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, το στοιχείο-

κλειδί του μικροπεριβάλλοντος. Τα είδη των πελατών (types of customer markets)
είναι:
Οι καταναλωτικές αγορές (consumer markets): προϊόντα που απευθύνονται

στους καταναλωτές. Πχ. Τα ρούχα που πωλούν τα εμπορικά καταστήματα στους
993
Δ.ΥΠ.Α.

Οι μεταπωλητικές αγορές (reseller markets): όπου μια επιχείρηση αγοράζει

προϊόντα από μια άλλη, (είτε παραγωγό, είτε άλλη εμπορική επιχείρηση) και τα
πουλάει με κέρδος σε άλλους (είτε τελικούς καταναλωτές είτε άλλες επιχειρήσεις) Πχ,
τα εμπορικά καταστήματα αγοράζουν εμπορεύματα (πχ ρούχα) και τα μεταπωλούν
με κέρδος.
Οι «από επιχείρηση σε επιχείρηση» αγορές (business to business markets -

B2B): είναι οι αγορές όπου μια επιχείρηση αγοράζει προϊόντα για να τα
χρησιμοποιήσει σε περαιτέρω παραγωγική διαδικασία και επεξεργασία, προκειμένου
να φτιάξει τα δικά της προϊόντα. Στο παράδειγμά μας με την αγορά ενδυμάτων, ο
παραγωγός νήματος πουλάει το νήμα στον παραγωγό ενδυμάτων. Αυτός, έπειτα
από επεξεργασία (παραγωγική διαδικασία, βαφείο, κλωστήριο, σχεδιαστήριο,
αργαλειούς) παράγει το τελικό προϊόν (ρούχα).
Οι αγορές που αποτελούνται από οργανισμούς και φορείς (institutional

markets): Τέτοιοι οργανισμοί είναι τα σχολεία - πανεπιστήμια, νοσοκομεία – κλινικές,
φυλακές, και άλλοι οργανισμοί οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες στο κοινό που έχουν
υπό την φροντίδα τους. Στο παράδειγμά μας, ο παραγωγός παράγει ρουχισμό ειδικά
σχεδιασμένο για τις ανάγκες του κάθε οργανισμού, όπως ιατρικές ποδιές, φόρμες
εργασίας, κτλ. Συνήθως, οι πωλήσεις τέτοιων ειδών και σε τέτοιους οργανισμούς,
πραγματοποιούνται έπειτα από μειοδοτικό διαγωνισμό, ή σπανιότερα με απευθείας
ανάθεση.
Οι κυβερνητικές αγορές -δημόσιο (government markets): Είναι οι διάφοροι

κυβερνητικοί οργανισμοί, δηλαδή πελάτης της επιχείρησης είναι το δημόσιο το οποίο
και αγοράζει αγαθά για να καλύψει ανάγκες του, ή να εξυπηρετήσει το κοινωνικό
σύνολο. Παράδειγμα, ένας εργολάβος δημοσίων έργων, αναλαμβάνει την κατασκευή
μιας γέφυρας.
Οι διεθνείς αγορές (international markets): αποτελούνται από όλους τους

παραπάνω τύπους αγορών που αναφέρθηκαν, με τη διαφορά ότι η επιχείρηση
απευθύνεται σε πελάτη σε άλλη χώρα, η οποία είναι φυσικό να έχει τα δικά της -
994
Δ.ΥΠ.Α.

ενδεχομένως μοναδικά- χαρακτηριστικά, και κατά συνέπεια θα πρέπει να

αντιμετωπιστεί με διαφορετική προσέγγιση και στρατηγική. Για παράδειγμα, μια
φίρμα ρούχων, ενδεχομένως να αναγκαστεί να λανσάρει διαφορετική διαφημιστική
καμπάνια στην Κίνα, και διαφορετική στην Ευρώπη, αφού οι Κινέζοι έχουν
διαφορετικές αξίες και κουλτούρα.
Ερωτήματα που πρέπει να θέτει και καλείται να απαντήσει η επιχείρηση για

την ανάλυση της πελατείας και του ανταγωνισμού
• Ποιοι είναι οι πελάτες μας; (σε ποιους απευθυνόμαστε)

• Πόσοι είναι;
• Ο αριθμός τους, μειώνεται ή αυξάνεται;
• Η πελατειακή μας βάση, είναι στατική ή μεταβάλλεται;
• Τι θέλουν οι πελάτες μας;
• Εκτός από μας, ποιοι άλλοι τους πουλάνε ή θέλουν να τους πουλήσουν προϊόντα;
Ο ανταγωνισμός
Το σημαντικότερο στοιχείο στην επιχειρηματικότητα είναι το να εντοπίζεις και να

διακρίνεις ποιοι είναι οι ανταγωνιστές σου. Φυσικά, αυτό δεν είναι πάντα εύκολο.
Πρέπει να αναγνωρίζουμε ποιοι ανταγωνίζονται να τραβήξουν το ενδιαφέρον των
καταναλωτών, άμεσα ή έμμεσα. Για παράδειγμα, στην αγορά fast-food, τα Goody’s
ανταγωνίζονται τα McDonalds, τα KFC, και άλλες φίρμες. Όμως ανταγωνίζονται και
έμμεσα, άλλα υποκατάστατα προϊόντα αναψυχής όπως τα cinema. Δηλαδή, ο
καταναλωτής επιλέγει να ξοδέψει αλλού τα χρήματα του, ως εναλλακτική επιλογή, και
αντί να φάει στα συγκεκριμένα εστιατόρια, να επιλέξει το cinema και τα ποπ-κορν
που πωλούνται εκεί.
Το πρώτο group καλείται κύριος ή πραγματικός ανταγωνισμός (primary or real

competition), και τα δεύτερο group, δευτερεύων ή περιφερειακός ανταγωνισμός
(secondary or peripheral competition).
Ο Michael Porter αναγνώρισε τέσσερα στοιχεία στην ανάλυση των ανταγωνιστών
995
Δ.ΥΠ.Α.

Μελλοντικοί στόχοι (future goals): εφόσον η στρατηγική ανάλυση έχει να κάνει με

το μέλλον, θα πρέπει να κοιτάμε που πάνε οι ανταγωνιστές μας. Που στοχεύουν
(γεωγραφικά και προϊοντικά); Τέτοιες πληροφορίες μπορούμε να τις πάρουμε από
τον τύπο, δημοσιεύσεις, ρεπορτάζ, διαφημίσεις, οικονομικές εκθέσεις, ή ακόμα και
από «κατασκοπεία».
Υποθέσεις (assumptions): οι υποθέσεις που κάνουμε για τις κινήσεις των

ανταγωνιστών μας, το τι σκέφτονται, τι πιστεύουν για τον ανταγωνισμό που
αντιμετωπίζουν οι ίδιοι, πώς βλέπουν την αγορά. Αυτά μπορούμε να τα εντοπίσουμε
σε δημοσιεύσεις, λόγους, συνέδρια, δηλώσεις τους, ενέργειες τους (επενδύσεις,
αποσύρσεις, κτλ.).
Τρέχουσα στρατηγική (current strategy): τουλάχιστον, η τρέχουσα στρατηγική των

ανταγωνιστών, θα πρέπει να είναι εμφανής. Αν και συνήθως πολλές επιχειρήσεις
(είτε μικρές είτε μεγάλες) δεν σκέφτονται τι κάνουν και με ποιο σκοπό το κάνουν,
επειδή παρασύρονται από την καθημερινότητα και απλά αντιδρούν στα καθημερινά
ερεθίσματα και γεγονότα. Όταν συνειδητοποιούμε ότι οι ανταγωνιστές μας έχουν
εγκλωβιστεί στη «στρατηγική της καθημερινότητας», αυτό μας δίνει την ευκαιρία να
διακρίνουμε ευκολότερα τις αντιδράσεις και τα πλάνα τους (αφού είναι πάντα
βραχυπρόθεσμα). Συνεπώς, έχουμε την ευελιξία να καταστρώσουμε καλύτερα τα
πλάνα μας, ακόμα και αν είναι επιθετικά.
Ικανότητες- δυνατότητες (capabilities): ενδεχομένως να έχουμε στο μυαλό μας μια

καλή εικόνα των δυνατοτήτων των ανταγωνιστών μας, αλλά η κατάστρωση μιας
φόρμας βοηθάει περισσότερο. Η SWOT analysis, η KSF analysis (key success
factors), (θα αναλυθούν στις επόμενες ενότητες,) μας παρέχουν ένα χρήσιμο οδηγό
στην ανάλυση του ανταγωνισμού.
Προμηθευτές
Χωρίς την ύπαρξη των προμηθευτών, καμία επιχείρηση δεν θα μπορούσε να

επιβιώσει, αφού θα ήταν αδύνατη η ομαλή ροή και προμήθεια πρώτων υλών,
ακατέργαστων και ημι-ακατέργαστων υλικών, και τελικών προϊόντων. Η σημασία των
προμηθευτών είναι ζωτική λοιπόν, καθώς είναι υπεύθυνοι για την σωστή, γρήγορη,
996
Δ.ΥΠ.Α.

αξιόπιστη ροή των αγαθών, από αυτούς στις επιχειρήσεις, και στη συνέχεια στον
τελικό καταναλωτή. Στην περίπτωση των προμηθευτών, καταλαβαίνουμε ότι τα
ζωτικά στοιχεία είναι η αξιοπιστία του προμηθευτή, η ποιότητα των αγαθών, η τιμή,
και τέλος οι ημερομηνίες παράδοσης.
Τα τελευταία χρόνια, η αντίληψη ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να βλέπουν τον

προμηθευτή ως αντίπαλο με τον οποίο πρέπει να «δώσεις μάχη» για να
διαπραγματευτείς την δυνατότερη χαμηλή τιμή, έχει αντικατασταθεί από την μοντέρνα
φιλοσοφία του να βλέπεις τον προμηθευτή ως συνεργάτη, που και οι δύο εργάζεστε
για τα αμοιβαία συμφέροντά σας.
Μεσάζοντες
Οι μεσάζοντες είναι οι συνδετικοί κρίκοι στην αλυσίδα που μεταφέρει ένα προϊόν από
τον αρχικό παραγωγό στον τελικό καταναλωτή. Αυτοί μπορεί να είναι κατά
περίπτωση:
Χονδρέμποροι
αντιπρόσωποι
εταιρίες διανομής
μεσίτες
Τα περισσότερα καταναλωτικά και βιομηχανικά αγαθά φτάνουν στον τελικό

καταναλωτή μέσω, τουλάχιστον ενός (αν όχι πολύ περισσότερων) μεσαζόντων.
Τα κοινά, οι διάφορες κοινωνικές ομάδες και groups (publics)
997
Δ.ΥΠ.Α.

Η χρηματοοικονομική κοινότητα: είναι οι διάφοροι χρηματοοικονομικοί και

πιστωτικοί οργανισμοί (τράπεζες και επενδυτικοί οίκοι), οι οποίοι επηρεάζουν την
ικανότητα της επιχείρησης να δανειστεί ή να εξασφαλίσει κεφάλαια.
τα media: οι εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο και τηλεόραση τα οποία και

μεταφέρουν τις ειδήσεις, άρθρα, ρεπορτάζ, διαφημίσεις, και γνώμες για την
επιχείρηση. Είναι σημαντικό για έναν οργανισμό να διατηρεί καλές σχέσεις με τα
media, αφού αποτελούν σημαντικό κομμάτι της επικοινωνιακής τους δραστηριότητας.
η κυβέρνηση (κεντρική και τοπική): οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ενημερώνονται για

την κυβερνητική πολιτική προκειμένου να καταστρώσουν τα μελλοντικά πλάνα τους.
Οι επιχειρήσεις μέσω των νομικών τους συμβούλων θα πρέπει να είναι ενήμερες για
τους ισχύοντες νόμους και τις μελλοντικές τροποποιήσεις τους.
οι τοπικές κοινωνίες: κάθε επιχείρηση μικρή ή μεγάλη είναι εγκατεστημένη σε

συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία ή/και πουλάει τα προϊόντος μέσα σε αυτή. Έτσι,
περιβάλλεται από γείτονες, τους γύρω κάτοικους και τις κοινοτικές αρχές. Πολλές
επιχειρήσεις διατηρούν ή/και συνεισφέρουν στην κοινωνία μέσα στην οποία
δραστηριοποιούνται .
τα εσωτερικά κοινά: τα οποία περιλαμβάνουν τους ίδιους τους εργαζόμενους, τους

managers, τους ιδιοκτήτες. Σε πολλές επιχειρήσεις είτε μικρές είτε μεγάλες
καταβάλλονται πολλές προσπάθειες, προκειμένου να υποκινούνται οι εργαζόμενοι
και να διατηρείται η ικανοποίησή τους σε υψηλά επίπεδα.
τα κοινά ενεργών πολιτών: φορείς και οργανώσεις πολιτών, με διάφορους

προσανατολισμούς και σκοπούς (πολιτικού, πολιτιστικού, κοινωνικού, οικολογικού
χαρακτήρα.).
998
Δ.ΥΠ.Α.

το γενικό κοινό: που ουσιαστικά αναφέρεται στο γενικότερο καταναλωτικό κοινό και
την κοινή γνώμη (consumer groups). Είναι σημαντικό για μια επιχείρηση να γνωρίζει
τις στάσεις και απόψεις που έχει το καταναλωτικό κοινό για αυτή και την δημόσια
εικόνα της. Το “image” του οργανισμού μπορεί να επηρεάζει θετικά ή αρνητικά τους
καταναλωτές όσον αφορά στα προϊόντα της.
Για παράδειγμα, μερικά από τα καταναλωτικά κοινά τα οποία επηρεάζουν τις

επιχειρήσεις και τις ενέργειες τους, είναι οι οικολόγοι, περιβαλλοντολογικές
οργανώσεις, οι σύλλογοι προστασίας των ζώων, της φύσης και των δασών.
Μερικές από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις στην Ελλάδα
Ο ίδιος ο οργανισμός
Ο ίδιος ο οργανισμός έχει την δική του επιρροή στον τρόπο με τον οποίο η ίδια η
επιχείρηση κινείται στην αγορά. Η δομή του, τα τμήματα του, οι λειτουργίες του, η
οργανωτική και επιχειρηματική του κουλτούρα, η φιλοσοφία του, οι στόχοι του, και
τέλος, το ίδιο του το ανθρώπινο δυναμικό επηρεάζουν την επιχειρησιακή του
δραστηριότητα. Μέσα στον οργανισμό τα τμήματα που διακρίνουμε είναι η διοίκηση,
το οικονομικό, η παραγωγή, το λογιστήριο, οι πωλήσεις, το marketing, το τμήμα
έρευνας και ανάπτυξης, η αποθήκη κτλ.
999
Δ.ΥΠ.Α.

1000
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.3. Τμηματοποίηση, Στόχευση και Τοποθέτηση
Η σύγχρονη αντίληψη του μάρκετινγκ στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην ικανοποίηση
των αναγκών των πελατών χρηστών κι όχι απλά στην παραγωγή και πώληση
προϊόντων. Οι επιχειρήσεις στα πλαίσια ενός σωστού σχεδιασμού μάρκετινγκ
οφείλουν να προβούν σε τμηματοποίηση της αγοράς καθώς δεν λειτουργεί η έννοια
του μαζικού Marketing (mass marketing), δηλαδή τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που
παράγει ή εμπορεύεται μια επιχείρηση δεν είναι δυνατόν να ικανοποιούν τις ανάγκες
του συνόλου της αγοράς αλλά μόνο ορισμένων τμημάτων της (targeted marketing).
Τι είναι: είναι η στρατηγική διαδικασία της τμηματοποίησης, στόχευσης και

τοποθέτησης (Segmentation, Targeting and
Positioning) και ασχολείται με την
κατάτμηση της αγοράς σε τμήματα
αγοραστών - καταναλωτών με όμοιες
ανάγκες και χαρακτηριστικά. Αυτά τα
υποτμήματα της αγοράς είναι δυνητικοί
στόχοι για την επιχείρηση, η οποία θα
πρέπει να αποφασίσει σε ποια κοινά να
στοχεύσει και ποια θα ήθελε να είναι η άποψη των καταναλωτών για τα προϊόντα της
(τοποθέτηση).
1001
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.3.1. Η διαδικασία της τμηματοποίησης, στόχευσης και τοποθέτησης
Η διαδικασία STP αναφέρεται στην απάντηση τριών κρίσιμων ερωτήσεων.
Πως μπορούν οι καταναλωτές να κατηγοριοποιηθούν - ομαδοποιηθούν (grouped), με

βάση κοινές τους ανάγκες, τα χαρακτηριστικά τους, και τις αγοραστικές τους
συνήθειες; Η απάντηση είναι να προσδιορίσουμε την αγορά τμηματοποιώντας τη
σε καταναλωτικά κοινά (customer/consumer groups).
Ποια από αυτά τα τμήματα έχει ανάγκες και επιθυμίες τις οποίες εμείς μπορούμε να
ικανοποιήσουμε με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μας; Κατά συνέπεια θα
στοχεύσουμε (με βάση τις δυνατότητές μας ως επιχείρηση) συγκεκριμένες
καταναλωτικές ομάδες.
Πως μπορούμε να προσφέρουμε στο κοινό-στόχο μας τα προϊόντα μας με ένα

ξεχωριστό τρόπο στους καταναλωτές, ώστε να μας προτιμήσουν από τους
ανταγωνιστές μας; Η απάντηση είναι να τοποθετηθούμε και να προσελκύσουμε το
κοινό-στόχο επιλέγοντας μια ανταγωνιστική θέση στην αγορά (competitive market
position).
1002
Δ.ΥΠ.Α.

Τμηματοποίηση Αγοράς
Ορισμός:
Τμηματοποίηση της αγοράς είναι η αναγνώριση ομάδων καταναλωτών με κοινά
χαρακτηριστικά τα οποία επηρεάζουν και καθοδηγούν την στρατηγική του Marketing.
Ως τμηματοποίηση ορίζεται ο «τεμαχισμός», η
διαίρεση της αγοράς σε διακριτά υποσύνολα
αγοραστών με ομοιογενείς ανάγκες, χαρακτηριστικά
& συμπεριφορές, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων.
Κάθε αγορά έχει διακριτά υποσύνολα (τμήματα) και
κάθε επιχείρηση πρέπει να διερευνήσει τα
χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των δυνητικών πελατών της και να τους
ομαδοποιήσει με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.
Μέθοδοι τμηματοποίησης αγοράς
Οι μεταβλητές τμηματοποίησης είναι τα κριτήρια

που χρησιμοποιούνται για να διαιρέσουμε μια
αγορά σε μικρότερα τμήματα. Η τμηματοποίηση
της αγοράς καταναλωτικών προϊόντων γίνεται με
κριτήρια που έχουν σχέση με τα χαρακτηριστικά και
τις συνήθειες των τελικών καταναλωτών ή με τα
χαρακτηριστικά των προϊόντων και των ωφελειών
που αυτά προσφέρουν, ώστε να προκύψουν
ομάδες καταναλωτών με ομοιογενείς ανάγκες,
χαρακτηριστικά & συμπεριφορές. Χρησιμοποιούνται γεωγραφικά, δημογραφικά,
ψυχογραφικά και προϊοντικά κριτήρια
Η τμηματοποίηση της αγοράς με δημογραφικά κριτήρια χρησιμοποιείται ευρέως από

τις επιχειρήσεις, καθώς τα δημογραφικά στοιχεία είναι εύκολα προσβάσιμα.
Καταγράφονται σε διάφορες στατιστικές (π.χ. απογραφή πληθυσμού) και άρα
μπορούν εύκολα να αναζητηθούν.
1003
Δ.ΥΠ.Α.

ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΤΜΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
1. Συμπεριφοράς
Περίσταση Αγοράς Ατομική Κατανάλωση, Δώρο, Ειδική Περίσταση
Στάση Απέναντι Στο Προϊόν Ενθουσιώδης, Θετικός, Αδιάφορος, Αρνητικός
Χρήση Πολύ Συχνή, Κανονική ή Περιστασιακή Χρήση
Επιδιωκόμενα Οφέλη Ευκολία, Κύρος, Απόδοση, Οικονομικό
Μέθοδοι Αγοράς Αγορές Από Διαδίκτυο, Χρήση Καρτών Κτλ.
Πίστη Στη Φίρμα Καμία, Μικρή, Μεγάλη Κτλ.
2. Ψυχογραφικές
Life – Style Μοντέρνοι, Συντηρητικοί, Σοφιστικέ
Προσωπικότητα Επιθετική, Εσωστρεφής, Εξωστρεφής, Ευσυνείδητη
3. Προφίλ
Ηλικία 12, 12-18, 19-25, 26-35, 36-49, 50 -64, 65+
Φύλο Άντρας, Γυναίκα
Φυλή Λευκή, Μαύρη, Ασιάτες, Κτλ.
Εθνικότητα Βορειο-Νότιοαμερικανοί, Ευρωπαϊκές Εθνικότητες,

Κινέζοι, Ινδοί Κτλ.
Κοινωνική Τάξη Μεσαία Τάξη, Εργατική, Αστική, Μεγαλοαστική
Εισόδημα Ανάλυση Εισοδήματος Και Αγοραστικής Δύναμης Με

Αντικειμενικά Εισοδηματικά Κριτήρια
Επάγγελμα Επιστήμονας, Εργάτης, Αγρότης, Υπάλληλος, Ελεύθερος

Επαγγελματίας, Κτλ.
Γεωγραφικά Δεδομένα Νότια, Κεντρική, Βόρεια Ελλάδα, Νησιά Κτλ.
Τύπος Περιοχής Αστική, Ημιαστική, Αγροτική Ορεινή, Χωριά
Θρησκεία Χριστιανισμός, Μωαμεθανισμός, Βουδισμός, Κτλ.
Επίπεδο Μόρφωσης Βασική, Μέση, Ανώτερη, Ανώτατη Εκπαίδευση
Κύκλος Ζωής Ανύπαντροι, Νεαρά Ζευγάρια, Νέοι Γονείς, Μεσήλικα

Ζευγάρια, Συνταξιούχοι
1004
Δ.ΥΠ.Α.

Δημογραφική Τμηματοποίηση: Ο προσδιορισμός των διαφόρων τμημάτων της

αγοράς γίνεται σύμφωνα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών,
όπως:
• Ηλικία
• Φύλο
• Εισόδημα
• Επάγγελμα (απασχόληση)
• Επίπεδο μόρφωσης (σε χρόνια σπουδών)
• Καταγωγή (ή εθνικότητα, ή φυλή)
• Θρήσκευμα
• Οικογενειακή κατάσταση (έγγαμος, άγαμος, αριθμός παιδιών)
• Τόπος κύριας κατοικίας
• Κοινωνική ομάδα
Η τμηματοποίηση της αγοράς με δημογραφικά κριτήρια χρησιμοποιείται ευρέως από

τις επιχειρήσεις, καθώς τα δημογραφικά στοιχεία είναι εύκολα προσβάσιμα.
Καταγράφονται σε διάφορες στατιστικές (π.χ. απογραφή πληθυσμού) και άρα
μπορούν εύκολα να αναζητηθούν.
Γεωγραφική Τμηματοποίηση: Ο προσδιορισμός των διαφόρων τμημάτων της

αγοράς γίνεται με βάση τη γεωγραφική κατανομή των καταναλωτών, τον τόπο
διαμονής τους ή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής, όπως:
Ευρύτερη περιοχή (π.χ. αστική, ημιαστική, αγροτική)
Μέγεθος πόλης (π.χ. μεγαλούπολη, κωμόπολη, χωριό)
Πυκνότητα πληθυσμού (π.χ. υψηλή, μέτρια, αραιή)
Κλίμα (π.χ. θερμό, ήπιο, ψυχρό)
Διαμόρφωση εδάφους (π.χ. νησί, πεδινό, ημιορεινό, ορεινό)
1005
Δ.ΥΠ.Α.

Ψυχογραφική Τμηματοποίηση: Ο προσδιορισμός των διαφόρων τμημάτων της

αγοράς γίνεται σύμφωνα με τα ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών,
όπως:
• Προσωπικότητα
• Δραστήριοι ή ήπιοι χαρακτήρες
• Ανεξάρτητοι
• Εσωστρεφείς ή εξωστρεφείς
• Ανήσυχοι
• Κοινωνικοί
• Συντηρητικοί
• Προσαρμοστικοί
• Εκδηλωτικοί
• Μοναχικοί ή της παρέας, κλπ.
Τρόπος Ζωής (Lifestyle) όπως αυτός διαμορφώνεται από:

τις δραστηριότητες τους (εργασία, χόμπι, σπορ,
ψυχαγωγία κλπ.),
τα ενδιαφέροντα τους (οικογένεια, ελεύθερος

χρόνος, τέχνες και επιστήμες, πολιτική,
αθλητισμός, οικολογία κλπ.)
τη γνώμη που έχουν για τον εαυτό τους, τα

κοινωνικά ή πολιτικά θέματα κλπ.
Έρευνα που αφορά τις συνήθειες των καταναλωτών ουίσκι αποκαλύπτει ότι η
πλειοψηφία τους παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά γνωρίσματα τρόπου ζωής:
• ταξιδεύει συχνά
• πηγαίνει εκδρομές τα Σαββατοκύριακα
• περνάει τις περισσότερες ώρες τους εκτός σπιτιού
• πηγαίνει τα βράδια σε μπαράκια
1006
Δ.ΥΠ.Α.

• παρακολουθεί αθλητικές εκδηλώσεις εκτός σπιτιού

• πηγαίνει με φίλους σε ακριβά εστιατόρια
• θέλει ζωή με έντονες συγκινήσεις.
Σαν αποτέλεσμα μιας τμηματοποίησης βασισμένης στον τρόπο ζωής, μια επιχείρηση
μπορεί να στοχεύσει σε αυτό το τμήμα της αγοράς και να επικοινωνήσει έναν
ανεξάρτητο & ελεύθερο τρόπο ζωής ώστε οι δυνητικοί πελάτες αυτοί να συσχετίσουν
τα προϊόντα της με τη δική του ικανοποίηση αναγκών και επιθυμιών.
Τμηματοποίηση Με Βάση τη Συμπεριφορά των Καταναλωτών
Ποσοτική τμηματοποίηση - Ανάλογα με την ποσότητα και τη συχνότητα

κατανάλωσης: Το σύνολο των καταναλωτών διακρίνεται σε δυο μεγάλες κατηγορίες,
τους χρήστες και τους μη χρήστες συγκεκριμένων κατηγοριών προϊόντων (π.χ.
καπνιστές και μη καπνιστές ή καταναλωτές αναψυκτικών και μη καταναλωτές
αναψυκτικών).
Ομοίως, γίνεται διάκριση ανάμεσα στους χρήστες και μη χρήστες συγκεκριμένων

μαρκών π.χ. καταναλωτές που καταναλώνουν Coca Cola και καταναλωτές που δεν
καταναλώνουν Coca Cola επειδή τη θεωρούν ένα παχυντικό προϊόν. Για αυτούς τους
τελευταίους, η Coca Cola λάνσαρε την Coca Cola light και Zero ώστε από μη
χρήστες να τους μετατρέψει σε χρήστες των αναψυκτικών της.
Επίσης, σύμφωνα με την ποσοτική τμηματοποίηση, οι καταναλωτές ενός προϊόντος

χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες με βάση τις ποσότητες που καταναλώνουν. Οι
κατηγορίες αυτές είναι οι:
• οι υψηλοί καταναλωτές (heavy users)
• οι μέτριοι καταναλωτές (medium users)
• οι χαμηλοί καταναλωτές (light users)
Π.χ. οι καταναλωτές του ουίσκι χωρίζονται στις κατηγορίες, υψηλοί, μέτριοι και
χαμηλοί ως εξής:
• οι υψηλοί καταναλωτές πίνουν πάνω από 4 ποτήρια την εβδομάδα
1007
Δ.ΥΠ.Α.

• οι μέτριοι καταναλωτές πίνουν 2-4 ποτήρια την εβδομάδα

• οι χαμηλοί καταναλωτές λιγότερα από 2 ποτήρια την εβδομάδα
Γνωρίζοντας τα παραπάνω, μία εταιρεία ουίσκι μπορεί να στοχεύσει μέσω

διαφορετικών προωθητικών ενεργειών στις διαφορετικές κατηγορίες καταναλωτών
ουίσκι.
Τμηματοποίηση σύμφωνα με το προσδοκώμενο όφελος: Σύμφωνα με τη μέθοδο

αυτή, οι τελικοί καταναλωτές διακρίνονται σε κατηγορίες, ανάλογα με τα οφέλη που
προσδοκούν από τη χρήση του προϊόντος.
Οι αγοραστές laptop για παράδειγμα, μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες:
• αυτούς που θέλουν ένα απλό laptop,
• αυτούς που θέλουν ένα ειδικό laptop ρολόι (π.χ. με γραφικά για παιχνίδια)
• αυτούς που θέλουν ένα laptop για επαγγελματική χρήση
Κάθε μια από αυτές τις κατηγορίες αγοραστών έχει τα δικά της χαρακτηριστικά
γνωρίσματα και φυσικά εκδηλώνει διαφορετικές προτιμήσεις σε ό,τι αφορά την αγορά
laptop.
Τμηματοποίηση σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του προϊόντος: Η
τμηματοποίηση της αγοράς, σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, γίνεται με βάση
συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος, όπως τον τρόπο και την περίσταση
χρήσης του προϊόντος, την ευαισθησία των καταναλωτών στη τιμή του, τη πιστότητα
σε μια μάρκα, τη διανομή του προϊόντος, κ.ά.
Η αγορά χωρίζεται σε τμήματα, σύμφωνα με τις προτιμήσεις των καταναλωτών οι

οποίες διαμορφώνονται με κριτήρια, όπως:
• τη μορφή του προϊόντος (π.χ. απορρυπαντικό πλυντηρίου σε σκόνη, ταμπλέτες ή
υγρό, αυτοκίνητο με δύο, τέσσερις ή πέντε πόρτες)
• τη συσκευασία (π.χ. αναψυκτικό σε κουτάκι, μπουκάλι ή χάρτινη συσκευασία)
• τη γεύση, το άρωμα ή τα χρώματα του προϊόντος
• την τιμή (φτηνά η ακριβά προϊόντα)
• τη διανομή (επιλεκτική ή ευρεία διανομή) κλπ.
1008
Δ.ΥΠ.Α.

Προϋποθέσεις επιτυχούς τμηματοποίησης
Ανεξάρτητα από το κριτήριο τμηματοποίησης, οι προϋποθέσεις μιας επιτυχούς

τμηματοποίησης, που θα επιτρέψει στην εταιρεία να σχεδιάσει τη στρατηγική
μάρκετινγκ της είναι:
Ομοιογένεια αγοραστών κάθε τμήματος (πρέπει να αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο στα
ερεθίσματα μάρκετινγκ)
Οι αγοραστές κάθε τμήματος να διαφέρουν από τους αγοραστές των υπόλοιπων

τμημάτων
Τα τμήματα να έχουν το κατάλληλο μέγεθος για να υπάρχει οικονομικό ενδιαφέρον

από την στόχευσή τους
Τα τμήματα να μπορούν να προσεγγιστούν μέσω του κατάλληλου μείγματος

μάρκετινγκ
8.1.3.2. Στόχευση Αγοράς
Αγορά Στόχος
Έχοντας αναγνωρίσει τα τμήματα της αγοράς η επιχείρηση ή οι ειδικοί του μάρκετινγκ
πρέπει να αποφασίσουν σε ποιο / ποια από αυτά θα εισχωρήσουν.
Στόχευση target group: Είναι η στόχευση συγκεκριμένου τμήματος της αγοράς,

δηλαδή ο προσδιορισμός με ακρίβεια του τμήματος της αγοράς στο οποίο η
επιχείρηση θα επικεντρώσει τη δράση της και που αποτελεί την αγορά-στόχος
(target group) της επιχείρησης
Εφόσον τα προϊόντα που προσφέρει μια

επιχείρηση δεν μπορούν να ικανοποιήσουν
1009
Δ.ΥΠ.Α.

πλήρως τις ανάγκες όλων των ατόμων ή επιχειρήσεων, καθώς αυτές διαφέρουν, η
επιχείρηση πρέπει να επιλέξει σε ποιο από τα τμήματα της αγοράς, που έχουν
προσδιοριστεί στο προηγούμενο στάδιο της τμηματοποίησης, σκοπεύει να στοχεύσει.
Επομένως, ως αγορά – στόχος (target group) ορίζεται μία ομάδα καταναλωτών ή
πελατών με ομοιογενείς ανάγκες / επιθυμίες τις οποίες η επιχείρηση αποφασίζει να
ικανοποιήσει .
Η στόχευση τμήματος της συνολικής αγοράς προϋποθέτει

την αξιολόγηση της ελκυστικότητας κάθε τμήματος της αγοράς
των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών και αναγκών του (profiling).
Για να αποτελέσει ένα τμήμα της αγοράς ελκυστική ευκαιρία για την εκάστοτε
επιχείρηση, πρέπει να συγκεντρώνει τουλάχιστον τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά:
να έχει ικανοποιητικό μέγεθος
να έχει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης στο μέλλον
να μην ελέγχεται ολόκληρο από τον ανταγωνισμό, ώστε να είναι εύκολη η πρόσβαση
σ’ αυτό
να υπάρχουν σε αυτό ανικανοποίητες ανάγκες καταναλωτών, τις οποίες η επιχείρηση

έχει τη δυνατότητα να ικανοποιήσει με τα προϊόντα που προσφέρει.
Στρατηγικές Στόχευσης
Μη-διαφοροποιημένο marketing (undifferentiated marketing): Προσφέρουν ένα

προϊόν / μάρκα σε μεγαλύτερο αριθμό τμημάτων. Η coca-cola, λανσάρει την
coca-cola classic αδιαφοροποίητη σε πολλά τμήματα ταυτόχρονα. Η Heineken
επίσης, τοποθετεί τη μπύρα της αδιαφοροποίητα.
Διαφοροποιημένο marketing (differentiated marketing): Προσφέρουν ένα

προϊόν σε κάθε ένα τμήμα ξεχωριστά. Παράδειγμα: η Phillip Morris/Marlboro,
λανσάρει διαφορετικούς τύπους τσιγάρων (silver, lights, medium, classic) για
1010
Δ.ΥΠ.Α.

διαφορετικούς τύπους καπνιστών. Η Καρέλιας, λανσάρει βαριά τσιγάρα για άντρες,

αλλά και τα Καρέλια slim lights για τις γυναίκες.
Επικεντρωμένο – Συγκεντρωμένο marketing (concentrated marketing):

Συγκεντρώνονται σε ένα τμήμα με ένα προϊόν / μάρκα. Αυτή η στρατηγική
χρησιμοποιείται από επιχειρήσεις που έχουν συνήθως περιορισμένες δυνατότητες
και μεγέθη. Δηλαδή, η επιχείρηση αντί να αγωνιστεί να πάρει ένα μικρό μερίδιο μιας
μεγάλης αγοράς, προτιμά να κερδίσει ένα μεγαλύτερο μερίδιο μιας υπο-αγοράς
(submarket).
8.1.3.3. Τοποθέτηση Προϊόντος
τοποθετούμε» το προϊόν στο μυαλό και τις αντιλήψεις του καταναλωτή, έτσι
ώστε να έχει μια ξεχωριστή εικόνα, να σημαίνει κάτι γι’ αυτούς.
Μόλις η επιχείρηση αποφασίσει ποια/ποιες

είναι οι αγορές στόχοι και ποια η στρατηγική
στόχευσης, το επόμενο βήμα είναι να
αποφασίσει ποια θέση (position) θέλει να
1011
Δ.ΥΠ.Α.

κατέχει στην αγορά. Η θέση ενός προϊόντος (product’s position), ή επιχείρησης

(company’s position), είναι αυτή που κατέχει στο μυαλό του καταναλωτή, σε σχέση
με άλλα ομοειδή προϊόντα. Όλοι οι καταναλωτές έχουμε μια συγκεκριμένη άποψη για
τα διάφορα προϊόντα και επιχειρήσεις.
Αυτή η αντίληψη, μπορεί να είναι αποτέλεσμα γνώσης ή μια υπεραπλουστευμένη

άποψη (λόγω διαφήμισης, ή φημών) για το προϊόν χωρίς καν να το έχουμε δοκιμάσει
ποτέ: κάποιες φίρμες και προϊόντα θεωρούνται ακριβά, (Rolex, Porsche), και κάποια
άλλα φτηνά (Casio, Skoda). Κάποιες εταιρίες θεωρούνται τεχνολογικοί ηγέτες, (η
Philips και Sony στις τηλεοράσεις), και κάποιες άλλες σύμβολα status, και ύψιστης
αισθητικής (Bang & Olufsen). Η Volvo θεωρείται ένα ασφαλές οικογενειακό
αυτοκίνητο, ενώ οι Alfa Romeo γρήγορες και νεανικές.
Στη σημερινή εποχή υπάρχει τόσο μεγάλη πληροφοριακή υπερφόρτωση που το

μυαλό μας αναγκάζεται να φιλτράρει τις πληροφορίες και να απλοποιεί τη λήψη
απόφασης του ποιο προϊόν θα αγοράσει. Διαφορετικά, θα χρειαζόμασταν μέρες να
αγοράσουμε τα απαραίτητα προϊόντα περιποίησης προσώπου. Έτσι ουσιαστικά,
αυτό που πιστεύουμε για ένα προϊόν ή επιχείρηση, είναι και η θέση (position) που
καταλαμβάνει στο μυαλό μας.
Αντιληπτικός Χάρτης (Perceptual Map)
Ο πίνακας (χάρτης) αντίληψης είναι μια διαγραμματική τεχνική που χρησιμοποιείται

για να οπτικοποιήσουμε –χαρτογραφήσουμε τις αντιλήψεις και τις απόψεις των
1012
Δ.ΥΠ.Α.

καταναλωτών/πελατών για ένα συγκεκριμένο προϊόν, σειρά προϊόντων, μία φίρμα, ή

επιχείρηση, σε συνάρτηση με τους ανταγωνιστές τους.
Αυτός ο χάρτης, που χαρακτηρίζεται από τον σχεδιασμό με άξονες (αρχή τον
αξόνων), μπορεί να έχει αρκετές διαστάσεις (πολλαπλούς άξονες), αν και η συνήθης
πρακτική είναι να επιλέγουμε δύο μόνο άξονες με τις μεταβλητές που θεωρούμε
σημαντικότερες για το προϊόν ή φίρμα που μελετούμε. (πχ μεταβλητή τιμής και
ποιότητας). Στον συγκεκριμένο πίνακα τοποθετούμε τα δεδομένα όπως οι
καταναλωτές τα αντιλαμβάνονται και έτσι ουσιαστικά «χαρτογραφούμε» τον
ανταγωνισμό μεταξύ των διάφορων προϊόντων ή εταιριών, και το τι θέση
καταλαμβάνουν στο μυαλό του καταναλωτή.
Παράδειγμα 1: αντιληπτικός χάρτης που αναλύει τον ανταγωνισμό στην αγορά

των αθλητικών ειδών με άξονες μελέτης την τιμή και την απόδοση, βασισμένος
στις απόψεις των καταναλωτών
Παράδειγμα 2: αντιληπτικός χάρτης που αναλύει τον ανταγωνισμό στην

τουριστική αγορά με άξονες μελέτης την σχέση τιμής/αξία και τον φήμη της
κάθε χώρας.
1013
Δ.ΥΠ.Α.

Στρατηγικές Τοποθέτησης
Τα 3 βήματα για τη Στρατηγική Τοποθέτησης (Positioning strategy)

Εκτίμησε τη θέση και εικόνα του προϊόντος σου στο μυαλό των καταναλωτών σε
σχέση με άλλα ανταγωνιστικά προϊόντα.
Διάλεξε που θα ανήκει το προϊόν σου, ποια τα ξεχωριστά του πλεονεκτήματα, και
που θα τοποθετηθεί.
Επικοινώνησε τη θέση σου στους καταναλωτές και ανέπτυξε το marketing mix.
Ο σχεδιασμός αποτελεσματικής τοποθέτησης περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Εντοπισμός θέσεων στην αγορά που έχουν τη μεγαλύτερη αξία για τους
στοχευόμενους καταναλωτές
Εντοπισμός θέσεων που έχουν ήδη καταληφθεί
Αξιολόγηση διαθέσιμων θέσεων για τον εντοπισμό εκείνων που ταιριάζουν καλύτερα
με τους στόχους και τις δυνατότητες της επιχείρησης
Τοποθέτηση του προϊόντος με συνέπεια
1014
Δ.ΥΠ.Α.

Υποστήριξη της τοποθέτησης με βάση τα χαρακτηριστικά του προϊόντος και την

ανάπτυξη του μείγματος μάρκετινγκ.
Η διαφοροποίηση ενός προϊόντος μπορεί να προκύψει από οποιοδήποτε

χαρακτηριστικό του. Οι βασικές στρατηγικές διαφοροποίησης είναι:
α) Χαρακτηριστικού ή ιδιότητας του προϊόντος: σημείο διαφοροποίησης κάποια

προϊοντικά χαρακτηριστικά.
β) Σχέσης τιμής–ποιότητας: σημείο διαφοροποίησης ο συνδυασμός

προσφερόμενης τιμής και αντιληπτής από πλευράς καταναλωτή ποιότητας του
προϊόντος
γ) Χρήσης ή εφαρμογής του προϊόντος: σημείο διαφοροποίησης μια ιδιαίτερη
χρήση του προϊόντος ή κάποια ιδιαίτερη ανάγκη που ικανοποιεί
δ) Χρήστη του προϊόντος: σημείο διαφοροποίησης η ομάδα καταναλωτών που
χρησιμοποιεί το προϊόν
ε) Κατηγορίας προϊόντος: σημείο διαφοροποίησης η δημιουργία μιας νέας κλάσης
ή τάξης προϊόντος (π.χ. Premium whiskey)
στ) Ανταγωνισμού: σημείο διαφοροποίησης η ξεχωριστή φύση του προϊόντος σε
σχέση με τους βασικούς ανταγωνιστές
Αναλυτικότερα
1015
Δ.ΥΠ.Α.

Τοποθέτηση με βάση τα συγκεκριμένα στοιχεία και χαρακτηριστικά του

προϊόντος (price/quality): είναι η πιο κοινή στρατηγική ειδικά σε βιομηχανικά αγαθά.
Κύρια στοιχεία που τονίζονται, είναι η τιμή ή/και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος.
Τοποθέτηση με βάση τα οφέλη, προβλήματα/λύσεις, ή ανάγκες. Δίνεται έμφαση

στα οφέλη που θα έχει ο καταναλωτής από την αγορά / κατανάλωση του προϊόντος.
Παραδείγματα, είναι οι διαφημίσεις οδοντόκρεμων (ενάντια της τερηδόνας, λευκότερα
δόντια, κατά της πέτρας), η διαφημίσεις των υγιεινών τροφών (πχ becel, γάλατα με
Ω-3 λιπαρά), η ασφάλεια στα αυτοκίνητα,
Τοποθέτηση με βάση συγκεκριμένη περίσταση χρήσης. Σχετίζεται με την

προηγουμένη στρατηγική, αλλά χρησιμοποιεί την περίσταση χρήσης, ως κύριο
χαρακτηριστικό της τοποθέτησης. Παράδειγμα το Johnson’s baby shampoo,
πλασάρεται ως προϊόν για καθημερινή χρήση. Στην παρακάτω φωτογραφία του
διαφημιστικού της Aegean για την Ελλάδα, το τουριστικό προϊόν εστιάζει στο
συναίσθημα της χαλάρωσης.
1016
Δ.ΥΠ.Α.

Τοποθέτηση με βάση το χρήστη. Απευθύνεται σε συγκεκριμένο προφίλ χρήστη ή

κατηγορία χρηστών. Έτσι, τα προϊόντα μπορεί να απευθύνονται σε χρήστες, με βάση
την ηλικία (mad TV) , το εισόδημα (Mercedes), το status (Luis Vuitton), το life style
(Moet&Chandon), το επάγγελμα (κινητά-υπολογιστές). Πολλές φορές, στις
διαφημιστικές καμπάνιες χρησιμοποιούνται διασημότητες, προκειμένου η διαφήμιση
να κεντρίσει την προσοχή του καταναλωτή, ή να τον κάνει να ταυτιστεί κατά κάποιον
τρόπο με αυτόν (παράδειγμα προς μίμηση).
Η καμπάνιες τοποθέτησης με βάση το χρήστη, της Ultrex και της Nike με τον Cristiano
Ronaldo και τον Γιάννη Αντετοκούμπο
Τοποθέτηση με βάση την κατηγορία προϊόντος. Αντί μια φίρμα να τοποθετήσει τα

προϊόντα της απέναντι σε μια άλλη ανταγωνιστική φίρμα, πλασάρει τα προϊόντα της
σε σχέση με κατηγορία προϊόντος. Δεν είναι συνήθης στρατηγική, αλλά μπορεί να
γίνει πολύ αποτελεσματικό, όταν το προϊόν είναι νέο και διαθέτει κάποιο δυνατό
χαρακτηριστικό. Για παράδειγμα, βούτυρο, αντί μαργαρίνης, ή βιτάμ αντί βουτύρου,
Ηλιέλαιο αντί ελαιόλαδου, κτλ.
1017
Δ.ΥΠ.Α.

Τοποθέτηση με βάση τον ανταγωνιστή. Τοποθετούμαστε με βάση τον

ανταγωνισμό, και επικοινωνούμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα.
Τοποθέτηση σε υβριδική βάση: πολλές φορές η στρατηγική τοποθέτησης, γίνεται

με περισσότερες από μια από τις ποιο πάνω εναλλακτικές στρατηγικές. Για
παράδειγμα η Πόρσε, βασίζεται τόσο στα χαρακτηριστικά του προϊόντος, όσο και στο
χρήστη.
8.1.4. Το Μείγμα του Marketing (Marketing Mix)
Η χάραξη της στρατηγικής του μάρκετινγκ βασίζεται

στη διαχείριση του Μείγματος μάρκετινγκ (Marketing
Mix), των αποκαλούμενων 4P. Ο όρος μείγμα είναι
σημαντικός καθώς και τα τέσσερα εργαλεία του
μείγματος θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν με τέτοιο
τρόπο, ώστε να υπάρξει ένα συνολικά αρμονικό
αποτέλεσμα. Αυτά τα διαφορετικά εργαλεία θα πρέπει
να αλληλοϋποστηρίζονται και δεν πρέπει να
συγκρουστούν μεταξύ τους. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα υπάρξει μία ξεκάθαρη
εικόνα για το προϊόν στο μυαλό των καταναλωτών και αυτή η σύγχυση θα οδηγήσει
σε αρνητικά αποτελέσματα για το προϊόν.
Αναπτύσσοντας ένα αποτελεσματικό μείγμα marketing

Με βάση την κατανόηση της αγοράς και των καταναλωτών κάθε εταιρία πρέπει να
δημιουργεί και να αναπτύσσει το δικό της marketing mix
• Product – προϊόν
• Price – τιμή
• Place - τοποθεσία / κανάλια διανομής
1018
Δ.ΥΠ.Α.

• Promotion - προώθηση
Η συσχέτιση του marketing mix με τους πελάτες-καταναλωτές:
Πολύ σημαντικός παράγοντας επιτυχίας του μείγματος μάρκετινγκ είναι ο

συσχετισμός του με τις ανάγκες της επιλεγμένης αγοράς-στόχος. Γνωρίζοντας τα
χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων καταναλωτών προς στόχευση αλλά και τις
συνθήκες της αγοράς, τα τέσσερα αυτά εργαλεία θα πρέπει να σχεδιαστούν με τέτοιο
τρόπο ώστε να προσφέρουν στην αγορά-στόχος μια συνολική πρόταση καλύτερη
από εκείνη του ανταγωνισμού, ώστε να εξασφαλιστεί η προτίμηση των καταναλωτών.
8.1.4.1. Προϊόν (Product)
Περιλαμβάνει όλα τα τεχνικά και συμβολικά χαρακτηριστικά του προϊόντος (π.χ.

λειτουργία, συστατικά, μάρκα, design, συσκευασία, ετικέτα, εγγύηση, εξυπηρέτηση
μετά την πώληση)
8.1.4.1.1. Οι 3 διαστάσεις του προϊόντος. (Levitt 1974).
1019
Δ.ΥΠ.Α.

Το προϊόν, έχει τρεις «ουσίες», τρία επίπεδα:
ο πυρήνας του προϊόντος (core product), ο λόγος για τον οποίο ο καταναλωτής
αγοράζει το προϊόν, από το οποίο θα λάβει το όφελος, την ικανοποίηση από την
κατανάλωσή του, τη χρήση του.
Το τυπικό προϊόν (formal – actual product), περιλαμβάνει όλα τα «υλικά», «απτά»,

στοιχεία του προϊόντος. Είναι το δεύτερο επίπεδο, και περικλείει τη φίρμα, τα
συστατικά, τα στοιχεία, τα χαρακτηριστικά, την ποιότητα, το στυλ, τα περιεχόμενα, τη
συσκευασία.
Το «επαυξημένο» προϊόν (augmented product), είναι το τρίτο επίπεδο του

προϊόντος, και περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία κυρίως «άυλα» χαρακτηριστικά, τα
οποία προσδίδουν στο προϊόν κάποια έξτρα πλεονεκτήματα, απαραίτητα για τις
απαιτήσεις του καταναλωτή. Αυτά είναι η εγγύηση, η εγκατάσταση, η διανομή, και το
σέρβις.
Για παράδειγμα, ένας Η/Υ, έχει ως πυρήνα (core product), τη

λειτουργία του (τη χρήση του από τον χρήστη, στο να υπολογίζει,
να γράφει, να σχεδιάζει, κτλ.). Ως τυπικό προϊόν (formal -
actual product), έχει όλα τα στοιχεία που το απαρτίζουν (σκληρό
δίσκο, μνήμη, οθόνη, πληκτρολόγιο, κτλ.). Το επαυξημένο
1020
Δ.ΥΠ.Α.

προϊόν (augmented product), είναι η εγγύηση του κατασκευαστή, το σέρβις, η

παράδοση στο σπίτι, η εγκατάσταση του, και η εκπαίδευση του χρήστη.
Τι είναι το νέο προϊόν;

Ένα νέο προϊόν είναι:
Αυτό που ανοίγει μια εντελώς καινούργια αγορά
Αυτό που αντικαθιστά ένα ήδη υπάρχον
Αυτό που επεκτείνει σημαντικά την αγορά για ένα υπάρχον προϊόν
Ένα παλιό προϊόν μπορεί να γίνει νέο αν:

Εισαχθεί σε μια νέα αγορά
Αν συσκευασθεί με ένα διαφορετικό τρόπο
Αν χρησιμοποιηθεί με ένα διαφορετικό τρόπο (νέα διαφορετική χρήση)
8.1.4.1.2. Πως γίνονται αποδεκτά τα νέα προϊόντα;
Πρέπει να επισημάνουμε πως δεν γίνονται αποδεκτά από τους καταναλωτές όλα τα
νέα προϊόντα. Οι καταναλωτές και οι αντιδράσεις τους στα νέα προϊόντα (τεχνολογικά
καινοτόμα) και ο βαθμός υιοθέτησής τους, ποικίλουν όσον αφορά στην επιθυμία τους
να τα αγοράσουν. Το παρακάτω διάγραμμα μας δείχνει τις αντιδράσεις των
καταναλωτών απέναντι στα νέα προϊόντα και την κατηγοριοποίηση τους με βάση το
χρόνο που χρειάζονται για να τα αγοράσουν από τη στιγμή που τα προϊόντα αυτά θα
λανσαριστούν (καμπύλη υιοθέτησης προϊόντος).
1021
Δ.ΥΠ.Α.

Διακρίνουμε 5 κατηγορίες καταναλωτών

Οι καινοτόμοι (innovators): είναι οι ενθουσιώδεις με την τεχνολογία καταναλωτές,
οι οποίοι υιοθετούν τάχιστα το νέο προϊόν και αποτελούν το 3,4% του
καταναλωτικού πληθυσμού.
Αυτοί που υιοθετούν πρώιμα το προϊόν (early adopters): τους ονομάζουμε και
οραματιστές/διορατικούς και αποτελούν το 13,5% του πληθυσμού.
Η πρώιμη πλειοψηφία (early majority): είναι οι πραγματιστές (34% του

πληθυσμού)
Η καθυστερημένη (όψιμη) πλειοψηφία (late majority): συντηρητικοί καταναλωτές,

υιοθετούν σχετικά αργά το νέο προϊόν (34% του πληθυσμού)
Οι βραδυκίνητοι (laggards): κατά βάση σκεπτικιστές, υιοθετούν το νέο προϊόν όταν

αυτό φτάνει στο ώριμο στάδιο της ζωής του, και αυτό γιατί αρκετές φορές τα παλιά
προϊόντα που χρησιμοποιούσαν έχουν αποσυρθεί από την αγορά. (16% του
1022
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.4.1.3. Κύκλος ζωής προϊόντος
Ο κύκλος ζωής ενός προϊόντος περιλαμβάνει τέσσερα στάδια. Το στάδιο της

Εισαγωγής, Ανάπτυξης, Ωριμότητας και της Παρακμής.
1023
Δ.ΥΠ.Α.

Οπτικός Συνδιασμός του κύκλου ζωής προϊόντος και των κατηγοριών των καταναλωτών
Συνδυασμός του κύκλου ζωής προϊόντος και των κατηγοριών των καταναλωτών
8.1.4.1.4. Η συσκευασία του προϊόντος
Η συμβολή της συσκευασίας στο marketing
Καθότι η συσκευασία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του marketing τόσο σε

επίπεδο προϊόντος (το περιβάλλει), όσο και επικοινωνίας (αποτελεί οπτικό ερέθισμα
προς τον αγοραστή) παραθέτουμε συνοπτικά κάποια στοιχεία για το ρόλο της.
Δημιουργία: Ανάλογα με τους στόχους που θέτει η επιχείρηση, η συσκευασία

συμβάλλει σε δύο πολύ σημαντικές έννοιες του Μάρκετινγκ:
α) στην υλοποίηση της «τμηματοποίησης» της αγοράς, σχεδιάζοντας
συσκευασίες για συγκεκριμένα κοινά, και
β) στη διαφοροποίηση π.χ. προσφέροντας συσκευασίες με ανακυκλώσιμα υλικά.
Εκτός από αυτές τις δύο έννοιες, στο πλαίσιο της δημιουργίας έχουμε και την
«έξυπνη συσκευασία», που παρέχει πληροφορίες στον καταναλωτή.
1024
Δ.ΥΠ.Α.

Επικοινωνία: Το σχήμα, το μέγεθος, το υλικό, τα χρώματα, ο τύπος των γραμμάτων

- στοιχείων των διαφόρων μηνυμάτων και τα άλλα εικαστικά χαρακτηριστικά μιας
συσκευασίας δρουν ως εργαλεία επικοινωνίας με τον αγοραστή. Η συσκευασία έχει
σπουδαίο ρόλο στην αναγνώριση της μάρκας του προϊόντος, όπως και το σήμα ή
οποιοδήποτε άλλο ειδικό σύμβολο. Η «έξυπνη» συσκευασία έχει καταλυτικό ρόλο,
καθώς προσφέρει αναβαθμισμένη αισθητική, βελτιωμένη λειτουργικότητα, ασφάλεια,
ευκολία και value for money στους καταναλωτές.
Μεταφορά: Η συσκευασία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αποθήκευση, μεταφορά

και κατανάλωση των προϊόντων. Προσφέρει την απαραίτητη προστασία έναντι των
περιβαλλοντικών συνθηκών, αλλά και των φυσικών κινδύνων τους οποίους είναι
πιθανό να αντιμετωπίσει ένα προϊόν. Μια επιπλέον διάσταση της «έξυπνης
συσκευασίας» αφορά τη διακίνηση (Logistics), καθώς περιλαμβάνει την ενσωμάτωση
μικροτσίπ τεχνολογίας RFID.
Αξία: Η καλή ποιότητα ενός προϊόντος δεν επαρκεί πλέον ως μοναδικό κριτήριο
επιλογής του. Η συσκευασία είναι αυτή που συμπληρώνει και αναδεικνύει την
ποιότητα ενός προϊόντος, δίνοντας προστιθέμενη αξία, καθώς μια ασφαλής και
αξιόλογη αισθητικά συσκευασία προβάλλει και επιβάλλει ένα συγκεκριμένο προϊόν
από το πλήθος των ανταγωνιστών
Ο σχεδιασμός της συσκευασίας ενός προϊόντος διακρίνεται

σε σχεδιασμό κατασκευής “structural design” (αφορά τεχνικά στοιχεία και
προδιαγραφές αντοχής της συσκευασίας) και
σε αισθητικό σχεδιασμό «graphic or visual design” (αφορά την εμφάνιση της

συσκευασίας και τη δυνατότητα προώθησης που δίνει σε αυτή).
Ο σχεδιασμός κατασκευής και ο αισθητικός

σχεδιασμός της συσκευασίας πρέπει να
βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία. Εάν για
παράδειγμα μία συσκευασία με ένα υψηλό
αισθητικό σχεδιασμό φτάσει στο σημείο
πώλησης σε κακή κατάσταση, γιατί ο
σχεδιασμός κατασκευής απέτυχε, αυτό
1025
Δ.ΥΠ.Α.

θεωρείται αποτυχία. Σε άλλη περίπτωση η συσκευασία φτάνει με ασφάλεια και σε

καλή κατάσταση στο σημείο πώλησης, αλλά δεν επιτυγχάνει γιατί έχει κακό αισθητικό
σχεδιασμό.
Η συσκευασία στις περισσότερες

περιπτώσεις ενοποιείται με το προϊόν και σε
συνδυασμό με την τιμή πώλησης του
προσδιορίζει το προϊόν και το τοποθετεί σε
συγκεκριμένη θέση στο πεδίο των
ανταγωνιστικών προϊόντων. Στοιχεία όπως η
ποιότητα του υλικού συσκευασίας, η
πολυπλοκότητα του εικαστικού, το πλήθος
των χρωμάτων και η ευκρίνεια της εκτύπωσης διαμορφώνουν για τον υποψήφιο
αγοραστή την εικόνα του προϊόντος.
Η συσκευασία επιτελεί πέντε (5) βασικές λειτουργίες:
• Προστατεύει το προϊόν
• Διευκολύνει να αγοραστούν μεγάλες ποσότητες προϊόντος και να καταναλώνεται
τμηματικά, όπως σαμπουάν, απορρυπαντικά, έλαια, κτλ.
• Ενισχύει την πώληση του προϊόντος. Οι πληροφορίες που αναγράφονται σε αυτή
καθιστά τους καταναλωτές ικανούς να αγοράζουν, χωρίς τη βοήθεια πωλητών
• Διαφοροποιεί το προϊόν από τα ομοειδή προϊόντα της αγοράς, είτε σε όρους
σχήματος της συσκευασίας, χρώματος, κτλ. και δημιουργεί την ξεχωριστή του εικόνα.
• Προσφέρει προστασία στο καταναλωτικό κοινό από την κακή, λανθασμένη, ή μη
προσεκτική χρήση του προϊόντος, πχ, βαλβίδα ασφαλείας στα μπουκαλάκια που
περιέχουν φάρμακα, ειδικό “stop” σε αναπτήρες κτλ.
1026
Δ.ΥΠ.Α.

Επιπλέον η συσκευασία ενός προϊόντος αναλαμβάνει το ρόλο:
• Να καθιστά άνετη και ασφαλή μεταφορά
του.
• Να προστατεύει το προϊόν από
επιμολύνσεις, απώλειες και πάσης φύσεως βλάβες
και αλλοιώσεις.
• Να παρέχει ευκολία στον τρόπο χρήσης.
• Να παρουσιάζει καλή εμφάνιση.
• Να πληροφορεί τον καταναλωτή για τα στοιχεία του παραγωγού και τις
ιδιότητες του προϊόντος που περιέχει.
• Να συνεπάγεται χαμηλό κόστος.
Η επίδραση της συσκευασίας στην αγορασιμότητα (shopability) του προϊόντος
Οι επιτυχημένες συσκευασίες πωλούν. Κάθε εταιρεία που επενδύει εκατομμύρια

δολάρια στην ανάπτυξη προϊόντων, στην έρευνα καταναλωτών και στο μάρκετινγκ
αναμένει απόδοση αυτής της επένδυσης. Το ράφι είναι εκεί που συμβαίνει. Η
συσκευασία προϊόντων αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της αγοραστικής εμπειρίας.
Για πολλούς ανθρώπους τα ψώνια-αγορές είναι εξίσου συναισθηματική εμπειρία,
όπως είναι η συνάρτηση της παραλαβής όσων χρειάζονται. Με το 80% των
αποφάσεων αγοράς να λαμβάνονται στο ράφι, η παρουσίαση του προϊόντος είναι η
1027
Δ.ΥΠ.Α.

μόνη μορφή μάρκετινγκ που τη βλέπει το 100% των ανθρώπων τη στιγμή που έχουν
το προϊόν μπροστά τους και το βάζουν στο καλάθι τους.
O σχεδιασμός της συσκευασίας καθορίζει εάν το

προϊόν σας θα μπει στο καλάθι ή όχι. Σε κάθε
κατηγορία προϊόντων, από ένα κομψό κρασί και
οινοπνευματώδη ποτά, αρώματα και ενδύματα έως
σαπούνι και χαρτί υγείας, ο επιτυχημένος σχεδιασμός
συσκευασίας αφορά τη συναισθηματική σύνδεση. Εάν
η συσκευασία του προϊόντος δεν συνδεθεί αμέσως με
τον καταναλωτή, η αγορά είναι αμφίβολη Η
συσκευασία που πουλάει είναι φιλική προς το μυαλό
και συνδέεται με την καρδιά του αγοραστή. Με άλλα λόγια, η συσκευασία πρέπει να
έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι ”αγοράσιμη”
Ευαισθητοποίηση και συναίσθημα σε ένα δευτερόλεπτο
Το μυαλό φιλτράρει τα πράγματα με εκπληκτική ταχύτητα και αποτελεσματικότητα.

Σκεφτείτε τις στιγμές που ψωνίζατε ψάχνοντας για κάτι συγκεκριμένο ή φορές που
κάτι τραβούσε την πιο σύντομη προσοχή σας. Το μυαλό μας φιλτράρει συνεχώς
πράγματα κάτω από τη υποσυνείδητα ενώ αναζητάμε συνειδητά κάτι άλλο. Ωστόσο,
όταν κάτι μας τραβά την προσοχή, για να εγγραφεί στον εγκέφαλό μας, πρέπει να
συνδεθεί με την καρδιά μας. Πρέπει να βιώσουμε ένα συναίσθημα για να
συνεχίσουμε να κρατάμε την προσοχή περισσότερο από ένα δευτερόλεπτο.
Οι δύο μάχες στο ράφι
Για να πραγματοποιηθεί μια πώληση, υπάρχουν δύο μάχες στο ράφι που πρέπει να
κερδηθούν. Πρώτον, οι χρήστες να έχουν προσέξει το προϊόν και το παρατηρούν (σε
αντίθεση με ένα άλλο). Δεύτερον, πρέπει να το ρίξουν στο καλάθι. Πρέπει να
κερδηθούν και τις δύο μάχες. Η συσκευασία του προϊόντος θα κάνει τη διαφορά.
Σχεδιάζοντας την “αγορασιμότητα” στη συσκευασία
1028
Δ.ΥΠ.Α.

Η αγορασιμότητα είναι το πόσο καλά η συσκευασία θα τραβήξει την προσοχή και θα

συνδεθεί με τα συναισθήματα του καταναλωτή-στόχου. Σε αντίθεση με τόσες άλλες
τακτικές μάρκετινγκ όπου έχουμε πολύ λιγότερο έλεγχο, μπορούμε να ελέγξουμε τον
παράγοντα αγορασιμότητας στη συσκευασία μέσω του σχεδιασμού. Η
αγορασιμότητα της συσκευασίας βασίζεται σε τεράστιο βαθμό στο σχεδιασμό:
Η ιεραρχία της εντύπωσης
Το μυαλό βλέπει, αποτυπώνει και

θυμάται με συστηματικό τρόπο. Για να
κάνει εντύπωση στο μυαλό, η
συσκευασία πρέπει να υποστηρίζει τον
τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι
αντιλαμβάνονται τα επίπεδα
πληροφοριών όταν ψωνίζουν. Η
επεξεργασία των πληροφοριών γίνεται
σταδιακά με διαδοχικό τρόπο.
Προκειμένου να γίνει αντιληπτή η
σημασία του νου, ο σχεδιασμός των συσκευασιών πρέπει να υποστηρίζει αυτές τις
εντυπώσεις:
1. χρώμα - επικαλείται μια φυσική απόκριση
2. σχήμα - δημιουργεί και υποστηρίζει την αναγνώριση
3. εικόνα - ανακατεύει συναισθήματα και ικανοποιεί τις ανάγκες
4. λέξεις - ενημερώνουν
Όταν μελετούμε τη δημιουργία και τον σχεδιασμό νέων συσκευασιών, είναι σημαντικό
να εξετάσουμε πώς αντιμετωπίζει το μυαλό του καταναλωτή τη διαχείριση της
έντονης υπερφόρτωσης των αισθητηριακών πληροφοριών που τους έρχονται από
κάθε κατεύθυνση όταν αναζητούν προϊόντα. Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουν,
συνδέονται και ανακαλούν τα πράγματα έχουν σημαντικές συνέπειες για το πόσο
μπορούν να αγοραστούν τα προϊόντα που βρίσκονται στο ράφι. Η συσκευασία “που
πουλάει” είναι πάντα “αγοράσιμη”
1029
Δ.ΥΠ.Α.

Επιλογή κατάλληλης συσκευασίας
Για την επιλογή μιας συσκευασίας λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω:
Το προϊόν.
Για την επιλογή μιας συσκευασίας πρέπει να γνωρίζουμε τις φυσικές, χημικές και
μηχανικές ιδιότητες του προϊόντος που θα συσκευαστεί. Και αυτό γιατί η συσκευασία
πρέπει να παρέχει προστασία σε καταστροφή ή σπάσιμο του προϊόντος. Επί πλέον
πρέπει να εξετάζεται η συμπεριφορά του προϊόντος σε μεταβαλλόμενες συνθήκες
θερμοκρασίας και υγρασίας καθώς και αντίδραση του με τον αέρα και το οξυγόνο.
Η παραγωγή του προϊόντος.
Λαμβάνονται υπόψη στοιχεία για την ταχύτητα, το μέγεθος παραγωγής, καθώς και
τον τρόπο παραγωγής και συσκευασίας του προϊόντος.
Οι λειτουργίες της συσκευασίας.
Γίνεται επιλογή των κατάλληλων υλικών συσκευασίας ώστε να εξασφαλίζεται η

ακεραιότητα του προϊόντος, επιτυγχάνοντας παράλληλα τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα
παραγωγής του προϊόντος.
Υλικά συσκευασίας.
Επιλογή των κατάλληλων υλικών συσκευασίας γίνεται με κριτήριο την καταλληλότητα

της συσκευασίας για το προϊόν και τις λειτουργίες που επιτελεί.
Αλυσίδα μεταφοράς και διανομής.
Για κάθε είδους μεταφορά και διανομή του προϊόντος, η συσκευασία πρέπει να
εξασφαλίζει την ακεραιότητα του προϊόντος που περιέχει τόσο από άποψη αντοχής
όσο και από άποψη προστασίας.
1030
Δ.ΥΠ.Α.

Νομικό πλαίσιο.
Για το σχεδιασμό μιας συσκευασίας απαιτούνται πληροφορίες για το νομικό πλαίσιο

που διέπει τα υλικά συσκευασίας, στην επίδρασή τους στο περιβάλλον, το μέγεθος
και τα πληροφοριακά στοιχεία που αναγράφει η συσκευασία. Τα στοιχεία αυτά
διαφέρουν από αγορά σε αγορά που μπορεί να είναι σύνθετα.
Προτιμήσεις του καταναλωτή στην αγορά στόχο.
Ο καταναλωτής έχει διαφορετικές προτιμήσεις στο σχήμα, τον αριθμό, το χρώμα και
τα σύμβολα ανάλογα με τη χώρα και το έθνος που ανήκουν.
Συσκευασία και περιβάλλον.
Η συσκευασία μετά τη χρήση της είναι άχρηστη και καταλήγει στα σκουπίδια. Για το
λόγο αυτό πρέπει να επανεξετάζεται η ευκολία επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης
ή απομάκρυνσής της.
Η συσκευασία ενός προϊόντος εξυπηρετεί πολλούς σκοπούς.
• Διευκολύνει στη μεταφορά του και περιορίζει την δυσμενή επίδραση των
ατμοσφαιρικών συνθηκών
• Το προστατεύει από την φθορά κατά το στάδιο της μεταφοράς
• Περιορίζει τις τυχόν δυσμενείς επιδράσεις του σε άλλα προϊόντα που
μεταφέρονται στο ίδιο μεταφορικό μέσο
• Εμποδίζει την παραποίησή του
• Περιορίζει τις δυνατότητες κλοπής του ιδίου ή εξαρτημάτων του
1031
Δ.ΥΠ.Α.

• Δίνει μια ελκυστική όψη στο προϊόν, τραβά την προσοχή και το ενδιαφέρον
του καταναλωτή και τον προτρέπει να το αγοράσει
• Μεταφέρει διαφημιστικά μηνύματα, περιλαμβάνει δώρα και προσφορές
• Περιλαμβάνει τις οδηγίες χρήσης στη γλώσσα του καταναλωτή
• Δίνει πληροφορίες για την δοσολογία, προτείνει νέες χρήσεις, δίνει συνταγές
• .Ικανοποιεί τις απαιτήσεις της νομοθεσίας της χώρας που εξάγεται όσον
αφορά το περιεχόμενο, τα συστατικά, την αναγραφή της χώρας προέλευσης και την
γλώσσα των οδηγιών χρήσης
• Διαφοροποιεί το προϊόν με την μέθοδο της διάθεσης στο κοινό σε πολλαπλές
συσκευασίες ή μαζί με άλλα συμπληρωματικά είδη που εξυπηρετούν τον καταναλωτή
• Τονίζει την ποιότητα του προϊόντος με χρήση ακριβών υλικών συσκευασίας
(κομψές θήκες δώρων, γυάλινες συσκευασίες για υγρά προϊόντα κλπ.)
• Δείχνει φιλικότητα στο περιβάλλον με την χρήση ανακυκλώσιμων υλικών και
με τον αποκλεισμό ορισμένων συστατικών που επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Κατηγορίες Συσκευασίας
O παραγωγός, κατασκευαστής, εξαγωγέας

πρέπει να μάθει τις τοπικές ρυθμίσεις που
ισχύουν για τις συσκευασίες, αν λ.χ. κάποιες
μορφές από αυτές απαγορεύονται,
αποθαρρύνονται ή φορολογούνται. Εάν
επιτρέπονται οι συσκευασίες μιας χρήσης ή εάν
1032
Δ.ΥΠ.Α.

προωθούνται συσκευασίες που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν.
Στις συσκευασίες τροφίμων αναγράφονται συνήθως η ημερομηνία λήξης, η σύνθεσή

τους και οι θερμίδες τους. Οι ηλεκτρικές συσκευές συνοδεύονται συνήθως από
οδηγίες χρήσης, οδηγίες αποφυγής κινδύνων από το ηλεκτρικό ρεύμα, οδηγίες για
ρυθμίσεις στην τάση του τοπικού δικτύου κ.λπ. Στα καλλυντικά αναγράφονται τα
συστατικά, ειδικές οδηγίες προστασίας του καταναλωτή και η ημερομηνία λήξης.
Ειδική απόφαση πρέπει να ληφθεί εάν η εμπορική επωνυμία θα μεταφραστεί στα

αγγλικά ή αν θα χρησιμοποιηθεί το ελληνικό λογότυπο. Εάν υπάρχουν ετικέτες στην
συσκευασία επιβάλλεται να είναι ευδιάκριτες, ευανάγνωστες και κατανοητές. Πρέπει
να περιέχουν πληροφορίες αποκλειστικά για το αντικείμενο της συσκευασίας
σύμφωνα με τους τοπικούς κανονισμούς ώστε να είναι συγκρίσιμες με τις ετικέτες
των ανταγωνιστικών προϊόντων. Πρέπει να είναι πρακτικές στην παραγωγή,
προσαρμογή, διόρθωση και τοποθέτηση για να διευκολύνουν την χρήση τους από το
προσωπικό της τοπικής αγοράς. Η συσκευασία διακρίνεται σε:
Πρωτοβάθμια συσκευασία. Πρόκειται για τη βασική συσκευασία που παραμένει

μέχρι το τέλος της ανάλωσης του προϊόντος. Για παράδειγμα η συσκευασία–ποτήρι
μουστάρδας, το σωληνάριο φαρμακευτικού σκευάσματος, η φιάλη ύδατος κ.λπ.
Δευτεροβάθμια συσκευασία. Πρόκειται για τη συσκευασία που προστατεύει την

πρωτοβάθμια συσκευασία όπως λ.χ. το χάρτινο κουτάκι που περιβάλλει ένα
σωληνάριο φαρμακευτικού υλικού. Ο καταναλωτής επιθεωρεί την κατάσταση της
δευτεροβάθμιας συσκευασίας για να κρίνει εάν κάποιος την έχει ανοίξει πριν
αγοράσει το προϊόν.
Συσκευασία προστασίας κατά την μεταφορά. Η συσκευασία αυτή περικλείει και

προστατεύει σχετικά μεγάλο αριθμό τεμαχίων προϊόντων που ευρίσκονται σε
πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια συσκευασία. Χρησιμεύει τόσο για προστασία κατά
τη μεταφορά όσο και για μείωση του κόστους διακίνησης και αποθήκευσης.
1033
Δ.ΥΠ.Α.

Για την προώθηση των σκοπών του μάρκετινγκ η συσκευασία προσφέρεται στην
κατανάλωση σε διάφορα μεγέθη όπως λ.χ.
Απλή συσκευασία ενός τεμαχίου.
Πολλαπλή συσκευασία του ιδίου προϊόντος σε ελαφρώς μειωμένη τιμή τεμαχίου.
Οικογενειακή συσκευασία ή μεγάλη συσκευασία σε ειδική τιμή, που λαμβάνει υπόψη

της την μειωμένη επιβάρυνση της συσκευασίας και αποσκοπεί στην κατανάλωση
μεγαλύτερων ποσοτήτων από τις συνήθεις.
Ετικέτα
Η ετικέτα είναι φορέας πληροφοριών για το προϊόν. Η επισυναπτόμενη ετικέτα

παρέχει στους πελάτες πληροφορίες για να βοηθήσουν στην απόφαση αγοράς τους
ή να βελτιώσουν την εμπειρία χρήσης του προϊόντος. Οι ετικέτες μπορούν να
• Φροντίδα και χρήση του προϊόντος
• Συνταγές ή προτάσεις
• Συστατικά ή διατροφικές πληροφορίες
• Εγγυήσεις προϊόντος
• Όνομα και διεύθυνση κατασκευαστή
• Δηλώσεις βάρους
• Πώληση κατά ημερομηνία και ημερομηνία λήξης
• Προειδοποιήσεις
Οι κανονισμοί σήμανσης (ετικέτας) συχνότερα ισχύουν για τις λιανικές συσκευασίες.

Προορίζονται να προστατεύσουν τους καταναλωτές με παροχή ουσιαστικών
πληροφοριών για το προϊόν και είναι ιδιαίτερα αυστηροί για τα τρόφιμα. Ανάλογα με
το προϊόν, μπορεί να χρειαστεί να επιδείξετε τις πληροφορίες για τη συσκευασία.
1034
Δ.ΥΠ.Α.

Για τρόφιμα, παραδείγματος χάριν, μπορεί να χρειαστούν:• όνομα προϊόντος
• μορφή (καπνίζεται, παγωμένο κ.λπ.)

• κωδικοποίηση των πρόσθετων ουσιών, χρωματισμοί, ενισχυτικά γεύσης
• όνομα και διεύθυνση του εισαγωγέα
• χώρα προέλευσης, όνομα και διεύθυνση του κατασκευαστή
• ημερομηνία κατασκευής ή λήξης
• προδιαγραφές αποθήκευσης
• συστατικά κατά σειρά ανάλογης σπουδαιότητας (συχνά από το βάρος)
• οδηγίες για την προετοιμασία ή τη χρήση, ιδιαίτερα προφυλάξεις που απαιτούνται
• καθαρό βάρος (στις μετρήσεις που χρησιμοποιούνται από τη χώρα εισαγωγής)
• μεταφράσεις πληροφοριών στην απαραίτητη γλώσσα της χώρας εισαγωγής.
Αυτές οι πληροφορίες πρέπει να είναι εξακριβωμένες και σύμφωνες με τους
τρέχοντες κανονισμούς της χώρας εισαγωγής.
Η σημασία της συσκευασίας είναι τόσο σημαντική ώστε οι κυβερνήσεις των

περισσοτέρων κρατών έχουν επιβάλει συγκεκριμένες νομοθετικές ρυθμίσεις
που καθορίζουν τα ελάχιστα αναγκαία χαρακτηριστικά της συσκευασίας που
απαιτούνται για την κυκλοφορία κάθε προϊόντος
8.1.4.2. Τιμή (Price)
Τιμή ορίζεται ως το χρηματικό ποσό που χρεώνεται για

ένα προϊόν ή το άθροισμα των αξιών που ανταλλάσσουν
οι καταναλωτές για να μπορούν να κατέχουν ή να
χρησιμοποιούν το προϊόν. Περιλαμβάνει την αρχική τιμή
του προϊόντος αλλά και τις δυνατότητες διαφοροποίησης
της αρχικής τιμής ανά είδος πελάτη, την πολιτική
εκπτώσεων και τους όρους πληρωμής
1035
Δ.ΥΠ.Α.

Η διαμόρφωση της τιμής του προϊόντος και της ευρύτερης τιμολογιακής πολιτικής,
στο πλαίσιο του μείγματος μάρκετινγκ, είναι μια από τις πιο σημαντικές και δύσκολες
αποφάσεις μιας επιχείρησης. Η σημαντικότητα και η δυσκολία οφείλονται αφενός μεν
στην αλληλεπίδραση των παραγόντων της αγοράς - καταναλωτές, εμπόριο,
ανταγωνισμός, που επηρεάζουν τη λήψη των αποφάσεων, και αφετέρου στην
ταχύτητα με την οποία πρέπει να λαμβάνονται αυτές οι αποφάσεις, καθώς και στην
άμεση επίδραση που έχουν στα οικονομικά αποτελέσματα μιας επιχείρησης.
Για τη διαμόρφωση της τιμολογιακής πολιτικής, η επιχείρηση πρέπει να:

• προσδιορίσει σαφώς τους στόχους της τιμολόγησης
• αναλύσει τους προσδιοριστικούς παράγοντες της ζήτησης για το προϊόν
• εκτιμήσει επακριβώς το κόστος του προϊόντος
• αναλύσει τις συνθήκες του ανταγωνισμού σε επίπεδο τιμών και προσφορών
• επιλέξει τη μέθοδο τιμολόγησης
• ορίσει την τελική τιμή του προϊόντος
Παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή:

επιρροές από το μίκρο και μάκρο περιβάλλον όπως
• Οικονομικό κλίμα
• Κυβερνητικές οικονομικές πολιτικές, οι οποίες προσδιορίζουν το διαθέσιμο
εισόδημα των πελατών
• Οικονομικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν την τάση για κατανάλωση και
αποταμίευση
• Νομοθεσία, Ύπαρξη νόμων καθορισμού συγκεκριμένων τιμών (διατίμηση)
• οι πελάτες/καταναλωτές των οποίων οι προτιμήσεις επηρεάζουν την
ελαστικότητα της ζήτησης.
• τα κόστη, σταθερά και μεταβλητά, ή/και πιθανές μειώσεις από οικονομίες
κλίμακας και εμπειρία.
• οι ανταγωνιστές, των οποίων οι τιμές παρέχουν ένα σημείο αναφοράς στην
αγορά.
1036
Δ.ΥΠ.Α.

Ο καθορισμός του νεκρού σημείου (break-even

point) είναι πολύ σημαντικός για την επιχείρηση και
αποτελεί την κύρια μέθοδο που χρησιμοποιείται στην
μελέτη και τον προγραμματισμό των πωλήσεων της.
Ο υπολογισμός του δείχνει τον ελάχιστο όγκο
παραγωγής που πρέπει να επιτευχθεί, προκειμένου η επιχείρηση να καλύπτει τόσο
το σταθερό όσο και το μεταβλητό κόστος της. Δηλαδή, ουσιαστικά το νεκρό σημείο
υποδεικνύει πόσο μπορεί να μειωθούν οι πωλήσεις μιας επιχείρησης, χωρίς αυτή να
είναι ζημιογόνα.
Παράγοντες Τιμολόγησης - Ενδοεπιχειρησιακοί παράγοντες
Στόχοι τιμολόγησης
• Επιβίωση
• Μεγιστοποίηση των εσόδων
• Μεγιστοποίηση των κερδών
Τα υπόλοιπα στοιχεία του μείγματος μάρκετινγκ
Προϊόν: λαμβάνεται υπόψη το στάδιο του κύκλου ζωής του προϊόντος
Διανομή: τελική τιμή= τιμή παραγωγού+ κόστος λειτουργίας μεσαζόντων +

επιθυμητό ποσοστό μεσαζόντων
Προβολή: λαμβάνεται υπόψη η στρατηγική και οι ενέργειες προβολής
Το κόστος του προϊόντος
Συνολικό Έσοδο = Τιμή x Ποσότητα
Μικτό Κέρδος = Τιμή – Μεταβλητό κόστος
Καθαρό Κέρδος = Συνολικό Έσοδο – Συνολικό Κόστος
1037
Δ.ΥΠ.Α.

Συνολικό Κόστος = Σταθερό Κόστος + (Μεταβλητό Κόστος X Ποσότητα)
8.1.4.3. Τοποθεσία (Place)- Διανομή προϊόντος -Logistics
Περιλαμβάνει τα κανάλια διανομής και τους μεσάζοντες που χρειάζονται ώστε να

φτάσει το προϊόν στους πελάτες, τη φυσική διανομή (μεταφορά), την αποθήκευση και
τα logistics του προϊόντος. Αφορά αποφάσεις για τα κανάλια διανομής που θα
χρησιμοποιηθούν προκειμένου να διανεμηθεί το προϊόν, όπως
• Τοποθεσίες καταστημάτων
• Μέθοδοι μεταφοράς
• Γεωγραφική κάλυψη
• Επίπεδο εξυπηρέτησης πελατείας, π.χ. Είδος διαύλων είναι οι χονδρέμποροι και
οι λιανέμποροι.
Ερωτήματα που θέτουμε για να καθορίσουμε τη στρατηγική της διανομής

Από πού μπορούν να προμηθευτούν οι καταναλωτές το προϊόν; Από κάποιο ειδικό
κατάστημα; Διαδικτυακά; Μέσω καταλόγου;
1038
Δ.ΥΠ.Α.

Ποιες είναι οι τακτικές που ακολουθούν οι ανταγωνιστές και πώς μπορεί η επιχείρηση
να διαφοροποιηθεί από αυτές.
Ποια είναι τα σωστά κανάλια διανομής;
Πώς θα μεταφέρονται τα προϊόντα στα σημεία πώλησης;
Που θα αποθηκεύονται τα προϊόντα;
Πως θα γίνεται η διαχείριση των αποθεμάτων;
Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες είναι απαραίτητο να φθάνουν στους καταναλωτές τη

στιγμή και σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά που επιθυμούν, καθώς και στις
απαραίτητες ποσότητες και ποιότητες. Επομένως, θεωρείται κρίσιμο στοιχείο για την
επιχείρηση και για τον καταναλωτή να διατηρούνται στην αποθήκη αποθέματα σε
ορισμένες ποσότητες. Η διανομή συνίσταται στην τοποθέτηση του προϊόντος εκεί
όπου θα είναι διαθέσιμο αποτελεσματικά στους πελάτες.
Περιλαμβάνει τις δραστηριότητες που είναι

απαραίτητες ώστε να μεταφερθεί το προϊόν από
τον παραγωγό (π.χ. την βιομηχανία) στον τελικό
καταναλωτή. Η διανομή και τα διάφορα κανάλια
διανομής περιλαμβάνουν τη μεταφορά και την
αλλαγή του ιδιοκτήτη, τα γραφεία, τα πρακτορεία
και τους μεσάζοντες που διαχειρίζονται τη διανομή, καθώς και την αποθήκευση του
προϊόντος. Η επιλογή των κατάλληλων καναλιών διανομής μπορεί να επιβάλει ένα
Τα κανάλια διανομής μπορούν να παρουσιαστούν με το παρακάτω σχεδιάγραμμα:
προϊόν στην αγορά ή να προκαλέσει την αποτυχία του.
ΕΠΙΠΕΔΟ
1 Παραγωγός
Καταναλωτής
2 Παραγωγός λιανέμπορος
3 Παραγωγός χονδρέμπορος λιανέμπορος
4 Παραγωγός εισαγωγέας χονδρέμπορος λιανέμπορος
διανομέας Καταναλωτής
1039
Δ.ΥΠ.Α.

Τα κανάλια διανομής συμβάλλουν στην

(α) αποτελεσματική διάθεση προϊόντος,
(β) αποτελεσματική οικονομική διαχείριση
(γ) αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας της πληροφορικής

Η φύση των δικτύων διανομής
Η επιχείρηση έχει έλλειψη κεφαλαίου για στήσιμο ίδιου δικτύου διανομής προϊόντων
Ακόμη και όταν υπάρχει το κεφάλαιο η επένδυση του σε άλλους τομείς της
επιχείρησης είναι πιο συμφέρουσα
Οι ενδιάμεσοι λόγω τεχνογνωσίας και καλύτερη γνώση του κλάδου διανομής

επιφέρουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην διακίνηση και διάθεση των
προϊόντων
Είδος προϊόντος (απλό-πολύπλοκο)
Αργή ανάπτυξη της αγοράς, υψηλός ανταγωνισμός & απλά προϊόντα απαιτούν την
χρήση ενδιαμέσων
Η χρήση ενδιαμέσων επιφέρει οικονομίες χρόνου και κόστους
Τα πλεονεκτήματα της ύπαρξης των ενδιάμεσων
1040
Δ.ΥΠ.Α.

Όπως βλέπουμε στην παρακάτω φωτογραφία, ο αριθμός επαφών χωρίς

ενδιάμεσους (distributors) είναι 9, ενώ με έναν ενδιάμεσο διανομέα, αμέσως ο
αριθμός μειώνεται σε 6. Αν κάνουμε αναγωγή σε πολλά προϊόντα και πολλούς
πελάτες, αντιλαμβανόμαστε πως ο αναγκαίος αριθμός των επαφών αυξάνεται
εκθετικά.
Οι λειτουργίες που επιτελούν τα δίκτυα διανομής

Πληροφόρηση
Προώθηση
Διαπραγμάτευση
Παραγγελία
Χρηματοδότηση
Ανάληψη κινδύνου
Φυσική κυριότητα
Πληρωμή
Τίτλος κυριότητας
1041
Δ.ΥΠ.Α.

Τα οφέλη χρήσης διαφορετικών καναλιών διανομής ανά περίπτωση

Χρήση Άμεσου καναλιού
• οι παραγωγοί μπορούν να εξυπηρετούν τους καταναλωτές καλύτερα.
• χαμηλότερες τιμές.
• έλεγχος τιμολόγησης εξυπηρέτησης και διανομής.
Χρήση έμμεσου καναλιού

• οι καταναλωτές γνωρίζουν και εμπιστεύονται το κατάστημα λιανικής που
ψωνίζουν.
• οι ενδιάμεσοι δημιουργούν χρησιμότητα και είναι πιο αποδοτικοί
Οι Λειτουργίες της Διανομής

• Έλεγχος Αποθήκης Παραγγελίες Χρόνος Και Τόπος
• Διαδικασία Παραγγελίας, Υποδοχή, Διεκπεραίωση, Αποστολή
• Αποθήκευση, Τόπος Και Τύπος
• Υλικά Και Μηχανήματα Για Τη Μεταφορά Προϊόντων Στις Αποθήκες
• Μεταφορές Σιδηρόδρομος, Πλοίο, Οδικές, Αεροπορικές, Αγωγοί, Internet
1042
Δ.ΥΠ.Α.

Η διανομή του προϊόντος για κάθε επιχείρηση είναι το ίδιο σημαντική με τα υπόλοιπα
τρία συστατικά του μίγματος marketing και αλληλοεπηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό.
8.1.4.4. Προώθηση (Promotion):
Ως προώθηση προϊόντος ορίζεται η διαδικασία διαμόρφωσης και μετάδοσης

μηνυμάτων ώστε μια επιχείρηση ή οργανισμός να επικοινωνεί με την αγορά-στόχος
στην οποία απευθύνεται, με στόχο την επιρροή και τη διαμόρφωση θετικής εικόνας
για το προϊόν και τη μάρκα και με απώτερο σκοπό την αγορά και την πιστότητα.
Η προώθηση του marketing, σύμφωνα με αρκετές εκτιμήσεις, είναι η πιο δυναμική

μεταβλητή του marketing, γιατί φέρνει σε επαφή πωλητές και αγοραστές. Είναι η
ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους με στόχο την διαμόρφωση κατάλληλης
νοοτροπίας και καταναλωτικής συμπεριφοράς από τη πλευρά του καταναλωτή.
Με τα εργαλεία που διαθέτει η προώθηση, ενημερώνει τους καταναλωτές για το

σύνολο των χρησιμοτήτων του προσφερόμενου προϊόντος ή της προσφερόμενης
υπηρεσίας. Εκείνοι ανάλογα με τις ανάγκες αποφασίζουν αν θα αγοράσουν αυτό ή
κάποιο άλλο. Αν το προϊόν δεν τους ήταν γνωστό δεν θα μπορούσαν να το
1043
Δ.ΥΠ.Α.

συγκρίνουν με άλλα, ανεξάρτητα με το πόσο καλό είναι και σε ποιο βαθμό ικανοποιεί
τις ανάγκες τους. Επομένως δεν θα ήταν «βιώσιμο» ως εμπορικό είδος και σύντομα
θα το απέσυραν από την αγορά. Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει η προώθηση, με τον
ενημερωτικό χαρακτήρα.
Περιλαμβάνει όλα τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την προώθηση, επικοινωνία και
προβολή του προϊόντος, δηλαδή
Διαφήμιση-προβολή στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας
Δημόσιες Σχέσεις -συμμετοχή σε Εκθέσεις, Δημοσιότητα
Προώθηση Πωλήσεων-προσφορές και
Προσωπική Πώληση.
8.1.4.4.1. Η διαδικασία της επικοινωνίας εμπεριέχει:
• την πηγή, τον αποστολέα

• το μήνυμα
• το κανάλι
• τον επιθυμητό παραλήπτη του μηνύματος.
1044
Δ.ΥΠ.Α.

Πηγή: Τα Νέα
Οι παραλήπτες των μηνυμάτων επεξεργάζονται διαφορετικά ο καθένας το μήνυμα
βασισμένοι στις δικές τους αντιλήψεις, και δεδομένα. Η πηγή του μηνύματος πρέπει
να είναι:
• αξιόπιστη
• ελκυστική
• δυνατή
Οι στόχοι των επικοινωνιών marketing (marketing Communications), και της

προώθησης των πωλήσεων είναι:
Να εγείρουν την προσοχή των καταναλωτών για ένα νέο προϊόν.
Να προσελκύσουν νέους αγοραστές για το προϊόν
Να ωθήσουν τους καταναλωτές σε δοκιμή νέων προϊόντων ή υπηρεσιών
1045
Δ.ΥΠ.Α.

Να υπενθυμίσουν στους καταναλωτές την ύπαρξη ενός προϊόντος.
Να διατηρήσουν τους ήδη υπάρχοντες αγοραστές, για να μη στρέψουν το
ενδιαφέρον τους προς ανταγωνιστικά προϊόντα
Να εξουδετερώσουν προωθητικές ενέργειες του ανταγωνισμού
Να ενισχύσουν με παράλληλες ενέργειες μια διαφημιστική καμπάνια
Να ενθαρρύνουν την επανάληψη μιας αγοράς.
Να πληροφορήσουν τους καταναλωτές για κάποιες προσφορές.
Να αναπτύξουν μια φίρμα (brand name)ή επιχειρησιακή εικόνα
Να διορθώσουν κάποια προβλήματα ή διαστρεβλώσεις για προϊόντα, τη φίρμα
(brand), ή την ίδια την επιχείρηση
Να αλλάξουν τις στάσεις των καταναλωτών σε ορισμένα ζητήματα ή προϊόντα
Να δώσουν συμβουλές
8.1.4.4.2. Το “ marketing Communications mix”
Τα εργαλεία που έχει ένας marketer για την προώθηση των προϊόντων του ή της
επιχείρησής του είναι το λεγόμενο marketing Communication (promotional) mix.
• Διαφήμιση (media / non-media)

• Προσωπική πώληση
• Προώθηση πωλήσεων
• Δημόσιες σχέσεις
• Χορηγίες
• Προώθηση στο σημείο αγοράς
• Εκθέσεις
• Direct marketing
1046
Δ.ΥΠ.Α.

• Δημοσιότητα -Από στόμα σε στόμα προώθηση(word of mouth)
Ουσιαστικά, το μείγμα προβολής (promotional mix) καθορίζει τις επικοινωνίες

μάρκετινγκ μιας επιχείρησης και περιλαμβάνει κάποιο συνδυασμό των παρακάτω
ειδών προβολής για την επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων: διαφήμιση,
πωλήσεις μέσω προσωπικών επαφών (personal selling), απευθείας μάρκετινγκ
(direct marketing), προσφορές (sales promotions) και δωρεάν προβολή (publicity).
Διαφήμιση
Είναι ιδιαίτερα κατάλληλη για καταναλωτικά προϊόντα και η σημασία της είναι
τεράστια. Η διαδικασία της διαφήμισης απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και εκτέλεση
στην επιλογή του κατάλληλου κοινού-στόχου, στην διαμόρφωση του μηνύματος σε
σχέση με την αγορά και τον καταναλωτή, στην επιλογή μέσων, και στη μέτρηση των
αποτελεσμάτων της.
Πωλήσεις μέσω προσωπικών επαφών (personal selling)
1047
Δ.ΥΠ.Α.

Πολύ συνηθισμένες σε επιχειρήσεις που οι

πελάτες τους είναι άλλες επιχειρήσεις αλλά και
στην καταναλωτική αγορά όπως πχ στο
λιανεμπόριο. Σχετίζεται συνήθως με πολύπλοκα
και ακριβά προϊόντα και περιλαμβάνει
δραστηριότητες όπως την αναγνώριση πιθανών
πελατών, την προετοιμασία κάποιας παρουσίασης, την παρουσίαση κάποιου
μηνύματος, την επίδειξη του προϊόντος καθώς και οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις.
Προσφορές ή προώθηση πωλήσεων (sales promotions)
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει κάποιο συνδυασμό μαζικής διαφήμισης και

μειωμένων τιμών, όπως εκπτώσεις, δωρεάν δείγματα, κουπόνια, διαγωνισμούς κλπ.
Στην περίπτωση μάρκετινγκ προς επιχειρήσεις η προβολή αυτή παίρνει τη μορφή

συμμετοχής σε εκθέσεις, ειδικά οργανωμένες επιδείξεις και προσφορές προς
μεσάζοντες κλπ. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα
προβολής που δεν εμπίπτει στις άλλες κατηγορίες. Ας σημειωθεί ότι η κατά κόρο
προβολή αυτή έχει το ρίσκο να εθιστεί ο πιθανός πελάτης σε χαμηλές τιμές με
αποτέλεσμα η επιχείρηση να μην μπορεί να προσελκύσει πελάτες χωρίς την χρήση
της.
Απευθείας μάρκετινγκ (direct marketing)
1048
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι ένα σύστημα μάρκετινγκ που χρησιμοποιεί ένα ή περισσότερα διαφημιστικά

μέσα για να προκαλέσει κάποια άμεση, συγκεκριμένη αντίδραση και συναλλαγή με
τον πελάτη οπουδήποτε. Η διαφορά με την κανονική διαφήμιση είναι ότι η τελευταία
δεν αποσκοπεί στην άμεση αντίδραση του αγοραστικού κοινού. Το "οπουδήποτε"
σημαίνει ότι ο πελάτης μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε για την διεκπεραίωση της
συναλλαγής, αρκεί να μπορεί να έλθει σε επικοινωνία με την επιχείρηση.
Το απευθείας μάρκετινγκ έχει γνωρίσει εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία

χρόνια ιδιαίτερα με την εξάπλωση των επικοινωνιών του διαδικτύου και την ευκολία
στις μεταφορές, και για πολλές επιχειρήσεις είναι ο μόνος τρόπος προβολής και
συναλλαγών. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα του απευθείας μάρκετινγκ είναι ότι το
αποτέλεσμα οποιασδήποτε προσπάθειας είναι πολύ εύκολο να μετρηθεί. Όταν πχ
μια επιχείρηση στέλνει ταχυδρομικά ένα αριθμό καταλόγων με τα προϊόντα της σε
καταναλωτές και τους ζητά να παραγγείλουν τηλεφωνικά ή αποστέλλει ένα email σε
συγκεκριμένο αριθμό παραληπτών είναι πολύ εύκολο να δει τι επίδραση έχει στις
πωλήσεις της.
Δωρεάν προβολή (publicity)
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οποιεσδήποτε

πληροφορίες σχετικά μια επιχείρηση και τα
προϊόντα της που καταλήγουν στο κοινό χωρίς
1049
Δ.ΥΠ.Α.

κανένα κόστος για την επιχείρηση. Συνηθισμένα στη περίπτωση αυτή είναι τα
διάφορα δελτία τύπου σχετικά με νέα προϊόντα, πρωτοβουλίες κλπ. Συχνά πολλές
επιχειρήσεις κάνουν οργανωμένες καμπάνιες για δημοσιότητα αλλά σημειώνεται ότι
σε αντίθεση με τους άλλους τρόπους προβολής ο τρόπος αυτός δεν επιτρέπει
μεγάλο έλεγχο εκ μέρους της επιχείρησης και μπορεί να καταλήξει σε αρνητική
προβολή της. Ένας άλλος τρόπος δημοσιότητας είναι η διάδοση ενός προϊόντος ή
μιας υπηρεσίας από "στόμα σε στόμα" (Word of mouth) που έχει παίξει μεγάλο
ρόλο στην επιτυχία πολλών επιχειρήσεων ιδιαίτερα με την εξάπλωση του διαδικτύου.
8.1.4.4.3. Το μοντέλο “AIDA” στις επικοινωνίες marketing
Κάθε διαδικασία επικοινωνίας, ανεξάρτητα από ποιο στοιχείο του promotional mix θα
χρησιμοποιήσουμε, πρέπει να εμπεριέχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά προκειμένου
το μήνυμα να κεντρίσει το ενδιαφέρον και την προσοχή του καταναλωτή:
1050
Δ.ΥΠ.Α.

Attention (προσοχή)
Interest (ενδιαφέρον)
Desire (επιθυμία)
Action (ενέργεια)
Η διαδικασία του μοντέλου AIDA
Προσοχή: σε αυτό το βήμα, πρέπει να σκεφτείτε πώς να προσελκύσετε την

προσοχή του καταναλωτή και να δημιουργήσετε την αναγνωρισιμότητα της μάρκας.
Για να το κάνετε αυτό, πρέπει πρώτα να μάθετε για το κοινό-στόχο σας, τις ανάγκες
τους, τους στόχους τους, τα ενδιαφέροντά τους. Με τη βοήθεια αυτής της γνώσης,
μπορείτε να δημιουργήσετε μήνυμα με περιεχόμενο σχετικό με αυτούς και συνεπώς,
να τραβήξετε την προσοχή τους και να προκαλέσετε το ενδιαφέρον τους για να
μάθουν περισσότερα για το προϊόν ή την υπηρεσία σας.
Ενδιαφέρον: Κινήστε το ενδιαφέρον τους ώστε να θέλουν να μάθουν περισσότερα

για το προϊόν / την υπηρεσία σας, το πώς μπορείτε να τους βοηθήσετε και ποιες
1051
Δ.ΥΠ.Α.

επιλογές είναι διαθέσιμες σε αυτούς. Επομένως, σε αυτό το στάδιο, εστιάστε στην

διοχέτευση του μηνύματος για το προϊόν με έναν ελκυστικό τρόπο, επισημαίνοντας
τα οφέλη του προϊόντος. Να είστε προσεκτικοί σχετικά με τον τρόπο παρουσίασης
των πληροφοριών ώστε να δημιουργήσετε πιο ελκυστικό περιεχόμενο.
Επιθυμία: Μάθετε πώς να κάνετε τους καταναλωτές να επιθυμούν το προϊόν ή την

υπηρεσία σας. Τώρα που τραβήξατε το ενδιαφέρον του καταναλωτή, πρέπει να
προχωρήσουν από το “μου αρέσει” στο “το θέλω”. Για να γίνει αυτό με επιτυχία,
κάντε τους να καταλάβουν πώς η λύση σας μπορεί να ικανοποιήσει πραγματικά τις
ανάγκες τους, να μοιραστούν συμβουλές για τα προβλήματά τους, να ωφεληθούν τις
δυνατότητες των προϊόντων σας,
Δράση: σε αυτό το στάδιο, πρέπει να εστιάσετε στην ανάληψη δράσης από τον
καταναλωτή, δηλαδή να κάνουν έρευνα να δούνε τις επιλογές τους, να
πραγματοποιήσουν αγορά.
8.1.5. Το Marketing Mix των Υπηρεσιών - Τα 7P’s
1052
Δ.ΥΠ.Α.

Επειδή οι υπηρεσίες είναι άυλες, για τους καταναλωτές υπάρχει μεγαλύτερη

αβεβαιότητα κατά την αγοραστική διαδικασία. Αφού δεν μπορούν να δουν, να
νιώσουν, να γευτούν, να ακούσουν το προϊόν, πως θα ξέρουν τι αγοράζουν;
Προκειμένου να μειώσουν αυτή την αβεβαιότητα στους καταναλωτές, οι marketing

managers, προσπαθούν να προσθέσουν «ύλη» στο προϊόν (υπηρεσία). Για
παράδειγμα, μια τράπεζα, που θέλει να εμφανίζεται, γρήγορη και αποτελεσματική, θα
σχεδιάσει τα υποκαταστήματα έτσι ώστε να «επικοινωνούν» αυτή την ταχύτητα στην
εξυπηρέτηση. Θα προσπαθήσουν να έχουν μειωμένες ουρές αναμονής, τα έγγραφα
να παραδίδονται γρήγορα, τα statements και τα ενημερωτικά δελτία των πελατών να
εκδίδονται άμεσα, κτλ.
• Product - Προϊόν
• Price - Τιμή
• Place- Τοποθεσία /Κανάλια
Διανομής
• Promotion - Προώθηση
• People– Άνθρωποι (ανθρώπινο
δυναμικό)
• Processes – Διαδικασίες
• Physical Evidence- Φυσική
Μαρτυρία- Περιβάλλον της
επιχείρησης
8.1.5.1. Οι Άνθρωποι (People)
Στις υπηρεσίες, οι άνθρωποι, δηλαδή το προσωπικό, αποτελούν σημαντικό στοιχείο

του μείγματος μάρκετινγκ, γιατί είναι αναπόσπαστο στοιχείο της προσφοράς των
εκάστοτε υπηρεσιών. Οι άνθρωποι αποτελούν ουσιαστικά την πρώτη επαφή του
πελάτη με την επιχείρηση. Αυτό κάνει πολύ σημαντικό τον τρόπο με τον οποίο έχουν
εκπαιδευτεί, τις γνώσεις τους, αλλά και τις ικανότητες που έχουν, ώστε να επιτευχθεί
η καλύτερη προσέγγιση και εξυπηρέτηση των πελατών, με αποτέλεσμα
• να μείνουν ικανοποιημένοι,
1053
Δ.ΥΠ.Α.

• να επαναλάβουν την αγορά με μεγαλύτερη συχνότητα

• να γίνουν αγοραστές επιπλέον υπηρεσιών ή προϊόντων
• να διαδώσουν την εμπειρία τους στο μεγαλύτερο δυνατό κοινό
Π.χ. η ποιότητα των υπηρεσιών που

προσφέρει ένα ξενοδοχείο, μια τράπεζα,
ένα νοσοκομείο ή μια αεροπορική
εταιρία συνδέεται άμεσα με την
εξυπηρέτηση που προσφέρει αντίστοιχα
το προσωπικό του ξενοδοχείου, ο ταμίας
της τράπεζας, η ιατρός, η αεροσυνοδός
της αεροπορικής εταιρίας, ή
οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο της επιχείρησης που έρχεται σε έμμεση ή άμεση επαφή
με τους πελάτες.
8.1.5.2. Η Διαδικασία (Process)
Στις υπηρεσίες, η διαδικασία παροχής της

εκάστοτε υπηρεσίας αποτελεί βασικό
στοιχείο του μείγματος Μάρκετινγκ.
Ενδεικτικά, η εκτέλεση των διαφόρων
διαδικασιών, ο βαθμός πολυπλοκότητάς
τους και ο χρόνος που απαιτείται για την
ολοκλήρωσή τους μπορούν να
αποτελέσουν κρίσιμα στοιχεία της
στρατηγικής μάρκετινγκ της επιχείρησης.
Οι εσωτερικές ή οι εξωτερικές διαδικασίες, κάποιες φορές, γίνονται πρόβλημα, αν

είναι σε σημαντικό βαθμό περίπλοκες, με άμεσο αποτέλεσμα ο σωστός σχεδιασμός
τους να είναι επιτακτικής σημασίας, ώστε να προβλέπεται η διευκόλυνση των
πελατών. Φανταστείτε ένα ΑΤΜ τραπεζικού καταστήματος με δυσνόητες οδηγίες
χρήση
1054
Δ.ΥΠ.Α.

Π.χ., η μεταφορά χρηματικών ποσών από ένα τραπεζικό λογαριασμό σε κάποιον

άλλο μπορεί να γίνει με επίσκεψη στο τραπεζικό κατάστημα κατά τις εργάσιμες ώρες
ή μέσω ΑΤΜ, ή τηλεφώνου ή ηλεκτρονικού υπολογιστή από το γραφείο ή το σπίτι του
πελάτη χωρίς αυτός να είναι υποχρεωμένος να επισκεφθεί την τράπεζα. Είναι
προφανές ότι η τράπεζα που δίνει τη δυνατότητα τέτοιων τραπεζικών συναλλαγών
με σωστά οργανωμένες διαδικασίες που εξασφαλίζουν ασφάλεια και ταχύτητα στις
συναλλαγές των πελατών της, προσφέρει καλύτερης ποιότητας εξυπηρέτηση στους
πελάτες της από τις ανταγωνίστριες τράπεζες.
8.1.5.3. Φυσική Μαρτυρία- Το Περιβάλλον της Επιχείρησης (Physical Evidence)
Το περιβάλλον περιλαμβάνει τους παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα και

αναφέρεται συνήθως σε προϊόντα που δεν έχουν σαφή υλική ιδιότητα. Κρίνεται βάσει
παραγόντων όπως η σωστή δομή και η εσωτερική λειτουργία που αφορούν
ενδεικτικά το εσωτερικό περιβάλλον της εταιρείας.
Η τοποθεσία στην οποία λειτουργεί μια

επιχείρηση προσφοράς υπηρεσιών,
όπως ένα ξενοδοχείο, εστιατόριο,
πολυκατάστημα κ.λπ., ο εξωτερικός και
εσωτερικός του διάκοσμος, η
λειτουργικότητα καθώς και η ασφάλεια
και υγιεινή των χώρων της είναι επίσης
άρρηκτα συνδεδεμένα με την ποιότητα
των προσφερόμενων υπηρεσιών.
8.1.5.4. Ορισμός Υπηρεσίας
Ως Υπηρεσία ορίζεται οποιαδήποτε

δραστηριότητα ή πλεονέκτημα που
μπορεί να προσφέρει μια επιχείρηση
στους πελάτες της, η οποία είναι άυλη
και δεν οδηγεί στην εξασφάλιση
ιδιοκτησίας πάνω σε κάτι. Οι υπηρεσίες,
1055
Δ.ΥΠ.Α.

όπως ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, τράπεζες, μονάδες εστίασης (εστιατόρια κ.λπ.),

υπηρεσίες ομορφιάς, συμβουλευτικές υπηρεσίες (ασφαλιστές, λογιστές, δικηγόροι
κ.λπ.) είναι πολύ σημαντικές για την Ελληνική Οικονομία και απασχολούν ένα μεγάλο
μέρος των εργαζομένων στη χώρα.
Το μάρκετινγκ υπηρεσιών ακολουθεί όλες τις βασικές αρχές του μάρκετινγκ φυσικών
προϊόντων.
8.1.5.5. Οι Ιδιαιτερότητες και τα Χαρακτηριστικά των Υπηρεσιών

• Η άυλη φύση
• Το αδιαχώριστο
• Η μεταβλητότητα ή Ετερογένεια
• Η άμεση κατανάλωση ή Φθαρτότητα
• Η απουσία ιδιοκτησίας
Η άυλη φύση: Οι υπηρεσίες δεν γίνονται αντιληπτές με την αφή ή τις υπόλοιπες
ανθρώπινες αισθήσεις με τον τρόπο που γίνονται τα υλικά αγαθά. Δεν μπορεί κανείς
να δει, να πιάσει, να εξετάσει μια υπηρεσία. Δεν είναι πράγματα, είναι διαδικασίες.
Αυτή είναι και η μεγαλύτερη διαφορά τους από τα προϊόντα.
Το αδιαχώριστο: Η αδυναμία διαχωρισμού της παραγωγής της υπηρεσίας από τον

τόπο κατανάλωσης της, από τη συμμετοχή του ίδιου του καταναλωτή στην
παραγωγή (π.χ. ο φοιτητής που πρέπει να διαβάσει και ό ίδιος ώστε να λάβει την
υπηρεσία της εκπαίδευσης), από τις συμπεριφορές και τη συμμετοχή των υπολοίπων
καταναλωτών που παρευρίσκονται στη διαδικασία παραγωγής (π.χ. μια θορυβώδης
παρέα σε ένα εστιατόριο). Οι υπηρεσίες παράγονται και καταναλώνονται ταυτόχρονα.
Αυτό σημαίνει ότι στο μάρκετινγκ υπηρεσιών έχει ιδιαίτερη σημασία ο σχεδιασμός
των υπηρεσιών, η συμπεριφορά των εργαζόμενων απέναντι στους πελάτες και, κατ’
επέκταση η σωστή στελέχωση της επιχείρησης με το κατάλληλο προσωπικό.
Η μεταβλητότητα ή Ετερογένεια: Δηλαδή, η αδυναμία τυποποίησης της ποιότητας.

Η ποιότητα των υπηρεσιών εξαρτάται από το ποιος τις παρέχει, πότε και που. Αυτό
1056
Δ.ΥΠ.Α.

σημαίνει ότι η ίδια υπηρεσία δεν παρέχεται σχεδόν ποτέ με τον ίδιο τρόπο στον
επόμενο ή ακόμη και στον ίδιο πελάτη.
Το εκάστοτε αποτέλεσμα εξαρτάται από τον

εκάστοτε εργαζόμενο και από τον εκάστοτε
πελάτη: Κατά συνέπεια o ανθρώπινος
παράγοντας είναι καθοριστικός, η
συμπεριφορά των εργαζόμενων είναι
κρίσιμος παράγοντας για τη δημιουργία
ικανοποίησης στον πελάτη και το τελικό αποτέλεσμα επηρεάζεται από παράγοντες
όπως κόπωση, χαρακτήρας ή άλλες προσωπικές αιτίες.
Η άμεση κατανάλωση ή Φθαρτότητα: Καθώς οι υπηρεσίες είναι άυλες, δεν

μπορούν να αποθηκευτούν, οι υπηρεσίες αναπτύσσονται και καταναλώνονται
σχεδόν ταυτόχρονα. Δεν στοκάρονται όπως τα προϊόντα. Επομένως και οι
δυναμικότητα που δεν αξιοποιείται πρακτικά χάνεται για την επιχείρηση.
Για παράδειγμα, το αεροπλάνο που πετάει

με είκοσι θέσεις κενές δεν μπορεί να βάλει
στο στοκ αυτές τις θέσεις για να
χρησιμοποιηθούν για μελλοντική χρήση.
Τα άδεια καθίσματα ενός κινηματογράφου
ή τα άδεια τραπέζια ενός εστιατορίου, τα
άδεια δωμάτια ενός ξενοδοχείου, αποτελούν χαμένα έσοδα.
Μπορούμε να πούμε ότι το «στοκ» στις υπηρεσίες είναι οι πελάτες και οι ουρές που
σχηματίζουν έξω από, π.χ., έναν κινηματογράφο, αλλά οι άνθρωποι δεν είναι σαν τα
απορρυπαντικά – δεν τους αρέσει να στοιβάζονται!
1057
Δ.ΥΠ.Α.

Το μάρκετινγκ, ανάλογα με τη φύση της υπηρεσίας, πρέπει να σχεδιάζει τις ανάλογες

τεχνικές διαχείρισης της ζήτησης ώστε να εξισορροπεί την προσφορά με τη ζήτηση,
όπως:
Συστήματα κρατήσεων
Την διαφοροποιημένη τιμολόγηση ώστε να μετακυλήσει χρονικά τη ζήτηση) (π.χ.

χαμηλότερες τιμές ξενοδοχείων στις low season περιόδους ή τα happy hours των
σημείων εστίασης)
Part time υπάλληλοι όταν η ζήτηση είναι μεγάλη
Υπηρεσίες self-service
Η απουσία ιδιοκτησίας: Οι υπηρεσίες δεν «ανήκουν» στον πελάτη με την έννοια

που του ανήκουν τα προϊόντα που αγοράζει. Οι υπηρεσίες «χρησιμοποιούνται»,
«ενοικιάζονται» για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, για παράδειγμα ένα εισιτήριο
αεροπλάνου, για π.χ. 9 ώρες, ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, για π.χ. 3 μέρες.
8.1.6. Η Εναλλακτική Προσέγγιση του Marketing Mix- Τα Τέσσερα “C”
Ο Robert F. Lauterborn το 1990 πρότεινε μια ταξινόμηση τεσσάρων Cs , η οποία

είναι πιο προσανατολισμένη προς τον καταναλωτή και είναι η εκδοχή των τεσσάρων
Ps, η οποία επιχειρεί να ταιριάζει καλύτερα στο κίνημα από το μαζικό μάρκετινγκ στο
μάρκετινγκ θέσεων:
1058
Δ.ΥΠ.Α.

Φυσικά, δεν αποτελεί μια ανατρεπτική θεώρηση του μείγματος, αλλά μια διαφορετική
εστίαση: Έτσι τα 4P αντιστοιχούν στα 4C από την οπτική των επιθυμιών και των
αναγκών του καταναλωτή
4P: Product (προϊόν) - 4C: Customer value (οι ανάγκες και τα θέλω του πελάτη)
Είναι η μελέτη των αναγκών και των επιθυμιών του πελάτη. Μια εταιρεία θα πωλεί
μόνο ό,τι ο καταναλωτής θέλει να αγοράσει. Έτσι οι επιχειρήσεις πρέπει να
μελετήσουν τα θέλω και τις ανάγκες των καταναλωτών προκειμένου να τους
προσελκύσουν έναν-έναν με κάτι που αυτοί θέλουν να αγοράσουν.
4P: Product (τιμή του προϊόντος) - 4C: Cost (κόστος για τον πελάτη)
Η τιμή είναι μόνο ένα μέρος του συνολικού κόστους για να ικανοποιήσουν μια ανάγκη.
Το Cost αντανακλά το συνολικό κόστος ιδιοκτησίας. και αφορά στην κατανόηση
του κόστους ή/και θυσίας που απαιτεί από τον πελάτη η ικανοποίηση μιας
συγκεκριμένης ανάγκης και μπορεί να περιλαμβάνει τα:
χρηματικό κόστος
κόστος του χρόνου για την απόκτηση ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας,
1059
Δ.ΥΠ.Α.

το κόστος της συνείδησης με την κατανάλωση ή ακόμα και
ένα κόστος ενοχής.
4P: Promotion (Προώθηση) - 4C: Communication (Επικοινωνία)

Είναι η επικοινωνία συνολικής δέσμης μηνυμάτων που εκπέμπονται από ποικίλα
ερεθίσματα μάρκετινγκ. Η επικοινωνία είναι αμφίδρομη με στόχο να δημιουργήσει
ένα διάλογο με τους δυνητικούς πελάτες με βάση τις ανάγκες και τον τρόπο ζωής
τους. Αντιπροσωπεύει ένα ευρύτερο πεδίο. Οι επικοινωνίες μπορεί να
περιλαμβάνουν τη διαφήμιση, τις δημόσιες σχέσεις, την προσωπική πώληση, καθώς
και κάθε μορφή επικοινωνίας μεταξύ του οργανισμού και του καταναλωτή ιδίως μέσω
των social media
4P: Place (Τοποθεσία) - 4C: Convenience (Ευκολία)

Είναι η προσφορά ευκολίας ώστε ο πελάτης να αγοράσει. Στην εποχή του Internet,
των καταλόγων, των πιστωτικών καρτών και των τηλεφώνων οι άνθρωποι ούτε
χρειάζεται να πάνε οπουδήποτε για να ικανοποιήσουν μια ανάγκη, ούτε
περιορίζονται σε μερικές περιοχές. Οι επιχειρήσεις πρέπει να γνωρίζουν τον τρόπο
με τον οποίο η αγορά-στόχος προτιμά να αγοράζει, και να διασφαλίζουν την άνεση
του πελάτη στις αγορές του. Με την άνοδο του διαδικτύου και τα υβριδικά μοντέλα
1060
Δ.ΥΠ.Α.

της αγοράς, η αγορά αποκτά όλο και μικρότερη σημασία. Εύκολα ο καταναλωτής
λαμβάνει υπόψη την ευκολία για την αγορά του προϊόντος, την εύρεσή του, την
εύρεση πληροφοριών σχετικά με το προϊόν αλλά και διάφορους άλλους παράγοντες.
1061
Δ.ΥΠ.Α.

8.1.7. Στρατηγικό Marketing Management
Το στρατηγικό management αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της

επιχειρηματικότητας καθώς συνεισφέρει στην ανάλυση της αγοράς και του
ανταγωνισμού, παρέχει το πλαίσιο της ανάλυσης και εκτίμησης των δυνατοτήτων της
επιχείρησης, και δίνει τη δυνατότητα στη διοίκηση να χαραχθεί η κατάλληλη
στρατηγική.
8.1.7.1. Η Swot analysis και η χρήση της
Η swot analysis, σκιαγραφεί τις κρίσιμες για την επιχείρηση δυνάμεις και δυνατότητες
της, τις αδυναμίες της, τις ευκαιρίες που μπορεί να υπάρχουν στην αγορά, όπως και
τις απειλές. Η λέξη swot βγαίνει από τα αρχικά των λέξεων strengths (δυνάμεις)
weaknesses (αδυναμίες), opportunities (ευκαιρίες) και threats (απειλές).
Η swot analysis είναι μια δομημένη προσέγγιση με

σκοπό να αξιολογήσουμε τη στρατηγική θέση που
κατέχει η επιχείρηση στην αγορά, αναλύοντας τα δυνατά
της στοιχεία και πλεονεκτήματα, τις αδυναμίες της, τις
ευκαιρίες που παρουσιάζονται και δημιουργούνται στην
αγορά (υπάρχουσες ή νέες) και τις απειλές που
μπορούν να προκύψουν από διάφορους ανταγωνιστές
ή από αλλαγές στις υπάρχουσες κοινωνικές πολιτικές, οικονομικές και άλλες δομές.
Οι δυνάμεις και οι αδυναμίες αποτελούν «εσωτερικά» στοιχεία-παράγοντες

(Internal factors) οι όποιοι δύνανται να είναι ελεγχόμενοι από την επιχείρηση, ενώ
οι ευκαιρίες και οι απειλές εξωτερικούς (external factors) οι οποίοι είναι εκτός

περιθωρίων ελέγχου.
Δυνάμεις-Αδυναμίες:
Οι δυνάμεις και οι αδυναμίες είναι σχετικές, και όχι απόλυτες. Είναι ωραίο να είσαι
καλός σε κάτι, αλλά αυτό μπορεί να είναι αδυναμία αν ο ανταγωνιστής σου είναι
καλύτερος. Τελικά το που και πόσο είσαι δυνατός κρίνεται στη δράση. Μια αποτυχία
1062
Δ.ΥΠ.Α.

στο να κατανοήσουμε το πού είμαστε δυνατοί (και άρα ανταγωνιστικοί), μπορεί να

είναι πολύ επικίνδυνο.
Διαφήμιση της Land Rover,
που τονίζει το δυνατό
σημείο της φίρμας, ότι «σε
πάει παντού»
Το να νομίζεις ότι είσαι

δυνατός σε ένα σημείο (πχ
ποιότητα) θα σημαίνει ότι θα το υπογραμμίζεις και θα το επικοινωνείς (Positioning.
Τοποθετούμαστε στην αγορά ως “είμαστε οι καλύτεροι-ποιοτικότεροι”. Αν όμως στην
πραγματικότητα δεν είσαι (ή κάποιοι ανταγωνιστές σου είναι καλύτεροι), τότε και οι
καταναλωτές/πελάτες δεν θα σε προτιμήσουν. Επιπλέον, θα έχεις χάσει την ευκαιρία
να είχες «επικοινωνήσει ένα άλλο δυνατό σου σημείο, το όποιο θα σου είχε δώσει
ένα δυνατότερο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (πχ τιμή – έχουμε τον καλύτερο δείκτη
τιμής/αξίας, value for money).
Ευκαιρίες – Απειλές:
Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να διακρίνουν τις ευκαιρίες και τις απειλές από το

εξωτερικό περιβάλλον. Οι εξωτερικές δυνάμεις θα επηρεάσουν ούτως ή άλλως την
αγορά, και κατά συνέπεια και τη στρατηγική μας. Άρα, θα πρέπει να σχεδιάζουμε τις
κινήσεις μας προκειμένου να εκμεταλλευτούμε ευκαιρίες και να αποφύγουμε τους
κινδύνους από τις απειλές.
SWOT Παράγοντες Παράγοντες

ANALYSIS που βοηθούν την επιχείρηση που εμποδίσουν την
να πετύχει τους στόχους της επιχείρηση
να πετύχει τους στόχους της
1063
Δ.ΥΠ.Α.

Δυνάμεις Αδυναμίες
Τι σε κάνει καλύτερο από τους Σε τι είναι οι ανταγωνιστές σου
Εσωτερικοί ανταγωνιστές σου; καλύτεροι από σένα;
παράγοντες
(ελεγχόμενοι) Ποιες είναι οι δυνατές σου Ποιες είναι οι δυνατές τους
λειτουργίες-δραστηριότητες; λειτουργίες-δραστηριότητες;
Γιατί σε προτιμούν οι πελάτες Γιατί τους προτιμούν οι πελάτες
σου; τους;
Ποια είναι τα ανταγωνιστικά σου Ποια είναι τα ανταγωνιστικά
πλεονεκτήματα; τους πλεονεκτήματα;
Ευκαιρίες Απειλές
Ποιες πολιτικές, κοινωνικές, Ποιες πολιτικές, κοινωνικές,
Εξωτερικοί τεχνολογικές και οικονομικές τεχνολογικές και οικονομικές
παράγοντες αλλαγές δημιουργούν ευκαιρίες αλλαγές δημιουργούν απειλές
(μη στην επιχείρησή σου; για την επιχείρησή σου;
ελεγχόμενοι)
Υπάρχουν κερδοφόρα κενά στην Τι κινήσεις έχει ή μπορεί να
αγορά που θα μπορούσες εσύ κάνει ο ανταγωνισμός και να
να καλύψεις; απειληθείς;
Ποιες νέες καινοτομίες μπορείς
να εισάγεις;
8.1.7.1.1. Στρατηγική εφαρμογή της swot analysis στην επιχείρηση
Δράση
Επωφεληθείτε από τις ευκαιρίες που σας δίνουν τα δυνατά σημεία σας. Οι
ευκαιρίες που προκύπτουν από τα δυνατά σημεία σας μπορεί να σας ωθούν στην
επιδίωξη μιας στρατηγικά επιθετικής επέκτασης. Η ανάλυση S.W.O.T. μπορεί επίσης
να προσφέρει άλλες στρατηγικές επιλογές. Για παράδειγμα:
Τη διαφοροποίηση των σημαντικών απειλών από τις ευοίωνες ευκαιρίες.
Την εστίαση στη μετατροπή των αδυναμιών σε τομείς σημαντικών ευκαιριών.
Τη λήψη προστατευτικών μέτρων σε τομείς απειλών όπου παρουσιάζετε αδυναμίες .
Αντιμετωπίστε τις αδυναμίες σας
1064
Δ.ΥΠ.Α.

Αποφασίστε ποιες αδυναμίες πρέπει να αντιμετωπιστούν ως προτεραιότητα. Ωστόσο,

θα πρέπει να συνειδητοποιείτε και να μην υποτιμάτε και τις υπόλοιπες αδυναμίες σας,
μέχρι ο χρόνος και οι πόροι να σας επιτρέψουν την εύρεση μιας λύσης.
Ορισμένες αδυναμίες μπορεί να μετατραπούν σε δυνατά σημεία ή ευκαιρίες. Για

παράδειγμα, ίσως να είναι δυνατό να μετατρέψετε μία έλλειψη στην παραγωγική
διαδικασία σε αυξημένη αξία των προϊόντων σας λόγω σπανιότητας. (π.χ.
χειροποίητη κατασκευή έναντι μιας βιομηχανοποιημένης)
Ορισμένες αδυναμίες έχουν σαφή λύση. Για παράδειγμα, τα οικονομικά προβλήματα

μπορούν να λυθούν με την συγκέντρωση περισσότερων πόρων χρηματοδότησης,
και η ανεπάρκεια στην παραγωγή μπορεί να καλυφθεί με την πρόσληψη νέων
υπαλλήλων.
Ορισμένες αδυναμίες απαιτούν χρόνο και χρήματα για να αντιμετωπιστούν. Για

παράδειγμα, ίσως να χρειαστεί να ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα βελτιώσεων μέσω της
εκπαίδευσης ή της διαχείρισης ποιότητας.
Προστατευτείτε από τις απειλές
Δημιουργήστε δυνατές σχέσεις με προμηθευτές και πελάτες.
Ενθαρρύνετε τις καλές σχέσεις μεταξύ των υπαλλήλων.
Εξασφαλίστε ότι έχετε ξεκάθαρες και λογικές συμβάσεις με τους προμηθευτές, τους
πελάτες και τους υπαλλήλους.
Προβλέψτε ασφαλιστική κάλυψη κατά ευνόητων κινδύνων.
Καταρτίστε ρεαλιστικά σχέδια για απρόοπτες εξελίξεις για την αντιμετώπιση πιθανών
κρίσεων.
Υιοθετήστε τα σωστά είδη συμβάσεων υπηρεσιών για τα βασικά στελέχη.
Οι επιτυχημένες επιχειρήσεις εστιάζουν στην κατάκτηση αγορών niche και στη

δημιουργία "φραγμών" για να αποτρέψουν την είσοδο πιθανών ανταγωνιστών σε
αυτές τις αγορές.
1065
Δ.ΥΠ.Α.

Φωτ. Η ελληνική καμπάνια τουρισμού επικοινωνεί στο κοινό τα δυνατά στοιχεία της
χώρας σε επίπεδο αισθήσεων που θα αποκομίσει ο πελάτης από το τουριστικό
προϊόν.
8.1.7.1.2. Εμβάθυνση στους παράγοντες που ελέγχουμε στην SWOT Ανάλυση
Η πρακτική στα πλαίσια της swot analysis εξετάζει εις βάθος μια σειρά παραγόντων:
Δυνατά σημεία: Τα δυνατά σημεία σας είναι συνήθως εύκολο να εντοπιστούν, μέσα
από το διαρκή διάλογο με τους πελάτες και τους προμηθευτές σας. Τα αρχεία σας
(π.χ. πωλήσεων) θα σας βοηθήσουν επίσης να καθορίσετε τους τομείς στους
οποίους είστε ιδιαίτερα δυνατοί (π.χ. τις αυξανόμενες πωλήσεις ενός συγκεκριμένου
προϊόντος).
Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, τα δυνατά σημεία διακρίνονται σε τέσσερις

κατηγορίες που αναλύονται παρακάτω και είναι:
Η υγιής οικονομική κατάσταση, η οποία ενδέχεται να σας δίνει το προβάδισμα

έναντι των ανταγωνιστών σας. Μεταξύ των σημαντικών παραγόντων
περιλαμβάνονται οι εξής:
1066
Δ.ΥΠ.Α.

• Ταμειακή ροή.
• Αυξανόμενος κύκλος εργασιών και κερδοφορία.
• Σωστή οικονομική διαχείριση, καλός πιστωτικός έλεγχος και ελάχιστες επισφαλείς
απαιτήσεις.
• Δυνατός ισολογισμός.
• Πρόσβαση σε μεγάλες πιστώσεις, ισχυρή πιστοληπτική ικανότητα και καλή σχέση
με την τράπεζα και άλλες πηγές χρηματοδότησης.
Το μάρκετινγκ, το οποίο ίσως να αποτελεί το κλειδί για την επιτυχία σας. Για
παράδειγμα, η επιχείρησή σας μπορεί να επωφελείται από τα εξής:
• Προβάδισμα σε μια κερδοφόρο αγορά niche (επιλεγμένο τμήμα της αγοράς με

συγκεκριμένα χαρακτηριστικά)
• Καλή φήμη και δυνατό όνομα.
• Σίγουρη πελατειακή βάση.
• Ευρύ φάσμα προϊόντων.
• Αποτελεσματική έρευνα και ανάπτυξη, χρήση σχεδιασμού και καινοτομιών.
• Εκπαιδευμένο προσωπικό πωλήσεων.
• Ολοκληρωμένη υποστήριξη μετά την αγορά (after sales).
• Προστατευμένη πνευματική ιδιοκτησία (π.χ. καταχωρημένα σχέδια,
πατενταρισμένα προϊόντα).
Οι ικανότητες των στελεχών διοίκησης και του προσωπικού, καθώς και τα

διάφορα συστήματα μπορεί να αποτελούν εξίσου σημαντικές ισχυρές βάσεις για
επιτυχία. Περιλαμβάνουν παράγοντες, όπως:
• Ισχυρή διαχείριση σε βάθος.
1067
Δ.ΥΠ.Α.

• Ικανότητα για γρήγορη λήψη αποφάσεων.

• Υπαλλήλους με προσόντα, επιτυχή διαδικασία προσλήψεων και αποτελεσματική
εκπαίδευση και ανάπτυξη.
• Δυνατά κίνητρα και υψηλό ηθικό.
• Αποδοτική διοίκηση.
Τα δυνατά σημεία της παραγωγής περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κατάλληλους

χώρους γραφείων και παραγωγής, και καλές πηγές υλικών ή υποσυστημάτων.
• Σύγχρονες, χαμηλού κόστους εγκαταστάσεις παραγωγής.

• Πρόσθετη παραγωγική ικανότητα.
• Μια καλή τοποθεσία.
• Αποτελεσματικές προμήθειες και καλή σχέση με τους προμηθευτές.
Να γνωρίζετε ότι τα δυνατά σημεία δεν είναι πάντα αυτά που φαίνονται. Τα δυνατά
σημεία ενδέχεται να συνεπάγονται αδυναμίες (για παράδειγμα, οι κορυφαίες
επιχειρήσεις της αγοράς χαρακτηρίζονται συχνά από εφησυχασμό και μεγάλη
γραφειοκρατία) και συχνά συνεπάγονται απειλές (για παράδειγμα, ο καλύτερος
πωλητής σας μπορεί να είναι δυνατό σημείο - μέχρι να παραιτηθεί).
Αδύνατα σημεία: Τις αδυναμίες συχνά τις γνωρίζουμε, αλλά προσπαθούμε να τις
αγνοούμε.
Η κακή οικονομική διαχείριση μπορεί να οδηγήσει στις εξής καταστάσεις:
Να μην υπάρχουν αρκετοί διαθέσιμοι πόροι για επένδυση σε ένα νέο εργοστάσιο ή
στην ανάπτυξη προϊόντων.
Όλες οι διαθέσιμες ασφαλιστικές δικλείδες, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών

περιουσιακών στοιχείων και εγγυήσεων έχουν ήδη δεσμευτεί για υπάρχοντα δάνεια.
Ο κακός πιστωτικός έλεγχος οδηγεί σε μη προβλέψιμη ταμειακή ροή.
1068
Δ.ΥΠ.Α.

Εάν το μάρκετινγκ δεν έχει σαφή προσανατολισμό μπορεί να οδηγήσει στα

εξής:
Ψυχρή αντιμετώπιση των απαιτήσεων των πελατών.
Περιορισμένο ή απαρχαιωμένο φάσμα προϊόντων.
Εφησυχασμό και έλλειψη καινοτομίας.
Οι αδυναμίες των στελεχών διοίκησης και του προσωπικού είναι συχνά

δύσκολο να εντοπιστούν, εκτός αν τις εξετάσει κανείς εκ των υστέρων. Συνήθη
παραδείγματα είναι:
Η αδυναμία ανάδειξης και εκπαίδευσης διαδόχων.
Η αποκλειστική συγκέντρωση της εξειδικευμένης γνώσης και του ελέγχου στα χέρια
λίγων βασικών στελεχών.
Η αδυναμία λήψης εξωτερικής συμβουλής.
Μεγάλη συχνότητα αλλαγής προσωπικού.
Η αναποτελεσματική παραγωγή και οι ακατάλληλοι χώροι γραφείων και

παραγωγής μπορούν να υπονομεύσουν οποιαδήποτε επιχείρηση, όσο σκληρά κι αν
δουλεύουν οι εργαζόμενοι. Τα πιο συνηθισμένα προβλήματα περιλαμβάνουν τα εξής:
Κακή τοποθεσία και απεριποίητοι χώροι εργασίας.
Απαρχαιωμένος εξοπλισμός, υψηλό κόστος παραγωγής και χαμηλή παραγωγικότητα.
Μακρόχρονες μισθώσεις που καθηλώνουν την επιχείρηση σε ακατάλληλα γραφεία ή

στη χρήση ακατάλληλου εξοπλισμού.
Ευκαιρίες: Οι εξωτερικές αλλαγές παρέχουν ευκαιρίες, τις οποίες οι επιχειρήσεις

που χαρακτηρίζονται από σωστή διαχείριση μπορούν να εκμεταλλευτούν προς
όφελος τους.
1069
Δ.ΥΠ.Α.

Οι αλλαγές που εμπλέκουν οργανισμούς και άτομα που επηρεάζουν άμεσα

την επιχείρησή σας, μπορεί να σας αποκαλύψουν εντελώς νέες δυνατότητες.
Για παράδειγμα:
Η χρεοκοπία ενός ανταγωνιστή
Η καλύτερη πρόσβαση σε πιθανούς νέους πελάτες και αγορές (π.χ. αγορές του
εξωτερικού).
Οι αυξημένες πωλήσεις σε υπάρχοντες πελάτες, ή νέες επαφές που αποκτήθηκαν

μέσω αυτών.
Η ανάπτυξη νέων καναλιών διανομής (π.χ. του Διαδικτύου).
Η βελτίωση των διακανονισμών προμήθειας, όπως π.χ. προμήθεια ανάλογα με τις

ανάγκες που προκύπτουν.
Η ευκαιρία πρόσληψης ενός βασικού στελέχους από έναν ανταγωνιστή.
Η παρουσία χρηματοδοτών που ενδιαφέρονται για τη χρηματοδότηση τυχόν

δραστηριοτήτων της επιχείρησής σας.
Το ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί να αλλάξει προς όφελός σας.

Οι αλλαγές ενδέχεται να είναι οι εξής:
Πολιτικές ή νομοθετικές αλλαγές. Για παράδειγμα, μια αλλαγή στη νομοθεσία που
απαιτεί οι πελάτες να αγοράζουν ένα προϊόν.
Οικονομικές τάσεις. Για παράδειγμα, πτωτικά επιτόκια με αποτέλεσμα να μειώνεται

το κόστος του κεφαλαίου.
Κοινωνικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, δημογραφικές αλλαγές ή μεταβαλλόμενες

καταναλωτικές απαιτήσεις που οδηγούν σε αύξηση της ζήτησης για τα προϊόντα σας.
1070
Δ.ΥΠ.Α.

Νέες τεχνολογίες. Για παράδειγμα, νέα υλικά, νέες διαδικασίες και συστήματα
πληροφορικής.
Απειλές: Οι απειλές μπορεί να είναι ασήμαντες μέχρι και ικανές να καταστρέψουν

την επιχείρηση.
Οι αλλαγές στις οποίες εμπλέκονται οργανισμοί και άτομα που επηρεάζουν

άμεσα την επιχείρησή σας μπορεί να έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις. Για
παράδειγμα:
Τα βελτιωμένα ανταγωνιστικά προϊόντα ή η εμφάνιση νέων ανταγωνιστών.
Η απώλεια ενός σημαντικού πελάτη.
Η υπερβολική εξάρτηση από ένα διανομέα ή μια ομάδα διανομέων.
Η αδυναμία των προμηθευτών να τηρούν τις προδιαγραφές ποιότητας.
Οι αυξήσεις των τιμών εκ μέρους των προμηθευτών.
Μια πιο κλειστή αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη δυσκολία στις

προσλήψεις.
Η αποχώρηση βασικών στελεχών που ενδεχομένως γνωρίζουν επαγγελματικά

μυστικά.
Η μείωση των πιστωτικών ορίων εκ μέρους των δανειστών ή αύξηση των δαπανών.
Μια αναπροσαρμογή του μισθώματος που απειλεί να αυξήσει τα πάγια έξοδα ή η

λήξη της μίσθωσης.
Δικαστικές διαδικασίες (π.χ. η μήνυση από έναν πελάτη).
Το ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί να αλλάξει εις βάρος σας.

Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα:
Πολιτικών ή νομοθετικών αλλαγών. Για παράδειγμα, νέα νομοθεσία που αυξάνει τα

έξοδά σας ή που απαιτεί επανασχεδιασμό των προϊόντων.
1071
Δ.ΥΠ.Α.

Οικονομικών τάσεων Για παράδειγμα, χαμηλότερες τιμές συναλλάγματος με

αποτέλεσμα χαμηλότερο εισόδημα από δραστηριότητες στο εξωτερικό.
Κοινωνικών εξελίξεων. Για παράδειγμα, απαιτήσεις των καταναλωτών για προϊόντα

'φιλικά προς το περιβάλλον'.
Νέων τεχνολογιών Για παράδειγμα, τεχνολογία που καθιστά τα προϊόντα σας

απαρχαιωμένα ή δίνει το πλεονέκτημα στους ανταγωνιστές. Οι πληροφορίες σχετικά
με τις ευκαιρίες και τις απειλές θα πρέπει να συλλεχθούν από εσάς ως μέρος της
έρευνας αγοράς σας (π.χ. από επαγγελματικούς φορείς και ειδικές εκδόσεις)
8.1.7.2. Η PESTEL Ανάλυση
Η PESTEL είναι και αυτή ένα στρατηγικό εργαλείο του Μάρκετινγκ που
χρησιμοποιείται, για την ανάλυση του Μακροπεριβάλλοντος μίας επιχείρησης,
δηλαδή των συστημάτων και των δομών που περιβάλλουν μία επιχείρηση. Η
ανάλυση PESTEL διερευνά:
• Το Πολιτικό περιβάλλον (Political):

Στο Πολιτικό περιβάλλον εμπίπτει η πολιτική σταθερότητα, οι νόμοι, το πολιτικό
καθεστώς και η μορφή κυβέρνησης. Αυτοί και άλλοι παράγοντες του περιβάλλοντος
αυτού μπορούν να επιτρέψουν ή να απαγορεύσουν την λειτουργία μίας επιχείρησης.
Σταθερότητα πολιτικού συστήματος
Πλαίσιο ρύθμισης του επιχειρησιακού πεδίου, ελευθερίες, περιορισμοί ή

απαγορεύσεις, ελεγκτικοί μηχανισμοί
Εργατικοί νόμοι και εργασιακές σχέσεις
1072
Δ.ΥΠ.Α.

Σύστημα φορολόγησης
Κυβερνητικές πολιτικές για την εμπορική προβολή και τον εμπορικό ανταγωνισμό
Συμμετοχή της χώρας σε διακρατικές εμπορικές συμφωνίες
Κυβερνητικές επιλογές σε θέματα υγείας, παιδείας, άμυνας, δομών του κράτους κ.λπ.
που επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα.
• Το Οικονομικό περιβάλλον (Economical)

Το Οικονομικό περιβάλλον αναφέρεται στην οικονομική ζωή μίας χώρας ή κοινωνίας.
Επιτόκια δανεισμού
Ύψος πληθωρισμού
Νομισματικές ισοτιμίες
Επίπεδα απασχόλησης & ανεργία
Προοπτικές εξέλιξης του ΑΕΠ
• Το Κοινωνικό περιβάλλον (Social):

Η δομή της κοινωνίας, οι αντιλήψεις των κατοίκων μίας συγκεκριμένης κοινότητας, τα
δημογραφικά, ψυχογραφικά και άλλα κριτήρια, σαφώς επηρεάζουν την επιχείρηση
που δραστηριοποιείται σε αυτή τη κοινωνία και γι' αυτό μελετάται στην ανάλυση
PESTEL.
Κυρίαρχες θρησκείες και γλώσσες
Πολιτισμικές επιρροές στον τρόπο ζωής και κατανάλωσης
Ευαισθησίες σε θέματα υγείας, ασφάλειας, κοινωνικής πρόνοιας
Αντιλήψεις για τα εντόπια και εισαγόμενα προϊόντα
Διαφοροποίηση κοινωνικού ρόλου ανδρών και γυναικών
Μέσος όρος ελεύθερου χρόνου
Προσδόκιμο μέσος όρος ζωής
Ηλικιακή διαστρωμάτωση της αγοραστικής δύναμης
1073
Δ.ΥΠ.Α.

Ενδιαφέρον κοινής γνώμης για περιβαλλοντικά θέματα
• Το Τεχνολογικό περιβάλλον (Technological):

Το τεχνολογικό περιβάλλον έχει και αυτό καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του
Μακροπεριβάλλοντος. Οι καινοτομίες, τα εμπόδια εισόδου που σχετίζονται με
τεχνολογικά επιτεύγματα καθώς και η μεταφορά της τεχνολογίας αποτελούν κρίσιμα
ζητήματα που προσδιορίζονται σε αυτό το σημείο.
Επενδύσεις σε υποδομές και δραστηριότητες για έρευνα & ανάπτυξη (R&D),
τεχνολογικές αλλαγές, αυτοματισμούς.
Τεχνολογίες που οδηγούν σε προϊόντα μικρότερου κόστους και καλύτερης ποιότητας
Τεχνολογίες που εξασφαλίζουν περισσότερο καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσίες
Τεχνολογίες που “ανοίγουν” νέα κανάλια διανομής
Τεχνολογίες που επιτρέπουν νέους τρόπους προβολής & επικοινωνίας με τον

πελάτη
Οι τεχνολογικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν και καθορίσουν νέες

συνθήκες στο λανσάρισμα στην αγορά νέων προϊόντων, να προσδιορίσουν το
αποτελεσματικό επίπεδο της παραγωγής και συνεπώς του κόστους και να
οδηγήσουν σε αποφάσεις για outsourcing.
• Τα Περιβαλλοντικά θέματα (Environmental):
Ερευνώνται θέματα οικολογικά και περιβάλλοντος όπως ο καιρός, το κλίμα και οι

αλλαγές του που επηρεάζουν τον κλάδο του τουρισμού, τις καλλιέργειες, τις
1074
Δ.ΥΠ.Α.

ασφάλειες. Επιπλέον, η αυξανόμενη ενημέρωση του πληθυσμού στις πιθανές

επιπτώσεις από τις κλιματολογικές συνθήκες έχουν αντίκτυπο στο τρόπο που
επιχειρήσεις λειτουργούν, στα προϊόντα που προσφέρουν και στην δημιουργία νέων
αγορών ή υποβαθμίζοντας και καταργώντας ήδη υπάρχουσες.
• Το Νομικό-Νομοθετικό πλαίσιο (Legal):

Εδώ θα αναλυθούν θέματα σχετιζόμενα
με το Εμπορικό Δίκαιο, την Προστασία
των Καταναλωτών, τις
Αντιμονοπωλιακές Ρυθμίσεις, την
Επιτροπή Ανταγωνισμού, τους νόμους
για την υγεία και την ασφάλεια, τους
εργασιακούς νόμους, τους νόμους για
την μετανάστευση ή τους κοινωνικούς
διαχωρισμούς.
8.1.7.3. Το μοντέλο ανάλυσης του χαρτοφυλακίου προϊόντων (BCG matrix) και

η χρησιμότητα του στις επιχειρήσεις
Το BCG growth/share matrix (από τα αρχικά Boston Consulting Group) αφορά:

-το μερίδιο της αγοράς (Market share)
-το ρυθμό ανάπτυξης της αγοράς (Market growth)
Ο ρυθμός ανάπτυξης της αγοράς, αναφέρεται στο βαθμό ελκυστικότητας της

αγοράς. Μια αγορά που μεγαλώνει και αυξάνεται, είναι λογικό να είναι ελκυστική για
τους επιχειρηματίες, αφού περισσότεροι καταναλωτές θα αγοράζουν τα προϊόντα, (ή
θα αγοράζουν περισσότερο). Η ελκυστικότητα παύει να είναι μεγάλη όταν οι ρυθμοί
ανάπτυξης επιβραδύνονται, ή η αγορά συρρικνώνεται. Το μερίδιο αγοράς έχει να
κάνει με το μερίδιο αγοράς που κατέχει η επιχείρηση μας με τα προϊόντα της.
Πρεσβεύει την ικανότητα της επιχείρησης να κάνει πωλήσεις και να εισρεύσουν
χρήματα στα ταμεία της. Τα προϊόντα τα χαρακτηρίζουμε ανάλογα με τη θέση τους,
σε αγελάδες, αστέρια, ερωτηματικά και σκυλιά.
1075
Δ.ΥΠ.Α.

Αγελάδες (cash cows): είναι προϊόντα που κατέχουν δεσπόζουσα θέση σε μια
χαμηλής ανάπτυξης αγορά η οποία βρίσκεται στην ώριμη φάση (mature Market).
Είναι κερδοφόρα και φέρνουν ρευστό στην επιχείρηση. Χρειάζονται κάποιο ύψος
επένδυσης για να διατηρούν τη θέση τους στην αγορά. Παρέχουν την απαραίτητη
ρευστότητα στην εταιρία για να πληρωθούν δάνεια και τόκοι, να γίνουν επενδύσεις,
να πληρωθούν μερίσματα, χρηματοδοτούν την έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων.
Αστέρια (stars): τα αστέρια έχουν την τάση να είναι κερδοφόρα επειδή βρίσκονται
σε αγορά που αναπτύσσεται και κατέχουν υψηλό μερίδιο της. Φέρνουν πολύτιμη
ρευστότητα (όχι όσο οι αγελάδες), αλλά χρειάζονται και υψηλές επενδύσεις για να
μπορέσουν να κρατηθούν σε μια αγορά που αναπτύσσεται ταχύτατα, και απαιτεί
καινοτόμα προϊόντα. Όταν η αγορά αυτή αρχίσει να μεταμορφώνεται σε ώριμη, τότε
τα αστέρια μετατρέπονται σε αγελάδες.
Ερωτηματικά (questionmarks): έχουν χαμηλό μερίδιο σε μια αναπτυσσόμενη

αγοράς. Χρειάζονται επενδύσεις για να γίνει το προϊόν ανταγωνιστικό και να
μεταμορφωθεί σε αστέρι, να πάρει μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς και να φέρει
ρευστότητα στην επιχείρηση.
1076
Δ.ΥΠ.Α.

Σκυλιά (dogs): προϊόντα σε ώριμη αγορά και με μικρό μερίδιο. Καλούνται και
παγίδες ρευστότητας. Επειδή σε μια ώριμη αγορά υπάρχουν ελάχιστοι ηγέτες, όσο
μεγαλύτερος ο αριθμός των προϊόντων, τόσο πιο πιθανό να αποτύχουν.
Στρατηγικές προεκτάσεις: διαχρονικά, τα προϊόντα μετακινούνται στο διάγραμμα
αφού η αγορές είναι δυναμικές. Το να μετακινηθούν τα προϊόντα κάθετα στον πίνακα
είναι πολλές φορές έξω από τον έλεγχο της εταιρίας, αφού η αγορά κινείται μόνη της
(αναπτύσσεται ή πέφτει και ωριμάζει). Έτσι τα αστέρια μπορεί να γίνουν αγελάδες ή
ερωτηματικά, και αυτά να γίνουν σκυλιά. Πολλές επιχειρήσεις, μέσα στα πλαίσια
του συντηρητικότητας και ασφάλειας, επενδύουν περισσότερο στις αγελάδες
και τα σκυλιά (ώριμη και γνωστή/οικεία αγορά), παρά στα αστέρια και τα
ερωτηματικά.
Οι εναλλακτικές στρατηγικές μπορεί να είναι οι εξής:
Cash cows: χρησιμοποίηση των κερδών στη διατήρηση της θέσης στην αγορά.
Χρηματοδότησε με αυτά, τα αστέρια και τα ερωτηματικά
Αστέρια: διατήρησε / αύξησε το μερίδιο αγοράς
Ερωτηματικά: ή δυνάμωσε τις προσπάθειες ή κράτα την τρέχουσα στρατηγική, ή

απέσυρε το προϊόν από την αγορά.
Σκυλιά: μείωσε τις προσπάθειες, ή διατήρησε, ή απέσυρε.
Αυτό το μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις τουριστικές επιχειρήσεις

προκειμένου να αναλύσει και να αξιολογήσει το χαρτοφυλάκιο προϊόντων
τους. Συγκεκριμένα, με την μελέτη του χαρτοφυλακίου θα βγουν
συμπεράσματα για:
• το ύψος των πωλήσεων των κύριων προϊόντων και υπηρεσιών

• τα μερίδια αγοράς του κάθε προϊόντος
• το περιθώριο κέρδους και τον παγκόσμιο ανταγωνισμό των τουριστικών
προσφερόμενων πακέτων
• το στάδιο του κύκλου των προϊόντων
1077
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι προοπτικές ανάπτυξης νέων προϊόντων και υπηρεσιών και οι δυνατότητες

χρηματοδότησής τους από τα έσοδα των υπαρχόντων λοιπών προϊόντων του
χαρτοφυλακίου
• Αποφάσεις για την απόσυρση προϊόντων και υπηρεσιών που είναι παρωχημένα
• Δημιουργία προϊόντων σύμφωνα με τις σύγχρονες απαιτήσεις των τουριστών
πελατών όπως τις τάσεις για νέα είδη τουρισμού
8.1.7.4. Εμπόδια εισόδου στις ξένες αγορές: Το μοντέλο του Porter (five forces
model
Το μοντέλο του Porter, ουσιαστικά αναλύει την αγορά και τις ανταγωνιστικές δυνάμεις
που τη διέπουν. Οι πέντε αυτές δυνάμεις είναι:
-η απειλή εισόδου νέων

ανταγωνιστών
-η διαπραγματευτική δύναμη των
προμηθευτών
-η διαπραγματευτική δύναμη των
αγοραστών
-η απειλή από τα υποκατάστατα
προϊόντα ή υπηρεσίες
-ο βαθμός έντασης του
ανταγωνισμού μεταξύ των
υφιστάμενων επιχειρήσεων
1. Η απειλή εισόδου νέων ανταγωνιστών. Οι παράγοντες οι οποίοι προσδιορίζουν

τα εμπόδια εισόδου είναι:
• Οικονομίες κλίμακας
• Απαιτήσεις για υψηλά κεφάλαια για την είσοδο
• Διαφοροποίηση προϊόντος
• Ισχυρό Brand name
• Πρόσβαση σε κανάλια διανομής
1078
Δ.ΥΠ.Α.

• Κυβερνητική πολιτική
• Πρόσβαση σε απαραίτητους πόρους
Στον κλάδο του τουρισμού καθότι

δραστηριοποιούνται παγκοσμίως
δυνάμεις από πολλές χώρες του
κόσμου - και από χώρες με χαμηλές
τιμές κυρίως από τον
αναπτυσσόμενο- ο κίνδυνος
προέρχεται από τις χώρες που έχουν
καταφέρει μεγάλες οικονομίες κλίμακας. Εδώ η Ελλάδα χρειάζεται να αναβαθμίζει
συνεχώς το brand name της και βελτιώνοντας τις υπηρεσίες της να στοχεύει σε όλο
και περισσότερο πιο αναβαθμισμένες αγορές στόχους, δηλαδή σε τουρίστες με την
οικονομική άνεση να ξοδεύουν περισσότερα.
2. Η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών. Οι προμηθευτές έχουν μεγάλη

διαπραγματευτική δύναμη και να αυξάνουν την τιμή των υλών ή να μειώνουν την
ποσότητα:
• Βαθμός συγκέντρωσης των προμηθευτών
• Εναλλακτικές πηγές πόρων / Διαφοροποίηση πόρων
• Κόστος μετακίνησης της επιχείρησης σε άλλο προμηθευτή
• Κίνδυνος να επεκταθεί ο προμηθευτής προς τα «εμπρός» δηλαδή να
επεκταθεί σε δραστηριότητες όμοιες με αυτές της επιχείρησης.
• Βαθμός σπουδαιότητας της επιχείρησης για τον προμηθευτή
3. Η διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών.

• Βαθμός συγκέντρωσης των αγοραστών
• Εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού / Διαφοροποίηση προϊόντος
• Κίνδυνος να επεκταθεί ο αγοραστής προς τα «πίσω» δηλαδή να επεκταθεί σε
δραστηριότητες όμοιες με αυτές της επιχείρησης
• Κόστος μετακίνησης του αγοραστή σε άλλη ανταγωνιστική επιχείρηση
• Βαθμός σπουδαιότητας του αγοραστή για την επιχείρηση
• Δυνατότητα επιλογής υποκατάστατων προϊόντων
1079
Δ.ΥΠ.Α.

• Ατελής ή πλήρης πληροφόρηση των αγοραστών. Με πλήρη γνώση της

αγοράς (τιμές, κόστη, διαθεσιμότητα, αριθμός προμηθευτών), οι αγοραστές ασκούν
περισσότερη πίεση στην επιχείρηση
• Ισχυρό brand name
• Ύψος κερδών των αγοραστών
4. η απειλή από τα υποκατάστατα προϊόντα ή υπηρεσίες. Η ύπαρξη

υποκατάστατων προϊόντων περιορίζει τη δυνατότητα επίτευξης υψηλών κερδών.
▪ Σχετική τιμή των υποκατάστατων
▪ Κόστος μετακίνησης του αγοραστή στα υποκατάστατα
▪ Τάση του αγοραστή να στραφεί στα υποκατάστατα
5. Ο βαθμός έντασης του ανταγωνισμού μεταξύ των υφιστάμενων

επιχειρήσεων. Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τον ανταγωνισμό.
• Ρυθμός ανάπτυξης του κλάδου
• Αριθμός ανταγωνιστών
• -Βαθμός διαφοροποίησης προϊόντος
• -Ποσοστό συμμετοχής του σταθερού κόστους ή κόστους αποθήκευσης στο ολικό
κόστος
• Εγκατάσταση πρόσθετης παραγωγικής δυναμικότητας σε μεγάλα μεγέθη.
• Ισχυρό brand name
6. Εμπόδια / φραγμοί εισόδου και εξόδου:
Φραγμοί Εξόδου
Χαμηλοί Υψηλοί
Χαμηλοί Χαμηλά, Σταθερά Έσοδα Χαμηλά, Αμφίβολα Έσοδα

Φραγμοί Εισόδου
Υψηλοί Υψηλά, Σταθερά Έσοδα Υψηλά, Αμφίβολα Έσοδα
1080
Δ.ΥΠ.Α.

Εμπόδιο εισόδου είναι οποιοσδήποτε τύπος παράγοντα που εμποδίζει τους

συμμετέχοντες να ανταγωνιστούν σε μια βιομηχανία. Τα εμπόδια εξόδου είναι
οποιοσδήποτε τύπος παράγοντα που κρατά τις εταιρείες να ανταγωνίζονται σε μια
επιχείρηση, παρόλο που μπορεί να χαμηλά κέρδη ή ζημίες. Η κατανόηση των
εμποδίων εισόδου και εξόδου μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση της
ελκυστικότητας του κλάδου (κερδοφορία και δομή τιμών), καθώς και στην ανάπτυξη
δράσεων για την αύξηση ή μείωση των εμποδίων, σε σχέση με τα συμφέροντα της
εταιρείας.
Εμπόδια εισόδου
Διαρθρωτικά εμπόδια. Διαρθρωτικά εμπόδια υπάρχουν ως αποτέλεσμα των
διαφορών στη δομή μεταξύ των υπό εξέταση επιχειρήσεων - της υπάρχουσας και της
νεοεισερχόμενης.
Συμπεριφορικά εμπόδια. Υπάρχουν εμπόδια συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα

αναμενόμενων αλλαγών στην ανταγωνιστική συμπεριφορά των υπαρχουσών
επιχειρήσεων φορέων που αντιβαίνουν στα συμφέροντα του εισερχόμενου, πχ μέτρα
αποτροπής της εισβολής της νέας επιχείρησης.
Εμπόδια εξόδου
Εξειδικευμένα περιουσιακά στοιχεία. Τα περιουσιακά στοιχεία που εξειδικεύονται
ιδιαίτερα στη συγκεκριμένη επιχείρηση ή τοποθεσία έχουν χαμηλές τιμές
εκκαθάρισης ή υψηλό κόστος μεταφοράς ή μετατροπής.
Σταθερό κόστος εξόδου. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι συμβάσεις εργασίας, το

κόστος επανεγκατάστασης, οι δυνατότητες διατήρησης ανταλλακτικών κ.λπ.
Στρατηγικές σχέσεις. Σχέσεις μεταξύ της εξερχόμενης επιχειρηματικής μονάδας και

άλλων επιχειρηματικών μονάδων της εταιρείας όσον αφορά την εικόνα, την ικανότητα
μάρκετινγκ, την πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές αγορές, τις κοινές εγκαταστάσεις
κ.λπ.
Συναισθηματικά εμπόδια. Η απροθυμία της διοίκησης να λάβει οικονομικά

δικαιολογημένες αποφάσεις εξόδου που προκαλούνται από ταύτιση με τη
1081
Δ.ΥΠ.Α.

συγκεκριμένη επιχείρηση, πίστη στους υπαλλήλους, φόβο για τη σταδιοδρομία

κάποιου, υπερηφάνεια ή άλλους λόγους.
Κυβερνητικοί και κοινωνικοί περιορισμοί. Αυτοί οι περιορισμοί συνεπάγονται

άρνηση της κυβέρνησης ή αποθάρρυνση της εξόδου από ανησυχία για απώλεια
θέσεων εργασίας και περιφερειακές οικονομικές επιπτώσεις.
Μεθοδολογία
Προσδιορισμός των εμποδίων. Προσδιορίστε τους παράγοντες που καθιστούν μια
βιομηχανία προσβάσιμη ή απρόσιτη στους νεοεισερχόμενους. Προσδιορίστε τους
παράγοντες που θα μπορούσαν να περιορίσουν την αποχώρηση ενός παίκτη από
μια βιομηχανία.
Ανάλυση μεγεθών φραγμού. Ποσοτικοποιήστε τους πόρους, τις σχέσεις ή την

κλίμακα που απαιτούνται για να ξεπεράσετε επιτυχώς τα εμπόδια εισόδου.
Προσδιορίστε τόσο το άμεσο όσο και το υπόλοιπο κόστος που σχετίζεται με την
έξοδο.
Προσδιορισμός της σημασίας φραγμού. Συγκρίνετε τα επίπεδα πόρων,

δεξιοτήτων, τεχνολογίας κλπ. με εκείνα που απαιτούνται για να ξεπεραστούν τα
εμπόδια εισόδου. Προσδιορίστε τα βήματα που απαιτούνται για τους κατεστημένους
φορείς για την αύξηση των εμποδίων εισόδου. Συγκρίνετε το κόστος εξόδου με το
όφελος. Προσδιορίστε τα βήματα που απαιτούνται για τη μείωση των φραγμών
εξόδου.
Πλεονεκτήματα
• Εύκολα κατανοητό ως εξήγηση των παραπάνω φυσιολογικών αποδόσεων σε
μια βιομηχανία
• Συνδυάζει πολλές διαφορετικές έννοιες σε μία τεχνική για την κατανόηση
ολόκληρης της βιομηχανίας
• Ισχυρή τεχνική εάν τα εμπόδια μπορούν να ποσοτικοποιηθούν
Αδυναμίες
1082
Δ.ΥΠ.Α.

Χωρίς βαθιά ποσοτική και χρηματοοικονομική ανάλυση δεν προσδιορίζονται εύκολα ,

καθώς πολλά εμπόδια δεν είναι εύκολα μετρήσιμα.
Α. υψηλά εμπόδια εισόδου και χαμηλά εξόδου. Είναι η προτιμότερη περίπτωση.

Μόνο οι υγιείς ανταγωνιστές παραμένουν στον κλάδο. Οι υπόλοιπες αποχωρούν
από την αγορά, και οι νέοι δεν μπορούν να εισέλθουν εύκολα.
Β. χαμηλά εμπόδια εισόδου και εξόδου. Εύκολα μια επιχείρηση μπαίνει και βγαίνει
από ένα κλάδο. Το ίδιο όμως και οι ανταγωνιστές της. Έχουμε υψηλό ανταγωνισμό
και μειωμένα κέρδη για όλους.
Γ. υψηλά εμπόδια εισόδου και εξόδου. Δύσκολα μια επιχείρηση μπαίνει και βγαίνει
από ένα κλάδο.
Δ. χαμηλά εμπόδια εισόδου και υψηλά εξόδου. Η χειρότερη περίπτωση. Εύκολα

μια επιχείρηση μπαίνει αλλά δύσκολα βγαίνει από ένα κλάδο. Αυτό σημαίνει ότι οι μη
ανταγωνιστικές επιχειρήσεις παραμένουν στον κλάδο με αποτέλεσμα να μειώνουν τα
1083
Δ.ΥΠ.Α.

κέρδη των υγειών επιχειρήσεων (λόγω πλεονάζουσας παραγωγικότητας και

υπερβολικής προσφοράς).
8.1.7.5. Στρατηγική και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
Τι είναι στρατηγική;
“Είναι το σύνολο των επιλογών και αποφάσεων που παίρνει η διοίκηση στο πως θα
αξιοποιήσει τους πόρους της, και θα κερδίσει ένα διατηρήσιμο ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα στις αγορές - στόχους της”. (Doyle, 1994)
Η στρατηγική προσδίδει στην επιχειρηματικότητα την κατεύθυνση (με το να

ορίσει σε ποιες αγορές και με ποια προϊόντα θα κινηθούμε, και ποιους από
τους πόρους μας θα χρησιμοποιήσουμε) και τα μέσα με τα οποία θα το
επιχειρήσουμε.
Οι στρατηγικές επιλογές οδηγούν στον καθορισμό των αντικειμενικών σκοπών του
marketing.
Γενικές Στρατηγικές
1084
Δ.ΥΠ.Α.

Καινοτομία στην τεχνολογία

Τρέχοντα προϊόντα Νέα προϊόντα
1. Στρατηγικές διείσδυσης 2. Στρατηγικές ανάπτυξης προϊόντος

στην αγορά Βελτιώσεις προϊόντος
Υφιστάμενες Αύξηση μεριδίου αγοράς Επέκταση γραμμής προϊόντος
αγορές Αύξηση χρήσης προϊόντος Νέα προϊόντα για τις ίδιες αγορές
- αύξηση συχνότητας χρήσης
- αύξηση ποσότητας στη χρήση
Καινοτομία - νέες εφαρμογές
στο
marketing 3. Στρατηγικές ανάπτυξης 4. Στρατηγικές διαφοροποίησης
αγοράς Κάθετη ολοκλήρωση
Επέκταση της αγορά για τα - προς τα εμπρός
Νέες αγορές υπάρχοντα προϊόντα - προς τα πίσω
- γεωγραφική επέκταση Διαφοροποίηση σε συσχετιζόμενες
- στόχευσε σε νέα τμήματα δραστηριότητες
Διαφοροποίηση σε μη-συσχετιζόμενες
δραστηριότητες
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί μερικές γενικές στρατηγικές προσεγγίσεις στο

πως μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι μια επιχείρησης. Οι κυριότερες από αυτές
είναι του Ansoff (1968), και του Porter (1980, 1985). Η στρατηγική έχει δυο
διαστάσεις: την χρήση των πόρων της επιχείρησης, και την ανάπτυξη ενός
διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Ο πίνακας του Ansoff είναι χρήσιμος
κυρίως για το κομμάτι της χρήσης των πόρων:
Στρατηγικές διείσδυσης στην υφιστάμενη αγορά
Η διείσδυση στην αγορά, είναι συνήθως η λιγότερη ριψοκίνδυνη στρατηγική, καθώς

αφορά υπάρχοντα (τρέχοντα) προϊόντα σε υφιστάμενες αγορές, και έτσι υπάρχει ένα
αίσθημα «άνεσης» να ασχολείσαι με προϊόντα και αγορές που γνωρίζουμε και
κατανοούμε.
Μπορούμε να προσπαθήσουμε να «αναπτύξουμε» την αγορά αυξάνοντας την

ενημέρωση των καταναλωτών –στόχων μας για τα προϊόντα μας, ίσως με
περισσότερη διαφήμιση και προώθηση.
1085
Δ.ΥΠ.Α.

Μπορούμε να ενθαρρύνουμε τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν τα προϊόντα μας

συχνότερα.
Σε μια τέτοια –με λιγότερο ρίσκο-

αγορά, τα οφέλη και η ανταμοιβή
είναι μικρότερη φυσικά, καθώς ο
ανταγωνισμός είναι μεγάλος και τα
προϊόντα μας γίνονται κοινότυπα και
δεν διαφοροποιούνται σε μεγάλο
βαθμό. Έτσι, απαιτείται να
διευρύνουμε την πελατειακή μας βάση, ή να αναπτύξουμε νέα προϊόντα.
Στρατηγικές ανάπτυξης προϊόντος

Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να διαλέξουμε να αναπτύξουμε νέα προϊόντα για
τις αγορές στις οποίες ήδη δραστηριοποιούμαστε.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η ανάπτυξη νέων προϊόντων απαιτεί πολλές
νέες επενδύσεις, και πολλά κεφάλαια σε παραγωγικά μέσα. πχ. Η ανάπτυξη ενός
νέου μοντέλου αυτοκινήτου.
Στρατηγικές ανάπτυξης αγοράς

Είναι μια εναλλακτική στρατηγική ανάπτυξης. Νέες αγορές μπορεί να είναι είτε σε
γεωγραφικά πλαίσια, ή νέα τμήματα καταναλωτών στις υφιστάμενες.
Μπορεί να αναπτύξουμε την επιχείρηση μας ανοίγοντας ένα υποκατάστημα σε μια
νέα περιοχή, ή πόλη.
Μπορούμε να προσελκύσουμε πελάτες διαφορετικών target group, και να τους
προσφέρουμε τα προϊόντα μας που μέχρι τα απευθύναμε σε διαφορετικούς
Στρατηγικές διαφοροποίησης
1086
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι η πιο ριψοκίνδυνη καθώς η

επιχείρηση θα βαδίσει στο άγνωστο.
Συμπεριλαμβάνει καινοτομία τόσο
στην ανάπτυξη του προϊόντος
(καινούργιο), όσο και στην αγορά
(νέα και άγνωστη). Με νέα προϊόντα
σε νέες και άγνωστες αγορές τα
ρίσκα και οι αποδόσεις σχετίζονται (αποτυχία, ή μεγάλη επιτυχία και αποδόσεις
κερδών).
Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα είναι το στοιχείο ή στοιχεία που δίνουν στην επιχείρηση
τη δυνατότητα να ξεπεράσει τους ανταγωνιστές της και να απολαύσει υψηλότερα
κέρδη.
Το πρόβλημα με το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα είναι ότι οι ανταγωνιστές

έχουν μια «εκνευριστική» συνήθεια να το αντιγράφουν.
Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα προκύπτει από την αξία την οποία η επιχείρηση

μπορεί να δημιουργήσει για τους πελάτες της και εξειδικεύεται με την διαφορά μεταξύ
της αξίας και του απαιτούμενου κόστους της επιχείρησης για τη δημιουργία της
(σχέση κόστους / τιμής / αξίας ). Αξία είναι το τι οι καταναλωτές επιθυμούν να
πληρώσουν για την απόκτηση του προϊόντος της επιχείρησης.
Το μέγιστο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα προκύπτει:

1. όταν η επιχείρηση προσφέρει το προϊόν στις δυνατότερες χαμηλές τιμές σε σχέση
με τον ανταγωνισμό για «ίσες αξίες» για τους καταναλωτές.
2. όταν δημιουργεί «αξίες» υψηλότερες από τους ανταγωνιστές και έτσι
αντισταθμίζεται η ψηλότερη τιμή. (higher value charged in premium prices).
Υπάρχουν δύο τύποι ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων:
Ηγεσία στο κόστος (cost leadership): Ένα πλεονέκτημα κόστους μπορεί να

πηγάζει από διαφορετικούς παράγοντες, όπως: χαμηλό κόστος παραγωγής,
1087
Δ.ΥΠ.Α.

αποτελεσματικό σύστημα διανομής, γραμμή παραγωγής υψηλής αποδοτικότητας,

κτλ.
Διαφοροποίηση προϊόντος (product differentiation): Η διαφοροποίηση
προϊόντος, μπορεί να πηγάζει από: προμήθεια ά υλών αρίστης και απαράμιλλης
ποιότητας, εξαιρετικό σχεδιασμό, ενσωμάτωση καινοτόμων στοιχείων που δύσκολα
αντιγράφονται, κτλ.
Αντιλαμβανόμενη αξία (perceived value)

Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα προκύπτει όταν το κοινό-στόχος μας αντιλαμβάνεται
ότι το προϊόν μας είναι υψηλότερης αξίας από αυτό των ανταγωνιστών μας. Η αξία
μπορεί να αναλυθεί σε τρία στοιχεία:
Αντιλαμβανόμενη αξία
( perceived value)
Αντιλαμβανόμενα οφέλη Κόστος κατοχής Τιμή

(perceived benefits) (cost of ownership) (price)
⚫ Απόδοση προϊόντος ⚫ Εγκατάσταση Τα χρήματα που πληρώνουμε

⚫ Ποιότητα εξυπηρέτησης – ⚫ Εκπαίδευση και Ικανότητα
service προσωπικού
⚫ Brand image ⚫ Κατανάλωση ενέργειας
⚫ Ασφάλεια
⚫ Χρόνος που απαιτείται
⚫ Κόστη μετακίνησης
Αφού ο στόχος του ανταγωνιστικού

πλεονεκτήματος είναι να δώσει στο
κοινό ανώτερη αντιλαμβανόμενη αξία,
οι επιχειρήσεις χρειάζεται να
εργαστούν πάνω στη μείωση του
1088
Δ.ΥΠ.Α.

κόστους κατοχής και της τιμής, και να αυξήσουν τα αντιλαμβανόμενα οφέλη που οι
καταναλωτές θα υποθέσουν ότι θα λάβουν. Το τίμημα που θα καταβληθεί
ενσωματώνει τις δύο προηγούμενες ομάδες (αντιλαμβανόμενα οφέλη – κόστος
κατοχής), και οδηγεί τον καταναλωτή στην αγορά του προϊόντος.
Γενικές Στρατηγικές για τη δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (Porter)
O Porter υποστήριξε ότι μόνο αυτές οι στρατηγικές μπορούν να οδηγήσουν στην

επιτυχία:
• η ηγεσία στο κόστος

• η διαφοροποίηση
Η εστίαση (είτε στο κόστος (3Α), είτε στη διαφοροποίηση (3Β).
Η υιοθέτηση μιας μικτής στρατηγικής θα οδηγήσει την επιχείρηση στο να «κολλήσει

κάπου στη μέση» (stuck in the middle). Η ιδέα ότι μια πετυχημένη στρατηγική
απαιτεί εστιασμένη αφοσίωση (single-minded focus) έχει επηρεάσει την
επιχειρηματικότητα αυτές τις δεκαετίες, παρόλο που ο Porter τα τελευταία χρόνια
έγινε λιγότερο δογματικός και απόλυτος.
1089
Δ.ΥΠ.Α.

Μερικές φορές είναι πιθανό μια επιχείρηση να επιδιώκει περισσότερες από μια
στρατηγικές, αν και αυτό επιτυγχάνεται μόνο κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Οι
τρεις βασικές στρατηγικές αποσκοπούν στην καλύτερη αντιμετώπιση των δυνάμεων
ανταγωνισμού στον κλάδο.
Η κεντρική ιδέα είναι ότι η επιχείρηση θα πρέπει να αποκτήσει ένα ανταγωνιστικό

πλεονέκτημα, και για την επίτευξή του, θα πρέπει να κάνει επιλογές:
• να επιλέξει τον τύπο του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που επιζητά να

πετύχει, και
• Το περιβάλλον μέσα στο οποίο θέλει να επιτύχει το πλεονέκτημα αυτό. Αν δεν
το επιτύχει, τότε η επιχείρηση θα χαρακτηρίζεται από στρατηγική μετριότητα
που θα οδηγεί σε χαμηλή οικονομική απόδοση, αφού δεν θα έχει κανένα
ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Ηγεσία Κόστους
Η στρατηγική αυτή έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:

• μειώνει την διαπραγματευτική δύναμη των
προμηθευτών, αφού λόγω των μεγάλων ποσοτήτων
παραγωγής και τζίρου, η επιχείρηση αποτελεί
μεγάλο πελάτη για τον προμηθευτή και απολαμβάνει
χαμηλές τιμές στις παραγγελίες του.
• μειώνει την διαπραγματευτική δύναμη των
αγοραστών – οι πελάτες έχουν περιορισμένη
ικανότητα να μειώσουν και άλλο τις τιμές αφού η
επιχείρηση πουλάει ήδη σε χαμηλές τιμές.
• τα υποκατάστατα είναι λιγότερο ελκυστικά
εξαιτίας των χαμηλών τιμών
• μειώνει τον ανταγωνισμό. Πολλές φίρμες θα βγουν από την αγορά, από το να
ανταγωνιστούν μια επιχείρηση-ηγέτη στο κόστος.
1090
Δ.ΥΠ.Α.

Κίνδυνοι: για μια επιχείρηση χαμηλού κόστους είναι i) η είσοδος στην αγορά μιας
επιχείρησης με ακόμα πιο χαμηλό κόστος παραγωγής, και ii) η μείωση της ευελιξίας.
Διαφοροποίηση
Η στρατηγική διαφοροποίησης έχει να
κάνει με την δημιουργία -υλικών ή
άυλων (tangible or intangible)- στοιχείων
του προϊόντος, το οποίο το
διαφοροποιούν από τα ανταγωνιστικά.
Έτσι, τα προϊόντα αυτά έχουν κάτι το
ξεχωριστό, οι πελάτες είναι λιγότερο
ευαίσθητοι στην τιμή (price sensitive), η
επιχείρηση χρεώνει υψηλότερες τιμές, και οδηγείται σε μεγαλύτερα περιθώρια
κέρδους.

• μειώνει την διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών – τα προϊόντα της
επιχείρησης διαφοροποιούνται από τα ανταγωνιστικά και έτσι δεν είναι
1091
Δ.ΥΠ.Α.

συγκρίσιμα. Έτσι, οι πελάτες ή θα πληρώσουν το τίμημα να τα αποκτήσουν, ή

θα αγοράσουν κάτι άλλο.
• τα υποκατάστατα είναι λιγότερο ελκυστικά αφού δεν είναι ευθέως
υποκατάστατα.
• μειωμένος ανταγωνισμός, αφού η διαφοροποίηση δημιουργεί ένα είδος
μονοπωλιακής αγοράς.
Κίνδυνοι: παρόλη τη διαφοροποίηση, οι ανταγωνιστικές - χαμηλού κόστους -

επιχειρήσεις, θα της κάνουν πόλεμο τιμών, και οι χαμηλές τιμές ήταν πάντα
ελκυστικές για τους καταναλωτές.
3α &β. Εστίαση
Η στρατηγική αυτή σχετίζεται με τις

εταιρίες που εξειδικεύονται σε ένα
συγκεκριμένο τμήμα της αγοράς.
Υπάρχει μεγάλη διαφορά της εστίασης
και της διαφοροποίησης. Η
διαφοροποίηση αφορά στη δημιουργία
ενός διαφοροποιημένου προϊόντος και
τμηματοποίηση και στοχεύει σε
ολόκληρη την αγορά. Η εστίαση στοχεύει σε ένα εξειδικευμένο κομμάτι της αγοράς με
ειδικές απαιτήσεις. Η επιχείρηση μπορεί είτε να εστιάσει στο κόστος, παλεύοντας για
ηγεσία κόστους, είτε να εστιάσει στην διαφοροποίηση σε ένα μικρό και
εξειδικευμένο τμήμα της αγοράς (niche).

μειώνει τον ανταγωνισμό, αφού εξυπηρετεί εξειδικευμένες ανάγκες ενός
συγκεκριμένου καταναλωτικού κοινού και δεν στοχεύει σε ολόκληρη την αγορά.
μειώνει την πίεση από τα υποκατάστατα, εστιάζοντας σε αυτές τις συγκεκριμένες
ανάγκες της αγοράς – στόχου.
1092
Δ.ΥΠ.Α.

Κίνδυνοι: είναι ότι i) είναι πάντα ριψοκίνδυνο να βασίζεσαι και να εξυπηρετείς μόνο
ένα τμήμα της αγοράς, και ii) αν πετύχεις και αυξήσεις τους τζίρους σου και την
αγορά, αυτό θα προσελκύσει και άλλους – ίσως και μεγαλύτερους από σένα –
ανταγωνιστές.
8.1.8. Δημόσιες σχέσεις
Οι Δημόσιες Σχέσεις αποτελούν βασικό κομμάτι της επικοινωνίας μιας επιχείρησης ή

ενός οργανισμού και καθορίζουν σημαντικά την εικόνα και τον τρόπο που το κοινό
αλλά και ειδικοί παράγοντες αντιμετωπίζουν την επιχείρηση/ τον οργανισμό. Η
ευρεία προβολή και η δημιουργία μιας θετικής εικόνας απέναντι στο
πρόσωπο/ στην επιχείρηση/ στον οργανισμό είναι ο στόχος των Δημοσίων
Σχέσεων, αναπόσπαστο κομμάτι τους είναι η διαχείριση της φήμης ως αποτέλεσμα
των πράξεων, των μηνυμάτων και της αντίληψης των άλλων για αυτά. Διαφέρουν, και
μάλιστα σημαντικά, από την διαφήμιση, καθώς βασίζονται στην δημοσιότητα γύρω
από ένα γεγονός και ένα πρόσωπο και όχι τόσο σε αύξηση πωλήσεων.
8.1.8.1. Ορισμοί των δημοσίων σχέσεων
Παραθέτουμε ορισμένους από τους ορισμούς των δημοσίων σχέσεων:

«Με τον όρο δημόσιες σχέσεις εννοούμε τη διοικητική λειτουργία, µέσω της οποίας
δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί και οργανώσεις, επιζητούν την κατανόηση, την
υποστήριξη και τη συμπάθεια των ανθρώπων εκείνων µε τους οποίους έρχονται ή
μπορούν να έρθουν σε επαφή µε σκοπό την εκτεταμένη εκπλήρωση των κοινών
συμφερόντων τους»
1093
Δ.ΥΠ.Α.

«Δημόσιες Σχέσεις είναι η συστηματική, προγραμματισμένη συνεχής και συνεπής

προσπάθεια, για την δημιουργία και διατήρηση σχέσεων αμοιβαίας κατανόησης και
καλής θέλησης, ανάμεσα σε μια οργανωμένη ομάδα (ή άτομο) και το κοινό της».
Βρετανικό ινστιτούτο Δημοσίων Σχέσεων IPR.
«Δημόσιες Σχέσεις είναι η συγκρατημένη και διοικητική προσπάθεια μέσω της οποίας
γίνεται προσπάθεια για την καθιέρωση κατανόησης, συμπάθεια στους ιδιωτικούς και
δημόσιους οργανισμούς και την υποστήριξη στους δημόσιους κύκλους με τους
οποίους έχουν ή επιθυμούν να έχουν επαφή». Dansk Public Relations Klub of
Denmark.
8.1.8.2. Η σπουδαιότητα των δημοσίων σχέσεων
H αποστολή των δημοσίων σχέσεων

Βασική αποστολή των Δημοσίων Σχέσεων είναι να φέρουν κοντά τις διάφορες
ομάδες-δέκτες, να τις βοηθούν να συνεννοηθούν με στόχο την αποτροπή ή την
άμβλυνση των προβλημάτων. Οι Δημόσιες Σχέσεις εκτός από την πληροφόρηση του
κοινού υποστηρίζουν την επιχείρηση-οργανισμό με την προπαρασκευή, την
κατάρτιση, την εφαρμογή και την αξιολόγηση. προγραμμάτων έχοντας πάντα ως
στόχο τη δημιουργία αμοιβαίας εμπιστοσύνης και κατανόησης με το κοινό.
Ο στόχος των δημοσίων σχέσεων σε μια επιχείρηση

• Οι Δημόσιες Σχέσεις έχουν ως στόχο :
• την διατήρηση και ενίσχυση της εικόνας
• την μετατροπή δυσάρεστων καταστάσεων σε ευμενείς
• την αύξηση φήμης και πελατείας
• την ευρεία καταναλωτική αποδοχή των προϊόντων της εταιρείας
• την διευκόλυνση εισαγωγής νέων προϊόντων
• προώθηση σωστών εργασιακών σχέσεων
• διευκόλυνση επενδύσεων της επιχείρησης
1094
Δ.ΥΠ.Α.

• την ενημέρωση για τις απόψεις που το περιβάλλον έχει γι' αυτή
Τι προσφέρουν οι Δημόσιες Σχέσεις

• Παρέχουν συμβουλές, και καταστρώνουν στρατηγικό πλάνο.
• Αναπτύσσουν σχέσεις αλληλοσεβασμού, με τις ομάδες κοινού.
• Δημιουργούν σχέσεις εντός των οργανισμών.
• Οργανώνουν δεκάδες δραστηριότητες που εντάσσονται στα προγράμματα
των Δημοσίων Σχέσεων.
• Συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων
8.1.8.3. Οι αρμοδιότητες ενός στελέχους δημοσίων σχέσεων
Ο υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων διαχειρίζεται τις σχέσεις μεταξύ μιας εταιρείας και
εξωτερικών φορέων. Είναι εκείνος που προβάλλει το «πρόσωπο» της επιχείρησης
και συμβάλλει στην ενίσχυση της δημοτικότητας και της αξιοπιστίας της εταιρείας.
Πρέπει να διαθέτει πρωτίστως, εξαιρετικές επικοινωνιακές δεξιότητες. Να διαθέτει
δημιουργικότητα και γνωρίζει τις διαφορετικές τακτικές αναγνώρισης και
προσέλκυσης του κατάλληλου κοινού. Ο σκοπός είναι η δημιουργία ενός ισχυρού
επικοινωνιακού δικτύου γύρω από την εταιρεία, που θα διασφαλίζει την καλή σχέση
με το ευρύ κοινό και θα αυξήσει την αναγνωρισιμότητα της εταιρείας και του brand.
Συνεπώς οι αρμοδιότητες είναι:
• Διαμόρφωση δημιουργικών στρατηγικών δημοσίων σχέσεων που ταιριάζουν

στο προφίλ της εταιρείας
• Ανάπτυξη αποτελεσματικών σχεδίων δημοσίων σχέσεων, χρησιμοποιώντας
τις κατάλληλες στρατηγικές και τακτικές
• Οργάνωση και συντονισμός δραστηριοτήτων δημοσίων σχέσεων
• Χρήση πληθώρας καναλιών (τηλεόρασης, έντυπων μέσων, διαδικτύου, κ.λπ.)
για τη βελτίωση της προβολής της εταιρείας
1095
Δ.ΥΠ.Α.

• Συνεργασία με επαγγελματίες του marketing, ώστε να διασφαλίζεται η συνοχή

στην προώθηση της εταιρικής εικόνας
• Διοργάνωση συνεντεύξεων ή εκδηλώσεων δημόσιων ομιλιών και δημιουργία
δελτίων τύπου
• Παροχή συμβουλών στην εταιρεία για τη διαχείριση ευαίσθητων δημοσίων
ζητημάτων, με στόχο τη διατήρηση της καλής φήμης της εταιρείας
• Αξιολόγηση ευκαιριών για χορηγίες και άλλες συνεργασίες, όπως και
διαχείριση σχέσεων
• Ανάλυση αποτελεσμάτων εκστρατειών δημοσίων σχέσεων ή σχετικών
προσπαθειών και σύνταξη εκθέσεων
8.1.8.4. Τα κύρια εργαλεία των δημοσίων σχέσεων
Δελτίο τύπου: Έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και διαμορφώνει την εικόνα της
επιχείρησης. Δεν είναι διαφήμιση ούτε πρόσκληση .Προσφέρει πάντα είδηση και
απαντά στα γιατί.
Συνέντευξη τύπου: Είναι η συνάντηση των συμβούλων επικοινωνίας και Δημοσίων

Σχέσεων της επιχείρησης με εκπροσώπους και δημοσιογράφους των μελών
ενημέρωσης προς διοχέτευση είδησης.
Συνάντηση τύπου: Οι συναντήσεις για γεύμα ή δείπνο των συμβούλων

επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων με εκπροσώπους των μέσων ενημέρωσης και
δημοσιογράφους προς την ανάπτυξη σχέσεων και χαλαρές στιγμές.
Αρθρογραφία: Κείμενο όπου αναφέρετε ιστορικά δεδομένα για την επιχείρηση

εξηγώντας την πορεία της, το όραμα της ,τους στόχους και τους σκοπούς της.
Ανακοίνωση τύπου: Η ανακοίνωση υπό την μορφή δελτίου τύπου το οποίο

αγοράζει χώρο και χρόνο στα μέσα ενημέρωσης κατά την επικοινωνιακή διαχείριση
κρίσεων. Όταν δεν υπάρχει το περιθώριο αναμονής επιλογής δημοσίευσης του
δελτίου τύπου.
1096
Δ.ΥΠ.Α.

Ομιλίες-παρουσιάσεις: Οι εκδηλώσεις ανοικτού τύπου εσωτερικά ή εξωτερικά της

επιχείρησης με εκπαιδευτικό ή ενημερωτικό σκοπό.
Συνέντευξη: Συζήτηση και απαντήσεις επί παντός επιχειρησιακού θέματος, προς τα
Μέσα Ενημέρωσης .
Εταιρικές Χορηγίες και συναφείς ενέργειες (όπως εκστρατείες ενημέρωσης του
κοινού για ένα θέμα). Αν και τέτοιες ενέργειες εντάσσονται πολλές φορές στα πλαίσια
προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνική Ευθύνης θεωρούνται και ως ένα εργαλείο
δημοσίων σχέσεων
Lobbying: Το Lobbying είναι η προσπάθεια επηρεασμού και δημιουργίας θετικά
προσκείμενων φορέων. Για παράδειγμα το Lobbying μπορεί να χρησιμοποιηθεί για
να δημιουργηθεί ένας θετικά προσκείμενος νέος νόμος που θα ευνοεί την επιχείρηση
ή για την άρση ενός απαγορευτικού μέτρου.
E-Communication Tools: Site – social media – mobile. Εφαρμογές και διαχείριση

της εικόνας της επιχείρησης , ηλεκτρονικά .
House Organ & Newsletter: Εσωτερικές ( εντός επιχείρησης ) εκδόσεις ,

ηλεκτρονικά ή hard copy , με σκοπό την ενημέρωση των εργαζομένων επί παντός
επιχειρησιακού ζητήματος .
Advertising Print Message: Η κειμενογραφία διαφημιστικών προγραμμάτων , με

κοινωνική στόχευση .
Ετήσιες Εκθέσεις (Annual Reports): Συνήθως είναι κείμενα τα οποία συγγράφονται

για τις οικονομικές ετήσιες παρουσιάσεις εταιρειών. Σε πολλές περιπτώσεις είναι και
τα κείμενα του εταιρικού προφίλ και της εταιρικής κουλτούρας .
Εκδηλώσεις, Γεύματα, δεξιώσεις, βραβεύσεις και κάθε τύπου εκδήλωση με σαφή

επικοινωνιακή Στρατηγική .
8.1.8.5. Η αλληλεπίδραση μεταξύ δημοσίων σχέσεων και marketing
Οι δημόσιες σχέσεις διαφέρουν από το marketing για πολλούς λόγους, παρόλο που
τα όριά τους συχνά συμπίπτουν. Οι λειτουργίες συμπίπτουν, για παράδειγμα επειδή
1097
Δ.ΥΠ.Α.

και οι δύο ασχολούνται µε τις σχέσεις ενός οργανισμού (επιχείρησης) και

χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα επικοινωνίας για να προσεγγίσουν το κοινό. Και οι δύο
έχουν ως τελικό σκοπό την επιτυχία του οργανισμού και την οικονομική επιβίωση. Οι
δημόσιες σχέσεις και το marketing προσεγγίζουν αυτήν την άποψη µε διαφορετικές
προοπτικές. Οι επιχειρήσεις είναι σύνθετοι οργανισμοί και η κατανόησή τους απαιτεί
να αντιληφθούμε την αλληλοσύνδεση που υπάρχει. Οι δημόσιες σχέσεις έχουν
σημαντική αξία για το marketing , αλλά και ο ρόλος τους προχωρεί πέρα από το
marketing.
Δημόσιες Σχέσεις Marketing

Βασική Είναι η εδραίωση και η διατήρηση Είναι η εδραίωση και η διατήρηση
Ευθύνη ενός φιλικού περιβάλλοντος μέσα σε της αγοράς για τα προϊόντα και τις
µία επιχείρηση υπηρεσίες μιας επιχείρησης
Ασχολία Με την εδραίωση των σχέσεων και Με την προώθηση προϊόντων και
την πρόκληση καλής διάθεσης για υπηρεσιών στον πελάτη
την επιχείρηση και τα είδη
Σκοπός Είναι η αποταμίευση χρήμα για τον Αύξηση κερδών για την
οργανισμό, εδραιώνοντας σχέσεις µε επιχείρηση, προκαλώντας αύξηση
το κοινό που περιορίζει ή αυξάνει την στην καμπύλη της ζήτησης
ικανότητα της οργάνωσης για την
εκπλήρωση της αποστολής
Πειθώ ∆εν υπάρχει στοιχείο πειθούς. Μιλούν Υπάρχει στοιχείο πειθούς. Μιλούν
για «κοινό» για «κοινό». Μιλούν για
καταναλωτές» και «πελάτες»
Πως οι δημόσιες σχέσεις υποβοηθούν το μάρκετινγκ
"Οι δημόσιες σχέσεις χρειάζονται κάποιο χρονικό

διάστημα για να καλλιεργηθούν, όμως όταν γίνει αυτό
τότε μπορούν να προωθήσουν την ένταξη της
επιχείρησης στον χώρο της αγοράς". (Philip Kolter,
Harvard Business Review). 'Όταν οι δημόσιες
σχέσεις χρησιμοποιούνται για να υποστηρίξουν
τους σκοπούς του μάρκετινγκ, τότε ονομάζεται επικοινωνία μάρκετινγκ.
1098
Δ.ΥΠ.Α.

Για την λειτουργία υποστήριξης της αγοράς, χρησιμοποιούνται οι δημόσιες σχέσεις

με σκοπό την επίτευξη των στόχων. Το σημαντικότερο απ' όλα είναι η ενίσχυση της
αντίληψης, η ενημέρωση, η κατανόηση, η εδραίωση σχέσεων εμπιστοσύνης, η
δημιουργία φιλίας, η κινητοποίηση των ανθρώπων για αγορά των προϊόντων
δημιουργώντας ένα κλίμα αποδοχής του καταναλωτή.
Δεν θα πρέπει να υποτιμάται η αποτελεσματική χρήση των δημοσίων σχέσεων στο

πρόγραμμα του ολοκληρωμένου μάρκετινγκ, καθώς υπάρχουν πολλές περιπτώσεις
που δείχνουν ότι το τμήμα δημοσίων σχέσεων και οι επιχειρήσεις διευθύνουν
προγράμματα εκ μέρους των αντικειμενικών στόχων του μάρκετινγκ.
8.1.9. Δελτίο τύπου και αποδελτίωση
8.1.9.1. Δελτίο Τύπου
Τι είναι το δελτίο τύπου: Ο κύριος σκοπός ενός δελτίου τύπου είναι να ενημερώσει
το κοινό για ένα συγκεκριμένο γεγονός. Τα δελτία τύπου αποτελούν μέθοδο
αναγγελίας ενός νέου (μιας πληροφορίας) στους δημοσιογράφους και στα μέσα
μαζικής ενημέρωσης. Είναι μια επίσημη δήλωση που παρέχεται στα μέλη των
ειδησεογραφικών μέσων με σκοπό την παροχή πληροφοριών, μια επίσημη δήλωση
ή ανακοίνωση.
Οι περισσότερες εταιρείες αποδέχονται το γεγονός ότι τα δελτία τύπου αποτελούν

στυλοβάτη των media Relations. Το δελτίο τύπου ισοδυναμεί με ένα news story το
οποίο γράφεται από τα γραφεία ή τον υπεύθυνο δημοσίων σχέσεων με σκοπό να
σταλεί σε αυτούς που λέμε gatekeepers, δηλαδή στα μέσα ενημέρωσης.
1099
Δ.ΥΠ.Α.

Είδη Δελτίων Τύπου

Ενημερωτικό: δίνει πληροφορίες για συγκεκριμένο γεγονός.
Απολογιστικό: για τη δράση/εκδήλωση που έγινε. Μπορείτε επίσης να το στέλνετε
για ανάρτηση στην ιστοσελίδα της εφημερίδας/περιοδικού, μαζί με φωτογραφίες.
Συμπληρωματικό: για εκδότες: δίνει επιπλέον πληροφορίες για το γεγονός και για
την οργάνωση. Συνήθως είναι συνημμένο σε ένα ενημερωτικό δελτίο.
Μελέτης περιστατικού: δίνει πληροφορίες για προσωπικά γεγονότα. Συνήθως

συνοδεύει το δελτίο τύπου.
Προσκλήσεις:: προσκαλούν δημοσιογράφους σε φωτογραφήσεις, συνεντεύξεις

τύπου, παρουσιάσεις στον Τύπο, δεξιώσεις για τον Τύπο. Συνήθως σε μορφή
ενημερωτικού δελτίου.
1100
Δ.ΥΠ.Α.

Ένα δελτίο τύπου πρέπει:

Να είναι πλήρες, σαφές και σύντομο. Η πληρότητα πρέπει να εξασφαλίζεται με
την απάντηση στα ερωτήματα: Τι, ποιος, πού, πότε, γιατί, πώς; Η σαφήνεια
απαιτεί μικρές προτάσεις, καθαρές έννοιες, σωστή σύνταξη. Όσο για τη συντομία
είναι αυτονόητη. Τα στοιχεία ή γεγονότα δεν πρέπει να διογκώνονται, αλλά να
παρουσιάζονται στις πραγματικές τους διαστάσεις.
Να έχει τίτλο. Ο τίτλος πρέπει να περιέχει το γενεσιουργό στοιχείο της είδησης, το

στοιχείο δηλαδή που μεταμορφώνει ένα συνηθισμένο γεγονός σε είδηση. Πρέπει να
είναι σύντομος, σαφής και να ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο. Συνήθως, γράφεται
1101
Δ.ΥΠ.Α.

με κεφαλαία γράμματα. Το κείμενο του δελτίου τύπου να είναι είδηση, τίποτα άλλο
εκτός από είδηση. Η πρώτη παράγραφος περιέχει όλα τα στοιχεία της είδησης, ενώ
οι επόμενες αναλύουν και συμπληρώνουν πρόσθετες πληροφορίες. Δεν πρέπει να
περιέχει διαφήμιση, υπερβολή, σχολιασμό ή λανθασμένα στοιχεία.
Η γλώσσα στην οποία γράφεται να είναι η καθημερινή ζωντανή Ελληνική

γλώσσα. Αν υπάρχουν συντομογραφίες, όπως, π.χ., Ο.Π.Ε., πρέπει να εξηγούνται:
Οργανισμός Προώθησης Εξαγωγών. Οι ξένες επωνυμίες να δίνονται και στα
Ελληνικά. Όπου αναφέρονται πρόσωπα να γράφονται με προσοχή και ολόκληρα
τόσο τα επίθετα όσο και τα ονόματα. Όταν αναφέρονται νομίσματα ξένων χωρών και
μονάδες μέτρησης διαφορετικές από το ευρώ πρέπει σε παρένθεση να αναγράφεται
η μετατροπή τους
Να έχει επικεφαλίδα, για άμεση αναγνώριση του δελτίου τύπου από τον παραλήπτη.
Θα πρέπει επίσης να αναφέρεται το όνομα και το επώνυμο του συντάκτη ή του
συμβούλου δημοσίων σχέσεων και αυτό, γιατί ο αποδέκτης πρέπει να γνωρίζει πού
μπορεί να απευθυνθεί για πρόσθετες πληροφορίες ή διευκρινίσεις.
Να απευθύνεται στον κατάλληλο παραλήπτη. Θα ήταν ανώφελο να στείλουμε σε

έναν πολιτικό συντάκτη μία είδηση μόδας. Το δελτίο τύπου πρέπει να απευθύνεται
στο κατάλληλο έντυπο και στον αρμόδιο συντάκτη.
Να προωθείται στις εφημερίδες τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και τα

περιοδικά εγκαίρως. Έτσι, θα δει το φως της δημοσιότητας τη συγκεκριμένη
ημερομηνία που επιθυμούμε να δημοσιευτεί.
1102
Δ.ΥΠ.Α.

Πως συντάσσουμε το Δελτίο Τύπου
Στο πάνω μέρος της σελίδας θα πρέπει να υπάρχει η φράση ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ, ώστε
να είναι γνωστή η ταυτότητα του κειμένου που ακολουθεί και να αποφεύγονται οι
παρεξηγήσεις
Τίτλος: Ο Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων, επιλέγει τίτλο ο οποίος να τραβά αμέσως

την προσοχή και να παρουσιάζει ενδιαφέρον για τους συντάκτες που γίνονται
αποδέκτες .Ο τίτλος πρέπει να περιέχει λίγες λέξεις . Να είναι σαφής και όχι γενικός .
Πρώτη Παράγραφος – Lead: Το Δελτίο Τύπου, στην πρώτη παράγραφο θα πρέπει

να απαντά στις ερωτήσεις : Ποιος; – Τι; – Πού; – Πότε; – Γιατί; – Πως; Τα
ερωτήματα αυτά όχι απαραίτητα με τη συγκεκριμένη σειρά αλλά με τρόπο τέτοιον
ώστε να παράγεται σωστή συντακτική – νοηματική και εννοιολογική απόδοση. π.χ.
“πραγματοποιήθηκε όπως κάθε χρόνο με ιδιαίτερη επιτυχία το κόψιμο της πίτας του
Τ.Τ...... στο Δημαρχιακό μέγαρο της πόλης την Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2020”. (στη
συνέχεια δίνονται οι λεπτομέρειες).
1103
Δ.ΥΠ.Α.

Λίγα Λόγια: Η φράση αυτή είναι ακριβώς κάτω από την πρώτη παράγραφο .
Ακολουθούν στοιχεία ιστορικά, τα οποία συνοδεύουν την είδηση. Η σκοπιμότητα της
παραγράφου με λίγα λόγια είναι να αυξήσει το ενδιαφέρον των συντακτών για την
είδηση την οποία προσφέρει το Δελτίο Τύπου .
Υπογράμμιση: Την πρώτη παράγραφο στην οποία έχουμε απαντήσει στα 6 βασικά
ερωτήματα, την υπογραμμίζουμε στέλνοντας το μήνυμα στο δημοσιογράφο πως εάν
επιλέξει να τοποθετήσει το Δελτίο Τύπου , όπου υπάρχουν υπογραμμίσεις, οι
φράσεις αυτές θα μπούνε αυτούσιες χωρίς την παραμικρή αλλαγή .
Εμπάργκο: Η λέξη εμπάργκο τοποθετείται πριν τον τίτλο όταν ο Σύμβουλος στις
Δημόσιες Σχέσεις, επιθυμεί να ανακοινωθεί ή δημοσιευθεί το Δελτίο Τύπου, μετά από
μία συγκεκριμένη ημερομηνία και ώρα . Μάλιστα αυτά τα στοιχεία ακολουθούν μετά
από τη λέξη Εμπάργκο. Εάν η κυκλοφορία είναι εμπάργκο, βάλτε το "EMBARGOED
μέχρι ..." με την ημερομηνία που θέλετε να κυκλοφορήσει η ιστορία. Μια κυκλοφορία
χωρίς ημερομηνία κυκλοφορίας θεωρείται ότι προορίζεται για άμεση κυκλοφορία. Για
άμεση δημοσίευση, θα πρέπει να επισημαίνεται στο πάνω μέρος της σελίδας, στο
αριστερό περιθώριο.
Πληροφορίες: Το Δελτίο Τύπου, κλείνει με τη φράση: “Για περισσότερες

πληροφορίες παρακαλώ επικοινωνήστε με τον κο……κα ……στον τηλεφωνικό
αριθμό...”. Ο επαγγελματίας στις Δημόσιες Σχέσεις του οποίου το ονοματεπώνυμο
αναγράφεται πρέπει να είναι εξαιρετικά καλά ενημερωμένος για το θέμα και τις
λεπτομέρειες του Δελτίου Τύπου, ώστε όταν επικοινωνήσουν μαζί του
Δημοσιογράφοι να απαντήσει σε κάθε ερώτηση τους .
Ποσότητα: Το Δελτίο Τύπου όπως καλά γνωρίζει ο Σύμβουλος στις Δημόσιες

Σχέσεις, δεν πρέπει να είναι φλύαρο. Ο μισός χώρος μίας Α4 σελίδας είναι αρκετός
για να δώσει την είδηση.
Σκοπός: Το Δελτίο Τύπου προσφέρει πάντα και μόνο Είδηση.
Ανακοίνωση Τύπου: Είναι ένα ακόμα «εργαλείο» στις Δημόσιες Σχέσεις. Πρόκειται
για Δελτίο Τύπου για το οποίο ο Σύμβουλος στις Δημόσιες Σχέσεις, αγοράζει χώρο
1104
Δ.ΥΠ.Α.

και χρόνο ώστε αυτό να τοποθετηθεί οπωσδήποτε. Είναι στην ουσία «πληρωμένο»
Δελτίο Τύπου.
Απαγορευμένη Φράση: “Παρακαλείσθε για τη δημοσίευση”. Δεν παρακαλείται ποτέ

και κανένας να πράξει το καθήκον του. Εάν το Δελτίο Τύπου είναι καλά γραμμένο,
προσφέρει είδηση και έχει ενδιαφέρον για τον δημοσιογράφο τότε αυτός θα το
δημοσιεύσει. Όταν δεν δημοσιεύονται τα Δελτία Τύπου σας μην τα βάζετε ποτέ με
τους δημοσιογράφους αλλά μελετήστε τι δεν κάνετε σωστά.
Αποστολή: Δημιουργήστε βάσεις δεδομένων με τα email των δημοσιογράφων ανά

κατηγορία θέματος ρεπορτάζ. Στέλνετε Δελτία Τύπου την Τρίτη–Τετάρτη (κυρίως) και
Πέμπτη. Προτιμήστε τις ώρες 14.00–19.00. Πλέον στην εποχή μας αποφύγετε την
αποστολή με Fax. Στις ομαδικές αποστολές τοποθετήστε τα email στην ένδειξη
BCC–Κρυφή Κοινοποίηση, ώστε να λαμβάνει ο κάθε δημοσιογράφος το email σας
ατομικά μη βλέποντας όλους τους υπόλοιπους παραλήπτες.
8.1.9.2. Αποδελτίωση
Αποδελτίωση Τύπου είναι η διαδικασία με την οποία επιλεγμένα άρθρα με

ενδιαφέρουσα θεματολογία, καταχωρούνται "ως έχουν" και αρχειοθετούνται ώστε να
είναι προσβάσιμα και επεξεργάσιμα με την πρώτη αναζήτηση. Μπορεί να είναι και
υπηρεσία κατά την οποία ο πελάτης αναθέτει σε ειδικευμένη εταιρία την
παρακολούθηση συγκεκριμένης θεματολογίας και την οποία του την παραδίδει σε
επεξεργασμένη μορφή, διατηρώντας την αρχική μορφή του εντύπου.
Οι υπηρεσίες αποδελτίωσης είναι χρήσιμες όχι μόνο για τις εταιρίες αλλά και για κάθε
οργανισμό ή ιδιώτη που έχει δημοσιότητα στα ΜΜΕ. Η δημοσιότητα «κοστίζει» σε
πολλαπλά επίπεδα, με δεδομένο ότι κάθε αναφορά οριοθετεί την εικόνα του
ενδιαφερόμενου μέρους προς τους καταναλωτές του. Κάθε αρνητική αναφορά
μπορεί να κάνει ζημία και κάθε θετική να το εξυψώσει στη συνείδηση των
καταναλωτών. Μέσω της δημοσιότητας, η εταιρία «μιλά» στο κοινό της και για αυτό
υπάρχουν οι PR εταιρίες που φροντίζουν για αυτή την εικόνα. Ας μην ξεχνάμε,
επίσης, ότι μέσω της αποδελτίωσης υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης της
1105
Δ.ΥΠ.Α.

εικόνας των ανταγωνιστών, ιδιαίτερα ως προς το πώς αυτή αποτυπώνεται στον κοινό
της.
Είναι αδύνατον να ψάξει κάποιος όλες τις

αναφορές που δημοσιεύονται για αυτόν
καθημερινά. Μια απλή online αναζήτηση
μέσω Google δεν παρέχει τη δυνατότητα
και την πληρότητα που απαιτείται.
Επιπλέον, το υψηλό κόστος που θα
επωμίζονταν μια εταιρεία για κάτι τέτοιο,
τόσο σε υλικό επίπεδο, όσο και σε εργασιακό (εργατοώρες και εξειδικευμένα
στελέχη), λειτουργεί αποτρεπτικά. Άλλωστε, η «τέχνη» της αναζήτησης σε επίπεδο
Keywording δεν είναι κάτι εύκολο. Επομένως, είναι απαραίτητη η αξιοποίηση νέων
τεχνολογιών, αλλά και η συνδρομή έμπειρων αποδελτιωτών, προκειμένου να
επιτευχθεί στοχευμένη ενημέρωση.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι όσο υπάρχει ανάγκη δημοσιότητας πάντοτε θα

υπάρχει η ανάγκη μια εξειδικευμένης υπηρεσίας αποδελτίωσης. Έτσι, ο
αποτελεσματικότερος τρόπο αποδελτίωσης είναι να συνεργαστούμε με μια εταιρία
αποδελτίωσης. Οι εταιρίες αυτές έχουν εξειδικευμένο προσωπικό, εμπειρία και τα πιο
σύγχρονα εργαλεία της ψηφιακής τεχνολογίας.
Είδη αποδελτίωσης
Αποδελτίωση Εντύπων: Η αναζήτηση γίνεται, μεταξύ άλλων, σε Πανελλαδικές και

Περιφερειακές εφημερίδες, σε περιοδικά, newsletter και free press . Επίσης, η
τεχνολογία OCR, που μετατρέπει την εικόνα των εντύπων σε κείμενο, επιτρέπει την
αυτόματη αναζήτηση με τη χρήση keywords.
Αποδελτίωση Internet: Για την παρακολούθηση του Internet, η αποδελτίωση

μπορεί να γίνει γίνεται μέσω αυτόματου συστήματος παρακολούθησης καθώς και με
τη χρήση τεχνολογικών εφαρμογών.
1106
Δ.ΥΠ.Α.

Αποδελτίωση Social Media: Τα social media και ιδιαίτερα τα δημοφιλέστερα

κοινωνικά δίκτυα όπως Facebook, Twitter, YouTube, Instagram, LinkedIn, έχουν
κυρίαρχη θέση στη διάδοση πληροφοριών και η παρακολούθησή τους είναι
απαραίτητη.
Αποδελτίωση Τηλεόρασης & Ραδιοφώνου: Αυτή είναι εφικτή να γίνει σε
συνεργασία με ιδιωτικές εταιρίες αποδελτίωσης που παρέχουν υπηρεσίες
αποδελτίωσης Τηλεόρασης και Ραδιοφώνου μέσα από πλατφόρμες
παρακολούθησης οπτικοακουστικών μέσων που καταγράφουν πληθώρα
τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών καναλιών
8.2. Το Τουριστικό Marketing
8.2.1. Εισαγωγικά Στοιχεία - Η Έννοια, τα Χαρακτηριστικά και η Σημασία του

Τουριστικού Marketing
Ένας σημαντικός κλάδος της

οικονομίας μιας αναπτυγμένης χώρας
είναι ο τουρισμός. Τουρισμός είναι η
πρόσκαιρη μετακίνηση ανθρώπων από
τον τόπο της μόνιμης κατοικίας τους σε
έναν άλλο, με αποκλειστικό σκοπό την
ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών
ή επιθυμιών τους (ανάγκες ξεκούρασης, αναψυχής κλπ.). Στην έννοια του τουρισμού
συμπεριλαμβάνεται και η οργανωμένη προσπάθεια για την προσέλκυση, την
υποδοχή και την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση αυτών των ανθρώπων.
Ο κλάδος αυτός έχει αρκετές ιδιαιτερότητες, όπως για παράδειγμα το άυλο των
τουριστικών υπηρεσιών, την εποχικότητα τους, την αλληλεξάρτηση των τουριστικών
υπηρεσιών μεταξύ τους κλπ. Οι ιδιαιτερότητες που έχουν οι τουριστικές υπηρεσίες
οδήγησαν τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς να εφαρμόσουν διαδικασίες
Μάρκετινγκ, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ως ειδικός κλάδος, το τουριστικό
1107
Δ.ΥΠ.Α.

Το τουριστικό Μάρκετινγκ μπορεί να οριστεί ως ένα σύνολο από δραστηριότητες

που εφαρμόζουν τις αρχές του Μάρκετινγκ στον τουριστικό τομέα. Είναι αναγκαίο σε
αυτούς που προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες και προϊόντα, για να τα
προσαρμόσουν στις ανάγκες και επιθυμίες των τουριστών πελατών τους στους
οποίους απευθύνονται.
Οι δραστηριότητες του Μάρκετινγκ καλύπτουν:

• το προσφερόμενο προϊόν- υπηρεσία,
• την τιμή,
• τη διανομή,
• την προώθηση, την επικοινωνία,
• την έρευνα αγοράς στον τουριστικό τομέα.
Το τουριστικό Μάρκετινγκ δεν ακολούθησε την εξελικτική πορεία του γενικού

Μάρκετινγκ. Αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια και χρησιμοποιείται από το κράτος,
για να αντιμετωπίσει πολλά καθημερινά προβλήματα που δημιουργούνται στον τομέα
του Τουρισμού και απαιτούν λύση, όπως η ορθολογική τουριστική ανάπτυξη της
χώρας. Διευκολύνει όμως και κάνει πιο αποτελεσματική τη διοίκηση της τουριστικής
επιχείρησης.
Οι τουριστικές επιχειρήσεις για χρόνια ήταν όπως και οι εμπορικές επιχειρήσεις,
στραμμένες προς την πώληση. Επικέντρωναν το ενδιαφέρον τους στο να
λειτουργούν έτσι, όπως θεωρούσαν ότι είναι σωστό, για να αυξήσουν τα κέρδη τους,
πράγμα που δεν ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθεί.
Η αντίληψη αυτή αναθεωρείται πλήρως τα τελευταία χρόνια, όπου για να παραμείνει

βιώσιμη μια επιχείρηση πρέπει να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό και τις αυξημένες
απαιτήσεις των καταναλωτών. Κατά συνέπεια, ο προσανατολισμός της τουριστικής
επιχείρησης πρέπει να είναι η ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών με
επικερδή τρόπο.
Το Μάρκετινγκ με τις ενέργειές του θα

διευκολύνει την τουριστική επιχείρηση
να γνωρίσει τις ανάγκες και τις
1108
Δ.ΥΠ.Α.

επιθυμίες της σημερινής, αλλά και της μελλοντικής πελατείας της, ώστε να είναι
ευκολότερο γι' αυτή να προγραμματίσει, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και
μακροπρόθεσμα, μια σειρά από δραστηριότητες και να αυξήσει τα κέρδη της. Σε ένα
ξενοδοχείο για παράδειγμα, μια από τις δραστηριότητες του Μάρκετινγκ είναι να
διαπιστώσει σε τι είδους υπηρεσίες προσβλέπουν άνθρωποι με διαφορετικό
επάγγελμα, εισόδημα, πολιτιστικό και μορφωτικό επίπεδο, ώστε να μείνουν απόλυτα
ευχαριστημένοι.
Σε μια αεροπορική επιχείρηση, είναι υπεύθυνο το Μάρκετινγκ να κατανείμει το

συνολικό αριθμό των θέσεων στον αριθμό που εκτιμάται ότι θα ζητήσουν διάφορες
ομάδες των πελατών-ναυτικών, επιχειρηματιών, σπουδαστών κλπ., που εξυπηρετεί
η αεροπορική εταιρεία, προσφέροντάς τους ταυτόχρονα μεταφορές στην ποιότητα
και την τιμή που αυτοί ζητούν.
8.2.2. Βασικές έννοιες του Τουριστικού Marketing
8.2.2.1.Η φιλοσοφία του τουριστικού Μάρκετινγκ
Το Μάρκετινγκ είναι «ένα κοινωνικό και διαχειριστικό φαινόμενο μέσα από το οποίο
άτομα και ομάδες αποκτούν αυτά που έχουν ανάγκη ή που επιθυμούν, μέσω μίας
διαδικασίας κατά την οποία δημιουργούν ή παράγουν και ανταλλάσσουν προϊόντα
και αξίες με άλλους).
Η συμπλήρωση αυτή μας διευκολύνει, για να κατανοήσουμε τις προϋποθέσεις για

αποτελεσματικό τουριστικό Μάρκετινγκ, που σημαίνει ότι οι ενέργειες και οι δράσεις
που εκτελούνται φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή προσελκύουν πελάτες-
τουρίστες που θα καταναλώσουν τα προσφερόμενα προϊόντα και τις υπηρεσίες.
Στον τουρισμό για να έχει αποτελεσματικότητα

το Μάρκετινγκ πρέπει να λαμβάνονται υπόψη
και οι δύο πλευρές των εμπλεκομένων στην
παραγωγή και κατανάλωση των τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών. Έτσι, είναι
1109
Δ.ΥΠ.Α.

αναγκαίο αυτοί που παράγουν τις τουριστικές υπηρεσίες και προϊόντα να τα

ταιριάζουν στις ανάγκες και επιθυμίες των υποψήφιων τουριστών-πελατών στους
οποίους αυτά απευθύνονται. Επίσης αναγκαίο είναι οι τουρίστες να εκδηλώνουν τις
προτιμήσεις τους και την ικανοποίηση τους, ώστε οι τουριστικοί παραγωγοί να
μπορούν να προσαρμόζονται σε αυτές.
Για να επιτύχουμε λοιπόν αποτελεσματικότητα, χρειάζεται να αντιλαμβανόμαστε τη

νοοτροπία και τη διαδικασία με την οποία οι υποψήφιοι τουρίστες εκδηλώνουν τις
προτιμήσεις τους και αποφασίζουν για την τουριστική συμπεριφορά τους. Μετά,
χρειάζεται με κατάλληλες μεθοδολογίες και τεχνικές, που μας εξηγεί το Μάρκετινγκ,
να ενημερώσουμε τους τουρίστες για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μας, και να τους
παρακινήσουμε να μας προτιμήσουν.
8.2.2.2. Προϋποθέσεις υιοθέτησης της φιλοσοφίας του marketing στον

Τουρισμό
8.2.2.2.1. Καθορισμός των αναγκών των καταναλωτών -τουριστών
Οι συστηματικές και συντονισμένες ενέργειες του τουριστικού Μάρκετινγκ γίνονται με

το σκοπό να πετύχουν την μεγιστοποίηση της ικανοποίησης των αναγκών διαφόρων
προσδιορισμένων ομάδων καταναλωτών και κατά τέτοιο τρόπο ώστε να
απολαμβάνει η τουριστική περιοχή αντίστοιχη ωφέλεια ή οικονομικό κέρδος.
Θεμέλιο της φιλοσοφίας του Μάρκετινγκ είναι ότι οι δραστηριότητες αυτού που
παράγει το προϊόν ή υπηρεσία (και κατ' επέκταση και του τουριστικού παραγωγού)
πρέπει να ξεκινάνε από τις ανάγκες ή τις επιθυμίες του υποψήφιου πελάτη (αυτού
προς τον οποίο απευθύνεται το παραγόμενο προϊόν ή υπηρεσία).
Για την εξασφάλιση της

ικανοποίησης των πελατών η
επιχείρηση πρέπει να συμβουλεύεται
συνεχώς το περιβάλλον της και να
προσαρμόζεται προς αυτό. Και αυτό
1110
Δ.ΥΠ.Α.

γιατί η πραγματική επιτυχία της επιχείρησης εξαρτάται τελικά από το βαθμό γνώσης
και εκτίμησης των πραγματικών αναγκών των πελατών της, καθώς επίσης και της
προσφοράς εκείνων των προϊόντων (αγαθών-υπηρεσιών), που ανταποκρίνονται
καλύτερα στην ικανοποίηση αυτών των αναγκών.
Με άλλα λόγια, το Μάρκετινγκ βασίζεται στη διαρκή εμπειρία της αγοράς και πιο
ειδικά στη γνώση και κατανόηση των αναγκών και κινήτρων του πελάτη.
Το τουριστικό Μάρκετινγκ απευθύνεται σε «Κοινό» δύο ειδών
Στο κοινό των υποψήφιων πελατών-τουριστών μίας περιοχής (τουριστικός

προορισμός) ή μίας επιχείρησης, που πρέπει να μείνουν ευχαριστημένοι από την
επίσκεψή τους, και
Στους κατοίκους της περιοχής και τους εργαζόμενους στις τουριστικές

επιχειρήσεις, που πρέπει οι τουρίστες επισκέπτες να μην τους επηρεάσουν
υπέρμετρα, στις συνήθειες, παραδόσεις και γενικά στην ζωή τους.
Οι υπεύθυνα ασχολούμενοι με
το Μάρκετινγκ πρέπει να
προσπαθήσουν να
ισορροπήσουν την
ικανοποίηση. των αναγκών και
επιθυμιών των επισκεπτών με
τις αντίστοιχες των ντόπιων
κατοίκων. Αυτό έχει ως
αποτέλεσμα οι ανάγκες και οι
επιθυμίες των τουριστών να
επιδέχονται πιθανή προσαρμογή για να μην δημιουργήσουν σοβαρές αρνητικές
περιβαλλοντικές και κοινωνικές ανακατατάξεις. Σε πολλές τουριστικές περιοχές η
«άναρχη» ανάπτυξη του τουρισμού και η έμφαση στην προσέλκυση μεγάλου
αριθμού τουριστών (όχι απαραίτητα «ποιοτικών» τουριστών) έχει επηρεάσει αρνητικά
τους ντόπιους κατοίκους και τις συνθήκες διαβίωσής τους.
1111
Δ.ΥΠ.Α.

Για να βρούμε τις ομάδες καταναλωτών-τουριστών που έχουν τις ανάγκες ή τις
επιθυμίες που εμείς μπορούμε να ικανοποιήσουμε με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες
που μπορούμε να παραγάγουμε, χρειάζεται να μελετήσουμε τη συνολική αγορά και
να αναλύσουμε τα «τουριστικά χαρακτηριστικά» της. Μετά, πρέπει να
επικεντρώσουμε τις ενέργειές μας στην προσέγγιση αυτών των καταναλωτών που θα
τους ικανοποιήσουμε τις ανάγκες τους (διαδικασία τμηματοποίησης της αγοράς) και
να τους προσελκύσουμε να έρθουν στην τουριστική περιοχή ή στην τουριστική
επιχείρηση μας. Η διαδικασία αυτή θα γίνει με την υλοποίηση ενός προγράμματος
8.2.2.2.2. Προσδιορισμός της ομάδας των καταναλωτών-τουριστών που έχουν

αυτές τις ανάγκες
Για να προσδιορίσουμε ποιοι είναι οι υποψήφιοι πελάτες-καταναλωτές μας πρέπει

πρώτα να προσδιορίσουμε ποιες είναι και πώς διαμορφώνονται οι αιτίες (κίνητρα) για
την ταξιδιωτική τους μετακίνηση.
Αναλύοντας τα «τουριστικά χαρακτηριστικά» της αγοράς δηλαδή τα ενδιαφέροντα,
επιθυμίες και ανάγκες των δυνητικών πελατών, αυτά μεταφράζονται σε κίνητρα για
την πραγματοποίηση ενός τουριστικού ταξιδιού.
Από τους ιστορικούς χρόνους τα πρώτα ταξίδια

πραγματοποιήθηκαν για θρησκευτικούς λόγους
και λόγους υγείας καθώς και για υποστήριξη ή
ανάπτυξη του εμπορίου. Ο λεγόμενος
«Θρησκευτικός τουρισμός» χαρακτηριστικό
παράδειγμα του οποίου είναι τα εκατομμύρια
των μουσουλμάνων που ταξιδεύουν κάθε χρόνο, για να προσκυνήσουν στην Μέκκα.
Ο «τουρισμός υγείας» ή «ιαματικός τουρισμός» που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στους
περασμένους αιώνες στην Αγγλία στα Spas του Brighton, Blackpool, Bath, και
αντίστοιχα στην εποχή μας σε κέντρα στην Νότια Γερμανία και στην Αυστρία, καθώς
και στην Ελλάδα σε γνωστές λουτροπόλεις όπως το Λουτράκι, η Αιδηψός, τα Μέθανα,
κ.α.Τα «ταξίδια του Μάρκο Πόλο» ξεκίνησαν με κίνητρο την αναζήτηση νέων
δρόμων για τη μεταφορά του μεταξιού Η ιστορία και οι τέχνες αποτέλεσαν επίσης ένα
1112
Δ.ΥΠ.Α.

σημαντικό κίνητρο. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα Άγγλων ευγενών που

έκαναν μία «μεγάλη περιήγηση» (Grand Tour), για να γνωρίσουν άλλες χώρες, λαούς
και έθιμα.
Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα παρουσιάζονται οι γενικές κατηγορίες (αιτίες/λόγοι) για
τα κίνητρα ταξιδιών και οι αντίστοιχες δραστηριότητες των τουριστών που
ικανοποιούν τα κίνητρα αυτά.
Αιτίες πραγματοποίησης Τουριστικών Ταξιδιών

Στη σημερινή εποχή τα «Κίνητρα» ταξιδιών είναι πολλά. Τα κίνητρα του ταξιδιώτη δεν
είναι πάντα αυτά που φαίνονται. Οι ενέργειες του Μάρκετινγκ, όμως, πρέπει να
λαμβάνουν υπόψη τους τις πραγματικές αιτίες, ή ερεθίσματα, που κάνουν κάποιον να
θέλει να πραγματοποιήσει ένα ταξίδι.
Πίνακας: Κίνητρα Πραγματοποίησης Ταξιδιών

Ενδεικτικά Κίνητρα Ταξιδιών
Επαγγελματικοί λόγοι
Ταξίδια για ευχαρίστηση -ψυχαγωγία
Η ανάγκη για «αλλαγή»
Η αναζήτηση για «περιπέτεια»
1113
Δ.ΥΠ.Α.

Ταξίδια για άθληση/σπορ
Η τάση για ψώνια
Ικανοποίηση του «εγωισμού» και των αισθήσεων
Το ταξίδι για το «ταξίδι»
Η ευχαρίστηση/ικανοποίηση «πριν και μετά» το ταξίδι
Το δεύτερο σπίτι - Εξοχικό
Ταξίδια για χαρτοπαιξία - Καζίνο
Το ταξίδι ως μέσο «κοινωνικής προβολής»
8.2.2.2.3. Τοποθέτηση του νέου προϊόντος ή επανατοποθέτηση των

υπαρχόντων προϊόντων για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των καταναλωτών-
τουριστών
Η «τοποθέτηση» ενός προϊόντος είναι ο τρόπος με τον οποίο ορίζουν ή

αντιλαμβάνονται οι καταναλωτές του τα σημαντικά χαρακτηριστικά του, δηλαδή τη
«θέση» που έχει αποκτήσει το προϊόν αυτό στο μυαλό των καταναλωτών, σε σχέση
με τα άλλα ανταγωνιστικά του προϊόντα.
Στο τουριστικό Μάρκετινγκ αντίστοιχα. η «τοποθέτηση» του τουριστικού προϊόντος ή

υπηρεσίας είναι το πώς το αντιλαμβάνεται ο υποψήφιος πελάτης – ταξιδιώτης
και ποια χαρακτηριστικά έχει αυτό στην αντίληψή του, σε σχέση με τις άλλες
ταξιδιωτικές του επιλογές.
Οι δυνατότητες που έχει να επιλέξει ο ταξιδιώτης είναι οι άλλοι τουριστικοί

προορισμοί, οι άλλες τουριστικές επιχειρήσεις και οι άλλες δραστηριότητες που
1114
Δ.ΥΠ.Α.

μπορεί να κάνει στην διάρκεια του τουριστικού του ταξιδιού. Η τοποθέτηση εξαρτάται
από πολλούς παράγοντες, από τους οποίους οι κυριότεροι είναι:
α) η αντίληψη των χαρακτηριστικών που έχει πριν κάνει τις επιλογές του ο
υποψήφιος πελάτης - ταξιδιώτης και
β) οι ενέργειες Μάρκετινγκ που θα υλοποιήσει η τουριστική περιοχή ή η

τουριστική επιχείρηση, ώστε να περιγράψει με «ανταγωνιστικό» τρόπο τα
χαρακτηριστικά των προϊόντων και υπηρεσιών που προσφέρει.
«Ανταγωνιστικός» τρόπος είναι η προσπάθεια με τις κατάλληλες τεχνικές

Μάρκετινγκ, να προβληθούν τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα κάνουν την τουριστική
περιοχή ή την επιχείρηση να διαφέρει από άλλες και να την προτιμήσει έτσι ο
υποψήφιος πελάτης-ταξιδιώτης.
Όταν μία τουριστική περιοχή ή επιχείρηση

σχεδιάζει τα προϊόντα της, πρέπει να λαμβάνει
υπόψη της και τις επιθυμίες των πελατών και τα
χαρακτηριστικά των ανταγωνιστών της. Για
παράδειγμα, η Ελλάδα ως χώρα προβάλλει τα
πολλά και χαρακτηριστικά νησιά της ως τόπο για τις διακοπές των Ευρωπαίων, γιατί
είναι η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα με τόσο πολλά νησιά. Επίσης προβάλλει τον
πολιτισμό, της γιατί όλοι οι Ευρωπαίοι έχουν γνώσεις γενικότερα για την κλασική
ιστορία και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Ενώ μπορεί τα προϊόντα και οι

υπηρεσίες να έχουν πολλά
χαρακτηριστικά, η τουριστική
περιοχή ή επιχείρηση πρέπει να
διαλέγει, για να προβάλλει αυτά τα
χαρακτηριστικά τους που
ταιριάζουν αντίστοιχα στις ανάγκες
και επιθυμίες των υποψήφιων πελατών. Έτσι, αντί να προσπαθήσει να προβάλλει
όλα τα χαρακτηριστικά, για κάθε κατηγορία πελατών προβάλλει αυτά που τους
1115
Δ.ΥΠ.Α.

ταιριάζουν. Αυτή η τακτική εφαρμόζεται και όταν θέλουμε να απευθυνθούμε σε

καινούργιους πελάτες, οπότε διαλέγουμε να προβάλουμε τα συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά που τους ενδιαφέρουν, αντί αυτά που έχουμε προβάλει
προηγούμενα σε άλλους πελάτες.
Για παράδειγμα, η Ρόδος είναι γνωστή στους αλλοδαπούς τουρίστες για τις παραλίες
της, τα καλά της ξενοδοχεία και την παραδοσιακή μεσαιωνική πόλη. Όμως, για να
προσελκύσει σχολικές εκδρομές, έχει προβάλει το χαρακτηριστικό της νυκτερινής της
ζωής που προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους μαθητές.
Η Αιδηψός, γνωστή από πολλές δεκαετίες σε

πελάτες τρίτης ηλικίας για τα ιαματικά λουτρά
της, για να προσελκύσει επισκέπτες για τις
καλοκαιρινές διακοπές τους, έχει αρχίσει να
προβάλει τις παραλίες, τα αξιοθέατα και τη
φύση στην περιοχή της. Οι παραπάνω
περιπτώσεις της Ρόδου και της Αιδηψού,
αφορούν «τοποθέτηση» του τουριστικού
προϊόντος τους, και στη συνέχεια
«επανατοποθέτηση» σε μία διαφορετική
αγορά.
Σχηματικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τις ενέργειες αυτές όπως φαίνεται στο

παρακάτω σχεδιάγραμμα
Περιπτώσεις «Τοποθέτησης» Τουριστικού Προϊόντος
Υπάρχον Προϊόν Νέο Προϊόν
Υπάρχουσα Αγορά Υφιστάμενη Τοποθέτηση Τοποθέτηση
Νέα Αγορά Επανατοποθέτηση Νέα Τοποθέτηση
Διαδικασίες Μάρκετινγκ που εξασφαλίζουν την επικοινωνία των

χαρακτηριστικών του προϊόντος στον καταναλωτή-τουρίστα
1116
Δ.ΥΠ.Α.

Το Μάρκετινγκ είναι επικοινωνιακή επιστήμη. Έτσι, και οι διαδικασίες που

ακολουθούνται στην εφαρμογή του σχετίζονται με την επιτυχία της επικοινωνίας
αυτών των πληροφοριών ή στοιχείων που θέλουμε να φθάσουν στον αποδέκτη,
υποψήφιο πελάτη-ταξιδιώτη.
Η εφαρμογή του Μάρκετινγκ πρέπει να ακολουθεί διαδικασίες που να ικανοποιούν

τους παρακάτω τρεις κατά σειρά στόχους,
Στόχοι Διαδικασιών Τουριστικού Μάρκετινγκ
Γνωριμία με την τουριστική περιοχή-επιχείρηση-προϊόν-υπηρεσία
Διατήρηση συγκεκριμένης εικόνας (χαρακτηριστικών) για την τουριστική περιοχή/
επιχείρηση/προϊόν/υπηρεσία
Παρακίνηση του υποψήφιου πελάτη - ταξιδιώτη σε αγοραστική ενέργεια
Η επικοινωνία και εξασφάλιση της τοποθέτησης των χαρακτηριστικών των

τουριστικών προϊόντων/υπηρεσιών στους υποψήφιους πελάτες-ταξιδιώτες
περιλαμβάνει τρία στάδια, που φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα:
Στάδια Επικοινωνίας Χαρακτηριστικών «Τοποθέτησης»
Προσδιορισμός των χαρακτηριστικών που έχουν κάποιο πλεονέκτημα σε σχέση με τον

ανταγωνισμό («συγκριτικά πλεονεκτήματα»)
Ταξινόμηση αυτών των χαρακτηριστικών κατά προτεραιότητα σπουδαιότητας για τους

υποψήφιους πελάτες
Επικοινωνία-Παρουσίαση αυτών των χαρακτηριστικών με καθαρότητα και σαφήνεια στους

υποψήφιους πελάτες-ταξιδιώτες
1117
Δ.ΥΠ.Α.

Για να επιτευχθεί η σωστή επικοινωνία, το Μάρκετινγκ χρησιμοποιεί τέσσερις

μεθοδολογίες,
Μεθοδολογίες Τουριστικού Μάρκετινγκ
διαφήμιση,
τουριστικά «Πακέτα»,
Μεθοδολογία μαζικής
γιγαντοαφίσες,
επικοινωνίας
τουριστικές εκθέσεις,
καταχώρηση στο Internet και τα social media
προσωπικές συναντήσεις,
Μεθοδολογία προσωπικών πωλήσεις σε πελάτες στο τουριστικό πρακτορείο,
πωλήσεων τηλεφωνικές πωλήσεις,
πωλήσεις χρονομεριστικής μίσθωσης
ειδικές προσφορές διακοπών,
Μεθοδολογία προώθησης εκπτωτικά κουπόνια,
πωλήσεων δωρεάν φιλοξενία παιδιών
τουριστικά έντυπα - φυλλάδια,

Μεθοδολογία εικονογραφικής τουριστικά διαφημιστικά video,
παρουσίασης τουριστικά CD ROM, αφίσες
Social Media
Η επιλογή των μεθοδολογιών επηρεάζεται ανάλογα:

α) από το σε ποιους και σε πόσους υποψήφιους πελάτες απευθύνεται
β) με την περίοδο επαφής/γνωριμίας μεταξύ πελάτη και τουριστικού
προϊόντος/υπηρεσίας
γ) το είδος των πληροφοριών που θέλουμε να επικοινωνήσουμε για τα
χαρακτηριστικά των προϊόντων/υπηρεσιών
8.2.2.3. Βασικές έννοιες του τουριστικού Μάρκετινγκ
1118
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.2.3.1. Ο Τουρίστας, εκδρομέας
Ενώ πολλοί ταξιδεύουν, δεν είναι όλοι οι ταξιδιώτες «τουρίστες». Σύμφωνα με την
ταξινόμηση του όρου «ταξιδιώτης» που έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό
Τουρισμού (ΠΟΤ) ισχύουν οι εξής προσδιορισμοί (βλέπε Πίνακα)
Ταξινόμηση Ταξιδιωτών
Ταξιδιώτης είναι το άτομο που μετακινείται από τόπο σε τόπο.
Ταξιδιώτης - επισκέπτης: είναι το άτομο που μετακινείται με ελεύθερη βούληση από τον
τόπο της μόνιμης διαμονής του σε ένα άλλο τόπο ή χώρα με κύριο σκοπό να επισκεφθεί
τον τόπο αυτό και να επιστρέψει μετά από κάποιο διάστημα στον τόπο ή χώρα της μόνιμης
κατοικίας του.
Τουρίστας είναι ο ταξιδιώτης - επισκέπτης που παραμένει στον τόπο ή χώρα επίσκεψης
για περισσότερο από 24 ώρες (αλλά λιγότερο από τρεις μήνες).
Εκδρομέας είναι ο ταξιδιώτης - επισκέπτης που παραμένει στον τόπο ή χώρα επίσκεψης
για λιγότερο από 24 ώρες.
Επίσης χρησιμοποιείται και ο διαχωρισμός «διεθνής» και «εσωτερικός» τουρίστας ή
εκδρομέας, αντίστοιχα, για να διαφοροποιηθεί, εάν η τουριστική μετακίνηση γίνεται μέσα
στα εθνικά σύνορα, ή σε άλλη χώρα.
Από πλευράς στατιστικών

δεδομένων, η παρακολούθηση των
«τουριστών» είναι ευκολότερη και πιο
συνηθισμένη (λόγω των στοιχείων
από τις διανυκτερεύσεις), ενώ η
παρακολούθηση των «εκδρομέων»
συνήθως απαιτεί ειδικές έρευνες.
1119
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.2.3.2. Επιθυμίες, ανάγκες, ζήτηση
Η ανθρώπινη «ανάγκη» για την οποία μιλήσαμε, μπορεί να οριστεί ως η αίσθηση

έλλειψης κάποιας βασικής ικανοποίησης. Στη συνέχεια η «επιθυμία» για ικανοποίηση
της ανάγκης, μετατρέπεται σε «ζήτηση», που είναι η ανάγκη απόκτησης ή
κατανάλωσης προσδιορισμένων προϊόντων και υπηρεσιών, που έχει ένα άτομο
(στον τουρισμό ο υποψήφιος πελάτης-ταξιδιώτης) η οποία, όμως, υποστηρίζεται από
τη δυνατότητα και τη θέληση του να αγοράσει αυτά τα προϊόντα ή υπηρεσίες. Η
ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών και επιθυμιών των υποψήφιων πελατών-
ταξιδιωτών, δημιουργεί την «τουριστική ζήτηση».
Οι ανάγκες και επιθυμίες των

υποψηφίων πελατών μας ενδιαφέρουν,
γιατί συνδυάζονται ή μεταβάλλονται σε
κίνητρα για την πραγματοποίηση
αγοραστικής απόφασηςΗ τουριστική
ζήτηση έχει υποστεί μία Βασική
μεταλλαγή στα χρόνια της ανάπτυξης
του τουρισμού. Ξεκίνησε από την απλή
διακίνηση του τουρίστα εκεί που υπήρχε "διάθεση τουριστικών πόρων/προϊόντων και
υπηρεσιών''. Σήμερα η τουριστική αγορά (που είναι οι τουρίστες) επιλέγει τουριστικό
προϊόν και υπηρεσίες με βάση διάφορους παράγοντες. Οι επιλογές γίνονται με βάση
τη σωστή πληροφόρηση προς τον τουρίστα για προϊόντα και υπηρεσίες που πρέπει
να ικανοποιούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του.
Η εκτίμηση της τουριστικής ζήτησης γίνεται με ειδικές έρευνες και μπορεί να

περιλαμβάνει ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά. Ποιοτικά χαρακτηριστικά είναι
το ζητούμενο περιβάλλον στις τουριστικές περιοχές, τα επιθυμητά είδη των
δραστηριοτήτων, οι κατηγορίες και οι τύποι καταλυμάτων. Ποσοτικά χαρακτηριστικά
είναι η διάρκεια διαμονής (αριθμός διανυκτερεύσεων), πρόβλεψη για το κόστος του
τουριστικού πακέτου, κατά κεφαλή ημερήσια δαπάνη, αριθμός επισκεπτών σε ένα
αξιοθέατο (π.χ. μουσείο).
1120
Δ.ΥΠ.Α.

Όταν οι ανάγκες και οι επιθυμίες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν, οι καταναλωτές

αισθάνονται κάποια ένταση, κάποιο άγχος και αυτό τούς οδηγεί στην εύρεση κάποιου
τρόπου, για να καλύψουν την ανάγκη που το δημιούργησε και έτσι να εξαλείψουν το
άγχος. Ο τρόπος που θα επιλέξουν για την ικανοποίηση της ανάγκης ή των αναγκών
τους είναι αποτέλεσμα της εμπειρίας τους ως καταναλωτές και είτε είναι βασισμένος
σε προηγούμενες εμπειρίες, είτε σε εξωτερικούς παράγοντες επιρροής (π.χ.
συστάσεις, διαφήμιση, κλπ.). Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν αναφερθεί πολλοί
παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική ζήτηση από τους οποίους οι κυριότεροι
αναφέρονται στον παρακάτω Πίνακα:
Παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική ζήτηση
Ελεύθερος χρόνος
Διαθέσιμο εισόδημα
Τεχνολογικές δυνατότητες μετακίνησης
Διάθεση για μετακίνηση
Βαθμός αστικοποίησης στο περιβάλλον κατοικίας
Απόσταση μεταξύ μόνιμης κατοικίας και τουριστικού προορισμού
Κοινωνική θέση
Επάγγελμα
Δομή του νοικοκυριού
Τιμές τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών
Συναλλαγματικές ισοτιμίες μεταξύ χώρας προέλευσης και χώρας προορισμού
Στην Ελλάδα η τουριστική ζήτηση παρουσιάζει το χαρακτηριστικό της μεγάλης

εποχικότητας, δηλαδή έχουμε πολλούς τουρίστες σε λίγους μήνες του έτους και
ελάχιστους στους υπόλοιπους μήνες. Τόσο οι κρατικοί φορείς όσο και οι
επαγγελματικές οργανώσεις του τουριστικού τομέα έχουν προβληματιστεί και
μελετούν την υλοποίηση στρατηγικών για την αντιμετώπιση του προβλήματος της
εποχικότητας.(Βλέπε παρακάτω πίνακα)
1121
Δ.ΥΠ.Α.

Επίσης, στην Ελλάδα η τουριστική ζήτηση έχει επικεντρωθεί σε ορισμένες μόνο

περιοχές, που παραδοσιακά αναπτύχθηκαν τουριστικά (παράκτιος τουρισμός - σε
παραλιακές κυρίως περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας και σε νησιά).
Τα τελευταία χρόνια, και πρόσφατα με τις δυνατότητες αξιοποίησης πόρων από το Γ’

ΚΠΣ (Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης - που αφορά χρηματοδοτήσεις έργων και
ενεργειών από κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έχει αρχίσει να δίνεται έμφαση
και να εκδηλώνεται τουριστικό ενδιαφέρον και γι' άλλες περιοχές, ιδιαίτερα της
ορεινής ενδοχώρας.
1122
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.2.3.3. Το Τουριστικό προϊόν
Τουριστικό προϊόν είναι αυτό που προσφέρεται για κατανάλωση στον υποψήφιο
πελάτη-τουρίστα. Το τουριστικό προϊόν αποτελείται από επιμέρους στοιχεία. Για
παράδειγμα, για την αεροπορική εταιρεία τουριστικό προϊόν είναι η υπηρεσία της
διακίνησης, για τον ταξιτζή η μεταφορά από το αεροδρόμιο στο ξενοδοχείο, για τον
ταξιδιωτικό πράκτορα το εισιτήριο, για τον ξενοδόχο το κατάλυμα, για τον εστιάτορα
το φαγητό, κ.ο.κ.
Ο τουρίστας-καταναλωτής που αγοράζει ένα τουριστικό ταξίδι αγοράζει:

• την αεροπορική μετακίνηση που του προσφέρει η εταιρεία "άλφα",
• την παραμονή στο ξενοδοχείο "βήτα",
• φαγητό στο εστιατόριο "γάμα",
• ξενάγηση σε κάποιο αξιοθέατο από το πρακτορείο "δέλτα",
• βραδινή διασκέδαση στο κέντρο "έψιλον", κ.λ.π.
Για τον καταναλωτή-τουρίστα, το τουριστικό

προϊόν δεν είναι αυτά τα παραπάνω μεμονωμένα
στοιχεία η μεταφορά, το κατάλυμα, το εισιτήριο
και το φαγητό, προϊόντα ανεξάρτητα μεταξύ τους
προσφερόμενα από διαφορετικούς παραγωγούς.
Άρα το τουριστικό προϊόν που επιλέγει να
προσφέρει η κάθε τουριστική περιοχή πρέπει
να γίνεται αντιληπτό ως συνολική προσφορά προς τον τουρίστα.
Ο τουρίστας αντιλαμβάνεται ως τουριστικό προϊόν το σύνολο του τουριστικού

ταξιδιού, που περιέχει και αυτά και άλλα στοιχεία: τη ζέστη, τον ήλιο, τη θάλασσα, την
τοπική κουζίνα, το τοπίο στη διαδρομή προς και από την Λίνδο, την ελληνική μουσική,
τη θέα από το βουνό, ακόμα και τον άνετο δρόμο για κυκλοφορία, την παροχή
ρεύματος, νερού και αποχέτευσης στο κατάλυμα, την τάξη που τηρείται από την
αστυνομία, τις εγκαταστάσεις στο αεροδρόμιο, κλπ.
1123
Δ.ΥΠ.Α.

Με άλλα λόγια, όταν ο τουρίστας παίρνει την απόφαση του τουριστικού ταξιδιού
βασίζεται στο σύνολο της προσφοράς των προϊόντων αυτών, στον τρόπο που είναι
συνδυασμένα μεταξύ τους, φυσικά και τεχνητά. Όταν λοιπόν μιλάμε για το
προσφερόμενο στην αγορά τουριστικό προϊόν, πρέπει να εννοούμε το σύνθετο
προϊόν που αποτελείται από πολλά συστατικά μεταξύ των οποίων είναι συγκεκριμένα
προϊόντα και υπηρεσίες που τα παράγουν μεμονωμένες τουριστικές επιχειρήσεις.
Ο τουρίστας ξεχωρίζει τέσσερα συστατικά του τουριστικού προϊόντος:

Συστατικά Τουριστικού Προϊόντος
Θέλγητρα: το τοπίο, οι φυσικές ομορφιές, η γεωγραφική διάταξη (δάση, βλάστηση,
παραλίες, λίμνες, βουνά),τα θεαματικά πανοράματα/απόψεις, οι ελκυστικές παραλίες
ή ορεινά τοπία.
Πρόσβαση: το οδικό δίκτυο, αεροδρόμια και λιμάνια, πεζόδρομοι τις τουριστικές

περιοχές.
Τουριστικές εγκαταστάσεις: τα καταλύματα (ξενοδοχεία, ξενώνες, διαμερίσματα,

camping, κλπ.), οι εγκαταστάσεις παροχές τροφής και ποικίλων άλλων εδεσμάτων
(εστιατόρια, καφετέριες, ζαχαροπλαστεία), οι εγκαταστάσεις αναγκαίες για τις
τουριστικές δραστηριότητες (οργανωμένες παραλίες, συνεδριακές αίθουσες, αθλητικά
κέντρα, χιονοδρομικές πίστες).
Ψυχαγωγία - Δραστηριότητες: Πολιτιστικές και παραδοσιακές εκδηλώσεις και

φεστιβάλ, μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι, νυχτερινή ζωή, σηματοδοτημένα
μονοπάτια
Τα Χαρακτηριστικά τουριστικού προϊόντος
Το τουριστικό προϊόν παρουσιάζει μερικά «άυλα» και μερικά «υλικά»

χαρακτηριστικά: Τα «υλικά» χαρακτηριστικά είναι αυτά που υπάρχουν και μπορεί
να τα δει και να τα ακουμπήσει ο τουρίστας (φύση, αξιοθέατα, εγκαταστάσεις), ενώ τα
«άυλα» είναι αυτά που είναι αφηρημένα και μπορεί να τα αισθανθεί ή να τα
1124
Δ.ΥΠ.Α.

απολαύσει (το αίσθημα της φιλοξενίας. ο βαθμός εξυπηρέτησης, η απόλαυση της

δύσης στην παραλία, η ξεκούραση σε ήρεμο περιβάλλον).
Επίσης, το τουριστικό προϊόν παρουσιάζει διάφορες ιδιομορφίες. Από τις πιο

σημαντικές είναι ότι δεν μπορεί να μεταφερθεί. Αντίθετα, από ότι συμβαίνει με τα
άλλα υλικά προϊόντα, είναι αμετάθετο, και καλείται ο τουρίστας-καταναλωτής να το
χρησιμοποιήσει (ή απολαύσει) στον τόπο της παραγωγής του.
Το τουριστικό προϊόν
επίσης δεν μπορεί να
αποθηκευτεί. Εάν δεν
νοικιαστεί ένα δωμάτιο σε
ένα ξενοδοχείο, δεν μπορεί
να «κρατηθεί» για επόμενη
μέρα. Έτσι είναι απαραίτητες
οι ενέργειες Μάρκετινγκ που
θα στηρίζουν την αύξηση της
τουριστικής ζήτησης στα επίπεδα κάλυψης της διαθέσιμης προσφοράς. Αυτό δεν
είναι εύκολο, και συνήθως βλέπουμε μεγάλες διακυμάνσεις στην πληρότητα των
ξενοδοχειακών μονάδων από περιοχή σε περιοχή και από περίοδο σε περίοδο.
Ακόμα είναι γνωστό ότι οι συνθήκες που επικρατούν στον τουρισμό χαρακτηρίζονται
από μια ακαμψία, δηλαδή δεν αλλάζουν εύκολα και χρειάζεται να επενδυθούν
σημαντικά κεφάλαια για την προετοιμασία των εγκαταστάσεων.
Το τουριστικό προϊόν μπορεί να χαρακτηριστεί και από τον τρόπο με τον οποίο
διαμορφώνεται η προσφορά σε συνδυασμό με τον χώρο στον οποίο είναι η
προσφορά (χώρος όπου διατίθεται ή καταναλώνεται από τον τελικό πελάτη). Με το
κριτήριο αυτό μπορούμε να επισημάνουμε πέντε τύπους τουριστικών προϊόντων.
Οι τύποι παρουσιάζονται στον επόμενο Πίνακα:
Σύγχρονοι Τύποι Τουριστικών Προϊόντων
Τουριστικό προϊόν μίας γεωγραφικής ενότητας (περιοχής): Αναφέρεται στο
τουριστικό προϊόν μίας συγκεκριμένα οριοθετημένης περιοχής (χώρας, νομού,
1125
Δ.ΥΠ.Α.

δήμου), ή μίας γεωγραφικής ενότητας ή τοποθεσίας (Ανατολική Ασία, Νότια Κρήτη,

Οροσειρά Πίνδου).
Το «τουριστικό πακέτο»: Αφορά το συνήθως προκαθορισμένο από κάποιον tour

operator σύνθετο πακέτο που περιλαμβάνει μετακίνηση, διαμονή και ορισμένες
Το τουριστικό προϊόν «σταθμού- θέρετρου»: Αφορά τουριστικά κέντρα ή περιοχές

ειδικής τουριστικής ανάπτυξης (χιονοδρομικά κέντρα, υδροθεραπευτήρια).
Το τουριστικό προϊόν «εκδηλώσεων»: Αφορά εκδηλώσεις θρησκευτικές,
πολιτιστικές, αθλητικές, μουσικές, είτε με περιοδικότητα (επαναλαμβανόμενες) είτε
ειδικές (Ολυμπιακοί Αγώνες).
Τα ειδικά τουριστικά προϊόντα: Σχετίζονται με ειδικές τουριστικές δραστηριότητες

(όπως θαλασσοθεραπεία , σπορ περιπέτειας), δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου
(μουσική, χειροτεχνία), επαγγελματικές δραστηριότητες (συνέδρια, συναντήσεις),
ειδικά ενδιαφέροντα (γαστρονομία, οινογνωσία).
8.2.2.3.4. Η Ικανοποίηση του τουρίστα
Ο βασικός γνώμονας της επιτυχίας της τουριστικής προσφοράς (και της τουριστικής
ανάπτυξης μιας περιοχής) είναι να προσελκύσει τον αριθμό και το επίπεδο των
επισκεπτών-τουριστών, που να καταναλώσουν τα προσφερόμενα τουριστικά
προϊόντα και υπηρεσίες.
Θεμελιώδες χαρακτηριστικό της επιτυχίας αυτής είναι ο βαθμός που ο επισκέπτης

τουρίστας φεύγει από την τουριστική περιοχή ικανοποιημένος από την παραμονή του,
και μάλιστα με διάθεση αφενός να ξανάρθει ο ίδιος (επαναλαμβανόμενη κατανάλωση)
και αφετέρου να προβάλει την περιοχή και τα προϊόντα της σε άλλους υποψήφιους
τουρίστες (η «δια στόματος» [word of mouth] διαφήμιση). Άλλωστε οι τουριστικές
έρευνες επισημαίνουν ότι είναι σημαντικό το ποσοστό των επισκεπτών που
επηρεάζονται ως προς την επιλογή τους από τις συστάσεις συγγενών και φίλων.
1126
Δ.ΥΠ.Α.

Η ικανοποίηση του τουρίστα σχετίζεται με τις προσδοκίες που έχει δημιουργήσει,

πριν από το τουριστικό του ταξίδι. Οι προσδοκίες επηρεάζονται:
• από τα χαρακτηριστικά των προϊόντων και υπηρεσιών που έχουν

προβληθεί,
• από τις πληροφορίες που έχει συλλέξει ή έχει λάβει ο υποψήφιος
ταξιδιώτης, όταν ακόμα είναι στον τόπο της μόνιμης κατοικίας του.
• από την ατομική προσωπική ταξιδιωτική εμπειρία του ταξιδιώτη.
Οι απαιτήσεις που προσπαθεί να ικανοποιήσει ο ταξιδιώτης σχετίζονται άμεσα με το

πώς αντιλαμβάνεται το αντικείμενο του ταξιδιού που αποφάσισε να πραγματοποιήσει.
Πρωτύτερα αναλύσαμε διάφορα κίνητρα

ταξιδιού. Για τον αντικειμενικό παρατηρητή το
ή τα συγκεκριμένα κίνητρα από τα οποία
δημιουργήθηκε η ανάγκη ταξιδιού δεν είναι
πάντα τα ίδια με αυτά που συνειδητοποιεί ο
ταξιδιώτης ότι τον καθοδήγησαν στις επιλογές
του. Έτσι, ο αντικειμενικός παρατηρητής
μπορεί σε μία περίπτωση, να θεωρεί ότι κάποιο ταξίδι κάποιου επαγγελματία είναι
απλώς μέσο επαγγελματικής προβολής, γιατί το επαγγελματικό συνέδριο στο οποίο
πάει είναι ουσιαστικά άσχετο με τα συγκεκριμένα επαγγελματικά ενδιαφέροντά του
(που είναι ο λόγος που προβάλλει ο ταξιδιώτης). Σε άλλη περίπτωση ο αντικειμενικός
παρατηρητής επισημαίνει ότι ένα ταξίδι γίνεται για αλλαγή, για να ξεφύγει ο
ταξιδιώτης από κάποιες αρνητικές επιδράσεις στο άμεσο περιβάλλον του, ενώ ο
ταξιδιώτης ισχυρίζεται ότι ταξιδεύει για την προσωπική του επιμόρφωση. Παρόμοιο
σκεπτικό έχουμε και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.
Οι απαιτήσεις που θα προσπαθήσει να ικανοποιήσει ο ταξιδιώτης σχετίζονται λοιπόν

με τη δική του αντίληψη των αιτίων για τα οποία γίνεται το ταξίδι, αίτια που μπορεί να
είναι φανερά ή να κρύβουν και υποσυνείδητα κίνητρα. Αυτές τις απαιτήσεις πρέπει να
καλύψει η προσφορά του τουριστικού παραγωγού. Τα αντικείμενα (ένα η
περισσότερα) που θεωρεί ο ταξιδιώτης ότι αποτελούν τον σκοπό του ταξιδιού του,
επιδρούν στον προσδιορισμό των απαιτήσεων που θα έχει κατά τη διάρκεια της
1127
Δ.ΥΠ.Α.

πραγματοποίησης του ταξιδιού. Και αντίστοιχα, η ικανοποίηση των απαιτήσεων

αυτών αποτελεί τον παράγοντα της επιτυχίας των τουριστικών παραγωγών
(επιχειρήσεις) στην προσφορά τουριστικών υπηρεσιών.
Η τελική ικανοποίηση του τουρίστα (αυτό που θα θυμάται μετά το τέλος του
ταξιδιού του) εξαρτάται;
• από την ποιότητα των κύριων τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών

που θα καταναλώσει (μετακίνηση, διαμονή, διατροφή, δραστηριότητες)
• τη γενικότερη αντιμετώπισή του στον τουριστικό προορισμό
(συμπεριφορά προσωπικού τουριστικών επιχειρήσεων, τοπικών
κατοίκων),
• από τυχαία γεγονότα (καλός ή κακός καιρός, ατομική ασθένεια ή
αδιαθεσία, ικανότητα εγκλιματισμού).
Η εξασφάλιση της τελικής ικανοποίησης δεν είναι πάντα μέσα στις δυνατότητες των
τουριστικών επιχειρήσεων και της τουριστικής περιοχής, όμως πρέπει όλοι που
εμπλέκονται στην παροχή τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, να προσπαθούν
να πετύχουν αυτή την τελική ικανοποίηση του τουρίστα.
Η μέτρηση της ικανοποίησης γίνεται

συχνά με μικρά ερωτηματολόγια που
μοιράζονται στους πελάτες (κυρίως των
ξενοδοχείων, κρουαζιερόπλοιων,
αεροπορικών εταιριών) στο τέλος της
συναλλαγής τους. Οι tour operators που
πουλάνε τουριστικά πακέτα συνηθίζουν
να διανέμουν ερωτηματολόγια στους πελάτες τους (μέσα στο αεροπλάνο charter της
επιστροφής), ώστε αξιολογώντας τα σχόλια των ταξιδιωτών, να βελτιώσουν τις
υπηρεσίες τους. Σωστή όμως εκτίμηση του επιπέδου ικανοποίησης μπορεί να γίνει
μόνο με εξειδικευμένες έρευνες στις οποίες να έχουν ρωτήσει τους τουρίστες, πριν
φύγουν για το ταξίδι τους, τι προσδοκούν, και πάλι μετά την επιστροφή τους, ποιες
ήταν οι εντυπώσεις τους.
1128
Δ.ΥΠ.Α.

Σε πολλούς τουριστικούς προορισμούς, σε γραφεία

τουριστικών πληροφοριών και σε πολλές επιχειρήσεις
τηρούνται «βιβλία παραπόνων όπου οι τουρίστες
μπορούν να γράψουν τις εντυπώσεις τους. Στις
περιπτώσεις αυτές (που δεν αποτελούν στατιστική
έρευνα αλλά πάντως παρέχουν πολύ σημαντικά
στοιχεία) πρέπει αυτοί που τηρούν τα βιβλία, να τα
αξιολογούν περιοδικά και να συγκρίνουν το περιεχόμενο των κειμένων που γράφουν
οι τουρίστες.
8.2.2.3.5. H Τουριστική αγορά
Για το Μάρκετινγκ, αγορά είναι «όλοι οι υφιστάμενοι και οι υποψήφιοι

καταναλωτές, δηλαδή όλοι αυτοί που είτε ήδη αγοράζουν, είτε θα μπορούσαν
να αγοράσουν το προσφερόμενο προϊόν.
1129
Δ.ΥΠ.Α.

Η τουριστική αγορά είναι κατ’ αντιστοιχία, «η υπάρχουσα και η πιθανή ζήτηση

για τουριστικό προϊόν, που απορρέει από κάποιο ταξιδιωτικό κίνητρο η
σκοπό», που δημιουργούν όλοι οι ενεργοί ή οι υποψήφιοι τουρίστες.
Θεωρητικά, όλος ο πληθυσμός της γης αποτελεί

μία τουριστική αγορά για μία τουριστική χώρα ή
περιοχή. Στην πράξη όμως, πραγματική αγορά
αποτελούν τα άτομα αυτά που μπορούν με
σχετική ευκολία μετακίνησης να φθάσουν στον
προορισμό και να απολαύσουν ή να
καταναλώσουν τα προσφερόμενα τουριστικά
προϊόντα και υπηρεσίες. Μιλήσαμε παραπάνω για τις ανάγκες της τουριστικής
αγοράς. Με βάση τη μελέτη των αναγκών και επιθυμιών των υποψηφίων τουριστών
καταναλωτών, η τουριστική περιοχή (και οι τουριστικές επιχειρήσεις που τη
συνθέτουν) κάνει την επιλογή των κατηγοριών ή ομάδων υποψηφίων καταναλωτών
("αγορές-στόχοι) οι οποίοι έχουν τέτοιες ανάγκες και επιθυμίες που "ταιριάζουν" στο
προϊόν που έχει (ή που μπορεί) να διαθέσει η τουριστική περιοχή.
Η ταξινόμηση--διαίρεση αυτή γίνεται με πολλούς τρόπους, ανάλογα με το στόχο που

έχει κατά περίπτωση η τουριστική επιχείρηση. Μπορούν όμως να οριστούν σε δύο
μεγάλες κατηγορίες:
εάν η διαίρεση γίνεται με βάση χαρακτηριστικά των καταναλωτών, ή

με βάση χαρακτηριστικά του τουριστικού αντικειμένου, του τουριστικού ταξιδιού.
Για το κάθε ένα από τα τμήματα της διαίρεσης, «τμήματα αγοράς», μπορούμε να
επισημάνουμε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που ανάγονται στις ανάγκες-επιθυμίες των
καταναλωτών ή αντίστοιχα στις δραστηριότητες και πόλους έλξης συγκεκριμένων
αντικειμένων τουριστικού ταξιδιού.
Ως παράδειγμα χαρακτηριστικών του βασικού τουριστικού ταξιδιού που αφορά στον

ελληνικό τουρισμό, αναφέρουμε τον τουρισμό «διακοπών-ψυχαγωγίας». Οι
ενέργειες του τουριστικού Μάρκετινγκ επηρεάζουν τους υποψήφιους πελάτες όσον
1130
Δ.ΥΠ.Α.

αφορά τη σειρά προτίμησης των προορισμών και τη μετέπειτα επιλογή του

προορισμού του ταξιδιού τους.
1131
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.2.3.6. Τουριστική ζήτηση, προσφορά και ο ρόλος του τουριστικού

Μάρκετινγκ
Τα κίνητρα επιδρούν στον άνθρωπο γενικά, για να του δημιουργήσουν την

ταξιδιωτική επιθυμία. Ανάλογα με το άτομο, άλλα κίνητρα επιδρούν ως αυτοτελή,
άλλα είναι συνδυασμένα (π.χ. τουρισμός υγείας, τουρισμός ειδικών ενδιαφερόντων,
τουρισμός αθλητικών εκδηλώσεων).
Σε ορισμένες περιπτώσεις τα πραγματικά κίνητρα που δημιουργούν την ταξιδιωτική

επιθυμία μπορεί να είναι κρυμμένα και ο υποψήφιος ταξιδιώτης μπορεί να δικαιολογεί
την ταξιδιωτική απόφαση του με διαφορετικές αιτίες. Όμως, τα κίνητρα που επιδρούν
στην απόφαση είναι τα πραγματικά.
Στη διαδικασία λήψης της απόφασης ο ταξιδιώτης προσπαθεί με στοιχεία που θα

συλλέξει, να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του ανάλογα με τις δυνατότητές του. Οι
απαιτήσεις του είναι διαμορφωμένες από τις ανάγκες και τα κίνητρα που του
"δημιούργησαν" αυτές τις ανάγκες. Στο τουριστικό Μάρκετινγκ μας απασχολεί να
προσδιορίσουμε συγκεκριμένα κίνητρα που επιδρούν σε συγκεκριμένους ταξιδιώτες
ή ομάδες ταξιδιωτών.
Είναι χρήσιμο να αντιλαμβανόμαστε πώς

δημιουργείται η επιθυμία του ταξιδιού. Μόνο έτσι
μπορούμε να συσχετίσουμε τις ενέργειες του
Τουριστικού Μάρκετινγκ με τις συνειδητές ή τις
υποσυνείδητες παραστάσεις των υποψηφίων
ταξιδιωτών οι οποίες τον κατευθύνουν προς το
επιθυμητό για εμάς αποτέλεσμα που είναι η
πραγματοποίηση ενός ταξιδιού προς όφελός μας
Στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί διακρίνουμε τους συσχετισμούς της τουριστικής

ζήτησης, δηλαδή τις ανάγκες και επιθυμίες των καταναλωτών, με την προσφορά των
παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών από τις τουριστικές επιχειρήσεις.
1132
Δ.ΥΠ.Α.

Έχουμε επισημάνει την ανάγκη, οι τουριστικοί παραγωγοί να παράγουν προϊόντα και

υπηρεσίες που ταιριάζουν στις ανάγκες και επιθυμίες των υποψήφιων πελατών τους,
και για να πληροφορηθούν τις ανάγκες και επιθυμίες, προστρέχουν στην
πραγματοποίηση ερευνών αγοράς, που συνδέουν την τουριστική αγορά και την
τουριστική προσφορά.
Στο παραπάνω σχεδιάγραμμα βλέπουμε πως η τουριστική αγορά έχει ανάγκες και
επιθυμίες, που μετατρέπονται σε κίνητρα ταξιδιών. Με βάση τα κίνητρα ο
υποψήφιος ταξιδιώτης-πελάτης με την ενεργοποίηση της διαδικασίας της
τουριστικής απόφασης κάνει τις επιλογές του. Οι επιλογές του επηρεάζονται από
τα αποτελέσματα του προγράμματος τουριστικού Μάρκετινγκ, και των ενεργειών που
υλοποιούνται από τους παραγωγούς τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών (που
είναι αυτοί που διαμορφώνουν την τουριστική προσφορά).
Στο σχεδιάγραμμα το «σημείο επαφής» ενεργειών Μάρκετινγκ και κινήτρων

τουριστικού ταξιδιού είναι πολύ μικρό, γιατί πραγματικά πρέπει να ταιριάζουν «μύτη
1133
Δ.ΥΠ.Α.

με μύτη» (να υπάρχει αντιστοιχία) για να επιτευχθεί η επιλογή του προσφερόμενου

προϊόντος ή υπηρεσίας.
8.2.2.3.7. Το Μείγμα τουριστικού Μάρκετινγκ
Το μείγμα του τουριστικού Μάρκετινγκ διαμορφώνεται ως εξής:
Προϊόν (PRODUCT)
Η έννοια αυτή αναφέρεται στα χαρακτηριστικά των προσφερόμενων τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών. Όμως, καλύπτει και τα επί μέρους στοιχεία του προϊόντος
(μέγεθος και εγκαταστάσεις καταλυμάτων, γεύματα, τουριστικά ενθύμια, κ.α.), αλλά
και την ατμόσφαιρα περιβάλλοντος, (το είδος των παρεχόμενων υπηρεσιών που
σχετίζεται με την εκπαίδευση, επιμόρφωση προσωπικού, εμφάνιση και
συμπεριφορά).
Δηλαδή η έννοια του προϊόντος καλύπτει και την μορφή με την οποία
παρουσιάζεται το προϊόν στους υποψήφιους πελάτες.
Τόπος- Θέση (PLACE)

Η θέση δεν αναφέρεται μόνο στην τοποθεσία κάποιας τουριστικής περιοχής ή τόπου
κατανάλωσης κάποιου προϊόντος, αλλά και στις διάφορες θέσεις από τις οποίες ο
υποψήφιος καταναλωτής μπορεί να έχει "επαφή" με το προϊόν, δηλαδή και τις θέσεις-
σημεία στα οποία να λάβει ενημέρωση/πληροφορίες, να συνεννοηθεί για το προϊόν
και να το αγοράσει.
Η έννοια του τόπου-θέσης του προϊόντος σχετίζεται με τα επιλεγόμενα δίκτυα
διανομής που υποβοηθούν στην ενεργοποίηση της απόφασης για το
τουριστικό προϊόν (π.χ. ταξιδιωτικά γραφεία).
Τιμή (PRICE
Η τιμή αναφέρεται στις επίσημες ανακοινώσεις τιμής, ή και στις τιμές που
συμφωνούνται μετά από διαπραγμάτευση, μεταξύ ενός παραγωγού ο οποίος
επιδιώκει να επιτύχει κάποιο προκαθορισμένο επίπεδο πωλήσεων και εσόδων, και
των υποψήφιων αγοραστών οι οποίοι προσπαθούν να επιλέξουν ανάμεσα σε
εναλλακτικά προϊόντα αυτό που τους συμφέρει περισσότερο.
1134
Δ.ΥΠ.Α.

Στην πράξη εφαρμόζονται η βασική τιμή και διάφορες άλλες τιμές με έκπτωση
ή τιμές προσφορών που αντιστοιχούν στις ανάγκες συγκεκριμένων τμημάτων
της αγοράς ή συγκεκριμένων όρων/προϋποθέσεων/συνθηκών όπως η
εποχικότητα.
Προώθηση (PROMOTION)
Προβολή- Προώθηση είναι το πιο εμφανές από τα στοιχεία του Μάρκετινγκ.
Εφαρμόζεται για να ενημερωθούν οι υποψήφιοι πελάτες για την ύπαρξη προϊόντων,
για την τόνωση της ζήτησης, για την παρουσίαση κινήτρων για αγορά προϊόντος.
Η προώθηση ενεργοποιείται με την εφαρμογή διάφορων τεχνικών, από τις
οποίες οι πιο συνηθισμένες είναι η διαφήμιση, τα social media, το τουριστικό
έντυπο, οι πωλήσεις στον υποψήφιο πελάτη, οι τουριστικές εκθέσεις.
Στη λειτουργία του τουριστικού

Μάρκετινγκ δεν είναι δυνατόν μία
τουριστική περιοχή ή τουριστική
επιχείρηση να ασχολείται
μεμονωμένα με κάθε ένα από τα 4"Ρ"
και να προσπαθεί να τα συσχετίζει με
τους υποψήφιους πελάτες της.
Πρακτικά λοιπόν γίνεται ένας
συνδυασμός, μία ανάμειξη των
τεσσάρων στοιχείων και η
παρουσίαση προς τον υποψήφιο
πελάτη γίνεται με το «αναμειγμένο»
σύνολο. Αυτή η ανάμειξη ονομάζεται
«μείγμα Μάρκετινγκ» (marketing mix).
Μπορούμε λοιπόν να ορίσουμε ότι το «μείγμα μάρκετινγκ» είναι ο συνδυασμός
ελεγχόμενων παραμέτρων του Μάρκετινγκ, που η τουριστική επιχείρηση ή η
τουριστική περιοχή χρησιμοποιούν, για να πετύχουν την επίτευξη των στόχων
πωλήσεων, στις επιθυμητές τουριστικές αγορές.
1135
Δ.ΥΠ.Α.

Μπορούμε να διαφοροποιήσουμε ξεχωριστές περιπτώσεις μειγμάτων Μάρκετινγκ,

ανάλογα με τα επί μέρους στοιχεία και τον τρόπο ανάμειξής τους. Οι κυριότερες
περιπτώσεις -παραδείγματα εφαρμογής του «μείγματος» στην ξενοδοχειακή
επιχείρηση αναφέρονται παρακάτω.
Η εφαρμογή του Μάρκετινγκ στην ξενοδοχειακή επιχείρηση πρέπει να λάβει υπ' όψη
της την αλληλεπίδραση μεταξύ των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, τους
παράγοντες που συνιστούν το εξωτερικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου και του
ανταγωνισμού καθώς και των αγορών στόχων και να κατανείμει τους πόρους στα
στοιχεία που απαρτίζουν το μείγμα Μάρκετινγκ (marketing mix) με τέτοιο τρόπο έτσι
ώστε να γίνει προσέγγιση με επιτυχία στην αγορά και στους πελάτες που έχει
επιλέξει το ξενοδοχείο. Τα αναφερόμενα, παρακάτω, παραδείγματα δείχνουν την
αλληλεπίδραση αυτή:
Μείγμα Προϊόντος (Product/Service mix)

Είναι ο συνδυασμός των προϊόντων και υπηρεσιών του ξενοδοχείου που έχουν ως
σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών των αγορών - στόχων. Σε
μία τόσο διαφοροποιημένη αγορά στην οποία απευθυνόμαστε, το ξενοδοχείο είναι
ένα πολυσύνθετο προϊόν με πολλά χαρακτηριστικά το οποίο επεκτείνεται πέρα από
τα γνωστά και ευδιάκριτα χαρακτηριστικά που παρέχει.
Μείγμα Παρουσίασης (Presentation mix)

Σε αυτή την κατηγορία του μείγματος του Μάρκετινγκ εμπεριέχονται το σύνολο των
στοιχείων που συγκεκριμενοποιούν και ενισχύουν την απτή αντίληψη του
καταναλωτή σχετικά με το παρεχόμενο μείγμα προϊόντος/υπηρεσίας. Πιο
συγκεκριμένα στο μίγμα παρουσίασης περιλαμβάνονται:
• Η τοποθεσία
• Ο φυσικός χώρος του ξενοδοχείου
• Η ατμόσφαιρα
• Το προσωπικό
• Η τιμή
• Πελάτες
Επικοινωνιακό Μείγμα (Communication mix)
1136
Δ.ΥΠ.Α.

Το σύνολο των επικοινωνιακών στοιχείων που χρησιμοποιεί το ξενοδοχείο

προκειμένου να καθορίσει τις προσδοκίες των καταναλωτών ή και να τους πείσει να
οδηγηθούν στην καταναλωτική απόφαση. Το επικοινωνιακό μείγμα περιλαμβάνει σε
συντομία τα ακόλουθα στοιχεία:
• Διαφήμιση (εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο, τηλεόραση)
• Διαφημιστικά φυλλάδια, μπροσούρες
• Προώθηση (εκπτώσεις σε ειδικές αγορές, εσωτερική προώθηση των
τμημάτων)
• Παρουσία σε εκθέσεις, συνέδρια
• Δημόσιες σχέσεις, δημοσιότητα, χορηγίες
• Πωλήσεις (Γραφεία πωλήσεων, πωλητές , γραφεία αντιπροσώπων)
Μείγμα Διανομής (Distribution mix)

Περιλαμβάνει όλα τα κανάλια διανομής και διάθεσης που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν από την επιχείρηση προκειμένου να φέρουν τους πιθανούς
πελάτες των αγορών-στόχων στο ξενοδοχείο, τα οποία μπορεί να είναι Πρακτορεία
(Travel Agents), Tour Operators, αντιπρόσωποι , γραφεία συνεδρίων, δίκτυα
κρατήσεων, αεροπορικές εταιρείες.
Εφαρμογή της έννοιας του μείγματος Μάρκετινγκ
Το πιο σημαντικό μείγμα είναι το επικοινωνιακό.

Στην επιλογή των επικοινωνιακών τεχνικών
που θα εφαρμοστούν πρέπει να ληφθούν
υπόψη το κοινωνικό περιβάλλον της
λειτουργίας της επιχείρησης, η απήχηση που
έχει στο γεωγραφικό κύκλο της (σημαντικό για
επιχειρήσεις που έχουν μεγάλο ποσοστό
δυνατότητας κάλυψης αγοράς π.χ. εστιατόρια)
και η θέση της απέναντι στον ανταγωνισμό
στην περιοχή της. Στην πράξη, επειδή οι τεχνικές προβολής και προώθησης είναι
πολλές, εφαρμόζουμε ένα μείγμα τεχνικών το "μείγμα προβολής και προώθησης".
1137
Δ.ΥΠ.Α.

Κριτήρια στην επιλογή των τεχνικών για το μείγμα Μάρκετινγκ είναι, ενδεικτικά, τα
εξής:
• η συμπληρωματική φύση του αποτελέσματος που προκαλούν οι τεχνικές σε

συνδυασμό μεταξύ τους, δεδομένου ότι ο πελάτης δέχεται ερεθίσματα από
περισσότερες από μία τεχνικές
• τα χαρακτηριστικά έκτασης και επανάληψης της επίδρασης που μπορεί να

έχει κάθε τεχνική ως προς το κοινό στο οποίο απευθύνεται, σε σχέση με τους
στόχους της επιχείρησης
• η διάρκεια χρήσιμης ζωής που έχει κάθε τεχνική για τον τουριστικό
προορισμό ή την επιχείρηση, π.χ. το τυπωμένο έντυπο έχει μακροζωία σε
σχέση με τη διαφήμιση στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο
• η απαιτούμενη δαπάνη για κάθε τεχνική σε σχέση με τις δυνατότητες που έχει
ο τουριστικός προορισμός ή η επιχείρηση να διαθέσει ανθρώπινο δυναμικό
και οικονομικούς πόρους για την πραγματοποίησή της
Το βασικό χαρακτηριστικό του

μείγματος προώθησης είναι να γίνεται
χρήση τεχνικών σε συνδυασμό και
αναλογία μεταξύ τους, ώστε να
επιτυγχάνεται μια ισορροπία της
προβολής που επιθυμεί η επιχείρηση
σε σχέση με τους συνολικούς πόρους
που έχει διαθέσει. Πολλές τουριστικές
επιχειρήσεις είναι αρκετά μικρές για να αναλάβουν την εφαρμογή ορισμένων
τεχνικών μόνες τους. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η διοίκησή τους πρέπει, στην πράξη,
να επιλέξει μεταξύ διαφόρων εναλλακτικών λύσεων:
α) Να μην εφαρμόσει καθόλου την τεχνική - πράγμα που δεν είναι καθόλου σύμφωνο
με την απόφαση που ήδη έχει πάρει η επιχείρηση στην ανάπτυξη του προγράμματος
1138
Δ.ΥΠ.Α.

Μάρκετινγκ - άρα μια τέτοια λύση απαιτεί την αναθεώρηση εξαρχής του
προγράμματος Μάρκετινγκ.
β) Να διαθέσει μειωμένους πόρους στην τεχνική - άρα πάλι να κινδυνεύσει να έχει

μειωμένης ποιότητας και αποτελεσματικότητας ενέργειες.
γ) Να προσπαθήσει να συνδυάσει την εφαρμογή για ορισμένες τουλάχιστον τεχνικές,

σε συνεργασία με άλλους τουριστικούς παραγωγούς που προσφέρουν είτε παρόμοιο,
είτε συμπληρωματικό προϊόν - και έτσι να μοιραστούν μεταξύ τους τη σχετική δαπάνη.
Η όλη διαδικασία προβολής και προώθησης του τουριστικού προϊόντος έχει ως

τελικό σκοπό την επίτευξη «Κατανάλωσης», δηλαδή την προσέλκυση τουριστών -
πελατών που θα επιλέξουνε και θα έρθουν να καταναλώσουν τα προϊόντα της
επιχείρησης. Η σύνθεση του μείγματος των τεχνικών πρέπει να είναι μεταβλητή, για
να επιτυγχάνει την «Κατανάλωση», όχι όμως από τυχαία γεγονότα, αλλά ως
αποτέλεσμα των μεταβολών στις συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης και αφού
αξιολογηθεί πρώτα η αποτελεσματικότητα κάθε τεχνικής προβολής και προώθησης
που εφαρμόζεται.
8.2.3. Marketing Planning - Ο προγραμματισμός του Τουριστικού Μάρκετινγκ
8.2.3.1. Η Έννοια του προγραμματισμού
Όλες οι τουριστικές επιχειρήσεις, τόσο οι μικρές, όσο

και οι μεγάλες, καθώς και οι εθνικοί οργανισμοί
τουρισμού κάνουν συνειδητά ή ασυνείδητα κάποιο
προγραμματισμό του τουριστικού Μάρκετινγκ για να
επιτύχουν την απρόσκοπτη και επικερδή διάθεση των
προϊόντων τους στην τουριστική αγορά. Με τον
προγραμματισμό του τουριστικού Μάρκετινγκ
χαράσσεται η πολιτική και η στρατηγική που θα ακολουθήσει μια τουριστική
επιχείρηση στην προώθηση του τουριστικού προϊόντος.
1139
Δ.ΥΠ.Α.

Τα χρονοδιαγράμματα που συντάσσονται κατά τον προγραμματισμό του τουριστικού

Μάρκετινγκ πρέπει να είναι ελαστικά, ώστε να δίνεται η ευκαιρία αναπροσαρμογής
των δράσεων του προγράμματος. Τα προγράμματα του τουριστικού Μάρκετινγκ
μπορούμε να τα διακρίνουμε:
στα βραχυχρόνια προγράμματα που: είναι συνήθως διαρκείας ενός το πολύ έτους.
Το περιεχόμενο των βραχυχρόνιων προγραμμάτων εντοπίζεται κυρίως σε θέματα
χειρισμού των τρεχόντων προβλημάτων (όπως διαφημιστικές εκστρατείες, μεταβολές
τιμών κ.λπ).
στα μακροχρόνια προγράμματα που: είναι διαρκείας περισσότερου του ενός έτους
μέχρι και διάρκειας και δέκα ετών. Το περιεχόμενο των μακροχρονίων
προγραμμάτων εντοπίζεται στη γενική πολιτική και στρατηγική του τουριστικού
Μάρκετινγκ και αναφέρεται στα γενικότερα θέματα όπως είναι η αύξηση του
κατεχομένου τμήματος αγοράς, η ανάπτυξη νέων προϊόντων, η τιμολογιακή πολιτική
κ.λπ.
Όταν οι υπεύθυνοι του Μάρκετινγκ σχεδιάζουν το πώς θα οδηγήσουν την επιχείρηση

στον επιθυμητό στόχο, εξετάζουν όλες τις εναλλακτικές στρατηγικές Μάρκετινγκ και
επιλέγουν εκείνες που ταιριάζουν καλύτερα στην τουριστική επιχείρηση.
Η σημασία του επιχειρηματικού προγραμματισμού είναι μεγάλη διότι:
• Καθορίζονται με σαφήνεια οι επιδιωκόμενοι σκοποί και στόχοι του Μάρκετινγκ.

• Χαράσσεται η στρατηγική και πολιτική του Μάρκετινγκ της επιχείρησης.
• Επιτυγχάνεται η ενότητα της επιχειρηματικής δράσης της επιχείρησης και ο
συντονισμός όλων των ενεργειών στην προώθηση του προϊόντος.
• Επιτυγχάνεται η οργάνωση των οικονομικών υπηρεσιών προς ένα ορισμένο
στόχο όπου αυτό θα φέρει μείωση του μέσου και του οριακού κόστους της
• Αυξάνεται η αποτελεσματικότητα της επιχείρησης.
• Αναπτύσσεται η διοικητική αποκέντρωση και προωθείται η ανάθεση
δραστηριοτήτων σε πολλά στελέχη της επιχείρησης.
1140
Δ.ΥΠ.Α.

• Επιτυγχάνεται η οικονομία του χρόνου, του χρήματος και αποφεύγεται η

σπατάλη των δυνάμεων και η σύγκρουση των αρμοδιοτήτων.
• Διευκολύνεται ο έλεγχος της πορείας του προγράμματος προς το στόχο.
8.2.3.2. Η Διαδικασία του marketing planning στο τουριστικό Μάρκετινγκ
Ο προγραμματισμός του τουριστικού Μάρκετινγκ είναι απολύτως απαραίτητος για

την τουριστική επιχείρηση και είναι στενά συνδεδεμένος με την οικονομική της
επιβίωση. Το πρόγραμμα του τουριστικού Μάρκετινγκ καθορίζει ποια τουριστικά
προϊόντα πρέπει να προωθηθούν, σε ποια τιμή και με ποιόν τρόπο, ώστε με τα
έσοδα, που θα προκύψουν από την διάθεση τους στην τουριστική αγορά, να
καλυφθούν τα λειτουργικά έξοδα και να υπάρχει κέρδος για την τουριστική
Αναφέρουμε τα στάδια προγραμματισμού του τουριστικού Μάρκετινγκ που κατά τον
Middleton είναι τα εξής:
• Το στάδιο της διάγνωσης του προβλήματος.

• Το στάδιο της πρόγνωσης για τα προβαλλόμενα τουριστικά προϊόντα.
• Το στάδιο της διερεύνησης του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος,
ο προσδιορισμός των ισχυρών και αδύνατων σημείων και ευκαιριών της
1141
Δ.ΥΠ.Α.

• Το στάδιο του προσδιορισμού των στόχων του τουριστικού Μάρκετινγκ.

• Το στάδιο της σύνταξης του προϋπολογισμού του τουριστικού Μάρκετινγκ.
• Το στάδιο της σύνταξης του προγράμματος του μείγματος Μάρκετινγκ.
• Το στάδιο του ελέγχου και της αξιολόγησης του προγράμματος.
Σχήμα 3.1: Τα στάδια προγραμματισμού του τουριστικού Μάρκετινγκ
8.2.3.2.1. Διάγνωση του προβλήματος
Το πρώτο στάδιο της διαδικασίας του προγραμματισμού του τουριστικού Μάρκετινγκ

είναι η μελέτη και η διάγνωση της επικρατούσας κατάστασης μέσα και γύρω από την
επιχείρηση όπως:
1142
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος της τουριστικής επιχείρησης.

Υπάρχουν πολλές τάσεις στο εξωτερικό περιβάλλον οι οποίες μπορούν να έχουν μια
θετική ή αρνητική επίδραση στους οργανισμούς της φιλοξενίας και των ταξιδιωτών
π.χ. η εφαρμογή μιας πολιτικής περιορισμού των εισοδημάτων των εργαζομένων, η
επιβολή από το κράτος μια έκτακτης εισφοράς στις επιχειρήσεις κ.λπ. Οι τάσεις αυτές
μπορεί να είναι πολιτικές, οικονομικές, νομοθετικές, τεχνολογικές κ.λπ. Το σχέδιο
Μάρκετινγκ θα πρέπει να απαριθμεί και να περιγράφει τις σημαντικές ευκαιρίες και τις
απειλές που παρουσιάζονται ή θα παρουσιαστούν κατά την εφαρμογή του. Οι
πληροφορίες αυτές μπορεί να πηγάζουν από τον οικονομικό τύπο από τις σχετικές
έρευνες και από τα περιοδικά του κλάδου.
Η ανάλυση των στενών ανταγωνιστών της επιχείρησης. Η επιχείρηση,

αναλύοντας την στρατηγική των στενών ανταγωνιστών, αναζητά το ποιες θα είναι οι
κινήσεις τους στους επόμενους 6 ή 12 μήνες. Θα κάνουν προσθήκες και βελτιώσεις
στο προσφερόμενο προϊόν, ετοιμάζουν νέα πακέτα προσφορών, έχουν έτοιμες νέες
δραστηριότητες προώθησης των προϊόντων τους κ.λ.π;
Η ανάλυση του καταναλωτικού προφίλ τόσο της πελατείας της τουριστικής

επιχείρησης όσο και των ανταγωνιστών της.
Η ανάλυση του προφίλ των τουριστικών προϊόντων και των τιμών διάθεσης
τους και του κύκλου ζωής του προϊόντος που προσφέρεται από την τουριστική
επιχείρηση και από τους ανταγωνιστές της.
Η μελέτη της δυναμικότητας της αγοράς και του όγκου των πωλήσεων για το
προϊόν. Πρέπει να αναζητηθούν και να μελετηθούν τα σημαντικότερα
συμπεράσματα που έχουν εξαχθεί από προηγουμένους πελάτες και ενδεχόμενους
νέους πελάτες. Πρέπει να ληφθεί υπ' όψη ο όγκος των πωλήσεων του προϊόντος
κατά τα τελευταία 3 έως 5 έτη και να μελετηθεί η πολιτική των επιχειρήσεων που
κατέχουν μεγάλα μερίδια της τουριστικής αγοράς.
Η ανάλυση του στενού περιβάλλοντος της επιχείρησης, δηλαδή τι συμβαίνει στο

στενό οικονομικό περιβάλλον της επιχείρησης, όπως είναι το άνοιγμα νέων
επιχειρήσεων, νέων οδικών αρτηριών, νέων βιομηχανιών κ.λ.π.
1143
Δ.ΥΠ.Α.

Τέλος, μελετάται και λαμβάνεται σοβαρά υπ' όψη στον προγραμματισμό του
τουριστικού Μάρκετινγκ η ύπαρξη και η ανάπτυξη των παρεχόμενων από την
επιχείρηση υπηρεσιών και τυχόν προγράμματα αλλαγής ή βελτίωσής τους.
8.2.3.2.2. Πρόγνωση για τα προβαλλόμενα τουριστικά προϊόντα
Η πρόγνωση για το μέλλον των τουριστικών προϊόντων δεν μπορεί να θεωρηθεί

ασφαλής, διότι νέα γεγονότα τα οποία
εμφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου
εξασθενίζουν την αξιοπιστία της πρόγνωσης και
την αποδυναμώνουν. Οι προγνώσεις του
τουριστικού Μάρκετινγκ μπορεί από την χρονική
τους διάρκεια να διακριθούν σε: Βραχυχρόνιες και
Μεσοπρόθεσμες.
Βραχυχρόνιες είναι οι προγνώσεις που αφορούν το διάστημα των προσεχών 3, 6 ή

12 μηνών. Οι αποφάσεις για αυτές τις προγνώσεις μπορούν να γίνουν με αποφάσεις
που λαμβάνονται μετά από τη μελέτη των στατιστικών στοιχείων και από την
προβολή των αποτελεσμάτων τους στο μέλλον πχ 30 λεπτά πριν από την
αναχώρηση της αμαξοστοιχίας, όταν υπάρχουν κενές θέσεις, να δίδονται εισιτήρια σε
προσφορά με σχετική έκπτωση.
Μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες είναι οι προγνώσεις για το μέλλον των

τουριστικών προϊόντων. Αυτές οι προγνώσεις θεωρούνται περισσότερο
αντικειμενικές, διότι χρησιμοποιούν μια ευρύτερη επιλογή τεχνικών πρόγνωσης.
Χρησιμοποιούνται δε ως βοήθημα για τις αποφάσεις του τουριστικού Μάρκετινγκ,
όπως π.χ. για την προσφορά ενός νέου προϊόντος στην τουριστική αγορά.
Η πρόγνωση μπορεί να στραφεί προς την πρόγνωση της ζήτησης και των
πωλήσεων και προς την πρόγνωση για την εισαγωγή νέων προϊόντων στην
τουριστική αγορά.
1144
Δ.ΥΠ.Α.

Η πρόγνωση της ζήτησης και των πωλήσεων. Εδώ πρέπει να μελετηθούν πρώτα
τα στοιχεία και τα συμπεράσματα που έχουν εξαχθεί από την έρευνα σχετικά με τους
προηγούμενους πελάτες μας. Από την έρευνα αυτή θα εξαχθούν συμπεράσματα
όπως: Απαιτούνται νέες δραστηριότητες Μάρκετινγκ, ώστε να κρατήσουμε την
προηγούμενη πελατεία μας; Υπάρχουν τρόποι να ενθαρρύνουμε τη χρήση των
υπηρεσιών που προσφέρουμε για περισσότερο χρόνο από προηγούμενους ή
τωρινούς μας πελάτες; Πρέπει η πρόγνωση της ζήτησης να περιλαμβάνει την έρευνα
και τη μελέτη του αριθμού των ατόμων που είναι πιθανό να αγοράσουν παρόμοια
πακέτα διακοπών με προορισμούς περιοχές του εσωτερικού ή του εξωτερικού.
Για παράδειγμα, το Μάρκετινγκ μιας μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας της Κυλλήνης,

που το 80% των πελατών της έχουν στόχο τα ιαματικά λουτρά της περιοχής, πρέπει
να μελετήσει τις προσφορές των αντίστοιχων μονάδων της Ελβετίας σε ανάλογους
πελάτες.
Η πρόγνωση για την εισαγωγή νέων προϊόντων. Αυτή η πρόγνωση πρέπει

οπωσδήποτε να βασιστεί στην εκτεταμένη έρευνα της αγοράς και στη μελέτη
στατιστικών στοιχείων από το οικονομικό περιβάλλον της επιχείρησης και της αγοράς
γενικότερα.
8.2.3.2.3. SWOT Analysis. Διερεύνηση του εσωτερικού και του εξωτερικού

περιβάλλοντος, ο προσδιορισμός των ισχυρών και των αδυνάτων σημείων και
ευκαιριών της επιχείρησης
Α. Η διερεύνηση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης

Η διερεύνηση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης κατά τον
προγραμματισμό του τουριστικού Μάρκετινγκ πρέπει να περιλαμβάνει τη μελέτη
πολλών παραγόντων, μερικοί από τους οποίους είναι:
Η απασχόληση και το εθνικό εισόδημα
1145
Δ.ΥΠ.Α.

Η απασχόληση και το εθνικό εισόδημα αποτελούν περιοριστικούς παράγοντες, τους

οποίους πρέπει να μελετήσουν οι υπεύθυνοι του προγραμματισμού. Πρέπει
οπωσδήποτε να γίνει εκτίμηση του μεγέθους του εργατικού δυναμικού, του
ποσοστού υποαπασχόλησης, της ανεργίας. Πρέπει να γίνει πρόβλεψη για την
παραγωγικότητα της εργασίας και για το επίπεδο του εθνικού εισοδήματος, κατά την
περίοδο του προγράμματος με σταθερό το γενικό επίπεδο τιμών. Για τις προβλέψεις
αυτές θα πρέπει να αναλυθεί η επίπτωση τους στον κλάδο της οικονομικής
δραστηριότητας της επιχείρησης, αλλά και στην ίδια την τουριστική επιχείρηση.
Το γενικό επίπεδο τιμών

Το γενικό επίπεδο τιμών επιδρά στον προγραμματισμό της επιχείρησης και
ολόκληρου του κλάδου. Βραχυχρόνια το επίπεδο τιμών μπορεί να προβλεφθεί με
σχετική ακρίβεια (εκτός απροόπτων γεγονότων όπως πόλεμοι, υποτιμήσεις, κ.λπ.).
Πέραν του έτους όμως, και όσο αναζητούμε πρόβλεψη σε μεγαλύτερο χρονικό
διάστημα δεν είναι δυνατό να έχουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Οι τεχνολογικές συνθήκες
Οι τεχνολογικές συνθήκες αποτελούν και αυτές ένα
σημαντικό περιοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση του
προγράμματος Μάρκετινγκ διότι η ταχεία τεχνολογική
εξέλιξη δημιουργεί νέα προϊόντα και εισάγει νέες τεχνικές
στην προσφορά των τουριστικών προϊόντων. Όλα αυτά
επιβάλλουν στον προγραμματισμό των επιχειρήσεων να
εξετάσουν συστηματικότερα το τεχνολογικό περιβάλλον
τους. Είναι υποχρεωμένοι οι υπεύθυνοι προγραμματισμού να πραγματοποιήσουν
προβλέψεις για τους τεχνολογικούς παράγοντες, οι οποίοι πρόκειται να επηρεάσουν
το τουριστικό προϊόν κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος Μάρκετινγκ.
Η αγορά του προϊόντος

Η αγορά του προϊόντος και το γενικό επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί να
αποτελέσει τη βάση για την πρόβλεψη της προώθησης του προϊόντος της
επιχείρησης. Εν τούτοις είναι απαραίτητο να μελετηθεί η ζήτηση για το αγαθό, στον
κλάδο και στην επιχείρηση.
1146
Δ.ΥΠ.Α.

Οι πολιτικές συνθήκες
Οι πολιτικές συνθήκες, μέσα στις οποίες η επιχείρηση λειτουργεί, έχουν μεγάλη
σημασία για τον προγραμματισμό της. Εάν υπάρχει εσωτερική πολιτική αστάθεια, ο
επιχειρηματικός προγραμματισμός είναι σχεδόν αδύνατος. Αντίθετα, η διεθνής και η
εσωτερική πολιτική σταθερότητα επιδρά ευνοϊκά στον προγραμματισμό της
επιχειρηματικής δραστηριότητας. Κατά τον προγραμματισμό η επιχείρηση οφείλει,
επίσης, να λάβει υπ' όψη τα καθιερωμένα κοινωνικά και ηθικά πρότυπα του
περιβάλλοντος μέσα στο οποίο λειτουργεί.
Η κλαδική ζήτηση
Η κλαδική ζήτηση για το συγκεκριμένο προϊόν μπορεί να μελετηθεί από στατιστικά
στοιχεία (που υπάρχουν στο επιμελητήριο, στους εμπορικούς συλλόγους, στον
Ε.Ο.Τ κ.λπ.) της οικονομικής δραστηριότητας και να αποτελέσει τη βάση της
πρόβλεψης της κλαδικής ζήτησης του προϊόντος. Ειδικότερα εξετάζονται παράγοντες
όπως οι μεταβολές στις προτιμήσεις των τουριστών, νέες μέθοδοι προώθησης του
τουριστικού προϊόντος, μεταβολές στο μέγεθος και στη σύνθεση του πληθυσμού.
Η ζήτηση του συγκεκριμένου προϊόντος της τουριστικής επιχείρησης

Η ζήτηση για το συγκεκριμένο προϊόν αποτελεί τμήμα της κλαδικής ζήτησης με
διαφορετικό βαθμό ελαστικότητας. Είναι απαραίτητο οι υπεύθυνοι της κατάρτισης του
προγράμματος Μάρκετινγκ να γνωρίζουν τις προτιμήσεις των καταναλωτών, τη
δυνατότητα και την επιθυμία αυτών να καταβάλλουν τη συγκεκριμένη τιμή.
Η αγορά των συντελεστών παραγωγής

Η αρχική εγκατάσταση της επιχείρησης σχετίζεται και με την αγορά των συντελεστών
παραγωγής ή το κόστος μεταφοράς αυτών στον τόπο εγκατάστασης της επιχείρησης.
Οι πηγές των συντελεστών παραγωγής πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο
ιδιαίτερης προσοχής και προβληματισμού στην κατάστρωση του σχεδίου Μάρκετινγκ.
Οι κυριότεροι παραγωγικοί συντελεστές που πρέπει να μελετηθούν είναι: Η αγορά
των πρώτων υλών, η αγορά εργασίας, η αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων.
Β. Η διερεύνηση του εσωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρηση
1147
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανάλυση των παραγόντων του εσωτερικού περιβάλλοντος που επηρεάζουν την

σύνταξη του προγράμματος Μάρκετινγκ είναι:
Οι προβλέψεις των πωλήσεων

Οι προβλέψεις των πωλήσεων κατέχουν αποφασιστική θέση στην κατάρτιση των
προγραμμάτων τουριστικού Μάρκετινγκ. Χαρακτηρίζονται κυρίαρχος εσωτερικός
παράγοντας, διότι αποτελούν το πλαίσιο με βάση το οποίο καταρτίζονται τα
υπόλοιπα προγράμματα της επιχείρησης. Από τις προβλέψεις των πωλήσεων
μπορεί κάποιος να προβλέψει τα αναμενόμενα κέρδη, την ταμιακή κίνηση της
επιχείρησης. τον αριθμό των απασχολουμένων σε αυτή, τις αναγκαίες πρώτες ύλες
κ.λπ.
Οι επενδύσεις
Οι επενδύσεις σε πάγιο κεφάλαιο επηρεάζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τον
επιχειρηματικό προγραμματισμό. Για το λόγο αυτό οι υπεύθυνοι του
προγραμματισμού του τουριστικού Μάρκετινγκ οφείλουν να σταθμίσουν επαρκώς και
να λάβουν υπ' όψη το υπάρχον πάγιο κεφάλαιο αλλά και αυτό που έχει
προγραμματιστεί να επενδυθεί.
Η βασική πολική της επιχείρησης

Η βασική πολιτική της επιχείρησης συχνά είναι πάγια και δεν μπορεί να μεταβληθεί.
Αυτή η πάγια πολιτική προσδιορίζει το χαρακτήρα και αποτελεί την
«προσωπικότητα» της επιχείρησης. Συνεπώς, η βασική πολιτική της επιχείρησης
συνιστά ένα θεμελιώδη περιοριστικό παράγοντα του προγραμματισμού του
Γ.Η ανάλυση των ισχυρών σημείων της τουριστικής επιχείρησης

Ισχυρά είναι τα σημεία όπου η επιχείρηση δείχνει τη
δυναμικότητά της. Ισχυρό σημείο για το προϊόν μιας
τουριστικής επιχείρησης είναι η διαπίστωση ότι αυξάνει το
μερίδιο του στην τουριστική αγορά που αναπτύσσεται
δυναμικά. Άλλο δυνατό σημείο μιας τουριστικής επιχείρησης
μπορεί να είναι η επικράτηση της σε τμήματα της τουριστικής
1148
Δ.ΥΠ.Α.

αγοράς που θεωρούνται σημαντικά από οικονομική άποψη. Τα ισχυρά σημεία μιας
τουριστικής επιχείρησης πρέπει να προβάλλονται σε κάθε περίπτωση από το
σχεδιασμό του Μάρκετινγκ και τις ενέργειες των Δημοσίων Σχέσεων.
1149
Δ.ΥΠ.Α.

Για παράδειγμα, ένα από τα δυνατά

σημεία ορισμένου ξενοδοχείου είναι η
μαγευτική παραλία των Λουτρών
Κυλλήνης που είναι εγκατεστημένο,
αλλά και η γειτνίαση του με τα ιαματικά
Λουτρά Κυλλήνης. Ένα δυνατό σημείο
μιας αεροπορικής εταιρείας μπορεί να
είναι η πιστότητα στις αναχωρήσεις-
αφίξεις των δρομολογίων της ή η περιποίηση της πελατείας της κατά την διάρκεια
των πτήσεων.
Από τη στιγμή όμως που θα αναγνωριστούν τα δυνατά σημεία μιας τουριστικής

επιχείρησης, μπορούν να προβληθούν κατάλληλα στους παλιούς και νέους πελάτες
της για λόγους που είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς.
Δ. Η ανάλυση των αδύνατων σημείων της τουριστικής επιχείρησης

Τα αδύνατα σημεία μπορούμε να τα θεωρήσουμε μειονεκτήματα της τουριστικής
επιχείρησης. Η τοποθεσία που είναι εγκατεστημένη μια μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα,
εάν π.χ. είναι κοντά σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας δέρματος, αποτελεί ένα
αδύνατο σημείο της επιχείρησης όπως επίσης η προσφορά ενός τουριστικού
πακέτου που απευθύνεται σε ορθόδοξους χριστιανούς για επίσκεψη στους Αγίους
τόπους, ενώ εκεί δεν υπάρχει ασφάλεια και ηρεμία. Από τη στιγμή που θα
αναγνωριστούν τα αδύνατα σημεία μιας τουριστικής επιχείρησης θα πρέπει να
αποτελέσουν αντικείμενο αποτελεσματικής αντιμετώπισης από τους υπεύθυνους του
Μάρκετινγκ, ώστε να περιορίσουν τις αρνητικές τους επιδράσεις ή να εξαλειφθούν.
Πολλές φορές τα αδύνατα και τα δυνατά σημεία μπορεί να γίνουν αντιληπτά μετά
από σχετική έρευνα μεταξύ των πελατών της επιχείρησης. Η ύπαρξη αδυνάτων
σημείων για την επιχείρηση πρέπει να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπ' όψη κατά τον
προγραμματισμό του τουριστικού Μάρκετινγκ.
Ε. Η ανάλυση των ευκαιριών της τουριστικής επιχείρησης

Αυτές οι ευκαιρίες μπορεί να προέρχονται από το εξωτερικό ή το εσωτερικό
περιβάλλον της επιχείρησης. Ευκαιρίες προερχόμενες από το εσωτερικό της
επιχείρησης μπορεί να προ έλθουν από την έγκαιρη και καλή εκπαίδευση του
1150
Δ.ΥΠ.Α.

προσωπικού, από την επέκταση της επιχείρησης σε εκμετάλλευση

συμπληρωματικών δραστηριοτήτων κ.λ.π. Αλλά ευκαιρίες μπορεί να προέλθουν και
από το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, όπως είναι η κατασκευή και
λειτουργία ενός νέου αεροδρομίου (π.χ. το αεροδρόμιο των Σπάτων ωφελεί όλες τις
τουριστικές επιχειρήσεις του λεκανοπεδίου Αττικής) ή ενός οδικού δικτύου ή κάποιου
λιμένα που να χωρά μεγαλύτερα και περισσότερα πλοία (π.χ. μια μονάδα φιλοξενίας
σε ένα νησί θα ωφεληθεί από την κατασκευή ενός λιμένα ή ενός αεροδρομίου).
Ζ. Η ανάλυση απειλών της τουριστικής επιχείρησης

Οι επιχειρηματικές απειλές, που στο πρόγραμμα Μάρκετινγκ αναφέρονται ως οι
αστάθμητοι ή απρόβλεπτοι κίνδυνοι, μπορεί να προέρχονται από το εσωτερικό ή το
εξωτερικό περιβάλλον της τουριστικής επιχείρησης. Εσωτερικές απειλές μπορεί να
θεωρηθούν οι κινητοποιήσεις του προσωπικού κατά τη διάρκεια της Τουριστικής
Περιόδου.
Οι απειλές από τις εξωτερικές δυνάμεις που

δεν ελέγχονται από την επιχείρηση είναι: ο
κίνδυνος από τη μεταβολή των
συναλλαγματικών ισοτιμιών (ενώ έχουν
κλειστεί οι συμφωνίες με τους τουριστικούς
πράκτορες), μεγάλες θεομηνίες, πολεμικές
επιχειρήσεις, τρομοκρατικές ενέργειες, ενέργειες των ανταγωνιστών π.χ. ο
ανταγωνισμός που υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια μεταξύ των παραθαλασσίων
παραθεριστικών κέντρων της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Τουρκίας και της Ισπανίας.
8.2.3.2.4. Προσδιορισμός των στόχων του Μάρκετινγκ της τουριστικής

Το πρόγραμμα Μάρκετινγκ της τουριστικής

επιχείρησης πρέπει να έχει καταρτιστεί με τέτοιο
τρόπο, ώστε να μπορεί να επιτύχει ορισμένους
από τους στόχους ή ακόμα και όλους με τη χρήση
1151
Δ.ΥΠ.Α.

επιλεγμένων στρατηγικών ή τακτικών. Βέβαια, πρέπει να τονισθεί ότι είναι δύσκολο

να επιχειρείται με ένα πρόγραμμα τουριστικού Μάρκετινγκ η επίτευξη πάρα πολλών
στόχων ταυτόχρονα, διότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συγκρουόμενες στρατηγικές ή
τακτικές και κατ' επέκταση σε ανεπιθύμητες καταστάσεις. Όταν τα στελέχη του
Μάρκετινγκ επιλέγουν τους στόχους του προγράμματος Μάρκετινγκ, θα πρέπει
απαραίτητα να λαμβάνουν υπ' όψη τους:
• Τις ανάγκες και τις επιθυμίες των αγοραστών τουριστικών προϊόντων σε

ορισμένη χρονική περίοδο.
• Την αύξηση του όγκου των πωλήσεων της τουριστικής επιχείρησης.
• Την κατάκτηση συγκεκριμένου ποσοστιαίου μεριδίου της τουριστικής αγοράς.
• Την ανάγκη να υπάρχει ένα μέσο μέτρησης στη διοίκηση για να
παρακολουθεί την επιτυχία του προγράμματος και να κάνει τις αναγκαίες
προσαρμογές.
Οι στόχοι του προγράμματος Μάρκετινγκ

πρέπει να είναι συγκεκριμένοι ως προς την
στοχευμένη αγορά, να είναι ποσοτικοί και να
εκφράζονται με αριθμητικά δεδομένα, ώστε
να είναι δεκτικά σε συνεχή σύγκριση και να
μπορεί να καταμετρηθεί η πρόοδος και τα
αποτελέσματα.
8.2.3.2.5. Σύνταξη του προϋπολογισμού του τουριστικού Μάρκετινγκ -

Budgeting
Ο προϋπολογισμός καθορίζει τόσο τα έσοδα του τμήματος Μάρκετινγκ της

τουριστικής επιχείρησης, όσο και τις δαπάνες που θα πραγματοποιήσει στη διάρκεια
ενός οικονομικού έτους για την προώθηση των προϊόντων της. Η κατάρτιση του
προϋπολογισμού μπορεί να γίνει ακολουθώντας μια από τις παρακάτω τεχνικές.
Η κατάρτιση του προϋπολογισμού με βάση το προηγούμενο έτος

Αυτή είναι η απλούστερη προσέγγιση για την κατάρτιση του προϋπολογισμού, διότι
προσθέτουμε ένα ποσοστό σε όλα τα μεγέθη του προϋπολογισμού του
1152
Δ.ΥΠ.Α.

προηγούμενου έτους (όσο ο ρυθμός του πληθωρισμού ή κάτι παραπάνω). Αυτή η

μέθοδος είναι δημοφιλής στις τουριστικές επιχειρήσεις, διότι είναι εύκολη και απαιτεί
λίγη κατανάλωση χρόνου και προσπάθειας. Βέβαια, θα τονίσουμε ότι, μολονότι είναι
χρήσιμο να υπάρχει ένα αρχείο δαπανών του Μάρκετινγκ, οι προηγούμενοι
προϋπολογισμοί δε θα πρέπει να αποτελούν την πρωταρχική βάση για την
κατάρτιση μελλοντικών προϋπολογισμών σε ένα τόσο δυναμικό τομέα όπως είναι ο
τουρισμός.
Η κατάρτιση του προϋπολογισμού με βάση το ύψος των πωλήσεων.

Το ύψος του προϋπολογισμού Μάρκετινγκ καθορίζεται ως το ποσοστό επί του ύψους
των πωλήσεων. Για παράδειγμα, σε ένα ξενοδοχείο μπορεί το ποσοστό να είναι το
3.5% με 5% των συνολικών αναμενόμενων πωλήσεων για το επόμενο έτος. Η
μέθοδος αυτή δεν είναι εξαιρετικά αξιόπιστη, διότι άλλες επιχειρήσεις χρειάζονται
μεγαλύτερα ποσοστά από αυτά που αναφέρονται παραπάνω (ιδίως οι καινούριες
επιχειρήσεις) και άλλες πολύ λιγότερα (οι παλαιές επιχειρήσεις που είναι
εδραιωμένες στην αγορά).
Η κατάρτιση του προϋπολογισμού με βάση τον Ανταγωνισμό

Οι τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες κατέχουν μικρό μερίδιο της τουριστικής αγοράς
και θέλουν να το αυξήσουν, προσπαθούν να ανταγωνιστούν τα επίπεδα των
δαπανών ναι τις δραστηριότητες του Μάρκετινγκ των ηγετικών επιχειρήσεων του
κλάδου. Η μέθοδος αυτή είναι εύκολο να χρησιμοποιηθεί. Το μόνο που χρειάζεται
είναι η καλή πληροφόρηση για τα κονδύλια και τους στόχους των προϋπολογισμών
των ανταγωνιστών. Οι πληροφορίες μπορούν να βρεθούν διαβάζοντας
δημοσιευμένα υλικά για τους οργανισμούς αυτούς ή μελετώντας τις ετήσιες εκθέσεις
των αποτελεσμάτων τους. Εφαρμόζοντας αυτή τη μέθοδο η κατάρτιση του
προϋπολογισμού δεν ξεκινά από μηδενική βάση, αλλά από κονδύλια που κάποιοι
άλλοι ανταγωνιστές διέθεσαν για τους σκοπούς του Μάρκετινγκ.
Η κατάρτιση του προϋπολογισμού με μηδενικά βάση

Καταρτίζοντας τον ετήσιο προϋπολογισμό Μάρκετινγκ το αρμόδιο τμήμα ξεκινά από
μηδενική βάση. Η μέθοδος αυτή ζητά να καθορισθούν πρώτα οι στόχοι του
Μάρκετινγκ και τα βήματα που θα γίνουν για την πραγμάτωση τους, και κατόπιν
1153
Δ.ΥΠ.Α.

υπολογίζεται το ύψος των κονδυλίων του προϋπολογισμού. Η χρήση αυτής της

μεθόδου απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο και προσπάθεια απ' ό,τι οι άλλες μέθοδοι.
1154
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.3.2.6. Σύνταξη του προγράμματος του μείγματος Μάρκετινγκ- Στόχευση
Η σύνταξη του προγράμματος Μάρκετινγκ μπορεί να ακολουθήσει μια από τις

παρακάτω στρατηγικές για την προώθηση του τουριστικού προϊόντος:
Τη στρατηγική της μεμονωμένης στοχευμένης αγοράς. Αυτή η στρατηγική

επιλέγεται από τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που κατέχουν μικρά μερίδια
αγοράς. Για παράδειγμα μία μικρή αεροπορική εταιρεία μέσα στην τιμή του εισιτηρίου
περιλαμβάνει και τη μεταφορά των επιβατών από και προς το αεροδρόμιο με δικά
της μέσα μεταφοράς και με μηδενικό κίνδυνο της απώλειας της πτήσης.
Τη στρατηγική που απευθύνεται σε διάφορα τμήματα της στοχευμένης αγοράς.

Η στρατηγική αυτή μοιάζει με τη στρατηγική μεμονωμένης αγοράς, αλλά θέτει και
άλλους επιμέρους στόχους. Την επιλογή αυτή εφαρμόζουν τα περισσότερα
ανεξάρτητα ξενοδοχεία και θέρετρα. Για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό των
μεγάλων :μονάδων παρέχουν μοναδικά σχεδιασμένες εγκαταστάσεις πρόσθετες
υπηρεσίες ή προσωπική επαφή και πετυχαίνουν να προσελκύουν επαγγελματίες
ταξιδιώτες ή ταξιδιώτες αναψυχής.
Τη στρατηγική που απευθύνεται σε όλα τα τμήματα της, αγοράς, της συνολικής

αγοράς με μια προσέγγιση προσαρμοσμένη στις ανάγκες του κάθε τμήματος. Αυτή η
επιλογή είναι η πλέον δαπανηρή και συνήθως, εφαρμόζεται από τις μεγάλες ηγετικές
επιχειρήσεις του τομέα.
8.2.3.2.7. Το στάδιο ελέγχου και αξιολόγησης του προγράμματος Μάρκετινγκ
Οποιοδήποτε πρόγραμμα Μάρκετινγκ που εφαρμόζεται σε μια τουριστική επιχείρηση,

πρέπει να ελέγχεται και να αξιολογείται σε όλα τα επίπεδα. Ο συνεχής έλεγχος της
ροής του προγράμματος διευκολύνει ώστε αυτό να εκτελείται με μεγάλη ακρίβεια και
σαφήνεια. Τα στοιχεία, που συλλέγονται κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του προ
γράμματος, βοηθούν ώστε, εάν χρειαστεί να αναπροσανατολιστεί το πρόγραμμα
προς τον τελικό του στόχο και να αναπρογραμματίζονται τμήματα του, αυτό να
γίνεται σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέχθηκαν. Η διαδικασία της
1155
Δ.ΥΠ.Α.

επανατροφοδότησης (feedback) του προγράμματος εξασφαλίζει την επαφή του

προγράμματος με τα δεδομένα που δημιουργεί η εφαρμογή του.
Μπορούμε για παράδειγμα να παρακολουθήσουμε τον έλεγχο και την αξιολόγηση

του προγράμματος Μάρκετινγκ σε μια ξενοδοχειακή επιχείρηση, αφού συγκεντρώσου
με στοιχεία για τα παρακάτω θέματα.
Για τη ροή των κρατήσεων των δωματίων σε ορισμένη χρονική περίοδο την οποία
και θα συγκρίνουμε με όσα έχει προγραμματίσει η επιχείρηση
Για την ανταπόκριση της διαφημιστικής καμπάνιας της επιχείρησης στους

αγοραστές του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει.
Για την αντίδραση αυτών που αγόρασαν πακέτα προσφορών με υπηρεσίες

φιλοξενίας ή διάφορα είδη εκπτώσεων που χορηγεί η τουριστική επιχείρηση.
Για την ικανοποίηση αυτών των αγοραστών, αλλά και τις υποδείξεις τους των
αγοραστών για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών από την τουριστική
8.2.4. Έρευνα Τουριστικού Μάρκετινγκ
8.2.4.1. Η έννοια της έρευνας του Τουριστικού Μάρκετινγκ
Πολλές φορές, όταν οι άνθρωποι μιλούν για μια επιτυχημένη τουριστική επιχείρηση,
αναφέρονται ή στις ευνοϊκές περιστάσεις που βοήθησαν στην εξέλιξή της, ή με
θαυμασμό στην επιχειρηματική ικανότητα του ιδιοκτήτη της. Αναλύοντας την
επιχειρηματική δραστηριότητα του, διαπιστώνουν μεταξύ των άλλων, την καλή
γνώση της δουλειάς του και την αποφασιστικότητά του. Ακόμη την ικανότητα που
έχει να καθορίζει τι θέλει, να συλλέγει και να αξιολογεί πληροφορίες και στοιχεία για
το περιβάλλον της επιχείρησης από αξιόπιστες πηγές, που τον βοηθούν στην
κατάστρωση στρατηγικών και στην επιτυχία των στόχων που έθεσε.
Η συλλογή πληροφοριών είναι μια από τις

σημαντικότερες ενέργειες μιας επιχείρησης και πρέπει
1156
Δ.ΥΠ.Α.

να γίνεται με πολλή προσοχή, γιατί και έχει κόστος και, εάν δεν εξυπηρετεί κάποιον
συγκεκριμένο στόχο, κρίνεται άσκοπη. Η συλλογή και η αξιολόγηση των
πληροφοριών αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της εργασίας του τουριστικού
Μάρκετινγκ, γνωστό με τον όρο Έρευνα Τουριστικού Μάρκετινγκ.
Έρευνα του τουριστικού μάρκετινγκ: η οργανωμένη διαδικασία πληροφόρησης

των συνθηκών που έχουν σχέση με τα τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες.
Η έρευνα του τουριστικού Μάρκετινγκ αναλύεται στη συστηματική συλλογή,

επεξεργασία, ανάλυση, αποθήκευση και παρουσίαση των στοιχείων και των
πληροφοριών που ενδιαφέρουν τη διοίκηση της τουριστικής επιχείρησης και τη
διευκολύνουν να βελτιώνει ποιοτικά τις αποφάσεις που λαμβάνει. Ένα παράδειγμα
είναι η συλλογή των πληροφοριών σχετικά με προτιμήσεις των τουριστών για τον
τόπο διακοπών τους και η αξιολόγησή τους.
Η έρευνα Μάρκετινγκ, παρά το κόστος της, είναι αναγκαία πριν από την κάθε
απόφαση που θα επηρεάσει σημαντικά τους στόχους και τις στρατηγικές της
επιχείρησης, διότι μειώνει τις συνθήκες αβεβαιότητας του επιχειρηματικού κινδύνου.
Μεγάλη σημασία έχει ο χρόνος που διενεργείται η έρευνα, ώστε να δίνει τα
αποτελέσματά της έγκαιρα πριν να ληφθεί η απόφαση. Επίσης να μην αρκείται μόνο
στη διαπίστωση των αιτιών ενός προβλήματος, αλλά να βρίσκει και να αξιολογεί
πιθανές εναλλακτικές λύσεις.
8.2.4.2. Η έννοια του συστήματος Πληροφοριών Μάρκετινγκ (Marketing

Information systems)
Οι τουριστικές επιχειρήσεις αναλύουν τις πληροφορίες και σχεδιάζουν τους τρόπους,

ώστε για να βρίσκουν αυτές που χρειάζονται, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία
της λήψης των αποφάσεων. Ένας τρόπος σκέψης είναι η συστημική προσέγγιση.
Δημιουργείται ένα σύστημα, το οποίο καλείται σύστημα πληροφόρησης Μάρκετινγκ.
Ο γνωστός συγγραφέας του Μάρκετινγκ Ρ. Kotler αναφέρει ως ορισμό για το
σύστημα πληροφοριών Μάρκετινγκ τα ακόλουθα:
1157
Δ.ΥΠ.Α.

«Ένα σύστημα πληροφοριών Μάρκετινγκ αποτελείται από άτομα, εξοπλισμό και

διαδικασίες που συγκεντρώνουν, ταξινομούν, αναλύουν, αξιολογούν και διανέμουν
ακριβείς πληροφορίες σ' αυτούς οι οποίοι λαμβάνουν αποφάσεις Μάρκετινγκ».
Όπως παρατηρούμε το σύστημα αυτό περιλαμβάνει τον προσδιορισμό των πηγών,

και των πληροφοριών, αλλά και τον τρόπο συλλογής, επεξεργασίας, αξιολόγησης και
χρησιμοποίησης αυτών των πληροφοριών. Οι πληροφορίες μπορούν να διακριθούν
σε διάφορες κατηγορίες:
• Υπάρχουν πληροφορίες που μπορούν να αντληθούν μέσα από την

επιχείρηση ή στα πλαίσια της λειτουργίας της επιχείρησης και πληροφορίες
που πρέπει να αντληθούν από το εξωτερικό περιβάλλον.
• Υπάρχουν πληροφορίες οι οποίες μπορεί να βρεθούν επεξεργασμένες και

άλλες οι οποίες αναζητούνται από έρευνα Μάρκετινγκ.
• Ακόμη, πληροφορίες οι οποίες μπορούν να πάρουν μια συγκεκριμένη μορφή,

να εκφραστούν με αριθμούς και πληροφορίες οι οποίες προσδιορίζονται μόνο
ποιοτικά.
Άλλη έννοια παραπλήσια των πληροφοριών είναι η έννοια των στοιχείων. Στοιχεία
είναι γενικώς, οι μετρήσεις που υπάρχουν ή μπορεί να εκτοπιστούν γύρω από
ορισμένα γεγονότα, γνώμες απόψεις, καταστάσεις περιβάλλοντα κ.λπ.
Για παράδειγμα, τα στοιχεία από την απογραφή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας
του 2021 ήταν δεκάδες και αφορούσαν πολλά θέματα.
Η κατάλληλη επεξεργασία των στοιχείων μας δίνει πληροφορίες. Ο συνδυασμός και

η συσχέτιση των πληροφοριών μας διευκολύνουν να αντιμετωπίσουμε σωστά κάθε
πρόβλημα Μάρκετινγκ που παρουσιάζεται. Τα στοιχεία μπορούμε να τα διακρίνουμε
σε:
1158
Δ.ΥΠ.Α.

Πρωτογενή και δευτερογενή στοιχεία. Πρωτογενή στοιχεία είναι τα στοιχεία που

αναζητούμε για μια συγκεκριμένη έρευνα, ενώ δευτερογενή στοιχεία είναι αυτά που
έχουν ήδη συλλεχθεί για άλλους σκοπούς και είναι έτοιμα.
Στοιχεία από το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον της τουριστικής

επιχείρησης. Είναι στοιχεία που συλλέγονται από τη δραστηριότητα της, όπως οι
αμοιβές των εργαζομένων, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων των πελατών ενός
ξενοδοχείου, το είδος των παραπόνων των πελατών ενός τουριστικού γραφείου, κ.λπ.
Για να είναι δυνατή η αξιοποίηση των στοιχείων αυτών, θα πρέπει να καταγραφούν
και να είναι δυνατή η επεξεργασία τους.
Ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία.

Ποσοτικά είναι τα στοιχεία τα οποία μπορούν να αποδοθούν με αριθμούς, έχουν
μονάδα μέτρησης και μπορούμε να τα συγκρίνουμε, όπως για παράδειγμα 30
διανυκτερεύσεις, 4 δρομολόγια πλοίου, 50 δωμάτια ξενοδοχείου κ.λπ.
Ποιοτικά είναι τα στοιχεία που εκφράζονται με έναν περιγραφικό και ίσως

υποκειμενικό τρόπο. Για παράδειγμα, βλέποντας μια τουριστική αφίσα ο ένας λέει
«είναι καλή», αλλά δεν θέλει να την τοποθετήσει στο γραφείο του, έστω και αν του
την χάριζαν. Ένας άλλος λέει και αυτός ότι «είναι καλή» και αγοράζει μια στην τιμή
των 20 ευρώ. Παρατηρούμε ότι η ποιοτική μέτρηση «είναι καλή» έχει περιορισμένη
αξία, αν δεν μετατραπεί, σε ποσοτική.
Επειδή τα ποιοτικά στοιχεία στο Μάρκετινγκ είναι πολύ σημαντικά, επιδιώκουμε να
μετατρέπουμε τα ποιοτικά στοιχεία σε ποσοτικά.
Αν για παράδειγμα, θέλουμε να μετρήσουμε την προτίμηση των καταναλωτών για

ένα τουριστικό προϊόν, μπορούμε να δημιουργήσουμε πέντε κατηγορίες με τους
αντίστοιχους κωδικούς:
Το απορρίπτω.
Μάλλον το απορρίπτω.
Ούτε το προτιμώ/Ούτε το απορρίπτω.
Μάλλον το προτιμώ.
Το προτιμώ.
1159
Δ.ΥΠ.Α.

Ενδεικτικά και παραστατικά το σύστημα πληροφοριών Μάρκετινγκ μπορούμε να το

δούμε στο σχήμα
8.2.4.3. Ο σκοπός της Έρευνας
Στην έρευνα του τουριστικού Μάρκετινγκ, γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν

συγκεκριμένα θέματα που αφορούν τουριστικά προϊόντα ή υπηρεσίες και δεν
ενδιαφέρει η γνώμη του ερευνητή, όσο ειδικός και αν είναι. Αντίθετα ενδιαφέρει η
γνώμη του εξεταζόμενου πληθυσμού όποια και αν είναι αυτή. Με την έρευνα δεν
προσπαθεί κάποιος να αποδείξει ότι έχει δίκιο, αλλά να μάθει αντικειμενικά τι
ακριβώς συμβαίνει. Πρέπει μάλιστα να συνεκτιμήσει ότι οι πληροφορίες που θα
προκύψουν από την έρευνα έχουν αξία μόνο για ορισμένο χρόνο και τόπο και,
συνήθως δεν είναι δυνατόν να γενικευτούν.
1160
Δ.ΥΠ.Α.

Για παράδειγμα, αν μια τουριστική επιχείρηση δε γνωρίζει τι ακριβώς θέλουν οι

πελάτες της, δεν μπορεί να είναι σίγουρη ότι οι υπηρεσίες που προσφέρει σε αυτούς,
αρέσουν. Ακόμη, αν βλέπει τις πωλήσεις της να μειώνονται πρέπει να γνωρίζει που
οφείλεται, η μείωση αυτή. Μήπως οφείλεται σε κάποιο παράγοντα ο οποίος έχει
αρνητική επίδραση σε όλες, γενικά, τις ομοειδείς τουριστικές υπηρεσίες, ή είναι
αποτέλεσμα μιας αλλαγής της καταναλωτικής συμπεριφοράς των δικών της πελατών;
Σε κάθε περίπτωση η τουριστική επιχείρηση πρέπει να ενεργήσει διαφορετικά και να

αντιμετωπίσει την κάθε κατάσταση ανάλογα. Για το λόγο αυτό πρέπει να κάνει
έρευνα Μάρκετινγκ και στη συνέχεια να πάρει τις κατάλληλες αποφάσεις.
Η έρευνα του τουριστικού Μάρκετινγκ περιλαμβάνει αρκετές κατηγορίες ερευνών. Οι

σπουδαιότερες από αυτές είναι:
Η Έρευνα και Ανάλυση της τουριστικής αγοράς, η οποία:

• Διερευνά το μέγεθος και τις ανάγκες της τουριστικής αγοράς σε σχέση με τα
προϊόντα και τις υπηρεσίες,
• Αναλύει τα κίνητρα για την αγορά των τουριστικών προϊόντων και τις ανάγκες
που αυτές ικανοποιούν,
• Μελετά τις τάσεις αυτής της αγοράς και προβλέπει τη ζήτηση νέων
τουριστικών προϊόντων,
• Μελετά την τουριστική αγορά ως προς τα ανταγωνιστικά προϊόντα και
υπηρεσίες, τις τιμές τους, τις ενέργειες του Μάρκετινγκ των ανταγωνιστών
κλπ.,
• Διερευνά τη θέσης της τουριστικής επιχείρησης στην αγορά και τις τάσεις
εξέλιξή της στο μέλλον,
• Εξετάζει μέσα διανομής, όπως ταξιδιωτικούς πράκτορες, διαθεσιμότητα
ξενοδοχείων, διάθεση άλλων παρεμφερών τουριστικών προϊόντων κ.λπ.
1161
Δ.ΥΠ.Α.

Καρτέλα από έρευνα αγοράς της ΙΝΣΕΤΕ για τη φήμη και επισκεψιμότητα της
Ελλάδος με βάση τις προτιμήσεις των τουριστών (Μάρτιος 2021)
Η Έρευνα τουριστικού προϊόντος, η οποία:
• Μελετά τους φυσικούς παράγοντες (κλίμα, τοπίο, καταλληλότητα για σπορ),

και τη γενική υποδομή, όπως τους δρόμους, τις τηλεπικοινωνίες , τις
τράπεζες κ.λπ.,
• Αναλύει τις αιτίες που οδηγούν στην ικανοποίηση ή δυσαρέσκεια των
πελατών για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρονται από την
τουριστική επιχείρηση,
• Κάνει μελέτες που αφορούν συνολικά και αναλυτικά τα τουριστικά πακέτα
(τουριστικό προορισμό, μεταφορικό μέσο, κατάλυμα, πρόγευμα κ.λπ.).
Η Έρευνα καταναλωτών η οποία περιλαμβάνει:
• Έρευνα και ανάλυση των χαρακτηριστικών των καταναλωτών που έχουν

σχέση με τις προτιμήσεις τους για μια χώρα-προορισμό, τα προσφερόμενα
τουριστικά προϊόντα κ.λπ.,
1162
Δ.ΥΠ.Α.

• Την εξέταση της οικογενειακής τους κατάστασης και της κοινωνική τους τάξης,
σε σχέση με τις ταξιδιωτικές και αγοραστικές τους συνήθειες,
• Τις προβλέψεις για μελλοντικές αλλαγές στις αγοραστικές τους συνήθειες
κ.λπ.
Η Έρευνα για τον ανταγωνισμό που αναφέρεται:
• Στη μελέτη των στρατηγικών των ανταγωνιστών (τις ενέργειες Μάρκετινγκ,

την επιχειρησιακή τους πολιτική),
• Στην εξέταση της τιμολογιακής τους πολιτικής,
• Στην παρακολούθηση μεθόδων πωλήσεων, κ.λπ.
Η Έρευνα Προώθησης η οποία αναφέρεται:
• Στα χρησιμοποιούμενα μέσα προβολής και προώθησης (διαφημίσεις,

προσωπικές πωλήσεις, δημόσιες σχέσεις κ.λπ.) και στο κόστος του καθενός.
8.2.4.4. Το κόστος και η οργάνωση έρευνας Μάρκετινγκ
Κάθε τουριστική επιχείρηση ερευνά την αγορά, με τα μέσα

που έχει και τις δαπάνες που διαθέτει. Έτσι οι τουριστικές
επιχειρήσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν όσο το
δυνατόν πιο αξιόπιστο αποτέλεσμα, έχουν τη δυνατότητα
να αναθέσουν την έρευνα σε εξειδικευμένες επιχειρήσεις
οι οποίες ασχολούνται με έρευνες Μάρκετινγκ. Αυτές
προσφέρουν τον πλήρη σχεδιασμό ολοκληρωμένων
προγραμμάτων έρευνας, ένα με γάλο αριθμό άριστα
εκπαιδευμένων ερευνητών που ελέγχεται με αυστηρό σύστημα συνεχούς
επαλήθευσης, ένα πλήρες τμήμα επεξεργασίας στοιχείων, ερμηνευτικές εκθέσεις
Μάρκετινγκ οι οποίες βοηθούν στην αντικειμενική λήψη αποφάσεων κ.λπ. Οι
επιχειρήσεις έρευνας Μάρκετινγκ καθημερινά αυξάνονται και παράλληλα πληθαίνουν
οι μέθοδοι και οι πρακτικές που χρησιμοποιούνται.
1163
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι, πάντως, απαραίτητο τα στελέχη της τουριστικής επιχείρησης να γνωρίζουν

γενικά τουλάχιστον σχετικά με τη διαδικασία της έρευνας, έτσι ώστε να μπορέσουν
να βοηθήσουν, όταν τους ζητηθεί. Θα μπορέσουν έτσι να διευκολύνουν τον ερευνητή
που προσπαθεί να προσδιορίσει το πρόβλημα. Στις μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις,
με ανεπτυγμένο τομέα Μάρκετινγκ, κάποιες έρευνες γίνονται από την ίδια την
επιχείρηση και εδώ η συμμετοχή των στελεχών της σε αυτές είναι απαραίτητη. Η
οργάνωση των τμημάτων έρευνας εξαρτάται από:
• Την οργάνωση και το σχεδιασμό της έρευνας.

• Τα διάφορα είδη ερευνών (τηλεφωνικές έρευνες, ποσοτικές έρευνες, έρευνες
μέσα από το internet κ.λπ.).
• Τη μελέτη για την ανάπτυξη στατιστικών μεθόδων έρευνας Μάρκετινγκ και
επεξεργασίας των στοιχείων.
Πέρα όμως από αυτά, πολλές από τις

ενέργειες μιας έρευνας γίνονται συχνά σε
μια επιχείρηση άτυπα, χωρίς να γίνεται
αντιληπτό ότι αυτές αποτελούν έρευνα. Για
παράδειγμα, η συζήτηση με τους
πελάτες, για το εάν έμειναν
ικανοποιημένοι από προηγούμενες υπηρεσίες που τους πρόσφερε η
επιχείρηση, αποτελεί μια πηγή πληροφοριών. Η διαφορά τέτοιας μορφής
έρευνας από την τυπική έρευνα είναι ότι στο παράδειγμα που αναφέραμε δεν
τηρήθηκε κάποια διαδικασία και ήταν εμπειρικές διαπιστώσεις, χωρίς να τηρηθεί
κάποια επιστημονική μέθοδος.
8.2.4.5. Η διαδικασία της έρευνας
Θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε μια γενική μορφή του τρόπου διεξαγωγής

της έρευνας Μάρκετινγκ. Έχοντας πάντα υπόψη μας ότι πολλά προβλήματα
Μάρκετινγκ μπορεί να παρουσιάζουν κάποιες ιδιαιτερότητες και να λύνονται με
διάφορους τρόπους. Η διαδικασία της έρευνας περιλαμβάνει τα εξής στάδια:
• Καθορισμός του προβλήματος και των στόχων της έρευνας.
1164
Δ.ΥΠ.Α.

• Ανάπτυξη ερευνητικού σχεδίου.

• Συλλογή των στοιχείων.
• Ανάλυση και αξιολόγηση στοιχείων
• Παρουσίαση της έρευνας.
8.2.4.5.1. Καθορισμός του προβλήματος και των στόχων της έρευνας
Το σημαντικότερο σημείο στην έρευνα Μάρκετινγκ είναι ο προσδιορισμός του

προβλήματος που πρέπει να αναλυθεί. Απαιτείται διορατικότητα και
αντικειμενικότητα, γιατί διαφορετικά η όλη προσπάθεια θα αποτύχει, αλλά και η
επιχείρηση θα επιβαρυνθεί από ένα μεγάλο κόστος που δεν αφορά μόνο το κόστος
της έρευνας, αλλά και το κόστος όλων των διαδικασιών που θα ακολουθηθούν μέχρι
να διαπιστωθεί το τυχόν λάθος που υπήρχε στον προσδιορισμό του προβλήματος.
Με δεδομένα τα παραπάνω, ο ερευνητής πρέπει να ξεκινήσει τη διερεύνηση του
προ βλήματος υπεύθυνα και προσεκτικά, ενώ ταυτόχρονα, ο ίδιος πρέπει να είναι
εύστροφος και να «έχει ερωτηματικά για το κάθε τι».
Είναι γεγονός ότι σχεδόν καμία έρευνα Μάρκετινγκ δεν ξεκινά επειδή ήδη έχει
εμφανιστεί κάποιο πρόβλημα στην επιχείρηση. Συχνά, η έρευνα Μάρκετινγκ γίνεται
για να αποκαλυφθεί και να γίνει κατανοητό κάποιο πρόβλημα σε μια λειτουργία της
Παράδειγμα: μια μεγάλη ξενοδοχειακή

μονάδα χρησιμοποιεί δικά της μεταφορικά
μέσα για τη μεταφορά των πελατών της και
θεωρεί ότι αυτή η υπηρεσία που προσφέρει
είναι ικανοποιητική, αφού η ίδια έχει κέρδη.
Με μια έρευνα όμως μπορεί να διαπιστωθεί
ότι η ανάθεση της μεταφοράς των πελατών
της σε άλλη εταιρεία είναι περισσότερο κερδοφόρα, γιατί τα αυτοκίνητα που έχει η
επιχείρηση είναι παλαιά και τα έξοδα συντήρησής τους αρκετά υψηλά.
8.2.4.5.2. Ανάπτυξη ερευνητικού σχεδίου
1165
Δ.ΥΠ.Α.

Το στάδιο αυτό πολλές φορές ξεκινά με τον ακριβή επανακαθορισμό του

προβλήματος και των ερωτημάτων. Ο ερευνητής πρέπει να «διαγνώσει» σωστά το
πρόβλημα και να σχεδιάσει τον τρόπο αντιμετώπισής του. Για να εντοπιστεί ένα
πρόβλημα απαιτείται πρώτα να καθοριστεί ο στόχος και μετά να υπάρχει η
δυνατότητα να μετρηθούν οι αποκλίσεις από αυτό το στόχο. Εάν υπάρχουν μεγάλες
αποκλίσεις, είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλα προβλήματα που πρέπει να
αντιμετωπιστούν. Πιθανόν με μια προκαταρκτική έρευνα να μπορέσει να πάρει την
κατάλληλη απόφαση και να αποφύγει την κλασική πρωτογενή έρευνα.
8.2.4.5.3. Η συλλογή των στοιχείων
Η συλλογή των στοιχείων είναι το

στάδιο της έρευνας που γίνεται πιο
γνωστό στο κοινό και απορροφά το
μεγαλύτερο μέρος του κόστους και
του χρόνου απ' όλη την έρευνα. Η
συλλογή των στοιχείων είναι ένα
κρίσιμο στοιχείο της έρευνας γιατί,
εάν δεν γίνει σωστά, η έρευνα θα
οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Προκαταρκτική έρευνα Μάρκετινγκ - Η Δευτερογενής έρευνα
Έτσι, αφού εντοπίστηκε το πρόβλημα, ο ερευνητής προσπαθεί να δώσει κάποιες

λύσεις χρησιμοποιώντας οτιδήποτε μπορεί να τον βοηθήσει. Πρωταρχική του
ενέργεια είναι να αναγνωριστούν και συγκεντρωθούν τα δευτερογενή στοιχεία. Με την
ενέργεια αυτή ξεκινά η προκαταρκτική έρευνα του Μάρκετινγκ.
Πρώτα, πρέπει να εξεταστούν τα δεδομένα που ήδη έχουν ταξινομηθεί, όπως είναι ή
τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η τουριστική επιχείρηση-τελευταία όλο και
περισσότερες τουριστικές επιχειρήσεις τηρούν βάσεις δεδομένων για πολλές
1166
Δ.ΥΠ.Α.

κατηγορίες θεμάτων-, ή στοιχεία από προηγούμενες έρευνες που έγιναν για άλλους
λόγους.
Οι πληροφορίες αυτές, όπως οι διάφοροι προϋπολογισμοί, οι προβλέψεις πωλήσεων

και οι διάφορες εκθέσεις Μάρκετινγκ, ή οι πληροφορίες για το ύψος πωλήσεων ανά
είδος τουριστικού προϊόντος, για τα παράπονα και τα θετικά σχόλια πελατών, όταν
τηρούνται συστηματικά, αποτελούν πολύ καλές πηγές και για την
πραγματοποιούμενη έρευνα.
Αλλά πληροφορίες μπορούν να συγκεντρωθούν και εκτός της τουριστικής

επιχείρησης από διάφορες άλλες πηγές, τις οποίες μπορούμε να ταξινομήσουμε σε
δύο βασικές κατηγορίες:
Εξειδικευμένες πληροφορίες, σχετικά με τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες και

Πληροφορίες γενικότερου χαρακτήρα που όμως σχετίζονται με τις ανάγκες
πληροφόρησης της τουριστικής επιχείρησης.
Ενδεικτικά εσωτερικές πηγές πληροφοριών μπορούμε να έχουμε από:
• την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία,
• τις Τράπεζες, τις Επαγγελματικές Ενώσεις,
• τις Τράπεζες Πληροφοριών, τις βιβλιοθήκες,
• το internet,
• τις καταχωρίσεις σε διεθνή τουριστικά περιοδικά,
• τις επιστημονικές μελέτες σχετικά με τον κλάδο, λοιπές δημοσιεύσεις,
• τα ειδικά γραφεία στατιστικής, όπως το Eurostat,
• τις έρευνες και αναλύσεις του Ε.Ο.Τ. και φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης,
• τους διεθνείς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς που ασχολούνται με τον
τουρισμό, όπως ο World Tourism Organization κ.λπ.
1167
Δ.ΥΠ.Α.

Πίνακας από την ΕΑΣΠ, που μας δείχνει τη χρησιμότητα των πηγών πληροφοριών
Η συλλογή πληροφοριών, εκτός επιχείρησης, απαιτεί να απασχοληθούν με αυτές

άτομα εκπαιδευμένα για τέτοιες εργασίες, ώστε να έχουν τις γνώσεις και την
ικανότητα να αναγνωρίζουν γρήγορα τα αξιόλογα στοιχεία.
.
Τα πλεονεκτήματα από την χρησιμοποίηση δευτερογενών στοιχείων στις μελέτες
Μάρκετινγκ είναι πολλά. Μερικά από αυτά είναι ότι:
• έχουν μικρό κόστος, συγκριτικά με τη συλλογή των πρωτογενών στοιχείων

(πρωτογενή στοιχεία θεωρούμε πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν με την
παρούσα έρευνα και δεν υπήρχαν από άλλες πηγές)
• ο ερευνητής κερδίζει χρόνο και αφού τα στοιχεία αυτά έχουν δημοσιευτεί είναι
τις περισσότερες φορές έγκυρα,
• συμπληρώνουν τα κενά τα οποία δεν μπορούν να καλυφθούν από την έρευνα
πρωτογενών στοιχείων, αλλά και μπορούν να γίνουν μέτρο σύγκρισης με
αυτά που θα συγκεντρωθούν.
1168
Δ.ΥΠ.Α.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δευτερογενή στοιχεία για να είναι χρήσιμα και αξιόπιστα
πρέπει να είναι πρόσφατα, καλά ταξινομημένα και να έχουν συγκεντρωθεί με
αντικειμενικά κριτήρια.
Με τη συγκέντρωση αυτών των πληροφοριών θα εκτιμηθεί, εάν πραγματικά

χρειάζεται να συνεχιστεί η έρευνα και να συγκεντρωθούν πρωτογενή στοιχεία, ή εάν
αυτά είναι επαρκή για να παρθεί μια απόφαση.
Πρωτογενής Έρευνα
Εάν ο ερευνητής θεωρήσει ότι τα δευτερογενή στοιχεία δεν επαρκούν και κρίνει
ότι η πρωτογενής έρευνα είναι οικονομικά πραγματοποιήσιμη, θα προχωρήσει στο
σχεδιασμό της πρωτογενούς (επίσημης) έρευνας. Η πρωτογενής έρευνα, που
θεωρείται κλασσική ερευνητική μέθοδος, συνήθως, γίνεται για λογαριασμό της
τουριστικής επιχείρησης από ανεξάρτητους και εξειδικευμένους ερευνητικούς
οργανισμούς με σκοπό την επίλυση ενός τουριστικού προβλήματος. Αν όμως
ακολουθούνται οι επιστημονικές μέθοδοι, μπορούν και οι μικρές επιχειρήσεις να
πραγματοποιούν σε μικρή κλίμακα έρευνες Μάρκετινγκ με μεγάλη αξιοπιστία.
Η διαδικασία που ακολουθείται κατά την πρωτογενή έρευνα, περιλαμβάνει:

Α. τον προσδιορισμό των πηγών για τη συλλογή των στοιχείων,
Β. τη μεθοδολογία της έρευνας,
Γ. το σχεδιασμό του δείγματος,
Δ. τη συγκέντρωση και την ταξινόμηση των στοιχείων.
1169
Δ.ΥΠ.Α.

Προσδιορισμός των πηγών για τη συλλογή των στοιχείων
Ο ερευνητής στο στάδιο αυτό πρέπει να προσδιορίσει τις πηγές για την άντληση των
στοιχείων που είναι απαραίτητα για την έρευνα που θα πραγματοποιήσει. Είναι
δυνατόν να χρησιμοποιήσει δευτερογενή στοιχεία τα οποία θα συνδυάσει με στοιχεία
που θα βρει από την έρευνα που διεξάγει. Πηγές για την έρευνα αποτελούν οι
πληροφορίες που μπορούν να συγκεντρωθούν και μέσα από την επιχείρηση και από
το περιβάλλον της. Για παράδειγμα, από την κατανάλωση των ποτών του μπαρ
φαίνεται ποια ποτά προτιμούν οι πελάτες ενός ξενοδοχείου, αλλά και από τον
προμηθευτή της επιχείρησης μπορεί ο ερευνητής να πληροφορηθεί ποια ποτά έχουν
ζήτηση.
Η μεθοδολογία της έρευνας του τουριστικού Μάρκετινγκ
Τέσσερις από τις συνηθισμένες μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη συλλογή

πρωτογενών στοιχείων είναι:
• Η έρευνα λιανεμπορίου και καταναλωτή.
• Οι συνεντεύξεις σε βάθος,
• Η μέθοδος της παρατήρησης,
• Η μέθοδος της δειγματοληψίας.
Η έρευνα λιανεμπορίου και καταναλωτή

Μια συνηθισμένη μορφή έρευνας στο τουριστικό Μάρκετινγκ είναι η συνεχής έρευνα
του λιανεμπορίου και του καταναλωτή του τουριστικού προϊόντος. Αυτή γίνεται
τακτικά και αφορά:
τα τουριστικά προϊόντα,
τις τιμές τους,
τον όγκο των πωλήσεων, κ.λπ.
1170
Δ.ΥΠ.Α.

Με την έρευνα ενός προϊόντος η τουριστική επιχείρηση μπορεί να πληροφορηθεί,

ποια είναι τα δυνατά ή αδύνατα σημεία του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει.
Για παράδειγμα τα τουριστικά πρακτορεία, για τον καλύτερο προγραμματισμό των
ενεργειών τους, παρακολουθούν τις κρατήσεις των τουριστικών πακέτων που έγιναν
για κάποιο προορισμό, ή τις διαφημίσεις και την απόδοσή τους για ένα χρονικό
διάστημα.
Η τουριστική επιχείρηση, προκειμένου να εξυπηρετήσει καλύτερα τους πελάτες της,

κάνει μια βασική έρευνα καταναλωτή του τουριστικού προϊόντος. Με αυτήν εξετάζει
θέματα, όπως είναι η προέλευση των πελατών, τα χαρακτηριστικά τους, ο τρόπος
άφιξης στην επιχείρηση κ.λπ.
Οι συνεντεύξεις σε βάθος
Οι συνεντεύξεις σε βάθος, χρησιμοποιούνται:
• για τη δημιουργία νέων ιδεών σχετικά με τα νέα προϊόντα και τις
υπηρεσίες,
• για την εξέταση της αντίδρασης των καταναλωτών σχετικά με τους
τρόπους προώθησης πωλήσεων κ.λπ.
Οι συνεντεύξεις αυτές γίνονται σε ομαδικές

συζητήσεις (focus groups) ή είναι
προσωπικές. Αυτός που παίρνει τη
συνέντευξη πρέπει πρώτα από όλα να
κερδίσει τη συνεργασία με τους
ερωτώμενους. Πρέπει να είναι άτομο με
άνεση στην επικοινωνία και να μπορεί να κατευθύνει τη συζήτηση, σύμφωνα με τις
ανάγκες της έρευνας.
1171
Δ.ΥΠ.Α.

Οι προσωπικές συνεντεύξεις σε βάθος λαμβάνονται συχνά στο χώρο εργασίας ή

διαμονής των ερωτώμενων. Οι ομαδικές συνεντεύξεις πραγματοποιούνται συνήθως,
σε χώρο τον οποίο επιλέγει ο ερευνητής. Οι συζητήσεις γίνονται με τέτοιο τρόπο,
ώστε όλοι να αισθάνονται άνετα και να ενθαρρύνεται κάθε μέλος της ομάδας να
εκφράσει με άνεση τις απόψεις του για το θέμα της έρευνας. Οι συζητήσεις, τις
περισσότερες φορές, ηχογραφούνται ή βιντεοσκοπούνται με την αποδοχή των
συμμετεχόντων, ώστε να μελετηθούν αργότερα.
Μειονέκτημα της μεθόδου αυτής θεωρείται ότι οι απόψεις αυτών που συμμετέχουν,
πιθανόν, να μην είναι αντικειμενικές, αλλά να έχουν επηρεαστεί από τα τυχόν κίνητρα
που δίνονται για τη συμμετοχή στην έρευνα. Ακόμη, πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά,
εάν έχει επιλεγεί να ερευνηθεί το σωστό δείγμα σε μέγεθος του πληθυσμού.
Η μέθοδος της παρατήρησης

Η παρατήρηση χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου η χρήση των
ερωτηματολογίων δεν είναι πρακτικά δυνατή. Με τη μέθοδο αυτή, οι πληροφορίες
συγκεντρώνονται από την παρατήρηση των ενεργειών των καταναλωτών -τουριστών.
Αυτό μπορεί να γίνει τόσο με ανθρώπους όσο και με μηχανήματα.
Ένα από τα πλεονεκτήματα που

παρουσιάζει είναι η μεγάλη ακρίβεια στην
καταγραφή της συμπεριφοράς των
καταναλωτών. Μειονέκτημα της είναι ότι
καταγράφει τις πράξεις των καταναλωτών,
αλλά δεν εξηγεί το γιατί έγιναν και δεν
μπορεί να ερευνήσει σε βάθος τις διαθέσεις και τα κίνητρά τους. Οι επιχειρήσεις
έρευνας, οι οποίες χρησιμοποιούν αυτήν τη μέθοδο, εκτός από τις απαραίτητες
εγκαταστάσεις (αίθουσες, κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης κ.λπ.) απασχολούν
ψυχολόγους για την επεξεργασία και την ερμηνεία των παρατηρήσεων που έγιναν.
Η μέθοδος της δειγματοληψίας

Οι τουριστικές επιχειρήσεις, οι οποίες ζητούν μια έρευνα Μάρκετινγκ, θα ήθελαν να
ερωτηθεί όλος ο πληθυσμός που τους ενδιαφέρει. Αυτό όμως δεν είναι εύκολο, διότι
1172
Δ.ΥΠ.Α.

εάν το μέγεθος του πληθυσμού είναι μεγάλο, και τότε οι απαντήσεις απαιτούν αρκετό
χρόνο για να αξιολογηθούν, ενώ το κόστος είναι απαγορευτικό. Το πρόβλημα λύνεται,
εάν αντί για τη μελέτη όλου του πληθυσμού γίνει δειγματοληψία, δηλαδή
χρησιμοποιείται ένα δείγμα στοιχείων όλου του πληθυσμού. Η έννοια της
δειγματοληψίας στηρίζεται στην πιθανότητα ότι ένα άτομο θα αντιπροσωπεύει έναν
πληθυσμό. Από τη στατιστική είναι γνωστό ότι:
Πληθυσμός είναι το σύνολο των μονάδων που έχουν τις ιδιότητες που κάθε φορά
θέλουμε. Αν επιλεγεί τυχαία ένας μικρός αριθμός μονάδων που καλείται δείγμα, από
ένα μεγαλύτερο αριθμό (πληθυσμό), τότε το δείγμα τείνει να έχει τα ίδια
χαρακτηριστικά και περίπου την ίδια αναλογία με τον πληθυσμό.
Για το σχεδιασμό της δειγματοληψίας πρέπει να ληφθούν υπ' όψη τρεις

παράγοντες:
• Ποια στοιχεία θα συμπεριληφθούν στην έρευνα;

• Ποιο θα είναι το μέγεθος του δείγματος:
• Με ποιο τρόπο θα γίνει η επιλογή των ερωτώμενων;
Έτσι, για να έχουμε ένα

αντιπροσωπευτικό δείγμα πρέπει
να πάρουμε ένα δείγμα του
πληθυσμού με τυχαίο τρόπο. Θα
πρέπει όμως να
αντιπροσωπεύονται όλες οι
ιδιαιτερότητες του πληθυσμού στο
δείγμα. Αν συμβαίνει στον
πληθυσμό να υπάρχουν πολλές τάσεις και διαφορετικές συμπεριφορές, επόμενο
είναι ότι το δείγμα θα πρέπει να είναι πιο μεγάλο, να έχει μεγαλύτερο μέγεθος. Αν τα
στοιχεία του πληθυσμού είναι όλα τα ίδια ή περίπου τα ίδια τότε θα μπορούσαμε να
επιλέξουμε ένα μικρό σε μέγεθος δείγμα. Λέγεται ότι και με μέγεθος που αντιστοιχεί
σε ποσοστό μικρότερο από το 1% του πληθυσμού - στόχου πολλές φορές
1173
Δ.ΥΠ.Α.

εξασφαλίζονται αξιόπιστα αποτελέσματα, αν έχει τηρηθεί η διαδικασία για τη

δειγματοληψία (όπως μας διδάσκει η στατιστική).
Θεωρείται επιτυχία, όταν αυτό το δείγμα αντιπροσωπεύει και συμπεριφέρεται όπως

το σύνολο. Όταν κάθε μέλος του πληθυσμού, που μας ενδιαφέρει, έχει την ίδια
πιθανότητα να συμπεριληφθεί στο εξεταζόμενο δείγμα, καλείται τυχαίο δείγμα ή
δείγμα πιθανοτήτων. Με αυτόν τον τρόπο επιλογής τα δειγματοληπτικά σφάλματα
είναι μειωμένα.
Η επιλογή του δείγματος μπορεί να γίνει με τυχαία ή με κατευθυνόμενη

δειγματοληψία. Κατευθυνόμενη δειγματοληψία είναι η τεχνική κατά την οποία το
κάθε άτομο ενός πληθυσμού δεν έχει την ίδια πιθανότητα να εμφανιστεί στο δείγμα.
Αλλά τότε η αξιοπιστία του εξαρτάται από την κρίση και την εμπειρία αυτών που θα
επιλέξουν το δείγμα.
Εάν πρόκειται για έρευνα σε προϊόντα που χρησιμοποιούνται από επαγγελματίες και
από τελικούς καταναλωτές, όπως για παράδειγμα τα επιβατικά αυτοκίνητα που
χρησιμοποιούνται και από επιχειρήσεις και από ιδιώτες, ο πληθυσμός διακρίνεται σε
δύο κατηγορίες. Τότε η έρευνα πρέπει να γίνει χωριστά για την κάθε μια κατηγορία.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι εκείνο το στοιχείο που προσδιορίζει το

μέγεθος του δείγματος δεν είναι το μέγεθος του πληθυσμού από τον οποίο
1174
Δ.ΥΠ.Α.

λαμβάνεται το δείγμα, αλλά η ομοιογένεια ή η ανομοιογένεια του πληθυσμού σε

σχέση με το εξεταζόμενο μέγεθος.
Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της δειγματοληψίας κατά την έρευνα της

τουριστικής αγοράς αναφέρονται:
• Στην εξοικονόμηση χρημάτων,

• Στην εξοικονόμηση χρόνου, γιατί εξετάζεται μικρός αριθμός μονάδων, αντί
ολόκληρου του πληθυσμού.
• Τα κύρια μειονεκτήματα της δειγματοληψίας είναι ότι:
• Τα αποτελέσματα που συγκεντρώνονται δεν είναι απόλυτα
αντιπροσωπευτικά του πληθυσμού.
• Υπάρχει πιθανότητα δειγματοληπτικού σφάλματος.
Κατά συνέπεια, για να επιτύχει μια δειγματοληψία πρέπει να ακολουθούνται με

προσοχή οι κανόνες της δειγματοληψίας. Σε αυτήν τη φάση της έρευνας ο στόχος
του ερευνητή είναι να αποκρυπτογραφήσει την πρακτική σημασία και χρησιμότητα
των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν.
Συγκέντρωση πρωτογενών στοιχείων με ερωτηματολόγιο
Ο τρόπος αυτός είναι ο πιο συνηθισμένος και δημοφιλής για τη συλλογή

πρωτογενών στοιχείων. Η χρησιμοποίηση ερωτηματολογίου είναι ένας τρόπος
συγκέντρωσης στοιχείων με βάση τις απαντήσεις που θα δώσουν οι ερωτώμενοι σε
συγκεκριμένες ε ρωτήσεις. Το πλεονέκτημα είναι ότι τα στοιχεία συλλέγονται από
πρωτογενείς πηγές και υπάρχει άμεση ανταπόκριση. Επειδή όμως τις περισσότερες
φορές δεν είναι δυνατό να ερωτηθεί όλος ο πληθυσμός, ο αριθμός των ατόμων που
ερωτώνται είναι ένα δείγμα που έχει επιλεγεί από το συνολικό πληθυσμό για τον
οποίο θέλουμε να έχουμε πληροφορίες.
1175
Δ.ΥΠ.Α.

Ο σχεδιασμός του ερωτηματολογίου πρέπει να

γίνεται με μεγάλη προσοχή. Κυρίως γιατί πολλές
φορές σε μια ερώτηση είναι δυνατόν να
σημειωθούν μεγάλες αποκλίσεις στις απαντήσεις,
αν η ίδια η ερώτηση τεθεί με διαφορετική
διατύπωση αλλά και γιατί ο σχεδιασμός ενός
ερωτηματολογίου έχει μεγάλη δυσκολία. Κατά το σχεδιασμό του, προκύπτουν πολλά
ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, προκειμένου οι απαντήσεις στις ερωτήσεις
που τέθηκαν, να ανταποκρίνονται απόλυτα στους αρχικούς στόχους του ερευνητικού
προγράμματος και να οδηγούν στα σωστά συμπεράσματα. Δεν υπάρχουν
τυποποιημένα ερωτηματολόγια. Έτσι πρέπει να δημιουργούνται χωριστά για την
κάθε επιχείρηση και για τον ειδικό λόγο που γίνεται η έρευνα. Κι αυτό, γιατί το
περιεχόμενο του ερωτηματολογίου εξαρτάται από τον σκοπό της έρευνας, η οποία
εξαρτάται από το πρόβλημα που θέλει να λύσει η επιχείρηση.
Κανόνες σύνταξης του ερωτηματολογίου
Η σύνταξη ενός ερωτηματολογίου πρέπει να ανατίθεται σε έμπειρα άτομα, με

γνώσεις ψυχολογίας. Γενικά, ακολουθούνται ορισμένοι βασικοί κανόνες σύνταξης
ενός ερωτηματολογίου, για να αποφεύγονται οι εσφαλμένες απαντήσεις, και αυτοί
είναι:
Το ερωτηματολόγιο δεν πρέπει κουράζει τον ερωτώμενο. Γι’ αυτό ο αριθμός των
ερωτήσεων πρέπει να είναι αυτός που χρειάζεται για να καλύψει το αντικείμενο της
έρευνας.
Πρέπει να αρχίζει με τρόπο που να προκαλεί το ενδιαφέρον του ερωτώμενου.
Οι ερωτήσεις να είναι σαφείς, σύντομες και να Βοηθούν τη μνήμη του ερωτώμενου,

χωρίς να δημιουργούν δυσκολίες στην απάντησή τους.
Οι ερωτήσεις δεν πρέπει να περιέχουν ή να οδηγούν σε κάποια συγκεκριμένη

απάντηση, όπως για παράδειγμα, η ερώτηση «σας αρέσει η παραλία μας που είναι η
ωραιότερη της Ελλάδας;» προδιαθέτει τον ερωτώμενο να απαντήσει «ναι».
1176
Δ.ΥΠ.Α.

Να έχουν συνταχθεί με τρόπο που να μην προκαλούν αμηχανία, όπως είναι για
παράδειγμα ερωτήσεις που αναφέρονται στην οικονομική κατάσταση του
ερωτώμενου, ή σε προσωπικές του απόψεις για ένα θέμα που ίσως δε θέλει να
φανερώσει.
Η μορφή των ερωτήσεων που χρησιμοποιούνται στα ερωτηματολόγια δεν είναι

πάντα η ίδια, αλλά εξαρτάται από το είδος των πληροφοριών που χρειάζεται ο
ερευνητής. Έτσι, μπορεί να χρησιμοποιηθούν:
Ερωτήσεις «διαζευκτικού τύπου». Σε αυτές ο ερωτώμενος μπορεί να επιλέξει μια

από τις δύο δυνατότητες απάντησης που του δίνονται. Για παράδειγμα «Για τις
διακοπές σας σε ένα νησί, προτιμάτε να πάτε με το δικό σας αυτοκίνητο ή να
ενοικιάσετε εκεί αυτοκίνητο». «Να πάρω το δικό μου» -« Να ενοικιάσω».
Ερωτήσεις με «ανοικτή μορφή». Σε αυτές ο ερωτώμενος έχει τη δυνατότητα όχι

μόνο να απαντήσει, αλλά και να αιτιολογήσει. Για παράδειγμα «Ποια αεροπορική
εταιρεία προτιμάτε και γιατί;»
Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Σε αυτές ο ερωτώμενος μπορεί να δώσει

περισσότερες από μια απαντήσεις, ή να διαλέξει κάποιες από τις απαντήσεις οι
οποίες του δίνονται έτοιμες.
Παράδειγμα τουριστικού ερευνητικού ερωτήματος

«Από πού πήρατε πληροφορίες και συμβουλές για το ταξίδι σας στην Κρήτη;»
Εφημερίδες/περιοδικά
Internet - social media
Ραδιόφωνο/Τηλεόραση
Ταξιδιωτικοί πράκτορες
Φίλοι / Συγγενείς
Άλλη πηγή
1177
Δ.ΥΠ.Α.

Παράδειγμα: Το Γραφείο Τουρισμού του Δήμου ενός νησιού, θέλει να πληροφορηθεί

για τις εντυπώσεις επισκεπτών από τις διακοπές τους στο νησί. Έτσι συντάσσει το
παρακάτω ερωτηματολόγιο και το υποβάλλει για να το συμπληρώσουν οι τουρίστες
κατά την αναχώρηση τους από το νησί.
1178
Δ.ΥΠ.Α.

Από την προσωπική σας εμπειρία, θα μπορούσατε να πείτε πόσο

ικανοποιημένος/η μείνατε από τις παρακάτω τουριστικές υπηρεσίες του νησιού
μας;
Πολύ Μέτρια Καθόλου Δεν έχω
άποψη
Διαμονή
Σίτιση
Διασκέδαση
Μεταφορές
Θαλάσσιες
Αεροπορικές
Οδικές του νησιού
Τηλεπικοινωνίες
Τουριστικά
καταστήματα
Ταξιδιωτικοί Πράκτορες
Συνθήκες υγιεινής
Λοιπές υπηρεσίες
1.
2.
3.
Σκέπτεστε να επισκεφθείτε ξανά το νησί; [ ] ναι [ ] ίσως [ ] όχι
Θα ενθαρρύνατε άλλους, ώστε να επισκεφθούν το νησί [ ] ναι [ ] ίσως [ ] όχι.
Αν έχετε επιπλέον σχόλια, όσον αφορά τις αρνητικές εμπειρίες από τις τουριστικές
υπηρεσίες, παρακαλούμε σημειώσετε παρακάτω:
(Προαιρετικά) Ονοματεπώνυμο Τηλέφωνο
1179
Δ.ΥΠ.Α.

Τρόποι συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου

Η συμπλήρωση ενός ερωτηματολογίου μπορεί να γίνει με:
• Προσωπική συνέντευξη,
• Τηλεφωνική επικοινωνία,
• Αποστολή των ερωτηματολογίων ταχυδρομικά/email.
Η επιλογή του τρόπου εξαρτάται από το κόστος. το είδος των ζητουμένων

πληροφοριών, το χρόνο μέσα στον οποίο πρέπει να συγκεντρωθούν τα στοιχεία, κλπ.
Η προσωπική συνέντευξη
Έχει το πλεονέκτημα της άμεσης επικοινωνίας με τον ερωτώμενο. Με αυτόν τον

τρόπο ο ερευνητής βλέπει τον ερωτώμενο και μπορεί, επιπλέον, να καταγράψει τις
αντιδράσεις του. Είναι η μέθοδος με την οποία συγκεντρώνονται οι περισσότερες
πληροφορίες και έχει ένα ακόμη πλεονέκτημα ότι ελέγχεται το δείγμα του
εξεταζόμενου πληθυσμού. Το μειονέκτημα, της μεθόδου αυτής, είναι ότι έχει
αυξημένο κόστος.
Η συμπλήρωση ερωτηματολογίου τηλεφωνικά
Με αυτήν τη μέθοδο ο τηλεφωνητής-ερευνητής συμπληρώνει το ερωτηματολόγιο

σύμφωνα με τις απαντήσεις που παίρνει από τον ερωτώμενο στην τηλεφωνική
επικοινωνία. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι κυρίως το σχετικά μικρό
κόστος, διότι η εκπαίδευση των ερευνητών είναι εύκολη και η συλλογή των
πληροφοριών γίνεται σύντομα. Ακόμη, ο ερευνητής έχει τη δυνατότητα να
διευκρινίσει τις ερωτήσεις, όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο, και η συλλογή των
απαντήσεων μπορεί να γίνεται παράλληλα με τη διαδικασία της συνέντευξης. Τα
κύρια μειονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι ότι η επικοινωνία είναι απρόσωπη και
οι ερωτώμενοι ενδεχομένως να διστάζουν να δώσουν στοιχεία από το τηλέφωνο.
Η συγκέντρωση πληροφοριών με το μέσω internet link-email- ταχυδρομείο.
1180
Δ.ΥΠ.Α.

Το κύριο πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι το χαμηλό της κόστος. Ακόμη, οι
απαντήσεις είναι περισσότερο σαφείς και ακριβείς από τις άλλες μεθόδους, γιατί
συντάσσονται ανεπηρέαστα και με μεγαλύτερη προσοχή. Οι ερωτώμενοι ενδεχόμενα
να δώσουν πληροφορίες που θα δίσταζαν, εάν έδιναν προσωπική συνέντευξη. Το
μειονέκτημά της είναι ότι οι επιστρεφόμενες απαντήσεις είναι συνήθως λίγες και δεν
φθάνουν πάντοτε έγκαιρα. Για το λόγο αυτό δίνονται στους ερωτώμενους κίνητρα για
τη συμπλήρωση και την επιστροφή των ερωτηματολογίων. Για παράδειγμα, το
ερωτηματολόγιο αποστέλλεται συνοδευόμενο με κουπόνια εκπτώσεων ή δώρων
κλπ..
8.2.4.5.4. Επεξεργασία και ανάλυση των στοιχείων
Η ανάλυση των στοιχείων απαιτεί σωστή εργασία και οργάνωση. Αφού

συγκεντρωθούν οι πληροφορίες, γίνεται ένας έλεγχος της πληρότητας, δηλαδή αν
έχουν απαντηθεί όλες οι ερωτήσεις ή αν κάποια δεν έχει απαντηθεί. Ακολουθεί η
ταξινόμηση και η κωδικοποίηση των ερωτηματολογίων.
Η κωδικοποίηση έχει σκοπό να μετατρέψει τις διάφορες συγκεντρωμένες

πληροφορίες σε αριθμούς ή γράμματα, ώστε να μπορούν να γίνουν διάφοροι
υπολογισμοί. Γίνονται οι διορθώσεις, όπου χρειάζεται, και ξεκινά η εισαγωγή των
στοιχείων στον Η/Υ σύμφωνα με κάποιο πρόγραμμα υποδοχής στοιχείων. Ο Η/Υ μας
διευκολύνει σε προχωρημένες στατιστικές αναλύσεις, στη λεπτομερή ανάλυση των
στοιχείων και στην επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων. Αλλά η επεξεργασία των
στοιχείων μπορεί να γίνει και με απλούς πίνακες, πίνακες συχνοτήτων ή πίνακες
διπλής εισόδου.
Με την ανάλυση και την ερμηνεία των στοιχείων διαπιστώνονται τα αίτια των προ
βλημάτων ή διαπιστώνεται ότι ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα έχει επηρεαστεί από
κάποιο αίτιο. Για παράδειγμα, διαπιστώνεται ότι η μείωση του τουρισμού σε ένα νησί
του Αιγαίου είναι το αποτέλεσμα της μείωσης των δρομολογίων των πλοίων προς
αυτό.
8.2.4.5.5. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας
1181
Δ.ΥΠ.Α.

Όλη η διαδικασία που παρακολουθήσαμε, θα πρέπει να παρουσιαστεί στην τελική

έκθεση που θα συνταχθεί. Στην έκθεση πρέπει να περιγράφεται το πρόβλημα, να
παρουσιάζονται οι ενέργειες οι οποίες έγιναν κατά την προκαταρκτική έρευνα, να
αναφέρεται η μεθοδολογία της ακολουθούμενης έρευνας και να αιτιολογείται ο λόγος
που επιλέχτηκε αυτή.
Το κύριο μέρος της έκθεσης περιλαμβάνει τα στοιχεία από τα οποία προέκυψαν τα

συμπεράσματα, όπως επίσης συμπεριλαμβάνονται η επεξεργασία και η ανάλυση
των στοιχείων. Τέλος περιέχονται τα συμπεράσματα, οι εναλλακτικές λύσεις και οι
προτάσεις για την επίλυση του προβλήματος για το οποίο έγινε η έρευνα.
Σημειώνουμε ότι η έκθεση θα πρέπει να είναι σύντομη, συνοπτική και κατανοητή. Θα

πρέπει να χρησιμοποιεί επικοινωνιακά εποπτικά μέσα, τα οποία θα διευκολύνουν την
κατανόηση των εννοιών και των συμπερασμάτων, π.χ. πίνακες, κυκλικά
διαγράμματα, με διαφορετικά χρώματα, στατιστικές παραστάσεις με μπάρες κλπ.
Εκτός από τη γραπτή παρουσίαση της έρευνας, είναι πιθανό να απαιτείται και η
ζωντανή παρουσίαση των αποτελεσμάτων της, της ανάλυσης και της αξιολόγησή
τους.
Τέλος, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η σύνταξη και η παρουσίαση των ερευνών,

συνήθως, έχουν έναν εμπιστευτικό χαρακτήρα και δεν πρέπει να διαρρέουν τα
αποτελέσματά τους στους ανταγωνιστές, ούτε και τα προσωπικά δεδομένα των
1182
Δ.ΥΠ.Α.

ερωτηθέντων. Γι’ αυτό πρέπει να επιλέγονται με προσοχή τα άτομα που θα

συμμετάσχουν στην ανάλυση των στοιχείων, αλλά και τα στελέχη της επιχείρησης
του πελάτη, τα οποία θα παρακολουθήσουν την παρουσίαση της έρευνας.
1183
Δ.ΥΠ.Α.

1184
Δ.ΥΠ.Α.

Δείγμα ερωτηματολογίου ικανοποίησης πελάτη των ξενοδοχείων “IBEROSTAR”
1185
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.5. Η Τμηματοποίηση, Στόχευση και τοποθέτηση στην Τουριστική Αγορά
8.2.5.1. Έννοια της τμηματοποίησης στον τουρισμό
Το έργο του Μάρκετινγκ ξεκινά με τη διαπίστωση ότι η αγορά ως σύνολο, αποτελείται

απ' όλους τους καταναλωτές. Οι καταναλωτές, είτε είναι γεωγραφικά διεσπαρμένοι
είτε όχι, έχουν διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικές αγοραστικές απαιτήσεις. Για
παράδειγμα, οι νέοι επιθυμούν άλλο τρόπο διακοπών από τους ηλικιωμένους. Οι
κάτοικοι της Ευρώπης κάνουν περισσότερα ταξίδια στο εξωτερικό από τους
κατοίκους της Κίνας. Οι καταναλωτές λοιπόν δεν είναι ίδιοι. Το προσφερόμενο
τουριστικό προϊόν είναι δύσκολο να αντιστοιχεί σε ό,τι ζητά το σύνολο των
καταναλωτών. Αν η επιχείρηση απευθύνεται γενικά και αόριστα σε κάθε καταναλωτή
τα αποτελέσματα θα είναι αρνητικά.
Ο marketer, που θεωρεί την αγορά ενιαία,

αντιμετωπίζει όλους τους αγοραστές τουριστικών
προϊόντων με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, θεωρεί
ίδιους τους ταξιδιώτες που ως περαστικοί ζητούν
ξενοδοχείο σε μια πόλη με αυτούς οι οποίοι ζητούν
ξενοδοχείο για να κάνουν διακοπές. Η αντίληψη αυτή
είναι λανθασμένη, γιατί οι άνθρωποι που μετακινούνται
για διαφορετικούς λόγους, έχουν διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες και απαιτείται
διαφορετική αντιμετώπιση.
Η τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς άρχισε να εφαρμόζεται όταν οι

επιχειρηματίες του τουριστικού τομέα διαπίστωσαν ότι οι πωλήσεις των προϊόντων
τους μειώνονταν, όταν πρόσφεραν τυποποιημένα τουριστικά προϊόντα σε όλους τους
πιθανούς πελάτες στην τουριστική αγορά.
Οι υπεύθυνοι του μάρκετινγκ πρέπει να αντιμετωπίζουν με προσοχή την αγορά. Να

την κατατάξουν σε κατηγορίες, να συγκρίνουν τις ευκαιρίες Μάρκετινγκ, οι οποίες
παρουσιάζονται στα διάφορα τμήματά της, να επιλέξουν το τμήμα της αγοράς το
οποίο μπορεί η τουριστική επιχείρηση να εξυπηρετήσει καλύτερα και έτσι να
αντιμετωπίσει ευκολότερα τους ανταγωνιστές.
1186
Δ.ΥΠ.Α.

Με την επιτυχημένη τμηματοποίηση θα είναι πιο αποτελεσματικά τα μέσα που

χρησιμοποιεί το Μάρκετινγκ, όπως είναι η διαφήμιση, η τιμολόγηση, τα δίκτυα
διανομής κλπ. Η τμηματοποίηση της αγοράς προϋποθέτει μεγαλύτερα έξοδα, αλλά η
επιχείρηση προσδοκά αυξημένα κέρδη από την αύξηση των πωλήσεων.
Γενικά, Τμηματοποίηση της Αγοράς είναι η υποδιαίρεση μιας συνολικής

ανομοιογενούς αγοράς σε ομοιογενείς και διακριτές ομάδες. Δηλαδή, είναι η
διαδικασία κατά την οποία η επιχείρηση διαιρεί την αγορά σε επιμέρους ομάδες
καταναλωτών που έχουν κοινά χαρακτηριστικά, κοινές ανάγκες και επιθυμητές.
Με την τμηματοποίηση η κάθε ομάδα καταναλωτών έχει ένα ή περισσότερα ιδιαίτερα

κοινά χαρακτηριστικά και μπορεί εύκολα να επιλεγεί και να αντιμετωπιστεί ως μια
μικρότερη εξειδικευμένη αγορά.
Η τμηματοποίηση της αγοράς είναι μια στρατηγική του Μάρκετινγκ που προσδιορίζει
τα όρια δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Τα διάφορα τμήματα της αγοράς, που
δημιουργούνται, πρέπει να αναλυθούν χωριστά και να αντιμετωπιστούν
εξατομικευμένα.
Με την πετυχημένη τμηματοποίηση εξασφαλίζονται ορισμένα πλεονεκτήματα,

όπως:
• Δίνεται η δυνατότητα στην τουριστική επιχείρηση να εντοπίσει καλύτερα τις
ευκαιρίες που παρουσιάζονται στην αγορά και να επωφεληθεί από αυτές.
• Διευκολύνεται ο γενικός σχεδιασμός του Μάρκετινγκ για την επιτυχία των
στόχων της επιχείρησης, που γίνεται πιο συγκεκριμένος, αφού απευθύνεται
σε μικρότερα τμήματα της αγοράς.
• Η εξειδίκευση των στρατηγικών και πολιτικών Μάρκετινγκ, που πρέπει να
εφαρμοστούν για κάθε τμήμα της τουριστικής αγοράς, μειώνει τις πιθανότητες
ζημιών.
• Η επιλογή του καταλληλότερου χρόνου προβολής και προώθησης, για να
επιτευχθεί η μέγιστη αποτελεσματικότητά της.
• Υποκινεί την παραγωγή επώνυμων και ποιοτικών προϊόντων, έτσι ώστε να
ικανοποιηθούν οι επιθυμίες συγκεκριμένων ομάδων καταναλωτών.
1187
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.5.2. Προϋποθέσεις τμηματοποίησης
Θεωρητικά, η τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς είναι κάτι το σχετικά εύκολο και
μπορεί να γίνει με όποιο τρόπο επιθυμεί κάθε επιχείρηση. Μια τουριστική αγορά
μπορεί να τμηματοποιηθεί με πολλούς τρόπους, δεν είναι όμως όλοι αποτελεσματικοί.
Πρακτικά, είναι δύσκολη η ακριβής τμηματοποίηση, γιατί ο διαχωρισμός της αγοράς
σε τμήματα προϋποθέτει τον προσδιορισμό χαρακτηριστικών μιας ομάδας
καταναλωτών, έτσι ώστε να αποτελέσουν ένα τμήμα από τη συνολική αγορά..
Οριακά, κάθε άτομο αντιπροσωπεύει μια ξεχωριστή ανάγκη. Λέγεται ότι καθένας
χρειάζεται ένα προϊόν ή μια υπηρεσία στα μέτρα του. Η προσφορά «στα μέτρα του
καθενός» δεν είναι. πάντοτε πραγματοποιήσιμη. Συνεπάγεται ένα κόστος
παραγωγής, το οποίο για πολλούς καταναλωτές είναι αβάστακτο.
Για παράδειγμα, μια επιχείρηση

η οποία κατασκευάζει κότερα
μπορεί να εξειδικεύσει την
αγορά κατά προσωπική
παραγγελία, εάν ο κάθε
πελάτης έχει διαφορετικές
προτιμήσεις από τον άλλο, (και
δεν είναι δυνατή η ομαδοποίησή του), μόνο εάν αυτός ο πελάτης έχει και την
οικονομική δυνατότητα για αγορά, ώστε να αξίζει για την επιχείρηση η αποκλειστική
απασχόλησή της για εκείνον.
Για να είναι αποτελεσματική η τμηματοποίηση και να συμφέρει οικονομικά την

επιχείρηση, πρέπει τα τμήματα της τουριστικής αγοράς να έχουν τα ακόλουθα
χαρακτηριστικά:
1188
Δ.ΥΠ.Α.

Σημαντικό μέγεθος: Να είναι μεγάλο και ομοιογενές, να διακρίνεται σαφώς από τα

υπόλοιπα, δηλαδή να έχει ξεκάθαρα διαφορετικές ανάγκες από αυτά, ώστε να αξίζει
να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα γι' αυτό.
Μετρήσιμο μέγεθος: Να είναι δυνατή η μέτρηση του τμήματος της τουριστικής

αγοράς, που έχει ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Δηλαδή να μπορούμε να
ξέρουμε πόσοι καταναλωτές ή νοικοκυριά θα χρησιμοποιήσουν ή θα καταναλώσουν
το τουριστικό προϊόν.
Εφικτή πρόσβαση και αξιολόγηση: Να μπορούν να προσδιοριστούν οι ενέργειες

που πρέπει να κάνει το Μάρκετινγκ (δυνατότητα επικοινωνίας, διαφημιστικής
προβολής, κλπ.). Να εκτιμηθούν τα κέρδη για την τουριστική επιχείρηση από την
απασχόληση της με το συγκεκριμένο τμήμα της τουριστικής αγοράς. Γενικά, να είναι
δυνατή η αξιολόγηση του συγκεκριμένου τμήματος της τουριστικής αγοράς.
8.2.5.3. Κριτήρια τμηματοποίησης της τουριστικής αγοράς
Δεν αρκεί να διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τη διαίρεση της

τουριστικής αγοράς σε μικρότερα τμήματα. Η επιλογή των τμημάτων της αγοράς
εξαρτάται από τα κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία θα γίνει η τμηματοποίηση. Με τον
όρο κριτήρια τμηματοποίησης εννοούμε τους παράγοντες που διαφοροποιούν τους
καταναλωτές σε ομάδες.
Οι παράγοντες που επιδρούν στο περιβάλλον μπορεί να επηρεάζουν διαφορετικά τη

μια τουριστική επιχείρηση από την άλλη. Ο σωστός καθορισμός των τμημάτων της
τουριστικής αγοράς εξαρτάται από δύο τουλάχιστον παράγοντες:
Από την ίδια την τουριστική επιχείρηση και το προϊόν που προσφέρει,
Από το γεωγραφικό και οικονομικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται
Υπάρχουν διάφορα κριτήρια για την τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς. Είναι
φανερό ότι ένα κριτήριο δεν αποτελεί από μόνο του ένα τμήμα της αγοράς. Δύο
συνηθισμένοι τρόποι τμηματοποίησης της τουριστικής αγοράς είναι:
1189
Δ.ΥΠ.Α.

Τμηματοποίηση της αγοράς με κριτήρια που αναφέρονται στους τουρίστες -

Τμηματοποίηση της αγοράς ως προς το θέμα (σκοπό) του τουριστικού

ταξιδιού.
Τμηματοποίηση Τουριστικής Αγοράς
Τμηματοποίηση της αγοράς με κριτήριο τους τουρίστες και με βάση:

• την ηλικία των τουριστών
• τη γεωγραφική τους προέλευση
• κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια
• ψυχολογικά κριτήρια
Τμηματοποίηση της αγοράς με κριτήριο το σκοπό του τουριστικού ταξιδιού:

• αγορά τουρισμού διακοπών
• αγορά τουρισμού κοινών ενδιαφερόντων
• αγορά επαγγελματικού τουρισμού
• αγορά πολιτιστικού τουρισμού
• αγορά εκθεσιακού συνεδριακού τουρισμού
Τμηματοποίηση της αγοράς με Κριτήρια που αναφέρονται στους τουρίστες

καταναλωτές
Τμηματοποίηση της αγοράς με βάση την ηλικία. Η κατανομή των τουριστών-

καταναλωτών κατά ηλικία, ενδιαφέρει κυρίως τα τουριστικά πρακτορεία που
ειδικεύονται στα «τουριστικά πακέτα». Εκτιμούν ότι τα ενδιαφέροντα, οι δυνατότητες
και οι απαιτήσεις διαφόρων ηλικιών είναι διαφορετικές, αλλά και ότι σε κάθε
κατηγορία ηλικίας αντιστοιχούν διαφοροποιημένα κίνητρα.
1190
Δ.ΥΠ.Α.

Οι νεότεροι σε ηλικία τουρίστες έχουν λιγότερο

διαθέσιμο εισόδημα, αρκούνται σε
«οικονομικότερα» τουριστικά προϊόντα. Ακόμη,
είναι αγορά δεκτική στις προσφορές ειδικού
τουρισμού, π.χ. οικοτουρισμού, αθλητικού
τουρισμού κ.λπ. Επίσης, προσαρμόζονται πιο
εύκολα σε δυσκολίες που μπορεί να εμφανιστούν
κατά την πραγματοποίηση του ταξιδιού.
1191
Δ.ΥΠ.Α.

Οι νέοι γονείς με μικρά παιδιά, είναι αυτοί

που κυρίως προβληματίζονται ως προς τις
ανάγκες και την ασφάλεια των παιδιών. Για
παράδειγμα, αποφεύγουν περιοχές όπου δεν
θα βρίσκουν εύκολα γιατρούς ή φαρμακεία.
Οι μεσήλικες στην ηλικία αυτή έχουν λιγότερες

υποχρεώσεις και μεγαλύτερη οικονομική άνεση.
Αυτοί που πιθανόν νεότεροι έκαναν τουρισμό με
διάφορους περιορισμούς (οικογενειακούς,
οικονομικούς, χρονικούς κλπ.) τώρα επιθυμούν
να ικανοποιήσουν παλαιότερες επιθυμίες τους.
Γι' αυτό μπορεί να επιθυμούν να ταξιδεύουν στο
εξωτερικό, ή να κάνουν ταξίδια μεγαλύτερου χρόνου.
Τμηματοποίηση αγοράς κατά γεωγραφική προέλευση. Ο τόπος προέλευσης του

τουρίστα - καταναλωτή είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην τμηματοποίηση της
τουριστικής αγοράς. Η τμηματοποίηση αυτή παίρνει υπόψη της την προέλευση των
τουριστών και τα κίνητρα που έχουν οι κάτοικοι μιας περιοχής της χώρας, για να
επισκεφθούν μια άλλη περιοχή ή άλλη χώρα.
Για παράδειγμα, η ομιλία της ίδιας γλώσσας

είναι ένα κίνητρο για τους Αμερικανούς να
επισκέπτονται την Αγγλία. Επίσης έχει
αποδειχθεί, ότι οι τουριστικές ανάγκες
διαμορφώνονται ανάλογα με την εθνικότητα ή
τη χώρα που διαμένει ο καταναλωτής. Έτσι, οι
προερχόμενοι από Ιαπωνία έχουν
διαφορετικές τουριστικές ανάγκες από εκείνους οι οποίοι προέρχονται από την
Ευρώπη. Αλλά και οι προερχόμενοι από την Βόρεια Ευρώπη έχουν πιθανόν
1192
Δ.ΥΠ.Α.

διαφορετικές ανάγκες από τους Έλληνες ή Ιταλούς. Η διαφοροποίηση των

τουριστικών αναγκών οφείλεται στις διαφορές του βιοτικού επιπέδου της περιοχής
προέλευσης, στις διαφορετικές συνήθειες, έθιμα κλπ.
Τμηματοποίηση της αγοράς με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια. Η κοινωνική

θέση του τουρίστα-καταναλωτή, η μόρφωση και ο τρόπος ζωής του, σε συνδυασμό
με την οικονομική του κατάσταση δημιουργούν μια ομάδα τουριστών-καταναλωτών,
με ειδικές ανάγκες και ενδιαφέροντα. π.χ. διαμονή σε κάποιο τουριστικό προορισμό,
για την παρακολούθηση μιας συναυλίας.
Κυρίως όμως το ατομικό και το οικογενειακό

εισόδημα του τουρίστα καταναλωτή είναι
ένας σημαντικός παράγοντας για την
ανάπτυξη της τουριστικής αγοράς. Σήμερα οι
τουρίστες προέρχονται από όλες τις
κοινωνικές τάξεις, όμως περισσότερο
ταξιδεύουν άτομα μεσαίων και υψηλών
εισοδημάτων.
Ο τρόπος της διακίνησης και της

κατανάλωσης των τουριστικών προϊόντων και
υπηρεσιών, αλλά και ο χρόνος της
τουριστικής παραμονής εξαρτάται σε μεγάλο
βαθμό από την οικονομική κατάσταση των
τουριστών. Η αγορά με κριτήριο το
οικογενειακό εισόδημα διακρίνεται, ενδεικτικά,
σε άτομα:
• με μεγάλη οικονομική άνεση,

• οικονομικά άνετοι, με εισοδήματα ανώτερα του μέσου,
• μεσαίας τάξης, υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, τεχνίτες κ.λπ.,
• οικονομικά αδύναμοι, ανειδίκευτοι εργάτες, συνταξιούχοι με χαμηλό
εισόδημα, άνεργοι, κ.λπ.
1193
Δ.ΥΠ.Α.

Τμηματοποίηση της αγοράς με ψυχολογικά κριτήρια. Διακρίνουμε τους

συντηρητικούς τουρίστες και εκείνους που πειραματίζονται.
Οι συντηρητικοί τουρίστες.
Είναι εκείνοι οι οποίοι επιθυμούν όσο το δυνατόν λιγότερες δυσάρεστες εκπλήξεις.
Επιλέγουν πολλές φορές τον ίδιο προορισμό, στην ίδια χώρα ή και στον ίδιο
παραθεριστικό τόπο. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται άτομα με εσωστρεφή
χαρακτήρα, ή που θέλουν να αποφύγουν να αλλάξουν ακόμη και το κοινωνικό τους
περιβάλλον. Επίσης, εδώ μπορούμε να εντάξουμε τους γονείς με μικρά παιδιά που
θέλουν να περιορίσουν τον κίνδυνο απρόβλεπτων καταστάσεων.
Οι πειραματιζόμενοι τουρίστες.
Είναι άτομα που επιθυμούν να δοκιμάσουν κάτι

καινούριο και τους «τραβά η περιπέτεια». Κάποιοι
από αυτούς δε θέλουν να πηγαίνουν στον ίδιον
τόπο κάθε χρόνο, γιατί αισθάνονται ανιαρά. Είναι
δεκτικοί σε ταξιδιωτικές προκλήσεις, όταν αυτές
προσφέρουν καινούριες και ενδιαφέρουσες
εμπειρίες από πλευράς συνηθειών, εθίμων,
τοπίου κλπ. Είναι ενημερωμένοι για λιγότερο γνωστούς προορισμούς, έχουν μάλλον
μεγάλη ταξιδιωτική εμπειρία και διαθέτουν αρκετά χρήματα για να αποκτήσουν νέες
εμπειρίες. Οι αποφάσεις τους είναι το αποτέλεσμα σύγκρισης των προσφερόμενων
επιλογών και των οικονομικών δυνατοτήτων τους.
Τμηματοποίηση της αγοράς ανάλογα με τη ζήτηση του τουριστικού προϊόντος.

Μπορούμε να διακρίνουμε τη ζήτηση, σε ζήτηση για ομαδικό τουρισμό και ζήτηση για
ατομικό τουρισμό.
Ομαδικός (Μαζικός) τουρισμός.
1194
Δ.ΥΠ.Α.

Περιλαμβάνει τουριστικά πακέτα που

απευθύνονται σε εκείνους που δέχονται να
κάνουν τουρισμό μέσα σε μεγάλες ομάδες
(35-45 ατόμων). Τα άτομα αυτά αγοράζουν
«τουριστικά πακέτα» που καλύπτουν όλα τα
έξοδα του ταξιδιού, (της διαμονής, του
φαγητού και της ψυχαγωγίας). Τα προτιμούν, συνήθως, «συντηρητικοί τουρίστες»
γιατί είναι πιο οικονομικά και προσφέρουν λιγότερες απρόβλεπτες καταστάσεις. Είναι
πιθανόν να συμμετέχουν και άτομα που επισκέπτονται τον τουριστικό προορισμό
πρώτη φορά και δε θέλουν να ξοδέψουν πολλά χρήματα.
Μια διαφοροποίηση του ομαδικού

τουρισμού είναι η απόφαση
κάποιων να ταξιδέψουν με άλλους
ομαδικά, αλλά έχουν οργανωθεί έτσι,
ώστε να ενεργούν και ανεξάρτητα. Η
τιμή περιλαμβάνει μόνο τις βασικές
υπηρεσίες, όπως μεταφορές και
ξενοδοχείο με πρωινό. Έτσι, δίνεται
η δυνατότητα σε όποιον θέλει να
επιλέξει για τις υπόλοιπες
τουριστικές υπηρεσίες, ανάλογα με
τις προτιμήσεις του. Αυτό τον τρόπο
τουρισμού επιλέγουν άτομα που
θέλουν να εκμεταλλευτούν την οικονομικότερη τιμή για τις βασικές τουριστικές
υπηρεσίες μεταφοράς του καταλύματος και δεν επιθυμούν να δεσμευτούν με το
πρόγραμμα της υπόλοιπης ομάδας. Γενικά, είναι καταναλωτές που έχουν απαιτήσεις
καλύτερης ποιότητας στις υπηρεσίες και στις εγκαταστάσεις και επιζητούν τη
δυνατότητα επιλογής για τα γεύματα την ψυχαγωγία και τις λοιπές δραστηριότητες.
Ατομικός τουρισμός.
1195
Δ.ΥΠ.Α.

Πολλά άτομα προτιμούν την απόλυτη

ελευθερία επιλογής και σχεδιάζουν ίδιοι με
προσοχή το ταξίδι και τις διακοπές τους.
Όταν ταξιδεύουν, μάλιστα, στο εξωτερικό
θέλουν να ξεφύγουν για λίγο από τους
συμπατριώτες τους και να ζήσουν στο
κοινωνικό περιβάλλον της χώρας την οποία επισκέπτονται. Εάν το εισόδημά τους το
επιτρέπει, επιλέγουν και διαμορφώνουν το ταξίδι σύμφωνα με τις προσωπικές τους
απαιτήσεις.
Είναι άτομα που ανήκουν, συνήθως, στη μεσαία τάξη και άνω, αλλά
συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς και άτομα χωρίς πολλές υποχρεώσεις. Μερικές
φορές ακολουθούν τις ομάδες των άλλων τουριστών, για να μειώσουν το κόστος
μεταφοράς τους, αλλά γίνονται ανεξάρτητοι, όταν φθάσουν στον προορισμό τους.
Τμηματοποίηση της αγοράς με κριτήριο το θέμα (σκοπό) του τουριστικού

ταξιδιού.
Η τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς μπορεί να γίνει ανάλογα με το σκοπό για

τον οποίο ο τουρίστας-καταναλωτής αποφασίζει να ταξιδέψει. Η τουριστική αγορά με
βάση αυτό το κριτήριο μπορεί να αναλυθεί ως εξής:
• Αγορά Τουρισμού Διακοπών.
• Αγορά Τουρισμού Κοινών Ενδιαφερόντων.
• Αγορά Επαγγελματικού «Τουρισμού» .
• Αγορά Πολιτιστικού Τουρισμού.
• Αγορά Συνεδριακού Τουρισμού.
Αγορά Τουρισμού Διακοπών.
1196
Δ.ΥΠ.Α.

Αναφέρεται σε όσους κάνουν ταξίδια για

διακοπές. Τα ταξίδια αυτά διαρκούν συνήθως
2-4 εβδομάδες. Κατά τη διάρκεια των διακοπών
προσφέρονται ημερήσιες ή διήμερες εκδρομές
για τα άτομα που επιθυμούν την περιήγηση
στον τόπο που επισκέπτονται. Η αγοραστική
απόφαση επηρεάζεται από το ενδιαφέρον για
κάποιο προορισμό, είτε αυτός είναι χώρα, είτε περιοχή. Το κόστος διαφοροποιείται
ξεκινώντας από ένα «φτηνό» πακέτο (διαμονής-φαγητού-ψυχαγωγίας) μέχρι την
οργάνωση ενός πολυτελούς ταξιδιού με υψηλό κόστος. Ο πελάτης μπορεί να επιλέξει
τον τόπο, το ξενοδοχείο και πιθανόν το χρόνο.
Η αγορά τουρισμού διακοπών θεωρείται εποχική, γιατί εξαρτάται από τον
καθορισμένο χρόνο που οι επιχειρήσεις χορηγούν τις άδειες στους εργαζόμενους,
από τις σχολικές αργίες, κλπ. Όμως, με την επιθετική στρατηγική και προσεγμένη
τιμολογιακή πολιτική, η ζήτηση μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες χρονικές περιόδους
από διαφορετικούς πελάτες.
Αγορά Τουρισμού Κοινών Ενδιαφερόντων.

Η αγορά αυτή συμπεριλαμβάνει τα ενδιαφέροντα των τουριστών για:
• Τον οικοτουρισμό.
• Τον θρησκευτικό τουρισμό.
• Τον αθλητικό τουρισμό.
• Τον ιαματικό τουρισμό, κ.λπ..
Ο οικοτουρισμός απευθύνεται σε άτομα που επιθυμούν να γνωρίσουν το φυσικό και

βιολογικό περιβάλλον (πανίδα, χλωρίδα) ενώ, ταυτόχρονα, θέλουν να απολαμβάνουν
τον παραδοσιακό τρόπο φιλοξενίας. Επιζητούν να κάνουν διακοπές και παράλληλα
να αναπτύξουν φιλικούς δεσμούς με τον ντόπιο πληθυσμό.
Αυτή η μορφή τουρισμού προσελκύει άτομα ευαισθητοποιημένα στο θέμα της

προστασίας του περιβάλλοντος. Παρακολουθούν με ενδιαφέρον την εξέλιξη της
1197
Δ.ΥΠ.Α.

φύσης και πολλές φορές συμβάλλουν με την προσφορά τους στη βελτίωση του
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών δίνουν
μεγάλη σημασία στο τμήμα αυτό της τουριστικής αγοράς.
Ο θρησκευτικός τουρισμός απευθύνεται σε άτομα που

ενδιαφέρονται να μετακινηθούν για να συμμετάσχουν σε
θρησκευτικές εορτές, να θαυμάσουν θρησκευτικούς
θησαυρούς, να γνωρίσουν θρησκευτικά κειμήλια κλπ.
Χαρακτηριστικό αυτής της αγοράς είναι ότι οι
ενδιαφερόμενοι συνήθως έχουν κάποια κοινή σχέση που
προϋπάρχει, πριν από την απόκτηση της ιδιότητας του
ταξιδιώτη. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι μέλη κάποιας θρησκευτικής οργάνωσης,
πιστοί κάποιας ενορίας κλπ.
Ο αθλητικός τουρισμός στοχεύει στην προσέλκυση οργανωμένων ή μη ατόμων που

ενδιαφέρονται να ακολουθήσουν την ομάδα τους σε συναντήσεις της με άλλη ομάδα
σε άλλο τόπο, ή να συμμετάσχουν και οι ίδιοι σε κάποιο αγώνα.
Τελευταία, στη χώρα μας, το τουριστικό Μάρκετινγκ έχει δραστηριοποιηθεί και έχουν
δημιουργηθεί κάποιες εγκαταστάσεις που διαθέτουν την υποδομή για την
πραγματοποίηση αθλητικών δραστηριοτήτων. Εκεί μπορούν, όποιοι επιθυμούν να
ασχοληθούν με ένα άθλημα και να βελτιώσουν τη φυσική τους κατάσταση. Το τμήμα
αυτό της τουριστικής αγοράς είναι αναπτυσσόμενο και αντλεί πελατεία από αθλητικά
σωματεία, σχολεία και όλους εκεί νους που θεωρούν την άθληση τρόπο ζωής.
Στον αθλητικό τουρισμό μπορούν

να ενταχθούν τουριστικές
δραστηριότητες με τις οποίες
προσφέρονται ευκαιρίες για
πεζοπορία, αναρρίχηση, σκι,
κανό-καγιάκ, κλπ. Σε αυτές τις
περιπτώσεις το τουριστικό
1198
Δ.ΥΠ.Α.

μάρκετινγκ στρέφεται σε άτομα που επιζητούν την ένταση, την περιπέτεια, την
εξερεύνηση και τα ριψοκίνδυνα αθλήματα. Στοχεύει να προσελκύσει κυρίως νεαρά
άτομα και νεανικές παρέες, φυσιολάτρες, άτομα που ασχολούνται με τον αθλητισμό
και επιδιώκουν στις διακοπές τους να κάνουν κάτι ξεχωριστό. Σε αυτό το είδος
τουρισμού δεν είναι απαραίτητη η πολυτέλεια και η άνεση, όμως είναι απαραίτητη η
καλή οργάνωση. Να εξασφαλίζονται η καλή ποιότητα του προσφερόμενου
εξοπλισμού, η κάλυψη των βασικών αναγκών όπως για παράδειγμα με οργανωμένα
καταφύγια στο βουνό, με ιατρική μέριμνα και με τη δυνατότητα άλλων
συμπληρωματικών ψυχαγωγικών προγραμμάτων, όπου αυτό είναι εφικτό.
Ένα τμήμα της τουριστικής αγοράς που μόλις τώρα αναπτύσσεται στη χώρα μας
είναι ο τουρισμός και η άθληση με γιοτ. Η Ελλάδα είναι ιδανικός χώρος για
θαλάσσιες κρουαζιέρες, γιατί την ευνοούν οι καιρικές συνθήκες και η γεωγραφική της
θέση. Το τουριστικό Μάρκετινγκ μπορεί να βοηθήσει, με το να προσφέρει κατάλληλα
προγράμματα και να συγκεντρώσει αρκετά άτομα τα οποία έχουν το ενδιαφέρον,
αλλά δεν το έχουν ακόμη εκδηλώσει.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι, επειδή σε πολλές περιπτώσεις αυτόν τον τρόπο των
διακοπών τον επιλέγουν άπειρα άτομα, απαιτείται η απασχόληση εκπαιδευτών για
την εκμάθηση και την προστασία των αρχαρίων.
Ο ιαματικός τουρισμός αναπτύσσεται κοντά σε περιοχές με πηγές που διαθέτουν
ιαματικές ιδιότητες. Πολλές περιοχές της χώρας μας διαθέτουν ιαματικές πηγές με
διάφορες θεραπευτικές ιδιότητες που εξυπηρετούν από πολλά χρόνια, μέχρι και
σήμερα, ομάδες του πληθυσμού που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας.
Η ξενοδοχειακή και λοιπή υποδομή που υπάρχει

είναι διαφορετική από περιοχή σε περιοχή. Αλλού
κρίνεται ικανοποιητική και αλλού όχι. Το τουριστικό
Μάρκετινγκ έχει πολλά να προσφέρει, ώστε σε
κάποιες περιοχές να βελτιωθούν οι συνθήκες
ανάπαυσης και φιλοξενίας για τους επισκέπτες τους.
Μεταξύ των άλλων πρέπει να εξασφαλίζονται,
1199
Δ.ΥΠ.Α.

παράλληλα με τη θεραπεία, και άλλες δραστηριότητες με ψυχαγωγικές εκδηλώσεις οι

οποίες θα κάνουν να αισθάνονται άνετα άτομα, που κατά κανόνα, δεν έχουν τη
δυνατότητα μετακινήσεων και εκδρομών.
Αξιοσημείωτο είναι ότι λόγω της αύξησης των

ατόμων της τρίτης ηλικίας, αυξάνουν τα άτομα
που έχουν ανάγκη τον ιαματικό τουρισμό. Το
τμήμα αυτό της τουριστικής αγοράς έχει μεγάλες
προοπτικές ανάπτυξης αρκεί να δημιουργηθούν
κατάλληλες συνθήκες και υψηλή ποιότητα των
παρεχόμενων υπηρεσιών.
Η αγορά του Επαγγελματικού Τουρισμού.
Είναι το τμήμα της αγοράς το οποίο

αναφέρεται στις μετακινήσεις που κάνουν
οι επαγγελματίες, οι έμποροι, τα στελέχη
επιχειρήσεων και γενικά οι εργαζόμενοι για
τις ανάγκες του επαγγέλματός τους. Ο
τόπος προορισμού καθορίζεται από τα
επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του. Η επιλογή του δεν
επηρεάζεται από τις ενέργειες του Μάρκετινγκ. Μπορεί όμως, με τις ενέργειές του να
αυξηθεί η κατανάλωση σε προϊόντα και υπηρεσίες που παράγονται στον τόπο αυτό.
Η ζήτηση δεν έχει εποχικό χαρακτήρα και καλύπτει. κυρίως τα αστικά και
εμπορικά κέντρα. Ο επαγγελματικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από σχετικά συχνές
μετακινήσεις στους ίδιους ή διαφορετικούς τόπους και για μικρό χρονικό διάστημα
παραμονής.
Η αγορά του Πολιτιστικού Τουρισμού.
1200
Δ.ΥΠ.Α.

Περιλαμβάνει τα άτομα ή ομάδες ατόμων

που πραγματοποιούν κάποια ταξίδια με
σκοπό την επιμόρφωση. Στηρίζεται στην
επιθυμία των ατόμων να προσεγγίσουν
και να ζήσουν από κοντά την πολιτιστική
κληρονομιά ενός τόπου. Παλιοί μύθοι,
παραστάσεις σε αρχαία θέατρα, φεστιβάλ κλπ. για πολλούς είναι πόλος έλξης. Οι
τουρίστες αυτοί, συνήθως, είναι καλά πληροφορημένοι για τα θέματα που τους
ενδιαφέρουν. Μπορεί να προέρχονται από όλες τις κοινωνικές τάξεις και κάποιοι από
αυτούς, πιθανόν, να σχεδίαζαν από αρκετό καιρό αυτές τις διακοπές.
Η αγορά του Συνεδριακού-Εκθεσιακού Τουρισμού.
Η αγορά του Συνεδριακού-Εκθεσιακού

Τουρισμού συμπεριλαμβάνει κυρίως, εκείνους οι
οποίοι ταξιδεύουν για επαγγελματικούς λόγους
και για να συμμετάσχουν ή να παρακολουθήσουν
συνέδρια ή εκθέσεις. Σε περιπτώσεις που το
θέμα του συνεδρίου ή της έκθεσης έχει
ενδιαφέρον για το μέσο καταναλωτή, δημιουργείται ζήτηση και από άλλα άτομα για
τις μετακινήσεις και τη διαμονή τους.
Με την ευκαιρία των εκθέσεων και των συνεδρίων προσφέρεται η δυνατότητα να

γνωρίσουν την περιοχή. Παράλληλα αυξάνονται οι πωλήσεις κάποιων εμπορικών
επιχειρήσεων. Έτσι το τουριστικό Μάρκετινγκ πρέπει να φροντίσει για την επιλογή
κατάλληλων χώρων με άρτια τεχνολογική υποστήριξη, και για την προσφορά
ελκυστικών τουριστικών πακέτων, ώστε να αυξηθεί ο αριθμός των ταξιδιωτών και να
προκληθεί ζήτηση από άτομα που πιθανόν να συνοδεύουν τους συμμετέχοντες.
Ακόμη, η ευκολία πρόσβασης στο χώρο της έκθεσης, ή του συνεδρίου, η

σπουδαιότητα του γεγονότος, οι ευκαιρίες για ξεκούραση και ψυχαγωγία τόσο για
τους συμμετέχοντες όσο και για τους συνοδούς τους θα λειτουργήσουν θετικά στη
λήψη της απόφασης για συμμετοχή.
1201
Δ.ΥΠ.Α.

Ο καταμερισμός της αγοράς συνοπτικά σε ένα πίνακα
Ο καταμερισμός της αγοράς διαιρεί την αγορά σε επιμέρους αγορές. Παράλληλα,

εξυπηρετεί και άλλες σκοπιμότητες, όπως ο καθορισμός των ευκαιριών που
υπάρχουν, ο εντοπισμός των διαφόρων ανταποκρίσεων της αγοράς προς το
δεδομένο τουριστικό προϊόν και η εξυπηρέτηση της ανάγκης προσαρμογής της
τουριστικής παραγωγής με τα χαρακτηριστικά της ζήτησης.
Οι μεταβλητές του καταμερισμού της αγοράς είναι:

Κοινωνικοοικονομκές: Ηλικία - φύλο - μέγεθος οικογένειας - εισόδημα - απασχόληση
ή επάγγελμα - μόρφωση - θρησκεία - κοινωνική τάξη - εθνικότητα.
Γεωγραφικές: Περιοχή - αστική ή αγροτική τοποθεσία - μέγεθος πόλης ή χωριού -
πυκνότητα πληθυσμού - κλίμα.
Προσωπικότητα: Αυτονομία ή εξάρτηση - προοδευτισμός ή συντηρητισμός - ηγετικές
ικανότητες - φιλοδοξίες - πάθος για περιπέτεια κλπ.
Καταναλωτική συμπεριφορά: Πίστη στο κανάλι διανομής - αντιδράσεις στις
μεταβολές των τιμών (ελαστικότητα) - διαφημιστική ευαισθησία κλπ.
Τουριστικές προτιμήσεις: Συγκοινωνιακό μέσο, είδος ταξιδιού, τουριστική
συμπεριφορά, κίνητρα ταξιδιού κλπ.
Τα κυριότερα οφέλη που προκύπτουν από τον καταμερισμό της τουριστικής

αγοράς:
• Διευκόλυνση της έρευνας των τουριστικών αναγκών.
• Διαμόρφωση ποιοτικότερου τουριστικού προϊόντος.
• Εντοπισμός των διαφόρων ευκαιριών που υπάρχουν στην αγορά.
1202
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.5.4. Εφαρμογή και κόστος τμηματοποίησης της αγοράς
Επιλογή της αγοράς στόχου
Η τμηματοποίηση της τουριστικής αγοράς φανερώνει τις ευκαιρίες που εμφανίζονται

από τα τμήματα της αγοράς σε μια επιχείρηση. Η βασική προϋπόθεση για ένα
αποτελεσματικό Μάρκετινγκ είναι η μελέτη της αγοράς, ώστε να εκμεταλλευτεί η
επιχείρηση αυτές τις ευκαιρίες.
Για την επιλογή του τμήματος της αγοράς-στόχου, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ένα
ή περισσότερα από τα κριτήρια που αναφέραμε. Για κάποια επιχείρηση απαιτείται
ένα μόνο κριτήριο ενώ για κάποια άλλη συνδυασμός κριτηρίων. Όσο περισσότερα
κριτήρια χρησιμοποιούνται, τόσο μεγαλύτερη κατάτμηση της αγοράς γίνεται. Τότε η
επιχείρηση πρέπει να εκτιμήσει τις δυνατότητές της, για να μπορέσει να έχει οφέλη
από την επιλογή του τμήματος όπου θα δραστηριοποιηθεί.
Μια σωστή ανάλυση της τουριστικής αγοράς, βοηθά την τουριστική
επιχείρηση στα ακόλουθα:
• Να επιλέξει ένα τμήμα της αγοράς για να προσφέρει τις υπηρεσίες της.
1203
Δ.ΥΠ.Α.

• Να επιλέξει να εξυπηρετήσει έναν αριθμό τμημάτων αγοράς που έχει
πλεονεκτήματα σε σχέση με τους ανταγωνιστές της.
• Να εξειδικεύσει το τουριστικό προϊόν της, δηλαδή να σχεδιάσει το τουριστικό
προϊόν, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στη ζήτηση του κοινού-στόχου και μόνο.
• Να καλύψει όλη την αγορά, εάν έχει τη δυνατότητα και το κρίνει σκόπιμο, ή να
επενδύσει τα χρήματα της και να προωθήσει το τουριστικό προϊόν της μόνο
στα τμήματα της τουριστικής αγοράς στα οποία υπάρχουν μεγαλύτερες
πιθανότητες να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της.
• Να προβλέψει με τις πρώτες ενδείξεις, τις τάσεις για αλλαγή στην τουριστική
αγορά και να ετοιμαστεί έγκαιρα, για να προσφέρει το ζητούμενο τουριστικό
προϊόν, ώστε να προλάβει τους ανταγωνιστές.
• Να προσαρμοστεί στη χρήση της νέας τεχνολογίας, και να παραμείνει για
πολλά χρόνια στην τουριστική αγορά, (διατήρηση βιωσιμότητας).
Αφίσες προώθησης του ελληνικού τουριστικού προϊόντος παλαιότερων δεκαετιών

που επικοινωνούν τα “δυνατά” στοιχεία των διακοπών στη χώρα μας: Φαγητό, Ήλιος-
θάλασσα, και κυκλαδική αρχιτεκτονική
1204
Δ.ΥΠ.Α.

Τοποθέτηση των προϊόντων στις επιλεγμένες αγορές
Η τοποθέτηση δεν αφορά πάντα ένα προϊόν, αλλά επίσης μια επιχείρηση, ένα
πρόσωπο, έναν φορέα κλπ. Επίσης η τοποθέτηση δεν είναι απαραίτητο να γίνει σε
μια αγορά, αλλά μπορεί να γίνει στη σκέψη (στο μυαλό) ενός ατόμου ή μιας ομάδας
ατόμων.
Μια επιχείρηση μπορεί:

• Να προσπαθήσει να τοποθετήσει τα προϊόντα της σε μια ήδη κατακτημένη
αγορά με τέτοιο τρόπο που οι ανταγωνιστές να μην μπορούν να κλονίσουν τη
θέση τους.
• Να προσπαθήσει να βρει ένα κενό στην αγορά και να τοποθετήσει τα

προϊόντα της σε καθεστώς χαμηλού ή ανύπαρκτου ανταγωνισμού.
• Να προσπαθήσει να τοποθετήσει τα προϊόντα της σε μια αγορά εκτοπίζοντας

ανταγωνιστικά προϊόντα και κερδίζοντας μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας.
Τμηματοποίηση-στόχευση-τοποθέτηση με βάση το προϊόν και τη φήμη της ελληνικής

κουζίνας
1205
Δ.ΥΠ.Α.

Ανάπτυξη μείγματος Μάρκετινγκ για την αγορά στόχο
Όταν η τουριστική αγορά τμηματοποιείται, η επιχείρηση σχεδιάζει διαφορετικά

προγράμματα Μάρκετινγκ για κάθε τμήμα της. Θα υπάρχουν διαφορετικά
προγράμματα τιμολόγησης, διάθεσης του τουριστικού προϊόντος κλπ. Η
τμηματοποίηση της αγοράς απαιτεί διαφορετικές στρατηγικές, αλλά δίνει
περισσότερα έσοδα.
Εάν η επιχείρηση αγνοήσει τις διαφορές των τμημάτων

της τουριστικής αγοράς, τότε θα προσπαθήσει να
εξυπηρετήσει ολόκληρη την αγορά με μια μόνο
αγοραία προσφορά. Θα συγκεντρώσει την προσοχή
της σε ότι είναι κοινό σε όλες τις ανάγκες των
καταναλωτών. Έτσι θα σχεδιάσει ένα τουριστικό
προϊόν που θα ενδιαφέρει τους περισσότερους
τουρίστες-καταναλωτές. Η στρατηγική που θα
ακολουθήσει θα στοχεύει σε όλους τους καταναλωτές.
Δηλαδή, θα θεωρήσει την αγορά ως ένα ενιαίο
ομοιογενές σύνολο. Το προϊόν, η τιμολόγηση, η προώθηση και η διαδικασία
διανομής θα είναι τα ίδια για όλους τους καταναλωτές.
Η στρατηγική αυτή παρουσιάζει το πλεονέκτημα του χαμηλότερου κόστους

παραγωγής, γιατί η μαζική παραγωγή μειώνει τα σταθερά έξοδα και το κόστος του
προϊόντος κατά. μονάδα μειώνεται. Είναι κατάλληλη και τη χρησιμοποιούν μόνο όταν
οι συνήθειες των καταναλωτών είναι ομοιογενείς. π.χ. για όσους ζητούν τις βασικές
υπηρεσίες ενός ξενοδοχείου.
Κόστος/όφελος τμηματοποίησης.
1206
Δ.ΥΠ.Α.

Όταν η επιχείρηση έχει τμηματοποιήσει την αγορά, είναι πιθανόν τα έξοδα να είναι
υψηλότερα. Έτσι θα χρειαστούν δαπάνες για τη διαμόρφωση συνεδριακών χώρων ή
για τη διαμόρφωση χώρων για αθλητικές δραστηριότητες.
Οι διαχειριστικές δαπάνες αυξάνουν επίσης, όταν πρόκειται η επιχείρηση να

καταστρώσει ξεχωριστά σχέδια Μάρκετινγκ για τα χωριστά τμήματα της αγοράς.
Ακόμη θα είναι αυξημένες οι δαπάνες προώθησης, γιατί η διαφοροποιημένη αγορά
συνεπάγεται διαφορετική διαφήμιση και διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης των
πελατών. Οι επιχειρήσεις λοιπόν κατά τη στρατηγική τμηματοποίησης της αγοράς θα
πρέπει να συνεκτιμήσουν τις αυξημένες με τις πιθανόν αυξημένες πωλήσεις και να
συσχετίσουν τις δαπάνες που προκύπτουν από την τμηματοποίηση με τα έσοδα που
θα αποκτήσουν απ' αυτήν.
1207
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.6. Το Εσωτερικό Μάρκετινγκ στις Τουριστικές Επιχειρήσεις
8.2.6.1. Η έννοια του εσωτερικού Μάρκετινγκ
Το τουριστικό προϊόν είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό προσφορά υπηρεσίας. Το

Μάρκετινγκ της προσφοράς υπηρεσίας είναι δυσκολότερο από την προώθηση ενός
υλικού βιομηχανικού προϊόντος, που ο καταναλωτής μπορεί να ψηλαφίσει με τις
αισθήσεις του. Η σωστή προώθηση του τουριστικού προϊόντος πρέπει να αναφέρεται
στη λογική, στη σκέψη, ακόμα και στο συναισθηματισμό του υποψήφιου τουρίστα,
και οι τεχνικές πρέπει να δημιουργούν πειστικότητα σ' αυτές τις "πνευματικότερες"
ανθρώπινες λειτουργίες.
Όλοι οι τουρίστες έχουν κάποια ιστορία να

περιγράψουν σχετικά με την εξυπηρέτηση και τις
εμπειρίες τους σε μία τουριστική επιχείρηση. Άλλοι
έχουν να περιγράψουν μία θετική εμπειρία και άλλοι
μία αρνητική. Όμως όλοι έχουν κάτι να διηγηθούν ως
μέρος από τη διήγηση της ταξιδιωτικής τους εμπειρίας.
Όσο πιο θετικές ή καλές είναι οι εμπειρίες και αντίστοιχα οι διηγήσεις, τόσο
υποστηρίζεται η αποκόμιση και η διατήρηση μίας καλής εντύπωσης από το
τουριστικό ταξίδι και η αντίστοιχη προβολή της ταξιδιωτικής εμπειρίας σε άλλους.
Είναι γνωστό ότι στον τουρισμό οι εργαζόμενοι στις τουριστικές επιχειρήσεις και η
συμπεριφορά τους προς τους πελάτες, αποτελούν μέρος του προσφερόμενου
Το τουριστικό Μάρκετινγκ εφαρμόζεται από όλους τους εμπλεκόμενους στο

τουριστικό κύκλωμα, που παράγουν άμεσα ή
μετέχουν στη διαμόρφωση τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών: μεμονωμένες
τουριστικές επιχειρήσεις πάσης φύσεως
(ξενοδοχεία, πρακτορεία, μεταφορές,
εστιατόρια, κλπ.), συλλογικές οργανώσεις
1208
Δ.ΥΠ.Α.

(ενώσεις ξενοδόχων, κ.α.), φορείς (ΕΟΤ,ΙΝΣΕΤΕ κατά τόπους Επιμελητήρια, κλπ.),

Τοπική Αυτοδιοίκηση (Δήμους, Κοινότητες, Νομαρχίες, κλπ.).
Όπως αναφέρεται και στην ενότητα της καταναλωτικής συμπεριφοράς, στον

τουρισμό υπάρχουν τέσσερα χαρακτηριστικά της προσφοράς τουριστικών προϊόντων
υπηρεσιών που κάνουν την έννοια και στη συνέχεια την εφαρμογή του εσωτερικού
Μάρκετινγκ αναγκαία για την επιτυχή λειτουργία της τουριστικής επιχείρησης. Τα
τέσσερα χαρακτηριστικά και ο συσχετισμός τους εξηγούνται παρακάτω.
Χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την ποιότητα της εξυπηρέτησης
Το «αδιαχώριστο»: Το τουριστικό προϊόν δεν μπορεί να νοηθεί ξεχωριστά από

τον τρόπο που προσφέρεται στον πελάτη και η «Καλή»
προσφορά αποτελεί μέρος του προσφερόμενου προϊόντος
όσο και η «Κακή εμπειρία»
Η «ετερογένεια»: Η διαφοροποίηση του τόπου προσφοράς του προϊόντος,

της επιχείρησης και του ατόμου/ εργαζομένου που το
προσφέρει, έχουν ως αποτέλεσμα την ανομοιογένεια του
τουριστικού προϊόντος γιατί επηρεάζεται από τη
συμπεριφορά του εργαζομένου που το προσφέρει, και
διαφορετικοί εργαζόμενοι προσφέρουν διαφορετικό προϊόν
Το «άυλο»: Το τουριστικό προϊόν χαρακτηρίζεται από πολλά μη

συγκεκριμένα-χειροπιαστά στοιχεία: η αντίληψη του πελάτη
και η αντίστοιχη προσδοκία για το προϊόν επηρεάζουν τον
βαθμό ικανοποίησης, δεδομένου ότι βασίζονται σε
διαφορετικές ανάγκες ή επιθυμίες που ο κάθε πελάτης
προσπαθεί να ικανοποιήσει, και που δεν είναι χειροπιαστές.
Η «ένταση εργασίας»: Ο τουρισμός είναι ένας κλάδος όπου «άνθρωποι
1209
Δ.ΥΠ.Α.

εξυπηρετούν ανθρώπους» και δεν είναι δυνατόν να

ολοκληρωθεί η προσφορά και κατανάλωση του τουριστικού
προϊόντος χωρίς την ανάμειξη των ανθρώπων πελατών και
των ανθρώπων που προσφέρουν ή διευκολύνουν στην
κατανάλωσή του.
Η παροχή υπηρεσιών είναι συνυφασμένη με τα άτομα που παρέχουν αυτές τις

υπηρεσίες. Είναι λοιπόν κρίσιμο, αυτός που παρέχει την υπηρεσία, να δίνει εικόνα
τέτοια που να προτρέπει θετικά την πελατεία.
Στη συνεχή επικοινωνία που έχει ο

επισκέπτης- πελάτης με το προσωπικό της
επιχείρησης, ο εργαζόμενος συνήθως,
θεωρείται ο εκπρόσωπος της επιχείρησης
στα μάτια του πελάτη. Με αυτό το δεδομένο
το θέμα της εμφάνισης του προσωπικού, της
πελατειακής συναλλαγής και του επιπέδου
ικανοποίησης του πελάτη, γίνεται σημαντικό στην επιτυχία του τουριστικού
Μάρκετινγκ. Συγχρόνως, γίνεται και κρίσιμη η διαδικασία σωστής επιλογής
προσωπικού, εκπαίδευσης του και παρακίνησης, για να αντιμετωπίζει σωστά τον
κάθε τουρίστα-πελάτη. Έτσι στα 4"p'' του Μάρκετινγκ πρέπει να προστεθεί και η
«νοοτροπία εξυπηρέτησης» του προσωπικού ως 5° "p" και αποτελεί μέρος του
εσωτερικού Μάρκετινγκ.
Έτσι είναι απαραίτητο το τουριστικό Μάρκετινγκ να έχει την υποστήριξη και τη

συμμετοχή των εργαζομένων στον τουριστικό κλάδο. Το Μάρκετινγκ πρέπει να
αποτελεί τμήμα της φιλοσοφίας της τουριστικής επιχείρησης και πρέπει να είναι
αντιληπτό σε όλα τα επίπεδα της διοικητικής ιεραρχίας.
Ενώ στις βιομηχανικές επιχειρήσεις το Μάρκετινγκ προς τον πελάτη εκτελείται από
συγκεκριμένο Τμήμα ή Διεύθυνση Μάρκετινγκ, στις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών
και κατεξοχήν στον τουρισμό, το Μάρκετινγκ εκτελείται από όλους τους εργαζόμενους,
γιατί όλοι έχουν επαφή με τον πελάτη.
1210
Δ.ΥΠ.Α.

Οι πωλήσεις τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, όπως έχουμε ήδη αναφέρει

αντιστοιχούν σε προϊόντα που ικανοποιούν ανάγκες πελατών. Οι ανάγκες δεν είναι
μόνο αυτές που είχε ο πελάτης προτού έρθει στην επιχείρηση, αλλά και αυτές που
του δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην επιχείρηση. Αυτές
είναι οι ανάγκες στις οποίες τον προτρέπει το προσωπικό της επιχείρησης. Αυτή είναι
η έννοια του εσωτερικού Μάρκετινγκ στον τουρισμό.
Το εσωτερικό Μάρκετινγκ εξασφαλίζει ότι οι εργαζόμενοι σε όλα τα εη1ηεδα και

τμήματα της τουριστικής επιχείρησης αντιλαμβάνονται τις δραστηριότητές της και
υποστηρίζουν τη διατήρηση ενός περιβάλλοντος που είναι πελατοκεντρικό.
Κατ’ αντιστοιχία, το εσωτερικό τουριστικό Μάρκετινγκ πρέπει να περιλαμβάνει

εφαρμογή στη διαδικασία:
• της επιτυχημένης πρόσληψης προσωπικού,
• της εκπαίδευσης του προσωπικού,
• της παρακίνησης για την σωστή και ικανοποιητική εξυπηρέτηση των πελατών
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα στην ξενοδοχειακή επιχείρηση όπου το

προσωπικό όλων των τμημάτων έρχεται σε επαφή με τον πελάτη:
• αρχικά το προσωπικό του Τμήματος Υποδοχής,

• στη συνέχεια το προσωπικό του Τμήματος Ορόφων (καθαρισμού δωματίων)
• το προσωπικό στα μπαρ, εστιατόρια, καφετέριες του ξενοδοχείου,
• το προσωπικό στην πισίνα,
• το προσωπικό ασφάλειας/φύλαξης, καθώς και το προσωπικό εξυπηρέτησης
(αποσκευές, είσοδος, κλπ.)
• και τέλος το προσωπικό του λογιστηρίου/ταμείου για την είσπραξη του
λογαριασμού.
Έτσι, πιθανότατα ο πελάτης του ξενοδοχείου

κατά τη διάρκεια της διαμονής του δε θα
συναντήσει ποτέ τη Διεύθυνση του ξενοδοχείου,
1211
Δ.ΥΠ.Α.

ενώ θα έχει συχνή επαφή με το κατώτερο διοικητικά προσωπικό. Η διοίκηση της

τουριστικής επιχείρησης βρίσκεται στο κέντρο και οι εργαζόμενοι προς τα έξω, είναι
αυτοί που έχουν τις επαφές με τους πελάτες. Οι υπεύθυνοι για το Μάρκετινγκ της
τουριστικής επιχείρησης πρέπει να αναπτύξουν τέτοιες τεχνικές και διαδικασίες, ώστε
οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση να μπορούν και να θέλουν να προσφέρουν καλές
(και ποιοτικές) υπηρεσίες που να ικανοποιούν τους τουρίστες-πελάτες.
Έτσι, η επιτυχία στο εσωτερικό Μάρκετινγκ προϋποθέτει ότι στην επιχείρηση υπάρχει
νοοτροπία τουριστικής εξυπηρέτησης και ότι οι υπάλληλοι της επιχείρησης
υποστηρίζουν ενεργά με τη συμπεριφορά τους, την κατάλληλη για την ατμόσφαιρα
ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη.
8.2.6.2. Η διαδικασία του εσωτερικού Μάρκετινγκ
Η έννοια του εσωτερικού Μάρκετινγκ, όπως είδαμε παραπάνω, βασίζεται στην

προσέγγιση της εσωτερικής αγοράς των εργαζομένων στην τουριστική επιχείρηση,
με στόχο να δημιουργήσει ένα κλίμα παροχής σωστής - ποιοτικής υπηρεσίας και
συμπεριφοράς κατευθυνόμενης στην ικανοποίηση του πελάτη.
Για να επιτευχθεί το ζητούμενο αποτέλεσμα, χρειάζεται να ακολουθηθεί μία

οργανωμένη διαδικασία. Το εσωτερικό Μάρκετινγκ εφαρμόζεται με μία διαδικασία 4
βημάτων:
Η Διαδικασία Εφαρμογής Του Εσωτερικού Μάρκετινγκ

Υιοθέτηση μιας «νοοτροπίας εξυπηρέτησης»
Ανάπτυξη προσέγγισης Μάρκετινγκ στην διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού της
Διάχυση πληροφόρησης Μάρκετινγκ σε όλα τα επίπεδα του προσωπικού
Εφαρμογή συστήματος αναγνώρισης και αμοιβών
1212
Δ.ΥΠ.Α.

1ο Βήμα - Υιοθέτηση μίας «νοοτροπίας εξυπηρέτησης»
Η Υιοθέτηση «νοοτροπίας εξυπηρέτησης» είναι απαραίτητη και βασική προϋπόθεση

για την υλοποίηση του προγράμματος Μάρκετινγκ που έχει ήδη περιγραφεί.
Η επιτυχία του εσωτερικού Μάρκετινγκ βασίζεται και απαιτεί δέσμευση από τη

διοίκηση της επιχείρησης. Όμως, εκτός από τη δέσμευση της διοίκησης, χρειάζεται
να υποστηρίζεται η «νοοτροπία εξυπηρέτησης» και από τους ενδιάμεσους
διοικητικούς υπεύθυνους , τους προϊσταμένους των τμημάτων που έχουν αμεσότερη
επαφή με όλους τους εργαζομένους στην επιχείρηση, και οι οποίοι συνήθως και
αξιολογούν τους εργαζόμενους ως προς την απόδοσή τους στην εργασία.
Η νοοτροπία εξυπηρέτησης ξεκινάει από την

ύπαρξη μίας επιχειρησιακής κουλτούρας
που περιλαμβάνει αρχές και πολιτικές που
υποστηρίζουν την αντίστοιχη συμπεριφορά
από τους εργαζόμενους. Έτσι η
επιχειρησιακή κουλτούρα πρέπει να
εκφράζεται σε όλες τις φάσεις λειτουργίας της επιχείρησης και των σχέσεων με το
προσωπικό της, από τη φάση πρόσληψης και επιλογής μέχρι τη φάση ανταμοιβής
και παροχών.
Η διαφορά μεταξύ της κλασικής επιχείρησης και μιας επιχείρησης με «νοοτροπία

εξυπηρέτησης» εντοπίζεται στο ότι στην πρώτη οι εργαζόμενοι δουλεύουν για τον
προϊστάμενό τους, ενώ στη δεύτερη οι εργαζόμενοι δουλεύουν για την επίτευξη
κοινών επιχειρησιακών στόχων.
Αυτό σημαίνει ότι στην επιχείρηση παροχής υπηρεσιών η κλασική διοικητική

πυραμίδα που έχει τη Γενική Διοίκηση στο πάνω μέρος και τους εργαζόμενους στο
κάτω, αντιστρέφεται σε σχέση με τους πελάτες και μπαίνουν οι πελάτες στο πάνω
μέρος, και αυτοί αποτελούν το σημείο πάνω στο οποίο εστιάζεται π προσοχή των
εργαζομένων της επιχείρησης .
1213
Δ.ΥΠ.Α.

2° Βήμα - Ανάπτυξη προσέγγισης Μάρκετινγκ στη διοίκηση του ανθρώπινου

δυναμικού της επιχείρησης
Κάθε επιχείρηση εφαρμόζει κάποιες πολιτικές διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού, σε

σχέση με τους εργαζομένους της. Ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιχείρησης,
υπάρχει πολιτική που αφορά τις εργασιακές αρμοδιότητες, τις παροχές στους
εργαζόμενους, τις υποχρεώσεις τους, το ωράριο εργασίας, την ανταμοιβή τους, κλπ.
που συνολικά αποτελούν και το σύνολο των χαρακτηριστικών που προσελκύουν ή
απωθούν υποψήφιος εργαζόμενους στην επιχείρηση.
Το κόστος αντικατάστασης προσωπικού σε μία επιχείρηση κοστίζει τόσο σε κόπο

των προϊσταμένων για να εκπαιδεύσουν τον εργαζόμενο όσο και σε χρήμα, για να
αποφευχθούν τα λάθη που μπορεί να κάνει ένας καινούριος εργαζόμενος. Έτσι είναι
όφελος της επιχείρησης οι εργαζόμενοι να παραμένουν και να θέλουν να κάνουν
καλά τη δουλειά τους.
Όταν η επιχείρηση έχει δημιουργήσει μία καλή εικόνα στην εργασιακή αγορά, τότε
μπορεί να προσελκύει «Καλούς» εργαζόμενους με αποτέλεσμα να επιτυγχάνει
καλύτερα τους στόχους της. Η ανάπτυξη «Προσέγγισης Μάρκετινγκ» στη μείωση
κόστους αντικατάστασης στο ανθρώπινο δυναμικό της επιχείρησης μπορεί να
αναλυθεί σε τέσσερις παράγοντες, που αναφέρονται στον παρακάτω Πίνακα.
Κρίσιμοι Παράγοντες για την Αποφυγή Αντικατάστασης Προσωπικού

Σωστή επιλογή εργαζομένων
Πληρότητα ενημέρωσης νέων εργαζομένων
Σταθερότητα εργασιακής απασχόλησης
Συνεχής εκπαίδευση και κατάρτιση εργαζομένων
Στην Ελλάδα έχουμε παραδείγματα, κυρίως, επιχειρήσεων αλυσίδων ξενοδοχείων

που εφαρμόζουν τους τέσσερις παραπάνω παράγοντες.
Ένα άλλο στοιχείο της ανάπτυξης μέσα στην

επιχείρηση, «Προσέγγισης Μάρκετινγκ» είναι η
1214
Δ.ΥΠ.Α.

«Ομαδική» συμπεριφορά, ως προς την αντιμετώπιση των αναγκών των πελατών της
επιχείρησης. Η ομαδική συμπεριφορά αναφέρεται στο ότι όλοι οι εργαζόμενοι όχι
μόνο ενός τμήματος, αλλά της επιχείρησης συνολικά, πρέπει να προσπαθούν να
πετύχουν την ικανοποίηση του πελάτη. Έτσι, εάν ένας εργαζόμενος κάνει ένα λάθος,
ένας άλλος εργαζόμενος προσπαθεί να καλύψει το λάθος προκειμένου να μην το
καταλάβει ο πελάτης.
Επίσης, άλλο σημαντικό μέρος της προσέγγισης Μάρκετινγκ στη συμπεριφορά των
εργαζομένων στην τουριστική επιχείρηση, είναι η σωστή και πλήρης αρχική
ενημέρωση του εργαζομένου στις διαδικασίες και στον τρόπο λειτουργίας της
επιχείρησης, που θα βοηθήσει τον εργαζόμενο να μπει αφενός στη νοοτροπία της
επιχείρησης και αφετέρου να εκτελεί την εργασία που του ανατίθεται σωστά.
3ο Βήμα - Διάχυση πληροφόρησης Μάρκετινγκ σε όλα τα επίπεδα του

προσωπικού
Με δεδομένο ότι οι εργαζόμενοι έχουν τη συχνότερη επαφή με τους πελάτες της

επιχείρησης, στον τουρισμό πολλές φορές ο καλύτερος τρόπος, για να ενημερώσει η
επιχείρηση τους πελάτες για τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες είναι να τα
περιγράψουν στους πελάτες οι ίδιοι οι εργαζόμενοι.
Είναι προφανές το παράδειγμα του

σερβιτόρου στο εστιατόριο που πρέπει να
γνωρίζει τα προϊόντα στο μενού, προκειμένου
να μπορεί να δώσει εξηγήσεις ή και να
συμβουλεύσει έναν πελάτη (και όχι να τον
προτρέψει να συμβουλευθεί τον κατάλογο). Η
σωστή ενημέρωση των εργαζομένων για τα
προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες, βοηθάει επίσης στην «ενδοεπιχειρησιακή
πώληση» αυτών των προϊόντων και υπηρεσιών.
1215
Δ.ΥΠ.Α.

Αλλά η διάχυση πληροφόρησης δεν αφορά μόνο την πληροφόρηση του πελάτη στα
προϊόντα ή την εξασφάλιση συμπληρωματικών πωλήσεων. Μπορεί να παίξει και
σημαντικό ρόλο στην επίλυση ή ακόμα και στην πρόληψη προβλημάτων που
πιθανόν να αντιμετωπίσει ένας πελάτης.
Σωστή διαδικασία είναι η προ-ενημέρωση των εργαζομένων για τις αλλαγές σε

προϊόντα και υπηρεσίες, για την εισαγωγή νέων προϊόντων, για την
ενεργοποίηση μίας καινούριας καμπάνιας Μάρκετινγκ.
Δεν πρέπει οι εργαζόμενοι να ενημερώνονται για την νέα «εταιρική ταυτότητα» της
επιχείρησης από τις καταχωρήσεις στον Τύπο ή στην τηλεόραση. Πρέπει να έχουν
ενημερωθεί από πριν, και να τους έχει εξηγηθεί η σκοπιμότητα και οι στόχοι του
εφαρμοζόμενου προγράμματος Μάρκετινγκ. Έτσι, από την μια θα αισθάνονται ότι
είναι συμμέτοχοι στην εφαρμογή της καμπάνιας, αλλά από την άλλη θα μπορούν
πολύ καλύτερα να υποστηρίξουν σε πελάτες και σε τρίτους τους στόχους της.
Τώρα πλέον με την ευρύτερη χρήση της τεχνολογίας της πληροφορικής και του δια
δικτύου είναι δυνατή η τοποθέτηση διάφορων πληροφοριών για την επιχείρηση σε
μία ιστοσελίδα «για τους εργαζόμενους». Εκεί μπορούν να καταχωρούνται διάφορες
πληροφορίες και να γίνονται επίκαιρες, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να έχουν και συνεχή
και επίκαιρη πληροφόρηση για τις δραστηριότητες και τις ενέργειες Μάρκετινγκ της
4ο Βήμα - Εφαρμογή συστήματος αναγνώρισης και αμοιβών
Οι εργαζόμενοι σε κάθε επιχείρηση πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν το

πόσο καλά αποδίδουν και το πόσο είναι αποτελεσματική η εργασία τους στην
επίτευξη των επιχειρησιακών στόχων. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, κάθε επιχείρηση να
έχει εφαρμόσει ένα σύστημα με το οποίο να δίνεται αυτή η πληροφόρηση στους
εργαζόμενους και αντίστοιχα με την απόδοσή τους να προσαρμόζεται και η
ανταμοιβή τους, οικονομική και άλλη.
1216
Δ.ΥΠ.Α.

Στην επιχείρηση παροχής υπηρεσιών, όπως

είναι η τουριστική επιχείρηση, η ενημέρωση
για την αποδοτικότητα του κάθε εργαζόμενου
και η συμμετοχή του στην επίτευξη των
στόχων της επιχείρησης, δηλαδή στην
συνεχή ικανοποίηση των πελατών-τουριστών,
είναι ακόμη πιο σημαντική. Αυτό συμβαίνει,
επειδή οι ίδιοι οι εργαζόμενοι έχουν τις επαφές με τους πελάτες, και πρέπει να
γνωρίζουν, αν η εργασία τους αποδίδει ή αν υπάρχουν προβλήματα.
Το πρόγραμμα Μάρκετινγκ της επιχείρησης πρέπει να προβλέπει για την ενημέρωση

των εργαζομένων στην επίτευξη αυτών των στόχων και πρέπει να εφαρμόζονται
διαδικασίες για τη μέτρηση της ικανοποίησης των πελατών-τουριστών. Μερικές
φορές αυτό γίνεται με ερωτηματολόγια που δίδονται στους πελάτες της επιχείρησης,
για να αξιολογήσουν την εμπειρία που είχαν.
Κατ' αντιστοιχία οι εργαζόμενοι αυτοί που διακρίνονται στην εκτέλεση των

καθηκόντων τους πρέπει να αναγνωρίζονται και για την προσωπική τους
ικανοποίηση, και για να χρησιμεύουν ως παράδειγμα μίμησης στους υπόλοιπους
εργαζόμενους.
Η διατήρηση και η ανάπτυξη κατάλληλης εταιρικής νοοτροπίας του

εργαζόμενου βασίζεται στα κίνητρα που του δίνει η επιχείρηση. Τα κίνητρα αυτά
είναι οικονομικά και μη οικονομικά. Για τις επιχειρήσεις που έχουν εποχικό
προσωπικό με μικρό ποσοστό επαναπρόσληψης, τα κίνητρα είναι κατά κύριο λόγο
οικονομικά.
Συχνά εφαρμόζεται και η τεχνική «Προμήθειας» για την πώληση συγκεκριμένων

προϊόντων όπως, π.χ. σε παραθεριστικά ξενοδοχεία για τις πωλήσεις των επιπλέον
εκδρομών. Εφαρμόζεται επίσης και ο συναγωνισμός μεταξύ εργαζομένων για
αύξηση των πωλήσεων συγκεκριμένων προϊόντων (αυτών που έχουν μεγαλύτερο
ποσοστό κέρδους για την επιχείρηση ή αυτών που έχουν λιγότερη ζήτηση). Ο κάθε
εργαζόμενος αποκομίζει κάποιο ποσοστό από τα έσοδα ή τα κέρδη της αυξήσεως
των πωλήσεων που προώθησε. Η τεχνική αυτή είναι αποτελεσματική, όταν το
1217
Δ.ΥΠ.Α.

προσωπικό έχει ενημερωθεί στο σκοπό της και όταν δεν επιτυγχάνει την αύξηση των
συγκεκριμένων πωλήσεων σε Βάρος κάποιων άλλων.
Η χρησιμοποίηση οικονομικών
κινήτρων προς τους υπαλλήλους
ως παρότρυνση για αύξηση των
πωλήσεων έχει κάποια όρια έξω
από τα οποία τα κίνητρα χάνουν
το ενδιαφέρον τους και επιδρούν
αρνητικά στη συμπεριφορά των
υπαλλήλων. Η χρησιμοποίηση
οικονομικών κινήτρων απαιτεί
σαφή εξήγηση των κριτηρίων
αξιολόγησης των ενεργειών κάθε υπαλλήλου και της μεθόδου με την οποία
υπολογίζεται η πρόσθετη αμοιβή του.
Τα μη οικονομικά κίνητρα συνήθως εφαρμόζονται όπου είναι δύσκολη η

ποσοτικοποίηση της προσωπικής συμβολής κάθε υπαλλήλου στην αύξηση των
πωλήσεων .Τα μη οικονομικά κίνητρα είναι ιδιαίτερα επιτυχή σε επιχειρήσεις που
προσφέρουν στο προσωπικό τους μακροπρόθεσμη προοπτική επαγγελματικής
εξέλιξης.
Κίνητρα αναγνώρισης ιδεών και συστάσεων από το προσωπικό της επιχείρησης για
τη βελτίωση του προσφερόμενου προϊόντος ή υπηρεσιών, δίνουν τη δυνατότητα σε
δημιουργική συμμετοχή των υπαλλήλων στη λειτουργία της επιχείρησης. Η ανάπτυξη
στην έκταση των αρμοδιοτήτων της θέσης ή του αντικειμένου της εργασίας των
υπαλλήλων είναι ένα άλλο μη οικονομικό κίνητρο που καλύπτει προσωπικές ανάγκες
αναγνώρισης της προσφοράς που κάνει ο υπάλληλος στην επιχείρηση.
8.2.6.3. Η αναγκαιότητα - σπουδαιότητα του εσωτερικού Μάρκετινγκ στις

τουριστικές επιχειρήσεις
Μέσα στην καθημερινή λειτουργία της τουριστικής επιχείρησης μπορούμε να

περιμένουμε να συμβούν περιστατικά που είναι προβλέψιμα, αλλά και περιστατικά
1218
Δ.ΥΠ.Α.

που δεν έχουν από πριν προβλεφθεί και για τα οποία δεν υπάρχει συγκεκριμένη και
σαφής διαδικασία τρόπου αντιμετώπισης.
Εάν η επιχείρηση έχει εφαρμόσει το εσωτερικό

Μάρκετινγκ και έχει αναπτυχθεί η ζητούμενη
«νοοτροπία εξυπηρέτησης» που ήδη
εξηγήσαμε, τότε μπορούμε να περιμένουμε ότι
οι εργαζόμενοι της επιχείρησης θα
αντιμετωπίσουν την περίπτωση με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο, για να επιτύχουν τη
διατήρηση της ικανοποίησης του πελάτη. Η
νοοτροπία εξυπηρέτησης που αναπτύσσεται από την εφαρμογή του εσωτερικού
Μάρκετινγκ δεν υποστηρίζει μόνο τις τρέχουσες περιπτώσεις εξυπηρέτησης πελατών,
αλλά κυρίως προβλέπει και διευκολύνει την αντιμετώπιση των περιπτώσεων εκείνων
που δεν είναι ρουτίνας.
Οι «μη ρουτίνας» συναλλαγές της επιχείρησης (και κατ' αντιστοιχία ενός εργαζομένου
της) και ενός πελάτη είναι «μοναδικές» και απαιτούν τη δυνατότητα αντιμετώπισης
ως μεμονωμένες περιπτώσεις. Αυτές οι συναλλαγές που είναι οι πιο δύσκολες,
συνήθως αφορούν την αντιμετώπιση κάποιου παραπόνου πελάτη ή κάποιου
προβλήματος, και δεν έχουν μεγάλα χρονικά περιθώρια. Γι' αυτές, λοιπόν, τις
περιπτώσεις το εσωτερικό Μάρκετινγκ είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Η τουριστική
επιχείρηση που έχει αυστηρές και ανελαστικές διαδικασίες και περιορίζει την
ανάπτυξη των λογικών πρωτοβουλιών από τους εργαζόμενους, θα αντιμετωπίσει
προβλήματα στην ικανοποίηση των πελατών της. Αντίθετα, η επιχείρηση με σωστές
διαδικασίες εσωτερικού Μάρκετινγκ, μπορεί να προβλέπει ότι θα επιτύχει την μέγιστη
δυνατή πελατειακή ικανοποίηση.
Εάν δεν έχει προβλεφθεί η λειτουργία του

εσωτερικού Μάρκετινγκ, οι εργαζόμενοι
στην επιχείρηση θα αισθάνονται ανασφάλεια
προκειμένου να ξεφύγουν από τις
τυποποιημένες διαδικασίες, θα μεταθέσουν
1219
Δ.ΥΠ.Α.

την αντιμετώπιση της περίπτωσης μη ρουτίνας στον ανώτερο τους (που μπορεί να
μην είναι διαθέσιμος την απαιτούμενη στιγμή), θα ακολουθήσουν τον τύπο και
πιθανόν θα χάσουν την ουσία της εξυπηρέτησης του πελάτη. Είναι γνωστές οι
περιπτώσεις που παίρνουμε την απάντηση «η πολιτική της εταιρείας μας είναι ...»
ή που μας λένε «δεν είμαι εγώ αρμόδιος ...». Είναι οι περιπτώσεις που οι
εργαζόμενοι δε γνωρίζουν πώς πρέπει να αντιδράσουν, προβληματίζονται στο τι να
κάνουν, και επιλέγουν την ευκολότερη και ασφαλέστερη τακτική του να μην δείξουν
πρωτοβουλία. Αυτές είναι περιπτώσεις που συχνά καταλήγουν να εκνευρίσουν έναν
πελάτη, να μην προσφέρουν μια (σχετικά με τ' άλλα πραγματικά) μικρή εξυπηρέτηση,
που έστω παρεκκλίνει από τη «ρουτίνα», αλλά έχει ως τελικό αποτέλεσμα την
ικανοποίηση του πελάτη.
Βέβαια, η επιτυχία της εφαρμογής του εσωτερικού Μάρκετινγκ εξαρτάται από τη

διοίκηση της επιχείρησης. Οι εργαζόμενοι στα χαμηλότερα διοικητικά επίπεδα δεν
μπορεί να περιμένουμε να δείξουν ευαισθησία στην ικανοποίηση του πελάτη, αν η
διοίκηση και τα ανώτερα διοικητικά επίπεδα την αγνοούν ή δεν την εφαρμόζουν.
Συνοπτικά λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι το εσωτερικό Μάρκετινγκ αφορά τη

δημιουργία κατάλληλης νοοτροπίας εξυπηρέτησης πελατών, και απαιτεί ανάλογη
προετοιμασία των εργαζομένων, μέσα από διαδικασίες πρόσληψης, εκπαίδευσης,
ενημέρωσης, ώστε να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις περιπτώσεις «μη
ρουτίνας».
Η εφαρμογή της διαδικασίας εσωτερικού Μάρκετινγκ υποβοηθάει επίσης στην

καθοδήγηση των εργαζομένων της τουριστικής επιχείρησης στην πελατοκεντρική
φιλοσοφία της επιχείρησης και συντείνει στην ορθή αντιμετώπιση παραπόνων
πελατών ή τυχόν προβλημάτων που θα εμφανιστούν.
1220
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.7. Το Τουριστικό Μείγμα: Η Πολιτική του Τουριστικού Προϊόντος
8.2.7.1. Έννοια της πολιτικής του τουριστικού προϊόντος
Τουριστικό προϊόν είναι αυτό που προσφέρεται για κατανάλωση στον

τουρίστα. Η πιο σημαντική λειτουργία του
Μάρκετινγκ είναι να βρει το σωστό προϊόν:
βεβαίως, εάν το προϊόν δεν είναι αυτό που
επιθυμεί η αγορά είναι προφανές ότι
ανεξάρτητα από την προώθησή του και
την τιμολόγησή του, η τουριστική πελατεία
δε θα το προτιμήσει, ή στην καλύτερη περίπτωση, δεν θα το ξαναγοράσει. Από την
άλλη πλευρά, αν το προϊόν ικανοποιεί τον πελάτη, η αγοραστική συμπεριφορά του
πελάτη θα επαναληφθεί, και είναι πιθανό ότι ο ευχαριστημένος πελάτης θα αγοράσει
και άλλα προϊόντα που θα του προ- τείνει ο ίδιος προμηθευτής ή παραγωγός (π.χ. το
τουριστικό γραφείο στο οποίο έχει απευθυνθεί).
Επίσης, είναι γνωστό ότι ο ευχαριστημένος πελάτης θα συστήσει το προϊόν και τον
προμηθευτή και σε άλλους. Έτσι είναι προφανής η ανάγκη «να βρεθεί το σωστό
προϊόν».
Το προϊόν, όσον αφορά τον τουρίστα καλύπτει όλη την ταξιδιωτική εμπειρία από τη
στιγμή που φεύγει από το σπίτι του μέχρι τη στιγμή που θα γυρίσει σε αυτό.
Αναφερθήκαμε ήδη στην έννοια του τουριστικού προϊόντος, στη σύνθεσή του, και στα
επιμέρους συστατικά του:
• Θέλγητρα
• Πρόσβαση
• Τουριστικές εγκαταστάσεις
• Ψυχαγωγία / δραστηριότητες
Ο τουρίστας ο οποίος αγοράζει ένα τουριστικό προϊόν «το ταξίδι στον προορισμό, με
τη διαμονή στο κατάλυμα, και ορισμένες συμπληρωματικές υπηρεσίες» ουσιαστικά
αγοράζει τα χαρακτηριστικά του τουριστικού προϊόντος και την αντίληψη του
για την ικανοποίηση των τουριστικών επιθυμιών του. Πολλές φορές αγοράζει
1221
Δ.ΥΠ.Α.

βασισμένος και στην «επωνυμία του προϊόντος» (όπως π.χ. εάν είναι ένα τουριστικό
πακέτο από γνωστό οργανωτή τουρ).
Η διαμόρφωση της πολιτικής του τουριστικού προϊόντος μπορεί να οριστεί λοιπόν ως

η συνιστώσα όλων των χαρακτηριστικών που διαμορφώνουν την παρουσία του
προϊόντος στην τουριστική αγορά, και που περιλαμβάνει την επιλογή των
πραγματικών στοιχείων που συνθέτουν το προϊόν, όπως .και τα χαρακτηριστικά της
διανομής, προώθησης και τιμολόγησής του.
Η πολιτική διαμόρφωσης και ανάπτυξης τουριστικών προϊόντων εφαρμόζεται σε τρία

επίπεδα:
• επίπεδο εθνικής ή περιφερειακής τουριστικής πολιτικής
• επίπεδο πολιτικής ξεχωριστά του καθενός τουριστικού προορισμού
• επίπεδο επιχειρησιακής δραστηριότητας της κάθε τουριστικής επιχείρησης
Στο πρώτο επίπεδο, η πολιτική για το τουριστικό

προϊόν εντάσσεται στη γενικότερη εθνική ή
κυβερνητική πολιτική. Λαμβάνει υπόψη της και
άλλους οικονομικούς και αναπτυξιακούς παράγοντες,
όπως η δημογραφική διάρθρωση της περιοχής, η
οικονομική απασχόληση (και ανεργία), το συνολικό και
το κατά κεφαλήν εισόδημα, η διάρθρωση του κοινωνικού ιστού. Στο επίπεδο αυτό η
υποστήριξη των ειδών των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών που θα περιλάβει
η εφαρμογή της πολιτικής σχετίζεται και με τους γενικότερους αναπτυξιακούς
στόχους για την περιοχή.
Έτσι στην Ελλάδα, για την υποστήριξη της

γενικότερης ανάπτυξης του τουρισμού οι
εκάστοτε κυβερνήσεις υλοποίησαν έργα
βελτίωσης των μεταφορών, και ως παράδειγμα
ειδικότερων τουριστικών προϊόντων, για την
υποστήριξη της ανάπτυξης εγκαταστάσεων
καταλυμάτων, τις περασμένες δεκαετίες, είδαμε να εφαρμόζεται η πολιτική των
επιδοτήσεων για την ανέγερση ξενοδοχείων και άλλων καταλυμάτων, κυρίως, σε
1222
Δ.ΥΠ.Α.

απομακρυσμένες και παραμεθόριες περιοχές. Πρόσφατα, με στόχο την επέκταση της

προσφοράς των τουριστικών προϊόντων, επιδοτούνται ειδικές εγκαταστάσεις όπως
υγείας, συνεδριακά κέντρα, γήπεδα γκολφ, κ.α.
1223
Δ.ΥΠ.Α.

Στο επίπεδο της πολιτικής του κάθε

προορισμού, σημασία έχει η εκμετάλλευση
των τοπικών τουριστικών πόρων, και η
βελτίωση των τοπικά προσφερόμενων
τουριστικών προϊόντων. Τα τελευταία χρόνια
λοιπόν, σε τοπικό επίπεδο στην Ελλάδα,
τοπικοί φορείς έχουν ασχοληθεί με την καθαριότητα, με την καλύτερη
σηματοδότηση, με τη δημιουργία οργανωμένων παραλιών (σε παραθεριστικές
περιοχές), με την ανάπλαση κοινόχρηστων χώρων, κ.α. Στο επίπεδο του
προορισμού, στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, τόσο οι Νομαρχιακές
Αυτοδιοικήσεις όσο και οι Δημοτικές Αρχές (ιδίως στους τουριστικούς δήμους).
έχουν δραστηριοποιηθεί σε θέματα προβολής των τουριστικών προϊόντων και
υπηρεσιών τους και λειτουργούν αντίστοιχες επιτροπές ή και επιχειρήσεις
τουριστικής ανάπτυξης.
Στο επίπεδο της τουριστικής επιχείρησης, ιδιαίτερη έμφαση, όσον αφορά της
πολιτική προϊόντων και υπηρεσιών, δίνεται στη βελτίωση και στη δημιουργία
συγκριτικών πλεονεκτημάτων για την αντιμετώπιση του διαρκώς αυξανόμενου
ανταγωνισμού.
8.2.7.2. Θέματα που αφορούν το τουριστικό προϊόν
Α. Συμμετοχή του πελάτη
Υπενθυμίζουμε ότι ο τουρίστας παίρνει την απόφαση του τουριστικού ταξιδιού

βασισμένος στο σύνολο της προσφοράς των προϊόντων που βρίσκονται στον
προορισμό που επιλέγει και στον τρόπο που είναι συνδυασμένα μεταξύ τους, φυσικά
και τεχνητά.
Όταν λοιπόν μιλάμε για το προσφερόμενο

στην αγορά τουριστικό προϊόν, εννοούμε το
σύνθετο προϊόν που αποτελείται από πολλά
συστατικά μεταξύ των οποίων είναι
συγκεκριμένα προϊόντα που τα παράγουν
1224
Δ.ΥΠ.Α.

μεμονωμένες τουριστικές επιχειρήσεις. Οι επιθυμίες του καταναλωτή και ο τρόπος

που αυτές θα ικανοποιηθούν επηρεάζουν την εφαρμογή της πολιτικής ανάπτυξης
και διαμόρφωσης τουριστικών προϊόντων. Η αντίληψη που έχει ο πελάτης για τα
επιμέρους συστατικά του τουριστικού προϊόντος περιγράφεται παρακάτω, με βάση
την εξέταση της διαμόρφωσης του τουριστικού προϊόντος από τη σκοπιά του
καταναλωτή. Αυτή είναι η σημαντικότερη εξέταση. Η πολιτική διαμόρφωσης των
τουριστικών προϊόντων πρέπει λοιπόν να αναφέρεται στα προϊόντα που
αντιλαμβάνεται και επιθυμεί ο πελάτης.
Από την άποψη του τουρίστα καταναλωτή το τουριστικό προϊόν αποτελείται (όπως
είπαμε) από τέσσερα συστατικά (θέλγητρα, εγκαταστάσεις, πρόσβαση και
ψυχαγώγηση), τα οποία αναλύουμε παρακάτω.
Θέλγητρα
Ως θέλγητρα ορίζουμε τα συστατικά του τουριστικού προϊόντος που επιδρούν στην

απόφαση του τουρίστα-καταναλωτή να επισκεφθεί (να ταξιδέψει) σε κάποιο τόπο
προ ορισμού. Τα θέλγητρα ασκούν
καθοριστική επιρροή στην συγκριτική
υπεροχή του ενός προορισμού έναντι
ενός άλλου και είναι οι παράγοντες που
δημιουργούν ροή τουριστών προς
κάποια περιοχή. Τα θέλγητρα μπορεί να
είναι τοπικά σε σχέση με μία τοποθεσία ή
εγκαταστάσεις ή γενικότερα περιφερειακά ή εθνικά, σχετικά με τα χαρακτηριστικά
μιας χώρας ή περιοχής. Τα θέλγητρα κατανέμονται σε θέλγητρα ως προς τις
τοποθεσίες ή θέλγητρα για συγκεκριμένα γεγονότα. Πολλές φορές τα θέλγητρα
τοποθεσίας και γεγονότων συνδυάζονται και μαζί αποτελούν σημαντικό παράγοντα
στην επιλογή του τουρίστα - καταναλωτή.
Τα θέλγητρα μπορεί να είναι τοπικά, σχετικά με

συγκεκριμένη τοποθεσία ή εγκαταστάσεις, ή
γενικότερα περιφερειακά ή εθνικά, σχετικά με
1225
Δ.ΥΠ.Α.

κάποια χαρακτηριστικά μιας χώρας ή περιοχής. Για τον τουρίστα-καταναλωτή, τα

θέλγητρα μπορούν να αναλυθούν στα επί μέρους στοιχεία τους ως εξής (που
αναφέρονται και αντίστοιχα στην εξέταση των τουριστικών πόρων των διαφόρων
περιοχών):
Τοπίο - Φυσικές καλλονές - Γεωγραφική διάταξη (δάση, Βλάστηση, παραλίες, Λίμνες,

Βουνά) - Θεαματικά πανοράματα/απόψεις - Φυτά και ζώα της χώρας - Ελκυστικές
παραλίες ή ορεινά τοπία - Εθνικά πάρκα, εθνικοί δρυμοί - Μορφωτικά - Ιστορικά
μνημεία - Περιοχές/τοποθεσίες ιστορικής σημασίας - Πολιτισμός - Θρησκεία -
Αρχαιολογικοί χώροι - Παραδοσιακές δραστηριότητες - Τέχνη (γενικά) - Λαϊκές
παραδόσεις-Μοναδικές και τοπικές χειροτεχνίες – Μουσική - Εθνικά/τοπικά
πανηγύρια, εορτές -Παραδοσιακά ήθη και έθιμα - Κλιματολογικές συνθήκες - Ώρες
ηλιοφάνειας - Βροχόπτωση, χιονόπτωση - Επίπεδα ημερήσιας θερμοκρασίας - Ο
καιρός γενικά.
Τουριστικές εγκαταστάσεις
Οι τουριστικές εγκαταστάσεις είναι συστατικά

που από μόνα τους δεν γεννούν ροή
τουριστών-καταναλωτών. Όμως η απουσία
τους, συνήθως, αποτρέπει τον τουρίστα-
καταναλωτή από τα θέλγητρα. Οι εγκαταστάσεις
είναι συστατικά που συμπληρώνουν τα
θέλγητρα για τον καταναλωτή-τουρίστα, οι
τουριστικές εγκαταστάσεις είναι αυτές που προβλέπει ή δείχνει την πρόθεση ή
προτρέπεται να τα χρησιμοποιήσει ή να τα απολαύσει. Οι εγκαταστάσεις είναι
ουσιαστικά υλικής χρησιμότητας, αλλά απαραίτητες γιατί συνεισφέρουν σημαντικά
στην απόλαυση του τουρίστα, τόσο που μπορούν κατά περίπτωση οι ίδιες οι
εγκαταστάσεις να αποτελέσουν το αντικείμενο έλξης κάποιας συγκεκριμένης
τοποθεσίας ή περιοχής.
1226
Δ.ΥΠ.Α.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι η ίδια τουριστική εγκατάσταση μπορεί για ένα τουρίστα
να αποτελεί αντικείμενο υλικής χρησιμότητας, αλλά για άλλον να ταυτίζεται με το
θέλγητρο της περιοχής.
Το βασικότερο στοιχείο στις εγκαταστάσεις είναι τα καταλύματα που προσφέρονται

στον τουρίστα (ξενοδοχεία, ξενώνες, διαμερίσματα, camping, κλπ.). Μετά
ακολουθούν οι εγκαταστάσεις παροχής τροφής και διαφόρων άλλων εδεσμάτων, οι
εγκαταστάσεις σχετικά με την αξιοποίηση των θέλγητρων και εγκαταστάσεις
αναγκαίες για την ψυχαγωγία.
Ο καταναλωτής δεν αντιλαμβάνεται χωριστά τις εγκαταστάσεις υποδομής, που

αποτελούν αντικείμενο των φορέων που ασχολούνται με την τουριστική ανάπτυξη
του κάθε προορισμού (που συζητούνται παρακάτω). Ο καταναλωτής, όμως,
ενδιαφέρεται να βρει εγκαταστάσεις ποιότητας αντίστοιχης με αυτή που συνδυάζει
στο μυαλό του με τον προορισμό (υπάρχουν προορισμοί που είναι γνωστοί για την
υψηλή ή την χαμηλή ποιότητα των εγκαταστάσεων) και ανάλογη τιμολόγηση των
προσφερόμενων προϊόντων.
Πρόσβαση
Λέγοντας πρόσβαση εννοούμε τα μέσα που διατίθενται για να φτάσει ο τουρίστας

στον ταξιδιωτικό του προορισμό. Κατ' επέκταση, η πρόσβαση αναφέρεται στην
εγγύτητα που έχει ο κάθε συγκεκριμένος προορισμός στην τουριστική αγορά την
οποία αποσκοπεί να δελεάσει.
Η εγγύτητα χαρακτηρίζεται από την

«οικονομική απόσταση», δηλαδή από το
χρόνο, την ευκολία ή δυσκολία, και τη δαπάνη,
που χρειάζεται για να φθάσει ο τουρίστας στον
προορισμό, και όχι από την φυσική η
γεωγραφική απόσταση. Ένα μεγάλο τμήμα
της τουριστικής βιομηχανίας ασχολείται
αποκλειστικά με την παροχή προϊόντων/υπηρεσιών σχετικών με την πρόσβαση. Στο
τμήμα αυτό ανήκουν όλες οι υπηρεσίες διακίνησης τουριστών, όπως και οι υπηρεσίες
1227
Δ.ΥΠ.Α.

που σχετίζονται με αυτές. Ειδικά, στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών και

δραστηριοτήτων τουρισμού η «διευκόλυνση» της πρόσβασης (και όχι απαραίτητα ή
«ευκολία») αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει τον καταναλωτή/τουρίστα.
Ψυχαγωγία
Ο τουρίστας-καταναλωτής βρίσκεται στον

προορισμό του με διαθέσιμο χρόνο τον
οποίο πρέπει να αξιοποιήσει τουριστικά.
Το τουριστικό Μάρκετινγκ έχει την ευθύνη
να προετοιμάσει τον καταναλωτή, αφενός
για το τι διατίθεται για να καλύψει τον
χρόνο του, αλλά και για το τι είναι αυτό, που καλύπτοντας τον διαθέσιμο χρόνο, θα
παρέχει και ικανοποίηση αναγκών του τουρίστα. Στον τουρίστα πρέπει να γίνεται
ενημέρωση για τις δραστηριότητες που βρίσκονται στη διάθεσή του για την
απασχόληση του (που όμως να του ταιριάζουν), αλλά συγχρόνως πρέπει να του
προσφέρεται και η δυνατότητα επιλογής.
Είναι πρακτικά αδύνατο να καταγράψει κανείς όλων των ειδών τις δραστηριότητες,
ενεργητικές και παθητικές, με τις οποίες μπορεί να απασχοληθεί ένας τουρίστας.
Εκτός από τις δυνατότητες που σχετίζονται με την προσωπική επαφή του
τουρίστα με τα θέλγητρα της περιοχής, (π.χ. επίσκεψη σε αρχαιολογικό αξιοθέατο).
Ενδεικτικά αναφέρουμε διάφορες ψυχαγωγικές δραστηριότητες στον παρακάτω
Πίνακα.
Ψυχαγωγικές Δραστηριότητες Τουριστών (ενδεικτικά)

Θεάματα ( κινηματογράφος θέατρο , κλπ.).
Κουζίνα .
Βραδινή ζωή
Κέντρα υγείας.
Οργανωμένα luna park, ροντέο (π.χ. Disneyland).
Αθλητικές δραστηριότητες (συμμετοχή η θέαμα).
Ζωολογικοί κήποι , πλανητάρια κλπ.
Επίσκεψη σε αξιοθέατα
1228
Δ.ΥΠ.Α.

Περίπατοι
Ξεκούραση σε περιβάλλον που του προσφέρουν ιδιαίτερη περιποίηση.
Στην προσφορά διαφόρων ειδών ψυχαγώγησης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι

διαφορετικά τμήματα της τουριστικής αγοράς έχουν και διαφορετικές ανάγκες και
διαφορετικές δυνατότητες για απορρόφηση της προσφερόμενης ψυχαγώγησης.
Β. Το «φυσικό» περιβάλλον
Το φυσικό περιβάλλον αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο του τουριστικού

προϊόντος. Στην ανάλυση των πόλων έλξης για την τουριστική απόφαση, μπορούμε
να διακρίνουμε τους φυσικούς και τους κατασκευασμένους από ανθρώπους, πόλους
έλξης (προσέλκυσης). Όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον, αυτό μπορούμε να το
χωρίσουμε σε τρία είδη:
Είδη φυσικού περιβάλλοντος ως πόλοι έλξης τουριστικών επιλογών:
Κλίμα:
Ο ήλιος και η θάλασσα πάντα αποτελούσαν φυσικούς πόλους
έλξης. Ήδη από τις αρχές του 1800 όταν πρωτολειτούργησε ο
σιδηρόδρομος ως μαζικό μεταφορικό μέσο, οι κάτοικοι της
ενδοχώρας και των πόλεων επισκέπτονταν τις παραλίες.
Βεβαίως και το χειμερινό κλίμα σε συνδυασμό με το βουνό,
έχουν αποτελέσει έναν πολύ σημαντικό πόλο έλξης
τουριστικών δραστηριοτήτων, κυρίως στα κέντρα χειμερινού σκι.
Τοπίο:
Το φυσικό τοπίο πάντα προσέλκυε επισκέπτες. Οι
τοποθεσίες φυσικού κάλλους έτυχαν προστασίας
1229
Δ.ΥΠ.Α.

από τις διάφορες κυβερνήσεις και συγχρόνως για πολλούς τουριστικούς

προορισμούς αποτελούν και το κυριότερο στοιχείο στην παρουσίαση των
χαρακτηριστικών τους στα τουριστικά τους έντυπα και στις ενέργειες προώθησης. Τα
ελκυστικά φυσικά τοπία περιλαμβάνουν όλων των ειδών τις φυσικές καλλονές, όπως
βουνά, ποτάμια, παραλίες, νησιά, χαράδρες. Ενδεικτικά αναφέρουμε για την Ελλάδα
την ιδιαίτερη έλξη που ασκεί στους επισκέπτες το Φαράγγι της Σαμαριάς στο Νομό
Χανίων στην Κρήτη, και οι δραστηριότητες ράφτινγκ σε ποτάμια όπως ο Αώος και ο
Εύηνος.
Πανίδα και χλωρίδα:

Η πανίδα, κυρίως η άγρια, τα ζώα δηλαδή,
έχουν αποτελέσει ενδιαφέρον για
παρακολούθηση τόσο στο τελείως φυσικό τους
περιβάλλον, όσο και σε προστατευμένες
φυσικές περιοχές. Είναι γνωστά τα τουριστικά
ταξίδια για σαφάρι στην Αφρική καθώς κι τα
πάρκα αγρίων ζώων (σαφάρι παρκ) που
υπάρχουν σε χώρες της Ευρώπης (Αγγλία, Γαλλία, κ.α.) όπου οι τουρίστες
καθοδηγούνται στην επίσκεψη. Η άγρια πανίδα αποτελεί επίσης πόλο έλξης στα
πλαίσια δραστηριοτήτων των τουριστών κυνηγών και ψαράδων, που προτιμούν να
«Πιάσουν» ένα ζώο, αλλά και των οικολόγων, που επιλέγουν απλά να παρατηρούν
τα ζώα στους βιότοπους τους. Τέλος η χλωρίδα., τα διάφορα φυτά και δένδρα,
αποτελούν και αυτά πόλο έλξης τόσο για την απόλαυση των επισκεπτών (π.χ.
περίπατος σε δάσος) όσο και για την εκπαιδευτική ή επιμορφωτική δυνατότητα
(σχολικές εκδρομές για την κατανόηση της ανάπτυξης των φυτών και των δένδρων
και την αναγνώρισή τους).
Όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον, πρέπει επίσης να αναφέρουμε και την

περιβαλλοντική επιβάρυνση που φέρει ο τουρισμός λόγω της αυξημένης χρήσης
περιβαλλοντικών πόρων. Τα τελευταία χρόνια με τις ενέργειες πολλών
περιβαλλοντικών οργανώσεων και του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που έχουν δείξει τα
κράτη (Διασκέψεις Κορυφής στο Ρίο, στο Κιότο, κλπ), οι τουρίστες και οι τουριστικοί
παραγωγοί είναι ευαισθητοποιημένοι στην ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος
και έχουν αρχίσει και εφαρμόζονται διάφορες πρακτικές και προγράμματα. Έτσι,
1230
Δ.ΥΠ.Α.

βλέπουμε ότι το περιβάλλον έχει ενταχθεί με διάφορους τρόπους στη διαμόρφωση

της πολιτικής των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών, ώστε και να προστατεύεται
και να αναδεικνύεται μέσα από τις τουριστικές δραστηριότητες.
Γ. Άλλα θέματα
Η παρέμβαση του «ταξιδιωτικού πράκτορα» και του «tour operator»
Εκατοντάδες τόποι προορισμού, ο καθένας με

δική του επιλογή από δεκάδες μορφές
καταλυμάτων (ξενοδοχεία, πανσιόν,
διαμερίσματα, δωμάτια, camping), με πολλές
δυνατότητες διακίνησης από τον συνήθη τόπο
διαμονής του τουρίστα στον προορισμό (μία-
δύο τουλάχιστον αεροπορικές εταιρείες, τρένο, πλοίο, ιδιωτικό αυτοκίνητο, και
πιθανόν άλλα μέσα), και πολλές προσφερόμενες υπηρεσίες και δραστηριότητες. Έτσι
οι πιθανές επιλογές που βρίσκονται μπροστά στον τουρίστα-καταναλωτή είναι πάρα
πολλές, τόσες που συχνά δυσκολεύεται να αποφασίσει ποιες να διαλέξει.
Στο τουριστικό Μάρκετινγκ αυτή την ιδιομορφία έρχεται να καλύψει ένας ειδικός
παραγωγός- ο ταξιδιωτικός/τουριστικός πράκτορας. Ο πράκτορας παρέχει στον
καταναλωτή υπηρεσίες συνδυασμού διαφόρων τουριστικών προϊόντων και είναι
αυτός ένας "τουριστικός παραγωγός".
Το πρακτορείο ταξιδιών επικεντρώνει τις

δραστηριότητες του και πραγματοποιεί το ρόλο
του ως επιχείρηση διαμεσολάβησης και παροχής
υπηρεσιών ταξιδιωτικού χαρακτήρα. Το
σημαντικότερο στοιχείο της παραγωγής του
ταξιδιού από το πρακτορείο ταξιδιών είναι ότι
Βασίζεται στη διαπροσωπική συνδιαλλαγή μεταξύ του τουρίστα, που το παραγγέλνει,
και του υπαλλήλου πωλητή του πρακτορείου.
1231
Δ.ΥΠ.Α.

Η δραστηριότητα του πράκτορα ως «σχεδιαστή» πακέτων τουρισμού παίζει

σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του τουρισμού, γιατί ο πράκτορας μπορεί να
εξασφαλίσει τον σχεδιασμό των διαφόρων υπηρεσιών που έχει ανάγκη ο τουρίστας,
που σε μερικές περιπτώσεις ειδικών μορφών τουρισμού (αεραθλητισμός, ορειβασία,
σπηλαιολογία κ.α.) είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να πεισθεί ο υποψήφιος
πελάτης/καταναλωτής.
Ανταγωνιστικοί προορισμοί
Η Ευρώπη, και κυρίως η λεκάνη της Μεσογείου,

που μέχρι σήμερα και παραδοσιακά ήταν ο
δημοφιλέστερος προορισμός, θα αντιμετωπίσει
στις επόμενες δεκαετίες, σοβαρό πρόβλημα,
από τον ανταγωνισμό νέων προορισμών. Έτσι
πρέπει οι Ευρωπαϊκοί προορισμοί, στους οποίους περιλαμβάνεται και η Ελλάδα, να
μελετήσουν το πώς θα διαμορφώσουν το τουριστικό προϊόν τους ώστε να
διατηρήσουν μία αξιοπρεπή θέση στην παγκόσμια τουριστική αγορά και βεβαίως και
τα οικονομικά οφέλη που επιφέρει η τουριστική δραστηριότητα στις περιοχές τους.
Η Ελλάδα ειδικότερα, εκτός από την προσπάθεια, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη, για
τη βελτίωση και τη επέκταση του τουριστικού προϊόντος της (που παραδοσιακά ήταν
ο παραθεριστικός τουρισμός) πρέπει να αντιμετωπίσει και τον ανταγωνισμό από
τους άλλους Μεσογειακούς προορισμούς, που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια,
όπως οι χώρες της Βόρειας Αφρικής (π.χ. Τυνησία) και της Ανατολικής Μεσογείου
(πχ . Τουρκία).
8.2.7.3. Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος
Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στον τουρισμό οι πελάτες - τουρίστες δεν
αναζητούν να ωφεληθούν από την κατανάλωση του προϊόντος, αλλά κυρίως από τα
οφέλη που παρέχει αυτό το προϊόν, δεδομένου ότι ζητάει να ικανοποιήσει τις
επιθυμίες του. Έτσι, αυτό που ζητείται στο τουριστικό Μάρκετινγκ είναι να
«Προσδιορίσει το πρόσθετο όφελος» που θα επιφέρει τη διαφοροποίηση του
ενός προϊόντος από ένα άλλο που είναι ανταγωνιστικό.
1232
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτό που αναζητείται είναι να

προσδιοριστούν αυτά τα οφέλη που θα
προσελκύσουν τον πελάτη και που θα
τον ωθήσουν να επιλέξει το ένα προϊόν
έναντι του άλλου. Στο Μάρκετινγκ η
διαφοροποίηση περιγράφεται και με
την έννοια της «Πρότασης του μοναδικού χαρακτηριστικού» (στα αγγλικά
«Unique selling proposition» USP). Η πρόταση του μοναδικού χαρακτηριστικού
πρέπει να αφορά το ή τα χαρακτηριστικά του τουριστικού προϊόντος που δεν μπορεί
ο πελάτης να βρει στα προϊόντα του ανταγωνισμού, και τα οποία κάνουν το προϊόν
πραγματικά «μοναδικό».
Η επιλογή της κάθε τουριστικής επιχείρησης

για το ποιο θα είναι το χαρακτηριστικό (ή τα
χαρακτηριστικά) είναι και θέμα πραγματικής
σύνθεσης του τουριστικού προϊόντος, αλλά
και θέμα του τρόπου παρουσίασης του. Τα
τελευταία χρόνια μεταξύ των
«Χαρακτηριστικών» που έχουν προβληθεί
είναι και η ποιότητα του προϊόντος, όπως και η αξιοπιστία του τουριστικού
παραγωγού. Δυστυχώς. έχει χρησιμοποιηθεί ως χαρακτηριστικό και η «Χαμηλή τιμή».
που δεν είναι καλή επιλογή, γιατί μπορεί να παρασύρει τον πελάτη να χαρακτηρίσει
το προϊόν «φτηνό» και όχι προϊόν καλής τιμής.
Στα πλαίσια της διαφοροποίησης, οι τουριστικές επιχειρήσεις έχουν ακολουθήσει τη

μέθοδο της ανάπτυξης καλής εικόνας της εταιρείας, για όλα τα προϊόντα της. Αυτή
είναι μία τακτική που έχει ακολουθηθεί από πολλούς tour operators , που θέλουν να
έχουν επαναλαμβανόμενη κατανάλωση από τους πελάτες τους (να έρχονται να
ξαναγοράζουν) με βάση την εταιρική αξιοπιστία, σε διάφορα προϊόντα. Η περίπτωση
αυτή χαρακτηρίζει και ορισμένες αεροπορικές εταιρείες που προσπαθούν ή έχουν
δημιουργήσει μία συγκεκριμένη εικόνα (π.χ. για την τήρηση των ωραρίων, ή για το
καλό φαγητό που προσφέρουν) και που ισχύει σε διαφορετικά προϊόντα -
δρομολόγια (πτήσεις) της εταιρείας.
1233
Δ.ΥΠ.Α.

Άλλη τακτική είναι η δημιουργία εταιρικής

ταυτότητας - διακριτικής επωνυμίας, με την οποία
χαρακτηρίζονται προϊόντα που ανήκουν στην ίδια
ομάδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «κοινή
επωνυμία» αλυσίδων ξενοδοχείων, που
βασίζονται στο «όνομα», για να επιβεβαιώσουν τα
πρότυπα των προϊόντων τους, ενώ τα ξενοδοχεία
βρίσκονται σε διαφορετικές πόλεις και χώρες. Η τακτική αυτή δεν μπορεί να
εφαρμοσθεί από τη μια μέρα στην άλλη και χρειάζεται η τουριστική επιχείρηση να
μελετήσει τη δημιουργία της εταιρικής ταυτότητας και να την υποστηρίξει με το
κατάλληλο πρόγραμμα Μάρκετινγκ προς τους πελάτες της. Εφόσον επιλέξει αυτή την
τακτική, η επιχείρηση δεσμεύεται στην εταιρική της ταυτότητα, που δεν μπορεί να
αλλάζει συχνά, γιατί τότε δε θα μπορούν να την αναγνωρίζουν οι πελάτες.
Η επιχείρηση-τουριστικός παραγωγός έχει το πλεονέκτημα ότι μπορεί να

χρησιμοποιήσει την ύπαρξη των διαφόρων συστατικών της τουριστικής περιοχής
όπου είναι εγκατεστημένη, για να πλαισιώσει το συγκεκριμένο προϊόν της. Αυτή η
συμπλήρωση όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι κάθε τουριστικό προϊόν (της
συγκεκριμένης τουριστικής επιχείρησης) παρέχεται από ανεξάρτητο παραγωγό
κατευθείαν στον τουρίστα-καταναλωτή.
Βεβαίως, η τακτική της εταιρικής ταυτότητας μπορεί να εφαρμοστεί και σε επίπεδο

τουριστικού προορισμού, όπου γίνεται προσπάθεια της εδραίωσης μιας «τουριστικής
ταυτότητας» η οποία διαφοροποιεί τον προορισμό από άλλους. Στην Ελλάδα έχουμε
μερικά τουριστικά νησιά που έχουν δημιουργήσει (μερικές φορές όχι ηθελημένα) μία
τουριστική ταυτότητα που προσελκύει τουρίστες και τα διαφοροποιεί από άλλα νησιά
(π.χ. η Μύκονος η οποία έχει αποκτήσει την ταυτότητα του νησιού με την εξαιρετική
βραδινή ζωή).
Οφείλουμε να επισημάνουμε, ότι η επιλογή της διαφοροποίησης μερικές φορές

καταλήγει να είναι αρνητικά δεσμευτική σε μια επιχείρηση ή έναν τουριστικό
προορισμό, (ιδίως όταν υπάρξουν αρνητικής εντύπωσης χαρακτηριστικά), και τότε
είναι πολύ δύσκολη η αναστροφή της εικόνας που έχουν οι πελάτες - τουρίστες.
1234
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.7.4. Κύκλος ζωής του τουριστικού προϊόντος
Η θεωρία του «κύκλου ζωής» προϊόντων ισχύει και στον τρόπο που εμφανίζονται και
διοχετεύονται τα τουριστικά προϊόντα στην τουριστική αγορά. Βλέπουμε μεταβολές
στη ζήτηση, επισημαίνουμε «τάσεις», κάποιοι προορισμοί γίνονται «της μόδας»,
ορισμένες τουριστικές δραστηριότητες φαίνεται να προσελκύουν περισσότερο από
κάποιες άλλες. Οι τουριστικοί παραγωγοί τείνουν είτε να προσαρμόζονται, είτε να
ακολουθούν, εφαρμόζοντας ανάλογα την στρατηγική τους για την προώθηση των
συγκεκριμένων τουριστικών προϊόντων τους.
Για να αναφερθούμε στις επιδράσεις που έχει στις τουριστικές πωλήσεις ο κύκλος
ζωής πρέπει πρώτα να διαχωρίσουμε τρία επίπεδα τουριστικού προϊόντος, βλέπε
παρακάτω Πίνακα:
Επίπεδα του τουριστικού προϊόντος

Επίπεδο τουριστικού προορισμού Αναφέρεται στη γεωγραφική περιοχή και τα
θέλγητρά της
Επίπεδο τουριστικής Αναφέρεται σε ειδικές «τουριστικές
δραστηριότητας δραστηριότητες», μορφές τουρισμού
Επίπεδο τουριστικού προϊόντος Αναφέρεται σε μεμονωμένα προϊόντα που
παράγονται από μία τουριστική επιχείρηση
1235
Δ.ΥΠ.Α.

Στην εικόνα απεικονίζεται η τυπική

καμπύλη του κύκλου ζωής είτε
αναφερόμαστε σε τουριστικό
προορισμό, είτε σε τουριστική
δραστηριότητα, είτε σε μεμονωμένο
τουριστικό προϊόν. Η χρονική
διάρκεια του κύκλου ζωής αλλά και
των επιμέρους σταδίων δεν είναι εκ
των προτέρων γνωστή, γιατί επηρεάζεται από τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών
του περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο λειτουργεί και από το οποίο αντλεί πελάτες π
τουριστική επιχείρηση, δηλαδή:
• δημογραφικό και οικονομικό περιβάλλον

• τεχνολογικό και φυσικό περιβάλλον
• πολιτικό και νομοθετικό περιβάλλον
• κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον
Τα επί μέρους τέσσερα στάδια του κύκλου ζωής
Το στάδιο εισόδου: Χαρακτηρίζεται συνήθως από μικρό όγκο πωλήσεων και

χαμηλά κέρδη (αυτό εξαρτάται από το είδος του τουριστικού προϊόντος και τη
στρατηγική εμφάνισής του στην αγορά). Στο στάδιο αυτό δεν υπάρχουν
«επαναλαμβανόμενοι» πελάτες και προβολή μέσω «συστάσεων» (Word of mouth).
Το στάδιο ανάπτυξης: Είναι αποτέλεσμα των συστάσεων των πρώτων

καταναλωτών και των ενεργειών προώθησης του προϊόντος και φέρνει αύξηση των
κερδών. Στο στάδιο αυτό χρειάζεται η απόφαση για την επιλογή του δικτύου
διανομής του προϊόντος ή επιλογή συγκεκριμένων τιμημάτων της αγοράς που
καλλιεργηθούν ιδιαίτερα, για να δημιουργηθεί «πίστη του καταναλωτή» στο
συγκεκριμένο προϊόν (brand Loyalty).
Το στάδιο ενηλικίωσης/ωριμότητας: Χαρακτηρίζεται από μείωση των κερδών ανά

μονάδα παρά το γεγονός ότι αυξάνεται ο όγκος των πωλήσεων, γιατί αφενός
αυξάνονται οι δαπάνες προβολής και προώθησης του τουριστικού προϊόντος και
1236
Δ.ΥΠ.Α.

αφετέρου, γιατί οι τουριστικοί παραγωγοί χρησιμοποιούν την τιμή (τιμολόγηση) ως

στρατηγική για αύξηση της ζήτησης.
Το στάδιο παρακμής: Χαρακτηρίζεται από το ότι ο όγκος πωλήσεων μειώνεται η
ζήτηση εμφανίζεται να έχει μετατεθεί σε άλλα προϊόντα – προορισμούς, ή άλλες
τουριστικές επιχειρήσεις. Η ανάγκη δράσης είναι επιτακτική.
Παρατηρώντας την ελληνική τουριστική κίνηση και τις αντιδράσεις από τον
ξενοδοχειακό κλάδο ως προς την εξέλιξη των τουριστικών πωλήσεων, είναι σαφές ότι
στο επίπεδο του τουριστικού προορισμού ο κύκλος ζωής του παραδοσιακού
(παραθεριστικού) ελληνικού τουριστικού προϊόντος βρίσκεται στο στάδιο
ενηλικίωσης/ωριμότητας και πλησιάζει στο στάδιο παρακμής.
Άλλωστε, συντρέχουν και πρακτικά συμπτώματα - χαρακτηριστικές ενδείξεις ότι

πλησιάζει η παρακμή, μερικά από τα οποία αναφέρονται παρακάτω και εμφανίζονται
σε μερικούς ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς που παρουσιάζονται στον
παρακάτω
Χαρακτηριστικές Ενδείξεις Παρακμής Τουριστικού Προϊόντος

"μετάθεση" πελατείας προ πελατείες που "ξοδεύουν λιγότερα"
αυξημένο κόστος συντήρησης εγκαταστάσεων σε σχέση με έσοδα και παραμένουν
σε σταθερά επίπεδα
μείωση ποσοστού επαναλαμβανόμενης πελατείας
η προσπάθεια Μάρκετινγκ δεν επιτυγχάνει να προσελκύσει νέες πελατειακές αγορές
Για να αντιμετωπίσουν το στάδιο της παρακμής χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι το

πλησιάζουμε. 'Έτσι, μπορούμε να εφαρμόσουμε έγκαιρα διορθωτικές ενέργειες ώστε
να παρατείνουμε τη διάρκεια του σταδίου ωριμότητας μέχρι να μπορέσουμε να
μεταφερθούμε σε νέα περίοδο ανάπτυξης, και με τον τρόπο αυτό να αποφύγουμε
τελικά το στάδιο της παρακμής.
Οι διορθωτικές ενέργειες που μπορούμε να εφαρμόσουμε αποσκοπούν στην

υλοποίηση μιας από τις δύο δυνατές επιλογές:
1237
Δ.ΥΠ.Α.

τη διατήρηση της θέσης μας στην περιοχή ενηλικίωσης/ωριμότητας, δηλαδή χρονική

παράταση του σταδίου αυτού στον κύκλο ζωής
τη μετάθεση από την περιοχή ενηλικίωσης/ωριμότητας σε νέα εξέλιξη με αλλαγή,
ανανέωση η επανατοποθέτηση του προϊόντος μας σε νέες χρήσεις η νέες
πελατειακές αγορές.
Πώς επιδρούν στην εξέλιξη

του κύκλου ζωής οι δυο
παραπάνω επιλογές φαίνεται
στη διαμόρφωση της
σχηματικής παρουσίασης του
αρχικού κύκλου ζωής, στην
εικόνα. Είναι καλύτερο να
γίνουν προληπτικές ενέργειες,
γιατί είναι ευκολότερο να
διατηρηθεί μία αγορά, και πολύ δυσκολότερο να κερδηθεί ξανά άμα χαθεί σε όφελος
του ανταγωνισμού. Οι προληπτικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν, αφορούν στην
αποφυγή της εμφάνισης του σταδίου της παρακμής με την παράταση του σταδίου
της ενηλικίωσης/ωριμότητας που επιτυγχάνεται με την ανανέωση στο προϊόν και
στην παρουσίασή του στην αγορά.
Ο τουριστικός προορισμός μπορεί να

εξετάσει αναλυτικά τους κύκλους ζωής των
διαφόρων τουριστικών προϊόντων που
επιδρούν σε αυτόν ή που ο ίδιος μπορεί να
επιδρά ή διαχειρίζεται και να εφαρμόσει
ενέργειες χωριστά για κάθε προϊόν που
υπάγεται στη δικαιοδοσία του. Η τακτική αυτή,
παρά το γεγονός ότι μπορεί χρονικά να
διαρκέσει αρκετά, αποτελεί μόνο μετάθεση
του σταδίου της παρακμής. Αν πραγματικά
"ήλθε το τέλος'' πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε και να ενεργήσουμε, για να
επιτύχουμε τη μετάθεση σε στάδιο νέας ανάπτυξης, με ανάλογες αλλαγές είτε στα
προϊόντα είτε στην τοποθέτησή τους στην αγορά.
1238
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.7.5. Ανάπτυξη νέων προϊόντων
Τι σημαίνει ανάπτυξη νέων τουριστικών προϊόντων; Πολλές φορές η μεταβολή ή

βελτίωση ενός υφιστάμενου τουριστικού προϊόντος είναι τόσο δραστική, ώστε το
«βελτιωμένο» προϊόν είναι πραγματικά ένα καινούργιο προϊόν. Σε άλλες περιπτώσεις,
για λόγους σύνδεσης ενός πραγματικά νέου προϊόντος, με την καλή εικόνα ή
εμπειρία που έχουν οι πελάτες από κάποιο προηγούμενο, δε χαρακτηρίζουμε το
προϊόν ως καινούργιο. Στην πράξη ο χαρακτηρισμός του «Καινούργιου» εξαρτάται
από την πολιτική που εφαρμόζει ο παραγωγός ή που του επιβάλλει η τουριστική
αγορά προς την οποία θέλει να διαθέσει το «νέο» προϊόν.
Στην πρώτη περίπτωση,

της μεταβολής ή βελτίωσης,
η αλλαγή του προϊόντος
επιβάλλεται και από το
στάδιο στην εξέλιξη του
κύκλου ζωής του
προϊόντος, δηλαδή εάν το
υφιστάμενο προϊόν
πλησιάζει στην παρακμή
του ή εάν ο παραγωγός
επιθυμεί την παράταση του σταδίου ωριμότητας. Πριν όμως αναλύσουμε τις
δυνατότητες που έχει ο τουριστικός παραγωγός για την «ανανέωση» του τουριστικού
προϊόντος, ας εξετάσουμε ποιες είναι οι περιπτώσεις ανάπτυξης προϊόντων.
Τα προϊόντα πρέπει να διατεθούν σε τουριστικές αγορές και ειδικότερα σε τμήματα

τουριστικών αγορών. Έτσι μπορούμε να εξετάσουμε τους συνδυασμούς που
δημιουργούνται από αυτές τις δύο συνιστώσες - προϊόντα και αγορές.
1239
Δ.ΥΠ.Α.

Όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα στην περίπτωση της αξιοποίησης της
υφιστάμενης αγοράς, η επιχείρηση εκμεταλλεύεται την καλή εντύπωση και εμπειρία
που έχουν οι πελάτες της και τους προωθεί ένα νέο προϊόν. Ενώ στην περίπτωση
του υφιστάμενου προϊόντος προσπαθεί με βάση την ήδη επιτυχή διάθεσή του σε
ορισμένες αγορές, να το προωθήσει και σε άλλες (νέες). Η τελευταία περίπτωση του
«Νέου προϊόντος σε νέα αγορά» περιέχει και το μεγαλύτερο ρίσκο για την επιχείρηση.
Η περίπτωση ανάπτυξης νέων προϊόντων μπορεί να επιτευχθεί μ' έναν από τους
τρεις τρόπους
Μεταβολή των προσφερόμενων τουριστικών προϊόντων

1 .Με βελτίωση ποιότητας
2. Με προσδιορισμό νέων χρήσεων και χαρακτηριστικών
3. Με ανακαίνιση της εμφάνισης των προϊόντων
Μεταβολή της αγοράς προς την οποία απευθύνεται ο τουριστικός παραγωγός

1. Με είσοδο σε νέα τμήματα της αγοράς
2. Με μετάταξη πελατών που δεν ήταν καταναλωτές
3. Με προσέλκυση πελατών του ανταγωνισμού
1240
Δ.ΥΠ.Α.

Μεταβολή του μείγματος παρουσίασης του τουριστικού προϊόντος

1. Με μεταβολή τιμολογιακής πολιτικής (συνηθισμένο)
2. Με αλλαγή επιλογών καναλιών διανομής
3. Με μεταβολή στις ενέργειες προώθησης πωλήσεων
Η τελική επιλογή δεν μπορεί να επιβληθεί «εκ των άνω». Πρέπει να αποτελεί
συνειδητή απόφαση του τουριστικού παραγωγού, η σε περίπτωση τουριστικού
προορισμού, των τοπικών παραγόντων, των τουριστικών επιχειρηματιών του
τουριστικού προορισμού, αλλά και του ευρύτερου κοινού, γιατί όλοι οι πολίτες
επηρεάζουν την αντίληψη που αποκομίζει ο τουρίστας από μια περιοχή.
8.2.7.6. Ποιότητα του τουριστικού Προϊόντος
Ακούμε πολύ να συζητείται τα τελευταία χρόνια η

«Ιδέα της ποιότητας» και η «ανάγκη για ποιοτικά
προϊόντα». Είναι λοιπόν, σωστό να αναφερθούμε
με συντομία, σε ορισμένα στοιχεία για την
ποιότητα. Στο επιχειρησιακό περιβάλλον της τουριστικής επιχείρησης, μιας
κατεξοχήν επιχείρησης παροχής υπηρεσιών, η ποιότητα αντιστοιχεί με το κατά πόσο
το προϊόν καλύπτει τις προσδοκίες του πελάτη.
Οι προσδοκίες αυτές διαμορφώνονται στην

περίοδο που ενεργοποιείται η "διαδικασία της
τουριστικής απόφασης" η οποία επηρεάζεται
από διάφορες ομάδες παραγόντων, (όπως η
κοινωνικό-οικονομική τοποθέτηση του πελάτη
και της οικογενείας του, η αντίληψή του για τα
χαρακτηριστικά του προορισμού, τα
1241
Δ.ΥΠ.Α.

αποτελέσματα των ενεργειών προώθησης των διαφόρων τουριστικών προϊόντων,

και άλλες επιρροές), τις οποίες έχουμε ήδη συζητήσει.
Οι παράγοντες αυτοί αναφέρονται στις δύο διαστάσεις της ποιότητας, δηλαδή στην
απτή (υλική) και στην άυλη (ψυχολογική) διάσταση της ποιότητας. Ενδεικτικά
παρουσιάζονται οι παράγοντες ως προς το κοινό πελατών.
Άυλη διάσταση
Εξυπηρέτηση
Συμπεριφορά προσωπικού
Υλική διάσταση
Λειτουργικότητα χώρων
Παρεχόμενες υπηρεσίες/δραστηριότητες
Εξοπλισμός
Τιμολογιακή αξία προϊόντων
Η ποιοτική εικόνα της τουριστικής επιχείρησης απορρέει κυρίως, από την φιλοσοφία
της επιχείρησης όπως αυτή εκφράζεται είτε συγκεκριμένα (π.χ. γραπτά κείμενα,
ομιλίες των διευθυνόντων, κλπ.), είτε με τη γενικότερη συμπεριφορά των εκ
προσώπων της ιδιοκτησίας και των ανώτερων διοικητικών στελεχών.
Η ικανοποίηση του πελάτη εξαρτάται και από την επιχειρησιακή πολιτική. Όταν η
πολιτική είναι «διατήρηση και καλλιέργεια του πελάτη», η οικονομική
αποδοτικότητα είναι καλύτερη. Να δούμε παρακάτω μερικά παραδείγματα
«ποιότητας εξυπηρέτησης πελάτη»
Σε έρευνα που έγινε μεταξύ 400 ανωτέρων

στελεχών των μεγαλύτερων αμερικανικών
επιχειρήσεων το 1990, (από την Opinion
Research Corp. του New Jersey), οι
περισσότεροι επισήμαναν ότι το ενδιαφέρον για
τον πελάτη για μια αεροπορική εταιρεία, είναι
1242
Δ.ΥΠ.Α.

τόσο σημαντικό όσο και η έγκαιρη παράδοση αποσκευών. Αντίστοιχα, έρευνα

κατά την ίδια περίοδο, από την εταιρία συμβούλων Ernst_ Young, μεταξύ πελατών
μεγάλων επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών (όπως τράπεζες), επιβεβαίωσε ότι οι
πελάτες θεωρούν ότι η επιχείρηση διαφοροποιείται από το επίπεδο εμπέδωσης
νοοτροπίας 'εξυπηρέτησης του πελάτη στο προσωπικό της. Η νοοτροπία αυτή
εκφράζεται, ως παράδειγμα, μεταξύ άλλων, από τη χρήση ή μη του ονόματος του
πελάτη στην επαφή του με το προσωπικό της επιχείρησης.
Όλοι μας ξέρουμε ότι το μεγάλο μέρος της τουριστικής

μας υποδομής φτιάχτηκε πριν από χρόνια, για να
ικανοποιήσει τη ζήτηση που υπήρχε για φτηνή διαμονή
στον ήλιο και τη θάλασσα. Από τότε όμως μέχρι σήμερα
πέρασαν χρόνια και μολονότι ακόμη σήμερα υπάρχει
ζήτηση αυτού του προϊόντος, θα πρέπει να
καταλάβουμε ότι η αγορά έγινε περισσότερο περίπλοκη
και απαιτητική. Ο τουρίστας επιλέγει πλέον τον τόπο
διακοπών του συνδυάζοντας το πακέτο ελκυστικής τιμής
με ποιότητα προσφερόμενων υπηρεσιών. Πριν από
μερικά χρόνια, η πίεση για χαμηλές τιμές σε συνδυασμό
με το υψηλό λειτουργικό κόστος των ξενοδοχείων που οδηγεί σε μικρό περιθώριο
κέρδους, είχε κάνει πολύ δύσκολη την προσπάθεια για παροχή υπηρεσιών υψηλού
επιπέδου, και είχε δημιουργήσει αρνητικό αντίκτυπο στο τουριστικό προϊόν της
χώρας μας.
Ευτυχώς, όλοι οι τουριστικοί παραγωγοί έχουν συνειδητοποιήσει τη σημασία της

ποιότητας και συνεχώς προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιοτική εικόνα του
ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια με τη
διαδικασία της πιστοποίησης ποιότητας κατά ISO πολλές τουριστικές επιχειρήσεις
έχουν επιλέξει να μπουν στη διαδικασία απόκτησης του Πιστοποιητικού Ποιότητας,
προκειμένου να εξασφαλίζουν για τους πελάτες τους καλύτερες υπηρεσίες.
Δυστυχώς, λόγω του ισχυρού ανταγωνισμού

των άλλων μεσογειακών χωρών (Τουρκία,
1243
Δ.ΥΠ.Α.

Ισπανία, Πορτογαλία, Τυνησία, Αίγυπτος, Κύπρος) που καταφέρνουν να έχουν

χαμηλότερες τιμές με αναβαθμισμένες υπηρεσίες, είμαστε υποχρεωμένοι να
συνεχίζουμε, έστω και με μικρό τελικά κέρδος, να προσφέρουμε υπηρεσίες
ποιότητας , εάν θέλουμε να κρατήσουμε και με πιθανότητες μελλοντικής αύξησης το
κομμάτι της τουριστικής «Πίτας» που μας αναλογεί.
Οι εργαζόμενοι στον τουρισμό πρέπει να στοχεύουμε

στην ικανοποίηση, στο τι περιμένει ο πελάτης από εμάς
και όχι στο τι εμείς νομίζουμε ότι πρέπει να δώσουμε
στον πελάτη. Αυτό απαιτεί συνεχή «κατήχηση» όλων
μας στην παροχή ποιοτικής υπηρεσίας, και κυρίως για
το προσωπικό των τουριστικών επιχειρήσεων, που
πρέπει να εφαρμόζει «Προσφορά ποιοτικών
υπηρεσιών», όπως:
• Το ζεστό, ειλικρινές καλωσόρισμα

• Τη χαμογελαστή πρόληψη, πρόβλεψη και ικανοποίηση των απαιτήσεων των
πελατών
• Το χαρούμενο και ζεστό αποχαιρετισμό
Έτσι οι πελάτες-φιλοξενούμενοι θα ευχαριστηθούν, γιατί ποιότητα στον τουρισμό

σημαίνει ότι «Πέρασες καλά στις διακοπές σου».
1244
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.8. Το Τουριστικό Μείγμα: Η Πολιτική των Τιμών
8.2.8.1. Η Έννοια της πολιτικής των τιμών
Ο προγραμματισμός για την τιμολογιακή πολιτική, οι στόχοι που θα επιδιωχθούν και

οι τρόποι άσκησης αυτής της πολιτικής είναι ένα σύνολο αποφάσεων τις οποίες
πρέπει να πάρει η διοίκηση της επιχείρησης μαζί με το τμήμα Μάρκετινγκ.
Η τιμή στην οποία αποφασίζεται να προσφερθεί ένα τουριστικό προϊόν, ασκεί χωρίς
άλλο σημαντική επίδραση στις πωλήσεις της τουριστικής επιχείρησης που το
παράγει ή το διαθέτει στην τουριστική αγορά. Επίσης, από την τιμή του προϊόντος
προσδιορίζονται τα έσοδα και τα κέρδη της τουριστικής επιχείρηση.
Η τιμολόγηση του τουριστικού προϊόντος θα μπορούσε να ορισθεί ως ο

καθορισμός της αξίας (σε χρηματικές μονάδες) ανταλλαγής ενός τουριστικού
προϊόντος.
Σε πολλές περιπτώσεις ο καθορισμός των τιμών αποτελεί ένα μικρό σχετικά

πρόβλημα, ιδιαίτερα όταν το προσφερόμενο προϊόν είναι πανομοιότυπο με αυτό των
ανταγωνιστών μας. Για παράδειγμα, σε μία ξενοδοχειακή μονάδα της περιοχής μας,
κανένας τουρίστας δε θα ήθελε να πληρώσει υψηλότερη τιμή για το δικό μας δωμάτιο,
εφόσον γνωρίζει ότι σχεδόν το ίδιο δωμάτιο των ανταγωνιστών μας έχει χαμηλότερη
τιμή.
Σε άλλες περιπτώσεις ο προσδιορισμός της τιμής πώλησης του τουριστικού

προϊόντος δεν είναι τόσο απλό θέμα και απαραίτητα ο επιχειρηματίας θα πρέπει να
γνωρίζει και να υπολογίζει πολλά οικονομικά μεγέθη και στοιχεία όπως:
• Την ελαστικότητα της ζήτησης του προϊόντος ως προς την τιμή.

• Την ελαστικότητα της ζήτησης του προϊόντος ως προς το εισόδημα των
πελατών της επιχείρησης.
• Το ύψος των σταθερών και μεταβλητών δαπανών.
• Τις εκπτώσεις που μπορεί να κάνει η επιχείρηση (π.χ. σε άτομα κάτω των 18
ετών κλπ.).
1245
Δ.ΥΠ.Α.

• Την τιμή που έχουν τα ομοειδή και ανταγωνιστικά προϊόντα κλπ..
Η τιμή του τουριστικού προϊόντος αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά όπλα του
Μάρκετινγκ, ενώ ταυτόχρονα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο μείγμα Μάρκετινγκ
της τουριστικής επιχείρησης. Ο προσδιορισμός της τιμής του τουριστικού προϊόντος
δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των δυνάμεων της προσφοράς και της ζήτησης αλλά και
άλλων παραγόντων όπως είναι οι γενικότερες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η τιμολόγηση του τουριστικού προϊόντος εκτελεί δύο

ρόλους που μερικές φορές είναι αντίθετοι μεταξύ τους, ο ένας ρόλος της είναι να
αποτελεί τον άμεσο καθοριστικό παράγοντα για την κερδοφορίας της επιχείρησης και
o άλλος ρόλος της είναι η άσκηση του Μάρκετινγκ στην προώθηση του προϊόντος
μέσω της τιμής που μπορεί να λειτουργήσει σαν μαγνήτης για τους πελάτες.
8.2.8.2. Παράγοντες που επηρεάζουν τον καθορισμό της τιμής
Στα πλαίσια της εφαρμογής του τουριστικού Μάρκετινγκ η τιμολογιακή πολιτική της
επιχείρησης στοχεύει στο να διευρύνει το μερίδιο της στην τουριστική αγορά. Οι
επιχειρήσεις, συνήθως, προσπαθούν να κρατήσουν τις τιμές τους σε χαμηλά
επίπεδα και προσπαθούν να αυξήσουν τα κέρδη τους μειώνοντας το παραγωγικό και
το λειτουργικό τους κόστος ή προσπαθούν να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας. Οι
πληροφορίες για την τιμή, στην οποία προσφέρουν το προϊόν οι ανταγωνιστές, είναι
από τους βασικούς παράγοντες που προσδιορίζουν την τιμή πώλησης του
Ένας άλλος παράγοντας με αυξημένη βαρύτητα για τον καθορισμό της τελικής τιμής
της προσφοράς του τουριστικού προϊόντος είναι το επίπεδο της ζήτησης του
προϊόντος στην τουριστική αγορά.
Στην τελική διαμόρφωση της τιμολογιακής πολιτικής μπορούμε να κατατάξουμε τους

παράγοντες που επιδρούν σε δύο κατηγορίες, στους εσωτερικούς παράγοντες και
στους εξωτερικούς παράγοντες. Οι εσωτερικοί και οι εξωτερικοί παράγοντες και οι
υποδιαιρέσεις τους, που αναλύονται παρακάτω, φαίνονται στον πίνακα και θα
αναλύσουμε εν συντομία ορισμένους από αυτούς:
1246
Δ.ΥΠ.Α.

Παράγοντες Που Επιδρούν Στην Τιμολόγηση Του Τουριστικού Προϊόντος

Εσωτερικοί Εξωτερικοί
Το Συνολικό Κόστος Λειτουργίας Οι Οικονομικές Διακυμάνσεις
Τα Μεταβλητό Κόστος Οι Μεσάζοντες
Το Μέσο Συνολικό Κόστος Η Μορφή της Αγοράς

Το Οριακό Κόστος πλήρης ανταγωνισμός
μονοπώλιο
Το σημείο ισορροπίας της Αγοράς
μονοπωλιακός ανταγωνισμός
Η Ελαστικότητα ως προς την τιμή ολιγοπώλιο
Η Εισοδηματική Ελαστικότητα
Το ύψος της εκμετάλλευσης των πάγιων

στοιχείων της επιχείρησης
8.2.8.2.1. Οι εσωτερικοί παράγοντες
Οι εσωτερικοί παράγοντες που προσδιορίζουν την τιμή του τουριστικού προϊόντος

είναι λογιστικοί και έχουν σχέση με τα λειτουργικά έξοδα, το οριακό κόστος το μέσο
κόστος κλπ. Τις πηγές των στοιχείων αυτόν τις αναζητούμε στα οικονομικά στοιχεία
της επιχείρησης. Μερικοί από τους σημαντικότερους παράγοντες είναι:
Το Συνολικό Κόστος της επιχείρησης μπορούμε να το διακρίνουμε στο σταθερό

κόστος (είναι αυτό που δε μεταβάλλεται, όταν η παραγωγή του προϊόντος
αυξομειώνεται π.χ. τα ενοίκια των κτιρίων, οι μισθοί του μονίμου προσωπικού κλπ.)
και το μεταβλητό κόστος (είναι τα έξοδα που ακολουθούν τη μεταβολή της
παραγωγής π.χ. τα εργατικά, τα μεταφορικά, τα καύσιμα κλπ.).
1247
Δ.ΥΠ.Α.

Το Μεταβλητό Κόστος στην τουριστική επιχείρηση τα διακρίνουμε σε αύξον κόστος

(αυξάνεται το κόστος όσο η παραγωγή αυξάνεται είτε αναλογικά είτε όχι π.χ. η
πρώτη ύλη, τα μεταφορικά κ.λπ.) και φθίνον κόστος (είναι το κόστος που αυξάνεται
με φθίνοντα ρυθμό όσο η παραγωγή αυξάνεται
Το Μέσο Συνολικό κόστος. Πρέπει οι υπεύθυνοι να γνωρίζουν το μέσο συνολικό

κόστος (το κατά μονάδα κόστος) του τουριστικού προϊόντος, αφού αυτό παίζει
καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της τιμής διάθεσης του. Το μέσο συνολικό κόστος
χωρίζεται στο μέσο σταθερό κόστος και στο μέσο μεταβλητό κόστος.
Το οριακό κόστος δείχνει το ρυθμό με τον οποίο μεταβάλλεται το συνολικό κόστος

όταν μεταβάλλεται π παραγωγή κατά μία μονάδα.
Το οριακό κόστος είναι σημαντικό μέγεθος για μια επιχείρηση, γιατί π απόφαση της
τουριστικής επιχείρησης να αυξήσει την παραγωγή της κατά μια μονάδα θα πρέπει
να γίνει έπειτα από τη σύγκριση του κόστους αυτής της μονάδας, που είναι το οριακό
κόστος, με το έσοδο από την πώληση αυτής της μονάδας. Το οριακό κόστος δεν
είναι το κόστος παραγωγής της συγκεκριμένης τελευταίας μονάδας του τουριστικού
προϊόντος, αλλά π μεταβολή του συνολικού κόστους που προήλθε από την
παραγωγή της συγκεκριμένης μονάδας προϊόντος.
Η θεωρία της ζήτησης του καταναλωτή χρησιμοποιείται ευρεία στην τιμολόγηση.

Στην περίπτωση αυτή οι αποφάσεις για την τιμολόγηση είναι πολύ επηρεασμένες
από τις προτιμήσεις του αγοραστή. Βέβαια, η ζήτηση του τουριστικού προϊόντος
μόνη της δεν αποτελεί επαρκές κριτήριο για τον καθορισμό των τιμών, διότι Βασικό
ρόλο έχει και η προσφορά.
1248
Δ.ΥΠ.Α.

Γενικά μπορούμε να πούμε ότι οι τιμές καθορίζονται από την αλληλεπίδραση των
δυνάμεων της προσφοράς και της ζήτησης.
Η εισοδηματική ελαστικότητα του τουριστικού προϊόντος. Ανεξάρτητα από τη

μεταβολή της τιμής (με σταθερή τιμή) στην οποία προσφέρεται το τουριστικό προϊόν,
όταν το εισόδημα των καταναλωτών μεταβληθεί, τότε μεταβάλλεται και η ζήτηση των
τουριστικών υπηρεσιών και προϊόντων.
Το ύψος της εκμετάλλευσης των πάγιων στοιχείων της επιχείρησης. Το ύψος

της εκμετάλλευσης των παγίων στοιχείων της επιχείρησης μπορεί να μειώσει το μέσο
κόστος και την τιμή πώλησης του τουριστικού προϊόντος, αυξάνοντας την παραγωγή
της ή κάνοντας προσφορές διαφόρων τουριστικών πακέτων στην πελατεία της.
Παράδειγμα: Υποθέτουμε ότι μία ξενοδοχειακή μονάδα δυναμικότητας 300

δωματίων, έχει σταθερό κόστος (επιμερισμένο ανά ημέρα) 10.000 € και το μεταβλητό
κόστος ανά δωμάτιο είναι 6 € την ημέρα. Η πληρότητα του ξενοδοχείου είναι 60%. Η
τιμή πώλησης του δωματίου είναι 50 €. Η επιχείρηση αποφασίζει να εκμεταλλευτεί
όλη την παραγωγική της δυναμικότητα. Για να το πετύχει αυτό κάνει προσφορά προς
την πελατεία της και χαμηλώνει την τιμή πώλησης σε 45 € ανά δωμάτιο. Μετά από
αυτή την κίνηση αναμένεται να ανέλθει η πληρότητα στο 90%. Τότε συμβαίνουν τα
εξής:
Σταθερό Μεταβλητό Συνολικό Συνολικά Κέρδος

Ύψος πωλήσεων
κόστος κόστος κόστος Έσοδα ή Ζημία
1249
Δ.ΥΠ.Α.

300×60%=180 10.000 € 180×6 =1080 € 11080 € 9000 € -2080 €
300×90%=2.70 10.000 € 270×6 =1620 € 11620 € 12150 € +530 €
Παρατηρούμε ότι, με την αύξηση της προσέλευσης των τουριστών, το μέσο κόστος
ανά δωμάτιο από 61.50 € μειώθηκε σε 43 € και η επιχείρηση, που αρχικά είχε
συνολική ζημιά 2080 €, μετά την προσφορά του τουριστικού πακέτου κάλυψε τη
ζημιά και παρουσίασε κέρδος 530 €. Ακόμη, η επιχείρηση, στην προσπάθεια της να
εκμεταλλευτεί την πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα, μπορεί να τιμολογήσει
ορισμένα προϊόντα σε τιμές κάτω του κόστους, και άλλα σε τιμές που να
υπερκαλύπτουν το κόστος.
8.2.8.2.2. Οι εξωτερικοί παράγοντες
Οι υπεύθυνοι του Μάρκετινγκ, πριν καθορίσουν τις τιμές των τουριστικών προϊόντων
της επιχείρησης τους, πρέπει να γνωρίζουν πώς οι φάσεις του οικονομικού κύκλου
(ύφεση, άνοδος, κρίση, κάθοδος), οι μεσάζοντες, η τιμολογιακή πολιτική της ηγετικής
επιχείρησης και άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαμόρφωση του κόστους του
τουριστικού προϊόντος βραχυχρόνια ή μακροχρόνια. Μερικοί από τους
σημαντικότερους εξωτερικούς παράγοντες είναι:
Οι Οικονομικές διακυμάνσεις.
Οι οικονομικές διακυμάνσεις {ύφεση, άνοδος, κρίση, κάθοδος) είναι

χαρακτηριστικό στοιχείο της οικονομικής δραστηριότητας μιας χώρας. Επιδρούν στην
απασχόληση, στις επενδύσεις, στο επίπεδο τιμών και φυσικά στην τιμολογιακή
πολιτική της τουριστικής επιχείρησης για το προσφερόμενο προϊόν.
Σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, όπου η ανεργία αυξάνεται, το εισόδημα

μειώνεται και τα κέρδη των επιχειρήσεων είναι πλέον αμφίβολα, η τουριστική
επιχείρηση δεν μπορεί να αυξήσει την τιμή του τουριστικού προϊόντος. Το
1250
Δ.ΥΠ.Α.

προσφερόμενο προϊόν έχει μεγάλη εισοδηματική ελαστικότητα και η ζήτηση του θα

μειωθεί.
Αντίθετα, σε περίοδο οικονομικής ανόδου, όπου η απασχόληση, το εισόδημα και

τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξάνονται, μπορεί να προγραμματιστεί τέτοια
οικονομική πολιτική από την επιχείρηση που να περιλαμβάνει την άνοδο των τιμών
προσφοράς του τουριστικού προϊόντος. Την ίδια περίοδο η επιχείρηση μπορεί να
προγραμματίσει νέες επενδύσεις ή δραστηριότητες.
Βέβαια, οι επιχειρήσεις δεν πρέπει σε αυτή την περίπτωση να παρασυρθούν από την
πλεονάζουσα ενεργό ζήτηση του προϊόντος που δημιουργείται στην τουριστική
αγορά, και να σπεύσουν να αυξήσουν αλόγιστα την παραγωγική δραστηριότητα της
επιχείρησης τους, διότι είναι μαθηματικά βέβαιο ότι αυτό θα οδηγήσει σε μεγάλη
αύξηση των επενδύσεων με πιθανό αποτέλεσμα να ακολουθήσει πόλεμος τιμών
(συνεχείς μειώσεις τιμής ακόμη και κάτω του κόστους).
Οι μεσάζοντες του τουριστικού Μάρκετινγκ
Οι μεσάζοντες αποτελούν ένα σπουδαίο παράγοντα, ο οποίος επηρεάζει τις

αποφάσεις της τιμολόγησης του προϊόντος. Αυτό ισχύει, κατά κύριο λόγο, για τις
μικρές ή μεσαίες τουριστικές επιχειρήσεις οι οποίες διακινούν το τουριστικό προϊόν
μέσω των μεσαζόντων. Αυτό γίνεται, επειδή δεν έχουν την οικονομική
δυνατότητα να ξοδεύουν μεγάλα χρηματικά ποσά, για να προκαλέσουν ενεργή
ζήτηση για τα προϊόντα τους στις τουριστικές αγορές και να τα διαθέσουν επικερδώς.
Κάθε μικρή η μεσαία τουριστική επιχείρηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη της την
ενδεχόμενη αντίδραση των μεσαζόντων στις αποφάσεις της για την τιμολόγηση των
προϊόντων της.
Ο αντικειμενικός σκοπός των μικρών επιχειρήσεων είναι να πετύχουν την

καλύτερη δυνατή συνεργασία με εκείνους του μεσάζοντες των οποίων η φήμη
και η αξιοπιστία είναι γνωστή στην τουριστική αγορά.
Είναι γνωστό ότι οι μεσάζοντες κατ' αρχήν πουλούν και προωθούν τα προϊόντα, τα
οποία γνωρίζει καλά και τα ζητά ο πελάτης (έχει επισκεφτεί ξανά τον ίδιο προορισμό
1251
Δ.ΥΠ.Α.

ή έχει πολλές πληροφορίες). Όταν όμως ο πελάτης δε, ζητά το επώνυμο προϊόν π.χ.
ζητά διακοπές στην Ελλάδα, τότε μπορεί ο μεσάζων να προωθήσει όποιο προϊόν
θέλει και φυσικά θα προωθήσει αυτό το οποίο του επιτρέπει να αποκομίσει το
μεγαλύτερο κέρδος. Στην εικόνα βλέπουμε τους μεγαλύτερους μεσάζοντες (tour
operators) για τη ρωσική αγορά, που έφεραν τουρίστες στην Ελλάδα το 2017.
Πολλές φορές η συνεργασία της επιχείρησης και του μεσάζοντος είναι επιτυχής, αν
δοθούν στο μεσάζοντα τα αποκλειστικά δικαιώματα πάνω στο προϊόν. Αυτή η
δυνατότητα επιτρέπει στους μεσάζοντες να διαθέτουν στην αγορά προϊόντα κατά
αποκλειστικότητα και έτσι να διαφοροποιούνται από τους ανταγωνιστές τους.
Η μορφή τουριστικής αγοράς
Όπως κάθε επιχείρηση έτσι και μία τουριστική επιχείρηση ανάλογα με τη μορφή
αγοράς στην οποία ανήκει το προϊόν που παράγει, διαμορφώνει και την αντίστοιχη
συμπεριφορά σχετικά με:
• την ποσότητα του προϊόντος που θα παράγει
• την τιμή στην οποία θα προσφέρει την ποσότητα αυτή
• τις ενέργειες που θα κάνει για να αυξήσει το κέρδος της
• Έτσι διαμορφώνονται τέσσερις μορφές αγοράς οι οποίες είναι: Η αγορά του
πλήρους ανταγωνισμού, του μονοπωλίου, του ολιγοπωλίου και η αγορά του
μονοπωλιακού ανταγωνισμού.
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των τεσσάρων αυτών βασικών μορφών της τουριστικής

αγοράς αναφέρονται παρακάτω και είναι:
1252
Δ.ΥΠ.Α.

Η αγορά του πλήρους ανταγωνισμού.

Η αγορά του τουριστικού προϊόντος θεωρείται πλήρως ανταγωνιστική, όταν έχει τα
εξής χαρακτηριστικά:
Υπάρχει μεγάλος αριθμός τουριστικών επιχειρήσεων που παράγουν το προϊόν.
Το προϊόν όλων των επιχειρήσεων είναι ομοιογενές.
Υπάρχει ελευθερία εισόδου και εξόδου των επιχειρήσεων στον κλάδο παραγωγής.
Η αγορά του μονοπωλίου.
Εάν μια τουριστική επιχείρηση παράγει ένα προϊόν όπου καμία άλλη δεν παράγει το
ίδιο προϊόν και όταν δεν υπάρχει κανένα στενό υποκατάστατο που να καλύπτει την
ίδια ανάγκη τότε λέμε ότι η επιχείρηση δραστηριοποιείται σε αγορά μονοπωλιακή.
Σε αυτή την περίπτωση, οι αγοραστές θα προμηθευτούν το προϊόν αποκλειστικά από

την τουριστική επιχείρηση που το προσφέρει. Η μονοπωλιακή επιχείρηση κυριαρχεί
στην αγορά του προϊόντος που προσφέρει, αφού δεν έχει κανένα ανταγωνισμό και
έτσι έχει την δυνατότητα να προσδιορίζει σε όποιο ύψος θέλει την τιμή του προϊόντος
της.
Η αγορά του μονοπωλιακού ανταγωνισμού
Τα χαρακτηριστικά της αγοράς του μονοπωλιακού ανταγωνισμού είναι:

Υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που προσφέρουν το τουριστικό προϊόν (ομοιότητα με
τον πλήρη ανταγωνισμό).
Η κάθε επιχείρηση διαφοροποιεί το προϊόν της από τα προϊόντα των άλλων
επιχειρήσεων. Η διαφοροποίηση αυτή μπορεί να είναι σημαντική, ασήμαντη ή και
φανταστική και μπορεί να αφορά τη συσκευασία το χρώμα κ.λπ. Με αυτή την
ενέργεια η επιχείρηση προσπαθεί να διαφοροποιηθεί από τις άλλες και να αποκτήσει
μονοπωλιακό χαρακτήρα.
Η απόφαση για τον προσδιορισμό της τιμής του τουριστικού προϊόντος δεν εξαρτάται
από τις αποφάσεις των ανταγωνιστών, διότι το προϊόν έχει και κάποια μονοπωλιακή
μορφή με τις διαφοροποιήσεις που έχει από τα προϊόντα των άλλων επιχειρήσεων.
1253
Δ.ΥΠ.Α.

Η αγορά του ολιγοπωλίου
Όταν υπάρχει μικρός αριθμός τουριστικών επιχειρήσεων, που να ελέγχει την αγορά
του τουριστικού προϊόντος και το προϊόν να είναι ομοιογενές ή και ελαφρώς
διαφοροποιημένο, τότε λέμε ότι η αγορά στην οποία δραστηριοποιείται η επιχείρηση
είναι αγορά του ολιγοπωλίου. Σε αυτή την αγορά υπάρχει έντονη αλληλεξάρτηση
μεταξύ των επιχειρήσεων που προσφέρουν το προϊόν, έτσι ώστε κάθε κίνηση της
επιχείρησης να κατακτήσει ένα μερίδιο μεγαλύτερο στην αγορά προκαλεί την άμεση
αντίδραση των άλλων. Αυτή η κατάσταση πολλές φορές οδηγεί σε διαδοχικές
μειώσεις της τιμής, το λεγόμενο «Πόλεμο τιμών».
Για να αποφύγουν αυτό οι τουριστικές επιχειρήσεις συμφωνούν σε προσφορά του

προϊόντος στην ίδια τιμή ή διαμορφώνουν την τιμή τους όλες σύμφωνα με την τιμή
της ηγετικής επιχείρησης (είναι αυτή που έχει την καλύτερη πληροφόρηση για την
αγορά και το καλύτερο Μάρκετινγκ).
8.2.8.3. Μέθοδοι προσδιορισμού των τιμών των τουριστικών προϊόντων
Ο ορισμός της τιμής προσφοράς του τουριστικού προϊόντος δεν είναι πάντοτε εύκολη
υπόθεση και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Οι σημαντικότεροι παράγοντες
φαίνονται στο παρακάτω σχήμα και στην συνέχεια αναλύονται.
1254
Δ.ΥΠ.Α.

Ο καθορισμός της τιμής του τουριστικού προϊόντος με βάση το κόστος
Το κόστος χρησιμοποιείται πολλές φορές ως η βάση για την τιμολόγηση του

τουριστικού προϊόντος. Η μέθοδος αυτή είναι απλή, γι' αυτό είναι δημοφιλής στις
μικρές κυρίως τουριστικές επιχειρήσεις. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στον υπολογισμό
του μέσου συνολικού κόστους (το κόστος ανά μονάδα προϊόντος) του προϊόντος με
την προσθήκη ενός μικρού ποσοστού κέρδους.
Τη μέθοδο αυτής της τιμολόγησης κυρίως το χρησιμοποιούν οι μεσάζοντες του

τουριστικού προϊόντος που ασχολούνται ή με τη χονδρική ή με τη λιανική πώληση
του προϊόντος. Αυτό που κάνουν είναι να προσθέσουν στην τιμή κτήσης ένα ποσό
που εκτιμούν ότι θα καλύψει όλα τα έξοδα τους και θα αφήσει κάποιο λογικό κέρδος.
Αυτός ο τύπος τιμολόγησης είναι εύκολος, αλλά έχει αρκετά μειονεκτήματα όπως για
παράδειγμα, δεν λαμβάνει υπ' όψη του τον ήδη υπάρχοντα ανταγωνισμό, την
κατάσταση της αγοράς, δε στοχεύει σε ορισμένο τμήμα της αγοράς κ.λπ..
Ο καθορισμός της τιμής του τουριστικού προϊόντος με βάση την ανάλυση του
σημείου ισορροπίας
1255
Δ.ΥΠ.Α.

Η τιμολόγηση του τουριστικού προϊόντος μπορεί να προσεγγιστεί και από την πορεία
των γενικών εσόδων και των συνολικών εξόδων της επιχείρησης. Το σημείο Ν στο
οποίο τα έσοδα της επιχείρησης είναι ίσα με τα έξοδα λέγεται σημείο ισορροπίας (ή
νεκρό σημείο).
Η ανάλυση του σημείου ισορροπίας δίνει την ευκαιρία στην επιχείρηση να γνωρίζει
από ποιες πωλήσεις και πάνω πραγματοποιούνται κέρδη και έτσι μπορεί η
τουριστική επιχείρηση να τιμολογήσει το προϊόν της, αφού προϋπολογίσει βάση
στοιχείων τη ζήτησή του.
Βέβαια, η τιμολόγηση με Βάση το σημείο ισορροπίας δε λύνει όλα τα προβλήματα

τιμολόγησης, διότι στις τουριστικές επιχειρήσεις το κόστος έχει πολύ μεγάλες
διακυμάνσεις. Πάντως, είναι αρκετά χρήσιμη η ανάλυση του σημείου ισορροπίας,
ιδίως εάν χρησιμοποιηθεί μαζί με την ανάλυση της συνολικής τουριστικής ζήτησης.
Ο καθορισμός της τιμής του τουριστικού προϊόντος με βάση το οριακό του

κόστος
1256
Δ.ΥΠ.Α.

Με τη μέθοδο αυτή η τιμολόγηση του τουριστικού προϊόντος γίνεται, αφού κληθεί η

επιχείρηση να γνωρίσει το οριακό κόστος του προϊόντος καθώς και το οριακό έσοδο
για κάθε μονάδα προϊόντος που προσφέρει στον καταναλωτή.
Το οριακό έσοδο της τουριστικής επιχείρησης είναι το εισόδημα που συγκεντρώνει

αυτή από τη διάθεση της τελευταίας μονάδας της στην τουριστική αγορά. Η διάθεση
του προϊόντος της επιχείρησης θα συνεχίζεται όσο το οριακό έσοδο είναι μεγαλύτερο
από το οριακό κόστος.
Ο καθορισμός της τιμής του τουριστικού προϊόντος με βάση την τιμή που
καθορίζει ο ανταγωνισμός
Όταν οι τουριστικές επιχειρήσεις προσφέρουν ένα προϊόν το οποίο δεν είναι

σημαντικά διαφοροποιημένο από το προϊόν των ανταγωνιστών τους, τότε μπορούν
να τιμολογήσουν το προϊόν τους, με βάση την τιμή με την οποία προσφέρουν το
προϊόν οι ανταγωνιστές τους. Ακόμη, όταν η τουριστική επιχείρηση βρεθεί σε αγορά
ολιγοπωλίου και προσφέρει προϊόν με ανελαστική ζήτηση, τότε η τιμή του είναι κοινή
με την τιμή των επιχειρήσεων του ολιγοπωλίου ή με την τιμή της ηγετικής
επιχείρησης του κλάδου.
1257
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.8.4. Μορφές πολιτικής τιμών
Η πολιτική τιμών παίρνει διάφορες μορφές, ώστε να προωθήσει το προϊόν με την

κατάλληλη τιμή στην πελατεία που στοχεύει η επιχείρηση. Οι μορφές της
τιμολογιακής πολιτικής φαίνονται στο παρακάτω σχήμα.
Διακριτική τιμολόγηση
Η τιμή του προϊόντος αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τη Διεύθυνση Μάρκετινγκ
και της δίνει την ευχέρεια να εφαρμόσει διακριτική τιμολόγηση. Η διακριτική
τιμολόγηση επιτρέπει στην επιχείρηση να καθορίζει δύο ή περισσότερες τιμές
πώλησης για το ίδιο προϊόν. Για παράδειγμα, η διανυκτέρευση για τα παιδιά να είναι
25% φθηνότερη από των γονέων. Οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή της διακριτικής
τιμολόγησης είναι:
• Τα διάφορα τμήματα της αγοράς να δείχνουν διαφορετική ένταση ζήτησης.

• Οι ανταγωνιστές μας δεν πρέπει να μπορούν να πουλήσουν φθηνότερα σε
ένα τμήμα στο οποίο ισχύει χαμηλότερη τιμή.
• Να μην υπάρχουν άμεσα υποκατάστατα στην αγορά.
Οι μορφές διακριτικής τιμολόγησης είναι:
• Ειδική τιμολόγηση σε ορισμένες ομάδες πελατών π.χ. σε μαθητές, φοιτητές,

άτομα τρίτης ηλικίας.
1258
Δ.ΥΠ.Α.

• Τιμολόγηση με βάση το χρόνο όπου οι τιμές κυμαίνονται κατά εποχή, ημέρα

και ώρα π.χ. τα τιμολόγια της Δ.Ε.Η του Ο.Τ.Ε. κ.λπ.
• Τιμολόγηση με βάση τη θέση π.χ. στο αεροπλάνο, το θέατρο κ.λπ.
• Τιμολόγηση με βάση τη μορφή του προϊόντος και τις διαφορετικές εκδόσεις,
οι οποίες τιμολογούνται διαφορετικά.
Τιμολόγηση με βάση τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος
Όλα σχεδόν τα προϊόντα έχουν ένα κύκλο ζωής, ο κύκλος ζωής αρχίζει με την
εμφάνιση τους στην αγορά. Ένα προϊόν όταν εμφανίζεται στην αγορά είναι μοναδικό
και τελείως διαφορετικό από τα κυκλοφορούντα ήδη προϊόντα του ίδιου είδους. Κατά
την εμφάνιση του αγαθού στην αγορά οι υπεύθυνοι του Μάρκετινγκ πρέπει να
φροντίσουν για την προώθηση, τη διανομή και τη δημιουργία ζήτησης, έτσι ώστε να
καταστεί επιθυμητό. Στο πρώτο στάδιο ζωής του προϊόντος η τιμή καθορίζεται από
την επιχείρηση χωρίς την ύπαρξη ανταγωνιστών στην αγορά.
Το γεγονός αυτό παρέχει στη διοίκηση μεγάλη ευχέρεια του καθορισμού τιμής
(διακριτική τιμολόγηση) τέτοιας που να βοηθά στην προώθηση του προϊόντος στην
αγορά. Βέβαια πολύ λίγα προϊόντα παραμένουν «μοναδικά» για μεγάλο χρονικό
διάστημα, επειδή ακριβώς αυτά αντιγράφονται ή παράγονται τελειότερα προϊόντα
από άλλες επιχειρήσεις. Οι υπεύθυνοι του Μάρκετινγκ προσπαθούν με τις
δραστηριότητες τους να διαφυλάξουν το προϊόν, έτσι ώστε να μην καταστεί αυτό
«Κοινό εμπόρευμα». Όταν παύσει το προϊόν να είναι μοναδικό, τότε π τιμολόγηση
του γίνεται σύμφωνα με τον ανταγωνισμό που επικρατεί στην αγορά. Η επιχείρηση
αμυνόμενη και προσπαθώντας να διατηρήσει τη «μοναδικότητα» του προϊόντος και
να κρατήσει τη θέση της στην αγορά προσπαθεί να τονίσει και να διαφημίσει τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αγαθού. Πολλές επιχειρήσεις καταφέρνουν να
διατηρήσουν τη μοναδικότητα του αγαθού κάνοντας βελτιώσεις και αλλαγές στη
μορφή, τη συσκευασία κλπ.
Στρατηγική τιμολόγησης νέου προϊόντος κατά την εισαγωγή του στην αγορά
Για την εισαγωγή ενός νέου προϊόντος σε μία αγορά μπορεί να χρησιμοποιήσουμε
δύο βασικές στρατηγικές τιμολόγησης:
1259
Δ.ΥΠ.Α.

Η πρώτη στρατηγική είναι η εισαγωγή του νέου τουριστικού προϊόντος στην αγορά
με υψηλή τιμή (εκμεταλλεύεται η επιχείρηση τη μοναδικότητα του αγαθού και την
ανελαστικότητα της αρχικής του ζήτησης) που στόχο έχει τους αγοραστές υψηλού
εισοδήματος. Αργότερα, όταν το προϊόν από μοναδικό γίνει κανονικό, η επιχείρηση
θα μειώσει την τιμή του αγαθού και θα απευθυνθεί σε αγοραστές κατώτερης
εισοδηματικής τάξης. Γραφικά η τιμολόγηση μπορεί να παρασταθεί ως εξής:
Δεύτερη στρατηγική είναι η εισαγωγή του νέου προϊόντος στην στοχευμένη αγορά με
μία χαμηλή τιμή με σκοπό την γρήγορη εξάπλωση του προϊόντος σε όλα τα
στρώματα της αγοράς. Με αυτή την πολιτική ο επιχειρηματίας επιθυμεί να
δημιουργήσει μια μαζική ζήτηση για το προϊόν και να εμποδίσει την είσοδο
ανταγωνιστών στην αγορά εξαιτίας του χαμηλού ποσοστού κέρδους. Η στρατηγική
αυτή εφαρμόζεται όταν:
1260
Δ.ΥΠ.Α.

Η ελαστικότητα ζήτησης του νέου προϊόντος ως προς την τιμή είναι μεγάλη.
Η παραγωγή του προϊόντος εκμεταλλεύεται τις οικονομίες κλίμακας και έχει φθίνον
κόστος με την αύξηση της παραγωγής.
Το προϊόν απευθύνεται σε μεγάλο μερίδιο της αγοράς.
Ο κύκλος ζωής του προϊόντος είναι μεγάλος.
Το προϊόν έχει στενά υποκατάστατα.
Τιμολόγηση με στόχο την προώθηση των πωλήσεων
Η μέθοδος αυτή σκοπό έχει την γρήγορη αύξηση των πωλήσεων με την παροχή
στον αγοραστή περισσοτέρων αγαθών απ' ότι πληρώνει. Η μέθοδος αυτή
χρησιμοποιείται σε περιόδους πτώσης των πωλήσεων. Οι κυριότεροι τρόποι
έκφρασης της είναι:
Η τιμή του τουριστικού προϊόντος να είναι ίση με το κόστος του ή και μικρότερη.
Να χρησιμοποιούνται και άλλα μέσα για την προώθηση των πωλήσεων όπως
κουπόνια, δωρεάν δείγματα κ.λπ.
Παράδειγμα: Υποθέτουμε ότι οι πωλήσεις μιας τουριστικής επιχείρησης ανέρχονται
σε 150.000 ευρώ, το μεταβλητό της κόστος ανέρχεται στο 70% των πωλήσεων και το
σταθερό της κόστος είναι 14.000 ευρώ. Η επιχείρηση αποφασίζει να προωθήσει τις
πωλήσεις της δίνοντας δώρα ή κουπόνια που Βαρύνουν τις πωλήσεις σε ποσοστό 4%
και αυξάνει τις πωλήσεις της κατά 20% τότε το αποτέλεσμα της επιχείρησης είναι:
1261
Δ.ΥΠ.Α.

Κανονική Τιμολόγηση Τιμολόγηση προώθησης

Πωλήσεις 150.000 € 180.000 €
Μεταβλητό Κόστος 105.000 € 126.000 €
Σταθερά Έξοδα 14.000 € 14.000 €
Κόστος Προσφορών -------- 7.200 €
ΚΑΘΑΡΟ ΚΕΡΔΟΣ 31.000 € 32.800 €
Παρατηρούμε ότι η επιχείρηση αποκομίζει κέρδος εφαρμόζοντας την πολιτική προ

ώθησης που ανέρχεται σε 32.800 - 31.000 = 1.800 ευρώ.
Τιμολόγηση με έλεγχο των μεσαζόντων όσον αφορά την τιμή διάθεσης του
Η επιχείρηση καθορίζει σε ποια τιμή θα πουληθεί το τουριστικό προϊόν στον τελικό

καταναλωτή. Ο καθορισμός γίνεται από την επιχείρηση, με αναγραφή της τιμής πάνω
στη συσκευασία ή δημοσιεύεται, ώστε να φθάσει στον τελικό καταναλωτή. Τα
πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι:
Οι καταναλωτές γνωρίζουν την τιμή του αγαθού.
Ενισχύεται η εικόνα του προϊόντος.
Αποτρέπεται ο τιμολογιακός πόλεμος μεταξύ των μεσαζόντων.
1262
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.9. Το Τουριστικό Μείγμα: Τα δίκτυα διανομής στον κλάδο του Τουρισμού
8.2.9.1. Το Παγκόσμιο σύστημα διανομής (global distribution system GDS)
Ένα παγκόσμιο σύστημα διανομής (GDS), είναι ένα δίκτυο που λειτουργεί από
μια εταιρία η οποία επιτρέπει τις αυτοματοποιημένες συναλλαγές μεταξύ τρίτων
μερών και γραφείων ταξιδίων, με σκοπό την παροχή υπηρεσιών που σχετίζονται με
ταξίδια, για τους τελικούς καταναλωτές. Ένα GDS μπορεί να συνδεθεί με υπηρεσίες,
τιμών και κρατήσεων, παγιώνοντας προϊόντα και υπηρεσίες και στους τρεις τομείς
ταξιδιού:
• κρατήσεις αεροπορικών θέσεων,
• κρατήσεις ξενοδοχείων,
• ενοικιάσεις αυτοκινήτων, καθώς και άλλες δραστηριότητες.
Το GDS είναι διαφορετικό από το

ηλεκτρονικό σύστημα κράτησης θέσεων, το
οποίο είναι ένα σύστημα κρατήσεων που
χρησιμοποιείται από τους αντίστοιχους
προμηθευτές. Οι πρωτοβάθμιοι πελάτες των
1263
Δ.ΥΠ.Α.

GDS, είναι τα γραφεία ταξιδίων (τόσο τα συνδεδεμένα (online) όσο και τα έχοντα ως
βάση το γραφείο (office-based)), για να πραγματοποιούν κρατήσεις σε διάφορα
συστήματα κρατήσεων τα οποία διευθύνονται από τους προμηθευτές. Το GDS δεν
έχει στην κατοχή του καμία θέση· οι θέσεις κρατούνται από το σύστημα κράτησης
θέσεων του ίδιου του προμηθευτή (σ.σ. π.χ. της αεροπορικής εταιρίας).
Το σύστημα GDS θα έχει

σύνδεση σε πραγματικό χρόνο
με τη βάση δεδομένων του
προμηθευτή. Για παράδειγμα,
όταν κάποιο γραφείο ταξιδίων,
ζητά κράτηση για την υπηρεσία
κάποιας συγκεκριμένης
αεροπορικής εταιρίας, το
σύστημα του GDS, δρομολογεί το αίτημα στον υπολογιστή του συστήματος
κράτησης θέσεων της κατάλληλης αεροπορικής εταιρίας. Αυτό, επιτρέπει στο
γραφείο ταξιδίων, τη σύνδεση με ένα μόνο GDS, για να επιλέξει και να κλείσει τις
διάφορες πτήσεις, ξενοδοχεία, δραστηριότητες και τις συνδεόμενες υπηρεσίες προς
όλους τους προμηθευτές ανά τον κόσμο, οι οποίοι είναι μέρος αυτού του GDS.
8.2.9.2. Ο μηχανισμός των καναλιών διανομής στον τουρισμό
Τα περισσότερα κανάλια διανομής καλούνται να

προσφέρουν τις απαραίτητες πληροφορίες που
χρειάζονται οι τουρίστες, επίσης συνδυάζουν τα ποικίλα
τουριστικά προϊόντα για τη δημιουργία ενός επιθυμητού
πακέτου και δημιουργούν μηχανισμούς για την αγορά
των προϊόντων, ώστε να μπορέσουν να επιλέξουν το
προϊόν που καλύπτει καλύτερα τις ανάγκες τους.
Επομένως τα κανάλια διανομής αποκτούν πλέον μια πιο
κεντρική θέση στη στρατηγική ανάπτυξης των
τουριστικών οργανισμών αλλά και μεμονωμένων
προορισμών (World Tourism Organization, 1994).
1264
Δ.ΥΠ.Α.

Τα κανάλια διανομής τουρισμού, βάσει του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού

(1975), έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:
• Διευκόλυνση της πρόσβασης σε περιοχές απομακρυσμένες τόσο για
κρατήσεις όσο και για αγορές
• Παροχή πληροφοριών με τη χρήση ποικίλων μέσων όπως τα φυλλάδια, οι
χάρτες, οι μπροσούρες, τα βίντεο κλπ
• Η καθοδήγηση των τουριστών για συγκεκριμένα πακέτα και προϊόντα
• Η ανάληψη των ενεργειών έρευνας μάρκετινγκ πριν και μετά από την
εμπειρία για τον εντοπισμό των αναγκών των καταναλωτών
• Σύνθεση τουριστικών προϊόντων από διαφορετικούς προμηθευτές για την
κάλυψη των προσδοκιών των καταναλωτών
• Διευκόλυνση πώλησης τουριστικών προϊόντων μέσω κρατήσεων και έκδοσης
τουριστικών αρχείων
• Εξυπηρέτηση της διαχείρισης αποθέματος μέσω της διαχείρισης ζήτησης και
προσφοράς
• Έκδοση τουριστικών αρχείων, πχ εισιτηρίων κλπ
• Χρησιμοποίηση ενός συστήματος μέσω του οποίου τα μέλη των καναλιών
λαμβάνουν πληρωμή για τις υπηρεσίες τους
• Διανομή του ρίσκου μεταξύ των διαφόρων μελών των καναλιών διανομής
• Ρύθμιση λεπτομερειών και επιπλέον υπηρεσιών όπως η ασφάλεια, η βίζα και
η μετατροπή συναλλάγματος
• Προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων ή πακέτων
• Διαχείριση παραπόνων
1265
Δ.ΥΠ.Α.

Από τα παραπάνω, είναι κατανοητή η

σημασία της ύπαρξης των μεσαζόντων
στον τουρισμό., καθώς μπορούν να
προσελκύσουν μεγαλύτερο αριθμό
πελατών, και να προσφέρουν ποικίλες
διανεμητικές υπηρεσίες. Τα τουριστικά
προϊόντα των παραγωγών μέσω των
μεσαζόντων και των καναλιών διανομής, γίνονται διαθέσιμα σε μεγαλύτερο αριθμό
καταναλωτών, με έναν οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο
Επίσης λόγω της συγκεκριμενοποίησης των συναλλαγών, μειώνεται το κόστος

διανομής των τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών, ενώ παράλληλα παρέχεται στους
καταναλωτές η δυνατότητα να συγκρίνουν πολλά διαφορετικά προϊόντα και πακέτα
αγαθών και να επιλέξουν αυτό που καλύπτει καλύτερα τις ανάγκες τους.
Τέλος μέσω των καναλιών διανομής είναι πιο εύκολη η αναζήτηση προμηθευτών για
τους καταναλωτές αλλά και η αναζήτηση καταναλωτών για τους προμηθευτές, ενώ
παράλληλα παρέχεται και ένας τρόπος επικοινωνίας και συνάντησης μεταξύ αυτών.
8.2.9.3. Η Έννοια της διανομής του τουριστικού προϊόντος
Η διανομή στο μάρκετινγκ σημαίνει την τοποθεσία όπου ένας καταναλωτής μπορεί
να βρει και να αγοράσει ένα κάποιο προϊόν. Τα δίκτυα διανομής σκοπό έχουν να
εξασφαλίσουν την ύπαρξη προϊόντων, όπου και όταν ζητούνται από τους
καταναλωτές, ώστε ο αγοραστής να αποκτήσει τα προϊόντα που επιθυμεί όσο το
δυνατόν ευκολότερα.
Όπως όλες οι βιομηχανίες, έτσι και η τουριστική έχει το δικό της σύστημα διακίνησης
των τουριστικών προϊόντων. Η εμπειρία έχει δείξει ότι και το καλύτερο τουριστικό
προϊόν, ακόμη και αν διατίθεται στην καλύτερη τιμή, δεν ικανοποιεί τον καταναλωτή,
αν αυτό δε βρίσκεται στον κατάλληλο τόπο και χρόνο, όταν το ζητήσει ο καταναλωτής.
1266
Δ.ΥΠ.Α.

Το τουριστικό προϊόν – σε αντίθεση με άλλα βιομηχανικά προϊόντα –δεν μπορεί να

συσκευαστεί και να μεταφερθεί προς τους καταναλωτές, ούτε και να αποθηκευτεί. Για
να καταναλωθεί, πρέπει να μεταφερθεί ο καταναλωτής στον τόπο παραγωγής του
και στις ειδικά γι’ αυτό τον σκοπό εγκαταστάσεις του (μη – διασπασιμότητα του
τουριστικού προϊόντος).
Στο τουριστικό μάρκετινγκ ειδικότερα, διανομή σημαίνει την τοποθεσία όλων των
σημείων της πώλησης που παρέχουν στον πιθανό πελάτη την πρόσβαση στα
τουριστικά προϊόντα. Σε αυτά τα σημεία παρέχονται πληροφορίες σχετικά με
τουριστικούς προορισμούς και τις εγκαταστάσεις τους, και δίνεται η δυνατότητα να
προ–αγοραστούν διάφορα διαθέσιμα τουριστικά προϊόντα.
Αυτή η διαδικασία που συνδέει τους παραγωγούς με τους καταναλωτές λέγεται

Διανομή (distribution) και γίνεται μέσα από ένα σύνολο δικτύων ή καναλιών. Το
κανάλι διανομής είναι η διαδρομή που ακολουθεί το τουριστικό προϊόν για να φτάσει
στον τουρίστα καταναλωτή.
Το κανάλι διανομής είναι άμεσο (ή «κοντό») όταν ο παραγωγός πουλάει το προϊόν

του απ’ ευθείας στον καταναλωτή, και χαρακτηρίζεται έμμεσο (ή «μακρύ») όταν
παρεμβάλλονται μεταξύ του παραγωγού και του καταναλωτή μία ή περισσότερες
ανεξάρτητες επιχειρήσεις διανομής, οι λεγόμενοι ενδιάμεσοι (μεσάζοντες) της
διανομής.
Η κύρια δραστηριότητα των ενδιάμεσων είναι το «πακετάρισμα» συστατικών

στοιχείων του ταξιδιού (μεταφορά, διανομή, διατροφή, ψυχαγωγία κ.ά.) σε διάφορους
ελκυστικούς συνδυασμούς – πακέτα, ικανά να κατορθώσουν μια ολοκληρωμένη
τουριστική εμπειρία για τον τουρίστα.
Ο ρόλος των ενδιάμεσων δεν περιορίζεται σε μια απλή και ουδέτερη παρουσία και
λειτουργία, αλλά είναι δυναμικός.
Συμβάλλουν κατά τέτοιο τρόπο, ώστε μεγάλα τμήματα πληθυσμών να μπορούν –
λόγω οργάνωσης των ταξιδιών και χαμηλού κόστους - να ταξιδεύουν σε διάφορα
γεωγραφικά μήκη και πλάτη.
1267
Δ.ΥΠ.Α.

Επηρεάζουν και προσανατολίζουν τις επιλογές των καταναλωτών – κυρίως

σύμφωνα με το συμφέρον τους.
Για αυτό, ο τουριστικός οργανισμός ή προορισμός που σκοπεύει να συνεργαστεί με

ενδιάμεσους, πρέπει να λάβει υπόψη του ότι ισχύουν τα παρακάτω τρία σημεία, και
να μην τα εκλάβει ως αρνητικά:
Οι διανομείς πουλούν τα προϊόντα που τους ζητούν οι πελάτες τους, δρουν δηλαδή
σύμφωνα με την ζήτηση και όχι με την προσφορά.
Η πολιτική πωλήσεων μπορεί να διαφέρει από εκείνη που ακολουθούμε εμείς.
Οι διανομείς πωλούν επίσης και τα προϊόντα του ανταγωνισμού.
Τα γενικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που συνεπάγονται από την

ύπαρξη των διανομέων του τουριστικού προϊόντος:
Πλεονεκτήματα
• Οι πωλήσεις πραγματοποιούνται ταυτόχρονα σε έναν μεγάλο αριθμό αγορών.
• Παρέχονται όλες οι σχετικές πληροφορίες και συμπληρωματικές υπηρεσίες
(ασφάλιση, διαβατήρια κ.λπ.).
• Υπάρχει καλή γνώση των επιμέρους αγορών.
• Προ-εισπράττονται και προωθούνται στους παραγωγούς τα έσοδα.
• Προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες μάρκετινγκ στους παραγωγούς.
Μειονεκτήματα
• Προκαλούνται δαπάνες για προμήθειες των μεσαζόντων, οι οποίες ωστόσο
είναι μεταβλητές και καταβάλλονται εφόσον πραγματοποιηθούν οι πωλήσεις.
• Αναθέτοντας πολύ μεγάλο μερίδιο πωλήσεων στους ενδιάμεσους, υπάρχει ο
κίνδυνος αποκοπής από την αγορά και τις εξελίξεις στις τάσεις της.
• Υπάρχει ο κίνδυνος εξάρτησης από μεγάλους ενδιάμεσους, των οποίων η
ισχύς είναι πολύ μεγάλη.
1268
Δ.ΥΠ.Α.

Οι κυριότεροι ενδιάμεσοι της διανομής είναι:

• Πρακτορεία ταξιδιών (tour operators, λιανοπωλητές, ειδικευμένοι πράκτορες).
• Οι μεταφορείς (κυρίως αεροπορικές εταιρίες).
• Οι εθελοντικές αλυσίδες (συμμετοχή σε ομάδες).
• Κέντρα ηλεκτρονικών κρατήσεων (Computer Reservation Systems –CRS).
• Σύλλογοι, λέσχες και ενώσεις.
Η διανομή των αγαθών λοιπόν, απαιτεί

πολλά άτομα και ένα πολύπλοκο σύστημα
οργάνωσης διαφόρων μονάδων μέσα και
έξω από την επιχείρηση. Οι λειτουργίες της
διανομής αναλαμβάνονται, συνήθως, από
εξειδικευμένες επιχειρήσεις ή άτομα που
έχουν άμεση σχέση με το αντικείμενο, χωρίς όμως να αποκλείεται και η διάθεση του
τουριστικού προϊόντος από την ίδια την επιχείρηση που το παράγει.
Το σύστημα διανομής του τουριστικού προϊόντος είναι σύνθετο και μοναδικό. Είναι
μοναδικό εξαιτίας κυρίως της επιρροής, που οι μεσάζοντες (τουριστικοί πράκτορες
κ.λπ.) των τουριστικών προϊόντων έχουν πάνω στις επιλογές των πελατών.
Τα συστήματα προώθησης του τουριστικού προϊόντος είναι τέσσερα:
Σύστημα διανομής ενός σταδίου.
Σύστημα διανομής δύο σταδίων.
Σύστημα διανομής τριών σταδίων.
Σύστημα διανομής τεσσάρων σταδίων.
Τα συστήματα διανομής φαίνονται στο παρακάτω σχήμα.
1269
Δ.ΥΠ.Α.

Συστήματα διανομής του τουριστικού προϊόντος.
Το σύστημα διανομής ενός σταδίου
Το σύστημα διανομής ενός σταδίου

κατευθύνει τις πωλήσεις από τους
κύριους προμηθευτές των τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών, στους
τελικούς καταναλωτές. Παράδειγμα
διανομής ενός σημείου αποτελούν οι αεροπορικές εταιρείες που πουλάνε άμεσα τα
εισιτήρια στους πελάτες τους από τα δικά τους γραφεία και κυρίως μέσω internet (πχ
ryan air). Το ίδιο σύστημα ακολουθούν και πολλά ξενοδοχεία.
Συνοπτικά, το σύστημα διανομής ενός σταδίου προσφέρει ορισμένα πλεονεκτήματα

στους αγοραστές και τους πωλητές του προϊόντος, τα οποία είναι:
Απλότητα συναλλαγής χωρίς ανάμειξη τρίτων, με αποτέλεσμα το προϊόν να

φθάνει στον καταναλωτή με απ' ευθείας συνεννόηση πωλητή - αγοραστή και σε
χαμηλή τιμή χωρίς την προμήθεια των μεσαζόντων.
1270
Δ.ΥΠ.Α.

Μεγαλύτερο κέρδος για την τουριστική επιχείρηση, διότι ένα μέρος από την
προμήθεια των μεσαζόντων εισρέει στα ταμεία της επιχείρησης, ενώ ένα άλλο δίνεται
στον αγοραστή του προϊόντος.
Προσωπικός έλεγχος των πωλήσεων με κέρδος την εμπιστοσύνη του καταναλωτή .Ο

καταναλωτής συναλλασσόμενος με την επιχείρηση δεν έχει πλέον καμία αμφιβολία
ότι θα απολαύσει τις υπηρεσίες τις οποίες αγόρασε.
Η διαχείριση μεγάλων πελατών από την ίδια την επιχείρηση παρέχοντας σε αυτούς
διακριτική τιμολόγηση (χαμηλότερες τιμές).
Ως μειονέκτημα στο σύστημα διανομής με ένα σημείο μπορεί να αναφερθεί το

υψηλό κόστος με το οποίο επιβαρύνει την επιχείρηση η διατήρηση γραφείων
πώλησης του προϊόντος (όσες πλέον διατηρούν φυσικά καταστήματα πώλησης).
Πιο αναλυτικά, τα άμεσα δίκτυα έχουν για τον παραγωγό-πωλητή και τον τουρίστα-
αγοραστή τα παρακάτω χαρακτηριστικά
I. Από την άποψη παραγωγού-πωλητή

Α. Πλεονεκτήματα:
Τα κυριότερα πλεονεκτήματα για τον παραγωγό - πωλητή είναι:
α) Αποφυγή δαπανών, όπως είναι π.χ. η αμοιβή των διαμεσολαβητών.
β) Πλήρης χρησιμοποίηση του προσωπικού,
γ) Άμεση επαφή με την πελατεία, με συνέπεια τον επηρεασμό της.
Β. Μειονεκτήματα:
Τα μειονεκτήματα για τον παραγωγό-πωλητή στα τα άμεσα δίκτυα διανομής είναι:
α) Διαφυγή πελατείας, καθόσον αναμένεται ή εμφάνιση του αγοραστή στον τόπο της
παραγωγής.
β) Αδυναμία άμεσης προσφοράς του τουριστικού προϊόντος στον τόπο διαμονής του
τουρίστα -αγοραστή.
γ) Ανάγκη ύπαρξης ειδικευμένου προσωπικού,
δ) Υψηλό κόστος διαφήμισης.
1271
Δ.ΥΠ.Α.

II. Από την άποψη του τουρίστα – αγοραστή

Για τον αγοραστή μπορεί να σημειωθούν τα εξής πλεονεκτήματα:
α) Αποφυγή εξόδων για την αμοιβή των διαμεσολαβητών.
β) Εξοικονόμηση χρόνου με την αποφυγή προσφυγής σε ενδιάμεσους.
γ) Άμεση ωφέλεια των εκπτώσεων κλπ.
δ) Εξασφάλιση αγοράς σύμφωνα με τις προσωπικές του επιθυμίες και προτιμήσεις.
Τα μειονεκτήματα για τον τουρίστα είναι
α) Αδυναμία να επωφεληθεί των οικονομικών πλεονεκτημάτων που παρέχονται από
τον
πωλητή στους διαμεσολαβητές.
β) Αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων για άμεση εξεύρεση του τουριστικού
προϊόντος
στον τόπο και χρόνο που επιθυμεί.
γ) Έλλειψη της πείρας και των γνώσεων των διαμεσολαβητών.
Σύστημα διανομής δύο σταδίων
Το σύστημα διανομής δύο σταδίων

περιλαμβάνει την ύπαρξη ενός μεσάζοντα
που μεσολαβεί μεταξύ παραγωγού και
καταναλωτή του τουριστικού προϊόντος. Τα
σημαντικότερα πλεονεκτήματα του
συστήματος διανομής των δύο σταδίων είναι
τα εξής:
Η επαγγελματική υποστήριξη. Ο αγοραστής έχει τη βοήθεια από τους επαγγελματίες,

τους ειδικευμένους στην πώληση των τουριστικών προϊόντων, οι οποίοι μπορεί να
του προσφέρουν χρήσιμες συμβουλές.
1272
Δ.ΥΠ.Α.

Η προσφορά πολλαπλών επιλογών και λύσεων στον αγοραστή από το μεσάζοντα. Ο

αγοραστής μπορεί να πάρει πληροφορίες και για άλλα προϊόντα που τον
ενδιαφέρουν. Για παράδειγμα: ο αγοραστής προσερχόμενος σε ένα γραφείο ταξιδιών
μπορεί να πληροφορηθεί τις τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων όλων των εταιρειών
για τον προορισμό που τον ενδιαφέρει.
Η προώθηση του τουριστικού προϊόντος στις εκτός εποχής περιόδους. Οι

μεσάζοντες βοηθούν συχνά τους προμηθευτές τους, δημιουργώντας πρόσθετη
τουριστική κίνηση με την προώθηση τουριστικών πακέτων για τις εκτός εποχής
περιόδους.
Η παροχή υπηρεσιών εκτός της έδρας της επιχείρησης από υποκαταστήματα και
συνεργάτες του μεσάζοντος στο εσωτερικό ή εξωτερικό.
Σύστημα διανομής τριών σταδίων
Το σύστημα διανομής τριών σταδίων περιλαμβάνει δύο μεσάζοντες, συνήθως ένα

τουριστικό γραφείο λιανικής και ένα χονδρέμπορο ή έναν τουριστικό οργανισμό.
Όπως είναι για παράδειγμα, η διάθεση ενός πακέτου με τουριστικές υπηρεσίες από
μια εταιρεία κρουαζιερόπλοιων που θα περιλαμβάνει διαμονή, μεταφορές, διατροφή
κλπ. Το πακέτο αυτό μπορεί να πουληθεί μέσω ενός χονδρεμπόρου, ο οποίος θα το
προσφέρει σε δεκάδες τουριστικά γραφεία, τα οποία με τη σειρά τους θα το
πουλήσουν στους τελικούς καταναλωτές.
Το σύστημα διανομής των τριών σταδίων προσφέρει στους αγοραστές και τους
προμηθευτές τα ίδια πλεονεκτήματα με αυτά του συστήματος των δύο σταδίων. Το
επιπλέον πλεονέκτημα είναι ότι τα τουριστικά προϊόντα αγοράζονται σε μεγάλες
ποσότητες από τους χονδρεμπόρους οι οποίοι επιτυγχάνουν χαμηλές τιμές και έτσι
φθάνουν φθηνότερα στον τελικό καταναλωτή.
1273
Δ.ΥΠ.Α.

Σύστημα διανομής τεσσάρων σταδίων.
Το σύστημα διανομής τεσσάρων σημείων ακολουθεί τις ίδιες διαδικασίες με το

σύστημα των τριών σημείων μόνο που εδώ προστίθεται άλλος ένας μεσάζοντας. Ένα
πλεονέκτημα, που πρέπει να αναφερθεί, είναι ότι με την ύπαρξη του τρίτου
μεσάζοντα φθάνουμε σε ένα πολύ ειδικευμένο πωλητή του τουριστικού
προϊόντος.
Για παράδειγμα, μια ποδοσφαιρική ομάδα, κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου

Κυπέλλου, για τις μετακινήσεις της σε ξένη χώρα αναθέτει σε ένα τουριστικό γραφείο
να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες. Το τουριστικό γραφείο συνεργάζεται με γραφείο
του εξωτερικού για το ίδιο θέμα και το γραφείο του εξωτερικού αναθέτει σε
ειδικευμένο γραφείο που αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει μεταφορές αθλητικών
ομάδων. Από το επιπρόσθετο αυτό επίπεδο ταξιδιωτικών ρυθμίσεων, προκύπτουν
οφέλη για την ποδοσφαιρική ομάδα, τα οποία είναι αποτέλεσμα της παροχής
επαγγελματικών συμβουλών για την ανάπτυξη ενός προγράμματος που θα την
ικανοποιήσει και θα της εξασφαλίσει υψηλή ποιότητα υπηρεσιών.
Έμμεσα Δίκτυα Διανομής- Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα

Γενικά, για τα έμμεσα δίκτυα, παραθέτουμε τα χαρακτηριστικά τους, για τον τον
παραγωγό-πωλητή και τον τουρίστα-αγοραστή
Από την άποψη του παραγωγού

α) Ο παραγωγός δεν υποχρεώνεται να προσφέρει ο ίδιος το προϊόν του στην
Τουριστική Αγορά,
β) Η διάθεση του προϊόντος μπορεί να πραγματοποιείται σε εκτεταμένο μέτωπο,
δηλαδή σε πολλές αγορές και σε μεγάλο αριθμό αγοραστών.
1274
Δ.ΥΠ.Α.

γ) Ωφέλεια από την πείρα των διαμεσολαβητών, που γνωρίζουν καλύτερα τις
συνθήκες Αγοράς και τις επιθυμίες των καταναλωτών.
δ) Οικονομία χρόνου και χρήματος, τόσο από πλευράς απασχόλησης όσο και
δαπανών
διαφήμισης κλπ.
α) Αδυναμία του παραγώγου για άμεση επαφή με πελάτη.
β) Εξάρτηση από διαμεσολαβητή,
γ) Δαπάνες προμήθειας κλπ.
δ) Αδυναμία απευθείας επηρεασμού του αγοραστή από τον παραγωγό.
II. Από την άποψη του αγοραστή

α) Δυνατότητες άμεσης πληροφόρησης όταν θέλει και όπου επιθυμεί για την αγορά
του τουριστικού προϊόντος στον τόπο διαμονής.
β) Δυνατότητες σύγκρισης και επιλογής πριν από την αγορά.
γ) Συγκεντρωτική αγορά πολλών τουριστικών προϊόντων με τη μορφή του πακέτου
α) Αδυναμία άμεσης προσωπικής επαφής με παραγωγό.
β) Πρόσθετες δαπάνες για αμοιβή παροχής πληροφοριών, συμβουλών και άλλων
υπηρεσιών από μέρους του διαμεσολαβητή.
γ) Δυνατότητες επηρεασμού της στάσης του απέναντι σ' ένα τουριστικό προϊόν.
8.2.9.4. Οι λόγοι χρήσης μεσαζόντων στον τουρισμό
Οι μεσάζοντες διευκολύνουν τη ροή των

προϊόντων από την τουριστική επιχείρηση
προς τον τελικό καταναλωτή. Οι
1275
Δ.ΥΠ.Α.

επιχειρήσεις των μεσαζόντων γεφυρώνουν την απόσταση μεταξύ της τουριστικής

επιχείρησης και του τελικού καταναλωτή. Οι μεσάζοντες μπορεί να θεωρηθούν ότι
είναι η προέκταση της Διεύθυνσης Μάρκετινγκ της τουριστικής επιχείρησης. Όπως
και στις αρχές του γενικού marketing, με το παρακάτω απλό διάγραμμα μπορούμε να
καταλάβουμε τη χρησιμότητα των μεσαζόντων στην προώθηση και τη διανομή του
Εάν θεωρήσουμε ότι έχουμε τρεις παραγωγούς τουριστικού προϊόντος οι οποίοι

θέλουν να απευθυνθούν σε τέσσερις καταναλωτές, χωρίς την ύπαρξη μεσαζόντων,
τότε, όπως φαίνεται στο σχήμα (1), θα χρειασθεί να γίνουν με τους τελικούς
καταναλωτές 12 συναλλαγές.
Γενικά, εάν υπάρχουν χ τουριστικά προϊόντα τα οποία πρέπει να διανεμηθούν σε ψ

καταναλωτές τότε πρέπει να γίνουν χ*ψ συναλλαγές. Εάν στο ίδιο παράδειγμα
χρησιμοποιηθούν για τη διανομή του τουριστικού προϊόντος μεσάζοντες σχήμα (2),
τότε ο αριθμός των συναλλαγών που πρέπει να φθάσουν στον τελικό καταναλωτή
περιορίζονται σε 7. Δηλαδή, οι συναλλαγές με μεσάζοντες μπορεί να φθάσουν τον
αριθμό χ + ψ που είναι τελικά πολύ μικρότερος από το γινόμενο χ*ψ. Δηλαδή, εάν
υπάρχουν 50 προϊόντα τα οποία απευθύνονται σε 5.000 καταναλωτές, τότε χωρίς
μεσάζοντες θα γίνουν 50.5000 = 250.000 συναλλαγές , ενώ με την παρεμβολή των
μεσαζόντων θα γίνουν 50 + 5.000 = 5.050 συναλλαγές
Διανομή του τουριστικού προϊόντος χωρίς μεσάζοντες
1276
Δ.ΥΠ.Α.

Διανομή του τουριστικού προϊόντος με μεσάζοντες
Άλλοι λόγοι που δικαιολογούν τη χρησιμοποίηση των μεσαζόντων στην εμπορία των
τουριστικών προϊόντων είναι:
Η παρουσία τους επεκτείνει το δίκτυο διανομής για τους προμηθευτές του προϊόντος
Οι μεσάζοντες παρέχουν εξειδικευμένες και έγκυρες συμβουλές στους τουρίστες για

τα σημεία προορισμού τους.
Συντονίζουν και πραγματοποιούν συμφωνίες με τοπικούς παράγοντες για τη

μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας μιας τουριστικής δράσης.
Συνθέτουν πακέτα διακοπών που περιλαμβάνουν τα πάντα, όπως ταξίδια, διαμονή,

μεταφορά κλπ. και δίνουν μια τελική τιμή που περιλαμβάνει όλες αυτές τις παροχές
και το κόστος για κάθε μία ξεχωριστά.
Ετοιμάζουν ταξίδια - κίνητρα για στελέχη επιχειρήσεων, προμηθευτές κλπ.
Έχουν εμπειρία και ευχέρεια στην διοργάνωση συνεδρίων, διασκέψεων, και

συναντήσεων για τους συλλόγους, τους οργανισμούς, τις εταιρείες κλπ.
Τέλος μπορούν να διαχειριστούν σχεδόν κάθε ομαδική ή ατομική τουριστική

εκδήλωση.
1277
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.9.5. Ο συσχετισμός του Τουρίστα-πελάτη με τα κανάλια διανομής μέσα στο

τουριστικό κύκλωμα
Ο πελάτης (τουρίστας) αναζητά μια ποικιλία προϊόντων από την οποία θα επιλέξει
το πιο κατάλληλο προκειμένου να έχει μια ικανοποιητική τουριστική εμπειρία. Ο
πωλητής (πρακτορείο ταξιδιών) θέλει μεν να είναι σε θέση να προσφέρει μια
μεγάλη ποικιλία τουριστικών προϊόντων στους υποψήφιους τουρίστες, αλλά μια
ποικιλία που θα αποδώσει το υψηλότερο περιθώριο κέρδους.
Επίσης, ο τουριστικός χονδρέμπορος επιδιώκει μεγάλα ποσοστά και περιθώρια

κέρδους, αλλά εκφράζει ταυτόχρονα και ανησυχία για την ανάπτυξη προϊόντων που
θα παρακινήσουν τους λιανοπωλητές (ταξιδιωτικούς πράκτορες), καθώς
προσφέρεται στον χονδρέμπορο μικρό ρίσκο. Ο παραγωγός του τουρισμού
παρέχοντας τουριστικές προσφορές επιθυμεί να ελαχιστοποιήσει το κόστος διανομής,
ενώ ενθαρρύνει τις μεγάλες τουριστικές προσφορές, προκειμένου να αυξηθεί η
τουριστική κίνηση
Το παραπάνω κύκλωμα του τουρισμού μας οδηγεί στο συσχετισμό των επιθυμιών
και αναγκών τον φορέων του τουρισμού και παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.
1278
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.9.6. Η πορεία, η επιρροή και συμβολή του internet στη διανομή του
τουριστικού προϊόντος
Οι ταξιδιωτικές και τουριστικές

επιχειρήσεις προβάλλουν τα προϊόντα
τους μέσα από ιστοσελίδες και τα social
media που έχουν κατασκευάσει γι' αυτό
το σκοπό. Στις ιστοσελίδες προσφοράς
των τουριστικών προϊόντων
περιλαμβάνονται λεπτομέρειες για τις υπηρεσίες που προσφέρονται, χάρτες με την
περιοχή προορισμού, στοιχεία για τα ήθη και έθιμα που επικρατούν στην περιοχή
προορισμού, φωτογραφίες, περιγραφές κλπ.. Τέλος, ο επισκέπτης της ιστοσελίδας
μπορεί να κάνει την αγορά του τουριστικού πακέτου ή του εισιτηρίου για κάποιο
ταξίδι μέσα από την ιστοσελίδα.
1279
Δ.ΥΠ.Α.

Επίσης, παρέχεται η ευκαιρία στο χρήστη να προσδιορίσει την ημερομηνία και την
ώρα του ταξιδιού του ή τον ακριβή χρόνο των διακοπών του και αμέσως παίρνει την
απάντηση, εάν υπάρχουν ελεύθερες ημερομηνίες διακοπών ή θέσεις στα μέσα
μεταφοράς, ώστε ο χρήστης να κάνει την κράτηση άμεσα και γρήγορα από το
γραφείο του.
Η πληρωμή της αξίας των

τουριστικών προϊόντων
γίνεται μέσω της πιστωτικής
κάρτας του χρήστη. Η
συναλλαγή αυτή είναι
ασφαλής πάντοτε και για τις
δύο πλευρές, και για τον αγοραστή και για τον πωλητή, διότι εγγυώνται την ασφάλεια
της τα σύγχρονα συστήματα πληροφορικής.
8.2.9.6.1. Η Επίδραση του Internet στη δομή της παγκόσμιας τουριστικής

αγοράς και διανομής
Το σύστημα διανομής του ενός σταδίου συμπεριλαμβάνει και τη διάθεση του

τουριστικού προϊόντος μέσω του διαδικτύου. Η εμπορική εφαρμογή του διαδικτύου το
1993 ήταν ένα σημαντικό ορόσημο για την εξέλιξη της κατανομής του τουρισμού,
δεδομένου ότι μέσω αυτού είναι δυνατή η επικοινωνία μεταξύ της πλευράς της
προσφοράς και της ζήτησης Πριν από την έλευση του διαδικτύου, το παραδοσιακό
λειτουργούσε μέσα από ένα παγκόσμιο σύστημα διανομής (global distribution
systems GDS) και αποτελούνταν από:
• τους καταναλωτές,
1280
Δ.ΥΠ.Α.

• τα παραδοσιακά ταξιδιωτικά γραφεία,
• τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις,
• τους παραδοσιακούς ταξιδιωτικούς πράκτορες,
• τα παγκόσμια συστήματα διανομής (GDS), τα οποία ξεκίνησαν ως
υπολογιστικά συστήματα κράτησης θέσεων αεροπορικών εταιρειών (CRS)
που θεωρούνταν ηλεκτρονικοί μεσάζοντες,
• τους ταξιδιωτικούς πράκτορες εισερχόμενου τουρισμού,
• τους οργανισμούς προώθησης προορισμών (DMO’s) και
• τους προμηθευτές
Οι ταξιδιωτικοί πράκτορες εισερχόμενου τουρισμού, οι οποίοι δρουν κυρίως ως

διαμεσολαβητές μεταξύ των tour operators και των προμηθευτών, προσθέτουν ένα
ακόμη επίπεδο στην παραδοσιακή διαμεσολάβηση. Οι “incoming agents”, “inbound
agents, “ incoming tour operators”, “ground operators”, “handling agents” ή “receiving
agents”, όπως αλλιώς ονομάζονται να δίνουν στους πελάτες πακέτα εκδρομών που
έχουν δημιουργηθεί από tour operators.
Η εμπορευματοποίηση του διαδικτύου οδήγησε στη δημιουργία των ιστοσελίδων που

συνδέουν άμεσα τους πελάτες με τους προμηθευτές του προϊόντος, προσπαθώντας
έτσι να παρακάμψουν τους παραδοσιακούς ταξιδιωτικούς πράκτορες λιανικής
Ταυτόχρονα, ένα νέο επίπεδο διαμεσολαβητών εμφανίστηκε: οι πρώτες

αυτοματοποιημένες μηχανές αναζήτησης. Από εκείνη τη στιγμή οι μηχανές
αναζήτησης άρχισαν να παίζουν καθοριστικό ρόλο στο ζήτημα της διαμεσολάβησης
τουρισμού.
Το 1996 το TravelWeb.com ήταν ένα

τουριστικό portal στη διάθεση του κοινού, που
επέτρεπε στους πελάτες να έχουν πρόσβαση
στα κεντρικά συστήματα κρατήσεων των
1281
Δ.ΥΠ.Α.

ξενοδοχείων. Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν οι online ταξιδιωτικοί πράκτορες

ακολούθησε με το Internet Travel Network (ITN), το οποίο προσπάθησε να
παρακάμψει τους παραδοσιακούς ταξιδιωτικούς πράκτορες.
Το Online ταξιδιωτικό πρακτορείο Expedia

δημιουργήθηκε από τη Microsoft το 1996,
και το lastminute.com ιδρύθηκε το 1998 με
σκοπό την πώληση αεροπορικών θέσεων
και δωματίων ξενοδοχείων που δεν ήταν
πιθανό να πωληθούν. Μετά το 2005
εισήχθησαν διάφορες αεροπορικές εταιρείες σε απευθείας σύνδεση με ταξιδιωτικά
γραφεία, όπως τα Opodo και Orbitz ώστε να στοχεύσουν στα παγκόσμια
συστήματα διανομής (GDS).
Ως απάντηση, τα GDS σύστησαν σχέσεις με τους Online ταξιδιωτικούς πράκτορες

όπως είχαν και με τους παραδοσιακούς ταξιδιωτικούς πράκτορες. Οι tour operators
που απειλούνταν με παράκαμψη, έγιναν προμηθευτές αεροπορικών ταξιδιών,
συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών εταιρειών τσάρτερ από τους ιδιοκτήτες των
λιανικών ταξιδιωτικών γραφείων. Οι tour operators πουλούσαν τα προϊόντα τους
απευθείας στον Παγκόσμιο Ιστό μέσω των ιστοσελίδων τους Το διαδίκτυο απείλησε
επίσης με παράκαμψη τα εταιρικά ταξιδιωτικά πρακτορεία, αλλά τα σημαντικότερα
και μεγαλύτερα επέζησαν αυτής της απόπειρας
8.2.9.7. H Πολιτική της διανομής του τουριστικού προϊόντος και η ένταση της
Πολιτική της διανομής είναι το σύνολο των αποφάσεων που λαμβάνονται και
αφορούν τα κανάλια μέσω των οποίων το τουριστικό προϊόν πρόκειται να
παρουσιαστεί στον υποψήφιο αγοραστή καθώς και η διευκόλυνση της πρόσβασης
του προϊόντος από τον προορισμό ή την επιχείρηση στους καταναλωτές, με την
κατάλληλη επιλογή των ενδιάμεσων.
1282
Δ.ΥΠ.Α.

Το επιδιωκόμενο είναι η διαμόρφωσης ενός ισορροπημένου μείγματος διανομής, στο

οποίο θα χρησιμοποιούνται ιδανικά άμεσα και έμμεσα κανάλια διανομής, ζυγίζοντας
όλες τις παραπάνω παραμέτρους. Η στρατηγική που επιλέγεται από τις διοικήσεις
των τουριστικών επιχειρήσεων για να εφαρμοστεί στη διανομή των προϊόντων τους,
μπορεί να είναι είτε εντατική είτε επιλεκτική είτε αποκλειστική.
Η εντατική διανομή του τουριστικού προϊόντος είναι αυτή όπου το προϊόν πουλιέται
παντού και εκεί που ο τελικός καταναλωτής ή χρήστης μπορεί λογικά να το
αναζητήσει, να το βρει και να το αγοράσει. Συνεπώς, στην εντατική διανομή του
τουριστικού προϊόντος θα συναντήσουμε μεγάλο αριθμό χονδρεμπόρων και
λιανοπωλητών του τουριστικού προϊόντος.
Στην επιλεκτική διανομή του τουριστικού προϊόντος το τουριστικό προϊόν

διανέμεται σε ορισμένη γεωγραφική περιοχή χρησιμοποιώντας ένα περιορισμένο
αριθμό χονδρεμπόρων και λιανοπωλητών.
Στην αποκλειστική διανομή τουριστικών προϊόντων το τουριστικό προϊόν δια

νέμεται χρησιμοποιώντας ένα μόνο χονδρέμπορο ή λιανοπωλητή σε μια ορισμένη
Οι μεσάζοντες τέλος θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστές στοχευόμενες

αγορές, για τις οποίες πρέπει να διαμορφωθεί ένα μείγμα προώθησης από τα
παρακάτω μέσα: έντυπο πληροφοριακό και προωθητικό υλικό, προσωπικές επαφές,
ταξίδια προώθησης και εξοικείωσης, προμήθειες- κίνητρα, συμμετοχή σε εκθέσεις
τουρισμού και workshops για επαγγελματίες, αγγελίες στους οδηγούς και στον ειδικό
τύπο.
8.2.9.8. Οι δαπάνες - κόστος της διανομής των τουριστικών προϊόντων
Η διανομή των τουριστικών προϊόντων συνεπάγεται ορισμένες δαπάνες από τις

οποίες άλλες είναι σταθερές και άλλα πάλι μεταβλητές. Σε αυτές τις δαπάνες
συμπεριλαμβάνονται:
1283
Δ.ΥΠ.Α.

• Το κόστος για την εγκατάσταση και λειτουργία του συστήματος κρατήσεων.
• Το κόστος για την έκδοση διαφημιστικών φυλλαδίων και για τη διανομή τους.
• Οι δαπάνες για την πραγματοποίηση ενημερωτικών επισκέψεων που
παρέχονται στους μεσάζοντες, τους τουριστικούς πράκτορες κλπ.
• Οι δαπάνες για τη δημιουργία κινήτρων και προσφορών, ώστε να
προωθηθούν οι πωλήσεις του προϊόντος.
• Οι δαπάνες για την εκπαίδευση αυτών που ασχολούνται με τη διανομή του
προϊόντος, ώστε να ενημερώνονται για τα νέα συστήματα διανομής κλπ.
• Οι δαπάνες από την καταβολή προμήθειας στους τουριστικούς πράκτορες και
αντιπροσώπους για τις πωλήσεις των τουριστικών προϊόντων.
• Το κόστος των τηλεφωνικών επικοινωνιών, γραφείων κλπ., που
χρησιμοποιούνται για την προώθηση των τουριστικών προϊόντων.
1284
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.10. Το Τουριστικό Μείγμα: Η προώθηση του Τουριστικού Προϊόντος
8.2.10.1. Η έννοια της επικοινωνίας
Η επικοινωνία είναι το μέσο με το οποίο οι άνθρωποι συνδέονται, σχηματίζουν

ομάδες ή οργανώσεις, συνεργάζονται και πετυχαίνουν κοινούς στόχους.
Καθημερινά δεχόμαστε δεκάδες ερεθίσματα από το περιβάλλον μας. Οπτικά, ηχητικά

ερεθίσματα της γεύσης ή της όσφρησης ή και συνδυασμό τους. Πολλές από τις
βασικές κινήσεις, που κάνουμε με το σώμα μας, χρησιμεύουν για να
επικοινωνήσουμε με τους άλλους. Για παράδειγμα, η κίνηση του κεφαλιού δεξιά -
αριστερά, για να δείξει την άρνηση, χρησιμοποιείται σχεδόν παγκόσμια και μπορεί να
είναι μια κίνηση που μαθαίνεται από τη νηπιακή ηλικία.
Οι επιχειρήσεις προσπαθούν συνεχώς, με διάφορα μέσα να προσελκύσουν την

προσοχή μας, να μας παρακινήσουν να αγοράσουμε τα προϊόντα τους και να
χρησιμοποιήσουμε τις υπηρεσίες τους. Οι κοινωφελείς οργανισμοί με διάφορους
τρόπους προσπαθούν να μας ενημερώσουν για ένα πλήθος θεμάτων. Το διαδίκτυο
είναι μια σύγχρονη πηγή πληροφοριών. Η χαρακτηριστική συσκευασία των
προϊόντων επιδιώκει, εκτός των άλλων, να μας προσελκύσει να τα αγοράσουμε.
Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι, οι επιχειρήσεις ακόμη και τα προϊόντα
εκπέμπουν «μηνύματα» προς εμάς. Σε κάθε περίπτωση όλοι επικοινωνούν για να
μεταδώσουν τις επιθυμίες τους, τις σκέψεις τους, τις επιδιώξεις τους, έτσι ώστε να
δραστηριοποιηθούν τα άτομα προς τα οποία απευθύνουν τα μηνύματά τους.
Κατά μία έννοια, επικοινωνία σημαίνει μετάδοση σκέψεων, ιδεών, γνώσεων,

ειδήσεων, επιθυμιών από το φορέα ό πομπό προς το δέκτη (άλλο άτομο ή άτομα).
Η έννοια της επικοινωνίας συναντάται στο Μάρκετινγκ ως προώθηση - επικοινωνία

και αποτελεί ένα από τα τέσσερα στοιχεία του μείγματος Μάρκετινγκ.
Ας υποθέσουμε ότι μια τουριστική επιχείρηση έχει ένα άριστο προϊόν, το τιμολογεί σε
ελκυστική τιμή και έχει επιλέξει την κατάλληλη πολιτική διανομής. Εάν η τουριστική
επιχείρηση παραμείνει σε αυτά, είναι βέβαιο ότι οι πωλήσεις της θα είναι ασήμαντες.
1285
Δ.ΥΠ.Α.

Γιατί θα συμβεί αυτό; Η απάντηση είναι ότι ελάχιστοι καταναλωτές θα το γνωρίζουν

και ακόμη λιγότεροι θα το προτιμήσουν από ένα γνωστό ανταγωνιστικό του προϊόν.
Οι τουριστικές επιχειρήσεις, λόγω του είδους της εργασίας τους, κατά κύριο λόγο
επικοινωνούν με διάφορες ομάδες από το κοινό και αναπόφευκτα αναλαμβάνουν
ρόλο μέσου επικοινωνίας.
Η επιχείρηση πρέπει να επικοινωνήσει με το τμήμα της αγοράς προς το οποίο

κατευθύνει το προϊόν της. Επικοινωνεί, εκτός από τους καταναλωτές, με τους
ενδιάμεσους της αγοράς, τους προμηθευτές κ.λπ. Εκείνοι πάλι έρχονται σε
επικοινωνία με άλλες ομάδες από το κοινό και κάθε ομάδα ανατροφοδοτεί με
πληροφορίες κάποια άλλη.
Γι' αυτό το τουριστικό Μάρκετινγκ απαιτεί από τις επιχειρήσεις κάτι περισσότερο από
τη δημιουργία ενός καλού προϊόντος. Δηλαδή, θεωρεί ότι η άριστη επικοινωνιακή
πολιτική είναι αυτή που θα κάνει την επιχείρηση, πέρα των άλλων, να ξεχωρίσει στα
μάτια των καταναλωτών και να κερδίσει την προτίμησή τους.
Έτσι, το τουριστικό Μάρκετινγκ, αφού οργανώσει την παραγωγή και τη διανομή του
τουριστικού προϊόντος, ασχολείται με τη γνωστοποίηση του προϊόντος και των
πλεονεκτημάτων του, με σκοπό να δημιουργήσει μα προτίμηση απέναντι στην
τουριστική επιχείρηση και τις υπηρεσίες που προσφέρει.
1286
Δ.ΥΠ.Α.

Το σύνολο των μέσων που χρησιμοποιεί για να πετύχει τη γνωστοποίηση του

τουριστικού προϊόντος και την προτίμηση για την επιχείρηση βοηθά αποτελεσματικά
την επικοινωνία των, τουριστικών επιχειρήσεων.
Η επικοινωνία προς τους καταναλωτές πρέπει να περιέχει τρία στοιχεία:

Τη μετάδοση πληροφοριών στους καταναλωτές σχετικά με την ύπαρξη και τα
χαρακτηριστικά του προϊόντος ή της υπηρεσίας της τουριστικής επιχείρησης.
Την άσκηση επιρροής προς τους καταναλωτές, για να διαμορφώσουν θετική γνώμη.
Την άσκηση πειθούς για την αξία του τουριστικού προϊόντος ή της υπηρεσίας και το
όφελος το οποίο θα έχουν, όταν κάνουν τη συγκεκριμένη αγορά.
8.2.10.2. Τα στάδια στην ανάπτυξη της αποτελεσματικής επικοινωνίας
Το Μάρκετινγκ με την επικοινωνία μεταξύ των άλλων επιδιώκει τη συστηματική δια

τήρηση της επαφής των τουριστικών επιχειρήσεων με την αγορά. Γι' αυτό το λόγο, οι
επιχειρήσεις πρέπει να προσδιορίζουν επικοινωνιακούς στόχους και στη συνέχεια να
αναζητούν τρόπους και στρατηγική για να τους εκπληρώσουν. Θα εξετάσουμε τώρα
τα στάδια που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη της αποτελεσματικής επικοινωνίας
και προώθησης.
Ο υπεύθυνος του Μάρκετινγκ πρέπει να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα:

• Να προσδιορίσει τον «Κοινό-στόχο».
• Να καθορίσει τους στόχους της επικοινωνίας.
• Να σχεδιάσει το μήνυμα.
• Να επιλέξει τους τρόπους επικοινωνίας.
• Να κατανείμει τον προϋπολογισμό προώθησης.
• Να αποφασίσει για το μείγμα της προώθησης.
• Να αξιολογήσει τα αποτελέσματα της προώθησης.
• Να διαχειριστεί και να συντονίσει τη συνολική διαδικασία των επικοινωνιών
Προσδιορισμός του κοινού-στόχου.

Πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε ενέργεια επικοινωνίας θα πρέπει ο πομπός να γνωρίζει
σε ποιο κοινό πρόκειται να απευθυνθεί το
1287
Δ.ΥΠ.Α.

μήνυμα. Προϋπόθεση της επικοινωνίας είναι ο πομπός να γνωρίζει καλά τα

χαρακτηριστικά και τα γνωρίσματα των ατόμων του «Κοινού- στόχου», καθώς και το
βαθμό σχέσης τους με το προϊόν. Το κοινό- στόχος πιθανόν να είναι οι προμηθευτές
της επιχείρησης, άλλες επιχειρήσεις του κλάδου, πιθανοί αγοραστές του τουριστικού
προϊόντος, αλλά και γενικά, άτομα που επηρεάζουν τις αποφάσεις των άλλων.
Καθορισμός των στόχων της επικοινωνίας.

Οι στόχοι της επικοινωνίας είναι το
συγκεκριμένο κοινό να ανταποκριθεί
άμεσα στην πληροφόρηση για το προϊόν
ή την υπηρεσία και να διαμορφώσει μια
θετική εικόνα. Δηλαδή η τουριστική
επιχείρηση θέλει να βάλει κάτι στο μυαλό
του καταναλωτή ή να τον κάνει να
ενεργήσει. Ένας στόχος επικοινωνίας
μπορεί να είναι η άμεση και αποδοτική
μετάδοση ενός μηνύματος. Για παράδειγμα, ποια θα είναι τα πλεονεκτήματα που θα
έχει μια συγκεκριμένη ομάδα παραθεριστών, εάν κάνει διακοπές σε ένα νησί τον
μήνα Ιούνιο αντί του Αυγούστου.
Βασική αποστολή της επικοινωνίας είναι να επιτύχει το έργο της προώθησης.

Απώτερος σκοπός της είναι να οδηγήσει τα άτομα που αποτελούν το κοινό - στόχο
από μια κατάσταση άγνοιας για το τουριστικό προϊόν ή την υπηρεσία, στο στάδιο της
αγοράς τους. Για να καταλήξει ο καταναλωτής στο τελικό στάδιο της αγοράς, περνά
από μια σειρά επιπέδων επικοινωνίας. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τα ακόλουθα.
Άγνοια Γνώση Κατανόηση Πεποίθηση Ενέργεια
Σχήμα 11.2: Ενδεικτικά επίπεδα της επικοινωνίας
Η επιχείρηση, για να γνωρίζει σε τι κατάσταση είναι το κοινό στο οποίο κατευθύνεται,

είναι πιθανό να κάνει έρευνες που συνήθως πραγματοποιούνται πριν και μετά την
1288
Δ.ΥΠ.Α.

υλοποίηση των επικοινωνιακών προγραμμάτων, έτσι ώστε να είναι δυνατή η

εκτίμηση της αποτελεσματικότητάς τους.
Αν, για παράδειγμα, το μεγαλύτερο μέρος του κοινού δε γνωρίζει το προϊόν, το

καθήκον του πομπού είναι βρει τρόπους επικοινωνίας, ώστε το προϊόν να γίνει
γνωστό. Ας υποθέσουμε ότι σε ένα ορεινό χωριό λειτουργεί ξενώνας κατά τη
χειμερινή περίοδο. Ο ιδιοκτήτης του αντί να περιμένει να γίνει γνωστή η λειτουργία
του ξενώνα με το πέρασμα του χρόνου, μπορεί να καταχωρήσει διαφήμιση γι’ αυτό
σε έντυπα που διαβάζουν άτομα που ζουν σε άλλο τόπο και θα ήθελαν να
επισκεφθούν την περιοχή, αλλά δεν έχουν χώρο διαμονής.
Στην περίπτωση που το προϊόν αρέσει στο

κοινό - στόχο αλλά δεν καταλήγει να το
προτιμήσει έναντι των άλλων, ο σχεδιαστής
επικοινωνίας πρέπει να δημιουργήσει την
πεποίθηση στο κοινό ότι, όταν αγοράσει αυτό
το προϊόν, κάνει μια σωστή ενέργεια.
Τέλος, μερικά από τα άτομα του κοινού -

στόχου μπορεί να έχουν πειστεί ότι πρόκειται
για ένα καλό προϊόν, αλλά δεν κάνουν την
αγορά του σαν να περιμένουν κάτι ακόμη. Τότε,
ο υπεύθυνος των επικοινωνιών πρέπει να τους
βοηθήσει να κάνουν το τελικό βήμα. Κάποιες
από τις ενέργειες του είναι να δώσει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να το
δοκιμάσουν για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα προσφέροντας το προϊόν σε
χαμηλή τιμή ή δίνοντας. παράλληλα με την αγορά του, κάποιο δώρο.
Σχεδιασμός του μηνύματος.

Το μήνυμα πρέπει να προσεγγίζει το κοινό και να εξασφαλίζει την προσοχή, να
διατηρεί το ενδιαφέρον, και να προκαλεί το κοινό σε ενέργεια για αγορά. Γι' αυτό ο
σχεδιαστής του μηνύματος πρέπει να διαμορφώσει το μήνυμα έχοντας υπόψη του:
τι πρέπει να πει,
πώς να το πει λογικά ή συμβολικά και
1289
Δ.ΥΠ.Α.

ποιος πρέπει να το πει.
Πολλοί αναρωτιούνται για το πώς πρέπει να δίνεται ένα μήνυμα. Κάποιοι θεωρούν το
κείμενο τη σημαντικότερη μορφή επικοινωνίας, ενώ κάποιοι άλλοι πιστεύουν στην
αξία της εικόνας. Στη σύγχρονη πρακτική της επικοινωνίας συνδυάζονται πολλές
μορφές μηνύματος. Η χρήση γενικά σημάτων τα οποία είναι αποδεκτά και
αναγνωρίσιμα αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο επικοινωνίας. Αλλά και στην έντυπη
διαφήμιση το κείμενο από μόνο του δεν αρκεί. Σημαντικό ρόλο στην
αποτελεσματικότητα της διαφήμισης διαδραματίζουν ο τύπος και το μέγεθος των
γραμμάτων, η έγχρωμη ή λευκή επιφάνεια, κ.λπ.
Τα ειδικά γραφικά, τα οπτικοακουστικά εφέ, το ύφος της εκφώνησης των κειμένων,

αλλά και η σιωπή αποτελούν αδιαχώριστα στοιχεία αποδοτικότητας των μηνυμάτων.
Επιλογή τρόπου επικοινωνίας.

Ο σχεδιαστής επικοινωνίας πρέπει να επιλέξει αποτελεσματικούς διαύλους (κανάλια)
επικοινωνίας για να μεταδώσει το μήνυμά του. Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες: Οι
προσωπικοί και η μη προσωπικοί.
Στους προσωπικούς διαύλους επικοινωνίας υπάρχουν δύο ή περισσότερα άτομα

που επικοινωνούν άμεσα μεταξύ τους. Για παράδειγμα, μια τουριστική επιχείρηση
στέλνει υπάλληλους της σε ένα σχολείο για να ρυθμίσουν με τον διευθυντή του και
τους μαθητές τα σχετικά με μια ημερήσια εκδρομή. Μια άλλη εντοπίζει τα άτομα που
έχουν επιρροή σε άλλους και ενδιαφέρονται για τουρισμό. Έτσι, οι πρώτες
προσπάθειες πώλησης ενός τουριστικού πακέτου γίνονται προς αυτήν την κατηγορία
ατόμων.
Στους μη προσωπικούς διαύλους επικοινωνίας μεταδίδονται μηνύματα χωρίς την

προσωπική επικοινωνία. Εδώ περιλαμβάνονται τα μαζικά διαφημιστικά μέσα, τα
μέσα δημοσίων σχέσεων κ.λπ.
Τα μέσα των Δημοσίων Σχέσεων αναφέρονται σε συμβάντα που σχεδιάζονται για να
μεταδώσουν ειδικά μηνύματα προς το κοινό - στόχο, π.χ. χορηγίες αθλητικών
αγώνων, Βραβεία κ.λπ.
1290
Δ.ΥΠ.Α.

Αξιολόγηση και έλεγχος των αποτελεσμάτων της προώθησης.

Μετά την υλοποίηση του σχεδίου προώθησης ο σχεδιαστής επικοινωνιών πρέπει να
ελέγξει, εάν οι δραστηριότητες υλοποιήθηκαν, όπως είχαν σχεδιαστεί στις δεδομένες
ημερομηνίες, και εάν τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν πράγματι τα κατάλληλα.
Πρέπει να μετρήσει τις επιδράσεις του προγράμματος της προώθησης στο κοινό -
στόχο. Για το λόγο αυτό πρέπει να ερωτηθεί το κοινό-στόχος, αν αναγνωρίζει ή αν
θυμάται το μήνυμα, πόσες φορές το είδε, ποια σημεία του θυμάται κ.λπ. Ακόμη,
πρέπει να συγκεντρώσει στοιχεία για το πόσοι αγόρασαν το προϊόν, σε πόσους
άρεσε και σε πόσους άλλους μίλησαν για αυτό.
Διαχείριση και συντονισμός της διαδικασίας των επικοινωνιών.

Η συνεχής επικοινωνία της επιχείρησης με το περιβάλλον
της, το πλήθος των εργαλείων επικοινωνίας και η ποικιλία
των μηνυμάτων καθιστά επιτακτική την ανάγκη για
συντονισμό. Διαφορετικά, είναι πιθανό τα μηνύματα να
μεταδίδονται σε λάθος χρόνο και να δαπανώνται άσκοπα
χρήματα. Η ολοκληρωμένη επικοινωνία Μάρκετινγκ
επιβάλλει συνέπεια προς την επιχείρηση και το κοινό.
Για το λόγο αυτό πρέπει να υπάρχει κάποιος ο οποίος υπεύθυνα να συντονίζει τα

επικοινωνιακά προγράμματα της επιχείρησης. Να ασκεί μια συνολική στρατηγική
επικοινωνίας, με σκοπό να δείξει ότι η τουριστική επιχείρηση και τα προϊόντα της θα
ικανοποιήσουν τους πελάτες της και για αυτό εκείνοι πρέπει να την προτιμήσουν.
8.2.10.3. H προώθηση και η προβολή του τουριστικού προϊόντος και των

τουριστικών επιχειρήσεων-Το Μείγμα προώθησης
Οι τουριστικές επιχειρήσεις καλούνται να

αποφασίσουν για τον τρόπο με τον οποίο θα
προωθήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.
Πρέπει να συνδυάσουν τα «εργαλεία» προώθησης,
1291
Δ.ΥΠ.Α.

έτσι ώστε να συνθέσουν το επιτυχημένο «μείγμα» της. Το μείγμα προώθησης ή

αλλιώς μείγμα επικοινωνίας marketing, περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο συνδυασμό
διαφήμισης, προώθησης πωλήσεων, προσωπικών πωλήσεων, δημοσίων σχέσεων
και εργαλείων marketing που οι επιχειρήσεις του τομέα της φιλοξενίας
χρησιμοποιούν για να χτίσουν ισχυρές σχέσεις με τους πελάτες τους.
Επιπρόσθετα οι τουριστικές επιχειρήσεις μπορούν να επωφεληθούν από events και

εμπειρίες, το διαδραστικό marketing και το από στόμα σε στόμα (word of mouth)
marketing με στόχο την αναγνώριση του brand τους, τη δημιουργία θετικών
συναισθημάτων γύρων από το brand και την ενίσχυση της πίστης των πελατών.
Τα «εργαλεία» της προώθησης είναι:
Η διαφήμιση,
Η προσωπική πώληση
Οι δημόσιες σχέσεις,
Το άμεσο Μάρκετινγκ
Η προώθηση των πωλήσεων.
Δημοσιότητα- Events & Εμπειρίες
Χορηγίες
Διαδραστικό Marketing
Word of Mouth
Διαφήμιση
Με τον όρο διαφήμιση εννοούμε όλα τα μέτρα και τους τρόπους εκείνους μέσω των
οποίων ο υπεύθυνος του τουριστικού marketing προσπαθεί χωρίς προσωπική
1292
Δ.ΥΠ.Α.

επαφή να επηρεάσει την τελική απόφαση του υποψήφιου τουρίστα — καταναλωτή με

άμεσο στόχο την οριστικοποίηση της διάθεσης του τουριστικού προϊόντος
Η διαφήμιση είναι ένα σύνολο από εισαγωγικές, επί πληρωμή μη-προσωπικών

παρουσιάσεων. Στόχος είναι η δημιουργία μιας ευνοϊκής εντύπωσης στο κοινό στόχο
μέσω της παροχής πληροφοριών για προϊόντα ή υπηρεσίες σε έντυπα μέσα
(εφημερίδες, περιοδικά κλπ), μέσα μαζικής επικοινωνίας (ραδιόφωνο & τηλεόραση),
δικτυακά μέσα (τηλέφωνο, internet, δορυφορική τηλεόραση κλπ), ηλεκτρονικά μέσα
(dvd, ιστοσελίδα κλπ) και διαφημιστικές τοποθετήσεις (αφίσες, πινακίδες κλπ).
Για να υπάρξει η τουριστική διαφήμιση θα πρέπει να υπάρχει και στρατηγικός

σχεδιασμός. Το υποκείμενο της τουριστικής διαφήμισης είναι το ανθρώπινο μυαλό,
μέσα στο οποίο διαπερνούν διαδοχικά και αλλεπάλληλα, καθημερινά χιλιάδες
διαφημιστικά μηνύματα.
Στόχοι της τουριστικής διαφήμισης

Οι βασικότεροι από τους στόχος στους οποίους αποσκοπεί μια τουριστική διαφήμιση
• Η απόκτηση κάποιου νέου μεριδίου αγοράς.
• Η προσέλκυση νέων τουριστών - καταναλωτών.
• Η δημιουργία θετικής εικόνας για την τουριστική επιχείρηση.
• Η διατήρηση της εικόνας αυτής και αντίληψης της τουριστικής επιχείρησης
προς τους τουρίστες — καταναλωτές.
• Η διατήρηση ή αύξηση του μεριδίου αγοράς.
Προσωπικές Πωλήσεις
1293
Δ.ΥΠ.Α.

Δραστηριότητες που βασίζονται

στην πρόσωπο με πρόσωπο
αλληλεπίδραση με τον αγοραστή με
στόχο την ενημέρωση και
μετατροπή τους. Οι προσωπικές
πωλήσεις αποτελούνται από
προσωπική προσπάθεια των
υπαλλήλων όπως παρουσιάσεις
πωλήσεων, συναντήσεις πώλησης,
εκθέσεις κλπ. Ορισμένα από τα πιο γνωστά σημεία προσωπικών πωλήσεων στον
τομέα της φιλοξενίας είναι οι εκθέσεις World Travel Market και ΙΤΒ όπου κάθε χρόνο
κλείνονται σημαντικά συμβόλαια πωλήσεων. Περίπτερα στις εκθέσεις αυτές
διαθέτουν τόσο μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες όσο και οργανισμοί όπως διάφορες
περιφέρειες της Ελλάδας (Ιονίων Νήσων κλπ).
Δημόσιες Σχέσεις
Προσωπικές ή μη ενέργειες που στοχεύουν
στην προστασία και την ενίσχυση της
εταιρικής εικόνας στους υπαλλήλους, τους
πελάτες, άλλες εταιρίες, την κυβέρνηση και
τα μέσα μέσω συνεντεύξεων τύπου, ομιλιών,
σεμιναρίων κλπ. Ένα πρόσφατο
παράδειγμα στον τουριστικό κλάδο είναι ο
διπλασιασμός των μονάδων του voucher εμβολιασμού για τους νέους από την
Aegean.
Άμεσο Marketing
Ένα προωθητικό εργαλείο που βασίζεται στην απευθείας

επικοινωνία με σκοπό την άμεση λήψη feedback σχετικά με
προϊόντα και υπηρεσίες και την διατήρηση μια ισχυρής
σχέσης με το κοινό στόχο. Τα πιο κοινά εργαλεία είναι τα
διαπροσωπικά meetings, οι τηλεφωνικές κλήσεις, τα emails
1294
Δ.ΥΠ.Α.

και λοιπά διαδικτυακά εργαλεία επικοινωνίας. Το direct marketing είναι επίσης ένα
ισχυρό εργαλείο για την αποδοτική διαχείριση σχέσεων με τους πελάτες. Οι εταιρείες
φιλοξενίας και τουρισμού χρησιμοποιούν το direct marketing κατά κόρον και κάνουν
χρήση όλων των δυνατών καναλιών επικοινωνίας όπως τα newsletters, social media,
emails, sms campaigns κλπ.
Προώθηση Πωλήσεων
Μια ποικιλία μεσοπρόθεσμων ή βραχυπρόθεσμων και κυρίως εποχικών κινήτρων ή

υλικού το οποίο στόχο έχει την παρότρυνση δοκιμής ή αγοράς ενός προϊόντος ή
υπηρεσίας και περιλαμβάνει δείγματα, κουπόνια, διαγωνισμούς, επιδείξεις κλπ.
Ορισμένες από τις προωθητικές ενέργειες πωλήσεων στο τομέα της φιλοξενίας είναι
οι παρακάτω:
Προσφορές Last minute

Προσφορές Early Booker
Loyalty Προγράμματα
Προγράμματα Upgrade
Special Offer Deals
Δημοσιότητα - Events & Εμπειρίες
Εταιρικές ή χορηγούμενες προωθητικές δραστηριότητες που στόχο έχουν τη

δημιουργία διάδρασης των πελατών με το brand μέσω αθλημάτων, ψυχαγωγίας,
φεστιβάλ κλπ. Οι εταιρίες φιλοξενίας μπορούν να λειτουργήσουν σαν σπόνσορες σε
συγκεκριμένες εκδηλώσεις ή να τις φιλοξενήσουν οι ίδιες, προωθώντας έτσι τις
υπηρεσίες τους. Ένα παράδειγμα είναι το πρόσφατο τριετές πρόγραμμα χορηγιών
επιλεγμένων φιλαρμονικών της Κέρκυρας από τον όμιλο Sani -Ikos Resorts.
Χορηγίες
1295
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι η χρηματοδότηση μη κερδοσκοπικών οργανισμών ή δραστηριοτήτων

κοινωνικού περιεχομένου από τουριστικές επιχειρήσεις με αντιστάθμισμα την
προβολή τους και την πίστωσή τους με θετική κοινωνική ευθύνη.
Διαδραστικό Marketing
Η ανάπτυξη του Διαδικτύου

παρέχει ένα άνετο και
προσωπικό περιβάλλον
αγοραστικών εμπειριών για
τους πελάτες ενώ παράλληλα
αυξάνει την αναγνωρισιμότητα
του brand, την ικανοποίηση
του πελάτη και τις πωλήσεις
σε χαμηλότερο κόστος. Οι
εταιρίες φιλοξενίας και τουρισμού χρησιμοποιούν online και offline συνδέσεις για να
οδηγήσουν τους επισκέπτες στα απευθείας κανάλια τους για να κερδίσουν κρατήσεις.
Καθώς όλο και περισσότεροι επισκέπτες αναζητούν πληροφορίες online, οι
marketers του κλάδου ανταποκρίνονται με ανεπτυγμένες online στρατηγικές. Ένα
παράδειγμα χρήσης του εν λόγω εργαλείου είναι η πρόσφατη καμπάνια που
δημιούργησε το Angsana Corfu Resort & Spa για το επίσημο opening της μονάδας
μέσω ενός challenge video στο Youtube.
Word of Mouth
Εκφράζει τις θετικές ή αρνητικές αξιολογήσεις

των πελατών αφού έχουν αγοράσει ένα προϊόν ή
υπηρεσία και αφορά την καταναλωτική τους
εμπειρία μέσω προφορικής, γραπτής ή
ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Οι μικρές αλλά και οι
1296
Δ.ΥΠ.Α.

μεγάλες εταιρίες δίνουν μεγάλη βάση στο WoM marketing καθώς οι προεκτάσεις του,
τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα σημαντικές.
Λόγω της άυλης φύσης της φιλοξενίας και του προσανατολισμού κυρίως στις
υπηρεσίες, η ενίσχυση του WoM – και ιδιαίτερα του eWoM- παίζει κρίσιμο ρόλο για
κάθε εταιρία φιλοξενίας η οποία δραστηριοποιείται στην εποχή των Social media και
των Online Travel Agents.
Παραδείγματα εφαρμογών του μίγματος προβολής στον τουρισμό
Συνεργασία του Ε.Ο.Τ. με λοιπούς κρατικούς φορείς για τη βελτίωση της εικόνας της
Ελλάδας
Ταξιδιωτικοί κατάλογοι με χρήσιμες πληροφορίες για τον υποψήφιο τουρίστα
Διαφημιστικά έντυπα
Υπαίθρια τουριστική διαφήμιση
Εκθεσιακό υλικό στους χώρους συναλλαγής των τουριστικών πρακτορείων (αφίσες,
έντυπο υλικό)
Προσωπική αλληλογραφία, τηλεφωνικές επαφές σε υποψήφιους πελάτες
Διαφήμιση ειδικών μορφών τουρισμού
Κοινή διαφήμιση ΕΟΤ http://www.gnto.gov.gr/, σε συνεργασία με ελληνικές
τουριστικές επιχειρήσεις
Συμμετοχή σε διεθνείς τουριστικές εκθέσεις
Ταξίδια πληροφόρησης για δημοσιογράφους
Δημόσιες σχέσεις με στελέχη τουριστικών οργανισμών και πωλητές πρακτορείων
ταξιδιών
Συνεντεύξεις και δελτία τύπου
Διακίνηση ειδικών CD
Συμμετοχή σε πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις
Διάθεση διαφημιστικών δώρων σε τουρίστες
1297
Δ.ΥΠ.Α.

Προσφορές
Μειωμένες τιμές σιδηροδρομικών εισιτηρίων σε μαθητές, φοιτητές, υπερήλικες
Προσφορά δωρεάν αεροπορικού ταξιδιού με τη συγκέντρωση μιλίων
Χορηγίες σε αθλητικούς αγώνες, εκπαιδευτικά ιδρύματα
Προβολή από τα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
1298
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.11. Η Διαφήμιση του Τουριστικού Προϊόντος
8.2.11.1 Η έννοια της διαφήμισης
Διαφήμιση είναι η λειτουργία επικοινωνίας μεταξύ ενός ατόμου ή μιας ομάδας

(επιχείρηση) και του κοινού, η οποία στοχεύει στην προβολή πραγμάτων, προϊόντων,
υπηρεσιών κ.ά., με σκοπό την προώθηση, επέκταση ή αύξηση των πωλήσεων τους
ή τη δημιουργία και τη διατήρηση της φήμης και πελατείας τους.
Με τον όρο διαφήμιση συνήθως υπονοούνται δύο διαφορετικά πράγματα:

Μια συγκεκριμένη (έμμεση ή άμεση) ενέργεια προβολής ενός προϊόντος ή μιας
υπηρεσίας κ.λπ., για παράδειγμα η προβολή μιας μάρκας αυτοκινήτων.
Η τεχνική διαδικασία για την προβολή του προϊόντος ή της υπηρεσίας που
περιλαμβάνει διάφορες ενέργειες, απασχολεί ειδικούς, χρησιμοποιεί μέσα
δημοσιότητας.
Η επιτυχημένη διαφήμιση πρέπει να υπηρετεί τις

αρχές της πρωτοτυπίας (όλα τα στοιχεία της να
είναι κατά όσο το δυνατόν πιο νέα), της αλήθειας
(να υπηρετεί με ειλικρίνεια τη σωστή ενημέρωση
του καταναλωτή) και την αρχή της μη
δυσφήμησης των ανταγωνιστών.
8.2.11.2. Τι Είναι η Τουριστική Καμπάνια
Με την έννοια της τουριστικής διαφημιστικής καμπάνιας, αντιλαμβανόμαστε μια

προσπάθεια συλλογικού χαρακτήρα πολλών εκδηλώσεων.
Πού Στοχεύει η Τουριστική Διαφήμιση

Κάθε φορέας που σχεδιάζει την τουριστική διαφημιστική καμπάνια προσέλκυσης
επισκεπτών, προσεγγίζει το κοινό με συγκεκριμένο τρόπο:
1299
Δ.ΥΠ.Α.

Τουριστική Αγορά - Ζήτηση - Υποψήφιος Επισκέπτης
Διαφημιστική καμπάνια Διαφημιστική καμπάνια Διαφημιστική καμπάνια

κράτους μεσολαβητή λιανέμπορων
(χονδρέμπορου
Προβολή των γενικών ‘Πακετάρισμα’ του Προσπάθεια πειθούς των
πλεονεκτημάτων του τουριστικού προορισμού τελικών καταναλωτών
τουρισμού στη και ενθάρρυνση των (επισκεπτών) να
συγκεκριμένη χώρα λιανέμπορων να το προτιμήσουν τον
πουλήσουν προορισμό
Ο Καθορισμός των Μηνυμάτων

Η επιλογή του κεντρικού μηνύματος είναι το κλειδί της επιτυχίας μιας τουριστικής
διαφημιστικής καμπάνιας Για την δημιουργία ενός επιτυχημένου μηνύματος
απαιτούνται τα εξής:
Βαθιά γνώση των χαρακτηριστικών της τουριστικής αγοράς
Γνώση της επιμέρους αγοράς (κοινού – στόχου) στην οποία απευθύνεται η καμπάνια
Γνώση των μεθόδων χειρισμού και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης
Γνώση της καθημερινής ζωής της τουριστικής αγοράς και των κοινωνικών,
οικονομικών, και πολιτικών συνθηκών
Γνώση των ηθών και των εθίμων της τουριστικής αγοράς
Γνώση του τουριστικού προϊόντος του προορισμού
8.2.11.3. Αποφάσεις που αφορούν τη διαφήμιση
Η τουριστική επιχείρηση αποφασίζει για τη διαφήμιση

του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει όταν θέλει
να διατηρήσει αλλά προπαντός να αυξήσει την
πελατεία της. Οι υπεύθυνοι του Μάρκετινγκ πριν
αποφασίσουν την έναρξη μιας διαφημιστικής
καμπάνιας, πρέπει να πείσουν τη διοίκηση της
επιχείρησης για την αναγκαιότητα της και για τα
1300
Δ.ΥΠ.Α.

προσδοκώμενα οφέλη της επιχείρησης από τη διαφημιστική καμπάνια. Για να

αποφασιστεί μια διαφημιστική καμπάνια πρέπει:
Η διοίκηση της επιχείρησης να εγκρίνει τον προϋπολογισμό για τη διαφημιστική

καμπάνια, αφού διαπιστώσει ότι είναι ευνοϊκές οι συνθήκες για το διαφημιζόμενο
τουριστικό προϊόν, αλλά και οι γενικότερα επικρατούσες συνθήκες (π.χ. μπορούμε να
αποφασίσουμε τη διαφήμιση ενός καλού και συμφέροντος εκδρομικού πακέτου για
την Μέση Ανατολή τη στιγμή που εκεί επικρατούν πολιτικές αναταραχές ή πολεμικές
συρράξεις.
Η επιχείρηση που αποφασίζει τη διαφήμιση του τουριστικού προϊόντος της πρέπει να

είναι σίγουρη ότι στέλνοντας το μήνυμά της διαφοροποιείται από τους ανταγωνιστές
και προβάλλει σωστά το προϊόν της.
Να γνωρίζει η επιχείρηση ότι μια καλή διαφημιστική καμπάνια, παρά το όποιο κόστος
της, μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικότερες προσφορές προς τους πελάτες της,
εξαιτίας των αυξημένων πωλήσεων του πακέτου. Ενώ μια αποτυχημένη καμπάνια
μπορεί να έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Τέλος, να καθοριστούν οι στόχοι του διαφημιστικού προγράμματος , αφού πρώτα

αποφασιστούν όλα τα παραπάνω.
8.2.11.4. Καθορισμός των επιδιωκόμενων στόχων
Οι στόχοι της τουριστικής

διαφήμισης θα πρέπει να είναι
ρεαλιστικοί, δηλαδή εφικτοί. Ο
κύριος στόχος της τουριστικής
διαφήμισης είναι να μεταφέρει ένα
μήνυμα η μια πληροφορία από την
τουριστική επιχείρηση στον
πιθανό πελάτη σχετικά με το
προϊόν που παράγει και θέλει να
διαθέσει στην τουριστική αγορά.
1301
Δ.ΥΠ.Α.

Δηλαδή ο στόχος της τουριστικής διαφήμισης είναι να αυξήσει τη ροπή του πιθανού
πελάτη προς την αγορά του προϊόντος της τουριστικής επιχείρησης.
Ο καθορισμός των στόχων της τουριστικής διαφήμισης, εκτός του ότι βοηθά, για να
μετρηθούν τα αποτελέσματα της, βοηθά επίσης σημαντικά το έργο των δημιουργών
της, διότι από την πρώτη στιγμή γνωρίζουν που θα επικεντρωθεί ή όλη προσπάθεια
τους.
Η τουριστική διαφήμιση θεωρείται ως μια δραστηριότητα επικοινωνίας στο χώρο

του Τουριστικού Μάρκετινγκ. Από τη στιγμή που οι στόχοι του Μάρκετινγκ έχουν
ορισθεί με ακρίβεια και σαφήνεια, είναι πολύ εύκολο να καθορισθούν οι στόχοι της
διαφήμισης που περιλαμβάνονται στο διαφημιστικό πρόγραμμα της επιχείρησης.
Μερικοί από τους στόχους της τουριστικής διαφήμισης μπορεί να είναι οι εξής:
Να ενημερώνει τους πελάτες της επιχείρησης για νέες υπηρεσίες ή προϊόντα που
προσφέρονται. π.χ Η προσφορά από ένα τουριστικό πρακτορείο για νέους
προορισμούς για την περίοδο των Χριστουγέννων.
Να υπενθυμίζει στους πελάτες της τουριστικής επιχείρησης να κάνουν έγκαιρα τις

κρατήσεις τους για την επόμενη τουριστική σεζόν (π.χ. αεροπορικές εταιρείες
προσφέρουν αεροπορικά εισιτήρια τόσο πιο φθηνά όσο πιο μακριά αγορασθούν από
1302
Δ.ΥΠ.Α.

την ημερομηνία αναχώρησης, παρόμοια έκπτωση δίνουν και οι περισσότερες

ξενοδοχειακές μονάδες).
Να πληροφορεί το κοινό της για την τιμολογιακή πολιτική της επιχείρησης (π.χ.
εποχικές εκπτώσεις, οικογενειακές προσφορές, φθηνά αεροπορικά εισιτήρια κ.λπ.).
Να τονίζει και να αυξάνει την εμπιστοσύνη των πελατών της προς το εμπορικό της
σήμα.
Να πείθει τους πελάτες να κάνουν χρήση της διαφημιζόμενης υπηρεσίας τώρα ή στο
κοντινό μέλλον (π.χ. προσφορά του ξενοδοχείου για τις εορτές του Πάσχα).
Να μειώνει τους φόβους για τυχόν αποτυχία της πραγματοποιούμενης αγοράς από
τον πελάτη (π.χ. υποσχόμενη επιστροφή των χρημάτων, εάν ο πελάτης δεν μείνει
ευχαριστημένος).
8.2.11.5. Καθορισμός του προϋπολογισμού της διαφήμισης
Ο προϋπολογισμός που καταρτίζεται για τη διαφήμιση του τουριστικού προϊόντος

πρέπει να είναι λεπτομερής και να προβλέπει το ύψος κάθε δαπάνης, διότι αποτελεί
τον καθοριστικό παράγοντα της καλής εκτέλεσης του προγράμματος τουριστικής
διαφήμισης. Οπωσδήποτε στο πλάνο διαφήμισης θα πρέπει να έχουμε καθορίσει τα
μέσα που θα χρησιμοποιηθούν, οι σκοποί, οι στόχοι και τα αποτελέσματα που
αναμένουμε από την ενέργεια αυτή σε ορισμένο χρόνο.
8.2.11.6. Η δημιουργία του διαφημιστικού μηνύματος
Η δημιουργία του διαφημιστικού μηνύματος είναι το επόμενο βήμα, οι υπεύθυνοι των

Δημοσίων Σχέσεων πρέπει να αποφασίσουν για τα συστατικά του διαφημιστικού
μηνύματος που είναι:
• Η ιδέα του μηνύματος.
• Η πλατφόρμα της λεζάντας.
• Η μορφή του μηνύματος.
1303
Δ.ΥΠ.Α.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη δημιουργία του διαφημιστικού

μηνύματος είναι δύο, η επαγωγική και η παραγωγική.
Στην επαγωγική μέθοδο γίνεται συλλογή πληροφοριών από τους χρήστες των
τουριστικών προϊόντων, από όλους όσοι συνεργάζονται με την τουριστική επιχείρηση,
αλλά και από τους ανταγωνιστές τους και από οποιαδήποτε άλλη πηγή που διαθέτει
στοιχεία και μπορεί να αξιοποιηθούν ως βάση για τη δημιουργία του διαφημιστικού
μηνύματος.
Η παραγωγική μέθοδος βασίζεται στην ανάλυση και προβολή των ωφελειών που
θα αποκομίσουν οι μελλοντικοί πελάτες από την αγορά του τουριστικού προϊόντος.
Στην τουριστική διαφήμιση πρέπει να εμφανίζεται η χρησιμότητα του τουριστικού
προϊόντος, ποια θα είναι όταν χρησιμοποιούμε το προϊόν (π.χ. απόλαυση των
διακοπών σε ορεινό θέρετρο), όταν έχει πλέον χρησιμοποιηθεί το προϊόν (π.χ. η
καλή υγεία τον επόμενο χειμώνα μετά από ιαματικό τουρισμό), και τα αποτελέσματα
από την χρήση του σε σχέση με την κατανάλωση άλλων προϊόντων (π.χ επίσκεψη
και διαμονή σε παραδοσιακούς ξενώνες, διακοπές - οικοτουρισμός και εμπορικές
επαφές για την προώθηση προϊόντων της εταιρείας μας στην Βόρεια Ελλάδα). Τέλος,
η επιχείρηση πρέπει να αποφασίσει ποιο μέσο θα προτιμήσει για την προώθηση της
διαφήμισης, πόσες φορές και πότε θα προβληθεί το μήνυμα κ.λπ.
8.2.11.7. Τα διαφημιστικά μέσα
Αφού δημιουργηθεί το διαφημιστικό μήνυμα πρέπει στη συνέχεια να γίνει η επιλογή

του διαφημιστικού μέσου.
1304
Δ.ΥΠ.Α.

Διαφημιστικά μέσα
• Εφημερίδες, Περιοδικά
• Τηλεόραση, Ραδιόφωνο, Κινηματογράφος
• Internet, social media, pop up διαφημίσεις
• Απευθείας ταχυδρόμηση
• Υπαίθρια διαφήμιση, Κινητή διαφήμιση (με μεταφορικά μέσα), Φωτεινές
επιγραφές, Αφίσες
• Έκθεση στα σημεία αγοράς
• Ειδική διαφήμιση με Διαφημιστικά δώρα, μικροαντικείμενα, ημερολόγια, κλπ.
• Διάφοροι οδηγοί και προγράμματα, Περιγραφικά φυλλάδια
Μια τουριστική επιχείρηση (ο πομπός του μηνύματος) θα προσπαθήσει να μεταφέρει

το διαφημιστικό της μήνυμα στον πιθανό πελάτη (δέκτης) μέσα από το κανάλι
μεταφοράς του διαφημιστικού της μηνύματος. Παρακάτω αναλύουμε μερικά από
αυτά τα διαθέσιμα διαφημιστικά μέσα:
Η τηλεόραση.
Η τηλεόραση είναι σήμερα το πλέον πειστικό μέσο διαφήμισης. Απευθύνεται στο
σύνολο σχεδόν του πληθυσμού της χώρας (περισσότερα από 90% των νοικοκυριών
έχουν μία τηλεόραση. Έχει άριστη ποιότητα εμφάνισης του διαφημιστικού μηνύματος.
Το διαδίκτυο (internet).
Μέσω του διαδικτύου μπορεί το μήνυμα να μεταφερθεί με τοποθέτηση της
διαφήμισης σε κατάλληλη ιστοσελίδα αλλά και με την κατασκευή από την τουριστική
επιχείρηση δικής της ιστοσελίδας, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερα μεγάλη δαπάνη.
Τέλος η τουριστική διαφήμιση μπορεί να προωθηθεί με τα «μέσα ειδικής
επικοινωνίας» όπως: Η τουριστική μπροσούρα, το τουριστικό προσπέκτους, ο
τουριστικός τύπος, ο τουριστικός οδηγός.
1305
Δ.ΥΠ.Α.

Οι εφημερίδες.
Οι εφημερίδες εiνα1 σήμερα το δημοφιλέστερο μέσο διαφημίσεων διότι διαβάζονται
από πολύ κόσμο (το 74% των νοικοκυριών στις Η.ΠΑ αγοράζει εφημερίδα),
μεταφέρουν το διαφημιστικό μήνυμα σε ευρύτατη γεωγραφική περιοχή με σχετικά
μικρό κόστος διαφήμισης και μπορούμε εύκολα να προγραμματίσουμε το χρόνο και
τη θέση που, θα εμφανιστεί η διαφήμιση στο έντυπο.
Τα περιοδικά.
Σήμερα κυκλοφορούν δεκάδες περιοδικά γενικού και ειδικού ενδιαφέροντος. Πολλοί
οργανισμοί του τομέα της φιλοξενίας και των ταξιδιών, τα ξενοδοχεία, τα θέρετρα
κ.λπ. επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στο συγκεκριμένο μέσο. Η διαφήμιση σε
περιοδικά έχει κύρος, αξιοπιστία, ποιοτικά καλύτερη εμφάνιση της διαφήμισης απ'
ό,τι στην εφημερίδα και έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι
αναγνώστες των περιοδικών είναι πολύ περισσότεροι από τους αγοραστές τους.
Το ραδιόφωνο.
Η ραδιοφωνική διαφήμιση έχει κοινά στοιχεία με αυτή των εφημερίδων. Έχει μικρό
κόστος και μεγάλη γεωγραφική κάλυψη. Η ραδιοφωνική διαφήμιση μπορεί να
επαναλαμβάνεται με την αναγκαία συχνότητα χωρίς δυσκολία, έχει τη δυνατότητα
του εύκολου προγραμματισμού για την εμφάνιση της διαφήμισης την κατάλληλη
στιγμή.
1306
Δ.ΥΠ.Α.

Η υπαίθρια διαφήμιση.
Μπορεί να είναι αφίσες, ζωγραφιές, επιγραφές, εικόνες κ.λπ. Η επιλογή αυτού το
μέσου παρουσίασης της διαφήμισης παρουσιάζει μικρό σχετικά κόστος, γεωγραφική
επιλεκτικότητα, μεγάλη διάρκεια ζωής, μεγάλο μέγεθος..
8.2.11.8. Η Επιλογή του διαφημιστικού μέσου
Η επιλογή του διαφημιστικού μέσου μπορεί να γίνει, αφού διαπιστώσουμε την

αποτελεσματικότητα του μέσου και λάβουμε υπ' όψη μας τους στόχους που έχει
θέσει η επιχείρηση επιλέγοντας αυτή τη διαφημιστική καμπάνια.
Καθορισμός των Μέσων

Ο παράγοντας της επιλογής των κατάλληλων διαφημιστικών μέσων θεωρείται
ιδιαίτερα σημαντικός και αποτελεί κρίσιμο σημείο για την επιτυχία ή την αποτυχία της
συνολικής διαφημιστικής καμπάνιας. Για την αποτελεσματικότερη και ορθολογικότερη
επιλογή του μείγματος των διαφημιστικών μέσων απαιτούνται τα εξής:
Γνώση της επιστήμης (τεχνολογίας) των μέσων –

Παρακολούθηση των εξελίξεων στις νέες τεχνολογίες –
Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των σύγχρονων μέσων προβολής
Μελέτη της εμβέλειας, της κάλυψης και της αναγνωσιμότητας των μέσων προβολής
1307
Δ.ΥΠ.Α.

Μελέτη της αποδοτικότητας του συνδυασμού των καθιερωμένων και των σύγχρονων
μέσων προβολής
Επίσης, η επιλογή του μέσου μπορεί να γίνει αφού ληφθούν υπ' όψη τα παρακάτω:
Το μέγεθος και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τμήματος της τουριστικής αγοράς

στην οποία απευθύνεται η διαφήμιση του τουριστικού προϊόντος.
Το μέγεθος της κάλυψης της γεωγραφικής περιοχής που η επιχείρηση θέλει να

στοχεύσει με την διαφήμιση.
Την προβλεπόμενη διάρκεια ζωής του μηνύματος της τουριστικής διαφήμισης

δηλαδή εάν υπάρχει η δυνατότητα για επαναλαμβανόμενες εκθέσεις του μηνύματος
(π.χ. μια διαφημιστική πινακίδα δρόμου που παρουσιάζει μια αντηλιακή κρέμα).
Το κόστος για την επιλογή του κάθε διαφημιστικού μέσου.
Τη μελέτη των στοιχείων που έχουμε στη διάθεση μας από το διαφημιστικό μέσο,
έτσι ώστε να μπορούμε να διαπιστώσουμε εάν αυτό το μέσο έχει φέρει επιτυχία σε
ανάλογες διαφημιστικές εκστρατείες.
1308
Δ.ΥΠ.Α.

Τη στελέχωση της επιχείρησης που θα αναλάβει την προώθηση μέσω της

διαφήμισης, του τουριστικού προϊόντος.
Το χρόνο που θα μεσολαβήσει από τη σχεδίαση μέχρι την εμφάνιση της διαφήμισης
από το μέσο που επιλέχθηκε. Σε αρκετές περιπτώσεις μέσων το διάστημα αυτό είναι
πολύ μεγάλο.
Τα είδη των διαφημιστικών μέσων που χρησιμοποιούνται από τους ανταγωνιστές

μας και ο βαθμός χρησιμοποίησής τους από αυτούς.
8.2.11.9. Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της διαφήμισης
Για να μετρήσει η τουριστική επιχείρηση τα αποτελέσματα της διαφήμισης πρέπει

πρώτα να έχει σαφή αντίληψη των στόχων που επεδίωκε ξεκινώντας τη διαφημιστική
εκστρατεία.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο τελικός στόχος της διαφήμισης είναι να μεταδώσει
το μήνυμα της τουριστικής επιχείρησης με αρκετή πειστικότητα, ώστε να προκαλέσει
την κατάλληλη στιγμή μια ενεργή ζήτηση για το προϊόν και έτσι να διευκολύνει την
αύξηση των πελατών και των κερδών της επιχείρησης.
Συνεπώς, η αύξηση της προσερχόμενης στην επιχείρηση πελατείας είναι ένα μέτρο
επιτυχίας της τουριστικής διαφήμισης όπως και η αύξηση των κερδών (βέβαια
κανένα μέτρο δεν είναι απόλυτα ακριβές).
Υπάρχουν και άλλες προσπάθειες μέτρησης του αποτελέσματος από τη διαφήμιση,

όπως η συμπλήρωση στατιστικού φυλλαδίου κατά την άφιξη του τουρίστα όπου εκεί
υπάρχει η σχετική ερώτηση για το πώς παρακινήθηκε να αγοράσει το τουριστικό
προϊόν της επιχείρησης.
Η μέτρηση του διαφημιστικού αποτελέσματος μπορεί να γίνει είτε από εξωοικονομικά

στοιχεία είτε από οικονομικά στοιχεία. Στα εξωοικονομικά στοιχεία πρέπει να
μετρηθούν:
1309
Δ.ΥΠ.Α.

Η προσοχή την οποία η τουριστική διαφήμιση προκαλεί στο κοινό, όταν παρουσιάζει
το μήνυμα.
Το ενδιαφέρον που η διαφήμιση προκαλεί για το προσφερόμενο προϊόν.
Η επιθυμία την οποία διεγείρει η τουριστική διαφήμιση για την ωφελιμότητα και για
την απόκτηση του αγαθού αυτού.
Η ενέργεια στην οποία η διαφήμιση θα πετύχει να «οδηγήσει» το κοινό που είναι ο
στόχος της, και η οποία δεν είναι άλλη από την αγορά του προϊόντος.
Με τη διαφήμιση λοιπόν, μετατρέπουμε

την αρχική άγνοια του κοινού σε
γνωστοποίηση της προσφοράς, γνωριμία
με το προϊόν, δημιουργία επιθυμίας για την
απόκτηση του και τελικά την ενέργεια
αγοράς του προϊόντος αυτού. Στα
οικονομικά στοιχεία της τουριστικής
διαφήμισης, τα οποία πρέπει να
μετρηθούν, το κυριότερο είναι το ετήσιο ύψος του κύκλου εργασιών της επιχείρησης.
Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Το πρόβλημα προέρχεται από το γεγονός ότι αυξήσεις
στον τζίρο προκαλούνται όχι μόνο από τη διαφήμιση, αλλά και από τυχόν λειτουργία
νέων τμημάτων, αύξηση τιμών, αλληλεξαρτήσεις στους τζίρους άλλων
προσφερόμενων προϊόντων, ενέργειες του τμήματος Μάρκετινγκ κ.λπ.
1310
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.11.10. Διαφημιστικά Τουριστικά Έντυπα
8.2.11.10.1. Η έννοια των διαφημιστικών εντύπων/φυλλαδίων
Η χρήση του έντυπου υλικού είναι μια από τις

πιο χαρακτηριστικές ενέργειες του
τουριστικού Μάρκετινγκ. Ενώ για τα συνήθη
καταναλωτικά προϊόντα η διαφήμιση, οι
δημόσιες σχέσεις, η προώθηση πωλήσεων
είναι πολύ πιο διαδεδομένες τεχνικές
Μάρκετινγκ, πολύ λίγοι από τους
παραγωγούς των «υλικών» προϊόντων
χρησιμοποιούν το «έντυπο» σε τόσο μεγάλο
βαθμό όσο οι παραγωγοί τουριστικών προϊόντων.
Το έντυπο υλικό αποτελεί μέρος του επικοινωνιακού οπλοστασίου και είναι μία από
τις μεθοδολογίες, αλλά ταυτόχρονα και μία τεχνική του τουριστικού Μάρκετινγκ
.
Έντυπο υλικό για το τουριστικό Μάρκετινγκ είναι όλα τα είδη τυπωμένου υλικού που
έχουν πληρωθεί από τον προϋπολογισμό του Μάρκετινγκ και έχουν σχεδιαστεί, για:
να πληροφορήσουν υποψήφιους ή υφιστάμενους πελάτες,
να δημιουργήσουν ερεθίσματα ζήτησης για συγκεκριμένα τουριστικά προϊόντα και

υπηρεσίες,
να διευκολύνουν την απόλαυση ή χρήση τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών ή

γενικά τον τουρίστα στην ταξιδιωτική του εμπειρία.
Όταν μιλάμε για «διευκόλυνση απόλαυσης ή

χρήσης τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών»
αναφερόμαστε στην περιγραφή αυτών των
τρόπων που οι παραγωγοί των τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών χρησιμοποιούν, για να
«διευκολύνουν» τους πελάτες τους να
1311
Δ.ΥΠ.Α.

αποφασίσουν μεταξύ εναλλακτικών επιλογών και να επιλέξουν προϊόντα και

υπηρεσίες από τα οποία θα έχουν όφελος, ικανοποίηση και ευχαρίστηση από την
κατανάλωση και χρήση τους.
Έτσι, για παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε τα φυλλάδια που μοιράζονται στους

τουρίστες στις εισόδους διαφόρων τουριστικών αξιοθέατων, φυλλάδια που δίνονται
για να καθοδηγήσουν τους επισκέπτες σε περιοχές (όπως μονοπάτια σε φυσικά
αξιοθέατα, δάση, βιότοπους, κ.α.).
Όταν μιλάμε για έντυπο υλικό δεν περιλαμβάνουμε το υλικό που ενώ είναι διαθέσιμο
για τους επισκέπτες ή τουρίστες ζητείται να πληρώσει ο επισκέπτης για να το
αποκτήσει. Αυτά είναι, για παράδειγμα,
• εμπορικές εκδόσεις,
• ταξιδιωτικοί οδηγοί,
• χάρτες,
• οδηγοί μουσείων
• άλλα φυλλάδια
που το αντίτιμο το οποίο ζητείται από τον επισκέπτη τουρίστα έχει σκοπό να
αποφέρει εμπορικό κέρδος ή όφελος σε αυτόν που διαθέτει αυτό το έντυπο υλικό.
Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι είναι δυνατόν

το ίδιο υλικό να «διατίθεται δωρεάν» σε
ορισμένες περιπτώσεις (όπως για παράδειγμα
χάρτες περιοχής σε ρεσεψιόν ξενοδοχείου) και
να πωλείται σε άλλες περιπτώσεις. Τότε στην
περίπτωση που διατίθεται εντάσσεται στο
«υλικό Μάρκετινγκ» ενώ στην περίπτωση όπου
πωλείται εντάσσεται στο «εμπορικό υλικό».
Όταν μιλάμε για έντυπο συνήθως αναφερόμαστε είτε σε κάποιο τρίπτυχο ή

τετράπτυχο φυλλάδιο, είτε σε κάποια πολυσέλιδη μπροσούρα, με περισσότερα
1312
Δ.ΥΠ.Α.

στοιχεία, όπως είναι τα έντυπα των τουριστικών πρακτορείων που περιγράφουν

πολλές εναλλακτικές προσφορές.
Είδη τουριστικών εντύπων

1.Έντυπα περιφερειακής ανάπτυξης.
2.Έντυπα της μεμονωμένης
τουριστικής επιχείρησης.
3.Έντυπα που εκδίδουν οι οργανισμοί
που οργανώνουν tours.
4.Ειδικευμένα έντυπα τουριστικής
προώθησης.
Στην περιγραφή των τουριστικών εντύπων

κανονικά πρέπει να αναφέρουμε και άλλα
τρία είδη τουριστικών εκδόσεων:
τουριστικοί ταξιδιωτικοί οδηγοί
Χάρτες (τουριστικοί, οδικοί, κλπ.)
τουριστικοί επαγγελματικοί οδηγοί
Αυτές οι εκδόσεις/έντυπα συνήθως είναι

ανεξάρτητες από το πρόγραμμα ενεργειών marketing που στοχεύει στην ανάπτυξη
του προϊόντος της τουριστικής επιχείρησης. Όμως συνεισφέρουν γενικά στην
κατανόηση και στην καλύτερη διάθεση του τουριστικού προϊόντος, όπως εξηγήθηκε
παραπάνω.
Από την άποψη της χρήσης τους, μπορούμε να διακρίνουμε δύο κατηγορίες
τουριστικών εντύπων μάρκετινγκ:
Α. τα τουριστικά έντυπα που σκοπό έχουν την προβολή και προώθηση

τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών και τέτοια παραδείγματα είναι τα έντυπα
ξενοδοχείων, οι κατάλογοι των τουριστικών πρακτόρων – Tour operators
1313
Δ.ΥΠ.Α.

Β. τα τουριστικά έντυπα που σκοπό έχουν να παράσχουν πληροφορίες, ή να

διευκολύνουν την επίσκεψη σε αξιοθέατα ή την απόλαυση τους, όπως οι χάρτες
(που προσφέρονται από τις εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων) ,τα μενού των
εστιατορίων, κ.α.
Τα περισσότερα τουριστικά έντυπα

απευθύνονται και προετοιμάζονται με
σκοπό να διατεθούν στους τελικούς
πελάτες-τουρίστες των τουριστικών
επιχειρήσεων ή τουριστικών περιοχών.
Όμως, ένα μέρος των τουριστικών
εντύπων απευθύνεται και στους
ενδιάμεσους και στα δίκτυα διανομής,
συνήθως με στόχους την προβολή και προώθηση των προϊόντων ή των υπηρεσιών,
ή για την διευκόλυνση της διανομής και διάθεσης των τουριστικών προϊόντων. Τέτοιο
παράδειγμα είναι οι τιμοκατάλογοι και τα ωράρια δρομολογίων των μέσων
μετακίνησης, ή κατάλογοι διαθέσιμων προϊόντων/υπηρεσιών τους οποίους
ετοιμάζουν ορισμένες τουριστικές περιοχές.
8.2.11.10.2. Η σημασία των τουριστικών διαφημιστικών φυλλαδίων
Είπαμε ήδη ότι οι βασικοί λόγοι προετοιμασίας και διάθεσης τουριστικών εντύπων
είναι αφενός η πληροφόρηση και η ενημέρωση και αφετέρου η διευκόλυνση. Γιατί
όμως έχει σημασία να χρησιμοποιήσουμε τουριστικά έντυπα και δεν μπορούμε να
αρκεστούμε στα άλλα μέσα που διαθέτει το τουριστικό Μάρκετινγκ, όπως η
διαφήμιση, οι προσωπικές πωλήσεις, οι δημόσιες σχέσεις και οι άλλες τεχνικές;
1314
Δ.ΥΠ.Α.

Υπάρχουν ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά των τουριστικών προϊόντων και

υπηρεσιών που δημιουργούν την ανάγκη για τη χρησιμοποίηση τουριστικών
εντύπων και τα οποία δικαιολογούν το χαρακτηρισμό των εντύπων ως σημαντική
μεθοδολογία στο τουριστικό Μάρκετινγκ.
Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι:
Δεδομένου ότι το τουριστικό προϊόν παράγεται και καταναλώνεται μακριά από τον
τόπο αγοράς του, δεν είναι δυνατόν να επιθεωρηθεί ή να επιδειχθεί στον πελάτη,
όταν ο τελευταίος παίρνει την αγοραστική του απόφασή του. Έτσι το έντυπο
υποκαθιστά το προϊόν.
Στον τουρισμό η παραγωγή και κατανάλωση της τουριστικής υπηρεσίας είναι

ουσιαστικά ταυτόχρονη, σε αντίθεση με τα περισσότερα βιομηχανικά ή υλικά
προϊόντα. Η αγοραστική απόφαση όμως προηγείται και απέχει χρονικά από την
παραγωγή και κατανάλωση. Το έντυπο καλύπτει την περιγραφή του αγορασμένου
προϊόντος στη χρονική αυτή διάρκεια.
Στις αγορές σημαντικού κόστους, όπως συνήθως είναι η αγορά ενός τουριστικού
ταξιδιού (ιδίως για μία ολόκληρη οικογένεια) ο πελάτης ζητάει αρκετές πληροφορίες
και θέλει να τις μελετήσει προτού αποφασίσει. Το έντυπο του παρέχει πληροφόρηση
και ενημέρωση για το προϊόν και του περιγράφει τα διάφορα χαρακτηριστικά του.
1315
Δ.ΥΠ.Α.

Κυρίως στις περιπτώσεις που ο πελάτης έχει προσωπική επαφή ή χρησιμοποιείται η

μέθοδος της προσωπικής πώλησης (παράδειγμα σε τουριστικό γραφείο) η διάθεση
του τουριστικού εντύπου υποβοηθάει την πώληση και απελευθερώνει τον υπάλληλο
από χρονοβόρες διαδικασίες διευκρινίσεων και πληροφοριακών δεδομένων που
μπορούν να περιέχονται σε ένα τουριστικό έντυπο.
Συγχρόνως ένα τουριστικό έντυπο παραμένει στη διάθεση και «ιδιοκτησία» του
πελάτη, παρέχει συνεχή ενημέρωση και πληροφόρηση για το τουριστικό προϊόν, που
άλλες τεχνικές και μέθοδοι του τουριστικού Μάρκετινγκ δεν μπορούν να επιτύχουν (η
διαφήμιση, για παράδειγμα, είναι πολύ σύντομης χρονικής διάρκειας).
Στην περίπτωση του υφιστάμενου πελάτη, όπως για παράδειγμα όταν βρίσκεται
μέσα σε μία επιχείρηση εστιατορίου, το τουριστικό έντυπο (μενού) παρέχει συνεχή
και διακριτική πληροφόρηση για τα διατιθέμενα προϊόντα.
Υπάρχει η σκοπιμότητα στο Μάρκετινγκ, να τηρείται η επικοινωνιακή επαφή με τον

πελάτη κατά την διάρκεια της ταξιδιωτικής εμπειρίας από την αρχή της (αγοραστική
απόφαση) μέχρι το τέλος της (ολοκλήρωση και επιστροφή στην χώρα της συνήθους
διαμονής), ώστε να υπάρχει ροή πληροφόρησης και εκμετάλλευση δυνατοτήτων
πώλησης πρόσθετων ή συμπληρωματικών προϊόντων (όπως για παράδειγμα οι
εκδρομές στον τουριστικό προορισμό).
Για την ικανοποίηση των παραπάνω χαρακτηριστικών, χρησιμοποιούνται τα διάφορα

τουριστικά έντυπα που περιγράψαμε παραπάνω. Στον επόμενο Πίνακα αναφέρονται
για κάθε περίπτωση η σκοπιμότητα που καλύπτει το κάθε είδος εντύπου.
Έντυπα προβολής Σκοπό έχουν να δώσουν στοιχεία για να

τουριστικής περιοχής γνωρίσουμε την περιοχή.
Έντυπα της μεμονωμένης Περιέχουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του
τουριστικής επιχείρησης τουριστικού προϊόντος που προσφέρει η επιχείρηση.
Έντυπα που εκδίδουν οι Μπορεί να αναφέρονται είτε ειδικά σε μία περιοχή,
οργανισμοί οργανωμένου είτε ειδικά σε ένα είδος τουριστικού αντικειμένου ή
τουρισμού και άλλοι ταξιδιού (π.χ. κρουαζιέρες), είτε να είναι γενικά,
1316
Δ.ΥΠ.Α.

οργανισμοί που δηλαδή να περιέχουν στοιχεία για όλες τις

διαμορφώνουν «πακέτα» προσφορές της αντίστοιχης επιχείρησης.
Ειδικευμένα έντυπα Αφορούν κάποιο συγκεκριμένο γεγονός, όπως είναι
προώθησης: για παράδειγμα μια αθλητική συνάντηση, ένα
φεστιβάλ, και μπορεί να περιέχουν και
πληροφορίες για την προσφορά τουριστικών
προϊόντων/υπηρεσιών άμεσα συσχετισμένων με το
γεγονός.
Το έντυπο υλικό είναι το πιο κοινό μέσο πληροφόρησης των υποψηφίων πελατών
της τουριστικής επιχείρησης και σε σχέση με αλλά μέσα αναλογικά φθηνότερο. Όμως
η επίδραση του μπορεί να είναι πιο επιτυχής από άλλα μέσα προβολής της
επιχείρησης επειδή το έντυπο έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
8.2.11.10.3. Προϋποθέσεις- Περιορισμοί χρήσης εντύπων
Το τουριστικό έντυπο καλύπτει ορισμένες συγκεκριμένες σκοπιμότητες. Πρέπει να

ισχύουν οι προϋποθέσεις της χρήσης του για να είναι αποτελεσματικό. Οι
προϋποθέσεις της χρήσης του τουριστικού εντύπου μπορούν να συνοψισθούν σε
πέντε και αναφέρονται στον επόμενο Πίνακα.
Η ανάγκη προβολής ή προώθησης συγκεκριμένης προσφοράς τουριστικών
Η ανάγκη διάθεσης «υποκατάστατου» του προτεινόμενου προϊόντος.
Η ανάγκη διευκόλυνσης της διαδικασίας της αγοραστικής απόφασης ή του μέσου

διάθεσης/διανομής των τουριστικών προϊόντων ή υπηρεσιών.
Η επιβεβαίωση της αγοραστικής απόφασης και υποστήριξη της ορθότητας αυτής της
απόφασης.
Η ανάγκη διευκόλυνσης τρόπου χρήσης/απόλαυσης και πληροφόρηση σχετικά με

ειδικά τουριστικά προϊόντα ή υπηρεσίες.
1317
Δ.ΥΠ.Α.

Οι παραπάνω «ανάγκες» δεν είναι πάντα αυτοτελείς. Ένα τουριστικό έντυπο μπορεί
σε συγκεκριμένες περιπτώσεις να ικανοποιεί περισσότερες από μία προϋποθέσεις.
Για παράδειγμα αναφέρουμε τα τουριστικά έντυπα μιας περιοχής που ενημερώνουν
παλαιούς πελάτες της τουριστικής επιχείρησης ή του τουριστικού προορισμού για την
ανάπτυξη νέων προϊόντων ή υπηρεσιών, ενώ συγχρόνως, εφόσον αγοραστεί το
συγκεκριμένο νέο προϊόν ή υπηρεσία, το ίδιο έντυπο αποτελεί και το υποκατάστατό
του, μέχρις ότου έρθει η ώρα της ταξιδιωτικής κατανάλωσης.
Το σωστά σχεδιασμένο έντυπο πρέπει αφενός να

δημιουργεί την αίσθηση ότι ο πελάτης είναι
ευπρόσδεκτος στην τουριστική επιχείρηση ή
περιοχή, την οποία περιγράφει το έντυπο, και
αφετέρου να «Πείθει» ότι οι ανάγκες, επιθυμίες,
κίνητρα και ενδιαφέροντα του πελάτη, είναι
κατανοητά και γίνεται προσπάθεια να
ικανοποιηθούν. Έτσι, βασική προϋπόθεση για να
είναι επιτυχημένο ένα τουριστικό έντυπο είναι να αντανακλά ένα ενδιαφέρον και
αποτελεσματικό μήνυμα:
Το έντυπο αντικαθιστά το ζωντανό πωλητή σε προσωπικό επίπεδο, στην

παρουσίαση της τουριστικής επιχείρησης.
1318
Δ.ΥΠ.Α.

Η προβολή της επιχείρησης ή της περιοχής, κυρίως στον τουριστικό τομέα,

απευθύνεται στις αισθήσεις. Περιλαμβάνει εικόνες διασκέδασης και στοχεύει να
τοποθετηθεί ο αναγνώστης (ο αποδέκτης του εντύπου) με τη φαντασία του στο
περιβάλλον της επιχείρησης (ή τον προορισμό). Ο πιο πολιτισμένος τρόπος για να
επηρεαστεί ο αναγνώστης είναι η πειθώ.
Το διαφημιστικό μήνυμα που περιέχεται στο έντυπο αντλεί υλικό από βασικές
ψυχολογικές ανάγκες, όπως η κουλτούρα, το κέρδος χρόνου ή χρήματος , η
ταύτιση με τους ομότιμους/ομοϊδεάτες, η ευκαιρία συνάντησης του άλλου φύλου, η
ανησυχία για την υγεία, η σωματική και πνευματική άνεση, το εν διαφέρον για την
οικογένεια, και άλλα.
Ο τρόπος που επιλέγουμε για να "διαμορφώσουμε" το μήνυμα πρέπει να

ακολουθεί τις αρχές της "διαφημιστικής τεχνικής". Μέρος της διαμόρφωσης
του μηνύματος μπορεί να είναι η δημιουργία ενός ανάλογου "σλόγκαν'' με το
αντίστοιχο "λογότυπο".
Για τη σύνταξη του σωστού μηνύματος χρειάζεται έρευνα για τα χαρακτηριστικά του
προϊόντος και για τα χαρακτηριστικά του αποδέκτη στον οποίο απευθύνεται το
μήνυμα. Πρέπει δηλαδή να έχουμε διευκρινίσει, πριν αρχίσουμε να σχεδιάζουμε:
Σε ποιους απευθυνόμαστε (αγορά, πελάτες - τουρίστες)
Τι θέλουμε να πετύχουμε με το έντυπο (ενημέρωση, προσέλκυση, πώληση,
διευκόλυνση, κ.α.)
Στο μήνυμα πρέπει να αντικατοπτρίζονται όχι μόνο τα πλεονεκτήματα τεχνολογικά,

εγκαταστάσεις, κλπ. της τουριστικής επιχείρησης, ή αντίστοιχα τα αξιοθέατα, φυσικοί
πόροι, κλπ. της τουριστικής περιοχής, αλλά κυρίως, τα οφέλη που θα αποκομίσει ο
ταξιδιώτης από τη διάθεση τους.
Για παράδειγμα, δεν πρέπει να δηλωθεί ότι "έχουμε μηχανογραφημένο σύστημα

κρατήσεων", αλλά ότι "σας προσφέρουμε ταχύτερη εξυπηρέτηση, άμεση γραπτή
επιβεβαίωση, κλπ, χάρη στο μηχανογραφημένο σύστημα κρατήσεων που έχουμε
εγκαταστήσει για σας".
1319
Δ.ΥΠ.Α.

Στα πλαίσια των περιορισμών των

δυνατοτήτων του εντύπου, πρέπει να
λαμβάνουμε υπόψη μας ότι, παρά τα πολλά
του πλεονεκτήματα και χρήσεις, το έντυπο δεν
είναι η μοναδική μέθοδος προσέγγισης των
τουριστικών αγορών και δεν πρέπει να
χρησιμοποιείται έτσι. Το έντυπο πρέπει να
χρησιμοποιείται ως συμπληρωματικό στοιχείο
στα πλαίσια του σχεδιασμού του Μάρκετινγκ και να έχει προβλεφθεί η φύση της
συμπληρωματικότητας.
Για παράδειγμα, εάν η τουριστική επιχείρηση προσφέρει ένα νέο προϊόν ή υπηρεσία
(π.χ. ένα ξενοδοχείο εξόπλισε μία νέα συνεδριακή αίθουσα) το αντίστοιχο έντυπο
πρέπει να διανέμεται σε συνδυασμό με την ενέργεια δημοσίων σχέσεων για την
ανακοίνωση αυτής της νέας δραστηριότητας, ή να μπαίνει ένθετο στο βασικό έντυπο
της επιχείρησης, ή να χρησιμοποιείται ως υλικό που δίνεται σε πελάτες στους
οποίους γίνεται μία παρουσίαση για τα προϊόντα και υπηρεσίες που παρέχει η
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η δημιουργία ενός εντύπου παίρνει κάποιο χρόνο
και η παρουσίαση του εντύπου είναι στατική (δεν μπορεί να αλλάξουν τα κείμενα ή οι
φωτογραφίες, εκτός εάν τυπωθεί ένα νέο έντυπο). Έτσι χρειάζεται να λαμβάνεται
υπόψη και η χρονική διάρκεια ζωής του εντύπου σε σχέση με το τι απεικονίζει.
Βέβαια, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, του ίντερνετ και

των social media, τα τελευταία χρόνια για να είναι πιο
ζωντανή η παρουσίαση και η ενέργειες επικοινωνίας της
επιχείρησης ή της περιοχής, χρησιμοποιούνται
φωτογραφικό υλικό και video spots. Αυτά τα μέσα
μπορούν να θεωρηθούν μία εξελιγμένη μορφή τουριστικού
εντύπου και σαφώς πρέπει να ακολουθούν τις αρχές, τις
προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά που έχουμε
συζητήσει παραπάνω. Βέβαια είναι μία διαφορετική μορφή
1320
Δ.ΥΠ.Α.

«εντύπου» με πρόσθετα εξειδικευμένα χαρακτηριστικά. Προϋποθέτει ειδικό

τεχνολογικό εξοπλισμό και απαιτεί διαφορετικό τρόπο προετοιμασίας/παραγωγής.
Επισημαίνουμε ότι είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθεί μεμονωμένα η

αποτελεσματικότητα της χρήσης των τουριστικών εντύπων στον επηρεασμό της
λήψης της ταξιδιωτικής απόφασης. Το έντυπο υλικό και η «Οικονομική αξιολόγηση»
της χρήσης του πρέπει να περιλαμβάνεται στο πλαίσιο της συνολικής αξιολόγησης
όπου εκεί θα εξεταστεί το πόσο αποτελεσματική ήταν η εφαρμογή των ενεργειών που
περιλαμβάνονται στον σχεδιασμό του προγράμματος Μάρκετινγκ, μιας τουριστικής
επιχείρησης ή περιοχής, και όχι σαν μεμονωμένη ενέργεια.
Όμως, είναι δυνατή η εκτίμηση της προσέγγισης του αποδέκτη, και αυτή γίνεται είτε
με ειδικές έρευνες, είτε με χρήση κωδικών σε τυχόν αποκόμματα/κουπόνια για
πληροφορίες, είτε με μέτρηση διάθεσης εντύπων (σε γραφεία τουριστικών
πληροφοριών), είτε με αξιολόγηση διαφόρων μεθόδων διάθεσης.
8.2.11.10.4. Παραγωγή διαφημιστικών εντύπων/φυλλαδίων

Η διαδικασία της παραγωγής του τουριστικού εντύπου/φυλλαδίου πρέπει να γίνεται
μετά τον προσδιορισμό του «ακροατηρίου/αποδεκτών» και την επιλογή του στόχου
(ή των στόχων που πρόκειται να επιτελέσει το έντυπο.
Η διαδικασία παραγωγής περιλαμβάνει τα εξής μέρη:

• Διαφημιστικό «brief»
• Διαμόρφωση περιεχομένου
• Εξώφυλλο
• Κείμενο
• Εικονογραφικό υλικό
• Σχεδιαστική διάρθρωση
• Εκτύπωση
Φυσικά για τα πλαίσια μιας καμπάνιας στο internet τα παραπάνω στάδια δύνανται να
είναι τα ίδια ή παρόμοια, απλά θα απουσιάζει το στάδιο της εκτύπωσης.
Παρακάτω αναλύονται τα μέρη της διαδικασίας παραγωγής.
1321
Δ.ΥΠ.Α.

Α. Διαφημιστικό «brief»
Οι διαφημιστικές εταιρείες για να προετοιμάσουν το

λεγόμενο «δημιουργικό» δηλαδή την ιδέα με την οποία θα
εκφραστεί καλύτερα η προβολή του προϊόντος ή υπηρεσίας,
χρειάζονται ένα περίγραμμα μέσα στο οποίο πρέπει να
κινηθούν. Το περίγραμμα αυτό, συνήθως περιλαμβάνει την
περιγραφή της επιχείρησης ή περιοχής, τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά της, τα πλεονεκτήματα (ή και μειονεκτήματα)
έναντι του ανταγωνισμού της, την «εικόνα» που θέλει να
παρουσιάσει στην υποψήφια πελατεία της και τυχόν
προηγούμενο επικοινωνιακό υλικό (για να κατανοηθεί τι εικόνα έχει σήμερα).
Επίσης, το περίγραμμα περιλαμβάνει και τα ειδικά στοιχεία της «υπό διαμόρφωση»

ενέργειας Μάρκετινγκ, όπως τις προδιαγραφές για σλόγκαν ή λογότυπο, και τυχόν
ειδικές καθοδηγήσεις για το Μάρκετινγκ της επιχείρησης ή της περιοχής που θέλουν
οι αρμόδιοι, να ληφθούν υπόψη στην διαμόρφωση του εντύπου. Μερικές φορές, αντί
γραπτού brief γίνεται προφορική ενημέρωση/παρουσίαση από τους αρμόδιους στην
ομάδα διαμόρφωσης του εντύπου (που μπορεί να είναι διαφημιστική εταιρεία,
εταιρεία επικοινωνιακής προβολής, ή και μεμονωμένοι σύμβουλοι - ειδικοί σε θέματα
σχεδιασμού διαφημιστικού υλικού).
Β. Εξώφυλλα
Το εξώφυλλο είναι π πρώτη εικόνα που θα δώσει το έντυπο στον αποδέκτη του. Από
την πρώτη αυτή εντύπωση ο αποδέκτης του εντύπου θα δημιουργήσει μία εκτίμηση,
αν το έντυπο τον ενδιαφέρει και εάν θα προχωρήσει να το ανοίξει, να το διαβάσει και
να δεχθεί τα μηνύματα που προσπαθεί να του μεταβιβάσει το έντυπο.
Το εξώφυλλο μπορεί να θεωρηθεί το σημαντικότερο τμήμα ενός εντύπου και η

επιλογή της «σύνθεσης» είναι δύσκολη, και πρέπει να μελετάται προσεκτικά.
1322
Δ.ΥΠ.Α.

Ενδεικτικά, μπορούμε σε ένα εξώφυλλο να περιλάβουμε ένα ή περισσότερα από τα

εξής στοιχεία:
• Εντυπωσιακή φωτογραφία από τον τουριστικό προορισμό.
• Ελκυστική απεικόνιση ευχάριστης τουριστικής δραστηριότητας.
• Συνδυασμό φωτογραφιών από διαφορετικές δραστηριότητες που
προσφέρονται στον προορισμό.
• Ελκυστική εικόνα της τουριστικής επιχείρησης ή ενός από τα χαρακτηριστικά
της.
• Τίτλους ή σύντομη περιγραφή του τι περιέχεται στο έντυπο.
Η επιλογή που θα γίνει από τους αρμόδιους της επιχείρησης ή της περιοχής
εξαρτάται από την απόφαση που θα έχουν πάρει σε σχέση με την αγορά στην οποία
απευθύνεται το έντυπο και τον στόχο που θέλει να πετύχει. Για παράδειγμα, εάν το
έντυπο πρόκειται να ταχυδρομηθεί στον αποδέκτη, πρέπει να υπολογιστεί ο φάκελος
(ή ο τρόπος) που θα ταχυδρομηθεί σε σχέση με την τυχόν «κακοποίηση» που θα
υποστεί το έντυπο κατά την ταχυδρομική διαδικασία (τσαλάκωμα, δίπλωμα, σκίσιμο,
κλπ.).
Στη διαμόρφωση του εξώφυλλου ρόλο παίζουν επίσης οι χρωματισμοί, το μέγεθος
του εντύπου, η ποιότητα χαρτιού και εκτύπωσης και ο συνδυασμός τίτλων και
εικονογραφικού υλικού που θα περιέχεται στο έντυπο. Κανονικά, πρέπει το σύνολο
του εντύπου (ξεκινώντας από το εξώφυλλο) να έχει την ίδια «προσωπικότητα».
Γ. Περιεχόμενο εντύπου
Το περιεχόμενο του τουριστικού εντύπου/φυλλαδίου περιλαμβάνει τρία επιμέρους
τμήματα, που συνδυάζονται μεταξύ τους, για να δημιουργήσουν το τελικό
αποτέλεσμα:
• Τα κείμενα
• Το εικονογραφικό υλικό
• Τη διάταξη των παραπάνω μέσα στο χώρο του εντύπου/φυλλαδίου
Κείμενα
Το περιεχόμενο που θα εκτυπωθεί είναι
κείμενο και εικόνες (θα συζητηθούν στη
1323
Δ.ΥΠ.Α.

συνέχεια). Και τα δύο πρέπει να απεικονίζουν και να περιγράφουν την

πραγματικότητα, δηλαδή πρέπει να αναφέρουν με αλήθεια το προϊόν και το
περιβάλλον που προσφέρει η επιχείρηση. Βέβαια η περιγραφή θα γίνεται με τον
καλύτερο τρόπο και θα προσπαθήσει να δημιουργήσει την καλύτερη εντύπωση στον
αναγνώστη του εντύπου. Όμως η περιγραφή πρέπει να αναφέρεται σε προϊόντα και
περιβάλλοντα που είναι υπαρκτά και που ανήκουν στην επιχείρηση ή την περιοχή.
Είναι χρήσιμο να έχουμε στο μυαλό μας ότι ο πελάτης κοροϊδεύεται μόνο μια φορά
και η προμελετημένη παραποίηση του προσφερόμενου προϊόντος θα έχει για την
επιχείρηση αρνητικό αποτέλεσμα, γιατί ο πελάτης, εκτός από την προσωπική του
δυσαρέσκεια, θα κοιτάξει να γνωστοποιήσει στον κύκλο του την κακή εμπειρία.
Το κείμενο, που περιγράφει το προϊόν και τα χαρακτηριστικά του, πρέπει να

συσχετίζεται με την ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη. Επιτυχημένη επιλογή
κειμένου δεν είναι αυτή που περιγράφει τι προσφέρει η επιχείρηση, αλλά εκείνη που
εξηγεί πώς η κατανάλωση του προϊόντος που προσφέρει π επιχείρηση θα
ικανοποιήσει τις ανάγκες και απαιτήσεις των πελατών.
Στην επιλογή των λέξεων πρέπει να αποφεύγονται γενικότητες και λέξεις με

αμφισβητούμενη έννοια ή λέξεις με διπλή σημασία. Είναι προτιμότερη η
λακωνικότητα στην περιγραφή του προϊόντος, από την γλαφυρή εκτεταμένη
συζήτηση των χαρακτηριστικών.
Εικονογραφικό/φωτογραφικό υλικό
Το έντυπο υλικό του τουριστικού προορισμού ή της τουριστικής επιχείρησης θα
πρέπει να απεικονίζει την ίδια την περιοχή ή την επιχείρηση.
Οι φωτογραφίες πρέπει να είναι

επαγγελματικής ποιότητας, για να
εξασφαλίζουν σωστό συνδυασμό
χρωμάτων, καθαρότητα, σωστή
τοποθέτηση του θέματος. Αυτό δεν
1324
Δ.ΥΠ.Α.

σημαίνει ότι πρέπει να προσληφθεί απαραίτητα επαγγελματίας φωτογράφος. Μία

ερασιτεχνική φωτογραφία πολλές φορές είναι πολύ καλή για τις συγκεκριμένες
ανάγκες. Ακόμα και μια φωτογραφία βγαλμένη από πελάτη μπορεί να
χρησιμοποιηθεί, (με την άδεια του βέβαια). Σε αυτήν την περίπτωση η επιχείρηση
μπορεί να εκμεταλλευτεί το γεγονός, οφείλει όμως να το αναγνωρίσει.
Οι φωτογραφίες μπορούν να περιέχουν άτομα, γιατί το έντυπο απευθύνεται σε άτομα,

που θα δουν έτσι πως ταιριάζουν στο περιβάλλον της επιχείρησης. Η έλλειψη
ευχαριστημένων πελατών από τις φωτογραφίες είναι και ψυχολογικά αρνητική στον
υποψήφιο πελάτη, με την έννοια ότι του προτείνεται να προτιμήσει "απρόσωπο"
Συνηθισμένο πρόβλημα στη διαδικασία της προετοιμασίας του εντύπου είναι ότι,
αφού προετοιμαστούν όλα τα υπόλοιπα, και επείγει η εκτύπωση, τότε «ψάχνουν» να
βρουν τις φωτογραφίες. Αναγκάζονται λοιπόν, αυτοί που προετοιμάζουν το έντυπο,
να ανατρέξουν σε υπάρχουσες φωτογραφίες ή φωτογραφίες τρίτων (για παράδειγμα
σε επαγγελματίες φωτογράφους που έχουν δικά τους αρχεία) και γίνεται προσπάθεια
να βρεθεί η φωτογραφία που «ταιριάζει» στο αντίστοιχο σημείο του εντύπου.
Αυτή η πρακτική δεν αξιοποιεί σωστά τις δυνατότητες του εντύπου, γιατί κανονικά η
φωτογράφηση πρέπει να γίνεται συγκεκριμένα για τις ανάγκες της θέσης και του
μεγέθους της φωτογραφίας που θα μπει σε ένα έντυπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα
είναι η προσπάθεια προσαρμογής μιας μακρόστενης φωτογραφίας (μεγαλύτερο
μήκος από πλάτος) στη θέση όπου χρειάζεται μία όρθια φωτογραφία (μεγαλύτερο
ύψος από πλάτος). Είναι σημαντικό λοιπόν στην προετοιμασία του τουριστικού
εντύπου να υπολογίζεται ο χρόνος (και οι ημερολογιακές εποχές) για την
εξειδικευμένη φωτο
Σχεδιαστική διάρθρωση (layout)

Η σχεδιαστική διάρθρωση του
εντύπου αναφέρεται στον
τρόπο με τον οποίο
αποφασίζει αυτός που
1325
Δ.ΥΠ.Α.

«σχεδιάζει» το έντυπο, να τοποθετήσει τα κείμενα, το εικονογραφικό υλικό, τους

τίτλους, τις λεζάντες (αν κρίνει σκόπιμο) των φωτογραφιών, κλπ. μέσα στον
διαθέσιμο χώρο που του διαθέτει το μέγεθος του εντύπου. Το ίδιο υλικό (κείμενο,
εικόνες, κλπ.) με διαφορετικούς σχεδιασμούς, καταλήγει σε διαφορετικό αποτέλεσμα
και μπορεί να κάνει και διαφορετική εντύπωση στον αποδέκτη.
Οι επιλογές για την σχεδιαστική διάρθρωση είναι πάρα πολλές: ενδεικτικά

αναφέρουμε το είδος και μέγεθος των γραμματοσειρών για τους τίτλους και τα
κείμενα, τον χρωματισμό του φόντου, το μέγεθος και την διάταξη των εικόνων, την
αξιοποίηση αντικριστών σελίδων («σαλόνια»), κλπ.
Η διαδικασία της επιλογής της καλύτερης σχεδιαστικής διάρθρωσης είναι θέμα και
εμπειρίας και «τέχνης». Τα άτομα που κάνουν τον λεγόμενο «δημιουργικό
σχεδιασμό» πολλές φορές με την επιλογή μιας «έξυπνης» σχεδιαστικής διάρθρωσης,
μπορεί να πετύχουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα , μία καλύτερη αποδοχή από τον
αποδέκτη.
Η σωστή διάταξη βελτιώνει την όλη εμφάνιση του εντύπου, (και της επιχείρησης που
αντιπροσωπεύει το έντυπο), μπορεί να καλύψει μερικές πραγματικές ατέλειες στο
προσφερόμενο προϊόν και να προδιαθέσει θετικά τον αποδέκτη. Ο σχεδιασμός της
διάταξης (layout) του περιεχομένου στο έντυπο χρειάζεται να συμφωνεί με το σκοπό
της χρήσης του εντύπου. Με τα ίδια κριτήρια πρέπει να επιλεγεί η μορφή και το
μέγεθος του εντύπου.
Ως γενικό χαρακτηριστικό επισημαίνεται ότι η "απλότητα" της παρουσίασης (όχι σε

βάρος της επιθυμητής ποιότητας) βοηθάει να γίνει πιο εύκολα κατανοητό το μήνυμα
που θέλει να μεταβιβάσει το έντυπο.
Δ. Εκτύπωση
Ο τρόπος που θα εκτυπωθούν τα τμήματα του εντύπου στο χαρτί αποτελεί το τελικό
στάδιο, πριν από την παρουσίαση του έτοιμου εντύπου, μαζί με τις προδιαγραφές
υλικών και μεθόδου εκτύπωσης. Ανάλογα με το αν το έντυπο είναι ενημερωτικό,
επεξηγηματικό, περιγραφικό, η λεπτομερές, ή συνδυασμός των παραπάνω, θα γίνει
η επιλογή των χαρακτηριστικών για την εκτύπωση, ποιότητα χαρτιού, τυπογραφικά
1326
Δ.ΥΠ.Α.

στοιχεία, επιλογή τίτλων και χρωμάτων κλπ., με τα οποία δίνεται έμφαση στα
ανάλογα τμήματα του περιεχομένου.
Η συνηθισμένη και πιο εντυπωσιακή μέθοδος, ως

προς το τελικό αποτέλεσμα, εκτύπωσης είναι η
τετραχρωμία, η οποία απαιτεί τέσσερα περάσματα
του ιδίου φύλλου στην εκτυπωτική μηχανή, όπου σε
κάθε πέρασμα τυπώνεται και από ένα από τα
βασικά τέσσερα χρώματα. Επειδή όμως είναι και η
ακριβότερη, σε ορισμένες περιπτώσεις επιλέγεται η
διχρωμία, και ακόμη η εκτύπωση σε χρωματιστό
χαρτί (για τη δημιουργία εντύπωσης τρίτου
χρώματος).
Η σωστή διαδικασία είναι, πριν γίνει η παραγωγική εκτύπωση του εντύπου, να

τυπωθεί «δοκίμιο» που θα ελεγχθεί κυρίως όσον αφορά τη σωστή επικάλυψη των
διάφορων χρωμάτων (σε πολύχρωμες εκτυπώσεις) καθώς και την απόδοση των
τόνων των χρωμάτων. Αυτό όμως αποφεύγεται μερικές φορές είτε λόγω κόστους,
είτε λόγω πίεσης χρόνου να ετοιμαστεί ένα έντυπο για διάθεση.
Συμπληρωματικές παρατηρήσεις
Είναι συνηθισμένο φαινόμενο οι επιχειρήσεις να δίνουν πολύ βάρος στην
προετοιμασία, ιδίως του φωτογραφικού υλικού/εικονογράφησης, και να χωλαίνουν
στην προετοιμασία του λεκτικού και ιδιαίτερα της σχεδιαστικής παρουσίασης.
Η κοστολόγηση του εντύπου άμεσα εξαρτάται από την επιλογή των επί μέρους
χαρακτηριστικών, πρέπει και αυτή να αξιολογηθεί με βάση την προβλεπόμενη
χρήση/στόχο του εντύπου.
Η τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της ψηφιακής επεξεργασίας έχει
δώσει πολλές δυνατότητες για διαφορετικές διαμορφώσεις, προσαρμογές ή
διορθώσεις σε εικονογραφικό υλικό, αποτύπωση του ακριβούς επιθυμητού τόνου
των χρωμάτων, κ.α. Απλώς δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση των δυνατοτήτων
αυτών, σε βάρος της τελικής παρουσίασης του τουριστικού εντύπου.
1327
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.11.10.5. Τμηματοποίηση της αγοράς
Το έντυπο είναι ένα από τα στοιχεία στις τεχνικές προβολής της τουριστικής
επιχείρησης ή περιοχής, και περιλαμβάνεται στο αντίστοιχο πρόγραμμα Μάρκετινγκ.
Δεν αποτελεί δηλαδή το έντυπο μία ανεξάρτητη ενέργεια προβολής της επιχείρησης,
της περιοχής ή των επιμέρους προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά πρέπει να εντάσσεται
στο συνολικό σχεδιασμό Μάρκετινγκ.
Το έντυπο προσπαθεί να μεταβιβάσει ένα μήνυμα. Το μήνυμα πρέπει να είναι

ελκυστικό, για να τραβήξει τον αποδέκτη. Η ελκυστικότητα του μηνύματος εξαρτάται
από το εάν ταιριάζει στα χαρακτηριστικά του αποδέκτη, τα οποία αποτελούν
αντικείμενο έρευνας του αγοραστικού κοινού - στόχου της επιχείρησης ή περιοχής,
όπως καθορίστηκε στο πρόγραμμα Μάρκετινγκ. Η σύνταξη του εντύπου πρέπει
λοιπόν να είναι άμεσα συσχετισμένη με τα χαρακτηριστικά του τμήματος της αγοράς
στο οποίο πρόκειται να απευθυνθεί το έντυπο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που η
επιχείρηση προετοιμάζει ένα ωραίο έντυπο, ωραίο με τα κριτήρια αυτών που το
προετοίμασαν, χωρίς πρόβλεψη για τις διαθέσεις των αποδεκτών.
Για να επιτευχθεί η ικανοποίηση των χαρακτηριστικών

του αγοραστικού κοινού - στόχου του προγράμματος
Μάρκετινγκ, πρέπει πρώτα να έχει αποφασιστεί από
τους υπεύθυνους Μάρκετινγκ της τουριστικής
επιχείρησης ή περιοχής ποια θα είναι η τοποθέτηση
στην αγορά (positioning). Η τοποθέτηση στην αγορά
έρχεται ως φυσικό επακόλουθο της τμηματοποίησης
της αγοράς και της επιλογής των αγορών - στόχων (target markets). Κατ' ουσία η
τοποθέτηση σημαίνει τη δημιουργία μιας εικόνας στην αντίληψη του καταναλωτή,
που μας ενδιαφέρει και θέτει τις χαρακτηριστικές ιδιότητες της τουριστικής
επιχείρησης ή περιοχής, σε σχέση με αυτά του ανταγωνισμού.
1328
Δ.ΥΠ.Α.

Η τοποθέτηση για να είναι επιτυχημένη θα πρέπει να περιέχει τρία στοιχεία

• να δημιουργεί μία εικόνα η οποία να είναι πειστική.
• να προσφέρει κάποια οφέλη στον καταναλωτή για να τον προτρέψει να
προβεί στην καταναλωτική πράξη.
• να διαφοροποιεί την τουριστική επιχείρηση από τους ανταγωνιστές
Οι καταναλωτές δεν αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες, αγοράζουν

προσδοκίες. Έτσι πρέπει και το τουριστικό έντυπο να ικανοποιεί αυτές τις
προσδοκίες. Αυτό γίνεται με την ένταξη μέσα στα κείμενα του εντύπου και
αντίστοιχης «φράσης τοποθέτησης» (positioning statement). Η επικοινωνία του
positioning statement θα πρέπει να βασίζεται στην πειθώ και οι τρεις βάσεις της
πειθούς κατά τον Αριστοτέλη είναι:
• το ήθος (υπονοώντας την αξιοπιστία),

• το πάθος (υπονοώντας τη συναισθηματική προσέγγιση) και
• η λογική.
Γι’ αυτό έχει πρωταρχική σημασία η μελέτη του αποδέκτη -στόχου (αγοραστικού
κοινού). Πολλές φορές το positioning statement εκφράζεται με το «σλόγκαν», που
όμως δεν είναι απαραίτητο ούτε και υποχρεωτικό. Παραδείγματα ασθενών
συνδυασμών σλόγκαν και positioning statements, τα οποία από μόνα τους δεν είναι
ολοκληρωμένα (γιατί είναι πολύ γενικά), είναι τα παρακάτω:
• Κάνουμε τη διαφορά,
• Είμαστε οι μεγαλύτεροι,
• Το καλύτερο ξενοδοχείο διακοπών στην Ελλάδα,
• Είμαστε το No 1,
• Φθηνές διακοπές,
• Μοναδική φιλοξενία.
Το βασικό δίλημμα που έχουν οι υπεύθυνοι του Μάρκετινγκ είναι να προσπαθήσουν

να προετοιμάσουν ένα τουριστικό έντυπο που θα είναι εξειδικευμένο σε συγκεκριμένο
τμήμα της αγοράς, (ή από ένα έντυπο για κάθε τμήμα της αγοράς) ή να σχεδιάσουν
1329
Δ.ΥΠ.Α.

ένα γενικό έντυπο, σε αυτή την περίπτωση υπάρχει η δυνατότητα να συνδυάσουν τα

επιμέρους σε ένα ογκώδες έντυπο που θα τα περιλαμβάνει όλα.
Είναι βέβαιο ότι ο κάθε πελάτης προτιμάει να επιλέξει την επιχείρηση ή την περιοχή
στην οποία θεωρεί ότι καλύτερα ικανοποιούνται οι εξειδικευμένες δικές του ανάγκες ή
επιθυμίες. Από την άλλη πλευρά, πολλές φορές η επιχείρηση ή (πιο συνηθισμένα) οι
περιοχές, έχουν πολλά να δείξουν και θεωρούν ότι αν δεν τα δείξουν όλα θα
περάσουν στον υποψήφιο πελάτη μία «ελλιπή» εικόνα. Και οι δύο απόψεις έχουν
τους υποστηρικτές τους. Όσο πιο ογκώδες είναι το έντυπο, τόσο μεγαλύτερο το
κόστος παραγωγής και το κόστος διάθεσης. Όμως το πιο ογκώδες έντυπο, ενέχει το
ρίσκο επειδή ακριβώς είναι ογκώδες, να μην το μελετήσει πλήρως ο αποδέκτης του,
σε αντίθεση με ένα μικρό έντυπο που απευθύνεται συγκεκριμένα σε κάποια
ενδιαφέροντα. Η τελική απόφαση συνήθως εξαρτάται από τα διαθέσιμα κονδύλια και
την προβλεπόμενη μέθοδο διανομής.
Μία εναλλακτική επιλογή, για να αποφευχθεί η επανάληψη στα επιμέρους έντυπα
των κοινών περιεχομένων είναι η δημιουργία «σειράς» εντύπων που το ένα
συμπληρώνει το άλλο, και μπορεί ο ενδιαφερόμενος αποδέκτης να πάρει το γενικό,
και όσα εξειδικευμένα τυχόν θέλει. Πάντως δεν υπάρχει «σωστή ή λάθος»
αντιμετώπιση, και η τελική επιλογή εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της κάθε
περίπτωσης.
8.2.11.10.6. Διάθεση διαφημιστικών φυλλαδίων
Στην πράξη, το πώς θα διατεθεί ένα τουριστικό έντυπο είναι από τα πιο σημαντικά
στοιχεία στη διαδικασία της χρήσης της μεθοδολογίας του τουριστικού εντύπου, γιατί
ο κύριος σκοπός είναι να φθάσει στον τελικό αποδέκτη. Μερικές φορές μάλιστα, το
κόστος της διάθεσης του εντύπου μπορεί και να υπερβαίνει το κόστος της
παραγωγής του.
Η προβλεπόμενη διανομή του εντύπου είναι παράγοντας που επιδρά και στον
σχεδιασμό, γιατί συνδυάζεται με την ευκολία διάθεσης στους αποδέκτες. Ανάλογα
με το είδος του εντύπου, η διανομή μπορεί να είναι απ' ευθείας ή με χρήση
μεσαζόντων. Το πρόγραμμα Marketing περιλαμβάνει στοιχεία για τη διανομή και για
τη χρονική τοποθέτηση της, γιατί οι πληροφορίες που περιέχει το έντυπο έχουν μια
χρήσιμη διάρκεια ζωής. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι διανομής των τουριστικών
1330
Δ.ΥΠ.Α.

εντύπων και στον παρακάτω Πίνακα αναφέρονται ανάλογα με τα κυριότερα είδη

εντύπων, μερικές επιλογές για την διανομή τους.
1331
Δ.ΥΠ.Α.

Ενδεικτικές Μέθοδοι Διανομής Τουριστικών Εντύπων

Έντυπα προβολής Διάθεση σε τουριστικές εκθέσεις
τουριστικής Διάθεση σε τουριστικά γραφεία πληροφοριών.
περιοχής. Διάθεση σε τουριστικούς πράκτορες-γραφεία που
οργανώνουν εκδρομές ή πακέτα στην περιοχή.
Διάθεση μέσω κουπονιών εκδήλωσης ενδιαφέροντος σε
περιοδικά.
Έντυπα της Χρήση προσωπικού ταχυδρομείου (direct mail) στους

μεμονωμένης αποδέκτες.
τουριστικής Διάθεση σε τουριστικά γραφεία πληροφοριών της
επιχείρησης περιοχής.
Διάθεση σε τουριστικούς πράκτορες/γραφεία που
οργανώνουν εκδρομές ή πακέτα στην περιοχή που
βρίσκεται η επιχείρηση.
Αποστολή με κουπόνια προσφορών.
Έντυπα που εκδίδουν Χρήση προσωπικού ταχυδρομείου (direct mail) στους

οι οργανισμοί tours. παλαιούς πελάτες τους.
Διάθεση στο δίκτυο διανομής.
Αποστολή με κουπόνια προσφορών.
Ένθετα σε εφημερίδες.
Διανομή σε ειδικές εκθέσεις ή συνέδρια/επαγγελματικές
συναντήσεις (διάμεσοι).
Ειδικευμένα έντυπα Χρήση προσωπικού ταχυδρομείου (direct mail) στους

προώθησης. αποδέκτες.
Ένθετα σε εξειδικευμένο τύπο.
Διανομή σε ειδικές εκθέσεις ή συνέδρια/επαγγελματικές
συναντήσεις (διάμεσοι).
Διάθεση σε τουριστικές εκθέσεις στο κοινό.
Διάθεση στα τοπικά γραφεία τουριστικών πληροφοριών.
Διανομή τύπου «φέι βολάν» σε συγκεκριμένες θέσεις (για
παράδειγμα είσοδοι αθλητικών συναντήσεων, σχολεία,
κλπ.)
1332
Δ.ΥΠ.Α.

Προτού κλείσουμε αυτές τις παρατηρήσεις, πρέπει να θυμίσουμε ότι μέσα στο
σύνολο του εντύπου υλικού είναι και τα επιστολόχαρτα της επιχείρησης. Αυτά και
τυχόν άλλο "χαοτικό" υλικό (φάκελοι, ευχετήριες κάρτες, επαγγελματικά επισκεπτήρια)
που χρησιμοποιείται στις σχέσεις με τους πελάτες της επιχείρησης αποτελεί
σημαντικό παράγοντα στην «εικόνα» που δίνει η επιχείρηση. Η ποιότητα των
εντύπων αυτών πρέπει να είναι ανάλογη με τη γενικότερη στρατηγική της
επιχείρησης και βέβαια με το υπόλοιπο έντυπο υλικό.
8.2.12. Οι Δημόσιες Σχέσεις στον Τουρισμό
8.2.12.1. Η έννοια των Δημοσίων Σχέσεων στην τουριστική επιχείρηση
Οι Δημόσιες Σχέσεις (public relations) περιλαμβάνουν όλες τις δραστηριότητες, οι

οποίες έχουν στόχο να ενημερώσουν, να προβάλουν και να δώσουν μια σωστή
εικόνα ενός οργανισμού, και να δημιουργήσουν μια θετική επιρροή επάνω στην κοινή
γνώμη, ώστε να υπάρξει σχέση αμοιβαίας κατανόησης με το κοινό της επιχείρησης ή
του οργανισμού.
1333
Δ.ΥΠ.Α.

Ειδικά στις τουριστικές επιχειρήσεις, οι δημόσιες σχέσεις δραστηριοποιούνται στο να

μεταδώσουν το μήνυμα της τουριστικής επιχείρησης και να μεταφέρουν τις απόψεις
της κοινής γνώμης σχετικά με αυτήν και τις δραστηριότητες της. Τέλος,
δραστηριοποιούνται ιδιαίτερα στον τομέα της προβολής του τουριστικού προϊόντος,
των ταξιδιών και της φιλοξενίας.
Κάθε επιχείρηση ή οργανισμός έχει την ανάγκη να δημιουργεί και να διατηρεί σχέσεις
επικοινωνίας με το ευρύτερο περιβάλλον, μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται
(προμηθευτές, πελάτες, άλλες επιχειρήσεις, φορείς και οργανώσεις της περιοχής,
τους εργαζόμενους στην επιχείρηση και τις οικογένειες τους κ.λπ.).
Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι Δημόσιες Σχέσεις και η δημοσιότητα είναι έννοιες οι οποίες
ταυτίζονται, αυτό όμως είναι λάθος. Η δημοσιότητα είναι ένα μέσο άσκησης των
Δημοσίων Σχέσεων (είναι ένα εργαλείο). Δημοσιότητα είναι η κοινοποίηση
πληροφοριών και θέσεων του οργανισμού ή της επιχείρησης με δελτία τύπου,
συνεντεύξεις, φυλλάδια, εκδηλώσεις κ.λπ., ενώ οι Δημόσιες Σχέσεις στηρίζονται στην
αμοιβαία κατανόηση μεταξύ της επιχείρησης και του κοινού της.
8.2.12.2. Οι δραστηριότητες των Δημοσίων Σχέσεων στην τουριστική

επιχείρηση
Οι δραστηριότητες των Δημοσίων Σχέσεων στον τουριστικό τομέα έχουν σκοπό την
προώθηση του τουριστικού προϊόντος. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με ενέργειες
«βραχυχρόνιας άμεσης απόδοσης», είτε με ενέργειες «μακροχρόνιας απόδοσης»,
αφού βέβαια πρώτα καθοριστεί ο βασικός στόχος των Δημοσίων Σχέσεων. Μέσω
των Δημοσίων Σχέσεων κάθε οργανισμός επικοινωνεί τακτικά και αδιάκοπα με όλο
το κοινό του, για να αναπτύξει σχέσεις εμπιστοσύνης μαζί του, έτσι ώστε, όταν θα
χρειαστεί, να ζητήσει από το κοινό την αποδοχή του και την κατανόηση του.
Για παράδειγμα, τα στελέχη μιας ξενοδοχειακής μονάδας πρέπει να γνωρίζουν όλα

τα άτομα κλειδιά, δημοσιογράφους, εκδότες, προέδρους και μέλη φορέων και
οργανώσεων κ.λπ. και για κάθε εκδήλωση - δραστηριότητα της μονάδας να τα
ενημερώνουν συνεχώς. Ακόμη μπορεί να στέλνουν σε αυτούς τους αποδέκτες και
1334
Δ.ΥΠ.Α.

ευχετήριες κάρτες εορτών, γενεθλίων κ.λπ., ώστε να διατηρούνται ανοιχτά τα κανάλια

επικοινωνίας μαζί τους.
8.2.12.3. Οι στόχοι των Δημοσίων Σχέσεων
Οι στόχοι των Δημοσίων Σχέσεων είναι κατά κανόνα ενημερωτικοί ή ερευνητικοί και
σκοπό έχουν τη θεμελίωση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ της τουριστικής
επιχείρησης και του κοινού της. Για τη σωστή επιλογή του στόχου πρέπει να
συνεκτιμηθούν αρκετοί παράγοντες, μερικοί από αυτούς αναφέρονται παρακάτω.
Το μέγεθος του στόχου
Το μέγεθος του στόχου των Δημοσίων Σχέσεων είναι σημαντικός παράγοντας για τον
προσδιορισμό των ενεργειών της τουριστικής επιχείρησης. Διότι διαφορετικό
χειρισμό θα έχει μια τοπικά περιορισμένη ενέργεια π.χ. μια έρευνα για τον ελεύθερο
χρόνο των κατοίκων της περιοχής της μονάδας και τη διαχείρισή του, και διαφορετικό
χειρισμό θα είχε μια τέτοια πανελλήνια ή πανευρωπαϊκή έρευνα. Στην πρώτη των
περιπτώσεων μπορεί το έργο να το έφερε σε πέρας το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων της
τουριστικής μονάδας. Στη δεύτερη περίπτωση όμως που η έρευνα είναι εκτεταμένη
και ίσος να μην υπάρχουν τα μέσα και το προσωπικό μπορεί η τουριστική μονάδα να
αναθέσει την έρευνα αυτή σε εξειδικευμένα μεγάλα γραφεία Δημοσίων Σχέσεων.
Το ύψος του προϋπολογισμού

Ο βασικός στόχος δεν είναι το μόνο απαραίτητο για να ληφθεί η απόφαση της
ανάθεσης μίας προβολής ή έρευνας στο τμήμα Δημοσίων Σχέσεων, αλλά σημαντική
βαρύτητα έχει το ύψος του προϋπολογισμού των Δημοσίων Σχέσεων (τίποτα δεν
γίνεται χωρίς σημαντικό κόστος, παρά το ό,τι αρκετοί νομίζουν ότι οι Δημόσιες
Σχέσεις δεν κοστίζουν).
Τα μέσα των Δημοσίων Σχέσεων.

Όπως έγινε φανερό και παραπάνω είναι πολύ σημαντική. και η εκτίμηση των μέσων.
Αυτά τα μέσα ή τα διαθέτει το ίδιο το τμήμα ή έχει τη δυνατότητα να τα βρίσκει, όταν
τα χρειασθεί (π.χ. με μίσθωση, με αγορά μέσων κ.λπ.). Πολλές φορές, μάλιστα το
τμήμα Δημοσίων Σχέσεων είναι άμεσα συνεργαζόμενο και χρησιμοποιεί - δανείζεται
τα μέσα του τμήματος Μάρκετινγκ για την επίτευξη του τελικού του στόχου.
1335
Δ.ΥΠ.Α.

Ο χρόνος εκδήλωσης
Των Δημοσίων Σχέσεων είναι το απαραίτητο
στοιχείο της συνταγής της επιτυχίας του
βασικού στόχου. Για παράδειγμα,
φανταστείτε να είχε εκδηλωθεί μια
ενημερωτική καμπάνια για προσέλκυση
τουριστών από τις Η.Π.Α για την κεντρική
Ασία με αεροπορική μεταφορά, αμέσως μετά
το τρομοκρατικό χτύπημα της 11-09-2001 θα
έχει εξασφαλισμένη αποτυχία. Επιπλέον, ας
σκεφτούμε την πανδημία covid-19, και την καμπάνια του ΕΟΤ για το άνοιγμα του
τουρισμού τις καλοκαιρινές περιόδους 2020 και 2021, όπου η λέξη “ασφάλεια” ήταν η
κεντρική ιδέα των μηνυμάτων.
Η λήψη της τελικής απόφασης

Για την οποιαδήποτε σημαντική δράση των Δημοσίων Σχέσεων, σημαίνει την
επιλογή της καλύτερης δράσης, ανάμεσα σε πολλές άλλες εναλλακτικές λύσεις. Η
λήψη της απόφασης, συχνά, θεωρείται ως μια ξεχωριστή διευθυντική διαδικασία
8.2.12.4. Δραστηριότητες άμεσης απόδοσης των Δημοσίων Σχέσεων
Οι δραστηριότητες αυτές σκοπό έχουν να επιτύχουν να φέρουν αποτέλεσμα σε μικρό

σχετικά χρονικό διάστημα (βραχυχρόνια). Στην κατηγορία αυτών των ενεργειών
εντάσσονται.
Η επαφή με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Δραστηριότητες που στόχο έχουν την ενημέρωση του τουρίστα μέσω των Μέσων
Μαζικής Ενημέρωσης (εφημερίδες, περιοδικά, τηλεόραση, ραδιόφωνο κ.λπ..) πρέπει
να αναπτύσσονται μεθοδικά και προσεκτικά, διότι τα Μ.Μ.Ε αποτελούν τον καλύτερο
συνεργάτη των Δημοσίων Σχέσεων. Σε αυτή τη δραστηριότητα περιλαμβάνεται η
αποστολή δελτίων Τύπου σε όλα τα Μ.Μ.Ε, η διοργάνωση μεγάλων Συνεντεύξεων
Τύπου, η έκδοση ανακοινώσεων η προβολή video κ.λπ..
Η επαφή με τα συνδικάτα
1336
Δ.ΥΠ.Α.

Πρέπει να υπάρχει διαρκής επαφή και αμφίδρομη πληροφόρηση με τα συνδικάτα

που δραστηριοποιούνται μέσα και έξω από την επιχείρηση.
Μία μονάδα δε θα μπορούσε να προγραμματίσει ιδιαίτερα ξεχωριστές τουριστικές

εκδηλώσεις και παρουσίες τη στιγμή που το συνδικάτο των εργαζομένων στην
επιχείρηση ή στον κλάδο προγραμματίζουν απεργιακές κινητοποιήσεις. Από την
τουριστική εμπειρία είναι γνωστό ότι τα μεγάλα συνδικάτα είναι καλοί πελάτες των
τουριστικών γραφείων και ξενοδοχείων προγραμματίζοντας τις ετήσιες διακοπές των
εργαζομένων. Αυτός είναι ένας παραπάνω λόγος για το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων,
για να διατηρήσει και να βελτιώσει τις σχέσεις με τα συνδικάτα.
Η επαφή με την τοπική κοινότητα

Και ο πλέον αισιόδοξος επιχειρηματίας θα απέφευγε να δραστηριοποιηθεί σε μια
περιοχή όπου η τοπική κοινότητα θα είναι εχθρική ή τουλάχιστον αντίθετη προς την
εγκατάσταση και τη λειτουργία της μονάδας.
Αλλά και κατά τη διάρκεια τις λειτουργίας

της τουριστικής μονάδας πρέπει να
καλλιεργούνται οι καλές σχέσεις μεταξύ
επιχείρησης και τοπικής κοινότητας.
Πολλές φορές η επιχείρηση συμμετέχει
σε τοπικές γιορτές, σε φιλανθρωπικές,
εκδηλώσεις, στη μελέτη των
περιβαλλοντικών θεμάτων της περιοχής, χρηματοδοτεί μικρά έργα της τοπικής
κοινότητας, δίνει υποτροφίες σε άριστους μαθητές των σχολείων της περιοχής, κ.λπ..
Ακόμη, σε περιοχές υψηλού τουρισμού πρέπει να δημιουργηθούν σύγχρονες
τουριστικές επαγγελματικές σχολές, έτσι ώστε να δίνεται στους κατοίκους των
περιοχών αυτών η δυνατότητα συνεχούς μετεκπαίδευσης στη νέα τεχνολογία και στις
νέες μεθόδους αντιμετώπισης του τομέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Η καλή συνεργασία με το κράτος
1337
Δ.ΥΠ.Α.

Το κράτος είναι αυτό που βάζει το

νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα
ιδρυθεί και θα δραστηριοποιηθεί η
επιχείρηση. Η αποτυχία της επιχείρησης
να συμμορφωθεί με αυτό καταλήγει σε
αρνητική δημοσιότητα με ό,τι αυτό
συνεπάγεται για την επιχείρηση. Αλλά
το κράτος δεν έχει μόνο το ρόλο του
ρυθμιστή των εργασιακών και οικονομικών σχέσεων, πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι
για την τουριστική βιομηχανία το κράτος είναι ένας σημαντικός πελάτης
(κοινωνικός τουρισμός, ταξίδια υπηρεσιακών παραγόντων, οργάνωση σεμιναρίων,
εκδηλώσεων, φιλοξενιών κ.λπ.).
Η έκδοση ενημερωτικών και διαφημιστικών φυλλαδίων

Από το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων σε κάθε τουριστική επιχείρηση είναι απαραίτητη.
Τα ενημερωτικά και διαφημιστικά φυλλάδια είναι ο καλύτερος πρεσβευτής για την
τουριστική επιχείρηση και αποτελούν τη «ζώσα» διαφήμισή της. Επίσης, μέσω των
διαφημιστικών φυλλαδίων η επιχείρηση έχει την ευχέρεια να προβάλλει όποιο θέμα
θεωρεί σημαντικό και πρωτεύον.
Η ενημερωτική καμπάνια και η έκδοση των φυλλαδίων πρέπει να ξεκινά έγκαιρα

χωρίς καθυστέρηση, διότι αυτό στοιχίζει εξαιτίας της απώλειας πελατών.
Η χρήση του Internet και των social media

Εδώ πρέπει να τονιστεί η ανάγκη της κατασκευής
ιστοσελίδων άριστων ποιοτικά, που να προβάλλουν το
τουριστικό προϊόν μέσω του διαδικτύου και να δίνουν τη
δυνατότητα στον τουρίστα να κάνει κρατήσεις και
αγορές μέσω αυτού. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές
χώρες, για παράδειγμα, μέσω internet μπορεί ο
1338
Δ.ΥΠ.Α.

τουρίστας ή ένας πολίτης να αγοράσει οποιαδήποτε ώρα ένα εισιτήριο σιδηροδρόμου

ή ενός αξιοθέατου, μιας πινακοθήκης, ενός μουσείου, κλπ. Στην Ελλάδα, τα τελευταία
χρόνια, έχει καλυφθεί αρκετά το χαμένο έδαφος σε αυτό τον τομέα, αν και ακόμα
πάσχουμε από τις “παιδικές ασθένειες” του όλου εγχειρήματος.
Εξάλλου στο internet υπάρχουν πολλά αξιόλογα

sites που προβάλλουν περιοχές της χώρας μας με
τουριστικό ενδιαφέρον, αλλά και άλλες
πληροφορίες (για Μουσεία, τοπία, ξενοδοχεία
κ.λπ.). Όλες αυτές τις διευθύνσεις μπορεί κάποιος
ενδιαφερόμενος να τις πάρει από το site του Ε.Ο.Τ.
που βρίσκεται στη διεύθυνση http://www.eot.gr
καθώς και στις ιστοσελίδες πολλών άλλων φορέων, όπως επιμελητήρια, τουριστικών
οργανισμών, πρακτορείων κτλ.
Η ανάπτυξη σχέσεων με τις διαφημιστικές εταιρείες.

Οι διαφημιστικές εταιρείες με τα έμπειρα στελέχη τους μπορούν να προβάλλουν την
επιχείρηση στην παγκόσμια τουριστική αγορά οργανώνοντας τη σχετική καμπάνια
πάντα με τη συνεργασία των Δημοσίων Σχέσεων της επιχείρησης.
Η αντιμετώπιση αρνητικής δημοσιότητας

Πρέπει να γίνεται από το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων πάντα με βάση την αλήθεια για
τα αναφερόμενα γεγονότα. Για παράδειγμα, εάν η επιχείρηση ρυπάνει την περιοχή
εξαιτίας τεχνικού προβλήματος, η αντιμετώπιση της αρνητικής δημοσιότητας δεν
μπορεί να γίνει αποκρύπτοντας το πρόβλημα, αλλά πρέπει το τμήμα Δημοσίων
Σχέσεων να αναφέρει τα πραγματικά γεγονότα και να αποκαταστήσει την αξιοπιστία
της επιχείρησης. Πρέπει να γνωρίζουν οι πάντες, που ασχολούνται με τον τουρισμό,
ότι ο μεγαλύτερος δυσφημιστής του τουρισμού μας είναι ο ίδιος ο τουρίστας (ο
οποίος ίσως δεν απόλαυσε τις υπηρεσίες που αγόρασε δια μέσου του τουριστικού
πακέτου που επέλεξε) όταν επιστρέψει στη χώρα του.
1339
Δ.ΥΠ.Α.

Σχέσεις με τους tour operators και τους τουριστικούς πράκτορες

Από τα πλέον ενδιαφέροντα καθήκοντα των τμημάτων Δημοσίων Σχέσεων των
τουριστικών επιχειρήσεων είναι η ανάπτυξη και η διατήρηση καλών σχέσεων με τους
κυριότερους μεσάζοντες της προώθησης των τουριστικών προϊόντων. Οι μεσάζοντες
αυτοί είναι οι tour operators και οι τουριστικοί πράκτορες. Οι tour operators, όπως
είναι γνωστό, αγοράζουν μεμονωμένες τουριστικές υπηρεσίες και συνθέτουν διάφορα
τουριστικά πακέτα, τα όποια προσφέρουν στους τουριστικούς πράκτορες και εκείνοι
τα προωθούν για πώληση στο κοινό τους.
Η ανάπτυξη καλών σχέσεων με τους πελάτες

Η ανάπτυξη και διατήρηση καλών σχέσεων με την ενεργή και πιθανή πελατεία της
τουριστικής επιχείρησης αποτελεί, δίχως άλλο σημαντικό στόχο των Δημοσίων
Σχέσεων. Οι πελάτες μπορεί να είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα που αγοράζουν τα
τουριστικά προϊόντα της επιχείρησης, αλλά μπορεί να είναι και παλαιότεροι
αγοραστές, πελάτες της επιχείρησης.
8.2.12.5. Δραστηριότητες μακροχρόνιας απόδοσης
Οι δραστηριότητες μακροχρόνιας απόδοσης γίνονται από τις Δημόσιες Σχέσεις της

επιχείρησης με σκοπό τη μελλοντική βελτίωση του τουριστικού τοπίου. Οι ενέργειες
αυτές αποδίδουν σε βάθος χρόνου, σε 5 ή 10 έτη (όπως μεγάλες επενδύσεις, νέα
εκπαιδευτικά προγράμματα για την τουριστική εκπαίδευση κ.λπ.). Οι παρεμβάσεις
μπορεί να γίνουν σε πολλές κατευθύνεις, παρακάτω αναφέρονται μερικές από αυτές.
Παρέμβαση στον προγραμματισμό της τουριστικής εκπαίδευσης

Πρέπει να γίνει επαφή και ενημέρωση της Διεύθυνσης Σπουδών της Τουριστικής
Εκπαίδευσης (και των τουριστικών σχολών της περιοχής που δραστηριοποιείται η
μονάδα) για το προσφερόμενο από την επιχείρηση τουριστικό προϊόν, ώστε οι
ανάλογες σπουδές να καλύπτουν τις αναγκαίες τουριστικές υπηρεσίες.
Για παράδειγμα, μια τουριστική μονάδα που έχει την έδρα της στην περιοχή της
Ολυμπίας, περιμένει πελάτες (τουρίστες) με ιδιαίτερες αθλητικές και ιστορικές
γνώσεις. Άρα ζητά από την τουριστική μονάδα εκπαίδευσης της περιοχής, τον
καταρτισμό των φοιτητών της σε ανάλογα θέματα.
1340
Δ.ΥΠ.Α.

Διοργάνωση Σεμιναρίων σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης και προβολής.

Μπορούν να διοργανωθούν από τις Δημόσιες Σχέσεις της επιχείρησης σε
συνεργασία με τον Ε.Ο.Τ, τις σχολές τουριστικής εκπαίδευσης , τα Πανεπιστήμια, τις
περιφερειακές ενότητες κ.λπ.
Υποβολή και υποστήριξη επενδυτικών σχεδίων

Η τουριστική επιχείρηση πρέπει να υποστηρίζει αλλά και να υποβάλλει επενδυτικά
σχέδια (υποβάλλονται από την
επιχείρηση, το δήμο, ή
περιβαλλοντικούς φορείς κ.λπ.)
για την ένταξη της κατασκευής
τουριστικών έργων σε κοινοτικές
επιδοτήσεις. Ο σκοπός των
σχεδίων αυτών συνήθως είναι η
ανάπτυξη των τουριστικών
υποδομών και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (δρόμοι, αεροδρόμια,
λιμάνια, μαρίνες, περιβαλλοντικά έργα, υγειονομική περίθαλψη, ηλεκτρικά έργα,
τηλεπικοινωνιακό δίκτυο πληροφορική, ασφάλεια, αποκομιδή απορριμμάτων, κ.λπ.).
Υποβολή προτάσεων για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου

Πρέπει να υποστηριχθούν ενέργειες και υποδομές που σκοπό έχουν την επιμήκυνση
της τουριστικής περιόδου και την αύξηση του μέσου χρόνου παραμονής των
τουριστών. Αυτό θα επηρεάσει θετικά το ανά ημέρα κόστος παραμονής του και θα
βοηθήσει στην πληρότητα των τουριστικών εκμεταλλεύσεων.
Προτάσεις για την ανάπτυξη του θεματικού τουρισμού.
1341
Δ.ΥΠ.Α.

Η ανάπτυξη του θεματικού τουρισμού (θαλάσσιος τουρισμός - θεραπευτικός

τουρισμός - συνεδριακός τουρισμός - οικοτουρισμός -χειμερινός τουρισμός -
πολιτιστικός κ.λπ.) μπορεί να τονώσει τη ζήτηση για τουριστικά προϊόντα τα οποία δε
διαθέτουν άλλες χώρες και να καταπολεμήσει την εποχική ανεργία του κλάδου.
Ο θεματικός τουρισμός μπορεί να συμβάλει:

• Στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και στην καταπολέμηση της
εποχικής ανεργίας του κλάδου.
• Στην προσέλκυση «ποιοτικού τουρισμού» (θρησκευτικός τουρισμός,
συνεδριακός τουρισμός κ.λπ.).
• Στη συγκράτηση του τοπικού πληθυσμού και κυρίως των νέων στις περιοχές
τους.
• Στην προστασία, διαχείριση και Βιώσιμη ανάδειξη των φυσικών
οικοσυστημάτων.
Προτάσεις για τον εκσυγχρονισμό των τουριστικών μονάδων.

Η αναβάθμιση των τουριστικών μονάδων θα
δώσει άλλη διάσταση στο τουριστικό προϊόν.
Στην παγκοσμιοποιημένη και ιδιαίτερα
ανταγωνιστική οικονομία οι τουριστικές
επιχειρήσεις (οι ελληνικές επιχειρήσεις), εάν
θέλουν να παραμείνουν στην κούρσα του
ανταγωνισμού και να επιβιώσουν, θα πρέπει
τουλάχιστον:
Να εκσυγχρονίσουν και να αναβαθμίσουν τη φυσική μορφή των επιχειρήσεων, ώστε

να συμβαδίζουν με τα διεθνή πρότυπα.
Να δημιουργήσουν άρτια καταρτισμένο και εξειδικευμένο προσωπικό με γνώσεις από
το σύγχρονο τουριστικό γίγνεσθαι.
Να αλλάξει η νοοτροπία στον τομέα παροχής υπηρεσιών και τουριστικών προϊόντων.
Διότι ο τουρίστας - καταναλωτής έχει πλέον ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, γνωρίζει την
τουριστική αγορά και απαιτεί από τους τουριστικούς επιχειρηματίες να του πουλάνε
προϊόντα και υπηρεσίες που καλύπτουν απόλυτα τις ανάγκες του, και όχι αυτά που οι
ίδιοι νομίζουν ότι πρέπει να προσφέρουν.
1342
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.12.6. Μάρκετινγκ και Δημόσιες Σχέσεις
Οι Δημόσιες Σχέσεις και το Μάρκετινγκ, μπορεί να είναι ανεξάρτητες λειτουργίες

επικοινωνίας και να διαφέρουν στο περιεχόμενο και στο στόχο τους.
Το Μάρκετινγκ παρακολουθεί και ερευνά συστηματικά την ντόπια και ξένη αγορά και
δημιουργεί δίκτυα προώθησης πωλήσεων. Οι Δημόσιες Σχέσεις λειτουργούν στο
πλαίσιο της κοινωνικής και καταναλωτικής παρουσίασης και προβολής της
επιχείρησης, και προσπαθούν με τις ενέργειες τους να κρατούν ανοιχτούς τους
διαύλους επικοινωνίας της επιχείρησης με το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον
της.
Οι Δημόσιες Σχέσεις και το Μάρκετινγκ έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, Αυτό

συμβαίνει σε μικρές κατά κανόνα επιχειρήσεις, όπου οι λειτουργίες των Δημοσίων
Σχέσεων και του Μάρκετινγκ διενεργούνται από τα ίδια άτομα. Σε αυτήν την
περίπτωση και οι δύο τομείς, ενώ ερευνούν την αγορά και προωθούν τις πωλήσεις,
ταυτόχρονα κάνουν και διάφορες άλλες ενέργειες και προβάλλουν με αξιοπιστία τη
φήμη της επιχείρησης.
Η αλληλεξάρτηση της λειτουργίας του Μάρκετινγκ και των Δημοσίων Σχέσεων

φαίνεται από το γεγονός ότι η συμβολή των Δημοσίων Σχέσεων, τόσο στην έρευνα
όσο και στην κατάκτηση της αγοράς, είναι να εξασφαλίζουν με την άνοδο του
γοήτρου της τουριστικής επιχείρησης το έδαφος πάνω στο οποίο το Μάρκετινγκ θα
πετύχει, με επιστημονικές αναλύσεις και συνθέσεις παραγωγής και εμπορίας, τη
διάθεση του προϊόντος.
8.2.12.7. Μορφές οργάνωσης των Δημόσιων Σχέσεων
Η οργάνωση στις Δημόσιες Σχέσεις εμφανίζεται με δύο μορφές:

• ως εξαρτημένη οργάνωση.
• ως ανεξάρτητη, ελεύθερη οργάνωση.
α. Η εξαρτημένη μορφή οργάνωσης των δημοσίων σχέσεων
1343
Δ.ΥΠ.Α.

Η εξαρτημένη μορφή οργάνωσης των Δημοσίων

Σχέσεων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της
οργανωτικής διάρθρωσης των οικονομικών
μονάδων και αποτελεί διοικητική λειτουργία. Αυτές
οι οικονομικές μονάδες διαθέτουν είτε Υπηρεσία
Δημοσίων Σχέσεων, είτε Σύμβουλο Δημοσίων
Σχέσεων με υψηλού επιπέδου κατάρτιση.
Η μορφή της οργάνωσης αυτής εμφανίζεται στις περισσότερες μεγάλες τουριστικές

επιχειρήσεις (τουριστικά γραφεία, ξενοδοχεία, γραφεία ταξιδιών) και γενικά στις
επιχειρήσεις διαμόρφωσης και προσφοράς κάθε τουριστικού πακέτου.
Τα παλαιότερα χρόνια, επειδή στις τουριστικές επιχειρήσεις δεν υπήρχε τμήμα

Δημοσίων Σχέσεων, όλες αυτές τις δραστηριότητες τις ανέθεταν σε κάποιο στέλεχος
προερχόμενο, συνήθως, από το Τμήμα των Πωλήσεων ή Προσωπικού. Πολλές
φορές τα ίδια καθήκοντα αναλάμβανε να τα φέρει σε πέρας η διαφημιστική εταιρεία,
που συνεργαζόταν με αυτή την επιχείρηση.
Η Διεύθυνση ή το Τμήμα ή η Υπηρεσία Δημοσίων Σχέσεων, ανάλογα με το μέγεθος

της επιχείρησης, τοποθετείται οργανωτικά κοντά στη Γενική Διεύθυνσή της
Τα πλεονεκτήματα αυτής της μορφής οργάνωσης είναι:

• Τα στελέχη της υπηρεσίας Δημόσιες Σχέσεις προέρχονται από την ίδια την
επιχείρηση, επομένως γνωρίζουν και συνεργάζονται άριστα με τα στελέχη
των άλλων Διευθύνσεων.
• Γνωρίζουν πολύ καλά τους στόχους, τις επιδιώξεις, καθώς και τα προβλήματα
της τουριστικής μονάδας στην οποία υπηρετούν.
Ως μειονέκτημα εδώ μπορεί να αναφερθεί ο συναισθηματικός σύνδεσμος των

στελεχών των Δημοσίων Σχέσεων με την επιχείρηση, που τους δυσκολεύει στη λήψη
αντικειμενικών αποφάσεων.
β. Ανεξάρτητη ή ελεύθερη οργάνωση Δημοσίων Σχέσεων
1344
Δ.ΥΠ.Α.

Αυτός ο τύπος οργάνωσης είναι δυνατόν να παρουσιαστεί με διάφορες μορφές. Οι

πιο συνηθισμένες μορφές ανεξάρτητης ή ελεύθερης οργάνωσης δημοσίων σχέσεων
Οι εταιρείες Δημοσίων Σχέσεων
Οι εταιρείες αυτές έχουν ειδικευμένα στελέχη επάνω σε θέματα δημοσίων σχέσεων.
Επίσης διαθέτουν την κατάλληλη οργάνωση και τον ειδικό εξοπλισμό, μπορούν δε να
εφαρμόσουν διάφορα προγράμματα και να οργανώσουν εκδηλώσεις, όπως είναι τα
συνέδρια, ο εορτασμός επετείων κτλ.
Ο Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων.

Ο Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων παρέχει τις υπηρεσίες του, ανεξάρτητα, σε
οικονομικές μονάδες που τις χρειάζονται, είτε διότι δεν έχουν Υπηρεσία Δημοσίων
Σχέσεων, είτε διότι θέλουν τις συμβουλές και την εμπειρία του.
Πλεονεκτήματα της ανεξάρτητης ή ελεύθερης οργάνωσης Δημοσίων Σχέσεων είναι:

Πολύ καλή στελέχωση από έμπειρα στελέχη της αγοράς με υψηλό βαθμό
εξειδίκευσης στο συγκεκριμένο αντικείμενο.
Αντικειμενικότητα και ανεξαρτησία γνώμης απέναντι στη διοίκηση της οικονομικής
μονάδας.
Μεγάλη πείρα, που έχει αποκτηθεί από την ενασχόληση με την επίλυση σχετικών
προβλημάτων δημοσίων σχέσεων.
Μειονεκτήματα της ανεξάρτητης ή ελεύθερης οργάνωσης Δημοσίων Σχέσεων είναι:
Μικρότερος βαθμός επαφής με τις εσωτερικές εργασίες και με τα προβλήματα της

οικονομικής μονάδας, σε σχέση με την εξαρτημένη Υπηρεσία Δημοσίων Σχέσεων.
Πιθανή αντίδραση του προσωπικού προς τις υποδείξεις, ενός οργάνου που βρίσκεται
έξω από την ιεραρχία της μονάδας, με συνέπεια την περιορισμένη επιρροή του στην
επιχειρηματική πολιτική.
8.2.12.8. Τα απαιτούμενα προσόντα του προσωπικού των Δημόσιων Σχέσεων
1345
Δ.ΥΠ.Α.

Τα βασικά προσόντα που πρέπει να έχουν οι επαγγελματίες των Δημοσίων Σχέσεων,

ώστε να προβάλλουν μια καλή εικόνα για τον εαυτό τους στην επιχείρηση στην οποία
προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, και να μπορούν να φέρουν σε πέρας την αποστολή
τους, πρέπει να είναι τα παρακάτω:
Σπουδές σχετικές με το αντικείμενο όπως είναι η Δημοσιογραφία, Επικοινωνία,

Κοινωνιολογία, το Μάρκετινγκ, n Οικονομία κ.λπ.
Να διαθέτουν κρίση, ώστε να εκτιμούν σωστά τα γεγονότα, αντικειμενικότητα, ώστε

να αναλύουν το οποιοδήποτε θέμα με επιτυχία, να διαθέτουν ετοιμότητα και
ακεραιότητα χαρακτήρα, τέλος να έχουν κοινωνικότητα και προσεγμένη εμφάνιση.
Να έχουν το πάθος για διάκριση και επιτυχία, τέλος να ενημερώνονται και να

μετεκπαιδεύονται συνεχώς
8.2.12.9. Προγραμματισμός Δημοσίων Σχέσεων
Κάθε άτομο ή ομάδα ή οργανισμός καθορίζει ορισμένους στόχους. Για να

πραγματοποιηθούν αυτοί οι στόχοι, απαιτείται προγραμματισμός, δηλαδή ένα
σύνολο ενεργειών και μέσων υποστήριξης, εφαρμογής και ελέγχου της υλοποίησης
ενός προγράμματος. Με τον προγραμματισμό των Δημοσίων Σχέσεων
προκαθορίζονται με σαφήνεια και λεπτομέρεια οι αντικειμενικοί σκοποί, οι μέθοδοι
και τα μέσα δράσης, τα οποία και συντονίζονται ανάλογα.
Πολλοί οργανισμοί αποδίδουν λανθασμένα μικρή προτεραιότητα στη δουλειά αυτή

και εμπλέκονται μόνο σε σποραδικές ενέργειες Δημοσίων Σχέσεων, με στόχο συχνά
να πραγματοποιήσουν κάποιο έργο ή να αντικρούσουν την αρνητική δημοσιότητα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω ο προγραμματισμός μπορεί να διακριθεί σε πέντε στάδια

ενεργειών.
Το στάδιο του καθορισμού των στόχων του προγράμματος και της επιλογής του
τρόπου προώθησης του.
• Το στάδιο της προπαρασκευής του προγράμματος.
• Το στάδιο της κατάρτισης του προγράμματος.
1346
Δ.ΥΠ.Α.

• Το στάδιο της εφαρμογής του προγράμματος.

• Το στάδιο της αξιολόγησης του προγράμματος.
8.2.12.10. Η εφαρμογή και αξιολόγηση του προγράμματος
Το τμήμα των Δημοσίων Σχέσεων πρέπει να κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες
ώστε την κατάλληλη χρονική στιγμή να είναι όλα έτοιμα για δράση και να κινηθούν
προς το στόχο. Κατά την εφαρμογή του προγράμματος πρέπει να γίνεται συνεχώς
έλεγχος και αξιολόγηση της πορείας εφαρμογής του. Η αξιολόγηση του
προγράμματος πρέπει να στηρίζεται στις εξής αρχές:
• Η αξιολόγηση να είναι μια συνεχής διαδικασία που πρέπει να γίνεται σε όλα

τα επίπεδα.
• Η καλύτερη αξιολόγηση είναι η συλλογική, και θα πρέπει να καλύπτει όλες τις
πλευρές της δράσης.
• Η αξιολόγηση πρέπει να είναι αντικειμενική και εύκολη στην εφαρμογή της.
Ένα από τα πρώτα μελήματα, κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης, είναι η
μέτρηση της αντίδρασης του κοινού (δηλαδή κατά πόσο αποδέχτηκε ή όχι το
πρόγραμμα), ο βαθμός της μάθησής του (αν άλλαξε ή αν βελτίωσε την εικόνα
του). Τέλος, πρέπει να αναλυθεί η συμπεριφορά του κοινού απέναντι στο
υποκείμενο των Δημοσίων Σχέσεων (διαμόρφωση ευνοϊκής ή δυσμενούς
εικόνας).
8.2.12.11. Τα κύρια εργαλεία των Δημοσίων Σχέσεων
Οι Δημόσιες Σχέσεις έχουν στη διάθεσή τους ένα πλήθος επικοινωνιακών μέσων για
να προσεγγίσουν το κοινό τους. Αυτά όμως τα μέσα, όπως αναφέρουμε και
παραπάνω, δεν αποτελούν παρά μονάχα τα οχήματα που θα μεταφέρουν τα
μηνύματα.
Για να έχουμε αποτελεσματική λειτουργία της επικοινωνίας, πρέπει τα μηνύματα να

φτάσουν έγκαιρα και με ασφάλεια στον προορισμό τους. Στη φάση της
εφαρμογής του προγράμματος των Δημοσίων Σχέσεων τα στελέχη είναι οι οδηγοί
1347
Δ.ΥΠ.Α.

της, αυτά θα πρέπει να είναι ικανά, για να την κατευθύνουν στην επίτευξη των
στόχων της.
• Τα μέσα που θα χρησιμοποιήσει η επιχείρηση είναι:
• Τα οπτικά μέσα επικοινωνίας.
• Τα ακουστικά μέσα επικοινωνίας.
• Τα οπτικοακουστικά μέσα.
Α. Τα οπτικά μέσα επικοινωνίας

Στα οπτικά μέσα επικοινωνίας περιλαμβάνονται όλα εκείνα τα μέσα τα οποία προ
βάλλουν το μήνυμα μέσω του τύπου, της τηλεόρασης, των διαφημιστικών εντύπων
κ.λπ. όπως αναλύονται στη συνέχεια.
Τύπος
Όταν αναφερόμαστε στον Τύπο, εννοούμε τον ημερήσιο ή περιοδικό που εκδίδεται
και κυκλοφορεί σε τοπικό ή σε διεθνές επίπεδο. Ο Τύπος ως μέσο των Δημοσίων
Σχέσεων παρουσιάζει ορισμένα .πλεονεκτήματα που είναι τα εξής:
Παρέχει αποτυπωμένες πληροφορίες, χωρίς να δημιουργεί σύγχυση στην μεταφορά
του μηνύματος.
Φτάνει εύκολα και στα πιο απομακρυσμένα μέρη λόγω της ύπαρξης καλά
οργανωμένου δικτύου διανομής.
Η τιμή πώλησης του είναι μικρή και παρέχεται η δυνατότητα της ευρείας κυκλοφορίας
του.
Έχει σταθερή επικοινωνία με το κοινό.
Η επικοινωνία της τουριστικής επιχείρησης με το κοινό της μέσω του τύπου μπορεί
να γίνει με τα δελτία Τύπου, τα άρθρα, τις συνεντεύξεις, την αποστολή φακέλων με
πληροφοριακό υλικό κ.λπ.
Έντυπα- φυλλάδια
Τα έντυπα που συνδέονται με τις Δημόσιες Σχέσεις διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται τα έντυπα που εκδίδει η ίδια η επιχείρηση,
τα οποία κυκλοφορούν στο εσωτερικό και το εξωτερικό κοινό της. Σε αυτά υπάρχουν
ειδήσεις για την επιχείρηση, το προσωπικό, κοινωνικά νέα, άρθρα, προβάλλονται
δραστηριότητες και μελλοντικοί στόχοι της τουριστικής επιχείρησης κ.λπ.. Η
1348
Δ.ΥΠ.Α.

κυκλοφορία αυτών των εντύπων αυξάνει το γόητρο και τη φήμη της επιχείρησης και
δίνει πλήρη, οργανωμένη και αντικειμενική πληροφόρηση στο κοινό της.
Στη δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνονται τα έντυπα που εκδίδονται από πηγές εκτός
της επιχείρησης. Και αυτά τα έντυπα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την
προβολή της επιχείρησης π.χ. να έχουμε αναφορά των δραστηριοτήτων μας στα
έντυπα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
Τα βιβλία
Μπορεί η επιχείρηση να εκδώσει βιβλία που αναφέρονται
και βοηθούν στην επίτευξη των στόχων των Δημοσίων
Σχέσεων. Μπορεί να εκδώσει βιβλία που να απευθύνονται
στο προσωπικό της, όπου με την μελέτη αυτών οι
υπάλληλοι της επιχείρησης να γνωρίσουν καλύτερα το
αντικείμενο τους και να είναι αποδοτικότεροι στην εργασία
τους. Μπορεί π.χ. μία μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα να
εκδώσει το βιβλίο «Μάρκετινγκ τουριστικών επιχειρήσεων»
και να το διανείμει στο προσωπικό της. Ακόμη μπορεί η
τουριστική επιχείρηση να εκδώσει βιβλία με γενικότερο
ενδιαφέρον, επιστημονικά, ιστορικά λευκώματα, κοινωνικά και να τα στείλει σε ένα
κύκλο προσώπων που θέλει να επηρεάσει.
Οι Εκθέσεις
Οι Εκθέσεις προσφέρουν μοναδικές
ευκαιρίες για την παρουσίαση των
τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών,
με εικόνες, χάρτες, γραφικές
παραστάσεις και άλλα τεχνικά μέσα, και
μεταδίδουν άμεσα το μήνυμα στο κοινό
που τις επισκέπτεται.
Το διαδίκτυο (Internet) και τα social media
1349
Δ.ΥΠ.Α.

Μέσα στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να συγκεντρώσει μεγάλο πλήθος πληροφοριών

για κάθε θέμα, αλλά και να προβάλει τις δικές του θέσεις. Οι Δημόσιες Σχέσεις της
τουριστικής επιχείρησης με το internet αποκτούν ένα πολύ χρήσιμο μέσο προβολής
όπου:
Μπορούν να έχουν άμεση επαφή με τους πελάτες, προμηθευτές, τον Τύπο, το κοινό,
κ.λπ. και με ελάχιστο κόστος επικοινωνίας, να προωθήσουν ελκυστικές και καλά
δομημένες παρουσιάσεις των τουριστικών προϊόντων και των υπηρεσιών της
μονάδας.
Δίνεται n δυνατότητα στην τουριστική επιχείρηση να απευθύνεται στην παγκόσμια

αγορά των εκατομμυρίων καταναλωτών.
Υπάρχει online παράδοση του πληροφοριακού υλικού που το τμήμα Δημοσίων
Σχέσεων θέλει να προωθήσει.
Υπάρχει online συνεργασία της τουριστικής επιχείρησης με άλλες επιχειρήσεις.
Επιπλέον δίνεται η δυνατότητα μελέτης των κινήσεων των ανταγωνιστών της.
Δίνεται n δυνατότητα στην τουριστική επιχείρηση να διεξαγάγει έρευνες για το Βαθμό
ικανοποίησης των πελατών της από το συγκεκριμένο προϊόν, για τα επιθυμητά
χαρακτηριστικά ενός νέου προϊόντος κ.λπ.
Διάφορα οπτικά μέσα

Στα διάφορα οπτικά μέσα επικοινωνίας περιλαμβάνονται: n απλή αλληλογραφία, οι
εγκύκλιοι, οι κάρτες, τα φαξ, τα email, αυτοκόλλητα, χάρτες, κ.λπ.. Όλα αυτά είναι
μέσα προώθησης του μηνύματος και εκτέλεσης του προγράμματος των Δημοσίων
σχέσεων.
Β. Τα ακουστικά μέσα Επικοινωνίας

Στα ακουστικά μέσα επικοινωνίας και προβολής του μηνύματος περιλαμβάνονται:
Ο προφορικός λόγος
Ο προφορικός λόγος ως μέσο μετάδοσης του μηνύματος περιλαμβάνει τη συνομιλία,
τις διαλέξεις, τις συνεντεύξεις Τύπου, τα συνέδρια κ.λπ.. Ο προφορικός λόγος
πλεονεκτεί διότι παρουσιάζει το θέμα στο κοινό που εν διαφέρει την επιχείρηση,
1350
Δ.ΥΠ.Α.

ανταλλάσσει απόψεις με το ακροατήριο και παρατηρεί τις αντιδράσεις του κοινού

άμεσα.
Το ραδιόφωνο
Οι εκπομπές του ραδιοφώνου έχουν το πλεονέκτημα να μεταβιβάζουν άμεσα το
μήνυμα και με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατό να συλλαμβάνεται με ευχέρεια και
ταχύτητα. Η ευρεία διάδοση του ραδιοφώνου και το μικρό κόστος του το έχουν κάνει
απαραίτητο συνοδό σχεδόν κάθε ατόμου, έτσι μέσα από τις διάφορες εκπομπές οι
Δημόσιες Σχέσεις μπορεί να δημιουργήσουν κλίμα ευνοϊκό για τις προβαλλόμενες
θέσεις τους.
Το τηλέφωνο
Το τηλέφωνο παρουσιάζει πλεονεκτήματα ως μέσο των Δημοσίων Σχέσεων, διότι η
επικοινωνία με αυτό έχει μικρό κόστος, δημιουργεί οικειότητα και εμπιστοσύνη
Γ. Τα οπτικοακουστικά μέσα επικοινωνίας

Τέτοια μέσα είναι ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, οι εκδηλώσεις, οι επισκέψεις, οι
πίνακες ανακοινώσεων κ.λπ.. Όλες αυτές οι δραστηριότητες παρέχουν τη δυνατότητα
ανταλλαγής απόψεων σε καλό κλίμα και περιβάλλον και βοηθούν στην προώθηση
των θεμάτων των Δημοσίων Σχέσεων.
Σε αυτή την κατηγορία μπορούμε να εντάξουμε τα Κέντρα τουριστικών πληροφοριών

και προβολής που λειτουργούν σε διάφορες τουριστικές περιοχές της Ελλάδος. Ο
σκοπός αυτών είναι η συνεχής, μεθοδική και ανεμπόδιστη παρακολούθηση και
σχεδίαση της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής και η παροχή πλουσίων
τουριστικών πληροφοριών, παρέχοντας σε κάθε ενδιαφερόμενο οπτικοακουστικό
υλικό, μελέτες, στατιστικά στοιχεία κ.λπ..
8.2.12.12. Οι Δημόσιες Σχέσεις στην Ξενοδοχειακή βιομηχανία
Είναι γνωστό ότι τις προηγούμενες δεκαετίες τα ξενοδοχεία στηρίζονταν, για την
εξεύρεση της πελατείας τους, στην καλή τους φήμη και στην πελατεία των
προηγουμένων χρόνων. Σήμερα όμως, η πελατεία των ξενοδοχείων είναι άγνωστη
1351
Δ.ΥΠ.Α.

και διασκορπισμένη σε όλα τα πλάτη και μήκη του κόσμου. Γι' αυτό το λόγο οι
ξενοδοχειακές επιχειρήσεις με διάφορους τρόπους και εργαλεία προσπαθούν
επιστημονικά πλέον να προσελκύσουν πελατεία.
Οι Δημόσιες Σχέσεις της ξενοδοχειακής

επιχείρησης είναι ένα από τα μέσα με τα
οποία η διοίκηση της μονάδας στέλνει και
λαμβάνει τα μηνύματα της αγοράς και του
ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος και έτσι
προσελκύει νέους πελάτες. Το μέγεθος της
τουριστικής ανάπτυξης μιας περιοχής
μετριέται μεταξύ των άλλων, με τον αριθμό
των διανυκτερεύσεων που πραγματοποιούνται σε μια τουριστική περίοδο. Η
τουριστική ανάπτυξη καθρεφτίζεται ακόμη από τη διαθέσιμη ξενοδοχειακή υποδομή.
Αυτό και μόνο δείχνει ότι ο ξενοδοχειακός κλάδος αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα
του τουριστικού τομέα.
Η κατεύθυνση της πολιτικής Δημοσίων Σχέσεων της ξενοδοχειακής επιχείρησης είναι

να πειστούν οι τουρίστες να αυξήσουν τις ημέρες παραμονής τους στο ξενοδοχείο και
γενικότερα στην περιοχή. Αυτό για να γίνει πρέπει το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων της
ξενοδοχειακής επιχείρησης να συμβάλει στην προώθηση των παρακάτω:
• Στη βελτίωση της ποιότητας των υπαρχουσών ξενοδοχειακών υποδομών.

• Στην εξασφάλιση όλων των σύγχρονων μέσων για την άνετη διαμονή του
τουρίστα όπως π.χ. σύνδεση με internet, ηλεκτρονικούς υπολογιστές για τους
πελάτες, κ.λπ.
• Στην προσπάθεια για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με άρση του
φαινομένου της εποχικότητας.
• Στην αλλαγή του προτύπου του μαζικού παραθεριστικού τουρισμού που
οδηγεί σε μεγάλη πληρότητα των ξενοδοχε1ακών μονάδων (παραθαλασσίων)
για μικρό χρονικό διάστημα.
• Στην προσέλκυση τουριστών υψηλής εισοδηματικής στάθμης.
• Στην εκπαίδευση του προσωπικού.
1352
Δ.ΥΠ.Α.

• Στην προβολή της φυσικής ομορφιάς.

• Στην ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς και του πλήθους των
Ιστορικών μνημείων από την αρχαιοελληνική, ελληνιστική, βυζαντινή και
νεότερη εποχή.
• Στην εξασφάλιση της ασφάλειας και ησυχίας του τουρίστα. Αυτό έχει
εξέχουσα θέση ιδίως μετά τα γεγονότα της 11-09-2001 στη Νέα Υόρκη.
• Στη συμμετοχή της ξενοδοχειακής επιχείρησης σε Διεθνείς και τοπικές
κλαδικές Εκθέσεις.
Αυτός είναι ο άξονας των κυριότερων

δραστηριοτήτων στον οποίο πρέπει να
κινηθούν τα στελέχη των Δημοσίων Σχέσεων
ώστε να βελτιώσουν την εικόνα της
ξενοδοχειακής επιχείρησης και να
προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες.
Τα κυριότερα μέσα με τα οποία οι Δημόσιες Σχέσεις επιτυγχάνουν τους σκοπούς

τους είναι:
• Τα ταξίδια προβολής και προώθησης των πωλήσεων. Συμμετέχοντας σε

εκδηλώσεις του κλάδου, το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων παρουσιάζει την
ξενοδοχειακή μονάδα.
• Η συμμετοχή της ξενοδοχειακής μονάδας σε Διεθνείς Τουριστικές Εκθέσεις με

παρουσία των στελεχών της μονάδας σε σχετικό περίπτερο.
• Η αποστολή σε τακτά χρονικά διαστήματα των διαφημιστικών εντύπων του

ξενοδοχείου με τις φωτογραφίες και τις τιμές των δωματίων, και η περιγραφή
όλων των άλλων υπηρεσιών (αίθουσες συνεδρίων, αθλοπαιδιές, διασκέδαση
κ.λπ.) οι οποίες προσφέρονται από την ξενοδοχειακή μονάδα.
• Η πρόσκληση για φιλοξενία και η διοργάνωση ενημερωτικών και

εκπαιδευτικών ταξιδιών. Για τα ανώτερα στελέχη τουριστικών γραφείων και
1353
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικών πρακτορείων, ώστε οι κυριότεροι διακινητές του τουριστικού

προϊόντος να γνωρίσουν από κοντά την ξενοδοχειακή μονάδα και τις
προσφερόμενες από αυτή υπηρεσίες, στην οποία θα στείλουν τους πελάτες
τους.
• Η συνεχής επαγρύπνηση από τις Δημόσιες σχέσεις για τη βελτίωση της

ξενοδοχειακής μονάδας. Αυτή η επαγρύπνηση είναι απαραίτητη, διότι ο
ανταγωνισμός μεταξύ των τουριστικών προορισμών από τη μία πλευρά και
των τουριστικών υπηρεσιών από την άλλη θα είναι αναπόφευκτα εντονότερος.
Γι' αυτό το τμήμα των Δημοσίων Σχέσεων πρέπει να έχει σκοπό να
διατηρήσει και αν είναι δυνατόν, να αυξήσει το μερίδιο της ξενοδοχειακής
8.2.12.13. Ο ρόλος των Δημοσίων Σχέσεων στη διαχείριση των κρίσεων
Οι Δημόσιες Σχέσεις έχουν σκοπό να

προβάλλουν τη εικόνα της επιχείρησης
προς το εσωτερικό και εξωτερικό
περιβάλλον της και να δέχονται
μηνύματα από αυτό. Κατά τη διάρκεια
αυτών των λειτουργιών και επαφών
παρουσιάζονται και φαινόμενα
«Κρίσεων» και δυσκολιών «συμβίωσης» της επιχείρησης με το στενό περιβάλλον της,
τους εργαζόμενους, τους πελάτες, τους μετόχους, τους προμηθευτές της κ.λπ.. Οι
Δημόσιες Σχέσεις φέρουν το βάρος της προβολής της θέσης της επιχείρησης και της
προσπάθειας για την επίλυση του προβλήματος.
1354
Δ.ΥΠ.Α.

Ο υπεύθυνος των Δημοσίων Σχέσεων πρέπει να μεταφέρει στην επιχείρηση την

ακριβή εικόνα με όλες της τις παραμέτρους, έχοντας να προτείνει λύσεις για το
σχετικό πρόβλημα.
Οι Δημόσιες Σχέσεις όμως αντιπροσωπεύουν πολύ συχνά την επιχείρηση ενώπιον

φορέων άλλων επιχειρήσεων ή ατόμων μεταφέροντας τις απόψεις της και
προσπαθώντας αυτές να γίνουν αντιληπτές από τους άλλους.
Η εικόνα που πρέπει να μεταφέρουν οι Δημόσιες σχέσεις πρέπει να είναι αληθής και
ειλικρινής. Είναι μεγάλο λάθος να προσπαθήσει το τμήμα να δώσει ψευδή εικόνα για
οποιοδήποτε συμβάν.
8.2.13. H Προώθηση πωλήσεων και η Προσωπική πώληση στην τουριστική

βιομηχανία
8.2.13.1. Η έννοια της προώθησης πωλήσεων
Όπως και για τα συνηθισμένα καταναλωτικά προϊόντα, είναι αναγκαίο να λάβουμε

υπόψη μας ότι όλα τα προϊόντα που εισάγονται στην αγορά δεν είναι πάντα επιτυχή.
Αυτό συμβαίνει και για τα τουριστικά προϊόντα. Οι διαδικασίες της προώθησης
πωλήσεων, αφορούν λοιπόν, εκτός από την υλοποίηση του προγράμματος
Μάρκετινγκ που έχει εκπονηθεί, και τις συγκεκριμένες ενέργειες που θα
εξασφαλίσουν ή θα υποστηρίξουν τη διατήρηση και εξάπλωσή τους στην ευρεία
1355
Δ.ΥΠ.Α.

Η έννοια λοιπόν της προώθησης πωλήσεων,

αναφέρεται στις ενέργειες αυτής που
στοχεύουν, αφού έχει γίνει πρώτα γνωστό το
τουριστικό προϊόν, να ωθήσουν τον υποψήφιο
τουρίστα στην ολοκλήρωση της ταξιδιωτικής
του απόφασης και στην αγορά του προϊόντος.
Η έννοια, και οι ενέργειες της προώθησης
πωλήσεων, επικεντρώνονται έτσι στην παρακίνηση του καταναλωτή σε αγοραστική
συμπεριφορά.
Οι ενέργειες προώθησης πωλήσεων. μπορούν να διαιρεθούν σε τρεις κατηγορίες:
• Ενέργειες που απευθύνονται στο προσωπικό της επιχείρησης.
• Ενέργειες που απευθύνονται στους διαμεσολαβητές ή στους

λιανοπωλητές των τουριστικών προϊόντων.
• Ενέργειες που απευθύνονται στους τελικούς χρήστες (τουρίστες) είτε

απευθείας, είτε μέσω των δικτύων διανομής.
Η ανάπτυξη ενός προγράμματος προώθησης πωλήσεων απευθύνεται συνήθως σε

πελάτες για τους οποίους η επιλογή και η ακολουθούσα αγοραστική συμπεριφορά,
είναι ελαστική ως προς την τιμή, ενώ οι πελάτες δεν έχουν ιδιαίτερη πίστη (loyalty)
στον παραγωγό ή διαθέτη του προϊόντος.
Οι αιτίες που η προώθηση των
πωλήσεων έχει αρχίσει να είναι
τόσο δημοφιλής στην υλοποίηση
του προγράμματος τουριστικού
Μάρκετινγκ, είναι, αφενός η
ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού
(τουριστικά πακέτα), και αφετέρου
ο αυξημένος ανταγωνισμός μεταξύ τουριστικών προορισμών και ο αυξανόμενος
ανταγωνισμός μεταξύ τουριστικών επιχειρήσεων.
1356
Δ.ΥΠ.Α.

Η προώθηση πωλήσεων διαφέρει από την κλασική διαφημιστική καμπάνια (που και
αυτή αποτελεί μέρος του τουριστικού Μάρκετινγκ) που συνήθως αποτελεί ενέργεια
για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων (και βραχυπρόθεσμων) στόχων του
προγράμματος Μάρκετινγκ, ενώ οι ενέργειες προώθησης πωλήσεων πρέπει να
θεωρούνται αυτές που θα συντελέσουν στην επίτευξη των βραχυπρόθεσμων στόχων.
Έτσι μπορούμε να ορίσουμε

την προώθηση πωλήσεων ως
το μείγμα των διαφόρων
τρόπων παρακίνησης των
υποψήφιων πελατών-
τουριστών, που σκοπό έχουν
να προκαλέσουν
βραχυπρόθεσμα την αγορά
τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Βασισμένοι στον ορισμό της ΑΜΑ (American Marketing Association) για την
προώθηση πωλήσεων στα καταναλωτικά προϊόντα, μπορούμε να επεκτείνουμε τον
ορισμό για την προώθηση πωλήσεων στο τουριστικό περιβάλλον, ως την
επικοινωνιακή τεχνική του τουριστικού Μάρκετινγκ που καταρχάς γίνεται για να
προκαλέσει ερέθισμα στον καταναλωτή για αγοραστική ενέργεια, στους
μεσάζοντες/αντιπροσώπους και στους πωλητές ή εργαζομένους της τουριστικής
επιχείρησης, για αύξηση αποτελεσματικότητας μέσα σε βραχυχρόνια πλαίσια, με τη
χρησιμοποίηση προσωρινών κινήτρων.
8.2.13.2. Καθορισμός στόχων προώθησης πωλήσεων
Ο τελικός στόχος της προώθησης πωλήσεων είναι να επιτευχθεί ένα ύψος

ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών, και αντίστοιχης κατανάλωσης, που
επιθυμεί η επιχείρηση ή η τουριστική περιοχή που κάνει την προώθηση.
1357
Δ.ΥΠ.Α.

Ο άμεσος στόχος της προώθησης πωλήσεων είναι να επιτύχει την άμεση αντίδραση
του πελάτη, δηλαδή την καταναλωτική συμπεριφορά του, έτσι ώστε να καταλήγει σε
αγορά του προωθούμενου τουριστικού προϊόντος. Ο έμμεσος στόχος είναι να
επηρεάζει την ελαστικότητα της ζήτησης, ώστε να δημιουργεί μία μεγαλύτερη
δέσμευση επιλογής στα επιθυμητά τμήματα αγοράς, δηλαδή να μην είναι εύκολη η
επιλογή άλλων ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Οι ενέργειες που περιλαμβάνονται στην

προώθηση πωλήσεων είναι ενέργειες
«Κέντρισης της προσοχής» του πελάτη,
με στόχο ο τελευταίος αυτός να κάνει
τις επιλογές του και να αγοράσει το
προϊόν (το ταξίδι, το πακέτο, την
συγκεκριμένη τουριστική υπηρεσία).
Όλοι γνωρίζουμε την τεχνική των
«εκπτώσεων» ή των «ειδικών
προσφορών» που στόχο έχουν την επίτευξη άμεσης πώλησης.
Η προσπάθεια όμως, των στελεχών του Μάρκετινγκ της επιχείρησης πρέπει να

επικεντρώνεται στην επίτευξη πωλήσεων κατά προτίμηση όχι με «τιμολογιακές»
τεχνικές, όπως οι εκπτώσεις. Οι τιμολογιακές τεχνικές -μειώσεις τιμών- έχουν άμεση
επίπτωση στο περιθώριο κέρδους της επιχείρησης.
Προκειμένου να καθοριστούν οι στόχοι για το πρόγραμμα προώθησης πωλήσεων,

αρχικά πρέπει να έχουν συλλεχθεί τα αναγκαία και απαραίτητα στοιχεία που
αναφέρονται μεταξύ άλλων στα εξής:
Το είδος των προϊόντων και υπηρεσιών που θα προωθηθούν.

Η προηγούμενη εικόνα της επιχείρησης ή της τουριστικής περιοχής, σε σχέση με την
εικόνα που πρόκειται να προωθηθεί.
Η αντίληψη της ποιότητας που έχουν οι πελάτες/τουρίστες, σε σχέση με την
επιθυμητή ποιότητα, ή ακόμα και με την ποιότητα που πραγματικά διατίθεται σε
αυτούς.
Η ανταγωνιστική θέση της επιχείρησης ή περιοχής και των προϊόντων της.
1358
Δ.ΥΠ.Α.

Οι ενέργειες προώθησης που χρησιμοποιούν οι ανταγωνιστές της επιχείρησης ή της

περιοχής.
Τα παραπάνω (ενδεικτικά
στοιχεία και όχι περιοριστικά)
θα συνδυαστούν με το στάδιο
που θα εκτιμηθεί ότι
βρίσκονται τα προϊόντα και οι
υπηρεσίες στην καμπύλη
κύκλου ζωής και θα
ακολουθήσει ο προσδιορισμός των επιθυμητών στόχων. Ιδίως όταν έχουμε να
προωθήσουμε προϊόντα ή υπηρεσίες και επιχειρήσεις ή τουριστικές περιοχές σε
προχωρημένο στάδιο κύκλου ζωής προϊόντων, οι στόχοι πρέπει να περιλαμβάνουν
κίνητρα για την προσέλκυση επαναλαμβανόμενου τουρισμού.
Οι στόχοι πρέπει να επιλεγούν πριν από την επιλογή των τεχνικών και ενεργειών,
γιατί μερικές ενέργειες/τεχνικές, προσφέρονται περισσότερο από άλλες στην επίτευξη
ορισμένων αποτελεσμάτων .
8.2.13.3. Επιλογή τεχνικών/εργαλείων προώθησης πωλήσεων
Ο συνδυασμός των εργαλείων (ενεργειών και τεχνικών) που επιλέγονται να

χρησιμοποιηθούν, συνιστούν αυτό που ονομάζεται μείγμα προώθησης για την
τουριστική περιοχή ή την τουριστική επιχείρηση.
Η σωστή στρατηγική του Μάρκετινγκ πρέπει να έχει επισημάνει πως θα αναλυθεί το

μείγμα προώθησης, ενώ το λεπτομερές πρόγραμμα Μάρκετινγκ θα έχει περιγράψει
τις ενέργειες κάθε τεχνικής που επιλέχτηκε να είναι στο μείγμα.
Κριτήρια στην επιλογή των τεχνικών - εργαλείων για το μείγμα είναι τα εξής:
• η συμπληρωματική φύση του αποτελέσματος που προκαλούν οι τεχνικές σε

συνδυασμό μεταξύ τους, δεδομένου ότι ο πελάτης δέχεται ερεθίσματα από
περισσότερες από μία τεχνικές.
1359
Δ.ΥΠ.Α.

• τα χαρακτηριστικά έκτασης και επανάληψης της επίδρασης που μπορεί να

έχει κάθε τεχνική ως προς το κοινό στο οποίο απευθύνεται, σε σχέση με τους
στόχους της επιχείρησης/φορέα.
• η διάρκεια χρήσιμης ζωής που έχει κάθε τεχνική για την τουριστική περιοχή,
π.χ. το τυπωμένο έντυπο έχει μακροζωία σε σχέση με τη διαφήμιση στην
τηλεόραση ή το ραδιόφωνο
• η απαιτούμενη δαπάνη για κάθε τεχνική σε σχέση με τις δυνατότητες που έχει
η τουριστική περιοχή να διαθέσει σε ανθρώπινο δυναμικό και σε οικονομικούς
πόρους για την πραγματοποίηση της.
Το βασικό χαρακτηριστικό του μείγματος είναι να γίνεται χρήση τεχνικών σε

συνδυασμό και αναλογία μεταξύ τους, ώστε να επιτυγχάνεται μια ισορροπία ανάμεσα
στην προβολή που επιθυμεί η τουριστική περιοχή, και στους συνολικούς πόρους που
έχει να διαθέσει.
Οι χρησιμοποιούμενες τεχνικές/εργαλεία
προώθησης, ως προς τους πελάτες, είτε
προσφέρουν ανταμοιβή για την κατανάλωση,
είτε βελτιώνουν και επαυξάνουν το παρεχόμενο
προϊόν, είτε έμμεσα μειώνουν το κόστος
απόκτησης του προϊόντος. Ως προς τους
διαμεσολαβητές και τους εργαζόμενους, είτε
ανταμείβουν την αποτελεσματική συμπεριφορά,
είτε προσφέρουν οικονομικό όφελος, σε μερικές περιπτώσεις άμεσα, και σε άλλες
περιπτώσεις έμμεσα.
Μια γενική θεώρηση των διαφόρων ενεργειών / τεχνικών που μπορούν να

χρησιμοποιηθούν στην προώθηση πωλήσεων, παρουσιάζεται στο παρακάτω Σχήμα.
1360
Δ.ΥΠ.Α.

Τεχνικές προώθησης
πωλήσεων
Εργαζόμενοι
Κοινό-πελατες Δίκτυα διαμεσολαβητών
Εκπτώσεις
Μείωση τιμών
Κουπόνια
Επιπλέον Επιπλέον προμήθειες Χρηματικά κίνητρα
προϊόντα/υπηρεσίες Κληρώσεις δώρων Δώρα
Δώρα Αναγνώριση
Δώρα
Δεξιώσεις/εκδηλώσεις προσφοράς
Διαγωνισμοί Ταξίδια κινήτρων
Παρουσιάσεις Ταξίδια κινήτρων
Κληρώσεις
Παροχές για τακτικούς
πελάτες
Κληρώσεις δώρων
Η συνδυασμένη εφαρμογή των τεχνικών προώθησης πωλήσεων πρέπει να γίνεται

έτσι που τα συνδυασμένα προγράμματα είτε να αντιστοιχούν, είτε να καλύπτουν
αυτοτελή τμήματα του προγράμματος Μάρκετινγκ της τουριστικής περιοχής.
Η όλη διαδικασία της προβολής και της προώθησης του τουριστικού προϊόντος έχει
ως τελικό σκοπό την επιτυχία "κατανάλωσης". Η σύνθεση του μείγματος των
τεχνικών πρέπει να είναι μεταβλητή, όχι όμως από τυχαία γεγονότα, αλλά ως
αποτέλεσμα των μεταβολών στις συνθήκες λειτουργίας της επιχείρησης/φορέα και
της αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας κάθε τεχνικής. Αυτό δημιουργεί την
ανάγκη μεταβολής της σχέσης βαρύτητας μεταξύ των τεχνικών ανάλογα με την θέση
της επιχείρησης/φορέα στην αγορά.
1361
Δ.ΥΠ.Α.

Το σύνολο των τεχνικών που χρησιμοποιεί η τουριστική περιοχή και η ισορροπία

στην βαρύτητα της προσπάθειας που καταβάλλεται για κάθε τεχνική, συνιστούν το
"μείγμα" των τεχνικών. Το μείγμα των τεχνικών συνδυάζεται, με όσα είπαμε πιο
πάνω στο γενικότερο "μείγμα marketing". Το μείγμα τεχνικών πρέπει να μεταβάλλεται
ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των καταναλωτών μέσα στα πλαίσια του
προγράμματος Μάρκετινγκ της επιχείρησης/φορέα.
Έχουμε επισημάνει την σκοπιμότητα

διαφοροποίησης του τουριστικού
προϊόντος. Το να διαφοροποιηθεί το
προϊόν στην αντίληψη του
καταναλωτή σημαίνει να "ταιριάξει"
όσο μπορεί πιο πολύ με τις
προδιαγραφές που ορίζουν οι
επιθυμίες του καταναλωτή. Επειδή
δεν μπορούμε να πλησιάσουμε τις
ατομικές επιθυμίες κάθε ενός καταναλωτή, προσανατολίζουμε το μείγμα τεχνικών
προώθησης του προϊόντος στις κοινές ανάγκες των συγκεκριμένων τμημάτων της
αγοράς που έχουμε προσδιορίσει ως στόχο της τουριστικής επιχείρησης ή περιοχής.
8.2.13.4. Ανάπτυξη προγράμματος προώθησης πωλήσεων
Η ανάπτυξη ενός προγράμματος προώθησης πωλήσεων, σωστό είναι να

συνδυάζεται με τις διάφορες «διαφημιστικής φύσης» ενέργειες του συνολικού
προγράμματος Μάρκετινγκ. Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι ενέργειες του προγράμματος
Μάρκετινγκ δεν είναι ανεξάρτητες και αυτοτελείς, αλλά πρέπει να έχουν μία
αλληλοσύνδεση και μία αλληλοσυμπλήρωση, ώστε η συνολική εικόνα που λαμβάνει
ο πελάτης να είναι συνεχής και όχι αποσπασματική.
Σημασία δεν έχει μόνο η

επιλογή των τεχνικών αλλά και η
περίοδος καθώς και η διάρκεια
υλοποίησης τους, προκειμένου
να επιτευχθεί το επιθυμητό
1362
Δ.ΥΠ.Α.

αποτέλεσμα. Η επικοινωνία με τον πελάτη είναι διαφορετική ανάλογα με τη

δυνατότητα επαφής που έχει η τουριστική επιχείρηση. Διακρίνουμε τέσσερις
περιόδους επαφής με τον πελάτη, αρχίζοντας από την περίοδο αναζήτησης πελατών,
αρχικής δηλαδή προσπάθειας της επιχείρησης (ή της τουριστικής περιοχής) να
προσεγγίσει αυτούς που επιθυμεί να είναι πελάτες της, μέχρι και την περίοδο μετά
την αναχώρηση του επισκέπτη.
Έτσι, χωρίζουμε τις ενέργειες εφαρμογής των τεχνικών του τουριστικού Μάρκετινγκ
σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με τη χρονική περίοδο σχέσεως του ταξιδιώτη με
την τουριστική επιχείρηση ή περιοχή.
Ενέργειες στην περίοδο αναζήτησης πελατών
Οι ενέργειες αυτές πρωταρχικά κατευθύνονται

στο να κάνουν γνωστή την τουριστική
επιχείρηση ή περιοχή στον καταναλωτή. Η
τουριστική επιχείρηση - περιοχή
δραστηριοποιείται στην επισήμανση των
χαρακτηριστικών της και δημιουργεί στοιχεία για
να θέλξει διαφορετικά τμήματα της αγοράς.
Λόγω του πλήθους των τουριστικών προϊόντων
και του πλήθους διαφορετικών τμημάτων της
αγοράς, η τουριστική επιχείρηση ή περιοχή έχει
ανάγκη να επιτύχει τη διαφοροποίηση στην
παρουσία της, ώστε να επιτύχει την
αναγνώρισή της από τον υποψήφιο πελάτη.
Ενέργειες στην περίοδο γνωριμίας του υποψήφιου καταναλωτή με το

περιβάλλον της επιχείρησης/ περιοχής.
Η συνηθισμένη πρώτη ενέργεια γνωριμίας του υποψήφιου ταξιδιώτη είναι η ζήτηση

πληροφοριών. Η τουριστική επιχείρηση ή περιοχή πρέπει να αντιδράσει θετικά,
διοχετεύοντας, όχι μόνο τις ζητούμενες πληροφορίες αλλά και άλλες που μπορεί να
βοηθήσουν στη διαφοροποίηση της παρουσίασης της. Ένας τρόπος για την
1363
Δ.ΥΠ.Α.

διοχέτευση πληροφοριών είναι η ύπαρξη καταχώρησης στο διαδίκτυο με την

αντίστοιχη ιστοσελίδα, ώστε να βρει τις πρώτες πληροφορίες ο ενδιαφερόμενος
πελάτης.
Συγχρόνως η επιχείρηση ή η περιοχή πρέπει να "ανοίξει διάλογο" με τον υποψήφιο

τουρίστα μέχρι τη στιγμή που θα επιτύχει αγοραστική απόφαση σε όφελος της.
Διάλογος μπορεί να είναι και η απάντηση σε αίτηση για πληροφόρηση, περιγραφή
ειδικών αξιοθέατων, διαθεσιμότητα εξειδικευμένων εγκαταστάσεων που μπορεί να
ενδιαφέρουν τον πελάτη, κ.α. Στο διάλογο αυτό βοηθάει η αξιοποίηση της
προσωπικής επαφής (πώλησης) αν το αναμενόμενο όφελος δικαιολογεί χρόνο και
δαπάνη.
Ενέργειες στην περίοδο άμεσης επαφής

τουριστικής επιχείρησης ή περιοχής με τον
καταναλωτή, (όταν ο πελάτης βρίσκεται στην
τουριστική επιχείρηση ή περιοχή), που είναι
σχετικές με την "ικανοποίηση" των ενεργών ή
υφισταμένων πελατών. Αυτό είναι το
σπουδαιότερο τμήμα της προσπάθειας, γιατί
αφενός περιλαμβάνει την προσωπική σχέση
πελάτη και τουριστικής επιχείρησης ή περιοχής
και αφετέρου αντικατοπτρίζει την ψυχολογική
διάθεση των πελατών. Οι τεχνικές που
χρησιμοποιούνται πρέπει να βασίζονται στην προσφορά ικανοποιητικού επιπέδου
υπηρεσιών, όπως είναι η περιποιητική συμπεριφορά του προσωπικού, η επάρκεια
και συντήρηση των εγκαταστάσεων και ψυχαγωγικού υλικού.
Όταν είναι ικανοποιημένος ο πελάτης, η τουριστική επιχείρηση ή περιοχή μπορεί να

προωθεί πρόσθετα, συμπληρωματικά και νέα προϊόντα/υπηρεσίες, για να υποκινήσει
αυξημένη κατανάλωση. Αυτά τα προϊόντα μπορεί να απευθύνονται σε όλη την ενεργή
πελατεία αδιάκριτα, ή σε τμήματα της, όπως π.χ. ειδικές εκδηλώσεις και
δραστηριότητες για τα παιδιά των πελατών.
1364
Δ.ΥΠ.Α.

Ενέργειες στην περίοδο μετά την αγοραστική δραστηριότητα, (μετά την

αναχώρηση του πελάτη), για την υποβοήθηση επαναλαμβανόμενης
κατανάλωσης.
Στόχος της επιχειρησιακής δραστηριότητας είναι οι πελάτες να μείνουν

ικανοποιημένοι από την πρώτη τους επίσκεψη/επαφή με την τουριστική επιχείρηση ή
περιοχή. Έτσι έχουν λόγους να σκέπτονται να ξανάρθουν, δηλαδή να καταναλώσουν
πάλι το προσφερόμενο προϊόν. Κάθε τουριστική επιχείρηση ή περιοχή ενδιαφέρεται
να έχει κατ' επανάληψη ζήτηση - είναι αυτό που λέμε ''οι σταθεροί ή οι
επαναλαμβανόμενοι πελάτες".
Η κατ' εξοχή χρησιμοποιούμενη τεχνική είναι η υπενθύμιση, που συνήθως γίνεται με
emails και newsletters. Στο γράμμα που πρέπει να στείλει η τουριστική επιχείρηση
ή περιοχή, χρειάζεται να περιέχεται «Κάτι» για την ερχόμενη σεζόν που να συνδέεται
με τον πελάτη, όπως ενημέρωση για καινούρια δραστηριότητα, διασκέδαση ή
εμπειρία, και η τυχόν καινούρια μπροσούρα (έντυπο) της επιχείρησης ή περιοχής.
Στις χρησιμοποιούμενες ενέργειες

πρέπει να περιλαμβάνεται και η
ειδική αναγνώριση προς τους
επαναλαμβανόμενους πελάτες,
όταν ξαναγυρίσουν στην
επιχείρηση ή την τουριστική
περιοχή. Η επιτυχία της τεχνικής
βασίζεται σε στοιχεία από το
αρχείο παλιών πελατών.
Στην επιλογή των τεχνικών που θα εφαρμοστούν πρέπει να ληφθούν υπόψη το

κοινωνικό περιβάλλον της λειτουργίας της επιχείρησης, όπως η απήχηση που έχει
στο γεωγραφικό κύκλο της (σημαντικό για επιχειρήσεις που έχουν μεγάλο ποσοστό
δυνατότητας κάλυψης αγοράς - π.χ. εστιατόρια) και η θέση της επιχείρησης έναντι
του ανταγωνισμού στην περιοχή της.
1365
Δ.ΥΠ.Α.

Οι τουριστικές περιοχές έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στην εφαρμογή τεχνικών σ' αυτή
τη χρονική περίοδο, γιατί έχουν λιγότερες δυνατότητες να επικοινωνήσουν με τους
διάφορους επισκέπτες. Όμως, μπορούν να προγραμματίσουν ενέργειες που, ενώ
είναι γενικότερης προβολής, να περιέχουν στοιχεία αναγνωσιμότητας από
επισκέπτες, όπως φωτογραφίες από επισκέψεις γνωστών προσωπικοτήτων.
Σημαντικό στοιχείο του

προγραμματισμού θα είναι και η
κατανομή του προϋπολογισμού των
ενεργειών. Στο πλαίσιο του συνολικού
προϋπολογισμού των ενεργειών
Μάρκετινγκ πρέπει να ληφθεί υπόψη
αφενός η κατανομή μεταξύ των
διαφόρων μεθοδολογιών και αφετέρου η
ανάγκη να γίνουν ενέργειες που να έχουν αποτελεσματικότητα για την επίτευξη των
στόχων της τουριστικής επιχείρησης {ή περιοχής). Η επιλογή των τεχνικών στις
οποίες θα διατεθούν οι διαθέσιμοι πόροι πρέπει να λάβουν υπόψη εκτός από την
άμεση αποδοτικότητα, και την εναλλακτική αποδοτικότητα, δηλαδή το πιθανό
αποτέλεσμα που θα είχαν αν χρησιμοποιούντο σε μία άλλη τεχνική, όπως επίσης και
τις συνθήκες υπό τις οποίες θα εφαρμοστούν οι τεχνικές.
Μπορούμε να διαχωρίσουμε μερικές ειδικές συνθήκες που προτρέπουν στην κατά

προτεραιότητα διάθεση πόρων. Αυτές αναφέρονται παρακάτω.
Συνθήκες Έντασης Τεχνικών Προώθησης

Περιπτώσεις όπου οι υποψήφιοι πελάτες έχουν δυσκολία να διαχωρίσουν τις
εναλλακτικές προσφορές (π.χ. οργανωμένες εκδρομές σε ειδικούς προορισμούς
όπως η Euro Disney).
Περιπτώσεις όπου τα προσφερόμενα προϊόντα και υπηρεσίες δεν έχουν

διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά (π.χ. πακέτα παραθεριστικών διακοπών σε νησί.
Περιπτώσεις όπου ένα προϊόν είναι καινούργιο για μία επιχείρηση ή περιοχή και δεν
ταυτίζεται με την υπάρχουσα αντίληψη που έχουν οι πελάτες (π.χ. ένα τουριστικό
νησί που τώρα θέλει να προβάλει δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού).
1366
Δ.ΥΠ.Α.

Περιπτώσεις στις οποίες είναι ανάγκη να ενημερωθούν ειδικά οι υποψήφιοι πελάτες,

γιατί το προϊόν ή η υπηρεσία είναι καινούργια (π.χ. τα προϊόντα των παραδοσιακών
διατροφών, όπως μεσογειακή κουζίνα, κρητική κουζίνα, κ.α.).
Περιπτώσεις όπου το προσφερόμενο προϊόν ή υπηρεσία είναι άγνωστο στην

στοχευόμενη πελατεία, η οποία δεν έχει εμπειρία σε αυτό (π.χ. οι υπηρεσίες
τουρισμού υγείας, όχι ιαματικού, αλλά όπως είναι η θαλασσοθεραπεία).
8.2.13.5. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων
Για την αξιολόγηση της επιτυχίας των ενεργειών προώθησης, χρειάζεται να

ακολουθηθεί μια διαδικασία που αποτελεί τη λογική ακολουθία του σχεδιασμού του
προγράμματος ενεργειών προώθησης πωλήσεων. Η διαδικασία αυτή θα αξιολογήσει
κατά πόσον ικανοποιήθηκαν οι στόχοι που τέθηκαν και ειδικότερα θα εξετάσει τα
αποτελέσματα των ενεργειών ως προς τα εξής:
• την προσέγγιση των αποδεκτών στόχων

• την πειθώ των διαμεσολαβητών να περιλάβουν το προϊόν ή υπηρεσίες στα
είδη τους
• την επιτυχή αποδοχή από το αγοραστικό κοινό
• την αύξηση πωλήσεων ως αποτέλεσμα των ενεργειών
Η αξιολόγηση των επιμέρους ενεργειών εξαρτάται από το είδος της κάθε ενέργειας.
Μερικές ενέργειες μπορούν εύκολα να μετρηθούν (όπως π.χ. τα κουπόνια, ή οι
ειδικές προσφορές), για να ξέρουμε πόσοι πελάτες επηρεάστηκαν από αυτές για να
επιλέξουν το προϊόν. Άλλες ενέργειες (όπως π.χ. παρουσιάσεις, συμμετοχή σε
1367
Δ.ΥΠ.Α.

εκθέσεις, αφίσες σε βιτρίνες πρακτορείων, κ.α.) μπορούν να αξιολογηθούν μόνο με

εξειδικευμένες έρευνες.
Για να διευκολυνθεί η διαδικασία αξιολόγησης πρέπει, όταν σχεδιάζεται η ενέργεια

προώθησης να προβλεφθούν και οι δυνατότητες μέτρησης του αποτελέσματός της.
Ένα παράδειγμα είναι η διαφοροποίηση των κουπονιών που επισυνάπτονται σε μία
διαφημιστική καταχώριση μεταξύ των διαφόρων μέσων, ώστε να γνωρίζουμε (όταν
επιστραφούν τα κουπόνια) τη συγκεκριμένη προέλευσή τους.
Βασικό στοιχείο της αξιολόγησης των

αποτελεσμάτων είναι η χρονική διάρκεια της
αποτελεσματικότητας των ενεργειών. Είπαμε
βέβαια, ότι κατά κανόνα, οι ενέργειες
προώθησης αποσκοπούν σε βραχυχρόνια
αποτελέσματα - αγοραστική συμπεριφορά.
Όμως, η προσέλκυση των πελατών, έστω και αν
έγινε με κάποιο ειδικό κίνητρο, πρέπει να έχει
πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, με την έννοια
ότι οι πελάτες που θα έρθουν με την ενέργεια προώθησης, πρέπει να διατηρηθούν.
Για να διατηρήσουμε τους «νέους» αυτούς πελάτες πρέπει να ικανοποιήσουμε τις
ανάγκες τους, όπως ακριβώς έχουμε ήδη περιγράψει, και στη συνέχεια να τους
εντάξουμε στις ενέργειες της περιόδου «μετά την αγοραστική δραστηριότητα» που
στοχεύουν στην επαναλαμβανόμενη κατανάλωση και στα έμμεσα οφέλη της
«σύστασης» της επιχείρησης ή της τουριστικής περιοχής, σε άλλους.
Η αξιολόγηση μπορεί, επίσης, να

βασιστεί σε συγκρίσεις των
πωλήσεων σε αντίστοιχες
περιόδους χωρίς τις ενέργειες
προώθησης, καθώς και στις
συγκρίσεις στην περίοδο αμέσως
πριν και αμέσως μετά τις
ενέργειες προώθησης. Επίσης
1368
Δ.ΥΠ.Α.

μπορούν να πραγματοποιηθούν έρευνες στους ίδιους τους πελάτες πριν και μετά την
εφαρμογή ενεργειών προώθησης πωλήσεων, για να αξιολογηθεί η σχετική
αποτελεσματικότητα μεταξύ των ενεργειών προώθησης που εφαρμόστηκαν. Η
αξιολόγηση αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη προκειμένου η επιχείρηση να επιλέξει τις πιο
αποτελεσματικές ενέργειες για την επόμενη περίοδο.
Η διαδικασία επιλογής, εφαρμογής και αξιολόγησης των τεχνικών προώθησης

πωλήσεων απαιτεί να πειραματισθεί η τουριστική επιχείρηση ή περιοχή, με διάφορες
ενέργειες σε διάφορους χρόνους και περιόδους, προκειμένου να αποφασίσει ποιες
είναι οι πιο αποτελεσματικές για τα δικά της προϊόντα και υπηρεσίες σε σχέση με τις
δικές της επιλεγμένες αγορές.
8.2.13.6. Έννοια της προσωπικής πώλησης
Μεταξύ των διαφόρων τεχνικών του

τουριστικού Μάρκετινγκ, περιλαμβάνεται
και η τεχνική της προσωπικής πώλησης. Η
τεχνική της προσωπικής πώλησης πρέπει
να θεωρείται ως ο αντίποδας της άλλης
τεχνικής «επικοινωνίας» της μαζικής
επικοινωνίας. Αυτό επισημαίνεται, γιατί και
οι δύο περιπτώσεις επικοινωνίας πρέπει
να προσελκύσουν την προσοχή του υποψήφιου πελάτη και να του μεταβιβάσουν τα
επιθυμητά μηνύματα.
Ενώ συνήθως αντιλαμβανόμαστε τις προσωπικές πωλήσεις να αναφέρονται σε

διαδικασία κυρίως προφορικής επικοινωνίας και σε επίπεδο προσωπικής επαφής, η
1369
Δ.ΥΠ.Α.

προσωπική πώληση κανονικά αναφέρεται σε κάθε είδος προσωπικής επαφής ενός

εργαζόμενου στον τουριστικό κλάδο, με έναν υποψήφιο ή έναν ενεργό πελάτη -
επισκέπτη, επειδή πάντα πρέπει να γίνεται είτε άμεσα, είτε έμμεσα, προσπάθεια
προβολής και πώλησης τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Πρέπει λοιπόν, να διαχωρίσουμε τις τυπολογίες της προσωπικής πώλησης στο

πλαίσιο του τουριστικού Μάρκετινγκ.
Καταρχήν μπορούμε να διαχωρίσουμε τις προσωπικές πωλήσεις με βάση τους

αποδέκτες της τεχνικής σε τρεις κατηγορίες:
• προσωπικές πωλήσεις σε μεμονωμένους πελάτες
• προσωπικές πωλήσεις σε διαμεσολαβητές που θα πουλήσουν σε

πελάτες
• προσωπικές πωλήσεις σε «εκπροσώπους» ομάδων κατανάλωσης (π.χ.

οργανωτές συνεδρίων, προεδρεία συλλόγων, μαθητικά συμβούλια, κ.α.)
Ένας άλλος τρόπος διαχωρισμού των προσωπικών πωλήσεων σχετίζεται με το είδος

της επαφής με τον πελάτη, δηλαδή:
• προσωπικές πωλήσεις με προσωπική επαφή
• προσωπικές πωλήσεις από απόσταση με το τηλέφωνο
• προσωπικές πωλήσεις με την χρήση προσωπικού ταχυδρομείου

(direct mail- e-mail).
Επίσης μπορούμε να διαχωρίσουμε τις προσωπικές πωλήσεις ανάλογα με τις θέσεις

πώλησης (δηλαδή κάθε μέρος/ τοποθεσία όπου λαμβάνει χώρα συναλλαγή πώληση
1370
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών). Για το τουριστικό προϊόν μπορούμε να

προσδιορίσουμε τριών ειδών θέσεις πώλησης:
Εξωτερικές θέσεις πώλησης:

ταξιδιωτικά γραφεία
πρακτορεία εκδόσεων εισιτηρίων (π.χ. για μεταφορικά μέσα, ενοικίαση αυτοκινήτων,
κ.λπ.
γραφεία πληροφόρησης τουριστών (ιδίως αν δέχονται κρατήσεις)
Εσωτερικές (κυρίως ενδο-επιχειρησιακές) θέσεις πώλησης:

reception (ξενοδοχείων, μνημείων)
οποιοδήποτε σημείο πώλησης τουριστικών προϊόντων μέσα σε μία τουριστική
επιχείρηση: μπαρ, εστιατόριο, μαγαζί τουριστικών ενθυμίων, duty free κλπ
Συστήματα "κρατήσεων'' με επικοινωνία στη θέση διαμονής ή εργασίας του

καταναλωτή:
αίτηση πληροφόρησης ή κρατήσεις ως αποτέλεσμα σε direct mail, ραδιοφωνικές ή
άλλες προσφορές κ.λπ. με e-mail ή τηλεφωνική επαφή
ηλεκτρονικά συστήματα κρατήσεων μέσω διαδικτύου (για αυτά ειδικά θα γίνει
χωριστή μνεία, γιατί διαφέρουν από τις κλασικές προσωπικές πωλήσεις)
Η εμφάνιση και η διάδοση της τεχνικής της

προσωπικής πώλησης οφείλεται στην
έμφυτη αντίληψη του ανθρώπου να
κολακεύεται από τη διαμόρφωση, στα
μέτρα του, της παρουσίασης των
προϊόντων και υπηρεσιών, και ε5αιτίας
αυτού στην υποσυνείδητη τάση να είναι πιο δεκτικός στην προσπάθεια πώλησης και
πιο υποχωρητικός, άρα περισσότερο διαθέσιμος να «αγοράσει».
8.2.13.7. Λόγοι ανάπτυξης της προσωπικής πώλησης
1371
Δ.ΥΠ.Α.

Η δραστηριότητα της ανάπτυξης των προσωπικών πωλήσεων έχει μεγάλη ιστορία

στην τουριστική βιομηχανία, γιατί από την αρχή της, οι τουρίστες - περιηγητές τότε -
ήταν «μεμονωμένοι» ταξιδιώτες, για τους οποίους η διαδικασία προετοιμασίας και
οργάνωσης του τουριστικού ταξιδιού γινόταν εξειδικευμένα και ατομικά. Η ανάπτυξη
του μαζικού τουρισμού, παρά το γεγονός ότι ιστορικά έχει την αρχή της στο δεύτερο
ήμισυ του 19ou αιώνα, ουσιαστικά εξελίχθηκε μετά την επέκταση της αεροπορικής
μεταφοράς στον κλάδο του τουρισμού, με την οργάνωση των πτήσεων τσάρτερ
(charters).
Όμως τα τελευταία χρόνια, επειδή ο

ανταγωνισμός μετα5ύ τουριστικών
περιοχών προορισμών, αλλά και
τουριστικών επιχειρήσεων έχει
επεκταθεί πολύ, το χαρακτηριστικό της
προσπάθειας εξατομίκευσης της
αγοράς έχει δώσει ώθηση στην
εφαρμογή τεχνικών όσο το δυνατόν πιο
προσωποποιημένης προσέγγισης των υποψήφιων πελατών. Έτσι η αγορά
τμηματοποιείται όλο και περισσότερο, οι τουριστικές επιχειρήσεις (και όχι μόνο αυτές)
καταγράφουν τα στοιχεία των πελατών τους και τις προτιμήσεις τους, εξειδικεύουν τις
ενέργειες Μάρκετινγκ και γενικά προσπαθούν να αποδείξουν ότι, παρά την
βιομηχανοποίησης των προϊόντων τους, είναι ευαισθητοποιημένες στις ατομικές
ανάγκες των πελατών τους.
Ειδικότερα στον τουρισμό, έχει ήδη αναπτυχθεί η ιδιαιτερότητα της προσπάθειας να

ικανοποιηθούν οι ανάγκες και επιθυμίες του τουρίστα, και η ικανοποίηση αυτή να
φαίνεται και να είναι (όσο είναι πρακτικά δυνατό) αντίστοιχη με τις ατομικές επιλογές
του τουρίστα.
Από την άλλη πλευρά, είναι δεδομένο ότι ο τουρισμός είναι από τους κλάδους με
ιδιαίτερο βάρος στη σχέση πελάτη - εργαζομένου και αυτό συντείνει στην υποστήριξη
της σημασίας των προσωπικών επαφών και προσωπικών εξυπηρετήσεων και κατ’
επέκταση, προσωπικών πωλήσεων.
1372
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.13.8. Απομακρυσμένες Πωλήσεις
Είναι ο όρος με τον οποίο περιγράφουμε ορισμένες νέες τεχνικές απευθείας

προσέγγισης και επαφής με τον υποψήφιο πελάτη, με χρήση των social media, του
τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών ταχυδρομείων (email). Η τεχνολογική εξέλιξη
επιτρέπει την προσέγγιση αγορών-στόχων με διάφορους τρόπους. Αναφέρουμε
μερικά παραδείγματα:
• με πωλήσεις μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, emails, newsletters και
social media, όπου παρέχονται στον πελάτη διάφορες πληροφορίες και η
πώληση μπορεί να επιβεβαιωθεί ηλεκτρονικά
• με αποστολή πληροφοριών και επιβεβαίωση παραγγελίας μέσω fax
• μέσα από τηλεφωνική επικοινωνία κατά την οποία ζωντανά ενημερώνεται ο
πελάτης για τις προσφορές και παρακινείται να αγοράσει
Με την εφαρμογή των τεχνικών αυτών, ο

παραγωγός ή διαθέτης του προϊόντος
προσπαθεί, επίσης, να μειώσει το
κόστος διάθεσης του προϊόντος
δεδομένου ότι δημιουργεί μία απευθείας
επαφή με τον πελάτη και έτσι μειώνει το
κόστος, γιατί δεν υπάρχει πια ο
διαμεσολαβητής, που συλλέγει από τον
παραγωγό και φέρνει στον πελάτη το
προϊόν. Έτσι, η προσφορά προς τον
πελάτη, κανονικά, είναι απαλλαγμένη από το κόστος της προμήθειας του
διαμεσολαβητή, και άρα έχει το προϊόν σε τιμή χαμηλότερη.
8.2.13.9. Ανάπτυξη σχέσεων με τους πελάτες
1373
Δ.ΥΠ.Α.

Η διαδικασία της προσωπικής πώλησης ουσιαστικά είναι η προοδευτική ανάπτυξη

μιας προσωπικής σχέσης παρουσίασης και πειθούς προς τον υποψήφιο πελάτη, για
να αγοράσει ένα προϊόν ή υπηρεσία. Η διαδικασία αυτή περνάει από διακριτές
μεταξύ τους φάσεις που περιγράφονται στον παρακάτω Πίνακα.
1374
Δ.ΥΠ.Α.

Φάσεις της Επεξήγηση

προσωπικής πώλησης
Προϋποθέτει ότι πριν από την συνάντηση θα έχει
προετοιμαστεί ο «Πωλητής» και θα γνωρίζει τις ανάγκες
Διάγνωση τι ζητάει ο του πελάτη, ή αν αυτό δεν μπορεί να γίνει, κατά την
"πελάτης" αρχική φάση της συνάντησης θα αναζητήσει να μάθει τις
επιθυμίες του πελάτη.
Επισήμανση ότι η Ο πωλητής αντιστοιχεί στις επιθυμίες του πελάτη τα

«επιχείρηση μπορεί» προϊόντα και τις υπηρεσίες που διαθέτει η επιχείρηση.
Ο πωλητής πρέπει να δώσει στοιχεία, για να πεισθεί ο

πελάτης ότι αυτά που του λέγονται είναι αληθή. Αυτό
Απόδειξη ότι λέμε την μπορεί να γίνει με «μαρτυρίες» προηγούμενων πελατών,
αλήθεια συστάσεις, ή άλλα στοιχεία, όπως πλήθος
προηγούμενων πελατών, στατιστικά από έρευνα σε
πελάτες που δείχνουν ικανοποιημένοι, επίδειξη βιβλίου
εντυπώσεων, κ.α.
Προϋποθέτει ότι με κατάλληλες ερωτήσεις ο πωλητής θα

Εξασφάλιση ότι ο βεβαιωθεί ότι ο πελάτης κατάλαβε την περιγραφή των
συνομιλητής μας προϊόντων και υπηρεσιών και την παρουσίαση του
κατανόησε πωλητή.
Αφού έχει ολοκληρωθεί η παρουσίαση, τότε ο πωλητής

πρέπει να επιτύχει να συμφωνήσει ο πελάτης να
αγοράσει το προσφερόμενο προϊόν ή υπηρεσία. Εάν
αποδειχθεί ότι αυτό δεν είναι δυνατό, τότε ο πωλητής
Συμφωνία σε κάτι πρέπει να αξιοποιήσει την καλή επαφή και σχέση που
έχει δημιουργήσει μέσα από τις παραπάνω φάσεις και να
επιτύχει ένα μέρος της συμφωνίας ή της πώλησης, όπως
π.χ. τις ημερομηνίες, ή την τιμή, ή ακόμα και να κάνει τις
συγκεκριμένες κρατήσεις ο πελάτης
1375
Δ.ΥΠ.Α.

Η προσωπική πώληση είναι μία επαφή κατά την οποία ο πωλητής πρέπει να
«Περάσει» τα κατάλληλα μηνύματα στον υποψήφιο πελάτη.
Οι διαφημιστικές εταιρείες αναφέρονται στην ανάγκη το «μήνυμα» να ακολουθεί τον
κανόνα “AIDA” από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων προσέλκυσης και διατήρησης
της προσοχής του αποδέκτη. Αυτά παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα.
Το μήνυμα πρέπει να προσελκύει την προσοχή του αποδέκτη για να

Attention παρακολουθήσει το περιεχόμενό του.
Προσοχή Αυτό μπορεί να γίνει με χρήση «εντυπώσεων» όπως μουσική,
χρώματα, παρουσίαση επώνυμου πελάτη, κ.α.
Το μήνυμα πρέπει να περιέχει στοιχεία που να έχουν ενδιαφέρον ή

να αφορούν τα ενδιαφέροντα του αποδέκτη του μηνύματος.
Interest Γι' αυτό πρέπει, πριν ξεκινήσουμε την διαδικασία της επαφής να
Ενδιαφέρον έχουμε διερευνήσει τα ενδιαφέροντα του υποψήφιου αποδέκτη.
Στην μετάδοση του μηνύματος και στο περιεχόμενό του πρέπει να

ενεργοποιείται η επιθυμία του αποδέκτη να αποκομίσει τα
προτεινόμενα οφέλη, ή να «βρεθεί» εκεί που περιγράφει το μήνυμα
(π.χ. επιχείρηση ή τουριστική περιοχή), ή να θέλει να
Desire πραγματοποιήσει την δραστηριότητα που του περιγράφεται.
Επιθυμία Αυτό επιτυγχάνεται με τις κατάλληλες περιγραφές, την εικονική
παρουσίαση, ή την παροχή συστάσεων από γνωστούς στον
αποδέκτη εκπροσώπους μιας δραστηριότητας (όπως π.χ. ενός
γνωστού αθλητή να περιγράφει τα πλεονεκτήματα για ένα άθλημα
που προσφέρεται σε τουριστική περιοχή ή οργανώνεται από μία
τουριστική επιχείρηση).
Το μήνυμα δεν πρέπει να είναι ουδέτερο ή περιγραφικό αλλά να

προτρέπει σε κάποια ενέργεια από μέρους του αποδέκτη, με τον
σκοπό να επιτύχει την καταναλωτική συμπεριφορά.
Action Έτσι, στην προσωπική πώληση ζητείται, αν δεν μπορεί να
Ενέργεια επιτευχθεί η ολοκλήρωση της αγοράς, τουλάχιστον ένα μέρος της
1376
Δ.ΥΠ.Α.

δέσμευσης του πελάτη (π.χ. αν δεν επιλέξει συγκεκριμένο πακέτο

διακοπών, να κάνει ενδεικτική κράτηση).
Παράδειγμα:
Πώς τα Marriott αξιοποιούν το μοντέλο AIDA
(πηγή: https://www.marketing-tips.gr/2020/04/marriott-aida.html. Γ.
Πρωτοπαπαδάκης,)
Η τεχνική πωλήσεων AIDA αναφέρεται

στην προσπάθεια της απόσπασης της
προσοχής του χρήστη (attention /
awareness), της διέγερσης του
ενδιαφέροντος (interest) και της επιθυμίας
(desire) και τέλος της παρακίνησης σε
δράση (action).
Το εν λόγω μοντέλο, ωστόσο, που είναι αρκετά διαδεδομένο στο χώρο των
πωλήσεων και της διαφήμισης, μπορεί να αποβεί χρήσιμο και για τη βελτιστοποίηση
της ιστοσελίδας στις μηχανές αναζήτησης, όπως φαίνεται και από το παράδειγμα
που ακολουθεί:
Attention. Έχετε μόλις πέντε δευτερόλεπτα για να τραβήξετε την προσοχή του
χρήστη που μόλις «προσγειώθηκε» στο site σας. Η Marriott, για παράδειγμα, το
πετυχαίνει αυτό χρησιμοποιώντας μοναδικές φωτογραφίες, που ανανεώνονται κάθε
εβδομάδα, με την επιλογή «find a hotel» να βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην
κεντρική σελίδα και με πληθώρα από links που ταιριάζουν με τις ανάγκες και
επιθυμίες των χρηστών - δείτε την ιστοσελίδα εδώ.
Interest. Βεβαιωθείτε ότι η ιστοσελίδα σας είναι εύκολη στην πλοήγηση και έχει κάτι
ενδιαφέρον, που θα παρακινήσει τον χρήστη που αναζητά ένα ξενοδοχείο σαν το
δικό σας να παραμείνει και να μην αποσκιρτήσει. Η Marriott έχει το «This week's top
offers»».
Desire. Μέσα από την παράθεση ελκυστικών φωτογραφιών και βίντεο, αλλά και
ιστοριών (storytelling), όχι απαραίτητα μόνο για το ξενοδοχείο (κάνοντας scroll στην
ιστοσελίδα της Marriot, ο χρήστης αντικρίζει τα διάφορα brands του ομίλου) αλλά και
1377
Δ.ΥΠ.Α.

για τον προορισμό, δημιουργείται η επιθυμία στον χρήστη να μάθει περισσότερα και
εν τέλει να πάρει την απόφαση.
Action. Για να παρακινήσετε τον χρήστη σε δράση, ενσωματώστε σε περίοπτη θέση
ένα call to action(π.χ. «Κάνε κράτηση τώρα»). Μπορείτε να επιστρατεύσετε και ένα
δέλεαρ (π.χ. έκπτωση ή έξτρα παροχές) για όσους προχωρήσουν στην κράτηση
τώρα, ενθυμίζοντάς τους ταυτόχρονα ότι η προσφορά ισχύει μόνο για λίγες μέρες ή
για περιορισμένο αριθμό δωματίων.
1378
Δ.ΥΠ.Α.

8.2.13.10. Χρήση βάσεων δεδομένων.
Στην κλασική λειτουργία της τουριστ1κής επιχείρησης καταλύματος, στην Υποδοχή,

τηρούνται τα στοιχεία των πελατών για λόγους αναφοράς. Στην εξέλιξη της
τουριστικής δραστηριότητας αυτά τα στοιχεία αποτελούν την πρώτη βάση δεδομένων
που μπορεί να χρησιμοποιήσει η επιχείρηση για την υποβοήθηση της
δραστηριότητας της:
• για να αναλύσει τα χαρακτηριστικά της πελατείας της

• για να τηρεί επικοινωνία με τους παλιούς πελάτες της για να υποβοηθήσει την
επαναλαμβανόμενη κατανάλωση
• για να εξυπηρετεί καλύτερα τον ενεργό ή υφιστάμενο πελάτη - αφού έχει
στοιχεία για τις προτιμήσεις του από την προηγούμενη επίσκεψή του.
Η χρήση των βάσεων δεδομένων έχει επεκταθεί σήμερα, με την ευρεία παρουσία
των ηλεκτρονικών υπολογιστών σε προετοιμασμένες λίστες/βάσεις δεδομένων για
διάφορες ομάδες πληθυσμιακές με επιλογή των χαρακτηριστικών. Έτσι μπορεί να
βρει κανείς στο εμπόριο και να αγοράσει έτοιμες βάσεις δεδομένων οι οποίες να
περιλαμβάνουν άτομα που να έχουν χαρακτηριστικά σχετικά με αυτά που θέλει για
να πραγματοποιήσει ενέργειες προώθησης πωλήσεων.
1379
Δ.ΥΠ.Α.

Συνήθως, οι περισσότερες λίστες/βάσεις δεδομένων που βρίσκονται στο εμπόριο

βασίζονται σε επαγγελματικά στοιχεία ή στοιχεία ειδικών ενδιαφερόντων από
καταστάσεις συλλόγων και σωματείων καθώς και επαγγελματικών οργανώσεων.
Επίσης, χρησιμοποιούνται ευρέως και οι καταστάσεις των κατόχων τραπεζικών
καρτών. Ακόμη για την σύνταξη τέτοιων βάσεων δεδομένων χρησιμοπο1ούνται και οι
γενικοί και επαγγελματικοί τηλεφωνικοί κατάλογοι, καταστάσεις συνδρομητών σε
διάφορα περιοδικά που έχουν εξειδικευμένοι αντικείμενο (π.χ. αθλητικό,
επαγγελματικό, κ.α.), καταστάσεις συμμετοχών σε συνέδρια και εκδηλώσεις, και
γενικά κάθε πηγή στην οποία καταχωρούνται στοιχεία που μπορεί να έχουν κάποια
κοινά χαρακτηριστικά.
Τα δύο βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια καλή βάση δεδομένων, και που
πρέπει ο ενδιαφερόμενος να ελέγχει προτού την αγοράσει είναι:
• ο βαθμός σχετικότητας με το αντικείμενο του ενδιαφερομένου

• η επικαιρότητα των περιεχομένων πληροφοριακών στοιχείων (δηλαδή πρέπει
να αποφεύγονται παλιές λίστες που τα στοιχεία να μην είναι πια ακριβή).
Στην προετοιμασία ενεργειών προώθησης πωλήσεων, όπως η τεχνική του

προσωπικού ταχυδρομείου, φυσικού και ηλεκτρονικού (direct mail- email) η κατοχή
μιας σωστής βάσης δεδομένων βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της ενέργειας
προώθησης, γιατί απευθύνεται σε υποψήφιους πελάτες που ήδη είναι σχετικά με το
αντικείμενο της πώλησης.
Στις συνηθισμένες περιπτώσεις

αποστολής υλικού με το ταχυδρομείο, μία
αποτελεσματικότητα επιπέδου 1,5 έως 3 %
θεωρείται ικανοποιητική. Όταν γίνεται
χρήση του προσωπικού ταχυδρομείου με
εξειδικευμένες βάσεις δεδομένων
αποδεκτών πολλές φορές η ανταπόκριση
μπορεί να φθάσει και το 25-30%, που
θεωρείται ένα πολύ μεγάλο ποσοστό
1380
Δ.ΥΠ.Α.

επιτυχίας στην προσέγγιση των υποψήφιων πελατών. Βέβαια πρέπει να τονίσουμε

πως η χρήση του φυσικού ταχυδρομείου έχει ελαχιστοποιηθεί και αφορά
κυρίως στην αγορά-στόχο των τουριστών μεγαλύτερης ηλικίας που δεν έχουν
εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες (email, social media κτλ).
Στην προετοιμασία του υλικού που θα χρησιμοποιηθεί στο προσωπικό ταχυδρομείο

παίζει ρόλο η τήρηση των κανόνων “AIDA” που αναφέρθηκαν πιο πάνω.
8.2.13.11. Προσωπική πώληση διακοπών
Το ταξίδι για αναψυχή, και μάλιστα εκτός της χώρας μόνιμης κατοικίας, σύμβολο,
πριν από τον πόλεμο, των υψηλών κοινωνικών τάξεων, μετατράπηκε μεταπολεμικά
στο κοινωνικά αναγκαίο αγαθό για όλο και μεγαλύτερο αριθμό κοινωνικών
στρωμάτων στις βιομηχανικές χώρες.
Η διεθνής ζήτηση για τουριστικά ταξίδια με βάση τις ετήσιες άδειες αυξάνει
αλματωδώς. Εκφρασμένη σε αφίξεις, δεκαπλασιάζεται σχεδόν ανά δεκαετία. Για
παράδειγμα, σε φυσικούς όρους (δηλαδή σε αφίξεις η και διανυκτερεύσεις) η διεθνής
τουριστική ζήτηση για ταξίδια τουρισμού αυξήθηκε συνολικά από το 1950 έως το
1996 κατά 25 περίπου φορές. Αντίστοιχα, διαπιστώνονται παράγοντες που
υποστηρίζουν την ανάπτυξη της τουριστικής ζήτησης, όπως:
αλλαγές στη δημογραφική διάρθρωση του πληθυσμού των "ανεπτυγμένων" χωρών
αλλαγές στη διαθεσιμότητα χρόνου για τουριστικές δραστηριότητες
βελτίωση της ενημέρωσης των υποψηφίων τουριστών με την ανάπτυξη μεθόδων και
τεχνικών Μάρκετινγκ
πολλαπλασιασμός των διαθέσιμων τουριστικών πακέτων, σε ευρεία διάθεση με
χαμηλότερες τιμές.
Τα παραπάνω είχαν ως
αποτέλεσμα την ανάπτυξη
βιομηχανοποιημένων προϊόντων
στον τουρισμό, όπως ακριβώς
έγινε και με την υλική παραγωγή
άλλων προϊόντων κατά το
1381
Δ.ΥΠ.Α.

πέρασμα από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία.
Η μεταβολή αυτή σηματοδοτήθηκε με το πέρασμα από το πρακτορείο ταξιδιών στον

Tour Operator, ως τη μορφή παραγωγής και επιχειρηματικής υπόστασης που
ανταποκρινόταν αποτελεσματικότερα στη δημιουργία ενός ταξιδιωτικού προϊόντος,
του Ready Made Package Tour, σε αντιδιαστολή με το προηγούμενο, το κατά
παραγγελία παραγόμενο Tailored Made Package Tour.
Τώρα όμως που ο πελάτης έχει γίνει πιο
εκλεκτικός, έχει αποκτήσει εμπειρίες και
έχει να επιλέξει από περισσότερες
εναλλακτικές προσφορές, η εφαρμογή της
τεχνικής των προσωπικών πωλήσεων και
στην πώληση πακέτων διακοπών
επανέρχεται.
Βλέπουμε, λοιπόν, να προτείνονται εξειδικεύσεις στα τυπικά πακέτα, να

πολλαπλασιάζονται οι διαφοροποιήσεις των πακέτων στις ίδιες περιοχές, με
διαφορές μεταξύ καταλυμάτων, με παροχή προαιρετικών ή μη δραστηριοτήτων
(όπως εκδρομές ή επισκέψεις σε αξιοθέατα) και με προσφορά δυνατοτήτων
επέκτασης των πακέτων κατά μία ή περισσότερες ημέρες διαμονής. Σχεδόν, δηλαδή,
το τυποποιημένο πακέτο γίνεται εξειδικευμένο, όπου ο πελάτης μπορεί να
εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα τιμής, αεροπορικής μεταφοράς, υπηρεσιών, που
συμφωνούνται από τον τουρ οπερέιτορ, σε ένα (τελικά εξειδικευμένο στις ανάγκες
του) πακέτο.
Το δεύτερο στοιχείο (εκτός από τη δυνατότητα εξειδίκευσης στο τυποποιημένο

πακέτο) στην προσωπική πώληση διακοπών είναι το πλήθος των διαφόρων ειδών
σε χρόνο και σε δραστηριότητα, των διακοπών που προσφέρονται στον υποψήφιο
τουρίστα. Η προσωπική πώληση αυτών των προσφορών επιτυγχάνεται με την
προσέγγιση του υποψήφιου πελάτη με τις νέες τεχνικές που γίνονται δυνατές από
την εξέλιξη της τεχνολογίας με την τήρηση στοιχείων και την δυνατότητα ατομικής
προσέγγισης και συνεννόησης.
1382
Δ.ΥΠ.Α.

Όλοι οι κάτοχοι πιστωτικών καρτών κάποτε στη διάρκεια της χρήσης της κάρτας τους,
γίνονται αποδέκτες προσωπικής επαφής για την πώληση διαφόρων ειδών και
προϊόντων, μεταξύ των οποίων και πακέτων διακοπών, τα τελευταία μάλιστα και με
ελκυστικούς όρους αποπληρωμής.
8.3 Εισαγωγή Στο Μάρκετινγκ Του Εναλλακτικού Και Βιώσιμου Τουρισμού
8.3.1 Η έννοια του Marketing

Το Μάρκετινγκ είναι τρόπος επιχειρηµατικής σκέψης και δράσης. Στηρίζεται στην
αρχή της πλήρους ικανοποίησης των αναγκών του πελάτη µέσα από τα προϊόντα ή
τις υπηρεσίες, και τη σωστή εξυπηρέτηση που του προσφέρεται κι όχι απλά στην
πώληση προϊόντων και υπηρεσιών που εστιάζεται µονοµερώς στην ικανοποίηση των
αναγκών της επιχείρησης. Αυτό σηµαίνει ότι όλες οι ενέργειες της διοίκησης και των
εργαζοµένων στην επιχείρηση, ανεξάρτητα αν οι τελευταίοι απασχολούνται στην
παραγωγή, το λογιστήριο, τις πωλήσεις ή σ’ άλλο τµήµα της επιχείρησης, πρέπει να
έχουν ως κύριο σκοπό την πλήρη ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη, είτε
έρχονται σε άµεση επαφή µαζί του, είτε όχι.
Το Μάρκετινγκ (marketing),αλλιώς αγοραλογία, συνίσταται στην οργανωμένη

προσπάθεια μίας επιχείρησης ή ενός οργανισμού να ικανοποιήσει τις ανάγκες αλλά
και τις επιθυμίες των καταναλωτών.
Η Αµερικάνική Ένωση Μάρκετινγκ, το 1985, έδωσε ένα νέο ορισµό για το

Σύµφωνα µ’ αυτόν, «Μάρκετινγκ είναι η διαδικασία σχεδιασµού και υλοποίησης της

παραγωγής, τιµολόγησης, προώθησης και διανοµής ιδεών, αγαθών και υπηρεσιών,
µε σκοπό την πρόκληση συναλλαγών που να ικανοποιούν τους αντικειµενικούς
σκοπούς ατόµων και οργανώσεων».
1383
Δ.ΥΠ.Α.

• Το Βρετανικό Ινστιτούτο Μάρκετινγκ, την ίδια εποχή, έδωσε το δικό του ορισµό. «Το
Μάρκετινγκ είναι η διαχειριστική διαδικασία µε την οποία εντοπίζονται, προβλέπονται
και ικανοποιούνται οι απαιτήσεις των πελατών µιας επιχείρησης και των
καταναλωτών ή χρηστών προϊόντων ή υπηρεσιών µε τρόπο επικερδή για την
επιχείρηση».
Ο Philip Kotler έδωσε κι αυτός ένα νέο ορισµό για το Μάρκετινγκ. Σύµφωνα µ’ αυτόν,
«τοΜάρκετινγκ είναι µια διαδικασία κοινωνική και µάνατζµεντ µε την οποία άτοµα και
οµάδες αποκτούν ό,τι χρειάζονται και επιθυµούν µέσω της παραγωγής, της
προσφορά και της ανταλλαγής προϊόντων αξίας µε άλλα.
Ο Kotler χαρακτηρίζει το Μάρκετινγκ ως κοινωνική διαδικασία, γιατί θεωρεί ότι τελικά

συνδέεται άµεσα µε την ευηµερία, την οικονοµική ανάπτυξη και την πρόοδο της
κοινωνίας· γι’ αυτό και δηλώνει µε έµφαση:«Το Μάρκετινγκ είναι ο καταλύτης για την
οικονοµική ανάπτυξη. Χωρίς µια φιλοσοφία και µια νοοτροπία που συνεχώς
προβληµατίζεται για τους καλύτερους τρόπους µε τους οποίους µπορείς να δώσεις
αξία στους πελάτες, δε µπορεί να υπάρξει πρόοδος. Πρόκειται για µια φιλοσοφία
βελτίωσης των συνθηκών της ζωής και προσθήκη µιας δυναµικής διάστασης στην
οικονοµική ανάπτυξη».
Κατά το Morrison, το περιεχόμενο του μάρκετινγκ στηρίζεται στις ακόλουθες αρχές:

η ικανοποίηση των αναγκών και επιθυμιών των καταναλωτών
ο διαρκής χαρακτήρας του μάρκετινγκ (διαρκής διοικητική δραστηριότητα)
τα διαδοχικά βήματα του μάρκετινγκ
ο βασικός ρόλος της έρευνας μάρκετινγκ (αναγνώριση και πρόβλεψη των αναγκών
και επιθυμιών των καταναλωτών)
η συντονισμένη προσπάθεια όλων των τμημάτων της επιχείρησης
Το Μάρκετινγκ είναι επίσης µια πολύ σηµαντική όσο και σύνθετη επιχειρηµατική
λειτουργία που εντοπίζει ανάγκες, επιθυµίες και απαιτήσεις µικρών ή µεγάλων
κοινωνικών οµάδων, επιχειρήσεων ή οργανισµών, προσδιορίζει και µετρά την έντασή
τους, εντοπίζει και οριοθετεί «αγορές στόχους» και τελικά δηµιουργεί προϊόντα και
υπηρεσίες, που εξυπηρετούν αυτές τις αγορές, και κατευθύνει τη ροή τους, µε
1384
Δ.ΥΠ.Α.

αποτελεσµατικό τρόπο, προς τους τελικούς καταναλωτές ή χρήστες. Ταυτόχρονα,

αξιοποιεί όλες τις παραγωγικές δυνάµεις της επιχείρησης, επιδιώκοντας µε κάθε
τρόπο τη µέγιστη ικανοποίηση του πελάτη και µέσα απ’ αυτή, τη µεγιστοποίηση των
οικονοµικών ωφελών της επιχείρησης
Προσπαθεί δηλαδή, με κύριο εργαλείο την έρευνα αγοράς, να αντιστοιχίσει τα

προϊόντα ή τις υπηρεσίες που παράγει με τον πελάτη-στόχο που τα χρειάζεται ή τα
επιθυμεί, ή ακόμα καλύτερα αφού κατανοήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, να
κατασκευάσει τα αντίστοιχα προϊόντα / υπηρεσίες με τα χαρακτηριστικά και τις
ιδιότητες που ο πελάτης επιθυμεί, να του τα γνωστοποιήσει (διαφήμιση και
προώθηση), να τα καταστήσει διαθέσιμα μέσα από τα κανάλια διανομής (τα μαγαζιά
και οι τοποθεσίες που αυτά είναι διαθέσιμα) στην τιμή που θα πρέπει αυτά να
πωλούνται.
O βασικός πυρήνας αλλά και ο σκοπός πάνω στον οποίο δομείται και αναπτύσσεται
η διαδικασία του μάρκετινγκ είναι η αρχή της πλήρους ικανοποίησης των αναγκών
του πελάτη μέσα από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες. Έτσι, το μάρκετινγκ αφορά μια
πολυσύνθετη επιχειρηματική λειτουργία που έχει ως σκοπό να εντοπίσει τις ανάγκες
ή τις επιθυμίες ατόμων, επιχειρήσεων ή οργανισμών, αλλά και το βαθμό με τον οποίο
αυτές εκδηλώνονται.
Mέσω του μάρκετινγκ πραγματοποιείται η τμηματοποίηση της αγοράς σε επιμέρους

ομάδες-στόχους, η δημιουργία προϊόντων ή υπηρεσιών που αφορούν αυτές τις
ομάδες της αγοράς και μέσα από την αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων
επιτυγχάνεται το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για τον 10 τελικό καταναλωτή-χρήστη
Ο βασικός στόχος του μάρκετινγκ, ειδικότερα όσον αφορά τα καταναλωτικά αγαθά,
δηλαδή αυτά που απευθύνονται στους τελικούς καταναλωτές (και όχι σε άλλες
επιχειρήσεις και οργανισμούς, οπότε και γίνεται λόγος για βιομηχανικά
προϊόντα/υπηρεσίες) είναι οι επαναλαμβανόμενες πωλήσεις. Ειδικότερα τα στελέχη
μάρκετινγκ μίας επιχείρησης ή ενός οργανισμού προσπαθούν να δημιουργήσουν μία
μακροχρόνια σχέση με τον πελάτη προσφέροντας υψηλή αξία στα προϊόντα τους,
αξία υψηλότερη από τα αντίστοιχα προϊόντα του ανταγωνισμού. Μέσα από την
υψηλότερη αυτή αξία επιτυγχάνεται το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της επιχείρησης,
δηλαδή η υπεροχή της ίδιας και των προϊόντων της έναντι του ανταγωνισμού. Όλα τα
παραπάνω με τη σειρά τους οδηγούν σε πιστότητα των πελατών και τελικά σε
1385
Δ.ΥΠ.Α.

επαναλαμβανόμενες πωλήσεις των προϊόντων / υπηρεσιών της επιχείρησης.

μάρκετινγκ αναφέρεται σε δραστηριότητες που αναλαμβάνει μια εταιρεία για την
προώθηση της αγοράς ή της πώλησης ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας.
Περιλαμβάνει διαφήμιση, πώληση και παράδοση προϊόντων σε καταναλωτές ή άλλες
επιχειρήσεις.
Οι επαγγελματίες που εργάζονται σε τμήματα μάρκετινγκ και προώθησης μιας

εταιρείας επιδιώκουν να τραβήξουν την προσοχή των βασικών πιθανών
ακροατηρίων μέσω της διαφήμισης. Οι προσφορές στοχεύουν σε ορισμένα είδη
κοινού και ενδέχεται να περιλαμβάνουν εγκρίσεις διασημοτήτων, ελκυστικές φράσεις
ή συνθήματα, αξέχαστες συσκευασίες ή γραφικά σχέδια και συνολική έκθεση των
μέσων.
Το μάρκετινγκ είναι η επιστήμη που έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια της διοίκησης των
επιχειρήσεων και βοηθά μια επιχείρηση ή έναν οργανισμό να προσαρμόσει την όλη
δραστηριότητά του στο περιβάλλον μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται και ειδικότερα
στις ανάγκες του κοινού στο οποίο απευθύνεται. Ένας μεγάλος αριθμός θεμάτων
εντάσσονται στην επιστήμη του μάρκετινγκ, όπως η έρευνα αγοράς, η μελέτη της
συμπεριφοράς του καταναλωτή, η ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών, η
τιμολόγηση, η διαφήμιση, η οργάνωση των πωλήσεων και των δικτύων διανομής των
προϊόντων – υπηρεσιών, η διαχείριση και εξυπηρέτηση των πελατών, η ανάπτυξη
εξαγωγικής δραστηριότητας, Κ.Ο.Κ.
Επομένως, το μάρκετινγκ μπορεί να οριστεί ως «μια διαρκής, διαδοχική διαδικασία

μέσα από την οποία η διοίκηση μιας επιχείρησης ερευνά, σχεδιάζει, αναπτύσσει,
ελέγχει και αξιολογεί δραστηριότητες σχεδιασμένες να ικανοποιούν τόσο τις ανάγκες
των πελατών όσο και τους επιχειρησιακούς στόχους». Η διαδικασία ξεκινά από ένα
προσδιορισμένο σύνολο πελατών που λέγεται αγορά-στόχος. Οι ανάγκες αυτής της
αγοράς υποδεικνύουν ποιό προϊόν θα αναπτυχθεί και θα προωθηθεί στην αγορά
επιτυχώς. Οι ενέργειες που το αποτελούν ονομάζονται μείγμα μάρκετινγκ.
1386
Δ.ΥΠ.Α.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι το μάρκετινγκ αφορά και έχει εφαρμογή όχι μόνο σε
κερδοσκοπικές μονάδες αλλά και στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, τους
συλλογικούς και πολιτικούς φορείς και άλλους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς.
Το marketing είναι ευρύτερο της έννοιας της προβολής, καθώς, στον πυρήνα του,
περιλαμβάνει έννοιες ή τομείς όπως :
➢ η διανομή των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών (από τον παραγωγό στον
δυνητικό καταναλωτή),
➢ η διαχείριση των πληροφοριών (μεταξύ των οποίων, η συλλογή πληροφοριών
σχετικά με τις ανάγκες, επιθυμίες και τα ενδιαφέροντα των καταναλωτών και τις
δυνατότητές τους να πληρώσουν για ένα σύνολο υπηρεσιών),
➢ ο καθορισμός των τιμών (ώστε να επωφελείται μεν ο καταναλωτής, αλλά να
κερδίζουν και οι επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα),
➢ η διαχείριση των ίδιων των υπηρεσιών (ώστε να είναι συμβατές με τις επιθυμίες και
προσδοκίες των καταναλωτών),
➢ η προβολή (δηλ. την επικοινωνία των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών στους
δυνητικούς καταναλωτές, μέσω διαφήμισης, δημοσιότητας, δημόσιων σχέσεων,
τεχνικών προώθησης πωλήσεων και προσωποποιημένων πωλήσεων),
➢ οι πωλήσεις και
➢ οι οικονομικοί πόροι.
Το μάρκετινγκ αναφέρεται σε όλες τις δραστηριότητες που κάνει μια εταιρεία για την
προώθηση και πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών σε καταναλωτές και χρησιμοποιεί το
“μείγμα μάρκετινγκ”, επίσης γνωστό ως τα τέσσερα P – προϊόν, τιμή, μέρος και
προώθηση (Product, Price, Place, Promotion). Στον πυρήνα του, επιδιώκει να πάρει
ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, να προσδιορίσει τους ιδανικούς πελάτες του και να
τραβήξει την προσοχή των πελατών στο διαθέσιμο προϊόν ή υπηρεσία
Στο πιο βασικό του επίπεδο, το μάρκετινγκ επιδιώκει να ταιριάξει τα προϊόντα και τις
υπηρεσίες μιας εταιρείας με πελάτες που θέλουν πρόσβαση σε αυτά τα προϊόντα. Η
αντιστοίχιση προϊόντων με πελάτες εξασφαλίζει τελικά την κερδοφορία.
Με το μείγμα μάρκετινγκ προγραμματίζονται οι λειτουργίες μιας επιχείρησης για την

υλοποίηση του μάρκετινγκ. Πρόκειται για συγκεκριμένα στοιχεία, τα οποία
1387
Δ.ΥΠ.Α.

ικανοποιούν τις ανάγκες της αγοράς-στόχου σε δεδομένο χρόνο ενώ συγχρόνως

συμβάλλουν στην επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων.
Τα τέσσερα στοιχεία του μείγματος μάρκετινγκ, ή 4Ps, είναι:
• το προϊόν (Product), με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του

• η τιμή (Price), που μπορεί να πληρώσει ο καταναλωτής
• η διανομή (Place), δηλαδή το μέρος που εύκολα μπορεί να πάει ο
καταναλωτής
• η προώθηση (Promotion), που εξασφαλίζει την αγορά του προϊόντος.
Ο τουρισμός έχει εξελιχθεί σε σημαντική οικονομική δραστηριότητα τόσο διεθνώς

όσο και στη χώρα μας. Το τουριστικό μάρκετινγκ αποτελεί μια κλαδική εξειδίκευση
του μάρκετινγκ. Οι ιδιαιτερότητες του τουρισμού και του τουριστικού προϊόντος
προκαλούν ιδιόμορφες συνθήκες στην τουριστική αγορά, καθώς και αυξημένους
επιχειρηματικούς κινδύνους. Οι τουριστικές επιχειρήσεις μπορούν να αντιμετωπίσουν
τους εν λόγω κινδύνους, αξιοποιώντας το τουριστικό μάρκετινγκ.
Το μείγμα μάρκετινγκ στην περίπτωση του τουρισμού περιλαμβάνει τα 4Ps του

μείγματος μάρκετινγκ (προϊόν-product, τιμή-price, προώθηση-promotion,
διανομήplace) και συμπληρώνεται με την εικόνα (image), δηλαδή τον τρόπο που
αντιλαμβάνονται οι τουρίστες το προϊόν.
Ωστόσο, ο Morrison, προσθέτει στο τουριστικό μάρκετινγκ ακόμη 4Ps, τα οποία είναι:
❖ τα πρόσωπα (People)
❖ το πακετάρισμα (Packaging)
❖ ο προγραμματισμός (Programming)
❖ οι πράξεις συνεργασίας (Partnerships)
Αναλυτικότερα, τα πρόσωπα αποτελούν το ανθρώπινο δυναμικό που παρέχει

υπηρεσίες στους τουρίστες και αποτελεί μέρος του τουριστικού προϊόντος.
Επομένως, έχει μεγάλη σημασία ποιός θα προσληφθεί, σε ποιά θέση και πώς θα
εξυπηρετήσει τον πελάτη ώστε να μείνει ικανοποιημένος.
1388
Δ.ΥΠ.Α.

Το πακετάρισμα και ο προγραμματισμός ικανοποιούν τον τουρίστα με την παροχή

συνδυασμένων υπηρεσιών.
Ο προγραμματισμός και το πακετάρισμα βοηθούν στην τροποποίηση της ζήτησης

ώστε να υπάρχει πληρότητα στην τουριστική προσφορά.
Οι πράξεις συνεργασίας αναφέρονται στη συνεργασία και αλληλεξάρτηση πολλών

διαφορετικών οργανισμών-επιχειρήσεων με στόχο την ικανοποίηση των τουριστών.
Τέτοιες συνεργασίες δημιουργούνται μεταξύ των προμηθευτών-παραγωγών
(ξενοδοχεία, εστιατόρια, γραφεία ενοικιάσεως αυτοκινήτων κ.λπ.), των μεσαζόντων
(ταξιδιωτικοί πράκτορες, γραφεία τουρισμού, οργανωτές επαγγελματικών ταξιδίων
κ.ά.) και των μεταφορέων (αεροπορικές, ναυτιλιακές, σιδηροδρομικές εταιρείες κ.ά.).
Σημαντικό ζήτημα που επηρεάζει τις αποφάσεις σχετικά με το μάρκετινγκ είναι ο
κύκλος ζωής του τουριστικού προϊόντος.
Η διαδικασία ανάπτυξης τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών αποτελείται από

τέσσερα επιμέρους στάδια, που είναι:
η εισαγωγή του προϊόντος - υπηρεσίας (introduction)
η ανάπτυξη (growth)
η ωριμότητα (maturity)
η παρακμή (decline)
Ο τομέας παροχής υπηρεσιών περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τον τομέα της
φιλοξενίας. Ο τομέας της φιλοξενίας (συχνά ταυτίζεται κυρίως με τα ξενοδοχεία)
αποτελείται από όλες εκείνες τις επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες σε τουρίστες
και φυσικά διαθέτει τα χαρακτηριστικά των υπηρεσιών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον
ανθρώπινο παράγοντα και συγκεκριμένα στη σχέση τουρίστα-εργαζόμενου, διότι ο
εργαζόμενος συνδέεται άμεσα με τον τουρίστα κατά την παραγωγή των υπηρεσιών
ώστε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Επιπλέον, στον ξενοδοχειακό τομέα η μη
αποθήκευση των υπηρεσιών, δημιουργεί προβλήματα εκμετάλλευσης των χώρων
του ξενοδοχείου και κατά συνέπεια μείωση των εσόδων του. Πρόσθετα σημαντικά
χαρακτηριστικά του τομέα της φιλοξενίας είναι η σύνθεση του προϊόντος που
αποτελείται από αγαθά και υπηρεσίες, ο εποχικός χαρακτήρας της ζήτησης και η
αλληλεξάρτηση διαφορετικών παραγωγών της τουριστικής βιομηχανίας (π.χ. οι
1389
Δ.ΥΠ.Α.

αεροπορικές εταιρείες με τα ξενοδοχεία, δυο ξεχωριστά προϊόντα, αλλά συστατικά

του ίδιου πακέτου-προϊόντος).
8.3.2 Βασικές κατηγορίες μάρκετινγκ
Α. Καταναλωτικό μάρκετινγκ
Αυτό μπορεί να οριστεί σαν η εκτέλεση όλων εκείνων των λειτουργιών μιας
επιχείρησης που συνεπάγονται στον καθορισμό και επηρεασμό της παρούσας και
μελλοντικής ζήτησης καταναλωτικών προϊόντων εκ μέρους των νοικοκυριών και των
επιχειρήσεων χονδρικού και λιανικού εμπορίου, στην ενεργοποίηση της προσφοράς
καταναλωτικών προϊόντων, προκειμένου να ικανοποιηθεί η ζήτηση αυτή και στην
πραγματοποίηση των επιθυμητών συναλλαγών στην καταναλωτική αγορά, που θα
εξασφαλίζουν στην επιχείρηση τα επιδιωκόμενα κέρδη.
Β. Βιομηχανικό μάρκετινγκ
μελλοντικής ζήτησης βιομηχανικών προϊόντων εκ μέρους άλλων επιχειρήσεων, στην
ενεργοποίηση της προσφοράς βιομηχανικών προϊόντων, προκειμένου να
ικανοποιηθεί η ζήτηση αυτή και στην πραγματοποίηση των επιθυμητών συναλλαγών
στην βιομηχανική αγορά, που θα εξασφαλίσουν στην επιχείρηση τα επιδιωκόμενα
κέρδη.
Γ. Κρατικό μάρκετινγκ
μελλοντικής ζήτησης κάθε είδους προϊόντος εκ μέρους των διαφόρων κρατικών
υπηρεσιών, στην ενεργοποίηση της προσφοράς προϊόντων, προκειμένου να
ικανοποιηθεί η ζήτηση αυτή και στην πραγματοποίηση των επιθυμητών συναλλαγών
στην κρατική αγορά που θα εξασφαλίζουν σε αυτή τα επιδιωκόμενα κέρδη.
Δ. Διεθνές μάρκετινγκ
Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι το διεθνές μάρκετινγκ στην πραγματικότητα δεν
αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία μάρκετινγκ, αλλά προέκταση του καταναλωτικού,
1390
Δ.ΥΠ.Α.

βιομηχανικού και κρατικού μάρκετινγκ ειδικότερα δε των δύο πρώτων κατηγοριών.

Ακόμα η επιχείρηση που κάνει διεθνές ή εξαγωγικό μάρκετινγκ θα πρέπει να
λαμβάνει υπόψη της διεθνή και εθνικά νομικά πλαίσια, εισαγωγικούς περιορισμούς,
επιχειρηματικά κλίματα, αγοραστικές συμπεριφορές, καθώς επίσης προβλήματα που
συνδέονται με την διανομή και μεταφορά προϊόντων στο εξωτερικό.
Οι κυριότερες λειτουργίες του μάρκετινγκ
Η έρευνα αγοράς προϊόντων: εξασφαλίζει στη διοίκηση της επιχείρησης πληροφορίες

σχετικά με το μέγεθος, τη σύνεση, τις ιδιαιτερότητες και τα άλλα χαρακτηριστικά μιας
ορισμένης αγοράς, που είναι απαραίτητες για τη λήψη σωστών αποφάσεων εκ
μέρους της ώστε τα προϊόντα που παράγονται και προσφέρονται στους καταναλωτές
να είναι κατά το δυνατόν ότι ακριβώς ζητούν αυτοί για την ικανοποίηση
συγκεκριμένων επιθυμιών τους. Ο προγραμματισμός και η ανάπτυξη προϊόντων:
προσδιορίζει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τι προϊόντα θα παραχθούν, με ποια
χαρακτηριστικά και ιδιότητες, καθώς σε ποια τιμή και ποσότητα, ώστε να
ικανοποιηθεί όσο το δυνατό μεγαλύτερος αριθμός αναγκών των καταναλωτών. Η
προμήθεια συντελεστών παραγωγής προϊόντων: καλύπτει τη συστηματική
διαπίστωση των αναγκών της επιχείρησης σε παραγωγικούς συντελεστές που της
είναι απαραίτητοι για την παραγωγή ορισμένων προϊόντων.
Η τυποποίηση προϊόντων: αποβλέπει στη καθιέρωση προδιαγραφών παραγωγής,

έτσι ώστε τα προϊόντα που παράγονται και προωθούνται στην αγορά από την
επιχείρηση, να μην παρουσιάζουν διαφορές σε ότι αφορά την ποιότητα, σύνθεση
κλπ.
Η αποθεματοποίηση των προϊόντων: εξυπηρετεί τη χρησιμότητα του χρόνου και

συνίσταται στη συγκέντρωση και διατήρηση προϊόντων.
Η διανομή προϊόντων: αναφέρεται στη φυσική διανομή των προϊόντων μέσα στην
αγορά και στοχεύει στην καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των καταναλωτών.
Η χρηματοδότηση πωλήσεων προϊόντων: γίνεται αποκλειστικά στους
διακανονισμούς που κρίνονται εντελώς απαραίτητοι για την απρόσκοπτη προώθηση
των προϊόντων της επιχείρησης στην αγορά.
1391
Δ.ΥΠ.Α.

Η προώθηση προϊόντων: περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες που συμβάλλουν

αποφασιστικά στη σωστή παρουσίαση και υποστήριξη των προϊόντων που παράγει
και
προωθεί η επιχείρηση στην αγορά για να πουληθούν.
Οι βασικές χρησιμότητες του μάρκετινγκ
Απαραίτητη προϋπόθεση για μια επιτυχημένη λειτουργία του μάρκετινγκ είναι η

ανάπτυξη τεσσάρων βασικών χρησιμοτήτων. Η μορφοποίηση: είναι η παραγωγή
σωστών προϊόντων με την εξασφάλιση σωστών εισροών. Ο χώρος: έχει την έννοια
της διακίνησης των προϊόντων που παράγονται από την επιχείρηση στα σημεία που
θα το αναζητήσουν για να το προμηθευτούν οι καταναλωτές.
Ο χρόνος: αναφέρεται στη σωστή χρονική πολιτική των αποθεμάτων και

περιλαμβάνει τόσο την χρονική κλιμάκωση της παραγωγής όσο και τη λειτουργία της
αποθεματοποίησης, έτσι ώστε η ροή του προϊόντος να προσαρμόζεται στο πρότυπο
της ζήτησης των αγοραστών, που διαμορφώνεται κάθε φορά σε ορισμένο τόπο και
χρόνο.
Η κυριότητα: καλύπτει το κύκλωμα της διανομής του προϊόντος μέσω του χονδρικού
και λιανικού εμπορίου, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η
προσέγγιση του προς τους καταναλωτές ή χρήστες.
Το σύστημα μάρκετινγκ και τα κυριότερα στοιχεία που περιλαμβάνονται σε αυτό

• Η επιχείρηση που εφαρμόζει τις αρχές του μάρκετινγκ,
• Το “πράγμα”, δηλαδή το αγαθό ή υπηρεσία ή η ιδέα ή το άτομο που προωθείται
στην αγορά,
• Η αγορά στόχος,
• Οι μεσάζοντες του μάρκετινγκ που βοηθούν στην συναλλαγή που πραγματοποιείται
μεταξύ της επιχείρησης που εφαρμόζει τις αρχές του μάρκετινγκ και της αγοράς στην
οποία απευθύνεται και που είναι οι αντιπρόσωποι, οι χονδρέμποροι, τα πιστωτικά
ιδρύματα κλπ.
1392
Δ.ΥΠ.Α.

• Οι περιορισμοί που προκαλούνται από τις δυνάμεις του περιβάλλοντος και που
είναι η δημογραφία, οι οικονομικές συνθήκες, οι κοινωνικοί και πολιτιστικοί
παράγοντες, οι πολιτικοί και νομικοί περιορισμοί, η τεχνολογία και ο ανταγωνισμό
Πεδία Εφαρμογής του Μάρκετινγκ
Το Μάρκετινγκ, σε ό,τι αφορά τους φορείς και τα πεδία εφαρµογής του, δεν
υπόκειται σε περιορισµούς. Μπορεί να εφαρµοστεί από µεταποιητικές ή εµπορικές
επιχειρήσεις για την προώθηση καταναλωτικών ή βιοµηχανικών προϊόντων, από
επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, από το κράτος ή µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς
για την προώθηση κοινωνικών ιδεών (οικολογία, οδική ασφάλεια κ.λπ.), από
αθλητικά σωµατεία, οργανώσεις και πολιτικά κόµµατα, ή ακόµα και από χώρες για
την προώθηση του τουρισµού τους, την προβολή της πολιτιστικής τους κληρονοµιάς
ή τη βελτίωση της εικόνας τους.
Το Μάρκετινγκ των καταναλωτικών προϊόντων
Το Μάρκετινγκ των καταναλωτικών προϊόντων έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο και

στοχεύει στην ικανοποίηση των αναγκών και των επιθυµιών του. Παράλληλα, οι
σύγχρονες επιχειρήσεις χρησιµοποιούν τις αρχές και τεχνικές του Μάρκετινγκ για τη
δηµιουργία και διατήρηση ικανοποιηµένων και πιστών πελατών.
Το Μάρκετινγκ των βιοµηχανικών προϊόντων
Το Μάρκετινγκ των βιοµηχανικών προϊόντων στοχεύει στην ικανοποίηση των

αγοραστικών απαιτήσεων και αναγκών των επιχειρήσεων και των οργανισµών, µέσω
των «λύσεων» που προσφέρει η «επιχείρηση - προµηθευτής» στην «επιχείρηση-
αγοραστή». Π.χ. µια επιχείρηση που προµηθεύει τυπογραφικά µελάνια δεν πουλάει
απλά τα προϊόντα της στους τυπογράφους αλλά προσφέρει και στους πελάτες της
συµφέρουσες λύσεις από πλευράς ποιότητας και κόστους διευκολύνοντας το
παραγωγικό τους έργο.
Μάρκετινγκ των υπηρεσιών
1393
Δ.ΥΠ.Α.

Το Μάρκετινγκ των υπηρεσιών χαρακτηρίζεται από ορισµένες ιδιοµορφίες που

συνδέονται άµεσα µε τις ιδιαιτερότητες που έχουν οι υπηρεσίες, τις οποίες θα
εξετάσουµε σε επόµενο κεφάλαιο. Ωστόσο, σε γενικές γραµµές το Μάρκετινγκ των
υπηρεσιών διέπεται από τις ίδιες αρχές που διέπεται και το Μάρκετινγκ των
προϊόντων.
Όταν πρόκειται για υπηρεσίες που απευθύνονται στους τελικούς καταναλωτές ή
χρήστες, όπως οι τραπεζικές ή τουριστικές υπηρεσίες,οι ασφάλειες ζωής κ.λπ., η
δραστηριότητα του Μάρκετινγκ είναι συναφής µε αυτή των καταναλωτικών
προϊόντων.
Όταν πρόκειται για την παροχή επαγγελµατικών υπηρεσιών, όπως µεταφορές,

ασφάλειες, συµβουλευτικές ή άλλες υπηρεσίες, η δραστηριότητά του είναι συναφής
µε αυτή των βιοµηχανικών προϊόντων. Στο Μάρκετινγκ των υπηρεσιών
συµπεριλαµβάνονται δύο µεγάλα επιµέρους πεδία εφαρµογής: ο τουρισµός και οι
χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες, που γνωρίζουν τελευταία αλµατώδη ανάπτυξη.
• Το τουριστικό Μάρκετινγκ έχει ως σκοπό την τουριστική προβολή µιας χώρας ή

συγκεκριµένων περιοχών της, καθώς και την προβολή ορισµένων εναλλακτικών
µορφών τουρισµού, όπως ο αγροτουρισµός, ο συνεδριακός τουρισµός ή ο τουρισµός
υγείας και οµορφιάς.
• Το Μάρκετινγκ των χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών στοχεύει στην προβολή και
προώθηση των πάσης χρήσεως χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών που προσφέρονται
από τις τράπεζες, τις χρηµατιστηριακές εταιρίες ή άλλους συγγενείς οργανισµούς.
Το εξαγωγικό και διεθνές Μάρκετινγκ.
Όταν η δραστηριότητα του Μάρκετινγκ υπερβαίνει τα σύνορα µιας χώρας, µιλάµε για
εξαγωγικό ή διεθνές Μάρκετινγκ.
• Το εξαγωγικό Μάρκετινγκ έχει ως αντικείµενο τη διεύρυνση των ξένων αγορών και
την προώθηση προϊόντων ή υπηρεσιών στις αγορές αυτές. ∆ηλαδή µε το εξαγωγικό
Μάρκετινγκ προωθούνται εγχώρια παραγόµενα προϊόντα στις αγορές του
εξωτερικού.
• Το διεθνές Μάρκετινγκ έχει ευρύτερη διάσταση, γιατί δεν περιορίζεται στην
εξαγωγική δραστηριότητα, αλλά περιλαµβάνει ένα ευρύτερο µίγµα επιχειρησιακών
1394
Δ.ΥΠ.Α.

λειτουργιών, όπως την παραγωγή προϊόντων, την ανάπτυξη δικτύων πωλήσεων

κ.λπ., καθώς και την εφαρµογή ολοκληρωµένων προγραµµάτων Μάρκετινγκ, ή
ακόµα τη δηµιουργία µικτών επιχειρήσεων σε διάφορες χώρες που συνδέονται
άµεσα µε τις ιδιαιτερότητες που έχουν οι υπηρεσίες. Ωστόσο, σε γενικές γραµµές, το
Μάρκετινγκ των υπηρεσιών διέπεται από τις ίδιες αρχές που διέπεται και το
Μάρκετινγκ των προϊόντων. ∆ραστηριότητες διεθνούς Μάρκετινγκ, για παράδειγµα,
ασκούν πολλές Ελληνικές επιχειρήσεις (∆ΕΛΤΑ, 3Ε, ΓΕΡΜΑΝΟΣ, κ.ά) που
δραστηριοποιούνται σε χώρες των Βαλκανίων, αφού διαθέτουν παραγωγικές
εγκαταστάσεις, καταστήµατα και προσωπικό στις χώρες αυτές.
Μάρκετινγκ µη κερδοσκοπικών οργανισµών
Το Μάρκετινγκ των µη κερδοσκοπικών οργανισµών έχει ως αντικείµενο την

εφαρµογή των γενικών αρχών και τεχνικών του Μάρκετινγκ στους οργανισµούς
αυτής της κατηγορίας. Τα ολοκληρωµένα προγράµµατα επικοινωνίας των διαφόρων
υπουργείων για την πρόληψη των τροχαίων ατυχηµάτων, την προστασία των δασών
από τις πυρκαγιές ή άλλων οργανισµών, όπως του Ο.ΚΑ.ΝΑ για την καταπολέµηση
των ναρκωτικών, αποτελούν στην ουσία δραστηριότητες που εντάσσονται στο χώρο
του Μάρκετινγκ.
Πολιτιστικό Μάρκετινγκ
Το πολιτιστικό Μάρκετινγκ έχει ως αντικείµενο την εφαρµογή των γενικών αρχών και
τεχνικών του Μάρκετινγκ µε σκοπό την προβολή πολιτιστικών γεγονότων. Η
προβολή του «Φεστιβάλ Αθηνών» ή άλλων περιφερειακών πολιτιστικών
εκδηλώσεων, η προβολή εκθέσεων ζωγραφικής, όπως αυτή των έργων του
∆οµίνικου Θεοτοκόπουλου στην Εθνική Πινακοθήκη, αποτελούν χαρακτηριστικά
παραδείγµατα πολιτιστικού Μάρκετινγκ. Έχει επίσης ως αντικείµενο την προβολή
διαφόρων τεχνοτροπιών, την προσέλκυση επισκεπτών σε µουσεία, πινακοθήκες ή
άλλους πολιτιστικούς χώρους, καθώς και την προώθηση πολιτιστικών προϊόντων
(έργων ζωγραφικής, γλυπτικής κ.λπ.) ή υπηρεσιών.
Πολιτικό Μάρκετινγκ
1395
Δ.ΥΠ.Α.

Το πολιτικό Μάρκετινγκ έχει ως αντικείµενο την εφαρµογή των γενικών αρχών και
των τεχνικών του Μάρκετινγκ στο πολιτικό πεδίο.
Η επικοινωνιακή δραστηριότητα των κοµµάτων ακόµα– και αυτών που επικρίνουν το
Μάρκετινγκ - στα προεκλογικά τους προγράµµατα, καθώς και οι καµπάνιες τους για
την
προσέλκυση ψηφοφόρων ή για την εξουδετέρωση διαφηµιστικών ενεργειών των
αντιπάλων κοµµάτων εντάσσονται στις δραστηριότητες του Μάρκετινγκ.
Το Αθλητικό Μάρκετινγκ
Το αθλητικό Μάρκετινγκ έχει διττό χαρακτήρα. Περιλαµβάνει αφενός ενέργειες για τη

διάδοση και την ανάπτυξη αθληµάτων, όπως της ποδηλασίας, του baseball ή του
baech volley κ.ά. και αφετέρου ενέργειες για την προβολή προϊόντων ή υπηρεσιών
µέσα από τον αθλητισµό .
Χαρακτηριστικά παραδείγµατα της δεύτερης εκδοχής είναι η προβολή διαφόρων
προϊόντων ή υπηρεσιών στις φανέλες των αθλητών, στα αυτοκίνητα αγώνων ή η
διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων από επιχειρήσεις, όπως ενός τουρνουά τένις.
Το Εθνικό Μάρκετινγκ
Το Εθνικό Μάρκετινγκ έχει ως αντικείµενο την προβολή µιας χώρας στον ευρύτερο
γεωπολιτικό χώρο που ανήκει, ή ακόµα και σε ολόκληρη την υφήλιο, µε σκοπό την
επίτευξη συγκεκριµένων στόχων, όπως είναι:
• η δηµιουργία κάποιας εικόνας (π.χ. η εικόνα τεχνολογικά αναπτυγµένης χώρας)
• η προβολή συγκεκριµένων κλάδων της οικονοµίας (π.χ. προβολή της βιοµηχανίας
µίας
χώρας ή επιµέρους κλάδων της)
• η ανάληψη της διοργάνωσης µεγάλων αθλητικών γεγονότων (π.χ. Ολυµπιακών
αγώνων, Παγκοσµίου Πρωταθλήµατος Στίβου, Παγκοσµίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου
κ.λπ.) Πάντως, παρά την ποικιλία των πεδίων εφαρµογής του Μάρκετινγκ, οι βασικές
αρχές και τεχνικές του παραµένουν ίδιες. Κατά συνέπεια, γνωρίζοντας κανείς τις
βασικές αρχές και τε χνικές και λαµβάνοντας υπόψη την ιδιοµορφία του κάθε χώρου,
1396
Δ.ΥΠ.Α.

µπορεί σχετικά εύκολα να προχωρήσει στο σχεδιασµό και την υλοποίηση

αποτελεσµατικών προγραµµάτων Μάρκετινγκ.
Προϊόν
Όλες οι επιχειρήσεις που λειτουργούν στην αγορά παράγουν και πουλάνε προϊόντα ή
υπηρεσίες. Οι έννοιες «προϊόν» ή «υπηρεσία» θεωρούνται προφανείς, στην
πραγµατικότητα όµως, όταν τις εξετάζουµε από τη σκοπιά του Μάρκετινγκ, είναι
περισσότερο σύνθετες απ’ όσο αρχικά φαίνονται.
Το προϊόν αναφέρεται σε ένα είδος ή αντικείμενα που η επιχείρηση σχεδιάζει να
προσφέρει στους πελάτες.
Προϊόν είναι ένα σύνολο φυσικών ή συµβολικών χαρακτηριστικών που έχουν

σχεδιασθεί για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τον καταναλωτή. Επειδή οι ορισµοί
αποδίδουν µόνο ένα µέρος της πραγµατικότητας, χρειάζονται µερικές ακόµα
διευκρινίσεις γύρω από την έννοια «προϊόν». Αυτό που όλοι µας σαν καταναλωτές
ονοµάζουµε απλά «προϊόν» και που µπορούµε να το βρούµε στα ράφια ενός σούπερ
- µάρκετ ή σε οποιοδήποτε άλλο σηµείο πώλησης, αποτελείται από τρία βασικά
στοιχεία:
• Το «τυπικό προϊόν» , που είναι το φυσικό αντικείµενο, που προσφέρεται στους

καταναλωτές και που αναγνωρίζεται από τα φυσικά του χαρακτηριστικά - σύνθεση,
σχήµα, µέγεθος, χρώµα, το όνοµά του και τη συσκευασία του.
• Το κύριο «προϊόν», που εκφράζει το κύριο ωφέληµα που απολαµβάνει ο

καταναλωτής από τη χρήση του τυπικού προϊόντος. Το «κύριο» προϊόν είναι αυτό
που καλύπτει κάποια συγκεκριµένη ανάγκη του καταναλωτή. Πχ. ο αγοραστής ενός
αυτοκινήτου δεν αγοράζει απλώς ένα όχηµα.
Αγοράζει δυνατότητα µετακίνησης µε ταχύτητα, άνεση και ασφάλεια
• Το «συνολικό προϊόν», που εκφράζει το σύνολο των ωφεληµάτων που συνοδεύουν

το τυπικό προϊόν και που τα αντλεί ένας καταναλωτής από την αγορά του. Πχ. ο
αγοραστής ενός αυτοκινήτου δεν αγοράζει µόνο το αυτοκίνητο αλλά και ένα σύνολο
ωφεληµάτων, όπως εγγύηση, συντήρηση, ικανοποιητικό δίκτυο ανταλλακτικών κ.λπ.
1397
Δ.ΥΠ.Α.

Η διάκριση αυτή είναι σηµαντική, γιατί, µόνο αν γίνει πλήρως κατανοητή, µπορεί να
οδηγήσει στη δηµιουργία πετυχηµένων προϊόντων.
Ο Τ. Levit, διάσηµος αµερικανός καθηγητής του Μάρκετινγκ, υποστηρίζει, από τα

τέλη της δεκαετίας του '60 ότι «..σήµερα δεν υπάρχει ανταγωνισµός µεταξύ των
τυπικών προϊόντων που παράγουν οι επιχειρήσεις στα εργοστάσιά τους. Υπάρχει
ανταγωνισµός µεταξύ των στοιχείων που προσθέτουν οι επιχειρήσεις πάνω στο
προϊόν της παραγωγής τους µε τη µορφή συσκευασίας, συµβουλευτικών ή άλλων
παρεχοµένων υπηρεσιών προς τον καταναλωτή, κ.ά. και οι καταναλωτές αξιολογούν,
πριν πάρουν την τελική τους απόφαση για την αποδοχή ή την απόρριψη ενός
προϊόντος».
Το προϊόν πρέπει να επιδιώκει να εκπληρώσει ένα σκοπό .Το προϊόν αναφέρεται

δηλαδή σε ένα είδος ή αντικείμενα που η επιχείρηση σχεδιάζει να προσφέρει στους
πελάτες. Το προϊόν πρέπει να επιδιώκει να εκπληρώσει μια ανάγκη/καλύψει ένα κενό
στην αγορά ή να ικανοποιήσει τη ζήτηση των καταναλωτών για μεγαλύτερη
ποσότητα προϊόντος που είναι ήδη διαθέσιμο. Προτού μπορέσουν να προετοιμάσουν
μια κατάλληλη καμπάνια, οι έμποροι πρέπει να κατανοήσουν ποιο προϊόν πωλείται,
πώς ξεχωρίζει από τους ανταγωνιστές του, εάν το προϊόν μπορεί επίσης να
συνδυαστεί με ένα δευτερεύον προϊόν ή σειρά προϊόντων και αν υπάρχουν
υποκατάστατα προϊόντα στην αγορά .
Ταξινόμησή των προϊόντων σε κατηγορίες
Η ποικιλία των αγαθών που παράγονται και διατίθενται στην αγορά είναι τεράστια.
Ωστόσο, για λόγους πρακτικούς, τα διάφορα προϊόντα ταξινοµούνται σε κατηγορίες
ανάλογα µε τη χρήση τους και τον τρόπο που διατίθενται στην αγορά. Ο διαχωρισµός
αυτός έχει ιδιαίτερη σηµασία, επειδή για κάθε κατηγορία προϊόντων πρέπει να
εφαρµοστούν διαφορετικές στρατηγικές και τακτικές Μάρκετινγκ, προκείµενου τα
προϊόντα αυτά να προωθηθούν µε επιτυχία στην αγορά και να φτάσουν στον
καταναλωτή ή τον τελικό χρήστη.
Τα προϊόντα διακρίνονται σε δύο µεγάλες κατηγορίες:

• τα καταναλωτικά και
1398
Δ.ΥΠ.Α.

• τα βιοµηχανικά.
Τα καταναλωτικά προϊόντα
Καταναλωτικά προϊόντα είναι αυτά που προορίζονται για χρήση από τον τελικό
καταναλωτή ή χρήστη. Με βάση τη χρονική διάρκεια της χρήσης τους, τα
καταναλωτικά προϊόντα διακρίνονται σε ταχυκίνητα και διαρκείας .
• Ταχυκίνητα καταναλωτικά προϊόντα είναι τα αναλώσιµα προϊόντα, όπως τα

τρόφιµα, τα είδη νοικοκυριού, ένδυσης, υπόδησης κ.λπ.
• ∆ιαρκείας καταναλωτικά προϊόντα είναι αυτά που έχουν µεγάλη διάρκεια ζωής,
όπως οι ηλεκτρικές οικιακές συσκευές, τα αυτοκίνητα κ.λπ. Επίσης, τα καταναλωτικά
προϊόντα, σύµφωνα µε τη στάση και την αγοραστική συµπεριφορά των τελικών
καταναλωτών απέναντι σ’ αυτά, διακρίνονται σε ευκολίας, επιλογής και ειδικά.
• Προϊόντα ευκολίας είναι τα προϊόντα που ο καταναλωτής επιθυµεί να αγοράζει
συχνά µε τη µικρότερη δυνατή προσπάθεια. Τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται από
χαµηλό βαθµό αφοσίωσης του καταναλωτή, έχουν χαµηλή τιµή και διατίθενται στην
αγορά από ένα µεγάλο δίκτυο σηµείων λιανικής πώλησης. Προϊόντα αυτής της
κατηγορίας είναι τα τσιγάρα, οι τσίχλες, τα µολύβια, οι µπαταρίες κ.λπ. που
διατίθενται από περίπτερα, καταστήµατα ψιλικών, σούπερ - µάρκετ κ.λπ. Τα
προϊόντα ευκολίας διακρίνονται σε τρεις υποκατηγορίες.
Τα προϊόντα πρώτης ανάγκης, τα οποία προµηθεύονται οι καταναλωτές µε συχνές
επαναλαµβανόµενες αγορές, π.χ. το γάλα.
Τουριστικό προϊόν
Για την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών και επιθυμιών των ατόμων
επιβάλλεται η παραγωγή τουριστικών προϊόντων. Ως τουριστικό προϊόν ορίζεται
‘οποιοδήποτε τουριστικό αγαθό ή υπηρεσία προσφέρεται μεμονωμένα ή
συνδυασμένα στην τουριστική αγορά και έχει την ιδιότητα να ικανοποιεί
συγκεκριμένες τουριστικές ανάγκες ή επιθυμίες των ανθρώπων.
Αυτά λοιπόν τα προϊόντα προσφέρονται συνδυασμένα στην τουριστική αγορά αν και

στην πραγματικότητα είναι ένα σύνθετο πακέτο το οποίο αποτελείται από
1399
Δ.ΥΠ.Α.

μεμονωμένα προϊόντα και υπηρεσίες, που περιλαμβάνει έναν τουριστικό προορισμό,

μεταφορικό μέσο, διαμονή σε κατάλυμα, διατροφή, τράνσφερ και άλλες υπηρεσίες.
Το πακέτο αυτό απαρτίζεται από υλικά αγαθά, όπως φαγητά και ποτά που
καταναλώνουν οι τουρίστες αλλά και άυλα αγαθά, όπως η διαμονή σε ξενοδοχείο, η
μεταφορά καθώς επίσης και το ηλεκτρικό φως, ο κλιματισμός, η θέρμανση κ.α. που
είναι αναγκαία για την παραγωγή φιλοξενίας.
Τιμή
Η τιμή αναφέρεται στο ποσό για το οποίο η εταιρεία θα πουλήσει το προϊόν. Κατά τον
καθορισμό μιας τιμής, οι εταιρείες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την τιμή μοναδιαίου
κόστους, το κόστος μάρκετινγκ και τα έξοδα διανομής. Οι εταιρείες πρέπει επίσης να
λάβουν υπόψη την τιμή των ανταγωνιστικών προϊόντων στην αγορά και εάν το
προτεινόμενο σημείο τιμών τους είναι επαρκές για να αντιπροσωπεύει μια λογική
εναλλακτική λύση για τους καταναλωτές.
Θέση
Το μέρος αναφέρεται στη διανομή του προϊόντος. Βασικά ζητήματα περιλαμβάνουν

εάν η εταιρεία θα πουλήσει το προϊόν μέσω φυσικής βιτρίνας, στο διαδίκτυο ή και
από τα δύο κανάλια διανομής. Όταν πωλείται σε βιτρίνα, τι είδους φυσική
τοποθέτηση προϊόντων λαμβάνει; Όταν πωλείται στο διαδίκτυο, τι είδους τοποθέτηση
ψηφιακού προϊόντος λαμβάνει.
Προβολή
Η προώθηση, το τέταρτο P, είναι η ολοκληρωμένη καμπάνια επικοινωνιών

μάρκετινγκ. Η προώθηση περιλαμβάνει μια ποικιλία δραστηριοτήτων όπως
διαφήμιση, πώληση, προώθηση πωλήσεων, δημόσιες σχέσεις, άμεσο μάρκετινγκ,
χορηγίες και ψηφιακό μάρκετινγκ.
Οι προσφορές ποικίλλουν ανάλογα με το στάδιο του κύκλου ζωής του προϊόντος στο
οποίο βρίσκεται το προϊόν. Οι έμποροι κατανοούν ότι οι καταναλωτές συσχετίζουν
1400
Δ.ΥΠ.Α.

την τιμή και τη διανομή ενός προϊόντος με την ποιότητά του και το λαμβάνουν αυτό
υπόψη όταν σχεδιάζουν τη συνολική στρατηγική μάρκετινγκ.
Το μάρκετινγκ αναφέρεται σε κάθε δραστηριότητα που αναλαμβάνει μια εταιρεία για

την προώθηση της αγοράς ή πώλησης μιας υπηρεσίας.
Ειδικές εκτιμήσεις
Από το 2017, περίπου το 62% των καταναλωτών αγοράζουν είδη διαδικτυακά κάθε
μήνα. Οι ειδικοί αναμένουν ότι οι διαδικτυακές πωλήσεις στις ΗΠΑ θα αυξηθούν από
587 δισεκατομμύρια δολάρια το 2019 σε πάνω από 735 δισεκατομμύρια δολάρια έως
το 2023.Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα στατιστικά στοιχεία, το διαδικτυακό μάρκετινγκ
αποτελεί κρίσιμο στοιχείο μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής μάρκετινγκ. Είναι
ζωτικής σημασίας για τους εμπόρους να χρησιμοποιούν διαδικτυακά εργαλεία όπως
κοινωνικά μέσα και ψηφιακή διαφήμιση, τόσο σε ιστότοπους όσο και σε εφαρμογές
κινητών συσκευών και διαδικτυακά φόρουμ. Η εξέταση ενός κατάλληλου καναλιού
διανομής για προϊόντα που αγοράζονται στο διαδίκτυο είναι επίσης ένα σημαντικό
βήμα.
Στην Ελλάδα το μάρκετινγκ δυστυχώς δεν είναι διαδεδομένο ανάμεσα στις

επιχειρήσεις, ίσως λόγω του μικρού μεγέθους της μέσης επιχείρησης στη χώρα.
Αναλογικά, λίγη είναι και η σχετική εκπαίδευση που μπορούν να βρουν οι
επιχειρηματίες και τα στελέχη. Ευτυχώς, υπάρχει το διαδίκτυο, για όσους
τουλάχιστον ομιλούν αγγλικά (π.χ. American Marketing Association
Προώθηση
Οι ενέργειες προώθησης πωλήσεων καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα ενεργειών - εκτός

της διαφήµισης, των δηµοσίων σχέσεων και της προσωπικής πώλησης -που
πραγµατοποιούνται στα πλαίσια ενός προγράµµατος µάρκετινγκ κι έχουν ως στόχο
να:
• διεγείρουν το αγοραστικό ενδιαφέρον και να δηµιουργήσουν σε δεδοµένο χρόνο µια
ισχυρή και γρήγορη ανταπόκριση των καταναλωτών απέναντι σ’ ένα προϊόν ή µια
υπηρεσία
1401
Δ.ΥΠ.Α.

• διεγείρουν το ενδιαφέρον των µεσαζόντων (χονδρεµπορίου, λιανεµπορίου κ.λπ.)

και να τους πείσουν να διακινήσουν το προϊόν
•µεγιστοποιούν την απόδοση των µεσαζόντων, σε ότι αφορά την προώθηση των
προϊόντων που ήδη διακινούν
• τονώσουν το ενδιαφέρον των πωλητών της επιχείρησης για ένα προϊόν ή για µια
υπηρεσία και να τους υποκινήσουν να µεγιστοποιήσουν τις προσπάθειες και την
απόδοση τους επιτυγχάνοντας έτσι υψηλότερες πωλήσεις. Είναι προφανές δηλαδή
ότι οι ενέργειες προώθησης πωλήσεων στοχεύουν αφενός στους καταναλωτές και
αφετέρου στους διακινητές ή τη δύναµη πωλήσεων της επιχείρησης.
Η µορφή των ενεργειών προώθησης πωλήσεων ποικίλει ανάλογα µε το είδος των
προϊόντων ή των υπηρεσιών που προωθούνται, την «οµάδα-στόχο» που
απευθύνονται, τις συνθήκες της αγοράς και τα διαθέσιµα οικονοµικά µέσα. Ωστόσο,
σ’ όλες τις ενέργειες, ανεξάρτητα σε ποιον απευθύνονται, υπάρχουν δύο στοιχεία
που είναι κοινά. Τα στοιχεία αυτά είναι η διατύπωση µιας πρόσκλησης και η παροχή
ενός κινήτρου.
Η Πρόσκληση:
κάθε ενέργεια προώθησης πωλήσεων περιλαµβάνει µια πρόσκληση είτε στους

καταναλωτές, είτε στους εµπόρους, ή στη δύναµη πωλήσεων, για να πάρουν µέρος
σε κάποια συναλλαγή που θα πραγµατοποιηθεί σε συγκεκριµένη χρονική περίοδο.
Το κίνητρο: κάθε ενέργεια προώθησης πωλήσεων προσφέρει κάποιο κίνητρο, π.χ.
έκπτωση, παροχή δώρων, συµµετοχή σε εκδήλωση κ.λπ., για να ενθαρρύνει τη
συµµετοχή στη συναλλαγή ή να επιβραβεύσει τον συµµετέχοντα για τη συµµετοχή
του.
Προωθητικές ενέργειες µε στόχο τον τελικό καταναλωτή
Οι ενέργειες προώθησης πωλήσεων που απευθύνονται στους καταναλωτές ή

χρήστες προϊόντων ή υπηρεσιών έχουν συνήθως τους εξής στόχους:
• να προσελκύσουν νέους αγοραστές για το προϊόν ή την υπηρεσία που προωθούν
• να διατηρήσουν τους ήδη υπάρχοντες αγοραστές, για να µη στρέψουν το
ενδιαφέρον τους προς ανταγωνιστικά προϊόντα ή υπηρεσίες
1402
Δ.ΥΠ.Α.

• να ωθήσουν τους υπάρχοντες αγοραστές ν’ αγοράσουν ή να καταναλώσουν

περισσότερες ποσότητες.
• να ωθήσουν τους καταναλωτές σε δοκιµή νέων προϊόντων ή υπηρεσιών
• να ενισχύσουν την εικόνα του προϊόντος ή της υπηρεσίας που αποτελεί αντικείµενο
των προωθητικών ενεργειών
• να ενισχύσουν µε παράλληλες ενέργειες µια διαφηµιστική καµπάνια για το προϊόν ή
την υπηρεσία
8.3.3 Η διαφορά μεταξύ μάρκετινγκ και πώλησης
Πωλήσεις
Ο βασικός στόχος όλων των ενεργειών προώθησης είναι να πληροφορήσουν ή να

πείσουν τους καταναλωτές να αγοράσουν ένα προϊόν ή µια υπηρεσία, ή απλά να
υπενθυµίσουν την παρουσία τους στην αγορά. Ωστόσο, στις περισσότερες των
περιπτώσεων δεν υπάρχει διαπροσωπική επικοινωνία µεταξύ πωλητή και πελάτη.
Αντίθετα, η προσωπική πώληση µπορεί να κάνει όλα αυτά µέσα από την προσωπική
επαφή του πωλητή και του πελάτη. Στη διάρκεια αυτής της επαφής, ο πωλητής
µπορεί να προσαρµόσει τα µηνύµατά του σύµφωνα µε τις ανάγκες του
συγκεκριµένου πελάτη που έχει απέναντι του και τελικά µπορεί να «κλείσει» την
πώληση ζητώντας από τον πελάτη την παραγγελία.
Η προσωπική πώληση είναι ιδιαίτερα χρήσιµη στις περιπτώσεις εκείνες, όπως στην
πώληση µηχανολογικού εξοπλισµού, όπου η διαφήµιση ή άλλες ενέργειες
προώθησης δεν µπορούν να δώσουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται ο
υποψήφιος αγοραστής, ώστε να οδηγηθεί στην απόφαση της αγοράς. Είναι επίσης
ιδιαίτερα χρήσιµη στη δηµιουργία και διατήρηση µακροχρόνιων σχέσεων µεταξύ
επιχείρησης και πελάτη, ακόµα και όταν πρόκειται για προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν
χαρακτηρίζονται από µεγάλη πολυπλοκότητα.
Η προσωπική πώληση, στην απλούστατη µορφή της, είναι η διαδικασία κατά την
οποία ένας πωλητής βρίσκεται απέναντι σ’ έναν υποψήφιο αγοραστή και προσπαθεί
µε κατάλληλη επιχειρηµατολογία να τον ωθήσει στη λήψη απόφασης για την αγορά
ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίας.
Η διαδικασία αυτή περιλαµβάνει έξι διακριτά στάδια που είναι τα εξής:
• προσέγγιση του υποψήφιου αγοραστή
1403
Δ.ΥΠ.Α.

• διέγερση του ενδιαφέροντός του για το προϊόν ή την υπηρεσία

• απόσπαση της εµπιστοσύνης του υποψήφιου αγοραστή
• παρουσίαση ή επίδειξη του προϊόντος ή της υπηρεσίας
• καλλιέργεια της επιθυµίας για απόκτηση του προϊόντος ή της υπηρεσίας
• «κλείσιµο» της πώλησης.
Η διαδικασία που µόλις περιγράφτηκε, διαφέρει σε πολυπλοκότητα -µπορεί να είναι
απλούστερη ή πολυπλοκότερη - ανάλογα µε:
• τη φύση των προϊόντων ή υπηρεσιών που προορίζονται για πώληση,
π.χ. η πώληση ενός καθηµερινού σερβίτσιου φαγητού είναι απλούστερη από αυτή
ενός συστήµατος εντοιχιζόµενων συσκευών κουζίνας
• τον αγοραστή, ο οποίος µπορεί να είναι φυσικό πρόσωπο ή επιχείρηση που
αγοράζει ακολουθώντας συγκεκριµένη διαδικασία προµηθειών
• την πείρα του αγοραστή σχετικά µε την προµήθεια του συγκεκριµένου προϊόντος ή
υπηρεσίας, π.χ. ένας αγοραστής βιοµηχανικών προϊόντων, όταν αγοράζει νέο
µηχανολογικό εξοπλισµό, µπορεί να µην έχει καθόλου πείρα σχετικά µε την αγορά
των συγκεκριµένων µηχανηµάτων. Αντίθετα, µπορεί να έχει µεγάλη πείρα στην
αγορά πρώτων υλών, λόγω των συχνών επαναλαµβανόµενων αγορών που
πραγµατοποιεί.
• τον αντικειµενικό σκοπό του πωλητή. Ο πωλητής, για παράδειγµα µπορεί να
στοχεύει στην απόκτηση ενός νέου πελάτη ή στην αύξηση του όγκου πωλήσεων από
έναν υπάρχοντα πελάτη.
• άλλους ειδικούς παράγοντες που έχουν σχέση µε την πώληση των συγκεκριµένων
Στην πώληση: η επιχείρηση αναπτύσσει ένα αγαθό στην συνέχεια δε, χρησιμοποιεί
διάφορες τεχνικές πωλήσεων για να πιέσει τον καταναλωτή ή χρήστη να το
αγοράσει. Ουσιαστικά η επιχείρηση δεν κάνει τίποτα άλλο από το να προσπαθεί με
κάθε μέσο να υποτάξει τη ζήτηση του καταναλωτή ή χρήστη στην προσφορά του ή
καλύτερα να επιβάλλει στην αγορά τα αγαθά και τις υπηρεσίες της που δεν έχουν
ζήτηση. Στο μάρκετινγκ: συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο από ότι στην πώληση.
Συγκεκριμένα η επιχείρηση επισημαίνει πρώτα απ’ όλα τις ανάγκες ή επιθυμίες του
καταναλωτή ή χρήστη δηλαδή της αγοράς, στην συνέχεια δε, προσπαθεί να
αναπτύξει ένα αγαθό ή μια υπηρεσία που να ικανοποιεί τις ανάγκες ή επιθυμίες του
αυτές και τέλος να το διαθέσει επικερδώς σε αυτόν. Στην περίπτωση αυτή η
1404
Δ.ΥΠ.Α.

επιχείρηση προσπαθεί να αναπτύξει και να διαθέσει στην αγορά αγαθά και

υπηρεσίες που έχουν ζήτηση
8.3.4 Το Τουριστικό marketing
Ο τουρισμός είναι αποτέλεσμα μεμονωμένης ή ομαδικής μετακίνησης ανθρώπων σε

διάφορους τουριστικούς προορισμούς και η διαμονή τους σε αυτούς τουλάχιστον
περισσότερο από ένα 24ωρο με σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών
τους. Οι διάφορες μορφές του τουρισμού, περιέχουν δυο βασικά στοιχεία και
συγκεκριμένα το ταξίδι στον τουριστικό προορισμό και την διαμονή σε αυτόν με την
ευρύτερη έννοια του όρου, δηλαδή συμπεριλαμβανομένης και της διατροφής. Το
ταξίδι και η διαμονή λαμβάνουν χώρα εκτός του τόπου και της μόνιμης διαμονής των
ανθρώπων που αποφασίζουν να μετακινηθούν για τουριστικούς λόγους. Η
μετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς είναι προσωρινού
και βραχυχρόνιου χαρακτήρα, που σημαίνει ότι πρόθεση τους είναι να επιστρέψουν
στο τόπο της μόνιμης διαμονής τους. Οι άνθρωποι επισκέπτονται διάφορους
τουριστικούς προορισμούς για τουριστικούς σκοπούς.
Marketing στον τουρισµό εννοούµε «την οργανωµένη, συστηµατική και

συντονισµένη κατεύθυνση της επιχειρηµατικής πολιτικής των τουριστικών
επιχειρήσεων κρατικών ή ιδιωτικών, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό ή διεθνές
επίπεδο, προς την κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο ικανοποίηση των αναγκών
ορισµένων ατόµων ή οµάδα καταναλωτών µε στόχο την πραγµατοποίηση ενός
λογικού κέρδους».
Σύμφωνα με τους Moutincho και Witt ως τουριστικό μάρκετινγκ ορίζεται ‘η διαδικασία

διοίκησης (management process) μέσω της οποίας οι οργανισμοί τουρισμού
προσδιορίζουν τους τουρίστες της επιλογής του, εν δυνάμει αλλά και δυνητικούς, και
επικοινωνούν με αυτούς για να εξακριβώσουν και να επηρεάσουν τις ανάγκες τους
(needs), τις επιθυμίες τους (desires) και τα κίνητρα τους (motivations) σε τοπικό,
περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο με απώτερο σκοπό τη διαμόρφωση και την
προσαρμογή των τουριστικών τους προϊόντων, σύμφωνα με την άποψη που έχει
διαμορφωθεί για την άριστη ικανοποίηση του τουρίστα και τη μεγιστοποίηση των
στόχων του οργανισμού’.
1405
Δ.ΥΠ.Α.

Από τον παραπάνω ορισμό προκύπτουν κάποια στοιχεία απαραίτητα για το σωστό
τουριστικό μάρκετινγκ. Πρέπει λοιπόν, να υπάρχει γνώση αναγκών, επιθυμιών και
κινήτρων που προσδιορίζουν μια τουριστική ομάδα.
Για να γίνει αυτό χρειάζεται έρευνα αγοράς. Κάθε τουριστική ομάδα έχει διαφορετικές
ανάγκες και επιθυμίες και ως επακόλουθο αυτού πρέπει να παρέχονται τα κατάλληλα
τουριστικά προϊόντα στην κάθε τουριστική ομάδα. Οι τουρίστες θα πρέπει να
ενημερώνονται για τα σημεία πώλησης και παροχής των τουριστικών υπηρεσιών και
προϊόντων καθώς και για οτιδήποτε αφορά τις δυνατότητες και τις υπηρεσίες που
μπορούν να τους παρασχεθούν και αυτό απαιτεί τη σωστή επιλογή των μέσων
ενημέρωσης και του γενικότερου μηνύματος που θα προβληθεί. για τα σημεία
πώλησης και παροχής των τουριστικών υπηρεσιών και προϊόντων. Επίσης
σημαντικό είναι να γίνεται σωστή ενημέρωση για το κόστος των τουριστικών
υπηρεσιών και προϊόντων και τέλος, πρέπει να εκπληρώνονται οι στόχοι και τα
κέρδη που έθεσε ο οργανισμός. Σύμφωνα με τον Coltman, “το τουριστικό μάρκετινγκ
είναι μια φιλοσοφία διοίκησης που από την πλευρά της τουριστικής ζήτησης, κάνει
δυνατή μέσω της έρευνας, την πρόβλεψη και επιλογή της τοποθέτησης των
τουριστικών προϊόντων στην αγορά, με σκοπό το καλύτερο δυνατό όφελος για την
επιχείρηση”.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι πολλοί φορείς είτε κρατικοί είτε ιδιωτικοί, ασκούν το
marketing και το εφαρμόζουν σε διαφόρων λογής επίπεδα όπως τοπικό,
περιφερειακό, εθνικό κλπ. Επιπλέον δίνετε βάση και έμφαση στην άμεση ή έμμεση
ικανοποίηση των αναγκών ατόμων ή ομάδων που απο πριν έχουν επιλεγεί.
Υπάρχουν τουριστικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να διαθέσουν τα πορϊόντα τους
στην τουριστική αγορά απρόσκοπα και αντί κάποιου επιθυμητού κέρδους . είναι να
γιγνώσκοι η διοίκησή τους ορισμένες πληροφορίες και στοιχεία, όπως για
παράδειγμα τις αυξομειώσεις των τάσεων της τουριστικής αγοράς, τουλάχτον ένός αν
όχι περισσοτέρων τμημάτων της, την συμπεριφορά των αγορασμένων τουριστικών
προϊόντων, την έστω μερική ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος, την
ορισμένη ανταπόκριση μερικών αγοραστών τουριστικών προϊόντων στις καμπάνιες
marketing κλπ. Εκ μέρους των επιχειρήσεων αυτών, μπορούν να αντληθούν κατά
1406
Δ.ΥΠ.Α.

κύριο λόγο πάρα πολλές πληροφορίες από μια απλή διεξαγωγή έρευνας τουριστικού
marketing.
Η ουσιαστική φύση της έρευνας του τουριστικού marketing έχει ως απώτερο σκοπό
να συμβάλλει στην επιμόρφωση της διοίκησης της τουριστικής επιχείρησης , την
φύση της τουριστικής αγοράς στην οποία προσπαθεί να διαθέσει επικερδώς τα
προϊόντα της όπως επίσης τους προμηθευτές της , τους λιανοπωλητές της, τους
πελάτες της μέχρι τέλος και τους ανταγωνιστές της.
Στόχος του τουριστικού marketing είναι ο επηρεασμός και η διαχείριση των

προσδοκιών και εμπειριών των τουριστών, όσον αφορά στις τουριστικές υπηρεσίες
που αγοράζουν. Δεδομένου ότι ο Τουρισμός είναι τομέας υπηρεσιών και το κάθε
τουριστικό «προϊόν» συντίθεται από πόρους (φυσικούς, πολιτιστικούς, κοινωνικούς)
και υπηρεσίες, το marketing στον Τουρισμό διαφέρει σημαντικά από το marketing
των υλικών προϊόντων (π.χ. της βιομηχανίας), με την έννοια ότι πρόκειται για μια
σειρά δράσεων, που δημιουργούν μια «ανταλλαγή», η οποία ικανοποιεί τον πελάτη
(εν προκειμένω τον τουρίστα-καταναλωτή) και ταυτόχρονα και τον επιχειρηματικό
τομέα του τουρισμού και των ταξιδιών, όπως φυσικά και τους τουριστικούς
προορισμούς. Πάντως, κεντρική έννοια στο τουριστικό marketing είναι σε κάθε
περίπτωση η ικανοποίηση του Τουρίστα Ο Τουρισμός και η αναψυχή έχουν πολύ
στενή σχέση μεταξύ τους και διατηρούν άρρηκτες σχέσεις στην αναζήτηση των
εννοιών και της ύπαρξής τους.
Τα σημαντικότερα κριτήρια τμηματοποίησης της τουριστικής αγοράς είναι:

1. Γεωγραφικά κριτήρια. Η αγορά τμηματοποιείται σε διαφορετικές γεωγραφικές
ομάδες. Γεωγραφικά κριτήρια αποτελούν τα έθνη, οι περιοχές-περιφέρειες, οι χώρες,
οι πόλεις και ο τόπος καταγωγής. Συνήθως ο γεωγραφικός παράγοντας αφορά
εμπορικές περιοχές στις οποίες συγκεντρώνεται η πλειοψηφία των δυνητικών
πελατών.
2. Δημογραφικά κριτήρια. Στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των πελατών
περιλαμβάνονται η ηλικία (25 – 35, 36 – 50, 51 – 60, 61 +), το φύλο, η οικογενειακή
κατάσταση, η εθνικότητα, το επάγγελμα (ελεύθερος επαγγελματίας, ανώτερο
στέλεχος κ.λπ.), η τάξη αγοραστικής δύναμης, το επίπεδο ζωής και η κοινωνική θέση
1407
Δ.ΥΠ.Α.

(πλούσιοι - υψηλό επίπεδο ζωής, οικονομικά άνετοι - εισοδήματα ανώτερα του

μέσου, μεσαία τάξη - υπάλληλοι, εργάτες κ.λπ., οικονομικά αδύναμοι).
4. Κριτήρια συμπεριφοράς. Η τμηματοποίηση με βάση τη συμπεριφορά χωρίζει

τους πελάτες με βάση το λόγο παραμονής τους, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα κατά τη
διάρκεια παραμονής τους, τη συχνότητα των ταξιδιών τους, τη διάρκεια και εποχή της
παραμονής τους, το μέσο μεταφοράς που χρησιμοποίησαν, το αν ταξιδεύουν
μεμονωμένα ή με άλλα άτομα και τον τρόπο που έκαναν την κράτηση και την
πληρωμή των υπηρεσιών.
5. Ψυχογραφικά κριτήρια. Η ψυχογραφική τμηματοποίηση προκύπτει από την

ανάλυση του ψυχολογικού προφίλ των πελατών. Τα ψυχογραφικά χαρακτηριστικά
του πελάτη αναλύονται στο πολιτιστικό επίπεδο, στην κοινωνική ζωή και στα
ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του, στα κίνητρα πραγματοποίησης του ταξιδιού, στην
προσωπικότητά του, στον τρόπο ζωής, καθώς και στη στάση του απέναντι στην
τιμολόγηση των υπηρεσιών.
Η διαδικασία τμηματοποίησης της αγοράς στηρίζεται κυρίως στην έρευνα των

τμημάτων της.
Αρχικά, καθορίζονται οι δυνητικοί πελάτες και τα τμήματα της αγοράς στα οποία
ανήκουν. Έπειτα, αναλύονται τα τμήματα αυτά και η επιχείρηση επιλέγει εκείνα στα
οποία θα δραστηριοποιηθεί με τη βοήθεια των κατάλληλων εργαλείων μάρκετινγκ.
Η στρατηγική τμηματοποίησης της αγοράς διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις νέες

τουριστικές επιχειρήσεις για τον προσδιορισμό των ομάδων-στόχων που θα
αποτελέσουν την πελατεία τους, αλλά και στις ήδη υπάρχουσες διότι με αυτόν τον
τρόπο μπορούν να ελέγχουν αν η προσφορά και οι δραστηριότητές τους
ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πελατών τους. Με την τμηματοποίηση της αγοράς
επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερη χρήση των οικονομικών πόρων που προορίζονται
για το μάρκετινγκ, γίνονται καλύτερα κατανοητές οι ανάγκες των πελατών και
επιλέγονται με ακρίβεια οι μέθοδοι προώθησης του τουριστικού προϊόντος.
1408
Δ.ΥΠ.Α.

Η επιτυχημένη τμηματοποίηση της αγοράς, προϋποθέτει ότι: το τμήμα της αγοράς

πρέπει να μπορεί να αναλυθεί επαρκώς, ώστε να αποκτηθεί η απαιτούμενη
πληροφόρηση για την αξιοποίησή του το τμήμα πρέπει να έχει μετρήσιμο μέγεθος.
Θα πρέπει επίσης να καθορίζονται ποσοτικά οι στόχοι του μάρκετινγκ, ώστε να

γίνεται μέτρηση των αποτελεσμάτων των σχεδίων μάρκετινγκ και να υπολογίζεται το
ύψος της επένδυσης που απαιτείται το τμήμα πρέπει να είναι προσπελάσιμο, δηλαδή
να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στην ομάδα πελατών το τμήμα πρέπει να είναι
σημαντικό και αρκετά μεγάλο, ώστε να χαρακτηριστεί κερδοφόρα η αξιοποίησή του.
Κανάλια διανομής του ξενοδοχειακού προϊόντος
Η διανομή ή διάθεση του ξενοδοχειακού προϊόντος είναι σύνθετη έννοια, η οποία

περιλαμβάνει τόσο τα συστήματα και τις μορφές διάθεσης όσο και τα μέσα διάθεσης
του ξενοδοχειακού προϊόντος. Επομένως, ως διάθεση ή διανομή ορίζεται «ο
συνδυασμός των άμεσων και έμμεσων καναλιών διανομής, τα οποία χρησιμοποιεί
ένας οργανισμός του τομέα φιλοξενίας και των ταξιδιών για να καθιστά τους πελάτες
ενήμερους των υπηρεσιών του, να κάνει κρατήσεις και να παραδίδει τις υπηρεσίες
του». Το κανάλι διανομής ταυτίζεται με τη διαδρομή που ακολουθεί το ξενοδοχειακό
προϊόν για να καταλήξει στον τελικό πελάτη-τουρίστα.
Τα κανάλια διανομής του ξενοδοχειακού προϊόντος χωρίζονται στις εξής δυο

Άμεσα. Πρόκειται για την απευθείας πώληση του ξενοδοχειακού προϊόντος στον
δυνητικό πελάτη, μέσω της άμεσης επαφής μαζί του.
Έμμεσα. Σε αυτή την περίπτωση ανεξάρτητες επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα

μεσολαβούν στην προώθηση, τις κρατήσεις και την παράδοση του ξενοδοχειακού
προϊόντος ανάμεσα στην ξενοδοχειακή επιχείρηση και τον πελάτη.
Στην περίπτωση της άμεσης διάθεσης του ξενοδοχειακού προϊόντος ο υποψήφιος

πελάτης είναι εκείνος που επιλέγει το ξενοδοχείο που θέλει να διανυκτερεύσει και
1409
Δ.ΥΠ.Α.

επικοινωνεί μέσω τηλεφώνου, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου κ.λπ. για να γίνει η

κράτηση. Βασική προϋπόθεση είναι η διαφήμιση ή προώθηση των υπηρεσιών του
ξενοδοχείου (δηλαδή καταχωρήσεις σε τουριστικούς οδηγούς ή εξειδικευμένους
καταλόγους, διαφημιστικά φυλλάδια και το internet), ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον
του πελάτη και να μάθει για το συγκεκριμένο ξενοδοχείο.
Ωστόσο, υπάρχουν πελάτες που δε θέλουν να ασχοληθούν οι ίδιοι με όλες τις

απαραίτητες ενέργειες για το ταξίδι τους (δηλαδή να ρυθμίσουν τη μεταφορά τους
στον τόπο προορισμού, τη διαμονή τους, τη διασκέδαση κ.ά.).
Σε αυτή την περίπτωση συμβάλλουν οι μεσάζοντες, δίνοντας τη δυνατότητα σε

μεγάλα τμήματα του πληθυσμού να μπορούν να καταναλώνουν ξενοδοχειακά και
τουριστικά προϊόντα, εξαιτίας του χαμηλού κόστους και της υψηλής οργάνωσής τους.
Συχνά η παρέμβασή τους δεν περιορίζεται σε μια ουδέτερη παρουσία, αλλά

κατευθύνουν τις αποφάσεις των τουριστών παρέχοντάς τους συμβουλές ή
χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα επικοινωνίας (π.χ. προβάλλοντας ένα συγκεκριμένο
ξενοδοχείο ή ένα πακέτο διακοπών).
Οι σημαντικότεροι σπουδαιότεροι μεσάζοντες, οι οποίοι παρεμβάλλονται ανάμεσα

στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και τους πελάτες, είναι οι ακόλουθοι:
Tour operator και ταξιδιωτικά γραφεία
Αυτοί έχουν κυρίαρχο ρόλο στη διάθεση του ξενοδοχειακού προϊόντος. Oι tour
operator χαρακτηρίζονται ως χονδρέμποροι στον τομέα της φιλοξενίας και του
τουρισμού, ενώ τα ταξιδιωτικά γραφεία έχουν το ρόλο των λιανέμπορων, οι οποίοι
εμπορεύονται στους τουρίστες, τόσο προϊόντα και υπηρεσίες των παραγωγών του
τουρισμού όσο και τα τουριστικά πακέτα των tour operator. Με την εμφάνιση και
δραστηριοποίηση των tour operator η λειτουργία του μάρκετινγκ υποκαταστάθηκε.
Κατά συνέπεια, η αναγκαιότητα ύπαρξης ενός στελέχους πωλήσεων, ενός
συστήματος κρατήσεων ή μιας στρατηγικής διαφήμισης περιορίζεται σημαντικά σε
μια ξενοδοχειακή επιχείρηση, χωρίς όμως αυτό να συνιστά ορθή επιχειρηματική
πρακτική-στρατηγική
1410
Δ.ΥΠ.Α.

Ξενοδοχειακός αντιπρόσωπος
Οι αντιπρόσωποι ξενοδοχείων προωθούν τις υπηρεσίες που προσφέρει μια

ξενοδοχειακή επιχείρηση σε μια συγκεκριμένη τουριστική αγορά ή περιοχή. Δρουν
ως πωλητές πραγματοποιώντας κρατήσεις και διανέμοντας διαφημιστικά φυλλάδια
και άλλο προωθητικό υλικό εκ μέρους των ξενοδοχείων, με την προϋπόθεση ότι τα
ξενοδοχεία αυτά δεν είναι ανταγωνιστές μεταξύ τους. Η συνεργασία με αντιπρόσωπο
πραγματοποιείται κυρίως όταν η αγορά–στόχος βρίσκεται σε μεγάλη γεωγραφική
απόσταση και όταν παράγοντες όπως η κουλτούρα των πελατών πρέπει να
λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από την ξενοδοχειακή επιχείρηση (π.χ. ένα ξενοδοχείο
στη Γαλλία προσλαμβάνει έναν αντιπρόσωπο στην Κίνα αντί να στείλει τον διευθυντή
πωλήσεών της). Οι αντιπρόσωποι αμείβονται, συνήθως με πάγια αποζημίωση συν
προμήθεια επί των πραγματοποιούμενων κρατήσεων. Συστήματα κρατήσεων σε
ξενοδοχεία.
Ξεχωριστή περίπτωση ενδιάμεσων στα κανάλια διανομής αποτελούν τα συστήματα

κρατήσεων που χρησιμοποιούνται για τα ξενοδοχεία. Τα συστήματα αυτά βοηθούν
είτε τα ταξιδιωτικά γραφεία είτε τους ίδιους τους υποψήφιους πελάτες να κάνουν την
κράτησή τους σε οποιοδήποτε ξενοδοχείο. Η κράτηση μπορεί να γίνει με τη χρήση
ηλεκτρονικού υπολογιστή από το κεντρικό σύστημα κρατήσεων (CRS – Central
Reservation System) του εκάστοτε ξενοδοχείου. Το κόστος μειώνεται σημαντικά για
τον πελάτη όταν η κράτηση πραγματοποιείται από τον ίδιο και δεν εμπλέκονται άλλοι
μεσάζοντες.
Internet
Το internet έχει εξελιχθεί σε πολύ σημαντικό τομέα ανάπτυξης του ξενοδοχειακού

μάρκετινγκ και ειδικότερα ως ένα αποτελεσματικό κανάλι διανομής των προϊόντων
και υπηρεσιών που προσφέρουν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Το internet, μεταξύ
άλλων, διαθέτει πλεονεκτήματα όπως το γεγονός ότι ο επιχειρηματίας και ο πελάτης
έχουν πρόσβαση οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμήσουν στις πληροφορίες που τους
ενδιαφέρουν, έχει παγκόσμια κάλυψη και μπορεί να μεταδώσει εικόνες. Υπάρχουν
1411
Δ.ΥΠ.Α.

πελάτες που προτιμούν να κάνουν απευθείας την κράτηση μέσω internet και πελάτες
που χρησιμοποιούν το internet απλά ως μέσο πληροφόρησης, προτιμώντας την
άμεση επαφή με το ξενοδοχείο της επιλογής τους για να γίνει η κράτηση.
8.3.5 Διαφορές μεταξύ τουριστικού marketing και άλλων μορφών marketing
Παρότι έχουν υπάρξει ενδείξεις ότι τα κοινά σημεία των βασικών αρχών και τεχνικών
του marketing που εφαρμόζονται σε κάθε κλάδο και υποκλάδο της οικονομικής
κοινότητας, παρελθοντικές εμπειρίες και ενδείξεις τείνουν να πείσουν μεγάλο μέρος
του κόσμου ότι στην τουριστική βιομηχανία υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά
τουριστικών υπηρεσιών τα οποία φαίνονται να έχουν τόσο κυρίαρχη επίδραση, με
αποτέλεσμα ακόμη και οι κοινές αποδεκτές αρχές και τεχνικές του marketing
προσαρμόζονται και αναπαρηστούνται κατάλληλα με στόχο την επιτυχή εξασφάλιση
σε ένα λειτουργικό γενικό πλαίσιο. Κατά τον Middleton, ο κορμός γνώσης του
τουριστικού marketing πρέπει να βασίζεται σταθερά σε πέντε απόψεις της
προσφοράς και ζήτησης στην τουριστική βιομηχανία, κάθε μια από τις οποίες έχει
κοινά χαρακτηριστικά που συνδυάζονται για να δώσουν στην εφαρμογή του
τουριστικού marketing όχι μόνο ξεχωριστό στυλ, αλλά καί ιδιαιτερότητα στον τρόπο
με τον οποίο προσεγγίζειτα διάφορα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει και
αυτές είναι οι παρακάτω:
• το είδος της ζήτησης τουριστικών υπηρεσιών.

• το είδος της προσφοράς τουριστικών υπηρεσιών.
• οι προσφερούμενες τουριστικές υπηρεσίες και τιμές.
• οι άμεσοι και έμμεσοι επηρρεασμοί προώθησης που μεταβάλλουν τις προσφορές
τουριστικών υπηρεσιών.
• ο τρόπος και η επιρροή της διανομής που χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν τη
ζήτηση τουριστικών υπηρεσιών.
Ως κριτήριο τα παραπάνω 5 χαρακτηριστικά της ζήτησης και προσφοράς

τουριστικών υπηρεσιών ο Middleton προτείνει τρεις τρόπους για το τουριστικό
marketing που είναι όλες σχεδός εφάμιλες μορφές που παίρνει αυτό όταν γίνεται
εφαρμογή στην τουριστική βιομηχανία. Αυτές είναι:
1412
Δ.ΥΠ.Α.

• στις τουριστικές υπηρεσίες υπάρχει σχεδίαση παραγωγή και προώθηση των

αγαθών στην τουριστική αγορά για να ικανοποιήσουν μερικών ή εξ ολοκλήρου τις
τουριστικές ανάγκες ή επιθυμίες των ανθρώπων εκείνων που τόσο θέλουν αλλά και
κυρίως έχουν την δυνατότητα να τις υλοποιήσουν.
Το παραπάνω αποτελεί το βασικότατο κοινό σημείο και συνδέει το τουριστικό

marketing με όλες τις υπόλοιπες μορφές καταναλωτικού marketing και με την βασική
θεωρία του γενικού marketing.
• στις τουριστικές υπηρεσίες μεταξύ άλλων συναντάμε και τα ιδιαίτερα αυτα

χαρατηριστικά του φθαρτού και αδιαχώριστου marketing που έχουν ως συνέπεια μια
τελείως διαφορετική εφαρμογή των μεταβλητών του μείγματος marketing. Το
μοναδικό κοινό σημείο με αυτούς που ίσως ορθά υποστηρίζουν ότι το marketing
άυλων προϊόντων και υπηρεσιών διαφέρει στην πράξη από εκείνο των υλικών
αγαθών.
Το πολιτιστικό μάρκετινγκ και η διαμόρφωση και μετάδοση της συμβολικής

ταυτότητας (branding) ενός οργανισμού, αποτελούν δύο απαραίτητα εργαλεία της
στρατηγικής επικοινωνίας του, για την προώθηση και προαγωγή του προς το κοινό.
Ως η πολιτιστική επικοινωνία αναφέρεται η ανταπόκριση, προσέλκυση και διατήρηση

του κοινού ενός οργανισμού, καθώς αυτό αποτελεί τη βασική προϋπόθεση της
λειτουργίας, της βιωσιμότητας και της ανάπτυξής του. Ένα μουσείο,ως ενεργός
οργανισμός, οφείλει να καθορίζει την αποστολή, το όραμα και τους στόχους του και
να ακολουθεί τις απαραίτητες δράσεις και στρατηγικές για την εκπλήρωσή τους. Στα
δεδομένα των πολιτιστικών οργανισμών, αυτοί οι στόχοι πρωτίστως αφορούν τις
αρχές της κοινωνικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής προσφοράς και ενίσχυσης.
Διαμέσου της στρατηγικής της πολιτιστικής επικοινωνίας προσφέρεται μια
ολοκληρωμένη διαδικασία διοίκησης, διαχείρισης και οργάνωσης ενός οργανισμού, η
οποία θα παρέχει τις κατάλληλες προοπτικές, αλλά και τους απαραίτητους πόρους,
ανθρώπινους και οικονομικούς, για την ανάπτυξή του.
Υπάρχουν πολλά από τα εκπαιδευτικά προγράμματα «Marketing Πολιτιστικού

Τουρισμού» που φιλοδοξούν να διαδώσουν τα οφέλη των πολιτιστικών και
1413
Δ.ΥΠ.Α.

τουριστικών δικτύων με στόχο τις συνέργειες όλων των φορέων (ιδιωτικών και
δημοσίων), προκειμένου να δημιουργηθούν νέα περιεχόμενα και νέοι τουριστικοί
προορισμοί με έμφαση στο πολιτιστικό απόθεμα. Αναδεικνύοντας συνολικά
πολιτιστικά τοπία με άξονα το φυσικό περιβάλλον, την ιστορία, τη μνήμη, την
αρχαιολογία και τη νεότερη δραστηριοποίηση των κατοίκων, προβάλλεται τουριστικά
μια περιοχή. Χρησιμοποιώντας σύγχρονα εργαλεία επικοινωνίας και προώθησης του
Μάρκετινγκ, Νέα Μέσα και Νέες τεχνολογίες μπορεί να υπάρξει συνεργασία των δύο
τομέων -Πολιτισμού και Μάρκετινγκ- προκειμένου να δικτυωθούν πολιτιστικά και
τουριστικά αναξιοποίητες περιοχές, να προσελκύσουν πολλαπλά οφέλη με σκοπό το
οικονομικό κέρδος, την εκπαίδευση, τον τουρισμό και την διάδοση του Ελληνικού
πολιτισμού.. τουριστικοί οργανισμοί.
Οι ειδικοί που αναλαμβάνουν το τουριστικό μάρκετινγκ είναι σε θέση και μπορούν να

σχεδιάσουν καλύτερα τόσο το μάρκετινγκ όσο και την πολιτική γύρω από αυτό
γνωρίζοντας ότι ο ρόλος των ατομικών κινήτρων των τουριστών επηρεάζεται από τα
χαρακτηριστικά του προορισμού δηλαδή την απόσταση που θα διανύσουν και την
τιμή που θα πληρώσουν.
Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2006 από τους Nicolau & Mas αναφέρει ότι οι
δημόσιοι και ιδιωτικοί μάνατζερ ,στα άτομα που δεν προτίθενται να ταξιδέψουν πολύ
μακριά και γενικά θέλουν ηρεμία, προτείνουν ήρεμους τουριστικούς προορισμούς σε
αρκετά κοντινές αποστάσεις, ενώ στα άτομα που θέλουν να ταξιδέψουν μακριά
προωθούν προορισμούς με πολύ καλό κλίμα, μέρη εξωτικά και διαφορετική
κουλτούρα των ανθρώπων που ζουν εκεί. Όσον αφορά την τιμή όμως οι τουρίστες ή
επισκέπτες που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν νέους πολιτισμούς και νέους
προορισμούς είναι πρόθυμοι να πληρώσουν πολύ περισσότερα σε σχέση με αυτούς
που αναζητούν ένα καλό κλίμα. Πολλές ειδικότητες που εργάζονται στον χώρο του
πολιτισμού, αναλαμβάνουν να διαφημίσουν το πολιτιστικό προϊόν για το οποίο είναι
υπεύθυνοι, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, εκθέσεις, διαγωνισμοί, φεστιβάλ και
λοιπές δράσεις. Οι σπουδαστές των οποίων διδάσκεται η χρήση του marketing στον
πολιτισμό ενισχύουν τις γνώσεις τους ώστε να μπορούν να σχεδιάζουν και να
προτείνουν στρατηγικές για την προώθηση ενός Project.
1414
Δ.ΥΠ.Α.

Η διερεύνηση και κριτική προσέγγιση των τομέων του πολιτιστικού μάρκετινγκ και της
συμβολικής ταυτότητας (branding) των μουσείων των εικαστικών τεχνών της χώρας
διαμέσου του ευρύτερου πλαισίου της διεθνούς εμπειρίας της πολιτιστικής
επικοινωνίας, αποσκοπεί στην ανάδειξη αυτών των μέσων για την ανάπτυξη του
πολιτιστικού τομέα, με βάση τα σύγχρονα δεδομένα της πολιτιστικής διαχείρισης και
προώθησης.
Οι τουρίστες είναι ευαίσθητοι στις πολιτισμικές διαφορές και δεν είναι πάντα ικανοί
και έτοιμοι μπουν σε ένα νέο διαφορετικό περιβάλλον διακοπών, το οποίο
ενδεχομένως να τους επιφέρει ένα πολιτισμικό σοκ. Πολύ συχνά μάλιστα, τα άτομα
με ειδικές ανάγκες αντιμετωπίζουν πάρα πολλά προβλήματα και έχουν συχνά
περιορισμένες επιλογές και πολλά προβλήματα πρόσβασης, σε υπηρεσίες και
προϊόντα ενώ πολλές φορές πιέζονται να δεχτούν πιο ακριβές τιμές από τα άλλα
άτομα στο γκρουπ. Σε αυτό το κομμάτι παίζει ρόλο και το γεγονός της δυσκολίας της
υγείας που δεν βοηθά στο θέμα της σύγκρισης τιμών.Για να έχουν παρέα αρκετά
συχνά αναγκάζονται να κάνουν πολλούς συμβιβασμούς που αφορούν τον
προορισμό, την διαδικασία, το διάστημα και την ημερομηνία του ταξιδιού. Όλοι αυτοί
οι παράγοντες δεν βοηθούν και μα οδηγούν στο γεγονός πως οι συγκεκριμένη
κατηγορία ατόμων μειώνει τη συχνότητα που μπορούν να ταξιδεύουν (Kwai-sang
Yau, McKercher & Packer, 2004).
Οι κοινωνίες πρέπει να εκπαιδευτούν σε θέματα που αφορούν τον τουρισμό, πρέπει

να μπορούν να αποδεχθούν τον τουρίστα όπως είναι χωρίς να επηρεάζονται και να
αλλάζουν την δική τους κοινωνική δομή. Η ανησυχία αυτή δεν είναι θέμα μόνο της
τωρινής δεκαετίας, υπάρχει και απασχολεί πολύ τους ερευνητές εδώ και πάρα πολλά
χρόνια, ξεκίνησε να υφίστανται όταν έπρεπε να διαχωριστούν τα οφέλη του
τουρισμού τόσο στην τοπική κοινωνία όσο και στους ξένους και διεθνείς πράκτορες..
Τα τοπικά προβλήματα κάθε κοινωνίας που αφορούν την παραγωγή και ανάπτυξη
είναι λίγα απέναντι στην διαμάχη που καλείται και δίνεται για πρόσβαση στην
τουριστική αγορά και στις εξαγωγές (Cohen, 2001).
Ένας τομέας που θα μπορούσε να στηριχθεί και να δουλέψει το μάρκετινγκ

τουρισμού είναι ο τομέας της εκπαίδευσης των εργαζομένων σε όλους τους τομείς
αλλά κυρίως στη σχέση αυτή των εργαζομένων με τους τουρίστες που μπορεί να
1415
Δ.ΥΠ.Α.

αξιολογηθεί με την ενσυναίσθηση, που πρέπει να δείχνουν οι εργαζόμενοι στον

τομέα και η οποία αντιπροσωπεύει μία από τις πέντε κύριες διαστάσεις της ποιότητας
υπηρεσιών. Ειδική σημασία μέσω της ποιότητας υπηρεσιών που συνάδει βεβαίως με
την ικανοποίηση του τουρίστα αποτελεί ο τομέας άνθρωπος και δει ο εργαζόμενος
στον τομέα τουρισμού και μετέπειτα σημασία δίδεται σε άλλες υπηρεσίες όπως είναι
τα υλικά στοιχεία, η ταχύτητα, η αξιοπιστία, η οργάνωση, η ασφάλεια και η
ανταπόκριση σε πολλούς τομείς υπηρεσιών. Στην περίπτωση αυτή η ενσυναίσθηση
περιγράφεται ως η φροντίδα και η εξατομικευμένη προσοχή προς τους
πελάτες/τουρίστες
8.3.6 Στρατηγική Μάρκετινγκ και Στρατηγικές Προώθησης
Η στρατηγική μάρκετινγκ εκφράζει την γενική στρατηγική της επιχείρησης σε όρους

μάρκετινγκ. Αυτή αποτελείται από ένα σύνολο κατευθυντηρίων γραμμών που
αναφέρονται κυρίως: 1) Στον προσανατολισμό της εμπορικής δραστηριότητας της
επιχείρησης (επιλογή αγορών και προϊόντων που θα τοποθετηθούν σε αυτές). 2) Στα
μέσα που θα χρησιμοποιήσει η επιχείρηση για να μπορέσει να διατηρήσει ή να
βελτιώσει την ανταγωνιστική της θέση στην αγορά. 3) Στον τρόπο που θα κατανείμει
και θα χρησιμοποιήσει τους πόρους που έχει στην διάθεση της (κεφάλαια, στελέχη
κλπ.) για να πετύχει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, τους στόχους του μάρκετινγκ.
Η στρατηγική του μάρκετινγκ πρέπει να είναι ξεκάθαρη γιατί έτσι η συνεργασία
μεταξύ των μελών της επιχείρησης είναι ακόμα πιο στενή, οπότε και έτσι
εξασφαλίζεται η επιτυχία. Η συνεργασία αυτή βασίζεται πάντα στο ότι υπάρχει η
ανάγκη επίτευξης κοινών στόχων.
Είναι ευνόητο, ότι η συντονισμένη προσπάθεια για την επίτευξη αυτών των κοινών
στόχων γίνεται μέσα σ’ ένα ταχύτατα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Αν υπάρχει
έλλειψη ξεκάθαρης στρατηγικής, το αποτέλεσμα θα είναι η σύγκρουση μεταξύ των
μελών της ομάδας, γιατί τα μέλη της αναγκάζονται να αυτοσχεδιάζουν και να
υιοθετούν αλληλοσυγκρουόμενες μεθόδους δράσης. Οι στρατηγικές επιλογές που
μπορεί να κάνει μια επιχείρηση ποικίλλουν ανάλογα με τους συγκεκριμένους στόχους
που έχει.
1416
Δ.ΥΠ.Α.

Όμως, ανεξάρτητα από τις επιλογές της κάθε επιχείρησης, τα βασικά στοιχεία που
συνθέτουν την στρατηγική και το μάρκετινγκ παραμένουν κοινά και είναι τα
ακόλουθα:
1) Ο προσδιορισμός του πεδίου δράσης. Δηλαδή, της αγοράς ή των αγορών που
θέλει να δραστηριοποιηθεί η επιχείρηση. Π.χ η επιχείρηση εντοπίζει την
δραστηριότητα της στον χώρο των μπαρ και στα είδη των ποτών.
2) Το κοινό = στόχος: Τα βαριά αλκοολούχα ποτά που διαθέτει η επιχείρηση
απευθύνονται κυρίως σε πελάτες ηλικίας 18-50 ετών, ενώ οι χυμοί και μπύρες
(διαφορών ειδών) σε πελάτες ηλικίας κάτω των 18 ετών και σε πελάτες διαφόρων
νοοτροπιών, αντίστοιχα.
3) Ο προσδιορισμός της πηγής εργασιών. Π.χ η πώληση του προϊόντος που
επιδιώκει η επιχείρηση θα προέλθει από αύξηση πελατών που θα αποσπάσει από
τον ανταγωνισμό ή από την αύξηση της συχνότητας του προϊόντος.
4) Η πολιτική προϊόντος π.χ. ποιότητα, concept, positionine, imagine κλπ.
5) Η πολιτική διανομής π.χ. ίση με τον ανταγωνισμό, χαμηλότερη, υψηλότερη κλπ.
6) Η πολιτική διανομής π.χ. επιλογή δικτύου διανομής, γεωγραφική κάλυψη κλπ.
7) Η πολιτική προώθηση π.χ. διαφήμιση, προώθηση πωλήσεων, δημοσιότητα κλπ.
Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η στρατηγική του μάρκετινγκ είναι μακροχρόνια, γι’ αυτό
πρέπει να παραμένει σταθερή και η μόνη περίπτωση που θα αλλάξει είναι όταν
σοβαροί λόγοι το επιβάλλουν
Οι συχνές αλλαγές στρατηγικής από χρόνο σε χρόνο δημιουργούν τεράστια σύγχυση

μεταξύ των στελεχών της επιχείρησης γιατί κανείς δεν γνωρίζει ποια στρατηγική είναι
η σωστή με αποτέλεσμα να αγνοείται η στρατηγική και να υιοθετείται και πάλι ο
αυτοσχεδιασμός και να δημιουργούνται σοβαρές δυσλειτουργίες στην επιχείρηση.
Αφού έχουν καθοριστεί οι γενικοί στόχοι του μάρκετινγκ και έχει γίνει η επεξεργασία
της στρατηγικής αρχίζει η κατάστρωση της για κάθε τμήμα ξεχωριστά. Όταν
ολοκληρωθεί και αυτή η διαδικασία τα στελέχη της επιχείρησης είναι σε θέση να
προχωρήσουν στην προετοιμασία ενός προγράμματος δράσης κατά τμήμα. Όλα
αυτά τα επιμέρους προγράμματα εάν τα συγκεντρώσουμε απαρτίζουν και αποτελούν
1417
Δ.ΥΠ.Α.

το κεντρικό πρόγραμμα δράσης της επιχείρησης στον τομέα του μάρκετινγκ. Πάνω
σε αυτό θα στηριχθούν όλα τα άλλα λειτουργικά πλάνα της επιχείρησης, όπως το
πρόγραμμα παραγωγής, προμηθειών, χρηματοοικονομικό προσωπικά κλπ.
Ένα σημαντικό κομμάτι της στρατηγικής μια επιχείρησης/οργανισμού αποτελεί η

προώθηση. Η προώθηση αφορά «τη διακίνηση πληροφοριών μεταξύ του πωλητή και
του πιθανού αγοραστή, έτσι ώστε να επηρεάσει νοοτροπίες και συμπεριφορές»
(W.D. Perreault, J.P. Cannon, E.J. McCarthy, 2012:360).
Σκοπός της προώθησης είναι να στοχεύει σε συγκεκριμένη αγορά στόχο, να

συμβαδίζει με τις υπόλοιπες μεταβλητές του μάρκετινγκ και να ισχυροποιεί τη
διαφοροποίηση και τη θέση της εκάστοτε επιχείρησης. Κατά τον S.C. Jain,
(2000:485), υπάρχουν τρεις βασικές στρατηγικές προώθησης που χρησιμοποιούνται
κατά το στρατηγικό σχεδιασμό και είναι οι εξής: «η διαφήμιση, όπου εδώ
περιλαμβάνεται η επικοινωνία που αναπτύσσεται μέσω των ΜΜΕ, η προσωπική
πώληση, η οποία αναφέρεται στην πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση με τον
πελάτη και η προώθηση πώλησης, όπου αφορά διάφορες δραστηριότητες όπως η
δειγματοληψία, η επίδειξη, οι διαγωνισμοί και άλλα».
Ο τομέας της προώθησης περιλαμβάνει αρκετές μεθόδους που μπορεί να

χρησιμοποιήσει μια επιχείρηση. Κατά τους W.D. Perreault, J.P. Cannon, E.J.
McCarthy, (2012:361-362) σημαντικές προωθητικές μέθοδοι είναι: η προσωπική
πώληση όπως έχει ήδη αναφερθεί και από τον S.C. Jain και η μαζική πώληση, όπου
αναφέρεται στην ταυτόχρονη επικοινωνία με ένα μεγάλο πλήθος πιθανών πελατών.
Μια κύρια μορφή μαζικής επικοινωνίας αποτελεί η διαφήμιση όπου ορίζεται ως «κάθε
πληρωμένη μορφή μη προσωπικής παρουσίασης ιδεών, αγαθών ή υπηρεσιών από
κάποιο αναγνωρίσιμο εισηγητή» (W.D. Perreault, J.P. Cannon, E.J. McCarthy, 2012:
361-362). Υπάρχει και η μέθοδος της δημοσιότητας, η οποία διαφοροποιείται καθώς
περιλαμβάνει κάθε μη πληρωμένη μορφή μη προσωπικής παρουσίασης ιδεών,
αγαθών, υπηρεσιών και αντιλήψεων. Κάθε μια από τις παραπάνω προωθητικές
μεθόδους εξαρτάται από τους λεγόμενους «στόχους της προώθησης». Οι στόχοι της
προώθησης είναι τρεις: ο στόχος της ενημέρωσης, της πειθούς και της υπενθύμισης.
1418
Δ.ΥΠ.Α.

Η ενημέρωση και η πειθώ θεωρούνται σημαντικές καθώς είναι σε θέση να ασκήσουν

κάποιου είδους επιρροή στη στάση ενός εν δυνάμει πελάτη για ένα προϊόν/υπηρεσία,
με σκοπό να τον πείσουν να το επιλέξει. Ενώ, η υπενθύμιση έχει ως στόχο να
επαναφέρει στη μνήμη του πελάτη την θετική εμπειρία που είχε από κάποιο
προϊόν/υπηρεσία και έτσι να επιβεβαιώσει την επιλογή του. Κρίνεται αναγκαίο να
αναφερθεί σε αυτό το σημείο και το λεγόμενο μοντέλο «AIDA», το οποίο συνδέεται
κατάλληλα με τους προωθητικούς στόχους και την προωθητική διαδικασία.
Το συγκεκριμένο μοντέλο περιλαμβάνει τέσσερις προωθητικές ενέργειες από τις

οποίες προέρχονται και τα αρχικά του, την προσέλκυση της προσοχής (Attention),
κατά την οποία προσελκύεται η προσοχή του πιθανού πελάτη μέσω της παροχής
διάφορων πληροφοριών για το εκάστοτε προϊόν ή υπηρεσία, τη διατήρηση του
ενδιαφέροντος (Interest), όπου περιλαμβάνει την επικοινωνία με τον πελάτη
αποσκοπώντας στη διατήρηση του ενδιαφέροντός του για ένα προϊόν/υπηρεσία. Την
αφύπνιση της επιθυμίας (Desire), η οποία επιδρά στη διαδικασία της αξιολόγησης και
την επίτευξη δράσης (Αction), η οποία έχει ως σκοπό να οδηγήσει τον εν δυνάμει
πελάτη στην απόφαση της δοκιμής και μέσω αυτής στην πραγματοποίηση της
τελικής αγοραστικής απόφασης. Επομένως, η προώθηση αποτελεί μία συνεχή
διαδικασία όπου έχει ως στόχο την ανάπτυξη και την επιβεβαίωση μιας σχεδόν
μόνιμης σχέσης με τον καταναλωτή, αλλά και την πραγματοποίηση
επαναλαμβανόμενων αγορών (D.A. Griffith, A. Chandra, J.K. Ryans, 2003)
Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο
λαμβάνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και παρουσιάζει αυξητική τάση. Για του λόγους αυτούς
επιβάλλεται να δοθεί προσοχή στις επιπτώσεις του οικοτρουρισμού και να γίνουν
στρατηγικές προσεγγίσεις marketing για την εξισορρόπηση των επιδράσεων.
Τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλεί η έντονη τουριστική ανάπτυξη, ιδίως

στις παράκτιες περιοχές, είναι παρόμοια σε όλα τα μεσογειακά κράτη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόμοιες είναι και οι πολιτικές που εφαρμόζονται, όπως π.χ.
η δημιουργία υποδομών συλλογής και καθαρισμού των υγρών αποβλήτων, η
εξάπλωση της χρήσης φιλικών τεχνολογιών προς το περιβάλλον κλπ. Η διαφορά της
Ελλάδας από τα άλλα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι η Ιταλία
και η Ισπανία, δεν έγκειται τόσο στην ουσία και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής
1419
Δ.ΥΠ.Α.

που εφαρμόζεται, αλλά στο γεγονός ότι στην ελληνική περίπτωση η έκταση των
φυσικών πόρων σε σύγκριση με την έως τώρα τουριστική ανάπτυξη, ιδίως ως προς
το μήκος των ακτών, είναι πολύ μεγαλύτερη.
Οι παραγωγικές και οι περισσότερες από τις καταναλωτικές δραστηριότητες έχουν

σημαντικές άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η ένταση και η
σοβαρότητα των επιπτώσεων αυτών, είναι κυρίως συνάρτηση του είδους της
δραστηριότητας, της έκτασής της και της συγκέντρωσής της στο χώρο. Σε γενικές
γραμμές οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι εντονότερες και ενίοτε λαμβάνουν
ευρύτερες διασυνοριακές ή ακόμη και πλανητικές διαστάσεις. Οι δραστηριότητες
αυτές που προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις είναι:
1. Η παραγωγή ενέργειας και οι μεταφορές, λόγω της μεγάλης έκτασης των καύσεων
που συνεπάγονται.
2. Η βαριά βιομηχανία, λόγω των καύσεων που συνεπάγεται αλλά και των ποικίλων
επικίνδυνων αποβλήτων που παράγει.
3. Η γεωργία, λόγω των μεγάλων αναγκών της σε άρδευση, της μεγάλης έκτασης στη
χρήση χημικών ουσιών που αφήνουν επιβλαβή ή επικίνδυνα κατάλοιπα στους
αποδέκτες, ,καθώς και της κατάληψης εκτάσεων ή βιοτόπων, η οποία θέτει σε
κίνδυνο την επιβίωση της χλωρίδας και της πανίδας.
4. Τα μεγάλα αστικά κέντρα, λόγω των μεγάλων συγκεντρώσεων ρύπων και

αποβλήτων, που δημιουργεί η λειτουργία τους.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η σοβαρότερη διάσταση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων

των τουριστικών δραστηριοτήτων, συνδέεται με τις μετακινήσεις προς και από τους
τόπους προορισμού και όχι με την παραμονή εκεί. Μάλιστα, το μεγαλύτερο μέρος
των μετακινήσεων αυτών πραγματοποιείται με μεταφορικά μέσα λιγότερο φιλικά
προς το περιβάλλον, με την έννοια, ότι μεταξύ άλλων, συνεπάγονται μεγαλύτερες
καύσεις ανά άνθρωπο ανά χιλιόμετρο, δηλαδή με το ιδιωτικό αυτοκίνητο και το
αεροπλάνο. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Περιβάλλοντος, το 2000 το 78% των
ευρωπαίων που ταξίδεψαν για πολυήμερες διακοπές χρησιμοποίησαν ιδιωτικό
αυτοκίνητο, το 16% αεροπλάνο και μόνο το 5% και 1% τρένο ή θαλάσσιο μέσο
αντίστοιχα. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, το
ήμισυ της κατανάλωσης ενέργειας για επιβατικές μεταφορές και το 11% της
1420
Δ.ΥΠ.Α.

συνολικής κατανάλωσης ενέργειας για μεταφορές όλων των ειδών, ανάγεται στον
Τουρισμό¨.
Ειδικότερα, για τη Γαλλία εκτιμήθηκε ότι το 5% - 7% των εκπομπών αερίων

θερμοκηπίου ανάγεται στις τουριστικές μετακινήσεις. Στην Ελλάδα η τουριστική
ανάπτυξη δεν ενοχοποιείται για τη διάσταση αυτή του προβλήματος, με την έννοια ότι
η διεθνής τουριστική κίνηση δεν μπορεί να επηρεάσει ουσιωδώς, τις εξελίξεις στον
ελληνικό τουρισμό και την ελληνική τουριστική πολιτική. Ακόμη και αν υποθέσουμε
ότι η Ελλάδα ασκούσε περιοριστική πολιτική για την τουριστική ανάπτυξη, για να
περιοριστούν αντίστοιχα οι καύσεις και τα λοιπά δυσμενή για το περιβάλλον
φαινόμενα που συνδέονται με τη μετακίνηση των τουριστών, είναι πρακτικά αβέβαιο
ότι άλλες χώρες θα έσπευδαν να ικανοποιήσουν τη ζήτηση που εμείς θα αφήναμε
ανικανοποίητη, λειτουργώντας ζημιογόνος για τη χώρα και για το περιβάλλον.
Οι τουριστικές δραστηριότητες όταν αφήνονται να αναπτυχθούν χωρίς να

λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος στους χώρους και
τις περιοχές προορισμού, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες σε αυτό.
Οι βλάβες αυτές, εκτός από το δυσμενές περιβαλλοντικό αποτέλεσμα που μπορούν

να επιφέρουν, ζημιώνουν ευθέως και την τουριστική δραστηριότητα, επειδή η
σώρευση περιβαλλοντικών προβλημάτων ασκεί δυσμενή επιρροή στις προτιμήσεις
των επισκεπτών, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτό τη ζήτηση.
Σε γενικές γραμμές οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους η τουριστική ανάπτυξη

μπορεί να βλάψει το περιβάλλον στους τόπους τουριστικού προορισμού, ιδίως στη
λεκάνη της Μεσογείου, είναι οι εξής:
• Η υπεράντληση ύδατος, όταν η συγκέντρωση επισκεπτών σε μια περιοχή και η

ικανοποίηση των αναγκών τους σε πόσιμο νερό, για πισίνες, για την άρδευση
γηπέδων golf κλπ. υπερβαίνει τις δυνατότητες φυσικής αναπλήρωσης των
αποθεμάτων των φορέων για τους οποίου πρόκειται.
• Η μόλυνση ή η χειροτέρευση της ποιότητας των υδάτων των αποδεκτών, όταν οι

δυνατότητες για την κατάλληλη επεξεργασία των υγρών αποβλήτων σε σύγκριση με
τον όγκο και τα λοιπά χαρακτηριστικά τους, δεν επαρκούν. Οι κίνδυνοι μόλυνσης ή
υποβάθμισης του περιβάλλοντος λόγω ελλείψεων ή αδυναμιών στο σύστημα
διαχείρισης στερεών αποβλήτων από τουριστικές δραστηριότητες.
1421
Δ.ΥΠ.Α.

• Απώλεια ή υποβάθμιση παραλιακών κυρίως βιοτόπων, δυσμενείς επιπτώσεις από

την άποψη της επιβίωσης μορφών ζωής του ζωικού ή φυτικού βασιλείου και απώλεια
πρασίνου.
• Παράνομη ή ανεξέλεγκτη δόμηση, που οδηγεί σε υποβάθμιση του φυσικού και

δομημένου περιβάλλοντος και της αισθητικής του στάθμης.
• Η δημιουργία εποχικής κυκλοφοριακής συμφόρησης και η συναφής δημιουργία

αναγκών για νέα έργα συγκοινωνιακής και μεταφορικής υποδομής, τα οποία μερικές
φορές χωροθετούνται με τρόπο που οδηγεί σε υποβάθμιση περιβαλλοντικά
ευαίσθητων περιοχών.
• Η εγκατάλειψη άλλων μορφών παραγωγικών δραστηριοτήτων, κυρίως στη γεωργία,

που οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος.
Η ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών που προκύπτουν από την τουριστική

ανάπτυξη αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, επειδή πολλές από τις
νησιωτικές μας περιοχές είναι συγκριτικά άνυδρες, ιδίως κατά την τουριστική
περίοδο. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με τη μεταφορά ύδατος με υδροφόρα σκάφη,
από άλλες λιγότερο φτωχές (σε νερό) περιοχές της χώρας. Το κόστος της μεταφοράς
όμως είναι αρκετά μεγάλο, ενώ επίσης υπάρχει και η σημαντική επιβάρυνση του
περιβάλλοντος με την εκτέλεση έργων υποδομής για την συλλογή και μεταφορά των
υδάτων αυτών.
Στο βαθμό που συντελείται υπεράντληση ελλοχεύει ο σοβαρός κίνδυνος

υφαλμύρωσης, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις είναι μη αναστρέψιμη ή δυσκόλως
αναστρέψιμη. Με την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας, ιδίως αν
καταστεί εφικτό να αυξηθεί το μερίδιο των τουριστικών υπηρεσιών υψηλότερης
στάθμης, όπως επιδιώκεται, το πρόβλημα μπορεί να οξυνθεί. Τα τελευταία χρόνια η
κατά διανυκτέρευση κατανάλωση ύδατος σε ξενοδοχειακές μονάδες πολυτελείας,
ήταν της τάξεως των 450 λίτρων, έναντι μέσης ημερήσιας κατά κεφαλήν
κατανάλωσης για την χώρα μας που είναι 300 λίτρα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να
υπάρχει κατά το σχεδιασμό της ανάπτυξης, ώστε να αποφεύγονται ή να
περιορίζονται οι ιδιαίτερα υδατοβόρες χρήσεις (γήπεδα golf, πισίνες κλπ.), σε
περιοχές όπου οι παροχές των υδροφορέων είναι περιορισμένες.
1422
Δ.ΥΠ.Α.

Ένας άλλος τρόπος περιορισμού των συνεπειών της ανάπτυξης μορφών τουρισμού
ή χρήσεων με αυξημένες ανάγκες σε ποσότητες νερού, είναι η χρήση ποσοτήτων
από ανακύκλωση (άρδευση γκαζόν, γήπεδα golf). Από την άποψη του καθαρισμού
των λυμάτων στη χώρα μας, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, χάριν στις
εκτεταμένες επενδύσεις που έχουν γίνει και γίνονται για την επεξεργασία υγρών
αποβλήτων, μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων. Με τη συνέχιση της
προσπάθειας στον τομέα αυτό, μπορεί η Ελλάδα να φτάσει σε σημείο καμία από τις
ακτές της να μην κρίνεται ακατάλληλη ή μειωμένης καταλληλότητας για κολύμβηση,
σε ότι αφορά την ποιότητα των υδάτων.
Ανάλογη πρόοδος με αυτή της Ελλάδος πραγματοποιήθηκε και σε άλλες χώρες

μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως στην περιοχή της Μεσογείου. Αναφορικά με τα
στερεά απόβλητα, η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην Ελλάδα είναι συγκριτικά
μικρότερη και αυτό παρά το γεγονός ότι, σε σύγκριση με τα υγρά απόβλητα, τα
απαιτούμενα κονδύλια για την υλοποίηση των έργων είναι συγκριτικά μικρότερα. Η
αποτυχία οφείλεται από την μια πλευρά σε οργανωτικούς λόγους και από την άλλη
στις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, μιας και θεωρείται ότι η ύπαρξη τέτοιων
εγκαταστάσεων υποβαθμίζει και αλλοιώνει την περιοχή τους. Το αποτέλεσμα που
προκαλείται είναι επεισόδια ανάφλεξης σε χωματερές, δυσοσμία και άλλα συναφή
προβλήματα, εξαιτίας των οποίων η Ελλάδα, εγκαλείται διοικητικά ή και δικαστικά
στο επίπεδο των ευρωπαϊκών θεσμών.
Η τουριστική ανάπτυξη, ιδίως στις περιοχές με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις

τουριστών, οδήγησε σε υποβάθμιση των περιβαλλοντικών συνθηκών, ειδικότερα σε
περισσότερο εύθραυστα οικοσυστήματα, σε όλες τις μεσογειακές χώρες – μέλη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα, στην Ισπανία έχουν εισαχθεί ξένα είδη
χλωρίδας ή πανίδας σε προστατευόμενες περιοχές, με συνέπεια να δημιουργούνται
κίνδυνοι για την οικολογική τους ισορροπία. Σε άλλες περιοχές η στενή γειτνίαση
κέντρων τουριστικής ανάπτυξης με προστατευόμενους βιοτόπους ή υγροτόπους,
διαταράσσει τη λειτουργία τους ως καταφύγιων άγριας πανίδας. Τόσο για την
αποκατάσταση των περιβαλλοντικών συνθηκών σε ευαίσθητα οικοσυστήματα, όσο
και για τη διατήρηση περιβαλλοντικών πόρων που μπορεί να αποτελέσουν πόλους
έλξης για οικολογικό τουρισμό, λαμβάνονται και σε άλλες χώρες μέλη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης μέτρα παρόμοια με αυτά που λαμβάνει η Ελλάδα.
1423
Δ.ΥΠ.Α.

Η παράνομη ή η ανεξέλεγκτη δόμηση, τόσο σε τουριστικές περιοχές όσο και αλλού,

αποτέλεσε και αποτελεί οξύ πρόβλημα στην Ελλάδα για λόγους που συνδέονται με
το στάδιο της ανάπτυξης, τη νοοτροπία αλλά και τις ατυχείς επιλογές από την πλευρά
των αρχών, σε ότι αφορά τη ρύθμιση του φαινομένου. Το φαινόμενο έχει επηρεάσει
δυσμενώς την ποιότητα και την αισθητική του δομημένου αλλά και του φυσικού
περιβάλλοντος στις περιοχές όπου έχει λάβει λάβει έκταση και έχει οδηγήσει σε πολύ
δύσκολα αναστρέψιμες καταστάσεις. Οι βλάβες όμως αυτές συνδέονται σε μικρό
βαθμό με την τουριστική δραστηριότητα. Μερικές φορές μπορεί να εκδηλώνονται σε
γειτνίαση με τουριστικές περιοχές, αλλά οφείλονται κυρίως στην άναρχη δόμηση για
παραθεριστικές (εξοχικές) κατοικίες. Αν και το κομμάτι αυτό των εξοχικών κατοικιών
δεν αποτελεί αντικείμενο της μελέτης μας, εντούτοις θα πρέπει να αναφέρουμε ότι, η
Ελλάδα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βρίσκεται
στην υψηλότερη θέση σε σύγκριση με τον αριθμό των νοικοκυριών που υπάρχουν.
Σε αυτό έχει συντελέσει, εκτός της νοοτροπίας, των εμπειριών και των προτιμήσεων,
το γεγονός ότι οι κάτοικοι των ελληνικών πόλεων δεν έχουν έντονη την αίσθηση της
ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος. Για το λόγο αυτό αναζητούν διέξοδο στην
απόκτηση εξοχικής κατοικίας, εκεί όπου οι συνθήκες από την άποψη αυτή
θεωρούνται καλύτερες.
Οι ανάγκες που προέρχονται από την τουριστική ανάπτυξη για επέκταση των έργων
υποδομής, δημιουργούν πιέσεις για απόδοση σε νέες χρήσεις εκτάσεων, οι οποίες
από περιβαλλοντική άποψη, σε μερικές περιπτώσεις, δεν προσφέρονται. Στις
περιπτώσεις αυτές είτε πρέπει να αναζητούνται άλλες λύσεις είτε, όταν αυτό
χρειάζεται, να τίθενται φραγμοί στην περαιτέρω πύκνωση των τουριστικών
δραστηριοτήτων, σε περιοχές όπου ήδη το φαινόμενο έχει λάβει έκταση. Έχει
παρατηρηθεί ότι η συχνότητα των πυρκαγιών είναι μεγαλύτερη στις περιοχές με
πυκνή τουριστική δραστηριότητα. Αυτό εν μέρει είναι φυσικό λόγω, της πύκνωσης
των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της ανθρώπινης παρουσίας σε αυτές. Μπορεί
όμως κάποιες φορές να συνδέεται και με κακόβουλες ενέργειες που έχουν ως στόχο
την παράνομη μεταβολή των χρήσεων γης, προς αποκόμιση οικονομικού οφέλους.
Τέλος, ορισμένες παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα στον
πρωτογενή τομέα, είχαν έμμεση ευεργετική επίδραση στο περιβάλλον. Η
εγκατάλειψή τους, λόγω της στροφής του εργατικού δυναμικού στις οικονομικά
1424
Δ.ΥΠ.Α.

αποδοτικότερες τουριστικές δραστηριότητες προκαλεί περιβαλλοντικές βλάβες. Στην

Ελλάδα για παράδειγμα υπάρχει η ερήμωση πολλών νησιών.
Η Στρατηγική αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι σε μία επιχείρηση καθώς προσθέτει

ασφάλεια και εμπιστοσύνη ότι ακολουθείται μια προκαθορισμένη πορεία. Σε μια
επιχείρηση ή έναν οργανισμό η στρατηγική «είναι το πρότυπο των μεγάλων στόχων,
σκοπών ή των βασικών πολιτικών και των σχεδίων για την επίτευξη αυτών των
στόχων» (S.C.Jain, 2000:23). H στρατηγική παρέχει την ικανότητα αντίδρασης στην
επιχείρηση σε περίπτωση αλλαγών του περιβάλλοντος. Έτσι, υπάρχουν δυο ειδών
στρατηγικές, η εταιρική στρατηγική και η επιχειρησιακή στρατηγική. Η εταιρική
στρατηγική ασχολείται «με το συνδυασμό όλων των επιχειρηματικών
δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης προς ένα γενικό στόχο» (S.C.Jain, 2000:23).
Ενώ, η επιχειρησιακή στρατηγική αφορά τον καθορισμό του ανταγωνισμού σε ένα
συγκεκριμένο κλάδο ή τμήμα της αγοράς. Έργο του εκάστοτε οργανισμού ή
επιχείρησης αποτελεί η διαμόρφωση στρατηγικών, έτσι ώστε να εστιάσει στις
προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων του / της. Άρα, η στρατηγική αποτελεί
«μια μακροπρόθεσμη πορεία δράσης που έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει μια
μοναδική εμπειρία στον πελάτη μέσω της επίτευξης των στόχων της επιχείρησης»
(G. Johnson, K. Scholes and R.C. Wittington, 2005:10). Κατά τους P. Kotler and G.
Armstrong (2014:70-71) για μια επιτυχημένη στρατηγική μάρκετινγκ, η εταιρεία θα
πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσει σε δυο βασικά ερωτήματα. Αρχικά, ποιοι
πελάτες θα εξυπηρετούνται δηλαδή, σε ποια αγορά στόχο θα απευθύνεται και
δεύτερον, πως θα εξυπηρετούνται ορθότερα οι πελάτες. Απάντηση σε αυτά τα δυο
βασικά ερωτήματα αποτελεί η δημιουργία στρατηγικού σχεδιασμού καθώς και η
τμηματοποίηση της αγοράς (market segmentation).
Πιο συγκεκριμένα, η αγορά θα διαιρεθεί σε επιμέρους τμήματα πελατών και στην

εκάστοτε περίπτωση θα επιλέγεται το τμήμα που θα χρησιμοποιηθεί. Άρα, η εταιρεία
θα εφαρμόσει την πρακτική του λεγόμενου «στοχευμένου μάρκετινγκ» (target
marketing).
Ο στρατηγικός σχεδιασμός που ακολουθεί μια επιχείρηση είναι ιδιαίτερα σημαντικός

καθώς μέσω αυτού μπορεί να πραγματοποιηθεί η κατανομή των πόρων της, καθώς
και η αξιοποίηση των ευκαιριών που διαθέτει στην αγορά. Αποτελεί, συνήθως μια
1425
Δ.ΥΠ.Α.

μακροπρόθεσμη διαδικασία όπου κατά τους J. Tanner και M. A. Raymond (2012:40)

περιλαμβάνει κάποια βασικά στοιχεία όπως: «τη διεξαγωγή ανάλυσης της
κατάστασης, την ανάπτυξη της αποστολής της επιχείρησης, τους στόχους, την
πρόταση αξίας και τις στρατηγικές». Γίνεται κατανοητό ότι μια επιχείρηση μέσω των
στρατηγικών της είναι σε θέση «να πραγματοποιήσει τους στόχους που έχει θέσει
αλλά και να διατηρήσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι κάποιων άλλων
επιχειρήσεων» (J. Tanner and M. A. Raymond, 2012:40). Οι G. Drummond, J. Ensor
και R. Ashford (2008:12) θεωρούν «το μάρκετινγκ ως ένα βασικό παράγοντα της
στρατηγικής διότι, σε ένα στρατηγικό σχέδιο το μάρκετινγκ είναι σε θέση να
μετατρέψει τους εταιρικούς στόχους και την επιχειρηματική στρατηγική σε μια
ανταγωνιστική θέση εντός της αγοράς». Κατά τους P. Kotler and G. Armstrong
(2014:72), η στρατηγική μάρκετινγκ αποτελείται από τρία βασικά συστατικά τα οποία
αφορούν: «τη διερεύνηση του περιβάλλοντος της επιχείρησης και τον προσδιορισμό
των αναγκών του πελάτη, τη διενέργεια δραστηριοτήτων οι οποίες θα αποσκοπούν
στην επίτευξη πλεονεκτήματος έναντι των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων και την
πραγματοποίηση συνδυασμού ενεργειών και προϊόντων για τους πελάτες».
Επομένως, για την επιτυχή πορεία μιας επιχείρησης θα πρέπει να υπάρχει ένας
αρμονικός συνδυασμός ανάμεσα στους πελάτες, τους ανταγωνιστές και τα εσωτερικά
θέματα της εκάστοτε επιχείρησης/οργανισμο
8.3.7 Διαδικασία σχεδιασμού του μάρκετινγκ
Μπορούμε να κάνουμε μια πιο λεπτομερή ανάλυση χωρίζοντας ένα πρόγραμμα

μάρκετινγκ σε πέντε φάσεις.
Στην πρώτη φάση της διαδικασίας για την προετοιμασία ενός προγράμματος
μάρκετινγκ γίνεται η διαγνωστική μελέτη του περιβάλλοντος της επιχείρησης καθώς
και του ευρύτερου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο λειτουργεί.
Στην δεύτερη φάση γίνεται εκτίμηση των δυνατοτήτων της επιχείρησης σχετικά με την
εκμετάλλευση επιχειρηματικών ευκαιριών που υπάρχουν στο περιβάλλον και την
αντιμετώπιση τυχόν επιχειρηματικών προβλημάτων.
1426
Δ.ΥΠ.Α.

Στην τρίτη φάση του σχεδιασμού γίνεται ο καθορισμός των στόχων και της
στρατηγικής του μάρκετινγκ,
ενώ
κατά την διάρκεια της τέταρτης προετοιμάζεται και συντάσσεται το πρόγραμμα
δράσης.
Τέλος στην πέμπτη φάση γίνεται η υλοποίηση του προγράμματος, η εκτέλεση του, η
παρακολούθηση της εξέλιξης του και οπότε γίνεται ορατό ένα πρόβλημα και οι
περιοδικές αναθεωρήσεις του.
Marketing Plan
Το Marketing Plan (MP) είναι ένα σχέδιο (μια μελέτη), που υποδεικνύει τη στρατηγική
μάρκετινγκ, που θα πρέπει να ακολουθήσει – στην περίπτωση του δημόσιου τομέα –
ένας οργανισμός, καθώς και τις ενέργειες που συνιστούν τις ενδεδειγμένες σε κάθε
περίσταση πρακτικές μάρκετινγκ. Συντάσσεται συνήθως για τρία έτη και
περιλαμβάνει τις διαθέσιμες και δυνατές επιλογές, τόσο σε στρατηγικό, όσο και σε
επιχειρησιακό επίπεδο. Μεταξύ των διαθέσιμων αυτών επιλογών και με προσεκτική
έρευνα και μελέτη καθορίζεται η βέλτιστη στρατηγική, ώστε να επιτευχθούν τα
επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Περιεχόμενο ενός marketing Plan
Το περιεχόμενο ενός τυπικού ΜΡ που επιθυμεί να στηρίξει έναν προορισμό. Πρέπει

να εξασφαλίζει μια πληρότητα και μια συνολική εικόνα της θέσης και των
δυνατοτήτων του προορισμού και ένα σχέδιο δράσης. Εξίσου σημαντικό, είναι το ΜΡ
να περιλαμβάνει όλα όσα χρειάζεται να κατανοήσουν οι επιφορτισμένοι με την
εφαρμογή του.
Περιλαμβάνει
1. Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης σε σχέση με τον προορισμό
• Ανάλυση προσφερόμενου προϊόντος (συνολικά)
• Ελκυστικότητα προορισμού
1427
Δ.ΥΠ.Α.

• Ανάλυση των θεματικών προϊόντων, που συμμετέχουν στο συνολικό προϊόν

2. Έρευνα και Ανάλυση Αγοράς
• Υφιστάμενες και δυνητικές αγορές
• Τμήματα της αγοράς (υφιστάμενα και δυνητικά, καθώς εξελίσσεται η προσφορά
νέων θεματικών προϊόντων
• Ανάλυση Ανταγωνισμού (ανάλυση για τους ανταγωνιστικούς προορισμούς)
• Ανάλυση Μακρο-Περιβάλλοντος
3. Στρατηγικός Σχεδιασμός Μάρκετινγκ
• Τμηματοποίηση αγοράς
• Στόχευση
• Τοποθέτηση.
4. Πρακτικές και Πολιτικές Μάρκετινγκ
• Προϊόν - Πολιτική προϊόντος
• Υποδείξεις σε σχέση με την τιμολογιακή πολιτική
• Δίκτυο Διανομής.
5. Σχέδιο Δράσης: Προβολή, Επικοινωνία, Δημόσιες Σχέσεις
• Πρακτικές προώθησης και πωλήσεων
• Διαφήμιση
• Δημοσιότητα
• Δημόσιες Σχέσεις
• Κόστος ανά δράση
• Δομή που αναλαμβάνει την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης
Ο αντικειμενικός σκοπός και στόχος
Κάθε επιχείρηση ή γενικότερα ένας απλός άνθρωπος για να λειτουργήσει θετικά και
βλέποντας πάντα προς τα μπροστά, πρέπει να έχει κάποιους σκοπούς και στόχους.
Εδώ λοιπόν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια κινέζικη παροιμία που λέει: Αν δεν
ξέρεις που θέλεις να πας, τότε ο κάθε δρόμος σε πάει εκεί που θέλει. Μεταφράζοντας
αυτό με αλλά λόγια θα λέγαμε ότι αν η επιχείρηση δεν γνωρίζει που θέλει να πάει,
τότε θα οδηγηθεί σ’ ένα λαβύρινθο που δύσκολα θα βγει από αυτόν. Για να μπορέσει
να αποφύγει το λαβύρινθο και να λειτουργήσει αποδοτικά ο τελικός προορισμός,
δηλαδή ο αντικειμενικός της σκοπός, πρέπει να καθορίζεται με ακρίβεια. Για να
1428
Δ.ΥΠ.Α.

πραγματοποιηθεί αυτό, πρέπει να ορισθεί ένας ορισμένος αριθμός επιμέρους

στόχων που θα καταγράφονται με κάθε λεπτομέρεια στο πλάνο.
Τους στόχους αυτούς μπορούμε να τους διακρίνουμε σε τρεις βασικές κατηγορίες:

1. Στόχους που αποσκοπούν στην εκμετάλλευση ευκαιριών.
2. Στόχους που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση προβλημάτων.
3. Βασικούς στόχους του μάρκετινγκ.
Αναφέρεται επίσης ότι η τελική επιλογή του κάθε σκοπού και στόχου της επιχείρησης
γίνεται μετά από μια διαδικασία αξιολόγησης τους. Έτσι η τελική επιλογή εκφράζει μια
λεπτή ισορροπία ανάμεσα σ’ αυτά που η επιχείρηση θέλει να πετύχει και στους
κινδύνους που είναι διατεθειμένη να αναλάβει. Οι στόχοι μπορούν να ορισθούν σαν
προγράμματα, τα οποία εκφράζονται σε ποσοτικά αποτελέσματα, που πρέπει να
πραγματοποιηθούν στο τέλος της προγραμματισμένης περιόδου. Είναι βέβαιο ότι ο
στόχος όλων των επιχειρήσεων είναι η αποκόμιση κερδών με την ικανοποίηση των
αναγκών των πελατών τους. Ακόμα, η επίτευξη των στόχων του μάρκετινγκ
επηρεάζεται από καταστάσεις, η φύση των οποίων μπορεί να διαφέρει στις διαφορές
περιστάσεις. Επίσης η διεύθυνση μάρκετινγκ πρέπει να θέτει σαν στόχους, μόνο
εκείνους, οι οποίοι είναι επιθυμητοί και μπορούν να πραγματοποιηθούν από την
επιχείρηση. Είναι απαραίτητη η σωστή και σαφής αντίληψη της κατάστασης, για την
οποία πρόκειται να τεθούν οι στόχοι, για να είναι πραγματοποιήσιμοι.
8.3.8 Δεξιότητες που απαιτούνται στην προετοιμασία του προγράμματος

μάρκετινγκ
Όπως είναι βέβαιο ο κάθε άνθρωπος που αναλαμβάνει την προετοιμασία ενός
προγράμματος μάρκετινγκ θα πρέπει να έχει κάποιες ικανότητες, δεξιότητες.
Ικανότητες όπως η κρίση, η διαίσθηση, η δημιουργική σκέψη, ικανότητα καλής
επικοινωνίας, η πειθώ και η ευελιξία.
α) Κρίση
Το στέλεχος που είναι επιφορτισμένο με την προετοιμασία ενός προγράμματος
μάρκετινγκ, πρέπει να διαθέτει κρίση για να μπορεί να αξιολογεί τις πληροφορίες που
έχει στην διάθεση του και να παίρνει τις σωστές αποφάσεις για την διαμόρφωση του
προγράμματος δράσης.
1429
Δ.ΥΠ.Α.

β) Διαίσθηση
Το στέλεχος πρέπει να διαθέτει διαίσθηση ώστε να αντιλαμβάνεται έγκαιρα τις
επιχειρηματικές ευκαιρίες και τα προβλήματα που είναι κρυμμένα στο περιβάλλον.
γ) Δημιουργική σκέψη
Το στέλεχος πρέπει να διαθέτει δημιουργική σκέψη για να είναι σε θέση να
διαμορφώνει νέες στρατηγικές ανάπτυξης αλλά και άμυνας για τα προϊόντα της
δ) Ικανότητα καλής επικοινωνίας

Η σωστή και αποτελεσματική υλοποίηση ενός προγράμματος μάρκετινγκ,
προϋποθέτει συνεργασία όλων των τμημάτων της επιχείρησης. Για να εξασφαλιστεί
όμως αυτή η συνεργασία απαιτείται καλή πληροφόρηση που εξασφαλίζεται μόνον
όταν ο marketing planner διαθέτει την ικανότητα να επικοινωνία με το περιβάλλον
του.
ε) Πειθώ
Για την επιτυχία ενός προγράμματος πέρα απ’ την καλή επικοινωνία απαιτείται και
πειθώ. Τα στελέχη του μάρκετινγκ συνήθως δεν έχουν ιεραρχική εξουσία πάνω στα
στελέχη των άλλων τμημάτων που εμπλέκονται στην υλοποίηση του πλάνου. Π.χ
στελέχη παραγωγής, ποιοτικού ελέγχου, πωλήσεων κλπ. Κατά συνεπεία το μόνο
όπλο που έχουν στην διάθεση τους για να εξασφαλίσουν την πρόθυμη συνεργασία
των άλλων στελεχών είναι η πειθώ.
στ) Ευελιξία
Το στέλεχος του μάρκετινγκ πρέπει να είναι ευέλικτο για να μπορεί να προσαρμόζει
τα προγράμματα του και την δράση του στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του
Το μίγμα προβολής κάθε τουριστικής επιχείρησης περιλαμβάνει:
1430
Δ.ΥΠ.Α.

1. Τη Διαφήμιση, η οποία είναι η πληρωμένη και απρόσωπη παρουσίαση ιδεών,

προϊόντων, υπηρεσιών, καθώς και φυσικών και νομικών προσώπων, κατά τρόπο
που η πηγή των πληροφοριών είναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Στοχεύει, με την
κατάλληλη χρησιμοποίηση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας στον επηρεασμό της
συμπεριφοράς των ατόμων που ανήκουν σε προκαθορισμένες αγορές-στόχους.
Επίσης, επιδιώκει τη γρήγορη προσέγγιση γεωγραφικών διάσπαρτων αγοραστών
(τουριστών) με μικρό κόστος ανά έκθεση, ώστε να επιτευχθεί επίγνωση, βαθύτερη
γνώση, κατανόηση, υπόμνηση ή κτίσιμο της εικόνας τουριστικών προϊόντων ή
υπηρεσιών ή ολόκληρων τουριστικών επιχειρήσεων.
Περιλαμβάνει: την πληροφοριακή διαφήμιση, την ανταγωνιστική διαφήμιση, τη
διαφήμιση υπενθύμισης, τη διαφήμιση επανενίσχυσης και τη συνεργατική διαφήμιση.
Τα χρησιμοποιούμενα διαφημιστικά μέσα είναι:
❖ Οι εφημερίδες
❖ Τα περιοδικά
❖ Η τηλεόραση
❖ Το ραδιόφωνο
❖ Η απευθείας ταχυδρόμηση
❖ Η υπαίθρια διαφήμιση
❖ Η κινητή διαφήμιση (με μεταφορικά μέσα)
❖ Ο κινηματογράφος
❖ Η έκθεση στα σημεία αγοράς
❖ Η ειδική διαφήμιση με δώρα, μικροαντικείμενα, ημερολόγια, κλπ.
❖ Η συσκευασία
❖ Οι διάφοροι οδηγοί και προγράμματα
❖ Το διαδίκτυο.
Τα στάδια της διαδικασίας πραγματοποίησης της τουριστικής διαφήμισης είναι

αρχικά ο προσδιορισμός των δεκτών-στόχων, στη συνέχεια ο καθορισμός των
αντικειμενικών στόχων της διαφήμισης και ο καθορισμός του ύψους του
προϋπολογισμού της διαφήμισης (καθορισμένο ποσοστό πωλήσεων, ανάλογα με
τους ανταγωνιστές – μερίδιο διαφημιστικής φωνής, αυθαίρετος καθορισμός ή βάσει
των αντικειμενικών στόχων).
1431
Δ.ΥΠ.Α.

Ακολουθεί η επιλογή των διαφημιστικών μέσων και η δημιουργία του διαφημιστικού

μηνύματος (μέθοδος AIDA: πρόκληση προσοχής – Attention, δημιουργία
ενδιαφέροντος – Interest, διέγερση επιθυμίας – Desire, πρόκληση σε δράση –
Action). Τέλος, η εκτέλεση της διαφήμισης και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων
(πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από τη μετάδοση, τεστ αναγνώρισης, τεστ
ανάκλησης χωρίς ή με βοήθεια). Η αγορά του τουρισμού-Η συμβολή του μάρκετινγκ
στην αγορά του τουρισμού
2. Την Προσωπική Πώληση, η οποία είναι η άμεση και ολοκληρωμένη επικοινωνία

με τους πιθανούς τουρίστες για τη διαπίστωση των αναγκών τους και τη διαμόρφωση
μιας προσφοράς που να τις καλύπτει κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Με αυτήν
επιτυγχάνονται η προσωπική αντιμετώπιση, μέσω της διαπραγμάτευσης και
προσαρμογής των προσφερόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών στις ιδιαίτερες ανάγκες
του τουρίστα, η καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων μαζί του και η δημιουργία από
μέρους του προτιμήσεων για τα τουριστικά προϊόντα ή τις τουριστικές υπηρεσίες που
προσφέρονται.
3. Την Προώθηση των Πωλήσεων, η οποία περιλαμβάνει παρακινητικές μεθόδους
που απευθύνονται στους τουρίστες, στους χονδρέμπορους, στους λιανέμπορους ή
στους πωλητές. Επιτυγχάνεται ισχυρότερη και αμεσότερη ανταπόκριση και τόνωση
υποτονικών πωλήσεων, έχει όμως βραχυχρόνιες επιπτώσεις, δεν είναι η πιο
κατάλληλη μέθοδος για τη δημιουργία προτίμησης μάρκας και παρουσιάζει
αναποτελεσματικότητα στους αφοσιωμένους τουρίστες (πελάτες) του ανταγωνισμού.
4. Τις Δημόσιες Σχέσεις, οι οποίες είναι ένα σύστημα μεθόδων και τεχνικών
επικοινωνίας, που αποσκοπούν στη δημιουργία θετικής προδιάθεσης και
εμπιστοσύνης του ευρύτερου κοινού προς μια Εταιρεία, ένα Ίδρυμα, ή μια Οργάνωση
και τις δραστηριότητές τους. Επιδιώκεται η επίδραση στα συναισθήματα, στις
σχέσεις, στις γνώμες, στις αντιλήψεις και στις πεποιθήσεις διαφόρων ομάδων όπως
τουρίστες, δυνητικοί τουρίστες (πελάτες), μέτοχοι, υπάλληλοι, ενδιάμεσοι, τοπικοί
παράγοντες, κάτοικοι μιας περιοχής, κυβερνητικά στελέχη κ.α. σχετικά με το ρόλο και
τις προοπτικές της τουριστικής επιχείρησης για την κοινωνία καθώς και για την
καταλληλότητα και χρησιμότητα των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών της.
1432
Δ.ΥΠ.Α.

5. Τη Δημοσιότητα, είναι η παρουσίαση από τα ΜΜΕ μιας τουριστικής επιχείρησης

ή των προϊόντων και υπηρεσιών της που πραγματοποιείται μέσω δημοσίευσης
άρθρων, ειδήσεων, ανακοινώσεων, συνεντεύξεων ή σχολίων. Δεν αναγνωρίζεται η
πηγή προέλευσης του μηνύματος και δεν πληρώνονται τα ΜΜΕ, αλλά οι
δημοσιογράφοι που έχουν πρόσβαση σε αυτά.
6. Τις Χορηγίες, που αφορούν τη χρηματοδότηση μη κερδοσκοπικών οργανισμών ή

δραστηριοτήτων κοινωνικού περιεχομένου (συνεδρίων, συναυλιών, ημερίδων,
εκθέσεων, παραστάσεων κλπ) από ιδιωτικές τουριστικές επιχειρήσεις με
αντιστάθμισμα την προβολή τους και την πίστωσή τους με θετική κοινωνική ευθύνη.
7. Το Άμεσο Μάρκετινγκ, το οποίο αποτελεί σύστημα Μάρκετινγκ άμεσης

αλληλεπίδρασης για την επίτευξη μιας μετρήσιμης ανταπόκρισης ή συναλλαγής. Με
το στοιχείο αυτό της προβολής η τουριστική επιχείρηση επικοινωνεί άμεσα με
συγκεκριμένους δείκτες και επιτυγχάνει μια άμεση και μετρήσιμη ανταπόκριση. Τα
μέσα που χρησιμοποιούνται είναι: η επιστολή, το τηλέφωνο, τα έντυπα (εφημερίδες,
περιοδικά, κατάλογοι), το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το διαδίκτυο κ.α. Πρέπει να
σημειωθεί ότι με την αλληλεπιδραστική διαφήμιση μέσω διαδικτύου, ο χρήστης δεν
είναι μόνο δέκτης, αλλά επιλέγει ο ίδιος το είδος της πληροφορίας που αναζητεί βάσει
των προσωπικών του ενδιαφερόντων. Η επιλεκτική ή ενεργητική πληροφόρηση
αυτού του είδους δίνει ακόμα τη δυνατότητα της ακριβούς καταγραφής των
διαφημιστικών επαφών και επομένως της αποτελεσματικότητας της διαφήμισης. Η
διαφημιστική παρουσία της τουριστικής επιχείρησης στο διαδίκτυο μπορεί να γίνει: με
ειδικά σχεδιασμένες ιστοσελίδες, με τη δημιουργία banners (διαφημιστικών
πλαισίων), links (συνδέσεων), buttons («κουμπιών») και splash screens (πριν από
την είσοδο ενός χρήστη σε ένα site παρεμβάλλονται διαφημιστικά μηνύματα) καθώς
και με email (αποστολή μηνυμάτων μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου).
Ο τουρισμός αποτελεί μια χρηματοοικονομική πηγή που η συναναστροφή με αυτή

μπορεί να επηρεάσει άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά την οικονομία, την
οικονομική ζωή μιας χώρας, κρατικούς φοροεισπρακτικούς φορείς αλλά και εξ
ολοκλήρου το ίδιο το έθνος. Ο επιχειρηματικός και βιομηχανικός τομέας
εκμεταλλευόμενος αυτή την χρηματοοικονομική πηγή επιδιώκει να αυξήσει όλο και
μεγαλύτερο κέρδος και οι κρατικοί μηχανισμοί να αυξήσουν τον όγκο του τουριστικού
1433
Δ.ΥΠ.Α.

εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί οι δύο τομείς έχουν το ίδιο οικονομικό όφελος
από την εκμετάλλευση και την διαχείριση του ίδιου παραγωγικού κλάδου που παίρνει
μέρος στον εσωτερικό και εξωτερικό τουρισμό. Επομένως η ενασχόληση του
τουριστικού marketing θέτει ως βέλτιστο αποτέλεσμα την επίτευξή του μέσω της
ορθής εκμετάλλευσης του τουρισμού. Όσον αφορά την οργάνωση του τουριστικού
marketing, θεσπίζεται ένας μηχανισμός μέσω του οποίου η διοίκηση της τουριστικής
επιχείρησης έχει την δυνατότητα να μεταβάλλει την επιχειρηματική θεωρία και το
επιχειρηματικό πλάνο απο ένα προσχέδιο σε μια πράξη marketing.
Πιο συγκεκριμένα μέσω της οργάνωσης του τουριστικού marketing καθορίζονται

άτομα σε ένα ολόκληρο οργανόγραμμα δραστηριοτήτων που ασχολούνται υπεύθυνα
και ειδικά στον τομέα αυτό και συντονίζουν εξ ολοκλήρου το σύστημα των ενεργειών
τους σε μια άμεση συνεργασία για την οριστικοποίηση της μέγιστης δυνατής
αποδοτικότητά τους. Για τον παραπάνω λόγο η συγκροτημένη οργάνωση του
τουριστικού marketing, έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση να στηρίζεται στην γνώση
και στην ανάπτυξη ορισμένων παραγόντων που δύνανται να επηρεάσουν την δράση
του. Οι παράγοντες αυτοί είναι οι εξής δύο:
1. Ο όγκος και το είδος της τουριστικής επιχείρησης.

2. Οι συνδυαστικές αποφάσεις του marketing. Για να υπάρχει αποτέλεσμα στην
δράση του τουριστικού marketing πρέπει οι προσωπικές λειτουργίες να
χρησιμοποιηθούν σε έναν ορθό και οργανικό σχεδιασμό αλληλοσχετιζόμενων
ενεργειών, αρμοδιοτήτων και υπευθυνοτήτων κάτω από έναν και μόνο συντονισμό.
Σύμφωνα με την τουριστική οικονομία, τόσο ιδιώτες όσο καιΜτο ίδιο το κράτος
εκμεταλλεύονται και ασχολούνται με τον ίδιο τον τουρισμό σαν μια
χρηματοοικονομική πηγή εσόδων. Πιο συγκεκριμένα, ολόκληρες οικονομικές
μονάδες, τόσο του ιδιωτικού όσο και του κρατικού τομέα, οργανώνουν και
διαχειρίζονται μέσα καιτρόπους για την άμεση ή έμμεση ικανοποίηση των τουστικών
αναγκών του ανθρώπου. Ως συμπέρασμα των παραπάνω μπορούμε ελεύθερα να
εκφράσουμε ότι οι φορείς που ασκούν τουριστικού marketing είναι εφικτό να
αποτελέσουν όλες τα τουριστικά κέρδη είτε είναι ιδιωτικά είτε κρατικά. Στους φορείς
τυ ιδιωτικού τομέα, περιλαμβάνονται οι τουριστικές επιχειρήσεις ενώ στην άλη όχθη
1434
Δ.ΥΠ.Α.

στις τουριστικές κρατικού τομέα, οι δημόσιες επιχειρήσεις, οι δήμοι και οι κοινότητες,

τα επιμελητήρια, οι κρατικοί οργανισμοί και όλες οι άλλες τουριστικές οργανώσεις.
Σημαντικό θέμα στο μάρκετινγκ ενός προορισμού είναι οι επαγγελματίες του

Τουρισμού να γνωρίζουν τις αγορές της περιοχής τους, όχι μόνο τις πραγματικές,
αλλά και τις δυνητικές, για να γνωρίζουν τις πιθανότητες επιτυχίας του εγχειρήματός
τους. Αυτό σημαίνει να γνωρίζουν ότι πράγματι υπάρχει αγορά (ζήτηση) για το
τουριστικό τους προϊόν, ποιοι είναι οι ανταγωνιστικοί προορισμοί και ποιο είναι το
δικό τους ανταγωνιστικό προϊόν. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της έρευνας αγοράς, που
μπορεί να βασίζεται σε υφιστάμενα στατιστικά στοιχεία, υφιστάμενες έρευνες και
εκτιμήσεις (desk research), ή (και συμπληρωματικά) σε πρωτογενή έρευνα, που
φυσικά στοιχίζει περισσότερο.
Την έρευνα αγοράς είναι σκόπιμο να συμπληρώνει μια στοχευμένη διαβούλευση με

συλλογικούς φορείς, επιχειρηματίες και εργαζόμενους στον τουρισμό, καθώς και
άλλα άτομα, που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον τουρισμό (επιστήμονες και
δημοσιογράφοι του τουρισμού, κ.λπ.), διότι από αυτούς μπορεί κανείς να αντλήσει
πολύτιμες πρακτικές πληροφορίες για τις απαιτήσεις των αγορών και των τμημάτων
αγορών του προορισμού, τις οικονομικές δυνατότητες ή τη δαπάνη, που οι τουρίστες
είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν για το προσφερόμενο προϊόν, τυχόν
επιχειρηματικό μάρκετινγκ των ιδίων των επιχειρηματιών, τυχόν νέες επενδύσεις,
που θα συμπληρώσουν την τουριστική προσφορά της περιοχής, κ.λπ.
Τουριστικός προορισμός
Οι τουριστικοί προορισμοί περιγράφονται βάσει γεωγραφικών κριτηρίων και

συναντώνται στην βιβλιογραφία ως Τουριστικά Σημεία-Χώροι(Tourism Places), και
ως Τοπία (Landscapes). Σύμφωνα με τον Gunn ο τουριστικός προορισμός είναι μια
τουριστική ζώνη ή περιοχή προορισμού (tourist destination zone or area). Η περιοχή
διαθέτει αξιοθέατα και θέλγητρα καθώς και εξυπηρετήσεις και διευκολύνσεις προς
τους επισκέπτες. Η ποικιλία στα θέλγητρα καθώς και των εξυπηρετήσεις θεωρούνται
απαραίτητα για την προέλκυση των τουριστών. Αργότερα, το 1994 ο Gunn
χαρακτηρίζει τους τουριστικούς προορισμούς ως περιοχές ταξιδιωτικών αγορών
1435
Δ.ΥΠ.Α.

(travel market area or units). Με αυτόν το ορισμό προσεγγίζει την έννοια του
τουριστικού προορισμού στα σημερινά δεδομένα. Σύμφωνα με τον Medlik, ‘ως
τουριστικοί προορισμοί νοούνται χώρες, πόλεις ή άλλες περιοχές που επισκέπτονται
οι τουρίστες’. Σε ορισμένες περιόδους του χρόνου οι ανέσεις αυτών των τόπων
εξυπηρετούν τους μόνιμους κατοίκους και σε ορισμένα διαστήματα ή όλο το χρόνο
εξυπηρετούν και τουρίστες. Το πόσο σημαντικός είναι ένας γεωγραφικός τόπος ως
τουριστικός προορισμός εξαρτάται από τα θέλγητρα του προορισμού, τις
ευχαριστήσεις που προσφέρει (προσφορά καταλυμάτων, διατροφής, αγοράς
υπηρεσιών κ.α.) και την πρόσβαση.
Ηλεκτρονικός τουρισμός (e-tourism)
Ο ηλεκτρονικός τουρισμός ορίζεται ως η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και

Επικοινωνιών στην τουριστική βιομηχανία. Αφορά την αγορά και την πώληση
τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών μέσω ηλεκτρονικών καναλιών, όπως το
Διαδίκτυο. Στον ηλεκτρονικό τουρισμό συμπεριλαμβάνονται όλες οι εφαρμογές
intranet, extranet και Διαδικτύου καθώς και ζητήματα στρατηγικής, διαχείρισης και
μάρκετινγκ που σχετίζονται με τη χρήση της τεχνολογίας. Το Διαδίκτυο οδηγεί τόσο
σε νέους τρόπους ανταπόκρισης στη μεταβαλλόμενη καταναλωτική συμπεριφορά
όσο και στην επαναστατικοποίηση ολόκληρης της τουριστικής αλυσίδας αξιών. Με τη
χρήση των ΤΠΕ στον τουρισμό αυξάνεται η αποδοτικότητα και μειώνονται οι δαπάνες
μέσω της αυτοματοποίησης συγκεκριμένων διαδικασιών, όπως για παράδειγμα
αυτόματο check-in των πελατών στα ξενοδοχεία ή των επιβατών στα αεροπλάνα.
Κατά συνέπεια, δεν αλλάζουν μόνο οι διαδικασίες αλλά μπορούν να σχεδιαστούν και
νέες υπηρεσίες, επεκτείνοντας με αυτό τον τρόπο το φάσμα των επιλογών για τη
διαμόρφωση των προϊόντων και την προσαρμογή τους στις ειδικές
ανάγκες/προτιμήσεις του πελάτη.
Η χρήση των ΤΠΕ επηρέασε και αναδιαμόρφωσε την αλυσίδα αξιών του τουριστικού
κλάδου. Το Διαδίκτυο έχει πλέον καταστεί το νέο μέσο για συναλλαγές που μέχρι
πρόσφατα διεξάγονταν διαφορετικά, έχει επιτρέψει την άμεση επαφή ανάμεσα σε
πελάτες και προμηθευτές, έχει επηρεάσει άμεσα το ρόλο παραδοσιακών
παραγόντων της αγοράς και έχει ενισχύσει το ρόλο νέων μεσαζόντων που
δραστηριοποιούνται μέσω Διαδικτύου.
1436
Δ.ΥΠ.Α.

Από τη χρήση των ΤΠΕ επηρεάζονται όλοι οι παράγοντες της τουριστικής αγοράς:
• Οι τουρίστες διαδραματίζουν έναν πιο ενεργό ρόλο στον καθορισμό των υπηρεσιών
που θα χρησιμοποιήσουν, π.χ. μέσω της χρήσης των ιστοσελίδων δημοπρασιών
που προωθούν τουριστικά προϊόντα. Επιπλέον, περισσότεροι παράγοντες της
αγοράς χειρίζονται τις ανάγκες των τουριστών.
• Οι ταξιδιωτικοί πράκτορες έχουν πλέον μικρότερη επιρροή στα κανάλια διανομής
και δίνουν περισσότερη έμφαση στην ανάπτυξη πιο σύνθετων προϊόντων και στην
παροχή υπηρεσιών συμβούλου.
• Οι ταξιδιωτικοί δικτυακοί τόποι ενισχύονται και βελτιώνονται παρέχοντας νέες
λειτουργίες και τεχνολογίες και εστιάζουν σε ευφυή συστήματα που προσφέρουν
εξατομικευμένα εργαλεία στους χρήστες.
• Οι οργανισμοί διαχείρισης προορισμών (Destination Management Organizations)
αναπτύσσουν μοντέλα συνεργασίας ανάμεσα στους προορισμούς.
• Οι τουριστικοί προμηθευτές διαμορφώνουν σταδιακά όλο και περισσότερες
συνεργασίες και υποστηρίζουν τις άμεσες online πωλήσεις, αυξάνοντας έτσι τον
ανταγωνισμό και την διαφοροποίηση των τιμών. Επίσης, επαναπροσδιορίζουν
διαδικασίες όπως το ηλεκτρονικό εισιτήριο ή το αυτοματοποιημένο check-in
Οι τάσεις στην διεθνή και ευρωπαϊκή αγορά δείχνουν συνεχείς αυξήσεις των
διαδικτυακών αγορών αναφορικά με τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ειδικά οι
αεροπορικές εταιρείες, όντας πρωτοπόροι στον ηλεκτρονικό τουρισμό,
συγκεντρώνουν πάνω απ’ το 50% της online τουριστικής αγοράς. Το γεγονός αυτό
δικαιολογείται και από την ανάπτυξη των low-cost αεροπορικών εταιρειών, όπως η
Easyjet και η Ryanair. Οι εταιρείες αυτές διαθέτουν τα εισιτήριά τους μόνο μέσω
Διαδικτύου από τις δικές τους ιστοσελίδες και πουλώντας τα φθηνότερα.
Η διαδικτυακή παρουσία τους γρήγορα υιοθετήθηκε και από άλλες εταιρείες, με
αποτέλεσμα να αυξηθούν ραγδαία οι online πωλήσεις αεροπορικών εισιτηρίων. Μετά
τις αεροπορικές εταιρείες ακολουθούν τα ξενοδοχεία που ολοένα και περισσότερο
προβάλλουν και πωλούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους απευθείας στους
καταναλωτές χωρίς να χρησιμοποιούν τους μεσάζοντες. Επίσης, παρατηρούμε ότι
επιβεβαιώνεται η τάση ότι οι σύγχρονοι ταξιδιώτες αρχίζουν σταδιακά να επιλέγουν
τα προσωποποιημένα τουριστικά πακέτα που οι ίδιοι έχουν συνθέσει (Do It Yourself)
1437
Δ.ΥΠ.Α.

και όχι τα έτοιμα μαζικά τουριστικά πακέτα που προσφέρουν οι ταξιδιωτικοί

πράκτορες.
Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον τομέα του

τουρισμού προσφέρει ένα πλήθος πλεονεκτημάτων έναντι του παραδοσιακού
τουρισμού. Από τα πλεονεκτήματα αυτά επωφελούνται όλοι οι παράγοντες της
τουριστικής αλυσίδας, τουριστικές επιχειρήσεις, ταξιδιώτες-καταναλωτές και
τουριστικοί Για τους πελάτες / καταναλωτές
• Εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες.

Πλέον, ο πελάτης – ταξιδιώτης μπορεί να έχει πρόσβαση σε μία πληθώρα
πληροφοριών για οποιοδήποτε προϊόν ή υπηρεσία τον ενδιαφέρει, χωρίς κόστος,
πολύ εύκολα, 24 ώρες το 24ωρο, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και από
οπουδήποτε κι αν βρίσκεται. Κάνοντας χρήση του Διαδικτύου δεν χρειάζεται να
απευθυνθεί σε κάποιο ταξιδιωτικό πράκτορα για να αναζητήσει πληροφορίες για
τιμές, αξιοθέατα, προσφορές, ξενοδοχεία κτλ. αλλά μπορεί να τις συλλέξει μόνος του.
• Παροχή καλύτερων και περισσότερων επιλογών στους ταξιδιώτες, καθώς είναι

εφικτή η επιλογή ανάμεσα σε μεγάλο αριθμό προμηθευτών και προϊόντων/
υπηρεσιών. Οι πληροφορίες που παίρνουν οι τουρίστες απ’ το Διαδίκτυο είναι
καλύτερες εφόσον μπορούν να επισκεφτούν πολλούς δικτυακούς τόπους,
σχηματίζοντας με αυτό τον τρόπο μία πιο ολοκληρωμένη άποψη. Επίσης, η
ενημέρωση είναι πιο ολοκληρωμένη διότι η παρουσίαση των πληροφοριών γίνεται με
διάφορα μέσα, όπως κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο και συνοδεύεται από
παρεμφερείς πληροφορίες, όπως η πρόγνωση του καιρού, τα μέσα μαζικής
μεταφοράς κτλ.
• Δυνατότητα αναζήτησης σχετικών και λεπτομερών πληροφοριών για προϊόντα και

υπηρεσίες άμεσα (μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα) και όχι σε ημέρες ή εβδομάδες. Λόγω
της νέας τεχνολογίας, όλες οι διαδικασίες είναι αυτοματοποιημένες με αποτέλεσμα οι
χρόνοι απόκρισης στα μένα μέσα μεταφοράς ή ξενοδοχεία κατευθύνοντας έτσι τον
πελάτη σε συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες, επηρεάζοντας την τελική του
1438
Δ.ΥΠ.Α.

απόφαση. Πλέον όμως, ο τουρίστας έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μόνος του τον
προορισμό, το μέσο μεταφοράς και το ξενοδοχειακό κατάλυμα που ο ίδιος επιθυμεί.
Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα εξής:
• Μείωση του χάσματος μεταξύ της προσδοκώμενης υπηρεσίας και της υπηρεσίας
που τελικά λαμβάνεται εξαιτίας των περισσότερων πληροφοριών και της εικονικής
εμπειρίας πριν την κατανάλωση.
• Ευκολία στη χρήση. Λόγω της ευρείας εξάπλωσης και διείσδυσης του Διαδικτύου, η
πρόσβαση σε αυτό το μέσο είναι εφικτή για ένα μεγάλο ποσοστό καταναλωτών, οι
οποίοι ξέρουν να το χρησιμοποιούν με ευκολία.
• Δυνατότητα αλληλεπίδρασης με άλλους πελάτες σε ηλεκτρονικές κοινότητες και
ανταλλαγής ιδεών ή σύγκρισης εμπειριών. Οι σύγχρονοι τουρίστες χρησιμοποιούν
ολοένα και περισσότερο τα νέα διαδικτυακά εργαλεία (blogs, fora, webcasting κτλ)
για να γίνουν και οι ίδιοι παραγωγοί τουριστικών πληροφοριών, να παρέχουν
ταξιδιωτικές συμβουλές και να μοιραστούν με άλλους ταξιδιωτικές εμπειρίες
8.3.9 Τρόποι Marketing τουριστικών προορισμών
Το μάρκετινγκ προορισμού είναι η διαδικασία επικοινωνίας με πιθανούς επισκέπτες

με σκοπό να επηρεαστεί η προτίμηση τους ως προς τον προορισμό, την πρόθεση
τους να ταξιδέψουν και αν τελεί τον οριστικό τους προορισμό τους καθώς και τις
επιλογές προϊόντων.
Οι στόχοι του μίγματος προβολής στον τουρισμό περιλαμβάνουν τη δημιουργία
ζήτησης και τη μείωση της ελαστικότητάς της ως προς την τιμή.
Η βελτίωση της εικόνας των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών των τουριστικών
επιχειρήσεων και των τουριστικών προορισμών, καθώς και η δημιουργία
προτιμήσεων έναντι των ανταγωνιστών, αποτελούν επίσης σημαντικούς στόχους.
Τέλος, η διαφοροποίηση των προσφερόμενων υπηρεσιών από τον ανταγωνισμό και
η διαμόρφωση μιας διακριτής από τις ανταγωνιστικές υπηρεσίες τοποθέτησης
(positioning) στην αντίληψη του τουρίστα, η απόκτησης εμπιστοσύνης από τα μέλη
των διαύλων διανομής (tour operators, τουριστικοί πράκτορες, τουριστικά γραφεία)
καθώς και η διαμόρφωση επιθυμητής (ανάλογα με τις ανάγκες της προσφοράς)
καταναλωτικής συμπεριφοράς με στόχους π.χ. την επιμήκυνση της τουριστικής
1439
Δ.ΥΠ.Α.

περιόδου, την αύξηση της εισροής συναλλάγματος, τη μείωση της ανεργίας κλπ,
αποτελούν καθοριστικούς στόχους του μίγματος της προβολής (promotion mix).
Το επιτυχημένο μάρκετινγκ προσδιορίζεται από:

την κατανόηση των κινήτρων και των προτιμήσεων των επισκεπτών στη λήψη
αποφάσεων και στη διαδικασία σχεδιασμού ταξιδιών και το πώς αυτές οι
συμπεριφορές αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου.
Αυτούσια οριοθετημένα θέρετρα

Περιοχές μοναδικού φυσικού κάλους
Δήμοι, Κοινότητες, Πόλεις
Περιοχές που χαρακτηρίζονται από διοικητικές ενότητες
Χώρες
Ομάδες Χωρών και Ήπειροι
Μεμονωμένοι ή πολλαπλοί ιδιοκτήτες ιδιωτικού κλάδου
Φορείς του Δημοσίου (από τοπική αυτοδιοίκηση μέχρι και κυβερνητικά γραφεία
Συνεργασίες μεταξύ ιδιωτών και Δημοσίου (π.χ. τοπικές τουριστικές
ενώσεις)Συνεργασία γραφείων αρμοδίων για ΜάρκετινγκΙκανοποίηση αναγκών των :
Εν δυνάμει επισκεπτών
Μεσαζόντων (Τουριστικοί πράκτορες, Λιανέμποροι, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης)
Κατοίκων
Επαγγελματιών του προορισμού
➢ τον προσδιορισμό των κατάλληλων αγορών του επισκέπτη βρίσκοντας τους
τουριστικούς προορισμούς που τους ‘ταιριάζουν’ και εναρμονίζονται με τις αξίες της
κοινωνίας.
➢ την ανάπτυξη ενός ‘Στρατηγικού Σχεδίου Μάρκετινγκ’ για τον προσανατολισμό των
δραστηριοτήτων του μάρκετινγκ προορισμού.
➢ Την ανάπτυξη ενός δυνατού, αναγνωρισμένου προορισμού ο οποίος υποστηρίζεται
από τις αξίες και κάνει το προορισμό μοναδικό και διαφοροποιημένο από τους
υπόλοιπους.
➢ Τη διευκόλυνση της διαδικασίας για τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην
εφαρμογή των βασικών δραστηριοτήτων μάρκετινγκ όπως οι εξής:
Ενέργειες σχετικές με την διαφήμιση και την προώθηση για να επηρεάσουν τις
αντιλήψεις των επισκεπτών, τη γνώση και την επιλογή προορισμού.
1440
Δ.ΥΠ.Α.

Αποτελεσματικές πωλήσεις και κανάλια διανομής ώστε να υποστηρίζουν την αλλαγή

της πρόθεσης επίσκεψης προορισμών.
Ανάπτυξη προγραμμάτων μάρκετινγκ σε συνεργασία με τουριστικούς οργανισμούς

και τις επιχειρήσεις να παρέχουν πόρους και να αυξάνουν την πιθανότητα
επίσκεψης για έναν προορισμό.
Την αποτελεσματική δημιουργία ενός προορισμού ως μοναδικού προορισμού σε

αρμονία με τις φιλοδοξίες του προορισμού.
Παραδείγματα εφαρμογών του μίγματος προβολής στον τουρισμό

- Συνεργασία του Ε.Ο.Τ. με λοιπούς κρατικούς φορείς (http://www.visitgreece.gr,
Υπουργείο Πολιτισμού, Γ.Γ. Αθλητισμού, Δήμους, Περιφερειακές Διοικήσεις κ.λπ.) για
τη βελτίωση της εικόνας της Ελλάδας ή για τη διαφήμιση συγκεκριμένων περιοχών ή
ελκυστικών τουριστικών προορισμών στο εξωτερικό.
- Ταξιδιωτικοί κατάλογοι με χρήσιμες πληροφορίες για τον υποψήφιο τουρίστα, που
μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους tour operator και τους τουριστικούς
πράκτορες για να παρουσιάσουν τις προσφορές τους σε πακέτα διακοπών.
- Διαφημιστικά έντυπα (μπροσούρες και προσπέκτους) με μικρότερο όγκο
πληροφοριών για τα θέλγητρα των τουριστικών προορισμών.
- Επιστολές πωλήσεων που χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τους ταξιδιωτικούς
καταλόγους και τα διαφημιστικά έντυπα.
- Υπαίθρια τουριστική διαφήμιση σε δρόμους, αεροδρόμια, λιμάνια, σιδηροδρομικούς
σταθμούς κλπ για ξενοδοχεία, εστιατόρια, κέντρα ψυχαγωγίας κ.λπ.
- Εκθεσιακό υλικό στους χώρους συναλλαγής των τουριστικών πρακτορείων (αφίσες,
έντυπο υλικό).
- Προσωπική αλληλογραφία, τηλεφωνικές επαφές σε υποψήφιους πελάτες (π.χ.
πελάτες χρονομεριστικής μίσθωσης) και επισκέψεις σε μεσάζοντες του τουριστικού
μάρκετινγκ.
- Διαφήμιση ειδικών μορφών τουρισμού (θεραπευτικός, κρουαζιέρες, κινήτρων,
εναλλακτικός κλπ).
- Κοινή διαφήμιση ΕΟΤ http://www.gnto.gov.gr/, σε συνεργασία με ελληνικές
τουριστικές επιχειρήσεις (Ολυμπιακή Αεροπορία, ξενοδοχεία κ.ά.) και Οργανισμούς
για την προώθηση ελληνικών προϊόντων και προορισμών.
1441
Δ.ΥΠ.Α.

- Κοινή διαφήμιση με τουριστικούς οργανισμούς και γραφεία ταξιδιών.

- Συμμετοχή σε διεθνείς τουριστικές εκθέσεις.
- Ταξίδια πληροφόρησης για δημοσιογράφους.
- Εκπαιδευτικά ταξίδια για πωλητές πρακτορείων.
-Δημόσιες σχέσεις με στελέχη τουριστικών οργανισμών και πωλητές πρακτορείων
ταξιδιών.
- Συνεντεύξεις και δελτία τύπου για δημοσιογράφους.
-Διακίνηση ειδικών CD με προβολή της εικόνας τουριστικών προορισμών.
- Συμμετοχή σε πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις
- Διαγωνισμοί κρατήσεων για πωλητές πρακτορείων.
- Διάθεση διαφημιστικών δώρων σε τουρίστες (τσάντες ταξιδιού, μπλουζάκια, καπέλα
κλπ).
- Προσφορές όπως τα πακέτα διακοπών σε μειωμένες τιμές εκτός περιόδων αιχμής.
- Μειωμένες τιμές σιδηροδρομικών εισιτηρίων σε μαθητές, φοιτητές, υπερήλικες.
- Προσφορά δωρεάν αεροπορικού ταξιδιού με τη συγκέντρωση μιλίων.
- Προσφορά τουριστικών πακέτων σε μειωμένες τιμές στα μέλη επαγγελματικών
ενώσεων, συλλόγων κ.λπ.
- Προσφορά τουριστικού πακέτου δωρεάν ως βραβείο σε διαγωνισμούς των ΜΜΕ.
- Χορηγίες σε αθλητικούς αγώνες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, φιλανθρωπικές
οργανώσεις κλπ.
- Προβολή από τα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, social media (facebook,
twitter, flicker, foursquare, pinterest).
Marketing για τον Τουρισμό υπαίθρου
Η Ελλάδα είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε πυκνότητα ιστορικούς πολιτιστικούς

προορισμούς, γεγονός που αντιπροσωπεύει ένα ουσιαστικό κίνητρο για επίσκεψη και
παραμονή στην χώρα, συχνά σε συνδυασμό µε διακοπές στην θάλασσα (Harald
Pechlaner 2000). Η σημασία του πολιτιστικού τουρισμού για τη χώρα µας είναι,
επομένως, πολύ µμεγαλύτερη από ότι εμφανίζεται εκ πρώτης όψεως. Ήδη από τους
ταξιδιώτες των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων µέχρι την Οθωµανική περίοδο και
αργότερα τους φιλέλληνες, ένα ταξίδι στην Ελλάδα ήταν πάντα ένα ιδεώδες.
1442
Δ.ΥΠ.Α.

Για την καλύτερη οργάνωση του μάρκετινγκ αλλά και την προσέλκυση των νέων και
των μεγαλύτερων ηλικιών πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε εκπαιδευτικά
προγράμματα με οικογενειακά θέματα που συνδυάζουν την ψυχαγωγία την ατομική
με τα οικογενειακά αξιοθέατα. Η ύπαιθρος είναι ο χώρος που προσελκύει κυρίως
νέους, και εφήβους που ανήκουν σε διάφορες ομάδες μαθητικές ,προπονητικές ή
αθλητικές όμως μια πιθανή ομάδα-στόχος είναι και οι επισκέπτες με παιδιά. Οι
μεγαλύτεροι συχνά προτιμούν τα νυχτερινά θεάματα, τα οποία θα μπορούσαν να
συνδυαστούν με πολλές δραστηριότητες και θεάματα μεγάλων ονομάτων και την
ύπαρξη οικογενειακών εστιατορίων που θα προσέλκυαν ολόκληρη την οικογένεια
(McClung, 1991). Ο Richards το (2001) σημειώνει πως ο ρόλος της αυθεντικότητας
προσελκύει τον κόσμο και στα πολιτιστικά και κυρίως στα θεματικά πάρκα. Παρόλο
που τα πάρκα δεν έχουν ιστορική αυθεντικότητα, παρουσιάζουν όμως έντονα
στοιχεία του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της
ανάμειξης των ατόμων στα πάρκα, σε αντίθεση με τις στατικές εκθέσεις.
Οι ασχολούμενοι σε τέτοιες δραστηριότητες με ενήλικες και παιδιά σε ξενοδοχεία

διακοπών ,καταλύματα ,τουριστικές μονάδες ή άλλες επιχειρήσεις ονομάστηκαν
ειδικοί ή στελέχη ή οργανωτές δραστηριοτήτων και προγραμμάτων που ασχολούνται
με την ύπαιθρο ή έχουν στενή επαφή με αυτήν. Η παροχή υπηρεσιών άθλησης και
αναψυχής αποτελεί σήμερα προσοδοφόρα ενέργεια φανερά αξιόλογη για τις
επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που αποφέρει αυξημένα κέρδη, σταθερούς
πελάτες που επαναλαμβάνουν την δική τους εμπλουτισμένη εμπειρία και την
συστήνουν σε άλλους τουρίστες. Για το κοινό καλό όλων των ηλικιών και την
ικανοποίηση όλων των πελατών και την υψηλότερη αξία βέβαια στο ξενοδοχειακό
προϊόν υπάρχει ανάγκη ενθάρρυνσης της «ενεργής» πίστης μεταξύ των τουριστών,
ώστε να αναπτυχθούν μακροχρόνιες σχέσεις με αυτούς ,επαναλαμβανόμενες
διακοπές και αξέχαστες εμπειρίες..(Fyall, Callod & Edwards, 2003).
Το τουριστικό μάρκετινκ όπως προαναφέρθηκε βασίζεται πολύ και επηρεάζεται από

τον τομέα άνθρωπος – εργαζόμενος γι’ αυτό και τα στελέχη αναψυχής στα
ξενοδοχεία και τα καταλύματα κάθε φύσης χρειάζεται να διαθέτουν πλήθος φυσικών,
τεχνικών και λειτουργικών δεξιοτήτων, ενσυναίσθηση ,εκτεταμένη εμπειρία και
ικανότητα οργάνωσης καθώς και εμπειρία στις ανθρώπινες σχέσεις και ορισμένα
ειδικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.
1443
Δ.ΥΠ.Α.

Είναι πολύ σημαντικό τα στελέχη να μιλούν διάφορες ξένες γλώσσες για να μπορούν
να απευθύνονται σε τουρίστες διαφόρων χωρών και να κατέχουν τη
φιλοσοφία/νοοτροπία των διάφορων εθνικοτήτων, ηθών -εθίμων και των εθνικών
διαφορών της πελατείας (Chelladurai, 1999).
Σχετικά με την οργάνωση αναψυχής οικογενειών και παιδιών σε μεγάλες αλυσίδες

ξενοδοχείων διακοπών (π.χ. Camp Hyatt, Omni Sagamore),καλό θα ήταν να δίνεται
ιδιαίτερη έμφαση στο προσωπικό καθώς είναι μια εξαιρετικά ευαίσθητη ομάδα
ατόμων. Οι επαγγελματίες παιδοψυχαγωγοί, ειδικοί ΄τουριστικών πακέτων και
οργανωτές αθλητικών δραστηριοτήτων με εξειδικευμένες γνώσεις είναι το απαραίτητο
στοιχείο των προγραμμάτων αναψυχής, αλλά και σημείο ειδικής προσοχής από την
πλευρά της διεύθυνσης και της διοίκησης κάθε οργανωμένης τουριστικής μονάδας
Marketing για τον τουρισμό σπηλαίων
Μια τουριστική εναλλακτική εμπειρία της υπαίθρου είναι η φυσική περιοχή των
σπηλαίων. Οι Cigna & Burri (2000) μελέτησαν 200 τουριστικά σπήλαια σε 28 χώρες
του κόσμου και βρήκαν ότι δέχονται 25 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο, οι οποίοι
ξοδεύουν 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια. υπολογίζεται ότι τα 800 τουριστικά
διευθετημένα σπήλαια που υπάρχουν στον κόσμο τα επισκέπτονται περίπου
150.000.000 άνθρωποι κάθε χρόνο. Από τα τέλη δεκαετίας του ’80, με την αύξηση
των ανεξάρτητων ταξιδιωτών στη Νέα Ζηλανδία, δημιουργήθηκε μια νέα ευκαιρία για
ανάπτυξη του τουρισμού περιπέτειας στο Waitomo και άρχισαν να προκύπτουν
μικρές εταιρείες που παρείχαν αυτή τη δυνατότητα. Το 1990, το 75% της γης,
περιλαμβανομένου και του σπηλαίου, επιστράφηκε στους ιθαγενείς Maori και
δόθηκαν μεγαλύτερες αρμοδιότητες στις τοπικές κοινότητες. Αυτή η μορφή
συνιδιοκτησίας οδήγησε στη ανάπτυξη της περιοχής, τόσο ως παραδοσιακή αγορά
όσο και ως αγορά περιπέτειας, με δευτεροβάθμιες δραστηριότητες, διανυκτέρευση
και συμπληρωματικά προϊόντα (Pavlovich, 2001), αφορά την Ευρώπη, ένα από τα
σημαντικότερα τουριστικά σπήλαια της Ισπανίας είναι αυτό της Altamira, το οποίο
από την ανακάλυψή του το 1879 προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών κάθε χρόνο.
Το 1993 δημιουργήθηκε το νέο Μουσείο της Altamira που έως το 2001 είχε δεχτεί
πάνω από 1.000.000 τουρίστες. Εκτιμάται ότι οι επισκέπτες στο μέλλον θα είναι
1444
Δ.ΥΠ.Α.

περίπου 200.000 τον χρόνο με τεράστια οφέλη για τον τοπική οικονομία. Το μουσείο
παρέχει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με αυτή την
κληρονομιά μέσω αναπαραστάσεων των βραχογραφιών, χωρίς έτσι το σπήλαιο να
κινδυνεύει (Corruchaga & Monforte, 2003). Στη Γαλλία, ο συνδυασμός διάφορων
παραγόντων, όπως προσβασιμότητα, ανάπτυξη θαλάσσιων αθλημάτων κ.λπ.,
οδήγησε στη ραγδαία τουριστική ανάπτυξη της περιοχής Ardeche. Σύμφωνα με τους
Vourc’h & Natali (2000), τα κέρδη από τον τουρισμό στην περιοχή υπολογίζονται σε
20.000.000 φράγκα (3.000.000 δολάρια). Με σκοπό να γίνεται σωστή διαχείριση της
ροής των τουριστών σχεδιάστηκαν ειδικοί κανόνες προστασίας της περιοχής. Στην
Ελλάδα υπάρχουν επίσης πολλά σπήλαια με ξεχωριστή ομορφιά και ιδιάζουσα
σημασία.
Σπήλαιο του Περάματος
Βρίσκεται μόλις 5 χλμ. από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων, στο δρόμο για
Μέτσοβο, στο ομώνυμο προάστιο Πέραμα, επάνω στο λόφο Γορίτσα. Τα πόδια του
λούζει η λίμνη Παμβώτιδα Ιωαννίνων, που έγινε ξακουστή με το θρύλο της Κυρά-
Φροσύνης και του Αλή Πασά, και είναι το πιο μεγάλο σε έκταση σπήλαιο στην
Ελλάδα με 4,8 στρέμματα και το 6ο σε μήκος διαδρόμων με 1.700 μέτραΤο Σπήλαιο
Περάματος είναι γεωλογικά συνδεδεμένο με την παρουσία και την εξέλιξη τής λίμνης
Παμβώτιδας. Χρονολογείται περίπου στα 1.500.000 χρόνια και είναι τμήμα κοίτης
ποταμού, όταν τα νερά της λίμνης Παμβώτιδας κάλυπταν όλο το λεκανοπέδιο τής
πόλης των Ιωαννίνων και ο λόφος Γκορίτσα ήταν μια νησίδα. Οι πρώτες σύγχρονες
αναφορές για την ύπαρξη του Σπηλαίου χρονολογούνται από το Β’ Παγκόσμιο
Πόλεμο.Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και μετά το τέλος του,
φωτογραφήθηκε για πρώτη φορά από τον Κωνσταντίνο Κασβίκη, γυμναστή και
ερασιτέχνη σπηλαιολόγο. Η συστηματική εξερεύνηση και χαρτογράφησή του
ξεκίνησε από τον Ιωάννη και την Άννα Πετροχείλου (ιδρυτές της Ελληνικής
Σπηλαιολογικής Εταιρείας).
Το Σπήλαιο των Λιμνών
Το «Σπήλαιο των Λιμνών» βρίσκεται κοντά στο χωριό Καστριά του Δήμου Λευκασίου
Αχαΐας, επί του επαρχιακού δρόμου Πατρών–Καλαβρύτων–Κλειτορίας–Τριπόλεως.
1445
Δ.ΥΠ.Α.

Απέχει μόλις 17 χλμ. από τα Καλάβρυτα και 9 χλμ. από την Κλειτορία.Το σπήλαιο
είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις
διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς
σχηματισμούς του, έχει κάτι αποκλειστικά δικό του: τις αλλεπάλληλες κλιμακωτές
λίμνες (εκτείνονται σε τρεις ορόφους), που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον
κόσμο! Το αξιοποιημένο μήκος του σπηλαίου
Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη
Το σπήλαιο βρίσκεται στο νομό Δράμας στο δήμο Προσοτσάνης, κοντά στο χωριό
Κοκκινόγεια, σε τοποθεσία κατάφυτη από πλατάνια.Είναι ένα από τα ελάχιστα στην
Ελλάδα που διασχίζεται από ποτάμι (Αγγίτη). Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο
σε μήκος σπήλαιο της χώρας, μετά το σπήλαιο Δυρού, με μήκος 13 χλμ. και
υψομετρική διαφορά 400 μέτρα. Έχει εξερευνηθεί σε βάθος 8,5 χλμ. από ομάδα
Γάλλων σπηλαιολόγων.
Σπήλαιο Αλιστράτης
Εκεί βρίσκεται και το σπήλαιο της Αλιστράτης, και είναι ένα από τα μεγαλύτερα
σπήλαια της Ευρώπης.5.Το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος -ΧίοςΤο Σπήλαιο του Αγίου
Γάλακτος είναι ένα από τα δύο επισκέψιμα σπήλαια της Χίου (το άλλο είναι αυτό των
Ολύμπων). Πρόκειται ουσιαστικά για δύο σπήλαια, το ένα πάνω από το άλλο. Το
κατώτερο εκτείνεται σε μεγάλη έκταση και έχει σημαντικό λιθωματικό διάκοσμο. Το
από πάνω είναι αβαθές και στο στόμιό του είναι κτισμένο το εκκλησάκι της
Αγιογαλούσαινας.Ο επισκέπτης, στη διαδρομή του σπηλαίου θα συναντήσει
θαλάμους και διαμερίσματα
Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης στην Κεφαλονιά
Πρόκειται για ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο. Το Λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης

βρίσκεται σε απόσταση 2 χιλ. βορειοδυτικά της Σάμης. Η φυσική είσοδος του
1446
Δ.ΥΠ.Α.

σπηλαίου είναι κατακόρυφη (διαστάσεων 40×50 μ.) και δημιουργήθηκε από την
πτώση ενός τμήματος της οροφής. Παρόλα αυτά υπάρχει και τεχνητή είσοδος με
σκαλοπάτια που επιτρέπει την επίσκεψη στο σπήλαιο. Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε
από τον Γιάννη Πετρόχελο το 1951
Το Σπήλαιο Κουτούκι στην Παιανία
Το Σπήλαιο εντάσσεται στο υπόγειο Καρστικό σύστημα του Υμηττού. Η δημιουργία

του οφείλεται στην υψηλή διαλυτότητα των ασβεστόλιθων στο νερό της βροχής. Αυτό
είναι και η πρωταρχική αιτία γενέσεως των Σπηλαίων. Έτσι έχει δημιουργηθεί και το
μεγαλύτερο μέρος του Σπηλαίου της Παιανίας, με πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο, με
ποικιλίες σταλακτικών σχηματισμών
Το Σπήλαιο του Δράκου στην Καστοριά
Βρίσκεται στην Καστοριά και είναι ένα από τα πιο σύγχρονα σπήλαια στα Βαλκάνια,
εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα συστήματα ανακύκλωσης του αέρα και διατήρησης
της ισορροπίας του κλίματος. Μεταξύ των άλλων, στο σπήλαιο έχει εγκατασταθεί
ηλεκτρονικό σύστημα που ελέγχει τη μετακίνηση των βράχων στο εσωτερικό της
ώστε να υπάρχει ανά πάσα στιγμή ενημέρωση για τις γεωλογικές συνθήκες που
επικρατούν εκεί
Το Σπήλαιο Κάψα στην Αρκαδία
Το σπήλαιο «Καταβόθρες του Κάψια». Βρίσκεται κάτω από το Χιονοδρομικό Κέντρο

του Μαίναλου, 1500 μέτρα απ’ το χωριό Κάψια, μόλις 15 χλμ. απ’ την Τρίπολη.
Ανακαλύφθηκε το 1887 από το Γάλλο αρχαιολόγο Γουσταύο Φουζέρ, στα πλαίσια
των ανασκαφών του στη Μαντινεία και εξερευνήθηκε το 1892.Σύμφωνα με τους
επιστήμονες το σπήλαιο του Κάψια είναι παγκοσμίου σπηλαιολογικού ενδιαφέροντος
και έχει όλες τις προϋποθέσεις να γίνει ένα αξιοθέατο μεγάλου τουριστικού
8.3.10 Καλές πρακτικές διαχείρισης εναλλακτικού τουρισμού παγκοσμίως
Η θρησκεία ενός λαού επιδρά στον τρόπο ζωής, στη μορφή της οικογένειας, στις
κοινωνικές σχέσεις, στις διατροφικές συνήθειες, στα ήθη και στα έθιμά του. Αυτό έχει
ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται ο πολιτισμός και η οικονομία κάθε λαού. Για
1447
Δ.ΥΠ.Α.

παράδειγμα, στις μουσουλμανικές χώρες της Βόρειας Αφρικής, ενώ οι κλιματικές

συνθήκες το επιτρέπουν, δεν καλλιεργούνται αμπέλια, επειδή η θρησκεία αυτή δεν
επιτρέπει την οινοποσία.
Κάθε λαός ανά τον κόσμο διακρίνεται από μία διαφορετικότητα. Οι διαφορές ανάμεσα
στους λαούς μπορεί να οφείλονται σε θέματα θρησκείας και κουλτούρας ενώ οι
διατροφικές συνήθειες ενός λαού επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, όπως οι
κλιματικές συνθήκες, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η ιδεολογία κ.ά. Εξετάζοντας
διάφορες διατροφικές συνήθειες πολλών λαών, διαπιστώνεται ότι στην
διαπολιτισμική κοινωνία και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης στην οποία ζούμε,
μπορεί κανείς να εντοπίσει από μεγάλες διαφορές μέχρι και ομοιότητες, αφού οι
επιρροές από την μία κουλτούρα στην άλλη είναι εμφανείς ακόμα και στη διατροφή.
Σύμφωνα με τις θρησκευτικές τους αρχές, οι μουσουλμάνοι δεν τρώνε χοιρινό και
προϊόντα του, μαλάκια και γαρίδες, ζώα που έχουν σφαγιαστεί με μη προβλεπόμενο
τρόπο και δεν επιτρέπεται να πίνουν αλκοόλ. Επίσης, οι Εβραίοι δεν τρώνε χοιρινό,
καλαμαράκια, χταπόδι, γαρίδες και αστακούς. Στην Ινδία η αγελάδα θεωρείται ζώο
ιερό για τους Ινδουιστές και το κρέας της δεν καταναλώνεται, καθώς στην
πλειονότητα των κρατιδίων της Ινδίας η σφαγή της είναι παράνομη και τιμωρείται με
έως και 10 χρόνια φυλάκισης. Συνεπώς, με το να υπάρχει γνώση ως προς τις
διατροφικές συνήθειες άλλων πολιτισμών, παρέχονται υψηλού επιπέδου υπηρεσίες
στον απαιτητικό τομέα της γαστρονομίας.
Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό, όσοι δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού,
να γνωρίζουν τις διατροφικές συνήθειες των επισκεπτών τους και να είναι ενήμεροι
ως προς τις επιμέρους καθημερινές τους συνήθειες, οι οποίες θεωρούνται για
εκείνους κορωνίδα του δικού τους πολιτισμού και κουλτούρας.
Κάθε χρόνο εκατομμύρια προσκυνητές ταξιδεύουν σε μέρη με μοναδική πνευματική

σημασία, ελπίζοντας να βιώσουν ανύψωση, μετασχηματισμό και επίτευξη ενός νέου
βαθμού σοφίας. Οι προορισμοί προσκυνήματος μπορούν να είναι οι χώροι όπου
γεννήθηκε ένας θρησκευτικός δάσκαλος, πραγματοποιήθηκε ένα θαύμα ή αποτελεί
ένα μυστήριο.
Η ιδιαιτερότητα της κάθε θρησκείας λόγω των διαφορετικών πεποιθήσεων που

μπορεί να έχει την κάνει και μοναδική. Υπάρχουν προορισμοί, που προκαλούν δέος
ακόμα και στους λαούς της δικής τους θρησκείας, προσελκύοντας προσκυνητές από
1448
Δ.ΥΠ.Α.

όλες τις γωνίες του κόσμου. Άλλωστε η θρησκεία είναι ένα «μέσο» που φέρνει τους
ανθρώπους πιο κοντά, καθώς μοιράζονται κοινές εμπειρίες και «πιστεύω», ενώ
ταυτόχρονα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί συνδυάζει πολιτιστικούς,
πολιτικούς όσο και αρχιτεκτονικούς παράγοντες.
Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλά προσκυνήματα σε όλο τον κόσμο και όλων των
θρησκειών, που προσελκύουν πιστούς, όπως η Παναγία Λούρδη, το Βατικανό, η
Παναγία Γουαδελούπη στο Μεξικό, η Ιερουσαλήμ, το προσκύνημα Χατζ στη Μέκκα
κ.ά. Η Μέκκα39 , είναι η πιο ιερή πόλη στη θρησκεία του Ισλάμ. Βρίσκεται στην
Αραβική Χερσόνησο 210 μίλια νότια της Μεδίνας. Κατά μέσο όρο 13 εκατομμύρια
άνθρωποι επισκέπτονται τη Μέκκα κάθε χρόνο. Το Χατζ είναι το ετήσιο Ισλαμικό
προσκύνημα στην Μέκκα και θεωρείται το υποχρεωτικό θρησκευτικό καθήκον των
Μουσουλμάνων που πρέπει να εκτελεστεί τουλάχιστον μια φορά κατά τη διάρκεια της
ζωής τους. Ωστόσο είναι πολλοί άνθρωποι που πραγματοποιούν το ταξίδι κάθε
χρόνο.
Από τη δεκαετία του 1950 περισσότερα από 100 δισ. δολάρια επενδύθηκαν από τη
Σαουδική Αραβία σε έργα υποδομής, σε κατασκευές ξενοδοχειακών και αστικών
εγκαταστάσεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή της ιστορικής
κληρονομιάς της Μέκκας, όπως παραδείγματος χάριν η υποτιθέμενη οικία της
Χαντίτζα, της πρώτης συζύγου του Προφήτη, η οποία αντικαταστάθηκε από δημόσιες
τουαλέτες και του Αμπου Μπακρ, συντρόφου του Μωάμεθ και πρώτου χαλίφη του
Ισλάμ, από ένα ξενοδοχείο «Hilton» .
Οι τελετές που σχετίζονται με το προσκύνημα διαρκούν αρκετές ημέρες. Λόγω της

διάρκειας των εορταστικών εκδηλώσεων οι περισσότεροι προσκυνητές παραμένουν
στην πόλη και κάνουν μικρά ταξίδια σε κοντινές επίσης ιερές περιοχές, με
αποτέλεσμα την εποχή αυτή να παρατηρούνται αυξημένες ανάγκες εστίασης,
διατροφής, μεταφορικών μέσων, ακόμα και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Παράλληλα δημιουργούνται νέα μεταφορικά δίκτυα, καθώς οι πιστοί συρρέουν από
κάθε κατεύθυνση
Η συμβολή του θρησκευτικού τουρισμού στην ανάπτυξη της οικονομίας
Όπως όλες οι μορφές τουρισμού, έτσι και ο θρησκευτικός τουρισμός επηρεάζει την
ανάπτυξη και την οικονομία των περιοχών επίσκεψης ή τουριστικών περιοχών
(Πολύζος, 2002). Όλα τα στοιχεία συνηγορούν ότι στη χώρα μας υπάρχει μια μεγάλη
1449
Δ.ΥΠ.Α.

πηγή εισερχόμενων τουριστών που έρχονται από τα πέρατα του κόσμου για
προσκυνηματικό τουρισμό , στηρίζοντας έτσι τις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες.
Ο θρησκευτικός τουρισμός παρουσιάζει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά του τουρισμού

και δρα άμεσα στην οικονομία και στην ανάπτυξη των τουριστικών προορισμών. Ενώ
η μεγάλη χωρική διασπορά των θρησκευτικών μνημείων βοηθά στην ισόρροπη
ανάπτυξη του τουρισμού, ως περιφερειακή οικονομική δραστηριότητα και την
οικονομική ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων και μειονεκτικών περιοχών
(Polyzos, Arabatzis, 2006).
Συνεπώς, λόγω της θετικής συμβολής του στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη
των τουριστικών προορισμών, ο τουρισμός χρησιμοποιείται ως μέσο τοπικής
ανάπτυξης (Σπιλάνης κ.ά. 2004, Τσάρτας κ.ά. 2004, Πολύζος, 2011, Πολύζος, 2015).
Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ο τουρισμός
στην Ελλάδα υπήρξε από τους βασικούς πυλώνες ανάπτυξης, με σημαντική
συμβολή στην αγορά εργασίας, παρουσιάζοντας συνεχή αύξηση στα έσοδα και στις
αφίξεις επισκεπτών.
Συνεπώς, τα οικονομικά οφέλη του θρησκευτικού τουρισμού καταλήγουν να είναι

πολλαπλάσια του κλασσικού, συμπαρασύροντας και τους υπόλοιπους κλάδους
όπως τον εργασιακό. (Μοίρα, Παράσχη, 2015). Ο Προσκυνηματικός/θρησκευτικός
τουρισμός θεωρείται από τις πιο σημαντικές και δυναμικές μορφές ειδικού τουρισμού
και χρειάζεται να εστιάσουμε στην ενδυνάμωση, στήριξη καθώς και τη συστηματική
προβολή του, καθώς συμβάλει καθοριστικά στην αύξηση του Α.Ε.Π., της
απασχόλησης, τις επενδύσεις, τα εισοδήματα και τα φορολογικά έσοδα και
γενικότερα στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Για να επιτευχθεί
αυτό, θα πρέπει ο θρησκευτικός πλούτος της κάθε περιοχής να αξιοποιείται στο
πλαίσιο του θρησκευτικού τουρισμού, με στόχο να δημιουργηθεί το κατάλληλο
τουριστικό προϊόν που θα «γεννήσει» το ενδιαφέρον για την προσέλκυση τουριστών.
Συνεπώς, η ορθή αξιοποίηση του θρησκευτικού πλούτου, επιφέρει αρκετά οφέλη και
συμβάλλει ουσιαστικά στην καλυτέρευση της ζωής των ανθρώπων. Ειδικότερα, για
την προσέλκυση και την ικανοποίηση των αναγκών των επισκεπτών δημιουργούνται
υποδομές όπως : αερολιμένες, λιμενικές εγκαταστάσεις, μαρίνες, δρόμοι,
νοσοκομεία, χώροι φιλοξενίας κ.ά.
1450
Δ.ΥΠ.Α.

8.3.11 Τρόποι προσέγγισης, τεχνικές οργάνωσης, εναλλακτικών ταξιδιών στο

marketing προώθησης
Η ανθρώπινη μετακίνηση στο χώρο για την αναζήτηση του θείου αποτελεί σημαντική
ψυχολογική αναγκαιότητα για κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από φυλή, εθνικότητα ή
θρησκεία. Παράλληλα, οι ανάγκες των μετακινούμενων, είτε αυτοί είναι καθαρά
προσκυνητές, είτε συνδυάζουν στο ταξίδι τους τόσο το προσκυνηματικό όσο και το
πολιτιστικό στοιχείο, είναι δεδομένες. Αυτό σημαίνει ότι γύρω από το θρησκευτικό
στοιχείο, είτε εκλαμβάνεται ως προσκυνηματικό είτε ως πολιτισμικό, αναπτύσσεται
μια σημαντικότατη οικονομική δραστηριότητα από ξενοδοχειακές μονάδες, τουριστικά
γραφεία, ναυτιλιακές εταιρείες, εστιατόρια, καταστήματα πώλησης αναμνηστικών,
εικόνων και άλλων αντικειμένων, κ.λπ.
Η ζήτηση για πολιτιστικό τουρισμό μπορεί να χωριστεί στις εξής δύο κατηγορίες:
• Ζήτηση από επισκέπτες γενικού ενδιαφέροντος ή ειδικής κατηγορίας εκτός ΠΤ

(συνεδριακός, city break, κρουαζιέρας…) που επιθυμούν παράλληλα με την διαμονή
τους να απολαύσουν και επισκέψεις σε χώρους και εκδηλώσεις πολιτισμού. Αφορά
σήμερα την συντριπτική πλειοψηφία των επισκέψεων σε χώρους ΠΤ.
• Ζήτηση από επισκέπτες που έχουνως κύριο κριτήριο επιλογής της χώρας μας την
επίσκεψη σε χώρους πολιτισμού και την παρακολούθηση δρώμενων πολιτιστικού
ενδιαφέροντος.
Στόχος της τουριστικής πολιτικής θα πρέπει να είναι τόσο η ποιοτική βελτίωση του
προσφερόμενου προϊόντος ώστε να αυξηθεί η ελκυστικότητα των τουριστικών
προϊόντων γενικά όσο και η σημαντική
αύξηση των επισκεπτών που έρχονται κατά κύριο λόγο για Πολιτιστικό Τουρισμό και
όπου τα περιθώρια αύξησης είναι πολύ μεγάλα.
Η δημιουργία ενός νέου“ προϊόντος”ΠΤ ενδιαφέρει επιχειρήσεις και επαγγελματίες

όπως:
• Τουριστικά γραφεία εσωτερικού και εξωτερικού με εξειδίκευση στον ΠΤ και στα

συνέδρια
• Μεγάλοι Τουριστικοί Οργανισμοί (TUI Hellas, Cook travel, Club Med,…)
• Εταιρείες Κρουαζιέρας
1451
Δ.ΥΠ.Α.

• Οργανισμοί Λιμένων και Λιμενικά Ταμεία
• Ξενοδοχειακές μονάδες και άλλα καταλύματα κοντά σε προορισμούς ΠΤ
• Εταιρείες διαχείρισης αερολιμένων (ΑΙΑ και Fraport) και η Aegean Airlines και άλλες
μικρότερες αεροπορικές εταιρείες
• Διάφορες επαγγελματικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τον ΠΤ: Ξεναγοί,

εστιάτορες, ιδιοκτήτες ταξί, εταιρείεςψηφιακών εφαρμογών, βιοτεχνίες κατασκευής
ενθυμημάτων (σουβενίρ), προϊόντων τοπικού πολιτισμού (τρόφιμα, ενδύματα,
κοσμήματα, κεραμικά, ενθυμήματα [souδς; venirs]), κ.λπ
Τα ταξιδιωτικά γραφεία και οι tour operators που διακινούν επισκέπτες της κύριας
τουριστικής αγοράς (mainstream market) με την μορφή οργανωμένων γκρουπ και
κινούνται κυρίως στην κατηγορία Ήλιος και Θάλασσα (Η&Θ), έχουν ένα
χαρακτηριστικό που ενδιαφέρει τον ΠΤ:
Παρουσιάζουν εκδρομές στους επισκέπτες που (κατά κανόνα) δεν περιλαμβάνονται

στο “αρχικό πακέτο” και από τις οποίες προσδοκούν να αντλήσουν πρόσθετα έσοδα
που θα αυξήσουν το περιθώριο κέρδους ανά επισκέπτη. Έχουν δηλαδή άμεσο
ενδιαφέρον να προσφέρουν στους επισκέπτες10, ελκυστικές εκδρομές (κατά κανόνα
ημερήσιες) και με το μεγαλύτερο δυνατό κόστος και να πετύχουν την πώλησή τους.
Οι εκδρομές αυτές δεν αφορούν μόνο πολιτιστικά θέματα αλλά μια ευρύτερη ποικιλία,
οι πλέον δημοφιλείς από τις οποίες είναι
• Επίσκεψη στην τοπική αγορά (shopping)
• Τοπική κουζίνα
Το γεγονός ότι οι πιστοί σε ένα ταξίδι πρέπει να ικανοποιήσουν βασικές βιολογικές

τους ανάγκες π.χ. φαγητό, στέγη κ.λπ., δεν είναι επαρκής δικαιολογία για να
χαρακτηρισθεί το φαινόμενο ως τουριστικό. Και το αντίθετο, δηλαδή το γεγονός ότι οι
τουρίστες έχουν θρησκευτικές ανάγκες δεν σημαίνει ότι πρέπει να θεωρηθούν ως
προσκυνητές.
1452
Δ.ΥΠ.Α.

Υπάρχουν αρκετά εξειδικευμένα γραφεία στο εξωτερικό που προσφέρουν εκδρομές

είτε τυποποιημένες, είτε προσαρμοσμένες στις ανάγκες των πελατών. Ενδεικτικά
μερικά από τα πλέον γνωστά είναι:
Γερμανία: Studios us, Rundreisen, Gebeco, Olimar, IFB, Olimar, ArtIn, Mondial. All
Marks Tours.
Ηνωμένο Βασίλειο: Special Tours, Martin Randall Travel, JMB Travel, Inscape,
Travel forthe Arts, Cox& Kings, Andante Travels, Insight Vacations, Arblaster &
Clarks, SAGA.
Γαλλία: Arts etVie, Intermedes ,Voyageurs du monde, Terre Entiere, EuridiceOpera,

Clio.
Οι εταιρείες αυτές είναι εξειδικευμένες στον πολιτιστικό και θρησκευτικό τουρισμό

που αναζητά την αυθεντικότητα στους προορισμούς, οι εκδρομές που προτείνουν
είναι ακριβές και οι απαιτήσεις αντίστοιχες. Προγραμματίζουν 12 μήνες νωρίτερα τις
προτάσεις με τα προϊόντα τους, εκδίδουν νωρίς τις μπροσούρες τους και επιθυμούν
έγκαιρη πληροφόρηση για τα πρακτικά θέματα της διοργάνωσης αυτών των
εκδρομών όπως: ωράρια και ημέρες λειτουργίας αρχ. χώρων και μουσείων ,ωράρια
ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών, πληροφορίες για το κλείσιμο χώρων λόγω επισκευών,
κ.λπ. Αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να υπάρχουν σε ιστοσελίδες (Ι/Σ) κάθε
μουσείου και αρχαιολογικού χώρου όπως συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις
στο εξωτερικό.
Πρόσθετες πληροφορίες στην κάθε Ι/Σ για τις συλλογές και τα κυριότερα εκθέματα
του μουσείου και του χώρου, μια σύντομη εξιστόρηση των κύριων γεγονότων που
σημάδεψαν τον χώρο κ.λπ. θα έκανε πιο ελκυστική την επίσκεψη τόσο για τον
επαγγελματία του ταξιδιωτικού γραφείου που θα σχεδιάσει την εκδρομή όσο και για
τον δυνητικό επισκέπτη
Καθότι τα γραφεία αυτά οργανώνουν και εκδρομές city break επισημαίνουν την
ελλιπή πληροφόρηση που υπάρχει για το τι μπορεί να προσφέρει η Αθήνα πέρα από
την Ακρόπολη και το μουσείο της (σε αντίθεση με την Θεσσαλονίκη που κάνει πιο
επιθετική πολιτική στο θέμα). Αντίστοιχα με τα ξένα γραφεία υπάρχουν και
καθιερωμένα παλαιότερα ελληνικά γραφεία που οργανώνουν τυποποιημένες
εκδρομές στους κλασικούς αρχ. χώρους –Επίδαυρος, Μυκήνες, Ολυμπία, Δελφοί,
1453
Δ.ΥΠ.Α.

Μετέωρα…– και πωλούνται είτε μέσω ξενοδοχείων (Key tours, Chat tours, Athens
Walking Tours,…) δημιουργώντας γκρουπ από πελάτες διαφόρων ξενοδοχείων, είτε
αυτοτελώς. Υπάρχουν όμως και νέα, μικρά ελληνικά εξειδικευμένα γραφεία που
ασχολούνται με exclusive εκδρομές κατά παραγγελία για μεγαλύτερα ή και μικρότερα
γκρουπ. Μερικά από τα γραφεία αυτά προσφέρουν καινοτόμα προϊόντα σε πελάτες
που αποζητούν την αυθεντικότητα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε προορισμού και
εναπόκειται στο κάθε γραφείο να σχεδιάσει θα το διαφοροποιήσουν από τα
υπόλοιπα και θα του δώσουν πρόσβαση στην νέα αυτή αγορά. Η τάση αυτή έχει
ενισχυθεί τελευταία με τις ευκολίες αναζήτησης που προσφέρει το διαδίκτυο (με
κυρίαρχο το Trip Advisor) και οι κρατήσεις γίνονται συνήθως απευθείας μέσω του
διαδικτύου. Ενδεικτικά γραφεία: Big Olive,T rue Greece, Athens Insiders, Discover
Greek Culture,We know how
Οι εν λόγω εταιρείες προσφέρουν αντίστοιχα προϊόντα στους πελάτες τους με

εκδρομές στην πόλη εκτός αρχαιολογικών χώρων και σήμερα χρησιμοποιούν ως
ξεναγούς και αρχιτέκτονες, ιστορικούς τέχνης, κοινωνιολόγους που διαθέτουν
αφηγηματική ικανότητα για να προκαλέσουν /εξάψουν το ενδιαφέρον των πελατών
τους και να τους χαρίσουν αλησμόνητες εμπειρίες (βλ. Παράρτημα 6). Αυτού του
είδους ο βιωματικός τουρισμός δείχνει να έχει αυξητικές τάσεις παγκοσμίως και
αξιοποιεί το άυλο τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς .Ο τουρισμός αυτού του τύπου
χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο και ψηφιακές εφαρμογές που είτε διατίθενται
ελεύθερα είτε προσφέρονται από τα γραφεία για τους πελάτες τους. Η σχέση των
τουριστικών γραφείων αυτού του τύπου με τους πελάτες τους είναι πιο προσωπική
και τα γραφεία βασίζονται στην καλή δημοσιότητα που θα έχουν στο διαδίκτυο, όπου
μια κακή κριτική στο Trip Advisor μπορεί να μεταφραστεί σε άμεση απώλεια
πελατείας. Τα ταξιδιωτικά γραφεία αυτού του τύπου είναι και περισσότερο ευαίσθητα
στην εικόνα που δίνει η πόλη και η ζωντανή της καθημερινή λειτουργία. Θέματα
όπως η εικόνα που προσφέρει η πόλη θετικά (καθαριότητα, ασφάλεια), ή αρνητικά
(ρύπανση στα κτίρια, μπλοκάρισμα των δρόμων λόγω κινητοποιήσεων κ.λπ.) έχουν
βαρύνουσα σημασία για αυτή την κατηγορία ΠΤ.
Εξ άλλου συχνότατα πολλοί τουρίστες επισκέπτονται ιερά μέρη, κτίρια κ.λπ. άλλων
θρησκειών κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους κινούμενοι από περιέργεια, ενδιαφέρον
κ.λπ. Τα διαθέσιμα στοιχεία για τις δραστηριότητες αυτές δεν επαρκούν καθώς δεν
γίνονται μετρήσεις της κίνησης των επισκεπτών που να τους διακρίνουν ανάλογα με
1454
Δ.ΥΠ.Α.

το αν μετακινούνται για καθαρά Προσκυνηματικούς λόγους ή όχι. Και αν έχουν γίνει,

τέτοιου είδους μετρήσεις, είναι εξαιρετικά δύσκολο να διερευνηθούν τα κίνητρα του
επισκέπτη αν δηλαδή είναι καθαρά Προσκυνηματικοί οι λόγοι που προκαλούν τη
μετακίνησή του ή αν είναι πολιτισμικοί ή συντρέχουν και οι δύο.
Η αξιοποίηση αυτού του ρεύματος με τουριστικά κριτήρια δεν δικαιολογεί να μιλάμε

για θρησκευτικό τουρισμό, διότι δεν συνάδουν οι έννοιες «θρησκεία» και «τουρισμός»
τουλάχιστον με το περιεχόμενο που έχει αποκτήσει σήμερα στις δυτικές κοινωνίες
του καταναλωτισμού η λέξη «τουρισμός». Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για δύο
διαφορετικά κοινωνικά φαινόμενα που έχουν ως κοινό στοιχείο τη θρησκευτικότητα
ανεξαρτήτως αν αυτή είναι ενεργή ή ανενεργή. Τα κοινωνικά αυτά φαινόμενα είναι (α)
το προσκύνημα, όπου κυριαρχεί το πνευματικό στοιχείο της πίστης και το οποίο
εκδηλώνεται στις κατάλληλες συνθήκες, (β) ο θρησκευτικός πολιτισμικός τουρισμός,
όπου αξιοποιείται με τουριστικά κριτήρια το θρησκευτικό στοιχείο του χώρου ή της
εκδήλωσης ως πολιτιστική κληρονομιά
Για την ανάπτυξη του τουρισμού θρησκευτικού ενδιαφέροντος συνιστώνται τέσσερα

βήματα για την επίτευξη της αναγνωρισιμότητας του θρησκευτικού μνημείου ή τόπου:
• Επισήμανση των διάφορων Προσκυνηματικού ενδιαφέροντος και τουριστικής

προσελκυσιμότητας θρησκευτικών πόρων, που προσφέρονται είτε για
Προσκυνηματική ή τουριστική δραστηριότητα
• Η ανάδειξη αυτών των μνημείων με βάση τα χαρακτηριστικά της «θρησκευτικής
ακτινοβολίας τους», και των ιδιαιτεροτήτων κατασκευής, τεχνοτροπίας ή τέχνης,
κειμηλίων, ή φυσικού περιβάλλοντος
• Εξασφάλιση της προσβασιμότητας για την διευκόλυνση των επισκεπτών (οδική
προσβασιμότητα, αλλά και χρονική προσβασιμότητα ωραρίου επίσκεψης)
• Προώθηση και προβολή του θρησκευτικού ή Προσκυνηματικού μνημείου ή τόπου
προς τις υποψήφιες ή τις δυνητικές αγορές με διάφορες ενέργειες.
Ελπίζουμε ότι στον προγραμματισμό και τον καθορισμό αναπτυξιακών στόχων της
οικονομίας και του τουρισμού ο «θρησκευτικός τουρισμός» θα αξιολογηθεί και θα
υποστηριχθεί προκειμένου να αποκομίσουμε τα επιθυμητά αλλά και δυνητικά οφέλη,
της γεωγραφικής διάχυσης μορφών τουρισμού, της δωδεκάμηνης δραστηριότητας
και της ανάδειξης όλων των διαστάσεων των θρησκευτικών μνημείων ως μοναδικών
χαρακτηριστικών του Ελληνικού τουριστικού χαρτοφυλακίου
1455
Δ.ΥΠ.Α.

8.3.12 Ο ρόλος της προώθησης τουριστικών προϊόντων
Η προώθηση τουριστικών προϊόντων εκ μέρους της επιχείρησης πάντα παράγει και

διαθέτει στην τουριστική αγορά, έχει σκοπό να πιέσει ή να υπενθυμίσει, μα πάνω
απ’όλα να ασκήσει θετική επίδραση σε πιθανούς πελάτες ώστε ηαγοραστική τους
συμπεριφορά να διαμορφωθεί, όπως αυτή τη θέλει. Από την άποψη, στην
προώθηση τουριστικών προϊόντων χρησιμοποιούνται συνδυασμένα, από τις
τουριστικές επιχειρήσεις τέσσερις προωθητικές τεχνικές μάρκετινγκ για την επικερδή
διάθεση τους στους πιθανούς πελάτες τους.
Αυτές είναι:
Η τουριστική διαφήμιση: που υποδηλώνει την έμμεση επικοινωνία με επιλεγμένες
ομάδες πιθανόν πελατών, διαμέσου πληρωμένων μηνυμάτων που μεταδίδονται με
τα κατάλληλα μέσα μαζικής επικοινωνίας π.χ. το ραδιόφωνο, η τηλεόραση κλπ.
Οι προσωπικές πωλήσεις: που αποτελούν, την κυριότερη από τις προωθητικές
μεθόδους, οι οποίες χρησιμοποιούνται στο τουριστικό μάρκετινγκ, για να αυξηθούν οι
επικερδείς διαθέσεις των προϊόντων μιας τουριστικής επιχείρησης Οι δημόσιες
σχέσεις: που συνεπάγονται στη λήψη μέτρων για τη βελτίωση της νοερής εικόνας
τόσο του τουριστικού προϊόντος, η πώληση του οποίου προωθείται συνειδητά.
Η προώθηση πωλήσεων: που βασικά είναι το σύνολο των μέτρων που λαμβάνονται
για την πραγματοποίηση άμεσης ή έμμεσης επαφής με τους πιθανούς πελάτες της
τουριστικής επιχείρησης ή τους μεσάζοντες του μάρκετινγκ με σκοπό:
(1) να τους ενημερώσει για τουριστικά προϊόντα που πωλούνται, την ποιότητα τους
κλπ. (2) να τους βοηθήσει να πουλήσουν αντί κάποιου επιθυμητού κέρδους τα
τουριστικά αυτά προϊόντα στους τελικούς καταναλωτές και (3) να τους παρακινήσει
να αναπτύξουν ικανοποιητικές τεχνικές πωλήσεων για την επικερδή διάθεση των
τουριστικών αυτών προϊόντων
Οι συνηθέστεροι και αποτελεσματικότεροι μέθοδοι προώθησης τουριστικών

προϊόντων
1456
Δ.ΥΠ.Α.

α. Τουριστικές εκθέσεις Οι τουριστικές εκθέσεις γενικά παίζουν ένα σημαντικό ρολό

στην προώθηση των τουριστικών προϊόντων και αυτό γιατί προσφέρουν ευκαιρία σε
πωλητές και αγοραστές τους να έρθουν σε επαφή και να πραγματοποιήσουν
αγοραπωλησίες συμφέρουσες τόσο για τους μεν όσο και για τους δε. Όπως είναι
γνωστό υπάρχουν ορισμένες τουριστικές εκθέσεις, που στο πέρασμα του χρόνου
απέκτησαν διεθνή αναγνώριση και σημασία. Αυτές είναι η Παγκόσμια Ταξιδιωτική
Αγορά που πραγματοποιείται στο Λονδίνο και το Διεθνές Τουριστικό Χρηματιστήριο
που πραγματοποιείται στο Βερολίνο.
β. Ταξιδιωτικά εργαστήρια
Τα ταξιδιωτικά εργαστήρια είναι λιγότερο τουριστικές εκθέσεις και περισσότερο
αφορούν πωλητές και αγοραστές προϊόντων στα οποία συναντιούνται για να
διαπραγματευτούν τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών.
γ. Παρουσιάσεις
Οι παρουσιάσεις είναι ευρύτατα διαδεδομένες στην τουριστική βιομηχανία,
χρησιμοποιούνται δε από τουριστικές επιχειρήσεις και κυρίως από τους οπερέιτορς
για να παρουσιάσουν τα νέα προγράμματα των διακοπών στους τουριστικούς
πράκτορες
8.13.13 Ο Προγραμματισμός της προώθησης τουριστικών προϊόντων
Η αποτελεσματική διεξαγωγή μιας καμπάνιας προώθησης τουριστικών προϊόντων

όχι μόνο προϋποθέτει να προηγηθεί ορθολογιστικός προγραμματισμός της που
συνήθως κλιμακώνεται σε δέκα στάδια. Η κατάρτιση και υλοποίηση όμως ενός
προγράμματος προώθησης τουριστικών προϊόντων συνεπάγεται την επένδυση
σημαντικού κεφαλαίου. Γι αυτό και πρέπει να ελέγχεται προκαταβολικά η
αποτελεσματικότητα του παντού όπου αυτό είναι εφικτό.
Τα στάδια προγραμματισμού της προώθησης τουριστικών προϊόντων:

1. Ανάλυση σε βάθος της κατάστασης που επικρατεί στην τουριστική επιχείρηση.
2. Καθορισμός στόχων προγράμματος προώθησης τουριστικών προϊόντων.
3. Προσδιορισμός πιθανών αγοραστών προϊόντων τουριστικής επιχείρησης.
1457
Δ.ΥΠ.Α.

4. Κατάρτιση προϋπολογισμού δαπανών προγράμματος προώθησης τουριστικών

προϊόντων.
5. Αξιολόγηση εναλλακτικών στρατηγικών και τακτικών προώθησης τουριστικών
προϊόντων.
6. Επιλογή κατάλληλων στρατηγικών και τακτικών προώθησης τουριστικών
προϊόντων. 7. Κατάρτιση προγράμματος προώθησης τουριστικών προϊόντων.
8. Δοκιμή προγράμματος προώθησης τουριστικών προϊόντων.
9. Εφαρμογή προγράμματος προώθησης τουριστικών προϊόντων.
10. Αξιολόγηση επιδράσεων προγράμματος προώθησης τουριστικών προϊόντων
8.13.14 Η αποτελεσματικότητα της προώθησης τουριστικών προϊόντων
Η αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων μάρκετινγκ που αναπτύσσονται από τις

τουριστικές επιχειρήσεις και αποβλέπουν στην προώθηση των πωλήσεων των
προϊόντων τους, για ορισμένους λόγους κάθε άλλο παρά εύκολα μπορεί να
προβλεφθεί. Αυτό όμως δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν μπορεί να μετρηθεί
και να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων που ελήφθησαν, έστω και αν
μια τέτοια προσπάθεια προσκρούει συχνά σε δυσκολίες, οι οποίες όμως δεν είναι
ανυπέρβλητες. Συμπερασματικά μπορεί να ειπωθεί ότι το τουριστικό μάρκετινγκ είναι
δυνατόν κάτω από προϋποθέσεις να αποτελέσει ένα απολεσματικότατο “εργαλείο”
στην διάθεση των διοικήσεων τουριστικών επιχειρήσεων και οργανισμών,
προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν αυτές για την επίτευξη προγραμματισμένων
στόχων μάρκετινγ
8.13.15 Η συμπεριφορά των καταναλωτών και των αγοραστών
Για την ερμηνεία της συμπεριφοράς των ατόμων, σε ό,τι αφορά τις καταναλωτικές και
αγοραστικές τους συνήθειες, έχουν αναπτυχθεί τρεις προσεγγίσεις: η οικονομική, η
ψυχολογική και η κοινωνιολογική.
Η οικονοµική προσέγγιση
Η οικονοµική προσέγγιση έχει τις ρίζες της σε διάφορες οικονοµικές θεωρίες, που
έχουν διατυπωθεί τόσο από µικροοικονοµολόγους, όσο και από
µακροοικονοµολόγους. Οι µικροοικονοµολόγοι προσπαθούν να ερµηνεύσουν τη
συµπεριφορά των καταναλωτών χρησιµοποιώντας δύο θεωρίες:
1458
Δ.ΥΠ.Α.

o τη θεωρία της µέγιστης χρησιµότητας και

o τη θεωρία των καµπυλών αδιαφορίας. Και οι δύο θεωρίες στηρίζονται σε τρεις
βασικές παραδοχές που είναι οι εξής:
➢ Τα άτοµα γνωρίζουν επακριβώς τις ανάγκες τους και όλους τους εναλλακτικούς
τρόπους ικανοποίησής τους. Γνωρίζουν, δηλαδή, τα πάντα για τα διαθέσιµα
προϊόντα ή υπηρεσίες που προορίζονται για την ικανοποίηση των αναγκών τους.
➢ Τα άτοµα συµπεριφέρνονται ορθολογικά, χρησιµοποιώντας τους διαθέσιµους
πόρους τους (εισόδηµα) µε τρόπο που µεγιστοποιεί την ωφέλεια που αποκοµίζουν
από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που επιλέγουν.
➢ Οι προτιµήσεις τους δεν εξαρτώνται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος µέσα στο
οποίο ζουν. Ωστόσο, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι σήµερα οι παραδοχές αυτές δεν
ισχύουν στην πράξη. Οι καταναλωτές δεν είναι πάντα πλήρως ενηµερωµένοι για τις
συνθήκες της αγοράς, δε συµπεριφέρονται πάντα ορθολογικά, ούτε παραµένουν
ανεπηρέαστοι από τις συνθήκες και τα διάφορα στοιχεία του περιβάλλοντος.
➢
Οι µακροοικονοµολόγοι,, από την πλευρά τους, υποβαθµίζουν τη σηµασία της
ατοµικής συµπεριφοράς, υποστηρίζοντας ότι οι ατοµικές διαφορές ισοπεδώνονται,
όταν οι καταναλωτές εξετάζονται ως σύνολα. Για το λόγο αυτό εστιάζουν το
ενδιαφέρον τους στη συνολικά συµπεριφορά ατόµων και προσπαθούν να
διερευνήσουν τις επιδράσεις της κυρίως στο εισόδηµα και την απασχόληση.
Στις αναλύσεις των µακροοικονοµολόγων κυριαρχούν, επίσης, οι έννοιες της

αποδοτικότητας και της σπανιότητας των αγαθών. Οι έννοιες αυτές είναι χρήσιµες
στην κατανόηση της παραγωγικής λειτουργίας της οικονοµίας, αλλά δεν µπορούν να
ερµηνεύσουν επαρκώς τη διαµόρφωση της ζήτησης των αγαθών και υπηρεσιών,
ιδίως κατά τη σηµερινή εποχή, που το κυριότερο στοιχείο που επηρεάζει τη
συµπεριφορά των καταναλωτών και, µέσα από αυτή, τη ζήτηση προϊόντων και
υπηρεσιών, είναι η αφθονία παρά η σπανιότητά τους. Συνεπώς, καταλήγουµε στο
συµπέρασµα ότι οι θεωρίες της οικονοµικής επιστήµης δεν µπορούν από µόνες τους
να ερµηνεύσουν τη συµπεριφορά του καταναλωτή.
• Η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την αγορά καταναλωτικών προϊόντων ή

προσωπικών υπηρεσιών
1459
Δ.ΥΠ.Α.

• Η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την αγορά καταναλωτικών προϊόντων ή

προσωπικό υπηρεσιών χωρίζεται σε πέντε στάδια.
Τα πρώτα τρία στάδια αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία λήψης της απόφασης πριν
την αγορά του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Η αγορά πραγµατοποιείται κατά το
τέταρτο στάδιο, ενώ στο πέµπτο στάδιο γίνεται η αξιολόγηση των ωφεληµάτων που
αποκοµίζει ο αγοραστής από τη χρήση του προϊόντος ή της υπηρεσίας που αγόρασε.
∆ιαδικασία λήψης αποφάσεων καταναλωτικών προϊόντων

Αναγνώριση ανάγκης Αναζήτηση πληροφοριών Αξιολόγηση εναλλακτικών
δυνατοτήτων Απόφαση αγοράς
Αξιολόγηση αποτελεσµάτων
Σε ορισµένες περιπτώσεις, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αγορές ρουτίνας, όπως για
τις καθηµερινές αγορές γάλατος ή άλλων συναφών προϊόντων, όπου η συµµετοχή
του αγοραστή είναι µικρή, ορισµένα από τα στάδια της διαδικασίας, που
προαναφέρθηκε, παραλείπονται.
Ο αγοραστής δηλαδή από την αναγνώριση της ανάγκης του περνάει κατ’ ευθείαν
στην αγορά του προϊόντος. Ωστόσο, είναι σηµαντικό για το Μάρκετινγκ να είναι
γνωστά όλα τα στάδια της διαδικασίας λήψης της αγοραστικής απόφασης και τις
διεργασίες που πραγµατοποιούνται σε αυτά, γιατί καθένα από αυτά αντιπροσωπεύει
µια δυνατότητα επηρεασµού του αποτελέσµατος που θα προκύψει από τη λήψη της
αγοραστικής απόφασης
Η αναγνώριση της ανάγκης

Η διαδικασία λήψης αγοραστικής απόφασης αρχίζει πάντα µε την αναγνώριση
(συνειδητοποίηση) µιας ανάγκης. Αυτή η ανάγκη µπορεί να προέλθει είτε µέσα από
καθηµερινά φυσιολογικά συναισθήµατα, π.χ. δίψα, πείνα, ανάγκη για διασκέδαση,
αναγνώριση κ.λπ., είτε να δηµιουργηθεί από κάποιο απρόοπτο γεγονός, π.χ., τη
βλάβη µιας οικιακής συσκευής, που δηµιουργεί την ανάγκη για επισκευή ή
αντικατάσταση της.
1460
Δ.ΥΠ.Α.

Σε αυτό το στάδιο τα στελέχη του Μάρκετινγκ πρέπει να γνωρίζουν:

• τα κίνητρα ή τους παράγοντες που οδηγούν στην αναγνώριση της ανάγκης,
• πώς θα χρησιµοποιήσουν τους παράγοντες αυτούς για την επίτευξη των στόχων
τους
και
• πώς θα ανταποκριθούν στην επιθυµία του υποψήφιου αγοραστή για ικανοποίηση
της
συγκεκριµένης ανάγκης.
Αναζήτηση πληροφοριών
Η αναγνώριση µιας ανάγκης οδηγεί στην αναζήτηση περισσοτέρων πληροφοριών,
σχετικά µε τα µέσα που µπορούν να ικανοποιήσουν τη συγκεκριµένη ανάγκη.
Η αναζήτηση των πληροφοριών από τον υποψήφιο αγοραστή µπορεί να είναι
ενεργητική ή παθητική.
• Ενεργητική αναζήτηση πληροφοριών υπάρχει, όταν ο υποψήφιος αγοραστής

προβαίνει σε συγκεκριµένες ενέργειες, όταν π.χ. ζητάει την αποστολή ενηµερωτικών
εντύπων για την απόκτηση περισσοτέρων πληροφοριών.
• Παθητική αναζήτηση υπάρχει, όταν ο υποψήφιος αγοραστής περιµένει για
παράδειγµα να ξαναδεί τη διαφήµιση στην τηλεόραση, για να µπορέσει να
συγκροτήσει περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το προϊόν ή την υπηρεσία που
τον ενδιαφέρει.
Η ένταση της προσπάθειας του υποψήφιου αγοραστή για αναζήτηση περισσοτέρων

πληροφοριών αντιπροσωπεύει και το βαθµό εµπλοκής του στην αγοραστική
διαδικασία. Πάντως και στις δύο περιπτώσεις, ενεργητική και παθητική αναζήτηση
πληροφοριών, οι ενέργειες του Μάρκετινγκ µπορούν να επηρεάσουν καταλυτικά την
αγοραστική απόφαση.
Η παροχή σαφών και περιεκτικών πληροφοριών µπορεί να οδηγήσει στην απόφαση
αγοράς, ενώ η παροχή ασαφών ή παραπλανητικών πληροφοριών οδηγεί µε
µαθηµατική ακρίβεια στην απόρριψη της πρότασης αγοράς.
Αξιολόγηση εναλλακτικών δυνατοτήτων ικανοποίησης της ανάγκης
1461
Δ.ΥΠ.Α.

Στη φάση αυτή, ο υποψήφιος αγοραστής, µε βάση τις πληροφορίες που έχει
συγκεντρώσει, αξιολογεί τις εναλλακτικές δυνατότητες που έχει στη διάθεσή του για
την ικανοποίηση της συγκεκριµένης ανάγκης του.
Στο στάδιο αυτό, οι ενέργειες του Μάρκετινγκ - συµπεριλαµβανοµένης και της
προσωπικής πώλησης - µπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσµα της αξιολόγησης,
αν εστιάζονται στην προβολή των ωφεληµάτων που ενδιαφέρουν τον υποψήφιο
αγοραστή κι όχι απλά στα χαρακτηριστικά τού προϊόντος ή της υπηρεσίας.
Απόφαση αγοράς
Η αξιολόγηση των εναλλακτικών δυνατοτήτων για την ικανοποίηση µιας ανάγκης
οδηγούν
στην απόφαση αγοράς ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίας ή στην απόρριψή τους. Η
τελική αγοραστική απόφαση, ωστόσο, µπορεί να επηρεαστεί και από άλλους
παράγοντες, όπως είναι:
• η παρέµβαση άλλου προσώπου στην αγοραστική διαδικασία, π.χ., η παρέµβαση
του συζύγου, ή
• ένα τυχαίο γεγονός, όπως η δηµοσίευση ενός συγκριτικού τεστ ενός συστήµατος hi-
fi στο περιοδικό «Ήχος και Ηi-Fi».
Αξιολόγηση των αποτελεσµάτων

Οι αποφάσεις των καταναλωτών για αγορά συγκεκριµένων προϊόντων ή υπηρεσιών
συνοδεύονται πάντα από κάποιες προσδοκίες, οι οποίες εκφράζονται µέσα από τις
ωφέλειες που αναµένονται από τη χρήση του προϊόντος ή της υπηρεσίας που
αγοράστηκε.
Ο βαθµός ικανοποίησης που αποκοµίζει ο αγοραστής του προϊόντος ή της

υπηρεσίας εκφράζεται µέσα από την ικανοποίηση των προσδοκιών του. Όσο
ανταποκρίνονται τα ωφελήµατα του προϊόντος ή της υπηρεσίας στις προσδοκίες του,
τόσο µεγαλύτερος είναι ο βαθµός ικανοποίησής τους.
Η σχέση αυτή αποτελεί και την κατευθυντήρια γραµµή των ενεργειών του
1462
Δ.ΥΠ.Α.

Η υπερβολή στην προβολή των ωφελειών, που µπορεί να προσφέρει ένα προϊόν ή
µια υπηρεσία µπορεί να δηµιουργήσει µεγάλες προσδοκίες στον υποψήφιο
αγοραστή. Αν οι προσδοκίες αυτές δεν ικανοποιηθούν, τότε ο αγοραστής θα
δυσαρεστηθεί και θα εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, αφενός µε τη µη
πραγµατοποίηση επαναληπτικών αγορών και αφετέρου µε τη δυσφήµιση του
προϊόντος ή της επιχείρησης στον κοινωνικό του περίγυρο
Κατηγορίες των καταναλωτών

Οι καταναλωτές προϊόντων και υπηρεσιών διακρίνονται σε κατηγορίες, ανάλογα µε
τα ενδιαφέροντα της κάθε επιχείρησης. Ωστόσο, οι ειδικοί του µάρκετινγκ διακρίνουν
τους καταναλωτές σε
κατηγορίες, ανάλογα µε την ταχύτητα που αποδέχονται τα νέα προϊόντα ή υπηρεσίες.
Με βάση το κριτήριο της ταχύτητας αποδοχής των νέων προϊόντων ή υπηρεσιών, οι
καταναλωτές διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες.
Νεωτεριστές (Innovators)
Οι νεωτεριστές είναι άτοµα µε υψηλή κοινωνική θέση και µεγάλα εισοδήµατα.

Ανήκουν δηλαδή στην ανώτερη τάξη. Συνήθως έχουν καλή µόρφωση, ταξιδεύουν
συχνά και διακρίνονται για την κοινωνικότητα και την αυτοπεποίθηση τους. Είναι,
επίσης, άτοµα που τους αρέσει να κάνουν πάντα αισθητή την παρουσία τους µε κάθε
τρόπο. Ακολουθούν πιστά τη µόδα και σπεύδουν να αγοράσουν κάθε νέο προϊόν ή
υπηρεσία, χωρίς προηγουµένως να ερευνήσουν, έστω και στοιχειωδώς, την αγορά.
Όταν τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες, που αγοράζουν, αρχίζουν να κερδίζουν έδαφος
στην αγορά και να αγοράζονται από τη µεγάλη µάζα των καταναλωτών, τότε τα
εγκαταλείπουν, για να αγοράσουν τα νεότερα προϊόντα και υπηρεσίες που µόλις
εµφανίστηκαν στην αγορά. Αν ένα νέο προϊόν ή υπηρεσία δεν αγοραστεί πρώτα από
τα άτοµα που χαρακτηρίζονται νεωτεριστές, τότε είναι µάλλον απίθανο να αγοραστεί
από τις άλλες κατηγορίες καταναλωτών.
Πρώιµοι αποδέκτες (Early adopters)
Οι πρώιµοι αποδέκτες είναι άτοµα µε καλή µόρφωση, επιτυχηµένα και συνήθως

αυτοδηµιούργητα, που ανήκουν στη µεσο-ανώτερη κοινωνική τάξη. Στην αγοραστική
1463
Δ.ΥΠ.Α.

τους όµως συµπεριφορά, όταν πρόκειται για νέα προϊόντα ή υπηρεσίες, υπάρχει µια
διστακτικότητα. Εµφανίζονται διστακτικοί να αγοράσουν ένα προϊόν ή µια υπηρεσία,
αν προηγουµένως δεν το έχει αγοράσει κάποιος άλλος (νεωτεριστής). Όταν
διαπιστώσουν ότι αγοράζουν κάποιο νέο προϊόν ή υπηρεσία τα άτοµα της
κατηγορίας των νεωτεριστών, ακολουθούν αµέσως.
Πρώιµη πλειονότητα (Early majority)
Πρόκειται για άτοµα µε µικρότερα εισοδήµατα και µόρφωση από τις προηγούµενες
κατηγορίες. Τα άτοµα αυτά ανήκουν στη µεσαία τάξη και είναι συνήθως µικροµεσαίοι
επιχειρηµατίες ή µεσαία στελέχη. Η αγοραστική τους συµπεριφορά επηρεάζεται από
τους πρώιµους αποδέκτες. Συνήθως αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες, όταν δουν
άλλους να τα αγοράζουν για κάποιο χρονικό διάστηµα.
Μετέπειτα πλειονότητα (Later majority)
Πρόκειται για άτοµα µε περιορισµένη µόρφωση και εισοδήµατα, που ανήκουν στην
κατώτερη τάξη (εργάτες, υπάλληλοι κ.λπ.). Λόγω των περιορισµένων εισοδηµάτων
τους η αγοραστική τους συµπεριφορά είναι συντηρητική. Αγοράζουν προϊόντα και
υπηρεσίες που βρίσκουν σε χαµηλές τιµές και µόνο όταν τα έχει αγοράσει
προηγουµένως µεγάλος αριθµός ατόµων.
Τελευταίοι αποδέκτες(Laggards)
Οι τελευταίοι αποδέκτες είναι άτοµα µε πολύ περιορισµένη µόρφωση και εισόδηµα.

Αγωνίζονται καθηµερινά για την επιβίωση τους. Αγοράζουν µόνο προϊόντα και
υπηρεσίες που καλύπτουν τις άµεσες καθηµερινές τους ανάγκες (τρόφιµα, ενδύµατα,
εισιτήρια µέσων µαζικής µεταφοράς κ.λπ.).
Οι κατηγορίες πελατών σύµφωνα µε τη συχνότητα των αγορών τους
1464
Δ.ΥΠ.Α.

Οι πελάτες µιας επιχείρησης ανάλογα µε τη συχνότητα των αγορών που

πραγµατοποιούν από µια συγκεκριµένη επιχείρηση, µπορούν να χωριστούν στις εξής
• Νέοι πελάτες. Είναι αυτοί που πραγµατοποιούν αγορές από την επιχείρηση για
πρώτη φορά
• Ευκαιριακοί πελάτες. Πρόκειται για πελάτες που πραγµατοποιούν κατά καιρούς
αγορές από την επιχείρηση χωρίς οι συναλλαγές τους να έχουν συγκεκριµένη
περιοδικότητα.
• Τακτικοί πελάτες. Είναι οι πελάτες που πραγµατοποιούν αγορές συνήθως σε
τακτά χρονικά διαστήµατα(εβδοµάδα, µήνα κ.λπ.).
• Πιστοί πελάτες. Είναι οι πελάτες που συνηθίζουν να πραγµατοποιούν τις αγορές
τους από µια επιχείρηση για πολύ µεγάλο χρονικό διάστηµα.
• Χαµένοι πελάτες. Είναι οι πελάτες που έπαψαν να πραγµατοποιούν αγορές από
την επιχείρηση, είτε µετά την πρώτη αγορά τους, είτε µετά από µια µακρά περίοδο
συναλλαγών µε την επιχείρηση.
• Ανακτηθέντες πελάτες. Είναι οι πελάτες που διέκοψαν τις συναλλαγές τους µε µια
επιχείρηση και µετά από ένα ορισµένο διάστηµα επανήλθαν, είτε µε δική τους
πρωτοβουλία (γιατί π.χ. δεν τους ικανοποίησε ο νέος προµηθευτής τους), είτε µε
πρωτοβουλία της επιχείρησης (π.χ. προσπάθειες του τµήµατος πωλήσεων για την
ανάκτηση του πελάτη
Κατηγορίες αγοραστών
Οι αγοραστές καταναλωτικών προϊόντων και υπηρεσιών, ανάλογα µε τις συνήθειες
τους και τη συµπεριφορά που εκδηλώνουν στη διάρκεια των αγορών τους,
διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
• Συµπαθητικοί αγοραστές (agreeable shoppers). Είναι άτοµα ευάλωτα στη
διαφήµιση και συνηθίζουν να πραγµατοποιούν τις αγορές τους σε εκπτωτικά
καταστήµατα (discount stores).
1465
Δ.ΥΠ.Α.

• Προσεκτικοί αγοραστές (Practical shoppers) Πρόκειται για αγοραστές που

ερευνούν σχολαστικά την αγορά, όταν πρόκειται να αγοράσουν κάποιο προϊόν ή
υπηρεσία. Συνήθως αγοράζουν από καταστήµατα που κάνουν εκπτώσεις σε
επώνυµα προϊόντα.
• Μοντέρνοι αγοραστές (Modern shoppers). Πραγµατοποιούν αυθόρµητες αγορές.
Ακολουθούν τη µόδα. Αγοράζουν συνήθως από µπουτίκ.
• Αγοραστές αξίας (value shoppers). ∆ίνουν σηµασία στις τιµές των προϊόντων.
Πιστεύουν ότι τα καλά προϊόντα είναι αυτά που αντέχουν στο χρόνο. Συνήθως
αγοράζουν από πολυκαταστήµατα που έχουν µέσο επίπεδο τιµών.
• Αγοραστές ποιότητας (Top-of-the line shoppers). Αναζητούν, πρώτα απ’ όλα,
την ποιότητα και είναι διατεθειµένοι να πληρώσουν περισσότερα χρήµατα για να
αγοράσουν ποιοτικά προϊόντα. Αγοράζουν οπό πολυκαταστήµατα που διακρίνονται
για την ποιότητα των προϊόντων τους.
• Ασφαλείς αγοραστές (safe shoppers). Αγοράζουν προϊόντα και υπηρεσίες που
τους κάνουν να αισθάνονται άνετα. Συνήθως αγοράζουν από γνωστά καταστήµατα
που κάνουν µαζικές πωλήσεις. (Π.χ. αγοράζουν είδη ένδυσης από το Continent).
• Αγοραστές κύρους (status shoppers). Αγοράζουν πάντα επώνυµα προϊόντα από
επώνυµα καταστήµατα. Σύµφωνα µε µια άλλη παρεµφερή τυπολογία, που προτείνει
ο R.A. Dickinson, οι αγοραστές βιοµηχανικών προϊόντων ή επαγγελµατικών
υπηρεσιών διακρίνονται στις παρακάτω επτά κατηγορίες:
• Πιστοί αγοραστές (Loyal buyers). Είναι αυτοί που συνήθως αγοράζουν από τον
ίδιο προµηθευτή για µεγάλο χρονικό διάστηµα.
• Συµφεροντολόγοι (Opportunistic buyers). Είναι αυτοί που αγοράζουν από
προµηθευτές που θεωρούν ότι εξυπηρετούν καλύτερα τα µακροπρόθεσµα
συµφέροντά τους.
• Κυνηγοί της «καλής αγοράς» (Best deal buyers). Αγοράζουν µε κριτήριο την
καλύτερη δυνατή λύση που τους προσφέρεται.
• ∆ηµιουργικοί (Creative buyers). Πρόκειται για τα άτοµα που εξηγούν µε κάθε
λεπτοµέρεια στον πωλητή τι θέλουν να αγοράσουν, σε ποια ποιότητα και τιµή και τι
επίπεδο εξυπηρέτησης επιθυµούν.
• Οι αιτούντες διαφηµιστική υποστήριξη (Advertising buyers). Πρόκειται για
αγοραστές που ζητούν από τους προµηθευτές τους διαφηµιστική υποστήριξη. Π.χ.
είναι λιανέµποροι που, προκειµένου να αποφασίσουν να διακινήσουν ένα νέο
1466
Δ.ΥΠ.Α.

προϊόν, ζητούν διαβεβαιώσεις από τον προµηθευτή τους ότι το προϊόν θα

διαφηµιστεί επαρκώς.
• Παγαπόντηδες (Chiselers). Είναι αγοραστές που ζητούν συνεχώς εκπτώσεις ή
άλλες πρόσθετες παροχές από τους προµηθευτές τους.
• Οι κυνηγοί προδιαγραφών (Nuts and Bolts buyers). Πρόκειται για αγοραστές
που επιλέγουν τα προϊόντα που θα αγοράσουν µε βάση τη λεπτοµερή ανάλυση των
προδιαγραφών κατασκευής τους
Η αγοραστική συµπεριφορά στην πράξη
Η αγοραστική συµπεριφορά των ατόµων στην πράξη εκδηλώνεται µε συγκεκριµένες

αποφάσεις που λαµβάνουν, ανάλογα µε το χρόνο που πραγµατοποιούν τις αγορές
τους, τα σηµεία πώλησης που επιλέγουν, αν συνοδεύονται από άλλα πρόσωπα κατά
την επίσκεψή τους στα καταστήµατα, αν πραγµατοποιούν προγραµµατισµένες ή
αυθόρµητες αγορές κ.λπ. Οι αγοραστικές αυτές αποφάσεις των ατόµων δεν είναι
σταθερές µέσα στο χρόνο. Μεταβάλλονται ανάλογα µε τις επιρροές που δέχονται τα
άτοµα από διάφορες δυνάµεις του περιβάλλοντος και τις γενικότερες συνθήκες που
διαµορφώνονται, όπως την ανάπτυξη νέων δικτύων πώλησης, την αλλαγή του
ωραρίου των καταστηµάτων κ.λπ. Η µελέτη της αγοραστικής συµπεριφοράς των
ατόµων έχει θεµελιώδη σηµασία για το Μάρκετινγκ, γιατί τροφοδοτεί τα στελέχη µε
εξαιρετικά χρήσιµες πληροφορίες, που τα βοηθούν να προγραµµατίζουν καλύτερα τις
ενέργειες τους
8.13.16 Ανταγωνισμός
Ο Ανταγωνισµός είναι ένας από τους σημαντικούς εξωτερικούς παράγοντες που

επηρεάζουν την πορεία µιας επιχείρησης. Τρεις βασικοί παράγοντες θα συζητηθούν
1467
Δ.ΥΠ.Α.

στο κεφάλαιο: η φύση του ανταγωνισµού, η είσοδος και έξοδος των ανταγωνιστών
και οι στρατηγικές που υλοποιούνται από τις επιχειρήσεις. Στο σύγχρονο
ανταγωνιστικό περιβάλλον δεν αρκεί να διευθύνετε καλά την επιχείρηση σας. Για να
διασφαλίσετε την επιβίωση και την ανάπτυξή της, πρέπει οπωσδήποτε να τη
διευθύνετε καλύτερα από όσο διευθύνουν οι ανταγωνιστές σας τις δικές τους
επιχειρήσεις. Κατά συνέπεια, πρέπει να γνωρίζετε τις δυνάµεις που επιδρούν στη
διαμόρφωση του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, καθώς και τα επιµέρους
χαρακτηριστικά των ανταγωνιστών σας. Πρέπει, επίσης, να παρακολουθείτε
συνεχώς τη δραστηριότητα τους, 108 ώστε να µπορείτε κάθε στιγµή να
προσαρμόζετε τη δράση σας, για να µπορείτε να αποκτάτε ανταγωνιστικά
πλεονεκτήµατα.
Η µακροπρόθεσµη βιωσιµότητα µιας επιχείρησης συνδέεται άµεσα µε την ικανότητα

απόκτησης και διατήρησης ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων έναντι των
ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα αποτελεί κάθε µέσο ή
ενέργεια µιας επιχείρησης, που εξασφαλίζει υπεροχή έναντι των ανταγωνιστών της
και ταυτόχρονα σηµαντικά κέρδη (άνω του µέσου όρου του κλάδου στον οποίο
ανήκει η επιχείρηση). Τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα πηγάζουν από τη
διαθεσιµότητα και τη διαχείριση των πόρων, καθώς και από τις ικανότητες της
διοίκησης και του ανθρώπινου δυναµικού της επιχείρησης.
Οι πόροι µπορεί να είναι φυσικοί, οικονοµικοί, τεχνολογικοί ή άλλοι που συνδέονται

µε τη λειτουργία του Μάρκετινγκ. Η λειτουργία των παραγωγικών εγκαταστάσεων
µιας επιχείρησης κοντά στις πηγές πρώτων υλών, για παράδειγµα, µπορεί να
αποτελεί σηµαντικό φυσικό πόρο, που προσδίδει υπεροχή έναντι του ανταγωνισµού,
αν οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις λειτουργούν σε περισσότερο αποµακρυσµένες
περιοχές. Οµοίως, ο υψηλός δείκτης ρευστότητας αποτελεί σηµαντικό οικονοµικό
πόρο και η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας αποτελεί σηµαντικό τεχνολογικό πόρο.
Κατά παρόµοιο τρόπο, ορισµένα στοιχεία του Μάρκετινγκ αποτελούν σηµαντικές
πηγές ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων. Η ύπαρξη µιας ισχυρής µάρκας (brand), για
παράδειγµα, αποτελεί σηµαντικό πόρο µιας επιχείρησης -κυρίως για το Μάρκετινγκ-
γιατί υποδηλώνει ποιότητα και αξιοπιστία. Στοιχεία, δηλαδή, που αποτελούν
ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για την επιχείρηση, όταν αυτή λανσάρει ένα νέο προϊόν.
1468
Δ.ΥΠ.Α.

Επίσης, η ποιότητα της διανοµής (εύρος και βάθος) των προϊόντων µιας επιχείρησης
στα σηµεία πώλησης µπορεί να είναι αποτέλεσµα του µεγέθους και των ικανοτήτων
της δύναµης πωλήσεων, που αποτελεί σηµαντικό πόρο µιας επιχείρησης στον τοµέα
του ανθρώπινου δυναµικού.
Η ύπαρξη των πόρων µιας επιχείρησης δεν αρκεί από µόνη της να δηµιουργήσει
ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα δηµιουργείται από τους
συνδυασµούς των πόρων και τη σωστή διαχείρισή τους µε τρόπο που να
δηµιουργούν τέτοιες ικανότητες στην επιχείρηση, ώστε να στηρίζουν ανταγωνιστικά
πλεονεκτήµατα. Οι ικανότητες αυτές ονοµάζονται θεμελιώδεις ικανότητες (core
competencies) και είναι αυτές που δηµιουργούν προϊόντα ή υπηρεσίες που:
o ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες των πελατών

o κερδίζουν την εµπιστοσύνη τους και
o είναι δύσκολο να αντιγραφούν από τους ανταγωνιστές.
Οι θεµελιώδεις ικανότητες δηλαδή, είναι αυτές που διαφοροποιούν στρατηγικά µια

επιχείρηση από τους ανταγωνιστές της και δηµιουργούνται από:
τις γνώσεις και τις ικανότητες της διοίκησης και του ανθρώπινου δυναµικού της
τα τεχνικά συστήµατα
τα διοικητικά συστήµατα και
τις αξίες και τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία µιας επιχείρησης.
Η προσπάθεια µιας επιχείρησης για την απόκτηση ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων

εστιάζεται κυρίως σε δύο περιοχές:
o τα χαµηλά κόστη σε σχέση µε τον ανταγωνισµό και

o την προσφορά «αξίας» (superior value) στους πελάτες της επιχείρησης.
Εφόσον η επιχείρηση καταφέρνει να αποκτήσει ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα µέσα
από τα δύο αυτά στοιχεία, τότε εξασφαλίζει:
o ικανοποιηµένους και πιστούς πελάτες
o υψηλά µερίδια αγοράς και,
1469
Δ.ΥΠ.Α.

o υψηλοτέρα κέρδη.
Ο Davison δίνει µια περισσότερο αναλυτική εικόνα καταγράφοντας τα οκτώ πιο

σηµαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα µιας επιχείρησης.
Τα πλεονεκτήµατα αυτά είναι:
❖ Eξαιρετικό πλεονέκτηµα του προϊόντος/υπηρεσίας (Superior advantage). Ως

χαρακτηριστικό παράδειγµα αναφέρεται η τεχνολογία των συσκευών τηλεόρασης
που αναπτύχθηκε από τους Ιάπωνες στη δεκαετία του '70.
❖ Αντιλαµβανόµενο πλεονέκτηµα (Perceived advantage). Αναφέρεται σε κάποιο
συγκεκριµένο χαρακτηριστικό ενός προϊόντος ή µίας υπηρεσίας που γίνεται
αντιληπτό από τον καταναλωτή ως σηµαντικό πλεονέκτηµα.
❖ Χαµηλό κόστος λειτουργίας της επιχείρησης (Low cost operation) που προκύπτει
από την αύξηση της παραγωγικότητας και τον περιορισµό των εµµέσων εξόδων
(overheads). Νοµικό πλεονέκτηµα (Legal advantage) που προκύπτει συνήθως από
την προστασία µιας ευρεσιτεχνίας (patent) ή τη σύναψη µιας ειδικής συµφωνίας
νοµικά κατοχυρωµένης. Σηµαντικές επαφές (Contacts) εκπροσώπων της
επιχείρησης µε φορείς και άτοµα του µακρο-περιβάλλοντος, π.χ., στενές επαφές µε
χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς.
❖ Εξαιρετική γνώση (Superior knowledge) που αποκτάται µέσα από συνεχείς έρευνες
αγοράς και Μάρκετινγκ, καθώς και από έντονη δραστηριότητα στον τοµέα έρευνας
και ανάπτυξης (R & D) προϊόντων και υπηρεσιών.
❖ οικονοµίες κλίµακας (Scale economies) που υπάρχουν κυρίως σε προϊόντα και
υπηρεσίες µαζικής κατανάλωσης και χρήσης.
❖ επιθετική στάση (Offensive attitude) έναντι των ανταγωνιστών και προσήλωση σε ένα
και µοναδικό σκοπό που είναι η τελική νίκη.
Ο Davinson υποστηρίζει ότι το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα αποκτάται, όταν µια

επιχείρηση κάνει «κάτι» παραπάνω από τους ανταγωνιστές της. 'Όταν αυτό το «κάτι»
είναι σηµαντικό για τους πελάτες της επιχείρησης, ή όταν έ\ας αριθµός επιµέρους
στοιχείων που συνδέονται µεταξύ τους εξασφαλίζουν υπεροχή, τότε η επιχείρηση
αποκτά ένα εκµεταλλεύσιµο (exploitable) ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Κάτω από τις
σηµερινές συνθήκες του ραγδαία µεταβαλλόµενου ανταγωνιστικού περιβάλλοντος,
1470
Δ.ΥΠ.Α.

κάθε επιχείρηση πρέπει οπωσδήποτε να διαθέτει ένα ή περισσότερα ανταγωνιστικά

πλεονεκτήµατα που θα της επιτρέπουν να σχεδιάζει και να υλοποιεί νικηφόρες
στρατηγικές, που θα εξασφαλίζουν ρυθµό ανάπτυξης και κέρδη πάνω από το µέσο
επίπεδο του κλάδου ή των κλάδων που δραστηριοποιείται.
Στις αρχές της δεκαετίας του '80 ο Michael Porter, καθηγητής του πανεπιστηµίου
Harvand, ανέπτυξε ένα θεωρητικό µοντέλο για τη διαµόρφωση του ανταγωνιστικού
περιβάλλοντος. Ο Porter υποστήριξε ότι ο ανταγωνισµός δεν περιορίζεται µόνο
µεταξύ των επιχειρήσεων που λειτουργούν σε µια αγορά (κλάδο), αλλά ότι υπάρχουν
και άλλες δυνάµεις που ασκούν ισχυρή επίδραση στη διαµόρφωση του
ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Οι δυνάµεις αυτές είναι η απειλή εισόδου νέων
ανταγωνιστών, η απειλή από την εµφάνιση υποκατάστατων προϊόντων, καθώς και η
διαπραγµατευτική δύναµη των προµηθευτών και των αγοραστών ενός κλάδου.
Η είσοδος νέων ανταγωνιστών συνιστά πάντοτε απειλή για τις επιχειρήσεις που
λειτουργούν ήδη σε ένα κλάδο. Ωστόσο, η είσοδος νέων ανταγωνιστών δεν είναι
πάντα εύκολη, γιατί σε πολλούς κλάδους, όπως του κλάδου των απορρυπαντικών ή
της µπίρας στην Ελλάδα, κυριαρχεί ένας πολύ µικρός αριθµός επιχειρήσεων που
ελέγχουν µεγάλα τµήµατα της αγοράς. Αντίθετα, σε άλλους κλάδους, όπου η αγορά
εξυπηρετείται από µεγάλο αριθµό επιχειρήσεων, όπως στον κλάδο της µαζικής
εστίασης (εστιατόρια κ.λπ.), η είσοδος νέων επιχειρήσεων είναι σχετικά εύκολη.
Ανταγωνισµός µεταξύ υφισταµένων επιχειρήσεων
Ο ανταγωνισµός µεταξύ των υφισταµένων επιχειρήσεων σε µια αγορά είναι ορατός

κυρίως µέσα από τις δραστηριότητες του Μάρκετινγκ και από τον «πόλεµο» τιµών,
τις διαφηµιστικές καµπάνιες και τις λοιπές ενέργειες προώθησης πωλήσεων.
Ο ανταγωνισµός στο πεδίο αυτό εντείνεται, όταν:
o στην αγορά κυριαρχούν επιχειρήσεις του ιδίου περίπου µεγέθους

o η αγορά διανύει το στάδιο της ωριµότητας
o η είσοδος νέων ανταγωνιστών ή οι γενικότερες συνθήκες δηµιουργούν πλεονάζουσα
παραγωγική δυναµικότητα
1471
Δ.ΥΠ.Α.

o στον κλάδο υπάρχουν υψηλά σταθερά κόστη και παρόλα αυτά οι επιχειρήσεις για
λόγους ανταγωνισµού διατηρούν τις τιµές τους σε χαµηλό επίπεδο
o υπάρχουν «φραγµοί εξόδου» από την αγορά, που αναγκάζουν τις επιχειρήσεις να
διατηρούν σε λειτουργία οριακές ή ζηµιογόνες δραστηριότητες.
Ο ανταγωνισµός των επιχειρήσεων δεν περιορίζεται µόνο µεταξύ αυτών που

παράγουν οµοειδή προϊόντα ή υπηρεσίες, αλλά επεκτείνεται και µεταξύ αυτών που
παράγουν υποκατάστατα. Η υποκατάσταση έχει συνήθως τη µορφή της προσφοράς
προϊόντων ή υπηρεσιών που επιτελούν την ίδια λειτουργία. Οι αγορές (κλάδοι), στις
οποίες υπάρχουν λίγα πραγµατικά υποκατάστατα προϊόντα, όπως το ψωµί, είναι
περισσότερο σταθερές από αυτές που ο αριθµός των υποκατάστατων προϊόντων ή
υπηρεσιών είναι µεγάλος, όπως συµβαίνει στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που
σχετίζονται µε τη διασκέδαση.
Οι αγοραστές βρίσκονται διαρκώς σε «ανταγωνισµό» µε τους προµηθευτές τους

επιδιώκοντας µέσα από διαπραγµατεύσεις να εξασφαλίσουν το καλύτερο δυνατό
αποτέλεσµα, όπως χαµηλές τιµές, ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών, έγκαιρη
εκτέλεση παραγγελιών κ.λπ.
Οι προµηθευτές, από την πλευρά τους, αντιστέκονται σε κάθε προσπάθεια των

πελατών τους που περιορίζει την κερδοφορία τους, όπως τη χορήγηση εκπτώσεων,
την εκτέλεση µικρών παραγγελιών κ.λπ.
Το τελικό αποτέλεσµα των διαπραγµατεύσεων µεταξύ των δυο πλευρών εξαρτάται

από τη διαπραγµατευτική ισχύ κάθε πλευράς και αυτή µε τη σειρά της εξαρτάται από
έναν αριθµό παραγόντων, οι κυριότεροι από τους οποίους είναι: Ο βαθµός
συγκέντρωσης των αγοραστών και προµηθευτών Εάν οι, αγοραστές είναι λίγοι και οι
προµηθευτές πολλοί, τότε οι πρώτοι έχουν µεγαλύτερη διαπραγµατευτική ικανότητα
και είναι αυτοί που ορίζουν τους κανόνες του παιχνιδιού στην αγορά.
Εάν οι προµηθευτές είναι λίγοι και οι αγοραστές πολλοί, τότε οι προµηθευτές είναι
αυτοί που έχουν τη µεγαλύτερη διαπραγµατευτική ισχύ. ∆ιαφοροποίηση προϊόντων /
υπηρεσιών Οι προµηθευτές που προσφέρουν διαφοροποιηµένα προϊόντα ή
υπηρεσίες έχουν κατά κανόνα µεγαλύτερη διαπραγµατευτική δύναµη. 'Όταν, όµως,
1472
Δ.ΥΠ.Α.

τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες τους δεν προσφέρουν συγκριτικά πλεονεκτήµατα έναντι

του ανταγωνισµού, τότε η µετακίνηση από ένα προµηθευτή σε άλλο είναι σχετικά
εύκολη Κατά συνέπεια, στην περίπτωση αυτή οι αγοραστές έχουν µεγαλύτερη
διαπραγµατευτική δύναµη από τους προµηθευτές τους.
Ο βαθµός σηµαντικότητας των προϊόντων / υπηρεσιών
Όταν πρόκειται για αγορές µεγάλης αξίας προϊόντων ή υπηρεσιών, π.χ. αγορές
πρώτων υλών, οι αγοραστές ερευνούν προσεκτικά την αγορά, προκειµένου να
εντοπίσουν την πλέον συµφέρουσα πηγή προµηθειών και εξαντλούν κατά τις
συζητήσεις τη διαπραγµατευτική τους ισχύ, προκειµένου να πετύχουν τους
καλύτερους όρους της αγοράς. Αντίθετα, όταν πρόκειται για µικρής σηµασίας
προϊόντα ή υπηρεσίες, οι αγοραστές είναι πιο ελαστικοί στις διαπραγµατεύσεις τους
και έχουν την τάση να αποδέχονται ευκολότερα τους όρους των προµηθευτών. Ο
βαθµός και η κατεύθυνση ολοκλήρωσης Συχνά τόσο οι αγοραστές όσο και οι
προµηθευτές δηµιουργούν σχήµατα «ολοκλήρωσης» (integration) των
επιχειρηµατικών τους δραστηριοτήτων. Αυτό δίνει την ευκαιρία σε ορισµένους
προµηθευτές να προσχωρήσουν σε ολοκλήρωση προς τα εµπρός (forward
intergration), δηµιουργώντας δικά τους κέντρα διανοµής των προϊόντων ή των
υπηρεσιών για να παρακάµψουν τους ενδιάµεσους, π.χ. τους χονδρέµπορους.
Αντίστοιχα, οι αγοραστές, όταν δεν είναι ευχαριστηµένοι από τη συνεργασία τους µε
τους προµηθευτές τους, έχουν τη δυνατότητα να προσχωρήσουν σε ολοκλήρωση
προς τα πίσω (backward intergration) και να παράγουν αυτοί τα προϊόντα που
προµηθεύονταν από τρίτους. Π.χ. µία βιοµηχανία παραγωγής καταναλωτικών
προϊόντων µπορεί να δηµιουργήσει ή να εξαγοράσει µονάδα παραγωγής υλικών
συσκευασίας για τα προϊόντα της. Το µέγεθος της απειλής, που συνιστούν αυτές οι
κινήσεις, έχει άµεση σχέση µε την αξιοπιστία και τις πραγµατικές δυνατότητες
υλοποίησης των απαιτουµένων ενεργειών που έχει ο φορέας – αγοραστής ή
προµηθευτής – που αποφασίζει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.
Η στρατηγική ηγεσίας κόστους
Η στρατηγική ηγεσίας κόστους εκφράζει τη συστηµατική προσπάθεια µιας

επιχείρησης να διατηρεί το κόστος παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων ή των
1473
Δ.ΥΠ.Α.

υπηρεσιών της σε επίπεδα χαµηλότερα του ανταγωνισµού, ώστε να επιτυγχάνει

ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα.
Η στρατηγική αυτή είναι περισσότερο κατάλληλη για επιχειρήσείς που διαθέτουν

προϊόντα ή υπηρεσίες που απευθύνονται σε µεγάλες «αγορές - στόχους» (target
markets). Τo µεγάλο µέγεθος της αγοράς επιτρέπει την µαζική παραγωγή και
διάθεση προϊόντων ή την προσφορά υπηρεσιών µε χαµηλό κόστος µέσα από
οικονοµίες κλίµακας, την τυχόν πλεονάζουσα δυναµικότητα, αυτοµατοποιηµένες
διαδικασίες παραγωγής κ.λπ.
Η εφαρµογή της στρατηγικής ηγεσίας του κόστους έχει τα παρακάτω πλεονεκτήµατα:
o Μειώνει τη διαπραγµατευτική ισχύ των προµηθευτών. Η επιχείρηση– αγοραστής

πραγµατοποιεί µαζικές αγορές για την τροφοδοσία της παραγωγής της και τη
διάθεση των προϊόντων ή των υπηρεσιών της. Για το λόγο αυτό αποτελεί σηµαντικό
πελάτη (Key account), που δεν θα ήθελαν να χάσουν οι προµηθευτές.
o Ελαχιστοποιεί τη διαπραγµατευτική δύναµη των αγοραστών, γιατί υπάρχουν πολλά
περιθώρια διαπραγµάτευσης, όταν η επιχείρηση προσφέρει τα προϊόντα ή τις
υπηρεσίες της σε τιµές χαµηλότερες του ανταγωνισµού.
o Τα υποκατάστατα προϊόντα ή υπηρεσίες γίνονται λιγότερο ελκυστικά, γιατί µειώνεται
η διαφορά τιµών µεταξύ αυτών και των προϊόντων ή των υπηρεσιών της
o Ορισµένες από τις επιχειρήσεις, που λειτουργούν στο συγκεκριµένο κλάδο,
αναγκάζονται να αποσυρθούν λόγω της αδυναµίας τους να ανταγωνιστούν µια
επιχείρηση που καταφέρνει να παράγει και να διαθέτει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες
της στην αγορά µε σηµαντικά χαµηλότερο κόστος.
Η στρατηγική ηγεσίας κόστους, όµως, έχει και δύο σοβαρά µειονεκτήµατα που είναι
τα εξής:
Η µαζική παραγωγή και διάθεση των προϊόντων ή των υπηρεσιών απαιτεί µεγάλης
κλίµακας επενδύσεις που µπορούν να «παιδεύσουν» µια επιχείρηση σε ένα
συγκεκριµένο τρόπο λειτουργίας και να της στερήσουν τη δυνατότητα προσαρµογής
σε νέες συνθήκες, αν περιστάσεις το απαιτούν.
1474
Δ.ΥΠ.Α.

Η επιχείρηση διατρέχει πάντα τον κίνδυνο να βρεθεί αντιµέτωπη µε άλλη

ανταγωνιστική, που θα καταφέρει να λειτουργήσει µε ακόµα χαµηλότερο κόστος.
Η επιλογή της στρατηγικής «ηγεσίας κόστους», για να έχει τα επιθυµητά

αποτελέσµατα, απαιτεί να είναι η επιχείρηση που την ακολουθεί πραγµατικός
«ηγέτης κόστους» και όχι µία από τις πολλές επιχειρήσεις που διεκδικούν τη θέση
αυτή. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή πολλές επιχειρήσεις διεκδικούν τη
θέση του «ηγέτη κόστους», χωρίς να ξεχωρίζει κάποια από αυτές ως ηγέτης, ο
ανταγωνισµός µεταξύ τους µπορεί να πάρει επικίνδυνες διαστάσεις, γιατί οι συνεχείς
προσπάθειες συµπίεσης του κόστους και η συνακόλουθη µείωση τιµών επηρεάζει
δραστικά την απόδοση των επιχειρήσεων και µακροπρόθεσµα τη δοµή της αγοράς.
Η στρατηγική διαφοροποίησης εκφράζει τη δυνατότητα µιας επιχείρησης να

παράγει προϊόντα ή να προσφέρει υπηρεσίες µε µοναδικά χαρακτηριστικά, ώστε να
διαφοροποιούνται αισθητά από τον ανταγωνισµό. Η διαφοροποίηση µπορεί να
επιτευχθεί µε πολλούς τρόπους.
Οι πλέον αντιπροσωπευτικοί είναι οι εξής:
➢ Η λειτουργική υπεροχή ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίας που επιτυγχάνεται µέσω

της βελτιωµένης απόδοσης ή της ευκολίας χρήσης.
➢ Η καινοτοµικότητα. Η δηµιουργία καινοτοµίας µε την προσθήκη νέων
χαρακτηριστικών σ’ ένα προϊόν ή µια υπηρεσία αποτελεί επίσης στοιχείο
διαφοροποίησης.
➢ Η διανοµή. Ο τρόπος που διανέµεται ένα προϊόν ή µια υπηρεσία µπορεί να
αποτελέσει επίσης στοιχείο διαφοροποίησης.
➢ Η δύναµη της µάρκας. Η ξεχωριστή αναγνώριση και το γόητρο που µπορεί να
προσφέρει ένα επώνυµο προϊόν (brand) ή µια υπηρεσία στους χρήστες αποτελεί
σηµαντικό στοιχείο διαφοροποίησης. Η διαφοροποίηση αυτού του είδους
επιτυγχάνεται, κατά κύριο λόγο, µε τη βοήθεια της διαφήµισης.
➢ Η εξυπηρέτηση. Ο τρόπος και ο βαθµός εξυπηρέτησης των πελατών µπορούν,
επίσης, να διαφοροποιήσουν ένα προϊόν ή µια υπηρεσία από τον ανταγωνισµό.
1475
Δ.ΥΠ.Α.

➢ Οι πατέντες. Η κατοχύρωση µιας ευρεσιτεχνίας (patent) αποτελεί κι αυτή στοιχείο

διαφοροποίησης, γιατί παρέχει προστασία και εξασφαλίζει το προνόµιο της
αποκλειστικής εφαρµογής µιας καινοτοµίας σε ένα συγκεκριµένο προϊόν
προσδίδοντάς του το στοιχείο της µοναδικότητας και, άρα, της διαφοροποίησης από
τον ανταγωνισµό.
Οι επιχειρήσεις που ακολουθούν στρατηγική διαφοροποίησης απευθύνουν τα

προϊόντα τους σε επιλεγµένες «αγορές-στόχους». Οι αγοραστές εκτιµούν τα
µοναδικά χαρακτηριστικά των προϊόντων ή των υπηρεσιών που τους προσφέρονται
και είναι διατεθειµένοι να πληρώσουν υψηλότερο τίµηµα, για να τα αποκτήσουν. Αυτό
επιτρέπει στην επιχείρηση να διαθέτει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες της σε
υψηλότερες τιµές, αυξάνοντας έτσι τα περιθώρια κέρδους της. Ωστόσο, η επιχείρηση
που επιλέγει τη στρατηγική διαφοροποίησης δεν πρέπει να παραβλέπει τον
παράγοντα του κόστους. Πρέπει να καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες, ώστε τα
κόστη της να προσεγγίζουν αυτά του ανταγωνισµού. Αυτό µπορεί να το επιτύχει η
επιχείρηση µέσα από τη µείωση του κόστους όλων εκείνων των στοιχείων που δεν
επηρεάζουν τη διαφοροποίηση. Στην αντίθετη περίπτωση, το πλεονέκτηµα της
διαφοροποίησης θα εξουδετερώνεται από το µειονέκτηµα του υψηλού κόστους. Κατά
συνέπεια, σε κάθε περίπτωση η αυξηµένη τιµή πρέπεί οπωσδήποτε να καλύπτει το
κόστος της διαφοροποίησης.
Η τυπολογία των ανταγωνιστών
Η διερεύνηση του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος και η συστηµατική παρακολούθηση

της δράσης των ανταγωνιστών σας θα γίνει πιο εύκολη, αν τους κατατάξετε σε
κατηγορίες. Η κατάταξη αυτή µπορεί να γίνει µε κριτήρια που εσείς θα καθορίσετε
σύµφωνα µε τις ιδιαιτερότητες του κλάδου, στον οποίο δραστηριοποιείται η
επιχείρησή σας. Ωστόσο, µπορείτε να αρχίσετε την προσπάθεια κατάταξης των
ανταγωνιστών σας σε κατηγορίες χρησιµοποιώντας κριτήρια γενικής αποδοχής,
κατατάσσοντάς τους σε:
• ανταγωνιστές πεδίων
• άµεσους και έµµεσους
• ισχυρούς και αδυνάµους
• καλούς και κακούς
1476
Δ.ΥΠ.Α.

• ανάλογα µε τον τρόπο αντίδρασής τους.
Ανταγωνιστές πεδίων
Σύµφωνα µε αυτή την κατάταξη, οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις κατατάσσονται σε
κατηγορίες ανάλογα µε το πεδίο στο οποίο ανταγωνίζονται µεταξύ τους. Τα κύρια
πεδία ανταγωνισµού είναι η µάρκα, το προϊόν, κατηγορία προϊόντων / υπηρεσιών, οι
ανάγκες που ικανοποιούν τα διάφορα προϊόντα ή οι υπηρεσίες, καθώς και το
επίπεδο της δαπάνης που απαιτείται για την αγορά τους.
• Ανταγωνιστές µάρκας (brand competitors): Στην κατηγορία αυτή

περιλαµβάνονται επιχειρήσεις που διαθέτουν στην αγορά προϊόντα ή υπηρεσίες µε
οµοειδή χαρακτηριστικά και πλεονεκτήµατα, απευθύνονται στους ίδιους καταναλωτές
(target group) και πωλούνται σε παρόµοιες τιµές,
• Ανταγωνιστές προϊόντων / υπηρεσιών (product competitors): Είναι αυτοί που
ανταγωνίζονται στην ίδια κατηγορία προϊόντων / υπηρεσιών, αλλά τα προϊόντα ή οι X
υπηρεσίες διαφέρουν µεταξύ τους, ως προς τα χαρακτηριστικά τους, τα
πλεονεκτήµατα που προσφέρουν και τις τιµές.
• Ανταγωνιστές κατηγορίας αναγκών (generic competitors): Είναι αυτοί που

διαθέτουν στην αγορά προϊόντα ή υπηρεσίες µε πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά,
αλλά ικανοποιούν την ίδια ανάγκη
• Ανταγωνιστές πορτοφολιού (total budget competitors): Πρόκειται για προϊόντα

ή υπηρεσίες που ανταγωνίζονται, για να αποσπάσουν ένα τµήµα από τα διαθέσιµα
χρήµατα τού καταναλωτή
Άµεσοι και έµµεσοι ανταγωνιστές

Οι ανταγωνιστές σας µπορούν να χαρακτηριστούν ως άµεσοι ή έµµεσοι, σύµφωνα µε
την αρχή της υποκατάστασης των προϊόντων ή των υπηρεσιών που προσφέρουν.
• Άµεσοι ανταγωνιστές µιας επιχείρησης χαρακτηρίζονται συνήθως αυτοί που

δραστηριοποιούνται στις ίδιες αγορές στόχους, διαθέτουν οµοειδή προϊόντα ή
υπηρεσίες και ακολουθούν την ίδια περίπου στρατηγική.
1477
Δ.ΥΠ.Α.

• Έµµεσοι ανταγωνιστές µίας επιχείρησης είναι αυτοί που δραστηριοποιούνται στις

ίδιες αγορές, διαθέτουν όµως υποκατάστατα προϊόντα ή υπηρεσίες.
Ισχυροί και αδύνατοι ανταγωνιστές

Τους ανταγωνιστές σας µπορείτε επίσης να τους χωρίσετε σε ισχυρούς και
αδυνάµους. Τα κριτήρια που µπορείτε να χρησιµοποιήσετε γι’ αυτό το διαχωρισµό
ποικίλλουν. Τις περισσότερες φορές όµως οι ανταγωνιστές κατατάσσονται σε
ισχυρούς και αδυνάµους σύµφωνα µε τη θέση τους στην αγορά και την οικονοµική
τους κατάσταση. • Ισχυρός ανταγωνιστής, σύµφωνα µε τη θέση του στην αγορά, είναι
αυτός που έχει µεγάλο µερίδιο αγοράς και βέβαια µεγάλο σχετικό µερίδιο αγοράς
(µεγαλύτερο της µονάδας), όταν τον συγκρίνετε µε τη δική σας επιχείρηση.
• Αδύναµος ανταγωνιστής θεωρείται αυτός που έχει µικρό µερίδιο αγοράς ή µικρό
σχετικό µερίδιο αγοράς (µικρότερο της µονάδας), όταν συγκρίνεται µε τη δική σας
Για να κατατάξετε τους ανταγωνιστές σας σε ισχυρούς και αδύναµους, σύµφωνα µε
την οικονοµική τους κατάσταση, θα πρέπει να εξετάσετε µια σειρά από
αριθµοδείκτες:
• ρευστότητας
• αποδοτικότητας
• δανειακής επιβάρυνσης
• απόδοσης µετοχών ή άλλους παρόµοιους, που εσείς θα κρίνετε σκόπιµο.
Η ανάλυση και σύγκριση αυτών των αριθµοδεικτών θα σας αποκαλύψει ποιος από
τους ανταγωνιστές σας είναι οικονοµικά υγιής και, άρα, δυνατός και ποιος όχι.
Οι «καλοί» και «κακοί» ανταγωνιστές

Ο ανταγωνισµός αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο µιας ελεύθερης οικονοµίας.
Ωστόσο, στην καθηµερινή επιχειρηµατική πρακτική οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις
θεωρούνται «εχθρικές», γιατί η ύπαρξη και λειτουργία τους µπορεί να αποτελέσει
σοβαρή απειλή για τα συµφέροντα άλλων επιχειρήσεων του κλάδου. Μεταξύ των
ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, όµως, υπάρχει µια κατηγορία που θα µπορούσαν να
χαρακτηριστούν ως «καλοί» ανταγωνιστές.
1478
Δ.ΥΠ.Α.

Πρόκειται για επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται µε θεµιτούς τρόπους και η παρουσία

και λειτουργία τους ενισχύει τον κλάδο που δραστηριοποιούνται µε τους παρακάτω
τρόπους:
• την απορρόφηση των διακυµάνσεων της ζήτησης,
• τις αυξηµένες δυνατότητες διαφοροποίησης,
• την εξυπηρέτηση τµηµάτων της αγοράς που δεν θεωρούνται και τόσο τη δηµιουργία
«οµπρέλας κόστους», όταν µεταξύ των παραγωγών ενός κλάδου υπάρχουν κάποιοι
που λειτουργούν µε υψηλά κόστη προσφέροντας έτσι στους υπόλοιπους µια καλή
δικαιολογία για την καθιέρωση υψηλών τιµών, τη βελτίωση της διαπραγµατευτικής
ικανότητας απέναντι στα εργατικά συνδικάτα και τις αρχές, την ελαχιστοποίηση του
κινδύνου λήψης αντιµονοπωλιακών µέτρων, την αύξηση της υποκίνησης.
Βελτίωση της υπάρχουσας δοµής της αγοράς µε:

• αύξηση της συνολικής ζήτησης συγκεκριµένων προϊόντων ή υπηρεσιών, λόγω της
έντονης δραστηριότητας µάρκετινγκ όλων των επιχειρήσεων του κλάδου
• περισσότερες δυνατότητες επιλογής προµηθευτή από την πλευρά του πελάτη
• ενίσχυση στοιχείων που µπορούν να επηρεάσουν οριστικά τη δοµή ενός κλάδου,
όπως βελτίωση της ποιότητας των προσφεροµένων προϊόντων ή υπηρεσιών,
δηµιουργία «φραγµών εισόδου» κ.λπ. Ενίσχυση των προσπαθειών για ανάπτυξη της
αγοράς (κλάδου) µε:
• Κατανοµή του κόστους ανάπτυξης µιας αγοράς. Π.χ. το κόστος ανάπτυξης της
αγοράς της κινητής τηλεφωνίας ή της οδοντόκρεµας µοιράζεται µεταξύ των
επιχειρήσεων που λειτουργούν στους αντίστοιχους κλάδους.
• Μείωση των κινδύνων που αντιµετωπίζει ο αγοραστής, λόγω των δυνατοτήτων
επιλογής προµηθευτών που έχει.
• Τυποποίηση προϊόντων και υπηρεσιών. Π.χ., οι παραγωγοί µπύρας και
αναψυκτικών διαθέτουν τα προϊόντα τους σε κουτιά αλουµινίου 330 ml και 500 ml
• Ενίσχυση της εικόνας (image) του κλάδου. Αποθάρρυνση εισόδου νέων
επιχειρήσεων στον κλάδο κυρίως λόγω:
• του συνωστισµού στα κανάλια διανοµής, δηλαδή δυσκολία προσπέλασης στα
κανάλια και απόκτησης ικανοποιητικής θέσης στα «ράφια» και στους χώρους
πωλήσεων γενικά, καθώς και
1479
Δ.ΥΠ.Α.

• της πιθανής επιθετικής διάθεσης των επιχειρήσεων, που είναι ήδη στον κλάδο,
έναντι των ενδιαφεροµένων για είσοδο σε αυτόν. Παράλληλα υπάρχουν και
επιχειρήσεις που χαρακτηρίζονται ως «κακοί» ανταγωνιστές.
Πρόκειται για επιχειρήσεις που:
•χρησιµοποιούν συχνά αθέµιτους τρόπους ανταγωνισµού, όπως για παράδειγµα
πωλήσεις κάτω του κόστους, παραπλανητικές διαφηµίσεις κ.λπ.
•διαταράσσουν την οµαλή λειτουργία του κλάδου επιδεικνύοντας υπέρµετρη
επιθετικότητα έναντι στους ανταγωνιστές τους
• βλάπτουν µε τις ενέργειές τους την εικόνα (image) του κλάδου τους και
• γίνονται αφορµή για τη λήψη αυστηρότερων νοµοθετικών µέτρων λόγω της
ανάρµοστης επιχειρηµατικής συµπεριφοράς τους.
8.3.17 Η τεχνολογία στο marketing
Με την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών το Μάρκετινγκ χάνει την αθωότητα του. Μέσα
στην πληθώρα των µέσων των πολλών ραδιοτηλεοπτικών σταθµών, της
επερχόµενης διαδραστικής τηλεόρασης, των εντύπων του Internet, του e-mail των
προσωπικών ψηφιακών βοηθών, των συστηµάτων εντοπισµού θέσης και
τηλεµατικής στα αυτοκίνητα και των κινητών τηλεφώνων, το Μάρκετινγκ ανακαλύπτει
δειλά-δειλά το πελάτη. Αλλά το έργο του είναι πλέον εφάµιλλο του παλαιού άθλου: να
βρεις βελόνα στα άχυρα. Ο πελάτης µέσα στον βοµβαρδισµό των διαφηµίσεων (
κατά κάποιους υπολογισµούς εκτιθέµεθα σε περισσότερες από 3000 διαφηµίσεις την
ηµέρα ), µπορεί να µη σε ακούσει. Θυµάστε ποιες και πόσες διαφηµίσεις είδατε εχθές
το βράδυ όσο εξελίσσονται οι τεχνολογίες - το Internet και τα κινητά τηλέφωνα- όσο ο
πελάτης έχει στα χέρια του εργαλεία µε τα οποία επιλέγει και αναζητά την
πληροφορία που έχει για τα προϊόντα που τον ενδιαφέρουν στις καλύτερες τιµές που
µπορεί να βρει - και όσο το δυνατόν πιο κοντά του.
Είναι για παράδειγµα το Μάρκετινγκ µέσω toy Internet µέσω του email και µέσω των
κινητών (µε SMS και MMS) το ίδιο; Ουσιαστικά τα µέσα αυτά είναι και µπορεί εύκολα
να γίνουν ένα είδος τεχνολογιών self service. ∆ίνουν στον πελάτη καταναλωτή
µεγαλύτερη ευχέρεια , να αναζητήσει το προϊόν την εταιρεία, ή την πληροφορία που
1480
Δ.ΥΠ.Α.

τον ενδιαφέρει . Έτσι η βελτιστοποίηση µιας µηχανής αναζήτησης µπορεί να είναι

µέρος του Marketing Plan που κάνει µια εταιρεία.
Οι νέες τεχνολογίες επαναφέρουν παλαιότερες µορφές συναλλαγών όπως τη

δηµοπρασία και τον αντιπραγµατισµό. Είναι τα πιο εκλεπτυσµένα µέσα για Direct
Marketing. Αν παρασυρθεί κανείς σε τεχνικές Spamming θα χάσει το παιχνίδι. Αν
όµως ζητήσει την άδεια των αποδεκτών να δώσει πληροφορίες τότε το πράγµα
αλλάζει. Τα µέσα αυτά προσφέρονται για το λεγόµενο Permission Marketing. . Έργο
του είναι να επιτύχει να προσφέρει πελάτης εκουσίως την προσοχή το, να µετατρέψει
του ξένους σε φίλους και τους φίλους σε αφοσιωµένους πελάτες. Για να το πετύχει
αυτό τονώνει ουσιαστικά τον εγωισµό των καταναλωτών προσφέροντας τους κάτι
που έχει αξία για αυτούς ως αντάλλαγµα για την προσοχή τους σε διαφηµιστικά
πληροφοριακά συστήµατα ((SMS,MMS, EMAIL)
Αλλαγή εστίασης από το προϊόν στον καταναλωτή
Πριν από τον Ά Παγκόσµιο Πόλεµο οι βιοµηχανίες άρχισαν να κατανοούν την ανάγκη
µιας λειτουργίας που να εποπτεύει τις σκέψεις και τις επιθυµίες του καταναλωτή,
όπως ακριβώς έκανε η τεχνική διεύθυνση µε τους εργάτες, ώστε αυτοί να φέρνουν το
επιθυµητό για την εταιρεία αποτέλεσµα. Με το πέρασµα του χρόνου αυτή η
λειτουργία αναπτύχθηκε µέσω της ειδικής επαγγελµατικής κατάρτισης και
εδραιώθηκε στην πρακτική του management κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνει
κοµβική δραστηριότητα στην εµπορική επιτυχία µιας επιχείρησης. Έτσι
συστηµατοποιήθηκε η πρακτική του Μάρκετινγκ, ενώ διευρύνθηκε ο ρόλος του στην
εταιρική ανάπτυξη, ώστε πλέον να µιλάµε για εταιρείες που είναι προσανατολισµένες
στο Μάρκετινγκ και για εταιρείες που δεν είναι.
Στο ευρύτερο περιβάλλον αλλαγή της εστίασης από το προϊόν στον καταναλωτή ήταν
αναπόφευκτη και έτσι το Μάρκετινγκ καθορίζεται από εσωτερικές και εξωτερικές
διαδικασίες. Ενώ υπάρχουν εταιρείες µε έµφαση στην παραγωγή ή στην πώληση και
µε µικρή συµµετοχή του Μάρκετινγκ υπάρχουν κάποιες άλλες που ξεκίνησαν από
την αρχή µε ένα σαφέστατο ανάλογο προσανατολισµό τον οποίο φρόντισαν να
υιοθετήσουν όλα τα άτοµα που εργάζονται για την διοίκηση της ολικής ποιότητας του
1481
Δ.ΥΠ.Α.

Όπως σε κάθε σύστηµα υπάρχουν διαδικασίες για την εύρυθµη λειτουργία του και
αλλάζουν ανάλογα µε την περίπτωση, έτσι και το Μάρκετινγκ, ως µέρος του
Management, έχει αναπτύξει τα δικά του συστήµατα. Αυτό υπόκειται σε εσωτερικές
διαδικασίες παραγωγής ιδεών, εξέλιξης του προϊόντος και σε εξωτερικές διαδικασίες
( της αγοραστικής συµπεριφοράς και της µορφοποίησης του ανταγωνισµού).
Το Ιντερνετ αλλάζει την αγορά.
Το ηλεκτρονικό εµπόριο, e-commerce, ή, µε άλλα λόγια, η διαδικασία αγοράς και

πώλησης αγαθών και υπηρεσιών µέσω του ∆ιαδικτύου ξαπλώνεται µε τροµερά
γοργούς ρυθµούς και αποτελεί ίσως έναν µοναδικό τρόπο διεξαγωγής εµπορίου για
τον 21ο αιώνα. Έχει χαρακτηρισθεί από µεγάλο βαθµό διανοουµένων ως µια νέα
µεταβιοµηχανική επανάσταση ως ένα νέο διεθνές εµπορικό κύµα που θα ανατρέψει
τα δεδοµένα για ένα µεγάλο αριθµό επιχειρήσεων. Ένα κύµα που θα επιφέρει ριζικές
αλλαγές τόσο στον τρόπο αγοράς όσοι και στην πώληση αγαθών και υπηρεσιών.
Καθώς ο κόσµος µας ξεκινά την πορεία του µέσα στον 21ο αιώνα µια σειρά από
δραµατικές αλλαγές στο χώρο της τεχνολογίας και δηµιουργούν νέες δυνατότητες και
προκλήσεις για τον επιχειρηµατικό κόσµο. Μια σειρά από εκρηκτικές τεχνολογικές εξε
λίξεις στον τοµέα των επικοινωνιών έχουν δηµιουργήσει δυναµικούς και απίθανους
τρόπους, για να µπορεί µια επιχείρηση να βρίσκεται σε συνεχή και αποδοτική επαφή
µε τους πελάτες της.
Το ∆ιαδίκτυο µας παρέχει µια σειρά από ευκαιρίες, για να µπορέσουµε να

σχεδιάσουµε τρόπους καλύτερης εξυπηρέτησης των πελατών, πιο αποδοτικούς
τρόπους διανοµής, καθώς και τη δυνατότητα άµεσης επικοινωνίας µε µικρές ή
µεγάλες οµάδες πελατών. Το ∆ιαδίκτυο σήµερα αλλάζει τη διαδικασία σχεδιασµού
και εφαρµογής στρατηγικού Marketing. Αυτή η δυναµική τεχνολογία παρέχει στους
επιχειρηµατίες όχι µόνο νέες αποτελεσµατικές µεθόδους για το σχεδιασµό την
προώθηση και τη διανοµή προϊόντων στην αγορά αλλά και νέους τρόπους έρευνας,
καθώς και συλλογής πληροφοριών σχετικά µε την αγορά.
Το διαδίκτυο µια από τις πιο συναρπαστικές τεχνολογικές καινοτοµίες του 20ου
αιώνα έχει αλλάξει βαθιά τον τρόπο που επικοινωνούµε, που πληροφορούµαστε,
που βρίσκουµε νέους τρόπους ψυχαγωγίας, αλλά και δηµιουργούµε επιχειρηµατικές
1482
Δ.ΥΠ.Α.

δραστηριότητες. Αν και για πολλούς θεωρείται ως ένας νέος τρόπος επικοινωνίας

που δηµιουργήθηκε µόλις στα τέλη του 20ου αιώνα η αλήθεια είναι διαφορετική. Αυτό
το γιγαντιαίο δίκτυο υπολογιστών υπήρχε και λειτουργούσε για αρκετά χρόνια,
προτού γίνει γνωστό στο ευρύ κοινό, και πιο συγκεκριµένα απ’ τις αρχές του 1960.
Περίπου πριν από 40 χρόνια η εταιρεία RAND, µια από τις πλέον ενεργοποιηµένες
στο παιχνίδι του Ψυχρού Πολέµου ήρθε αντιµέτωπη µε ένα παράξενο στρατηγικό
ερώτηµα. Πώς θα µπορούσαν οι αµερικάνικες αρχές να επικοινωνήσουν επιτυχώς
µεταξύ τους έπειτα από έναν πυρηνικό πόλεµο. Κατά την δεκαετία του 60 την
πραγµατοποίηση ενός αποκεντρωµένου άτρωτου δικτύου µεταφοράς
επικοινωνιακών πακέτων ανέλαβαν τρία επιστηµονικά ερευνητικά κέντρα το RAND,
MIT και το UCLA
Το εθνικό εργαστήριο φυσικής στην Μ. Βρετανία οργάνωσε το πρώτο δίκτυο δοκιµής

το 1968. Λίγο αργότερα, η αντιπροσωπεία ερευνητικών προγραµµάτων του
Πενταγώνου αποφάσισε τη χρηµατοδότηση ενός µεγαλύτερου πιο φιλόδοξου
προγράµµατος τις ΗΠΑ. Οι κόµβοι του δικτύου επρόκειτο να ήταν µεγάλοι
υπολογιστές, οι οποίοι θα συνδεόταν µεταξύ τους σαν τον ιστό µιας αράχνης. Με
αυτόν τον τρόπο σε περίπτωση πυρηνικής καταστροφής , έστω αν κάποιες από τις
συνδέσεις καταστραφούν, η επικοινωνία µεταξύ των υπολογιστών δεν διακόπτεται
και το δίκτυο επιτρέπει στο µήνυµα να βρει ασφαλής διόδους µεταφοράς του σε
άλλους υπολογιστές. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών και ειδικότερα τα
τελευταία 10 χρόνια το δίκτυο κατάφερε να ξεπεράσει τα σύνορα; Των ΗΠΑ και να
εξελιχθεί σε ένα εργαλείο πληροφόρησης και ψυχαγωγίας που χρησιµοποιείται από
εκατοµµύρια απλούς πολίτες.
Η χρήση του ∆ιαδικτύου σηµείωσε έκρηξη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 µε
την ανάπτυξη του World Wide Web, το οποίο βοήθησε την οργάνωση της απέραντης
ροής πληροφοριών του ∆ιαδικτύου µε διασυνδεδεµένες σελίδες που περιείχαν
κείµενα γραφικές παραστάσεις, ήχο και βίντεο.
Σήµερα περισσότεροι από 200 εκατοµµύρια άνθρωποι συνδέονται στο ∆ιαδίκτυο
καθηµερινώς.
Τώρα πια δεν είναι δύσκολο να δούµε ότι το ∆ιαδίκτυο εξελίσσεται στο
αποτελεσµατικότερο ίσως µέσο Μάρκετινγκ. Ο ερχοµός του Internet και των
1483
Δ.ΥΠ.Α.

ψηφιακών µέσων στη ζωή του καταναλωτή έγινε αφορµή για αξιολόγηση των
υπόλοιπων µέσων και οι marketers έχουν στη διάθεσή τους νέες πλατφόρµες
επικοινωνίας και νέα εργαλεία marketing που, παρ’ όλα αυτά, δεν έχουν αναπτυχθεί,
όπως αναµενόταν από τις νέες αγοράς και τις start-up εταιρείες.
Το περιβάλλον της αγοράς δεν είναι πια αποσυνδεδεµένο από τον ιδιωτικό χώρο του
καταναλωτή. Η διαφήµιση, το άµεσης ανταπόκρισης marketing (direct response
marketing) και η σύνδεση των παραδοσιακών µέσων µε τα νέα, έχουν συγκλίνει κατά
τέτοιον τρόπο ώστε να υλοποιούνται ολοκληρωµένες εκστρατείες και να
πραγµατοποιούνται πωλήσεις χωρίς τη µεσολάβηση φυσικού προσώπου. Η
συγχρονισµένη επικοινωνία (online) επιχείρησης µε τον χρήστη – καταναλωτή είναι
µετρήσιµο στοιχείο και κατά περίπτωση, εξασφαλίζει την άµεση ανταπόκριση του
χρήστη. Το επίπεδο της στόχευσης καταναλωτή και δηµιουργίας σχετικής αγοράς,
καθώς και της άµεσης µετρησιµότητας είναι υψηλότερο από τα υπόλοιπα (offline)
µέσα ασύγχρονης επικοινωνίας.
Νέα εργαλεία
Ο marketer έχει στη διάθεσή του νέα εργαλεία που µπορούν να λειτουργήσουν
µεµονωµένα ή συνδυαστικά ή και να δώσουν την επιθυµητή υπεραξία στο marketing
της επιχείρησης. Η σειρά των όρων που ακολουθούν είναι σύµφωνη µε τον βαθµό
εξάρτησης του marketing από την τεχνολογία, ξεκινώντας από την πιο απλή και
φθάνοντας µέχρι την πιο πολύπλοκη:
Email marketing (marketing ηλεκτρονικής αλληλογραφίας): η νέα µορφή του direct

response marketing λαµβάνοντας στοιχεία δηµογραφικά, ψυχογραφικά και
συµπεριφορικά. Η πρακτική αυτή είναι µια εξέλιξη του direct mail και των
telemarketing καναλιών. Όµως, η ακατάσχετη χρήση των emails και οι αναρίθµητοι,
αµφιβόλου κύρους, χρήστες (spammers), που θέλουν να δηµιουργήσουν µια
εµπορική συναλλαγή, συντέλεσαν στην αναξιοπιστία αυτής της µεθόδου και στη
δηµιουργία δυσπιστίας από τον καταναλωτή.
Interactive marketing (διαδραστικό marketing): Η εξέλιξη του email marketing,
καθώς ο χρήστης αισθανόταν ενοχληµένος από τις διαφηµίσεις τέτοιου είδους και
έγινε περισσότερο συνειδητοποιηµένος για τον ρόλο του marketing στο ∆ιαδίκτυο.
Έτσι, δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να εκταθεί στο µήνυµα ή να συµβάλει στο
1484
Δ.ΥΠ.Α.

σκοπό που έχει θέσει η επιχείρηση, ώστε να υπάρχει αλληλεπίδραση, την οποία ο
ίδιος επιλέγει. Η εφαρµογή της αυτοµατοποιηµένης τεχνολογίας επιτρέπει στον
χρήστη άµεσα να εισάγει δεδοµένα ή να δίνει εντολές µέσω του internet για συλλογή
στοιχείων ή αγορά. Η εµπλοκή του χρήστη και η έκθεσή του σε όλα τα µέσα έκαναν
τους marketers να υιοθετήσουν αυτήν την τεχνική και για άλλα µέσα, όπως το
marketing µέσω µηνυµάτων (sms) στο κινητό (mobile marketing), διαγωνισµών µέσω
internet, ραδιόφωνου και τηλεόρασης και άλλων.
Online marketing: Βλέποντας τα αποτελέσµατα του interactive marketing και

σχεδιάζοντας µια στοχευµένη προσπάθεια µε άµεσο αποτέλεσµα, χτίζει την
επωνυµία µεταξύ άλλων και επανασχεδιάζει συνεχώς µέχρι να καταλήξει στη
δηµιουργία µιας προσωπικής σχέσης ( one-to-one) µε τον πελάτη.
One-to-one marketing (πρόσωπο µε πρόσωπο marketing): Η χρήση του δίνει πολύ

περισσότερα στοιχεία προς επεξεργασία, ώστε να δηµιουργηθεί µια µοναδική
διαπροσωπική επικοινωνία και µια βάση σχεδιασµού του προϊόντος ή της υπηρεσίας
που θέλει ο χρήστης – καταναλωτής.
8.3.18 Ηλεκτρονικός Τουρισμός (E-TOURISM)
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ (E-TOURISM)
1485
Δ.ΥΠ.Α.

Ο ηλεκτρονικός τουρισμός ορίζεται ως η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και

Επικοινωνιών στην τουριστική βιομηχανία. Αφορά την αγορά και την πώληση
τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών μέσω ηλεκτρονικών καναλιών, όπως το
Διαδίκτυο.
Στον ηλεκτρονικό τουρισμό συμπεριλαμβάνονται όλες οι εφαρμογές intranet, extranet

και Διαδικτύου καθώς και ζητήματα στρατηγικής, διαχείρισης και μάρκετινγκ που
σχετίζονται με τη χρήση της τεχνολογίας.
Το Διαδίκτυο οδηγεί τόσο σε νέους τρόπους ανταπόκρισης στη μεταβαλλόμενη

καταναλωτική συμπεριφορά όσο και στην επαναστατικοποίηση ολόκληρης της
τουριστικής αλυσίδας αξιών.
Με τη χρήση των ΤΠΕ στον τουρισμό αυξάνεται η αποδοτικότητα και μειώνονται οι

δαπάνες μέσω της αυτοματοποίησης συγκεκριμένων διαδικασιών, όπως για
παράδειγμα αυτόματο check-in των πελατών στα ξενοδοχεία ή των επιβατών στα
αεροπλάνα.
Κατά συνέπεια, δεν αλλάζουν μόνο οι διαδικασίες αλλά μπορούν να σχεδιαστούν και
νέες υπηρεσίες, επεκτείνοντας με αυτό τον τρόπο το φάσμα των επιλογών για τη
διαμόρφωση των προϊόντων και την προσαρμογή τους στις ειδικές
ανάγκες/προτιμήσεις του πελάτη.
Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
Οι τάσεις στην διεθνή και ευρωπαϊκή αγορά δείχνουν συνεχείς αυξήσεις των
διαδικτυακών αγορών αναφορικά με τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ειδικά οι
αεροπορικές εταιρείες, όντας πρωτοπόροι στον ηλεκτρονικό τουρισμό,
συγκεντρώνουν πάνω απ’ το 50% της online τουριστικής αγοράς. Το γεγονός αυτό
δικαιολογείται και από την ανάπτυξη των low-cost αεροπορικών εταιρειών, όπως η
Easyjet και η Ryanair.
Οι εταιρείες αυτές διαθέτουν τα εισιτήριά τους μόνο μέσω Διαδικτύου από τις δικές
τους ιστοσελίδες και πουλώντας τα φθηνότερα. Η διαδικτυακή παρουσία τους
γρήγορα υιοθετήθηκε και από άλλες εταιρείες, με αποτέλεσμα να αυξηθούν ραγδαία
οι online πωλήσεις αεροπορικών εισιτηρίων.
1486
Δ.ΥΠ.Α.

Μετά τις αεροπορικές εταιρείες ακολουθούν τα ξενοδοχεία που ολοένα και

περισσότερο προβάλλουν και πωλούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους απευθείας
στους καταναλωτές χωρίς να χρησιμοποιούν τους μεσάζοντες.
Επίσης, παρατηρούμε ότι επιβεβαιώνεται η τάση ότι οι σύγχρονοι ταξιδιώτες

αρχίζουν σταδιακά να επιλέγουν τα προσωποποιημένα τουριστικά πακέτα που οι
ίδιοι έχουν συνθέσει (Do It Yourself) και όχι τα έτοιμα μαζικά τουριστικά πακέτα που
προσφέρουν οι ταξιδιωτικοί πράκτορες.
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον τομέα του

τουρισμού προσφέρει ένα πλήθος πλεονεκτημάτων έναντι του παραδοσιακού
τουρισμού.
Από τα πλεονεκτήματα αυτά επωφελούνται όλοι οι παράγοντες της τουριστικής

αλυσίδας, τουριστικές επιχειρήσεις, ταξιδιώτες-καταναλωτές και τουριστικοί
προορισμοί.
Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα εξής:
Για τους πελάτες / καταναλωτές
Εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Πλέον, ο

πελάτης – ταξιδιώτης μπορεί να έχει πρόσβαση σε μία πληθώρα πληροφοριών για
οποιοδήποτε προϊόν ή υπηρεσία τον ενδιαφέρει, χωρίς κόστος, πολύ εύκολα, 24
ώρες το 24ωρο, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και από οπουδήποτε κι αν βρίσκεται.
Κάνοντας χρήση του Διαδικτύου δεν χρειάζεται να απευθυνθεί σε κάποιο ταξιδιωτικό

πράκτορα για να αναζητήσει πληροφορίες για τιμές, αξιοθέατα, προσφορές,
ξενοδοχεία κτλ. αλλά μπορεί να τις συλλέξει μόνος του.
Παροχή καλύτερων και περισσότερων επιλογών στους ταξιδιώτες, καθώς είναι

εφικτή η επιλογή ανάμεσα σε μεγάλο αριθμό προμηθευτών και προϊόντων/
υπηρεσιών. Οι πληροφορίες που παίρνουν οι τουρίστες απ’ το Διαδίκτυο είναι
καλύτερες εφόσον μπορούν να επισκεφτούν πολλούς δικτυακούς τόπους,
σχηματίζοντας με αυτό τον τρόπο μία πιο ολοκληρωμένη άποψη.
1487
Δ.ΥΠ.Α.

Επίσης, η ενημέρωση είναι πιο ολοκληρωμένη διότι η παρουσίαση των

πληροφοριών γίνεται με διάφορα μέσα, όπως κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο και
συνοδεύεται από παρεμφερείς πληροφορίες, όπως η πρόγνωση του καιρού, τα μέσα
μαζικής μεταφοράς κτλ.
Δυνατότητα αναζήτησης σχετικών και λεπτομερών πληροφοριών για προϊόντα και

υπηρεσίες άμεσα (μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα) και όχι σε ημέρες ή εβδομάδες. Λόγω
της νέας τεχνολογίας, όλες οι διαδικασίες είναι αυτοματοποιημένες με αποτέλεσμα οι
χρόνοι απόκρισης στα μένα μέσα μεταφοράς ή ξενοδοχεία κατευθύνοντας έτσι τον
πελάτη σε συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες, επηρεάζοντας την τελική του
απόφαση.
Πλέον όμως, ο τουρίστας έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μόνος του τον προορισμό,
το μέσο μεταφοράς και το ξενοδοχειακό κατάλυμα που ο ίδιος επιθυμεί.
Μείωση του χάσματος μεταξύ της προσδοκώμενης υπηρεσίας και της υπηρεσίας
που τελικά λαμβάνεται εξαιτίας των περισσότερων πληροφοριών και της εικονικής
εμπειρίας πριν την κατανάλωση.
Ευκολία στη χρήση. Λόγω της ευρείας εξάπλωσης και διείσδυσης του Διαδικτύου, η
πρόσβαση σε αυτό το μέσο είναι εφικτή για ένα μεγάλο ποσοστό καταναλωτών, οι
οποίοι ξέρουν να το χρησιμοποιούν με ευκολία.
Δυνατότητα αλληλεπίδρασης με άλλους πελάτες σε ηλεκτρονικές κοινότητες και

ανταλλαγής ιδεών ή σύγκρισης εμπειριών. Οι σύγχρονοι τουρίστες χρησιμοποιούν
ολοένα και περισσότερο τα νέα διαδικτυακά εργαλεία (blogs, fora, webcasting κτλ)
για να γίνουν και οι ίδιοι παραγωγοί τουριστικών πληροφοριών, να παρέχουν
ταξιδιωτικές συμβουλές και να μοιραστούν με άλλους ταξιδιωτικές εμπειρίες.
Έτσι για παράδειγμα, στο forum του διαδικτυακού ταξιδιωτικού οδηγού Lonely
Planet, εκατομμύρια επισκέπτες μοιράζονται τις εμπειρίες τους από διάφορους
τουριστικούς προορισμούς.
1488
Δ.ΥΠ.Α.

Για τις τουριστικές επιχειρήσεις
Επέκταση της θέσης μιας τουριστικής επιχείρησης σε εθνικές και διεθνείς αγορές
καθώς μπορεί με ελάχιστο κεφάλαιο να βρει εύκολα και γρήγορα περισσότερους
πελάτες, καλυτέρους προμηθευτές και κατάλληλους επιχειρηματικούς εταίρους.
Όλοι οι άμεσοι τουριστικοί προμηθευτές μπορούν πλέον μέσω του Διαδικτύου να

πωλήσουν προϊόντα και υπηρεσίες απευθείας στον πελάτη, χωρίς την
χρησιμοποίηση και την ανάγκη κάποιου μεσάζοντα.
Ενίσχυση και υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με στόχο να μειώσουν το

χάσμα με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν πλέον να
διαφημίσουν και να προωθήσουν τα προϊόντα τους άμεσα, γρήγορα και με χαμηλό
κόστος σε παγκόσμιο επίπεδο, χωρίς να εξαρτώνται από τρίτες επιχειρήσεις ή tour-
operators.
Συνεχής βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η συνεχής ανάπτυξη της

τεχνολογίας συνεπάγεται την ανάπτυξη και την βελτίωση των υπηρεσιών που
προσφέρουν οι τουριστικές επιχειρήσεις.
Καλύτερη κατανόηση των αναγκών των πελατών, που βασίζεται στην έρευνα, την
αλληλεπίδραση και τη συλλογή πληροφοριών.
Σμίκρυνση ή ακόμα και πλήρης εξάλειψη της προμηθευτικής αλυσίδας.
Μείωση του χρόνου ανάμεσα στη διάθεση του κεφαλαίου και στη λήψη των
προϊόντων και των υπηρεσιών.
Απλοποίηση και αυτοματοποίηση των επιχειρηματικών διαδικασιών που

συνεπάγεται χαμηλότερο κόστος και μείωση της γραφειοκρατίας.
Θεμελιώνεται μία καλύτερη και πιο σταθερή σχέση με τους πελάτες. Λόγω της
παγκόσμιας προσβασιμότητας στις υπηρεσίες μιας επιχείρησης και οποιαδήποτε
στιγμή, οι πελάτες αναπτύσσουν εμπιστοσύνη για την επιχείρηση.
Βελτιώνεται η εικόνα της επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις που δεν έχουν ή

αποτυγχάνουν να δημιουργήσουν έναν αποτελεσματικό και εύχρηστο δικτυακό τόπο
1489
Δ.ΥΠ.Α.

διακινδυνεύουν να παρουσιάσουν προς τα έξω την εικόνα μιας μη σύγχρονης και

εκτός εποχής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για τους τουριστικούς προορισμούς
Μειώνεται η εξάρτηση των τουριστικών προορισμών από τους ταξιδιωτικούς

πράκτορες, εφόσον μπορούν πλέον να προβάλλονται μέσω του Διαδικτύου σε
διεθνείς αγορές.
«Ανακαλύπτονται» και δημιουργούνται νέοι τουριστικοί προορισμοί γεγονός που

συμβάλλει στην περιφερειακή ανάπτυξη.
Προωθείται σε παγκόσμιο επίπεδο ο πολιτισμός ενός προορισμού και με αυτό τον

τρόπο αποτελεί πόλο έλξης και κίνητρο προσέλκυσης τουριστών.
Έρχονται σε επαφή με νέους πελάτες και θεμελιώνουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους

τουρίστες.
Μειώνεται το κόστος προβολής και διαφήμισης.
Οι εφαρμογές ΤΠΕ συνεισφέρουν στην παροχή καλύτερων υπηρεσιών και την

καλύτερη εξυπηρέτηση των τουριστών καθ όλη τη διάρκεια παραμονής τους στον
προορισμό, π.χ. με τη βοήθεια των υπηρεσιών κινητής τεχνολογίας.
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Πέρα από τα πλεονεκτήματα όμως, υπάρχουν και κάποιοι περιοριστικοί παράγοντες

που εμποδίζουν στην υιοθέτηση του ηλεκτρονικού τουρισμού οι όποιοι
παρουσιάζονται αναλυτικά στη συνεχεία.
Για τους πελάτες / καταναλωτές
Έλλειψη ασφάλειας και αξιοπιστίας. Η εξασφάλιση πλήρους ασφάλειας στο

Διαδίκτυο είναι ανέφικτη. Οι κίνδυνοι που υπάρχουν μπορούν να απειλήσουν τόσο
την ασφάλεια της ιστοσελίδας, όσο και των επισκεπτών της υποκλέπτοντας
σημαντικά δεδομένα, όπως για παράδειγμα τον κωδικό της πιστωτικής τους κάρτας.
Έλλειψη εμπιστοσύνης από τη μεριά κάποιων καταναλωτών, οι οποίοι δεν

εμπιστεύονται το Διαδίκτυο για τις συναλλαγές τους και είναι επιφυλακτικοί όσον
αφορά την πραγματοποίηση online αγορών (εξαιτίας της έλλειψης πλήρους
1490
Δ.ΥΠ.Α.

ασφάλειας). Επίσης, δεν είναι πρόθυμοι να δώσουν προσωπικά τους δεδομένα και
εκφράζουν ανησυχίες για τη διασφάλιση του απορρήτου.
Πολλοί καταναλωτές προτιμούν τις πρόσωπο-με-πρόσωπο συναλλαγές. Στο

Διαδίκτυο υπάρχει έλλειψη της ανθρώπινης επαφής και αίσθησης.
Όμως, κάποιοι πελάτες θέλουν να αγγίζουν τα προϊόντα πριν τα αγοράσουν ή

προτιμούν να κανονίζουν το ταξίδι τους με τον ταξιδιωτικό πράκτορα, διατηρώντας
οπτική επαφή μαζί του. Η οπτική επαφή εμπνέει περισσότερη ασφάλεια και
εμπιστοσύνη.
Φόβος για την τεχνολογία. Απαιτείται κάποιος χρόνος για να αποκτήσουν οι πελάτες
εμπιστοσύνη σε μία τουριστική ιστοσελίδα αλλά και την τεχνολογία γενικότερα.
Δυσκολία μετάβασης από ένα ταξιδιωτικό γραφείο με φυσική παρουσία σε ένα
διαδικτυακό, εξαιτίας του ότι οι τουρίστες – καταναλωτές δεν εμπιστεύονται έναν
απρόσωπο πωλητή, τις συναλλαγές χωρίς χαρτιά και τα ηλεκτρονικά χρήματα.
Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο παραμένει ακριβή ή μη εφικτή για κάποιους πιθανούς

αγοραστές. Παρόλο που η διείσδυση του Διαδικτύου είναι αρκετά υψηλή, υπάρχουν
ομάδες δυνητικών πελατών που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να
επενδύσουν χρήματα για την αγορά ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Για τις
τουριστικές επιχειρήσειςαιτήματα των πελατών να έχουν μειωθεί αισθητά.
Δυνατότητα λήψης εξειδικευμένων υπηρεσιών και δημιουργίας ενός «προσωπικού

πακέτου διακοπών» ανάλογα με τον τρόπο ζωής, τις προτιμήσεις και τις απόψεις του
πελάτη. Συνήθως, οι ταξιδιωτικοί πράκτορες και τα ταξιδιωτικά γραφεία προβάλλουν
συγκεκριμένους προορισμούς
Το κόστος της πάγιας επένδυσης όσον αφορά την τεχνολογική υποδομή, μπορεί να
είναι ιδιαίτερα υψηλό. Απαιτείται ένα υψηλό ποσό για την ανάπτυξη εφαρμογών
ηλεκτρονικού τουρισμού, ποσό που πιθανόν να είναι απαγορευτικό για τις
επιχειρήσεις μικρού μεγέθους.
Αρκετά υψηλό είναι και το κόστος λειτουργίας και συντήρησης ενός τουριστικού
δικτυακού τόπου εξαιτίας της συνεχούς ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών. Τα
εργαλεία ανάπτυξης ηλεκτρονικών εφαρμογών μεταβάλλονται με ταχείς ρυθμούς και
μία επιχείρηση για να είναι ανταγωνιστική πρέπει να αναβαθμίζει συνεχώς το
σύστημά της με την τελευταία τεχνολογία.
1491
Δ.ΥΠ.Α.

Έλλειψη της απαραίτητης τεχνογνωσίας και του κατάλληλα εκπαιδευμένου

ανθρώπινου δυναμικού.
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις συχνά, πέρα από τους απαραίτητους πόρους, δεν

διαθέτουν και την επιχειρηματική κουλτούρα για να προχωρήσουν στην υιοθέτηση
του ηλεκτρονικού τουρισμού και την ένταξη των νέων τεχνολογιών στις εταιρικές
διαδικασίες.
Δεν υπάρχει πάντα επαρκές εύρος ζώνης τηλεπικοινωνιών γεγονός που συνεπάγεται
την έλλειψη της κατάλληλης τεχνολογικής υποδομής.
Προβλήματα λειτουργικότητας. Δεν είναι πάντα εφικτή η συνεργασία μεταξύ

πληροφοριακών συστημάτων λόγω της ετερογένειας που υφίσταται μεταξύ
εφαρμογών, βάσεων δεδομένων και λειτουργικών συστημάτων.
Έλλειψη εμπιστοσύνης και αντίσταση των επιχειρήσεων. Καθώς ο ηλεκτρονικός

τουρισμός είναι ένας τομέας που βρίσκεται σε εξέλιξη και μεταβάλλεται με ταχείς
ρυθμούς, πολλές επιχειρήσεις είναι δύσπιστες ως προς τα πλεονεκτήματα που
μπορεί να προσφέρει η υιοθέτηση των ΤΠΕ.
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Λόγω της τεράστιας ποικιλομορφίας και ετερογένειας της τουριστικής βιομηχανίας,

όλες οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες (π.χ. Geographical Information Systems, GIS, e-
Marketing, e-ticketing, Customer Relationship Management, self-service kiosks,
elearning, mobile–commerce, knowledge management systems, enterprise resource
planning (ERP) βρίσκουν εφαρμογές σε μια ή/και σε περισσότερου είδους
τουριστικές επιχειρήσεις παρέχοντας ποικίλα και διαφορετικά οφέλη ανάλογα με το
πλαίσιο εφαρμογής και χρησιμοποίησής τους.
Όμως καθώς, οι επιχειρηματικές εφαρμογές ηλεκτρονικού τουρισμού απαιτούν

σημαντικό βαθμό εξειδίκευσης των γενικών μοντέλων και τεχνολογικών λύσεων
ηλεκτρονικής επιχειρηματικότητας, το e-Tourism έδωσε ώθηση και ευκαιρίες και για
την δημιουργία νέων ειδών τουριστικών επιχειρήσεων.
Ταυτόχρονα, οι ηλεκτρονικές εφαρμογές ώθησαν πολλές παραδοσιακές τουριστικές

επιχειρήσεις να προσαρμόσουν και να επαναπροσδιορίσουν το επιχειρηματικό τους
μοντέλο και ρόλο στην τουριστική αλυσίδα αξίας, π.χ. μουσεία (π.χ. British Museum)
1492
Δ.ΥΠ.Α.

δραστηριοποιούνται ως tour operators’ δημιουργώντας και πουλώντας στην

ιστοσελίδα τους θεματικά τουριστικά πακέτα σε προορισμούς που σχετίζονται με τα
εκθέματά τους, ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί (π.χ. Lonely
Planet) πωλούν και αυτά μέσω των ιστοσελίδων τους τουριστικά πακέτα και άλλες
υπηρεσίες (τουριστική ασφάλιση κλπ.).
Γενικά, οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες και εφαρμογές αυξάνουν την ικανότητα των

τουριστικών επιχειρήσεων και οργανισμών να συντονίζουν και να ελέγχουν τις
ενδοεπιχειρησιακές και έξω-επιχειρησιακές τους δραστηριότητες τοπικά, εθνικά και
παγκόσμια προκαλώντας έτσι τεράστιες αλλαγές στον τρόπο διαχείρισης τους.
Με άλλα λόγια οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες δίνουν τη δυνατότητα στις τουριστικές

επιχειρήσεις να ψηφιοποιήσουν όλες τις λειτουργίες τους τόσο τις υποστηρικτικές και
κύριες, όσο και τις upstream (π.χ. προμήθειες) και downstream (π.χ. πωλήσεις –
εξυπηρέτηση πελατών) λειτουργίες στην αλυσίδα αξία τους με σκοπό τον
ορθολογισμό, την πληροφοριακή ενδυνάμωση της διαχείρισης των λειτουργιών τους
και την μείωση των λειτουργικών τους εξόδων.
Στην κοινωνία της πληροφορίας η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών δεν αποτελεί
επιλογή.
Έτσι, καθοριστικός παράγοντας για την αποτελεσματική υιοθέτηση και αξιοποίηση

των νέων τεχνολογιών αποτελεί ο επανασχεδιασμός των λειτουργιών και
οργανωτικών δομών των τουριστικών επιχειρήσεων, όπως επίσης και ο
επαναπροσδιορισμός των επιχειρησιακών τους μοντέλων και στρατηγικών.
E-TICKETING - ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ: ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΟΦΕΛΗ
Το ηλεκτρονικό εισιτήριο αποτελεί μια εφαρμογή η οποία έχει όχι μόνο ευρεία
εφαρμογή στον τουριστικό τομέα, αλλά επιφέρει και σημαντικά λειτουργικά και
στρατηγικά οφέλη.
Έτσι, από την μια δίνει την δυνατότητα στην τουριστική επιχείρηση να μειώσει τα
λειτουργικά της έξοδα (π.χ. μείωση εκτυπωτικών εξόδων, έξοδα αποστολής του
χάρτινου εισιτηρίου, ανθρωποώρες κλπ.) και να αυξήσει την ποιότητα υπηρεσιών και
εξυπηρέτησης προς τον πελάτη (π.χ. διευκόλυνση στην αγορά σε χρόνο και χώρο
1493
Δ.ΥΠ.Α.

που προτιμά και θέλει ο πελάτης), από την άλλη δίνει την ευκαιρία στην επιχείρηση
να αποφύγει την εξάρτηση της από μεσάζοντες οι οποίοι συνήθως επιβάλλονται και
χρειάζονται για την εκτύπωση ή/και παράδοση των εισιτηρίων στον πελάτη.
Το ηλεκτρονικό εισιτήριο δίνει τη δυνατότητα στον επιβάτη να κάνει ηλεκτρονικό

check-in μέχρι και 30 λεπτά πριν την πτήση, απλοποιεί τη διαδικασία πληρωμής του
εισιτηρίου και τέλος έχει έμμεσο όφελος για τα αεροδρόμια γιατί δεν δημιουργείται
συμφόρηση επιβατών στα check-in desks.
Ο επιβάτης πλέον έχει επιπλέον τη δυνατότητα να εκτυπώνει τις κάρτες επιβίβασής

του από το σπίτι ή οπουδήποτε αλλού υπάρχει υπολογιστής συνδεδεμένος στον
διαδίκτυο και ένας εκτυπωτής και στη συνέχεια να τσεκάρει σε ένα αυτόματο
μηχάνημα στο gate και να επιβιβάζεται στο αεροσκάφος.
Στην περίπτωση αυτή η κάρτα επιβίβασης εκδίδεται στη μορφή ενός bar code. Αυτό
το bar code εκτυπώνεται από έναν Η/Υ ή επιδεικνύεται από την οθόνη του κινητού
και στη συνέχεια «διαβάζεται» στην πύλη, πριν από την επιβίβαση. Πολλές εταιρείες
χρησιμοποιούν, ήδη, το on-line check-in, π.χ. British Airways, KLM, Lufthansa,
Aegean Airlines.
Έτσι, οι επιβάτες δεν χρειάζεται να περιμένουν σε ουρές, ενώ μπορούν να δουν στην
οθόνη ποιες θέσεις είναι διαθέσιμες και να επιλέξουν κάποια από αυτές. Επιπλέον, οι
εταιρείες έχουν κέρδος, αφού χρειάζονται λιγότερο προσωπικό και εγκαταστάσεις για
το check-in.
Στα επόμενα χρόνια ο στόχος είναι ο κωδικός που αναγράφεται στην κάρτα
επιβίβασης να αποστέλλεται με μήνυμα στο κινητό τηλέφωνο των επιβατών,
καταργώντας τελείως την ανάγκη χρήσης χαρτιού.
Σε περίπτωση που τα αεροδρόμια θα χρησιμοποιήσουν και εφαρμογές βιομετρικών

στοιχείων για τον έλεγχο των επιβατών τότε ο επιβάτης από την άφιξή του στο
αεροδρόμιο μέχρι την επιβίβασή του στο αεροπλάνο δεν θα χρειαστεί να περιμένει σε
καμία ουρά και θα έρχεται σε επαφή με το προσωπικό της εταιρίας για πρώτη φορά
μέσα στο αεροσκάφος.
Η εφαρμογή του e-ticketing (αγορά εισιτηρίου μέσω διαδικτύου) σε μία μόνο εταιρεία
είναι σχετικά απλή. Το θέμα περιπλέκεται όταν πρόκειται για ταξίδια στα οποία
χρησιμοποιούνται περισσότερες από μία εταιρείες. Στην περίπτωση αυτή, οι βάσεις
1494
Δ.ΥΠ.Α.

δεδομένων των εταιρειών θα πρέπει να είναι ολοκληρωμένες μεταξύ τους και αυτό
συνεπώς απαιτεί την συνεργασία μεταξύ αεροπορικών εταιρειών.
Για το λόγο αυτό, αρχικά ευνοούνται αεροπορικές εταιρίες που συμμετέχουν σε

εταιρικές «συμμαχίες», alliances, π.χ. ή/και συνεργάζονται με άλλες εταιρίες με άλλες
πρακτικές, π.χ. code share agreements.
Το στοιχείο αυτό επιβεβαιώνει ακόμα περισσότερο την ανάγκη δημιουργίας μιας

κοινής πλατφόρμας συνεργασίας μεταξύ των αεροπορικών 122 εταιριών ή την
δημιουργία και υιοθέτηση open standards από αεροπορικές και στη συνέχεια και
άλλες τουριστικές, αφού το τουριστικό προϊόν δεν απαρτίζεται μόνο από την
μεταφορά και ο τουρίστας θα θελήσει να αγοράσει και άλλα προϊόντα χωρίς να
χρειάζεται να αλλάξει πλατφόρμα και προμηθευτή.
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Με την έλευση του διαδικτύου κάθε είδους τουριστική επιχείρηση δημιούργησε την
δική της ιστοσελίδα για έρθει σε άμεση επαφή και επικοινωνία με τον διεθνή πελάτη
της με έναν οικονομικό τρόπο.
Έτσι, τόσο οι άμεσοι προμηθευτές (π.χ. ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, αεροπορικές και

ναυτιλιακές εταιρίες, μουσεία, και άλλοι πάροχοι τουριστικών προϊόντων) όσο και οι
μεσάζοντες (ταξιδιωτικά γραφεία, τουρ οπεράτορς κλπ.) και οι αναπτυξιακές εταιρίες
(π.χ. συστήματα προώθησης προορισμών) έχουν δημιουργήσει τις δικές τους
ιστοσελίδες στο διαδίκτυο και πραγματοποιούν συναλλαγές απευθείας με τον
πελάτη.
Σκοπός της κάθε επιχείρησης είναι η παράκαμψη οποιοδήποτε μεσάζοντα για την
μείωση των προμηθειών και εξόδων διανομής με σκοπό τις απευθείας πωλήσεις, την
απόκτηση της πιστότητας του πελάτη και την συλλογή πληροφοριών σχετικά με την
τουριστικά αγορά.
Συγκεκριμένα τα οφέλη του ηλεκτρονικού εμπορίου και ηλεκτρονικού μάρκετινγκ για

κάθε τουριστική επιχείρηση είναι:
• 24 x 7 x 365, παγκόσμιες πωλήσεις και πελάτες
1495
Δ.ΥΠ.Α.

• Μείωση κόστους κρατήσεων/προώθησης

• Αυξημένα έσοδα, νέοι πελάτες, καλύτερες τιμές και άμεση εξόφληση πληρωμών
• Αυτοματοποίηση της διαδικασίας κρατήσεων και μείωση λειτουργικών εξόδων
• Άμεση σχέση και ownership των πελατών (Customer Relationship Management)
• Ευκαμψία τιμολογιακής πολιτικής ακόμα και την τελευταία στιγμή. Ευελιξία
προσαρμογής της επιχειρήσεις στις αλλαγές της αγοράς λόγω της ταχύτητας
στην ενημέρωση που προσφέρει το διαδίκτυο.
• Οι ενημερώσεις της ηλεκτρονικής σελίδας μιας επιχείρησης είναι εύκολες και
άμεσες με αποτέλεσμα η ταχύτητα ανταπόκρισης στις αλλαγές (τιμών, νέων
προϊόντων) να είναι ιδιαίτερα γρήγορη σε σχέση με τις παραδοσιακές τακτικές.
• Μείωση εξάρτησης από τρίτους
• Κατανόηση συμπεριφοράς καταναλωτή στο διαδίκτυο, έρευνα αγοράς και
δημιουργία πελατειακής βάσης
• Προσωποποίηση προϊόντων, υπηρεσιών και ιστοσελίδων
• Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο – τακτικές direct marketing
• Ιστοσελίδες με οπτικοακουστικό και πολυμεσικό υλικό
• Υφίσταται η δυνατότητα άμεσης μέτρησης της αποτελεσματικότητας της πολιτικής
μάρκετινγκ που ακολουθεί μια επιχείρηση καθώς και του βαθμού ικανοποίησης
του πελάτη από ένα συγκεκριμένο προϊόν.
• Διαδικτυακή συνεργασία με άλλες επιχειρήσεις (μεσάζοντες, αντιπρόσωποι,
προμηθευτές, πωλητές).
1496
Δ.ΥΠ.Α.

Στην ενότητα αυτή, αναλύθηκε το marketing ως επιχειρησιακή στρατηγική και ως

διαδικασία εφαρμογής του. Παρουσιάστηκαν συνοπτικά ο ορισμός και οι διαστάσεις
του μάρκετινγκ, η σημασία του πελάτη για την επιχείρηση καθώς και οι παράγοντες
που την επηρεάζουν από το μίκρο και μάκρο περιβάλλον. Αναλύθηκαν τα κύρια
δομικά στοιχεία του marketing mix, η διαδικασία της τμηματοποίησης, στόχευσης και
τοποθέτησης, οι στρατηγικές εναλλακτικές, καθώς και οι λειτουργία των δημοσίων
σχέσεων.
Επίσης, παρουσιάστηκαν οι πτυχές του τουριστικού marketing όπως αυτό

προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες της τουριστικής αγοράς. Αποτυπώνονται τα
χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης και προσφοράς καθώς και του τουριστικού
προϊόντος, λαμβάνοντας υπόψη τις επιθυμίες και ανάγκες των τουριστών, και τις
τουριστικές δομές και πρακτικές που θα τις ικανοποιήσουν.
1497
Δ.ΥΠ.Α.

Τέλος, καταγράφηκαν και αναλύθηκαν τα εργαλεία και οι πρακτικές marketing στο

πεδίο του δημιουργικού τουρισμού. Παρουσιάζονται οι έννοιες και η σημασία του
αυτού του τουριστικού είδους δηλαδή ο διαδραστικός χαρακτήρας του, και η
παραγωγή μοναδικών τουριστικών εμπειριών, μέσα από τη δημιουργική ενασχόληση
με τα πολιτιστικά στοιχεία του τόπου προορισμού. Αυτό περιλαμβάνει
επιχειρηματικές τουριστικές ιδέες στον τομέα των τεχνών και χειροτεχνών, τη
γαστρονομία, την υγεία και θεραπεία και για αυτό παρουσιάστηκαν πρακτικές και
παραδείγματα σχεδιασμού και υλοποίησης ενός εγχειρήματος δημιουργικού
τουρισμού.
1. Ο Πελατοκεντρισμός και η ικανοποίηση του πελάτη είναι η βασικότερη έννοια του

σύγχρονου μάρκετινγκ
2. Το περιβάλλον του marketing αποτελεί την αρένα στην οποία οι επιχειρήσεις

δίνουν τη καθημερινή τους μάχη για επιβίωση, ανάπτυξη, πωλήσεις και κέρδη
3. Το στρατηγικό management αποτελεί ένα αμελητέο κομμάτι της

επιχειρηματικότητας
4. Η ευρεία προβολή και η δημιουργία μιας θετικής εικόνας απέναντι στο πρόσωπο/
στην επιχείρηση/ στον οργανισμό είναι ο στόχος των Δημοσίων Σχέσεων
5. Τουρισμός είναι η μόνιμη μετακίνηση ανθρώπων από τον τόπο της μόνιμης
κατοικίας τους σε έναν άλλο
6. Σε πολλές περιπτώσεις ο καθορισμός των τιμών αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα
1498
Δ.ΥΠ.Α.

7. Με τον όρο διαφήμιση εννοείται πάντοτε μόνο ένα πράγμα
8. Στην πρώτη φάση της διαδικασίας για την προετοιμασία ενός προγράμματος
μάρκετινγκ γίνεται η διαγνωστική μελέτη του περιβάλλοντος της επιχείρησης
καθώς και του ευρύτερου περιβάλλοντος μέσα στο οποίο λειτουργεί
9. Για την ερμηνεία της συμπεριφοράς των ατόμων, σε ό,τι αφορά τις καταναλωτικές
και αγοραστικές τους συνήθειες, έχουν αναπτυχθεί δύο προσεγγίσεις
10. Ο Ανταγωνισµός είναι ένας από τους σημαντικούς εξωτερικούς παράγοντες που
επηρεάζουν την πορεία µιας επιχείρησης
1.Σ 2.Σ 3.Λ 4.Σ 5.Λ 6.Σ 7.Λ 8.Σ 9.Λ 10.Σ
Εκπαιδευτική ενότητα 9. ‘’Διεκπεραίωση κρατήσεων’’
Σκοπός της ενότητας είναι να παρουσιαστεί η ραγδαία ανάπτυξη του Διαδικτύου

καθώς επίσης και να είναι να εξοικειώσει τους εκπαιδευόμενους με την έννοια του
ηλεκτρονικού καταστήματος και με αυτή του ηλεκτρονικού επιχειρείν. Ακόμη θα
παρουσιαστεί η εξοικείωση των εκπαιδευόμενων στις βασικές έννοιες του
ηλεκτρονικού εμπορίου έτσι ώστε να αποκτήσουν το απαραίτητο θεωρητικό
υπόβαθρο για τη μετέπειτα διερεύνηση των εφαρμογών του στον κλάδο του
τουρισμού.
1499
Δ.ΥΠ.Α.

Με την ολοκλήρωση της ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα είναι σε θέση να:
• Γνωρίζουν τι είναι το internet (διαδίκτυο)

• Κατανοούν τους λόγους της ραγδαίας ανάπτυξης του
• Κατανοούν την έννοια ηλεκτρονικό επιχειρείν
• Ορίζουν το e-shop
• Ορισμός ηλεκτρονικού εμπορίου
• Κατηγορίες συναλλαγών ηλεκτρονικού εμπορίου και διαφορές αγορών B2B
με B2C
• Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα ηλεκτρονικού εμπορίου
Έννοιες-Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 9

• INTERNET
• LAN
• WAN
• ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ
• E –shop
• e- business
• ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ SET
• ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
• Β2Β
• B2C
• FISHING
9.1 Ανάπτυξη Του Διαδικτύου – Ίντερνετ, Ηλεκτρονικά Καταστήματα με

διεκπεραίωση κρατήσεων
Το διαδίκτυο (Internet) είναι το µμεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών στον κόσµο.
1500
Δ.ΥΠ.Α.

Οι υπολογιστές συνδέονται μεταξύ τους με τηλεφωνικές και άλλες γραμμές. Είναι

δηλαδή ένα πλέγμα από εκατομμύρια διασυνδεδεμένους υπολογιστές, το οποίο
εκτείνεται σχεδόν σε κάθε σημείο του πλανήτη και παρέχει τις υπηρεσίες του σε
εκατομμύρια χρήστες, ανεξάρτητα από το χώρο και το χρόνο (Τριανταφύλλου κ.ά.,
2003).
Προσφέρει εξαιρετικά πολύτιμες υπηρεσίες σε εκατομμύρια ανθρώπους και

οργανισμούς σε όλο το κόσμο, αποτελεί μια διεθνή πηγή πληροφοριών και μέσο
συνεργασίας μεταξύ αμέτρητων χρηστών διαφορετικών ομάδων, κοινοτήτων,
εθνοτήτων και κρατών (Report on background and issues of Cryptography Policy,
2007).
Το διαδίκτυο αποτελείται από ένα σύνολο δικτύων, δηλαδή από έναν αριθμό κόμβων
που βρίσκονται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου και είναι συνδεδεμένα
μεταξύ τους.
Κάθε κόμβος μπορεί να παρέχει πληροφορίες, να είναι ηλεκτρονικό κατάστημα, να

στέλνει και να δέχεται μηνύματα ή να είναι οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή. Το
διαδίκτυο λειτουργεί κυρίως ως ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για οποιοδήποτε
θέμα και ο χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί μέσα από εικόνες, ήχο, video, ή ακόμα και
απλό κείμενο (Bailey et all., 1995).
Επίσης, το διαδίκτυο είναι ένας μηχανισμός για τη διάδοση πληροφοριών με άμεση

δυνατότητα παγκόσμιας εκπομπής, καθώς και ένα μέσο για συνεργασία και
αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμων και των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) τους,
χωρίς να τους απασχολεί η γεωγραφική τοποθεσία (Leiner et all., 2000).
Το διαδίκτυο είναι το παγκόσμιο δίκτυο από υπολογιστές συνδεδεμένους μεταξύ

τους, που επικοινωνούν και ανταλλάσσουν πληροφορίες με βάση ένα κοινό
πρωτόκολλο επικοινωνίας.
Το διαδίκτυο βασίζεται στην ομάδα πρωτοκόλλων TCP/IP και είναι σχεδιασμένο

ώστε να είναι πάντα διαθέσιμο ακόμα και αν κάποιο κομμάτι του δικτύου (δηλαδή
κάποιος υπολογιστής συνδεδεμένος σε αυτό) διακόψει τη λειτουργία του, σε αυτή τη
περίπτωση τα μεταφερόμενα πακέτα φτάνουν στον προορισμό τους μέσω
διαφορετικών διαδρομών (∆ουκίδης κ.ά., 1998). Μπορούμε να το δούμε ως μια
1501
Δ.ΥΠ.Α.

δημόσια βασική υποδομή, που αυτoσυντηρείται και είναι διαθέσιμη σε εκατοντάδες

εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Η εξέλιξη όμως της πληροφορικής δίνει σήμερα τη δυνατότητα μιας πιο γρήγορης,
αποτελεσματικής και φτηνής επικοινωνίας μέσω ενός παγκόσμιου δικτύου
υπολογιστών, το διαδίκτυο. Η επικοινωνία που υποστηρίζει το διαδίκτυο δεν
περιορίζεται μόνο στην αποστολή και λήψη απλών γραπτών ή φωνητικών
μηνυμάτων, αλλά επιτρέπει και την αποστολή κάθε είδους αρχείου σε μορφή
κειμένου, εικόνας, ήχου και video σε πραγματικό χρόνο ή ετεροχρονισμένα
(Τριανταφύλλου κ.ά., 2003).
Τι είναι όμως το διαδίκτυο;
Αν και δεν υπάρχει ίσως κάποιος γενικός αποδεκτός ορισμός, το διαδίκτυο θεωρείται
ως το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών και διασυνδεδεμένων δικτύων (LANs και
WANs) του πλανήτη.
Έτσι, κάθε χρήστης, οποιουδήποτε υπολογιστή και οποιουδήποτε συνδεδεμένου

δικτύου, μπορεί να επικοινωνήσει και να μοιραστεί πληροφορίες, γνώσεις, και γενικά
κάθε είδους δεδομένα, με οποιονδήποτε άλλο χρήστη, σε ένα από τα άλλα
συνδεδεμένα δίκτυα (Οικονομίδης, 2004).
Ανακεφαλαιώνοντας, το διαδίκτυο είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο, το οποίο αποτελείται

από χιλιάδες μικρότερα δίκτυα υπολογιστών. Τα δίκτυα αυτά συνδέονται μεταξύ τους
μέσω του τηλεφωνικού συστήματος. Τα δίκτυα που απαρτίζουν το ∆ιαδίκτυο ανήκουν
σε ιδιώτες, οργανισμούς και κυβερνήσεις (Τριανταφύλλου κ.ά., 2003).
Το διαδίκτυο ως παγκόσμιο πληροφοριακό σύστημα μπορεί να διαχωριστεί σε

τέσσερα διακριτά επίπεδα (Dann, 1998):
1) Υποδομή Υλικού. Περιλαμβάνει τους υπολογιστές, δηλαδή τα μέσα διασύνδεσης,

όπως τα καλώδια και τον υπόλοιπο δικτυακό εξοπλισμό, καθώς και τους
δρομολογητές.
1502
Δ.ΥΠ.Α.

Η υποδομή υλικού συνιστά τη ραχοκοκαλιά (backbone) πάνω στηνοποία το

διαδίκτυο δομείται και καθίσταται προσβάσιμο. Η υποδομή αυτή λειτουργεί χωρίς την
παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα.
2) Υποδομή Λογισμικού. Περιλαμβάνει τα πρωτόκολλα και τις μεθόδους

επικοινωνίας. Η υποδομή αυτή λειτουργεί χωρίς τη συνεχή παρέμβαση του
ανθρώπινου παράγοντα.
3) Πνευματική Υποδομή. Περιλαμβάνει το περιεχόμενο του διαδικτύου, όπως

δημιουργείται, συντηρείται και ανανεώνεται από τους χρήστες του. Είναι το πρώτο
επίπεδο στο οποίο πραγματοποιείται η ανθρώπινη επικοινωνία. Περιλαμβάνει
κείμενα, εικόνες, video, γραφικά και προγράμματα – εφαρμογές.
4) Κοινωνική Υποδομή. Είναι το επίπεδο όπου οι συναλλαγές δεδομένων

επεκτείνονται εξελίσσοντας τις κοινωνικές σχέσεις στο διαδίκτυο.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ∆ΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
Η ιστορία του διαδικτύου ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ΄60 όταν ο οργανισμός
ARPA (Advanced Research Project Agency) στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής,
ξεκίνησε μια ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τα δίκτυα μεταγωγής δεδομένων,
τα λεγόμενα Packet Switched Networks.
H τεχνική στα δίκτυα τέτοιας μορφής βασίζεται στην υποδιαίρεση των δεδομένων
προς μεταφορά, σε πακέτα, τα οποία στη συνέχεια μεταδίδονται από κόμβο σε
κόμβο, μέχρι τον τελικό τους προορισμό, όπου και επανασυναρμολογούνται,
σχηματίζοντας τα αρχικά δεδομένα.
Η πρώτη αυτή ερευνητική προσπάθεια, είχε ως αποτέλεσμα, τη δημιουργία του

πρώτου τέτοιου δικτύου, που είχε την κωδική ονομασία ARPAnet (Advanced
Research Projects Agency Network). Ο αρχικός στόχος αυτού του δικτύου ήταν η
κάλυψη των αναγκών των χρηστών του – που την εποχή εκείνη ήταν ερευνητικά και
πανεπιστημιακά ιδρύματα – προκειμένου να εκμεταλλευτούν, στο μέγιστο βαθμό,
τους ελάχιστους μεγάλους υπολογιστές εκείνης της εποχής.
Αυτό ουσιαστικά μεταφραζόταν στη δυνατότητα απομακρυσμένης πρόσβασης στους

υπολογιστές των Πανεπιστημίων από τους ερευνητές και τις επιστημονικές ομάδες
που εργάζονταν σε αυτούς (∆ημητριάδης, 2001).
1503
Δ.ΥΠ.Α.

Μέσω τέτοιου είδους συνδέσεων, ήταν επίσης δυνατή η επικοινωνία και ανταλλαγή
δεδομένων με ερευνητές από άλλα Πανεπιστήμια της Αμερικής. Για το λόγο αυτό, το
ARPAnet, το οποίο ιστορικά αποτελεί τον πρόδρομο του διαδικτύου, θεωρήθηκε ένα
πολύ σημαντικό επίτευγμα τη στιγμή μάλιστα που βασίστηκε σε εξαιρετικά γρήγορες,
για την εποχή εκείνη, τηλεφωνικές γραμμές υψηλής ποιότητας (56 kbits/sec) κάτι που
του προσέδιδε μεγάλο βαθμό αξιοπιστίας.
Για το λόγο αυτό, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, το Πεντάγωνο θέλησε να
δικτυώσει όλες τις υπηρεσίες του, κάτω από ένα ενιαίο λειτουργικό σύστημα, που να
παρουσίαζε αυτά τα χαρακτηριστικά. Ανάλογη ήταν και η συμπεριφορά του
Υπουργείου Άμυνας, το οποίο χρηματοδότησε σε αρκετά μεγάλο βαθμό ερευνητικές
προσπάθειες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και των δικτύων.
Η επιλογή του UNIX ως το λειτουργικό αυτών των συστημάτων, έδωσε μεγάλη

ώθηση στη χρησιμοποίηση τέτοιου είδους υπηρεσιών, καθώς αναπτύχθηκε μια
υποδομή που επέτρεπε τη συνέχιση της λειτουργίας του συστήματος, ακόμη και αν
ένας ή περισσότεροι από τους διασυνδεδεμένους υπολογιστές, ετίθετο προσωρινά ή
μόνιμα εκτός λειτουργίας. Για την αποτελεσματική δικτύωση των διαφορετικών
τμημάτων του, επιλέχθηκε το 1977 ένα νέο πρότυπο πρωτόκολλο εκείνο, που είναι
γνωστό σήμερα με την ονομασία TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet
Protocol). Επειδή όμως η εταιρεία AT&T, που ήταν ιδιοκτήτρια του UNIX, δεν είχε
διαθέσιμο το TCP/IP στο λειτουργικό της, το Πεντάγωνο ανέθεσε στο Πανεπιστήμιο
του Berkeley τη δημιουργία ενός ενισχυμένου UNIX που θα περιελάμβανε και το
πρωτόκολλο TCP/IP.
Πράγματι, το Πανεπιστήμιο του Berkeley υλοποίησε αυτή τη σύζευξη μεταξύ των δύο
προγραμμάτων, και ταυτόχρονα ανέπτυξε μια δική του έκδοση του UNIX, το BSD
UNIX, που γρήγορα κυριάρχησε και έγινε το λειτουργικό σύστημα όλων των
Αμερικανικών Πανεπιστημίων.
Το γεγονός αυτό έδωσε τρομακτική ώθηση στη διάδοση του διαδικτύου, καθώς ήταν
η πρώτη φορά που είχε αναπτυχθεί μια κοινή πλατφόρμα που πρόσφερε έδαφος για
μια εύκολη διασύνδεση χρηστών και δικτύων. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα
λοιπόν, όλα τα τοπικά δίκτυα των Πανεπιστημίων που στηρίζονταν στο πρωτόκολλο
TCP/IP, διασυνδέθηκαν μεταξύ τους.
1504
Δ.ΥΠ.Α.

Με το πέρασμα του χρόνου, οι δημιουργοί του ARPAnet θέλησαν να συνδέσουν το

δίκτυο και με τα άλλα υπάρχοντα δίκτυα, ενώ και το Πεντάγωνο επιθυμούσε να
δημιουργήσει ένα παρόμοιο δίκτυο.
Γρήγορα λοιπόν ωρίμασε η ιδέα της δημιουργίας ενός διαδικτύου, το οποίο

χαρακτηριζόταν από απουσία κεντρικής διαχείρισης, και το οποίο ο χρήστης θα
μπορούσε να προσπελάσει από πολλούς διαφορετικούς κόμβους.
Έτσι λοιπόν γύρω στο 1980, τα πρώτα δίκτυα υπολογιστών - Πανεπιστημιακά στην
πλειοψηφία τους - διασυνδέθηκαν μεταξύ τους, κάτω από το πρωτόκολλο TCP/IP,
για να αποτελέσουν τα πρώτα στάδια ενός δικτύου που ονομάστηκε Internet ή ARPA
Internet, και το οποίο, ακολουθώντας ραγδαίους ρυθμούς ανάπτυξης, αποτελεί
σήμερα το μεγαλύτερο επίτευγμα της ανθρώπινης επιστήμης.
Το 1983 το TCP/IP έγινε το υποχρεωτικό πρωτόκολλο του διαδικτύου, δίδοντας τη

δυνατότητα σε κάθε χρήστη να διαπραγματεύεται με τους διασυνδεδεμένους
υπολογιστές του διαδικτύου με τον ίδιο τρόπο, ανεξάρτητα από τη μεθοδολογία
διασύνδεσης τους (Οικονομίδης, 2004). Το 1985 η NSF ξεκίνησε ένα πρόγραμμα
που ως στόχο είχε την παροχή πρόσβασης στο διαδίκτυο από οποιαδήποτε περιοχή
των Ηνωμένων Πολιτειών.
∆ημιουργήθηκε ένας βασικός σκελετός του προγράμματος, το NSFNET, το οποίο

πολύσύντομα ενσωματώθηκε από εκπαιδευτικούς οργανισμούς, ακαδημαϊκούς
ερευνητές, κυβερνητικές υπηρεσίες και διεθνείς οργανισμούς έρευνας.
Όσον αφορά το ARPANet η έλλειψη χρηματοδότησης οδήγησε την Υπηρεσία

Επικοινωνιών Άμυνας (DefenseCommunications Agency) στη διακοπή της
λειτουργίας του το 1989.
Εκτός όμως από την κατασκευή του TCP/IP πρωτοκόλλου σημαντικό ρόλο στο
ηλεκτρονικό εμπόριο έπαιξε η εισαγωγή του EDI (Electronic Data Interchange). Στο
σημείο αυτό αρκεί να πούμε ότι το EDI άρχισε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1970
και παρείχε τη δυνατότητα μίας γρήγορης ανταλλαγής δεδομένων και πληροφοριών
(Σιώμκος, 2004). Α
πό τη δεκαετία του 1990 και έπειτα, η παγκόσμια διεύρυνση του διαδικτύου

συντελέστηκε με ταχύτατους ρυθμούς. Έχει υπολογιστεί ότι οι συνδέσεις στο
1505
Δ.ΥΠ.Α.

διαδίκτυο διπλασιάζονταν κάθε χρόνο και ότι το 1994 έφταναν τους δύο εκατομμύρια
υπολογιστές σε εκατό χώρες εξυπηρετώντας 23 εκατομμύρια χρήστες.
Στην αλματώδη αυτή αύξηση της εμβέλειας του διαδικτύου καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο
World Wide Web (w3). Ο w3 είναι μία έννοια η οποία στην εφαρμογή της
ενσωματώνει την πρόσβαση σε πληροφορίες και δεδομένα με άμεσο και απλό
τρόπο.
Η βασική αρχή του w3 είναι η δυνατότητα παγκοσμιοποίησης του αναγνωστικού

κοινού. ∆ηλαδή, από τη στιγμή που οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο να
είναι δυνατή η ανάκτηση αυτών χωρίς να υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά τη
γεωγραφική τοποθεσία ή τον τύπο του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Για τη διαχείριση
των δεδομένων αυτών θα είναι υπεύθυνο ένα άτομο το οποίο θα έχει άμεση
πρόσβαση στο πρόγραμμα διαχείρισης.
Όσον αφορά την ευρωπαϊκή πραγματικότητα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το
δίκτυο που λειτουργούσε ως κανάλι μεταφοράς μηνυμάτων ήταν το USENET.
Το USENET, το οποίο απευθυνόταν στους χρήστες του Unix, ενσωμάτωσε την ΙΡ

τεχνολογία με αποτέλεσμα πολύ σύντομα να λειτουργεί το ευρωπαϊκό ΙΡ δίκτυο, το
EUnet.
Με την διάδοση λοιπόν του διαδικτύου η ανάπτυξη επιχειρηματικών εφαρμογών

βασισμένη σε ηλεκτρονικά μέσα ήρθε ως μία φυσική συνέχεια της εξέλιξης του
εμπορίου. Η συνεργασία μεταξύ ψηφιακής πληροφόρησης, υπολογιστικών
εφαρμογών και διαδικτύου άνοιξε το δρόμο για το σύγχρονο ηλεκτρονικό εμπόριο.
Αναφορικά με τα ελληνικά δεδομένα η επιχειρηματική χρήση του ηλεκτρονικού

εμπορίου προωθήθηκε κυρίως στα μέσα της δεκαετίας 1990, όπου 90 επιχειρήσεις
του λιανικού εμπορίου (βιομηχανία και supermarket) προσπαθούσαν με τη χρήση
του EDI να αυτοματοποιήσουν τις συναλλαγές τους (Τριανταφύλλου κ.ά., 2003).
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ∆ΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
1506
Δ.ΥΠ.Α.

Η εξέλιξη και η επανάσταση είναι λέξεις που χρησιμοποιούνται συχνά με το διαδίκτυο

και τις επιχειρηματικές ευκαιρίες που αυτό προσφέρει. Η λέξη «εξέλιξη» αναφέρεται
στη σταδιακή αλλαγή και την προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον όπου οι ιδέες, οι
πρακτικές και οι λειτουργίες που ταιριάζουν περισσότερο σε αυτό επιβιώνουν,
δυναμώνουν και, τελικά, το χαρακτηρίζουν.
Η λέξη «επανάσταση» αναφέρεται στη δραματική αλλαγή που λαμβάνει χώρα σε ένα
περιβάλλον. To μάρκετινγκ έχει την τάση να αντιμετωπίζει το διαδίκτυο ως ένα χωρίς
όρια αγοραστικό τοπίο, όπου η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα
μεγάλο καταναλωτικό κοινό (Venkatesh, 1998).
Το ηλεκτρονικό μάρκετινγκ συνεχώς εξελίσσεται, αναπτύσσεται και προσαρμόζεται

προκειμένου να εκμεταλλευτεί αποδοτικά τα μοναδικά χαρακτηριστικά του
διαδικτύου. Το αποδοτικό ηλεκτρονικό μάρκετινγκ απαιτεί από τις επιχειρήσεις και
τους οργανισμούς την εκμετάλλευση όλων των παρακάτω χαρακτηριστικών του
διαδικτύου και την ενσωμάτωση τους στις στρατηγικές μάρκετινγκ.
Μέχρι σήμερα στη βιβλιογραφία αναφέρονται πέντε μοναδικά χαρακτηριστικά του

διαδικτύου σε σχέση με άλλα μέσα (Dann, 2001):
1) ∆υνατότητα αλληλεπίδρασης (Interactivity). Είναι ο βαθμός στον οποίο ο χρήστης

μπορεί να αλληλεπιδράσει με τις διαδικτυακές εφαρμογές (π.χ. έναν ιστοτόπο -
website).
2) Ποικιλία και προσαρμογή (Variety and Customization). Είναι όλα τα επίπεδα

αλλαγής, διάδρασης και προσαρμοσμένου περιεχομένου που εντοπίζονται σε
διαδικτυακές εφαρμογές.
3) Παγκόσμια πρόσβαση (Global Access). Είναι η παγκόσμια φύση του διαδικτύου,

δηλαδή οι διαδικτυακές εφαρμογές είναι παντού προσβάσιμες με τον ίδιο τρόπο και
έχουν παρόμοια απεικόνιση.
4) Χρονική ανεξαρτησία (Time Independence). Τα περισσότερα στοιχεία/ εφαρμογές

του διαδικτύου είναι προσβάσιμα κάθε χρονική στιγμή χωρίς την απαίτηση φυσικής
παρουσίας για να λειτουργήσουν.
5) Καθοδηγούμενο από το ενδιαφέρον (Interest Driven). Οι διαδικτυακές εμπειρίες

του χρήστη είναι αποτέλεσμα των δικών του επιλογών πλοήγησης και αναζήτησης
1507
Δ.ΥΠ.Α.

παρά αποτέλεσμα της παθητικής αποδοχής πληροφορίας από κάποια πηγή. Το

διαδίκτυο είναι, λοιπόν, ένα μέσο Pull και όχι Push όπως τα συμβατικά ΜΜΕ.
ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ∆ΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
Οι εφαρμογές του διαδικτύου και του εμπορίου που πραγματοποιούνται μέσω αυτού,
έχουν ως βασικό άξονα και στόχο την καλύτερη διεκπεραίωση των επιχειρηματικών
δραστηριοτήτων και η εφικτότητα τους εξαρτάται βασικά από την αποτελεσματική
λειτουργία του ηλεκτρονικού εμπορίου.
Οι βασικότεροι στόχοι είναι να μπορούν οι εταιρίες να είναι πιο αποδοτικές και

ευπροσάρμοστες στις εσωτερικές τους λειτουργίες, να είναι σε θέση οι εταιρίες να
επιτύχουν πιο στενή συνεργασία με τους προμηθευτές τους και να ανταποκρίνονται
πιο υπεύθυνα και άμεσα στις ανάγκες των πελατών τους, να κάνουν πιο σωστή
επιλογή των προμηθευτών, δίχως να αντιμετωπίζουν γεωγραφικούς περιορισμούς
και να δημιουργήσει έναν εναλλακτικό τρόπο συναλλαγών για ορισμένες κατηγορίες
καταναλωτών, οι οποίοι είναι γνώστες της νέας τεχνολογίας.
Όπως βλέπουμε οι στόχοι που θέτει το εμπόριο μέσω διαδικτύου είναι γνωρίσματα
που θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως οφέλη (Μπάλτας,2002).
Οι λόγοι που έκαναν το διαδίκτυο να ξεχωρίσει από τα άλλα μέσα και να εξαπλωθεί
ραγδαία οφείλονται στη φύση του (Παραπούρα κ.ά., 2007):
Το διαδίκτυο αποτελεί ένα αποκεντρωμένο δίκτυο υπολογιστών ανοικτό και

προσβάσιμο από οποιονδήποτε κάτοχο Η/Υ και τηλεφωνικής γραμμής,
προσφέροντας δυνατότητα επαφής με οποιονδήποτε (επικοινωνία όλων προς
όλους).
Οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να προσθέσει περιεχόμενο και να αυξήσει την αξία

του δικτύου, δεδομένων (δεδομένου) ότι όλοι οι χρήστες είναι ενεργά μέλη του και ότι
η λειτουργία του αποτελεί την ενεργητικότητα του χρήστη.
Το διαδίκτυο δεν έχει όρια γεωγραφικά, χρονικά, όγκου και είδους περιεχομένου.
1508
Δ.ΥΠ.Α.

Το περιεχόμενό του βρίσκεται σε συνεχή και δυναμική εξέλιξη, μη ελεγχόμενη

κεντρικά, με πολύ μεγάλη ευελιξία αλλαγών και ενημέρωσης.
Από την ιστορικά αρχική φύση του τείνει στη δωρεάν επικοινωνία, διακίνηση και
αναπαραγωγή του περιεχομένου του.
Αποτελεί μέσο τόσο σύγχρονης όσο και ασύγχρονης επικοινωνίας, με επικοινωνιακές

δυνατότητες πολλών διαφορετικών μορφών (κείμενο, εικόνα, ήχος, δεδομένα,
πολυμέσα).
Προσφέρει πολλές δυνατότητες μέτρησης και παρακολούθησης του διακινούμενου

περιεχομένου και της χρήσης του, αν και όχι απαραίτητα προσωπικής (επώνυμης).
Παραμένει όμως ένα δίκτυο από τη φύση του πολύπλοκο και όχι οργανωμένο, με
αποτέλεσμα ο χρήστης να χρειάζεται να «περιπλανηθεί» πριν καταλήξει να βρει ή να
κάνει αυτό που θέλει.
Ηλεκτρονικό κατάστημα (e-shop) είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να αναφερθεί

κάποιος σε ένα Διαδικτυακό τόπο (site) μέσω του οποίου πραγματοποιούνται
πωλήσεις διαφόρων ειδών. Ορισμένες πλατφόρμες δημοπρασιών προσφέρουν και
συστήματα ηλεκτρονικών καταστημάτων.
Η Επανάσταση της Πληροφορικής άλλαξε σημαντικά τον τρόπο ζωής των πολιτών,
επιφέροντας μια σειρά αλλαγών, που επηρεάζουν και τις εμπορικές επιχειρήσεις.
Αυτές οι αλλαγές μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό όπλο στα χέρια των

επιχειρήσεων που θέλουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός νέου
περιβάλλοντος που χαρακτηρίζεται από συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες,
διεθνοποίηση και εντατικοποίηση του ανταγωνισμού, κ.α.
Οι επιχειρήσεις που θα "επιβιώσουν" στον ανταγωνισμό είναι αυτές που στον

παρόντα χρόνο θα κάνουν τις στρατηγικές επιλογές για την ενσωμάτωση των νέων
τεχνολογιών στις πρακτικές τους.
1509
Δ.ΥΠ.Α.

Παλαιότερα, η ενσωμάτωση αυτή περιλάμβανε μόνο την ηλεκτρονική παρουσίαση

των καταστημάτων, όχι όμως και όλων των ειδών τους και, πολύ περισσότερο, δεν
υπήρχε δυνατότητα άμεσης παραγγελίας κάποιου είδους.
Το ηλεκτρονικό επιχειρείν (E-Business) αναφέρεται στην πραγματοποίηση

επιχειρηματικών συναλλαγών μέσω του Internet και είναι η προσαρμογή του
κλασικού επιχειρηματικού μοντέλου στην νέα ηλεκτρονική πραγματικότητα ή την
ανάπτυξη νέου επιχειρηματικού μοντέλου με αντικείμενο μόνο το Διαδίκτυο.
Όπως χαρακτηριστικά έχει πει ο Μπιλ Γκέιτς: "Το Διαδίκτυο δεν είναι απλώς άλλο ένα
κανάλι πωλήσεων. Θα μετασχηματίσει την επιχείρησή σας. Η μελλοντική επιχείρηση
θα λειτουργεί με ένα ψηφιακό νευρικό σύστημα". Με λίγα λόγια: Πωλήσεις σε
οποιονδήποτε, οπουδήποτε, οποτεδήποτε.
Έτσι, αναπτύσσονται διεθνώς τα ηλεκτρονικά καταστήματα, που προσφέρουν

ημερησίως χιλιάδες προϊόντα που υπόσχονται χαμηλότερες τιμές.
Ανάλογα με τα προσφερόμενα είδη, ο μελλοντικός πελάτης μπορεί να αναζητήσει

ανάμεσα σε πολλά ομοειδή το συγκεκριμένο είδος που επιθυμεί, να μάθει την τιμή
και τον χρόνο αποστολής (εάν το παραγγείλει), να το δει σε εικόνες (ορισμένες φορές
και σε βίντεο) και να κάνει και σχετικές συγκρίσεις τιμών.
Οι τιμές στα ηλεκτρονικά καταστήματα είναι φθηνότερες, γιατί ένα τέτοιο κατάστημα
δεν διατηρεί σημεία πώλησης με υψηλό ενοίκιο, δεν απασχολεί αριθμητικά το ίδιο
προσωπικό με ένα συμβατικό και παραμένει "ανοικτό" σε 24ωρη βάση και για 365
μέρες ετησίως.
Ο πελάτης μπορεί ακόμη να βρει και να παραγγείλει είδη που δεν υπάρχουν στα
συμβατικά καταστήματα της πόλεως ή της χώρας του και μπορεί να πληρώσει μέσω
της πιστωτικής του κάρτας ή με την χρήση της αντικαταβολής ή Paypal.
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ
Τα προβλήματα που αρχικά ανέκυψαν από την παρεμβολή κακόβουλων χρηστών

και τις υποκλοπές στοιχείων πιστωτικών καρτών έχουν, στο μεγαλύτερο βαθμό,
1510
Δ.ΥΠ.Α.

επιλυθεί και έτσι η συναλλαγή μέσω Διαδικτύου έχει γίνει κατά πολύ ασφαλέστερη σε
σχέση με το παρελθόν.
Σήμερα οι δύο τύποι αξιόπιστων τεχνολογιών ασφάλειας που είναι διαθέσιμα για
ηλεκτρονικές αγορές είναι το SSL (Secure Socket Layer) και το SET (Secure
Electronic Transaction).
Όταν πραγματοποιούνται συναλλαγές με ηλεκτρονικά καταστήματα μπορεί να

χρησιμοποιηθεί το SSL για να προστατευτεί η μυστικότητα των συναλλαγών.
Παρέχεται μυστικότητα κρυπτογράφησης του «καναλιού» της συναλλαγής μεταξύ
πελάτη και εμπόρου.
Όταν η συναλλαγή είναι πράγματι εμπιστευτική θα πρέπει να εμφανιστεί το ανάλογο

λογότυπο προστασίας πχ κλειδαριά στο πλαίσιο του φυλλομετρητή και η διεύθυνση
(URL) να έχει αλλάξει από http://διαδρομή... σε https://διαδρομή...
Το HTTPS είναι μια ασφαλής μορφή του γνωστού πρωτοκόλλου μεταφοράς

υπερκειμένου HTTP (Hyper Text Transfer Protocol), ώστε να είναι εξασφαλισμένη η
ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στον φυλλομετρητή και τον Web server.
Η τεχνολογία SET αναπτύχθηκε για την εξακρίβωση και γνησιότητας ταυτότητας

μεταξύ εμπόρων και καταναλωτών πριν από μία ηλεκτρονική συναλλαγή.
Συγκεκριμένα παρέχει εμπιστευτικότητα και ακεραιότητα των κρίσιμων

μεταδιδόμενων πληροφοριών αλλά και πιστοποίηση ότι ο έμπορος μπορεί να δέχεται
συναλλαγές με πιστωτική κάρτα μέσω συνεργασίας από κάποιο οικονομικό
οργανισμό αλλά και πιστοποίηση ότι ο κάτοχος της κάρτας είναι πραγματικά ο
νόμιμος και γνήσιος χρήστης του λογαριασμού.
Το SET δημιουργήθηκε από τη Visa και τη MasterCard.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΕΛΑΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κέντρων Καταναλωτή οι περισσότερες

επιχειρήσεις και ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες που δραστηριοποιούνται μέσω ή και μέσω
1511
Δ.ΥΠ.Α.

του ηλεκτρονικού εμπορίου δεν παρουσιάζουν τα επιθυμητά ικανοποιητικά επίπεδα

κερδοφορίας.
Ένας παράγοντας είναι ο φόβος των πελατών μήπως το προϊόν που τελικά θα
παραλάβουν δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες τους διότι δεν υπάρχει
άμεση επαφή με το παραγόμενο προϊόν αλλά και τι εγγυήσεις θα του παρέχει
πραγματικά ένα ηλεκτρονικό κατάστημα για το προϊόν σε σχέση με ένα παραδοσιακό
κατάστημα της γειτονιάς τους στο οποίο υπάρχει άμεση επικοινωνία και επαφής με
το αγαθό.
Τις περισσότερες φόρες οι χρήστες του Διαδικτύου που επισκέπτονται ηλεκτρονικά

καταστήματα τις χρησιμοποιούν μόνο για ενημέρωση (νέα προϊόντα, τιμές, σύγκριση
κτλ) και αν υπάρχουν κάποια προϊόντα που θέλουν τελικά να αγοράσουν να τα
παίρνουν από τα παραδοσιακά καταστήματα.
Ένας παράγοντας είναι ο φόβος των χρηστών για την χρήση των πιστωτικών καρτών
αλλά και η δυσαρέσκεια για τη μη κοινοποίηση ενός προσωπικού προφίλ, όπως για
παράδειγμα οι καταναλωτικές συνήθειες.
Η κακή σχεδίαση, η μη συχνή ενημέρωση αλλά και η δύσκολη πλοήγηση του

ηλεκτρονικού καταστήματος έχει ως αποτέλεσμα να αποθαρρύνονται οι πιθανοί
υποψήφιοι πελάτες. Από έρευνα του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Κέντρων
Καταναλωτή για το ηλεκτρονικό εμπόριο, για το έτος 2005 μια στις τρεις παραγγελίες
που έγιναν αφορούσαν σε προϊόντα που δεν παραδόθηκαν ποτέ στους
Συγκεκριμένα στην Ελλάδα το 49% των καταγγελιών που δέχθηκε το Κέντρο

αφορούσαν στη μη παράδοση των παραγγελθέντων προϊόντων ενώ ένα 22%
αφορούσε στην παράδοση ελαττωματικών ή προϊόντων που δεν ανταποκρίνονταν
στις προδιαγραφές που είχαν συμφωνήσει πελάτης-έμπορος.
Συνήθως οι πληροφορίες που πρέπει οπωσδήποτε να παρέχει ένα ηλεκτρονικό

κατάστημα στους καταναλωτές του ώστε να θεωρείται αξιόπιστο θα πρέπει να
Τρόποι επικοινωνίας με το e-κατάστημα τόσο με ηλεκτρονικό όσο και με συμβατικό

τρόπο
1512
Δ.ΥΠ.Α.

Τελική τιμή του προϊόντος ή της υπηρεσίας συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ και εξόδων
αποστολής
Εγγύηση του προϊόντος και υποστήριξη μετά την πώληση (After Sales Service)
Χρόνος παράδοσης του προϊόντος
Τρόπους πληρωμής και παράδοσης
Τρόπους ακύρωσης της παραγγελίας σε περίπτωση λάθους ή αλλαγής γνώμης
Πληροφορίες για την προστασία των προσωπικών ευαίσθητων δεδομένων
Τομείς ηλεκτρονικών καταστημάτων
Οι τομείς που καλύπτουν τα ηλεκτρονικά καταστήματα είναι σχεδόν όλοι οι τομείς του
λιανικού εμπορίου. Μπορεί να συναντήσει κανείς Διαδικτυακά σουπερμάρκετ,
καταστήματα τροφίμων, καταστήματα κοσμημάτων, βιβλιοπωλεία, καταστήματα
πάσης φύσεως ηλεκτρονικών ειδών, ηλεκτρικών συσκευών, ρουχισμού κτλ.
Συναντώνται, επίσης, καταστήματα προσφοράς υπηρεσιών, όπως έκδοσης πάσης

φύσεως εισιτηρίων, τραπεζικών συναλλαγών ("e-banking"), κράτησης ξενοδοχείων
και εστιατορίων κτλ. αλλά και καταστήματα που διεξάγουν ηλεκτρονικό τζόγο.
ΤΟ ∆ΙΑΔΙΚΤΥΟ: ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ E-ΕΠΙΧΕΙΡΗMΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ο όρος διαδίκτυο παραπέμπει στο International Network – ∆ιεθνές δίκτυο. Στα

ελληνικά έχει επικρατήσει ως διαδίκτυο και είναι το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών
στον κόσμο.
Οι υπολογιστές συνδέονται μεταξύ τους με τηλεφωνικές και άλλες γραμμές.
Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι το διαδίκτυο δεν είναι κάποια εταιρία ή οργανισμός με
κεντρική διοίκηση που αποφασίζει για τις πληροφορίες που θα δημοσιευτούν ή για τα
πρόσωπα που θα έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης ή δημοσίευσης. Αυτό είναι
τεχνολογικά αδύνατον.
Το διαδίκτυο αποτελούν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα (π.χ. πανεπιστήμια, σχολεία.), τα

ερευνητικά και επιστημονικά κέντρα (π.χ. NASA), τα διάφορα σωματεία και
οργανώσεις (π.χ. βουλή των εφήβων, σύλλογοι, δήμοι), οι εταιρείες (π.χ. Microsoft,
Otenet.), οι κυβερνήσεις (π.χ. υπουργεία) και τέλος οι μεμονωμένοι χρήστες και αν
1513
Δ.ΥΠ.Α.

κάποια στιγμή αποφάσιζαν όλοι οι χρήστες να κλείσουν τους υπολογιστές, τότε δεν
θα υπήρχε διαδίκτυο (Crick, 2006).
Το διαδίκτυο δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης σε νέα, πληροφορίες και βάσεις

δεδομένων σε παγκόσμια κλίμακα. Επίσης, επιτρέπει τη χρήση πολλών και
διαφορετικών εφαρμογών, που έχουν ως στόχο την επικοινωνία.
Ωστόσο, το διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε ραγδαία και αυτό γιατί

αποτελεί σημαντικό εργαλείο όχι μόνο για τους ιδιώτες αλλά και για τις επιχειρήσεις.
Η ανάπτυξη αυτή γίνεται εμφανής με το πρόθεμα ηλεκτρονική (το αγγλικό –e) το

οποίο δηλώνει τις νέες δυνατότητες που υλοποιούνται μέσω του διαδικτύου.
Παραδείγματα των νέων αυτών δυνατοτήτων είναι μεταξύ άλλων η ηλεκτρονική

διακυβέρνηση (e-government), η ηλεκτρονική τραπεζική (e-banking) και η
ηλεκτρονική επιχειρηματικότητα (e-business).
Όταν η επιχειρηματικότητα αφορά τις νεωτεριστικές επιχειρήσεις που επενδύουν τις

επιχειρηματικές τους δραστηριότητες μέσω των τηλεπικοινωνιακών δικτύων, των
κατανεμημένων υπολογιστών και του internet, χρησιμοποιούμε τον όρο e-επιχειρείν
(ηλεκτρονικό επιχειρείν, e-business), ώστε να διακρίνονται από εκείνες που
επιμένουν να χρησιμοποιούν παραδοσιακά μέσα και μεθόδους.
Η e-επιχειρηματικότητα περιλαμβάνει όλες τις ηλεκτρονικές δραστηριότητες που

διενεργούνται από μια επιχείρηση, όπως είναι η επιχειρηματική γνώση (business
intelligence), η διοίκηση σχέσεων πελατών (customer relationship management), το
ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) και ο σχεδιασμός των πόρων της επιχείρησης
(enterprise resource planning) (Μάρκελλος, 2005).
9.2. Οφέλη Του Εμπορίου Του Ίντερνετ
Ως ηλεκτρονικό εμπόριο ορίζεται το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών που

πραγματοποιείται μέσω τηλεπικοινωνιακών δικτύων – κυρίως το Internet.
Συμπεριλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες όπως η αγοραπωλησία αγαθών και

υπηρεσιών και η ανταλλαγή πληροφοριών.
1514
Δ.ΥΠ.Α.

Ο όρος ηλεκτρονικό εμπόριο υποδεικνύει τον εμπορικό χαρακτήρα των συναλλαγών

αλλά χρησιμοποιείται και για το σύνολο των συναλλαγών – ανταλλαγών που
πραγματοποιούνται με ηλεκτρονικά μέσα.
Το ηλεκτρονικό εμπόριο τείνει να αντικαταστήσει το παραδοσιακό εμπόριο και αφορά

στη διανομή, προώθηση, πώληση και αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, μέσα από το
διαδίκτυο.
Βασικό εργαλείο του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι οι ιστοσελίδες. Από εμπορικής

άποψης, το διαδίκτυο στο σύνολό του μπορεί να θεωρηθεί ως μια εφαρμογή
ψηφιακής επιχειρηματικότητας που επιτρέπει εργασίες μέσω ιστοσελίδων, όπως
ηλεκτρονικές παραγγελίες, ψηφιακά εμβάσματα, ηλεκτρονικό μάρκετινγκ κλπ.
Τα βασικότερα χαρακτηριστικά στοιχεία της ηλεκτρονικής αγοράς αφορούν στην

απουσία γεωγραφικού και χρονικού προσδιορισμού και στην αύξηση της ταχύτητας
ανταλλαγής πληροφοριών και αγαθών.
Οι σημαντικότερες διαβαθμίσεις της ηλεκτρονικής αγοράς συμπεριλαμβάνουν την:
παροχή πληροφοριών,
επικοινωνία,
σύναψη συμβάσεων,
διανομή (ηλεκτρονικών) αγαθών – υπηρεσιών, καθώς και τη
διαπραγμάτευση, σύναψη και πληρωμή συναλλαγών.
Οι λειτουργίες και οι διαδικασίες των επιχειρήσεων εξαρτώνται ολοένα και

περισσότερο από τα πληροφορικά συστήματα. Η ηλεκτρονική επιχειρηματικότητα
είναι μία ευρύτερη έννοια που αφορά στο ηλεκτρονικό εμπόριο, δηλαδή τη χρήση της
πληροφορικής στο σχεδιασμό, την παραγωγή, τη διανομή και την πώληση των
προϊόντων και υπηρεσιών.
Επιπλέον, αφορά στη χρήση της πληροφορικής στις εσωτερικές διαδικασίες

διοίκησης, π.χ. διαχείριση προσωπικού, αλυσίδας παραγωγής, προμηθειών,
πελατών.
1515
Δ.ΥΠ.Α.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ηλεκτρονικής επιχειρηματικότητας αποτελούν οι

τράπεζες οι οποίες με τη χρήση των νέων τεχνολογιών παρήγαγαν νέα προϊόντα,
έκαναν διανομή των υπηρεσιών τους μέσα από ηλεκτρονικά κανάλια ΑΤΜ, Internet
banking και Mobile banking και διαφήμισαν τα προϊόντα τους μέσω διαδικτύου ενώ
παράλληλα, βελτίωσαν τη διαχείριση των λογαριασμών των πελατών και την
παρακολούθηση των οικονομικών αποτελεσμάτων τους.
Οι κυριότερες μορφές συναλλαγών του ηλεκτρονικού εμπορίου κατηγοριοποιούνται

ως εξής:
μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών (Business-to-consumer - B2C),

μεταξύ επιχειρήσεων (Business-to-business - B2B),
μεταξύ καταναλωτών (Consumer-to-consumer - C2C),
μεταξύ επιχειρήσεων και διοίκησης (Business-to-Government – B2G),
μεταξύ καταναλωτών και διοίκησης (Consumers-to-Government – C2G) και μέσω
ασύρματης πρόσβασης (πχ κινητά τηλέφωνα).
Η βασικότερη διαφορά των συναλλαγών B2B με B2C έγκειται στο ότι η συμπεριφορά
των αγοραστών διαφέρει όταν εκπροσωπούν μια επιχείρηση.
Σκοπός των επιχειρήσεων είναι να αγοράσουν και σπάνια αναζητούν άσκοπα

πληροφορίες για προϊόντα ή υπηρεσίες, τα χαρακτηριστικά των προϊόντων είναι
καθορισμένα χωρίς αποκλίσεις και υπάρχει μαζικότητα στις αγορές και ως εκ τούτου
στην κοστολόγηση (π.χ. χαμηλότερο μοναδιαίο κόστος).
Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου για τις επιχειρήσεις

συμπεριλαμβάνουν τη διεύρυνση της αγοράς χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, τη
δυνατότητα συναλλαγών καθόλη τη διάρκεια της ημέρας, τη μείωση του κόστους
λόγω της απλούστευσης των δικτύων διανομής και απουσίας μεσαζόντων, την
ελάττωση του κόστους και του χρόνου παραγωγής, διανομής, φύλαξης και
αναζήτησης εγγράφων, την εξατομίκευση αγαθών και υπηρεσιών (ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα), τη μείωση του νεκρού χρόνου ανάμεσα στην εκταμίευση κεφαλαίου
και στην παραλαβή των ζητούμενων αγαθών – υπηρεσιών και τη μείωση του
κόστους των τηλεπικοινωνιών.
1516
Δ.ΥΠ.Α.

Τα πλεονεκτήματα του Ηλεκτρονικού Εμπορίου για τους καταναλωτές

συμπεριλαμβάνουν τις συναλλαγές καθόλη τη διάρκεια της ημέρας χωρίς
περιορισμούς χώρου, τη διεύρυνση των επιλογών και διευκόλυνση της σύγκρισης,
την άμεση πρόσβαση στις πληροφορίες που αφορούν στα επιθυμητά προϊόντα –
υπηρεσίες, τη μείωση των τιμών (εξαιτίας της μείωσης κόστους και της αύξησης του
ανταγωνισμού), την αμεσότερη παραλαβή (κυρίως όταν πρόκειται για ηλεκτρονικά
αγαθά), τη δυνατότητα συμμετοχής σε ηλεκτρονικές δημοπρασίες και τη δυνατότητα
ανταλλαγής απόψεων και πληροφοριών μεταξύ καταναλωτών (chats &
communities).
Τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου για το κοινωνικό σύνολο

συμπεριλαμβάνουν τη δυνατότητα για περισσότερα άτομα να εργάζονται εξ
αποστάσεως και να πραγματοποιούν αγορές χωρίς να μετακινούνται (με
συνακόλουθη μείωση της κυκλοφορίας και της ρύπανσης), τη μείωση των τιμών (η
οποία ωφελεί τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα), την πρόσβαση για τους κατοίκους
απομακρυσμένων ή τριτοκοσμικών περιοχών σε νέα αγαθά & υπηρεσίες και τη
βελτίωση της ποιότητας και μείωση του κόστους των παρεχόμενων δημόσιων
υπηρεσιών.
Τα μειονεκτήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου διακρίνονται σε τεχνικής και μη-

τεχνικής φύσης.
Τα μειονεκτήματα τεχνικής φύσης συμπεριλαμβάνουν την έλλειψη ασφάλειας και

αξιοπιστίας, ενιαίων τεχνικών προδιαγραφών και πρωτοκόλλων επικοινωνίας, το
ανεπαρκές εύρος τηλεπικοινωνιακών δικτύων, το μικρό κύκλο ζωής του
χρησιμοποιούμενου λογισμικού, την ασυμβατότητα ήδη υπαρχουσών εφαρμογών,
λογισμικών και βάσεων δεδομένων με το διαδίκτυο και την ανάγκη ύπαρξης
επιπρόσθετων web servers και άλλων υποδομών.
Τα μειονεκτήματα μη-τεχνικής φύσης αφορούν στο κόστος ανάπτυξης, στον κίνδυνο

αποτυχίας, στην προβληματική ασφάλεια και προστασία των δεδομένων, στην
έλλειψη εμπιστοσύνης (π.χ. απρόσωποι πωλητές, συμβάσεις, ηλεκτρονικά μέσα
πληρωμών), στην έλλειψη αισθήσεων (π.χ. αφή, όραση), στον περιορισμό της
ανθρώπινης επικοινωνίας, στις συνεχείς αλλαγές, στην έλλειψη κριτικής μάζας
αγοραστών – πωλητών, στην περιορισμένη πρόσβαση στο διαδίκτυο, στις ελλείψεις
1517
Δ.ΥΠ.Α.

στο νομικό πλαίσιο, στην ασυμμετρία πληροφοριών και στη διανομή συγκεκριμένων
φυσικών αγαθών.
Πιο ειδικά, το μειονέκτημα της ασφάλειας μπορεί να λάβει τη μορφή της υποκλοπής
προσωπικών δεδομένων ή τραπεζικών στοιχείων βάσει των οποίων
πραγματοποιούνται οι συναλλαγές και την κακόβουλη χρήση του υπολογιστή από
τρίτους.
Γενικά, παρατηρείται μία αύξηση της ηλεκτρονικής εγκληματικότητας με χρήση

δούρειων ίππων που προσπαθούν να υποκλέψουν κωδικούς μέσω του
πληκτρολογίου.
Η παραπλάνηση των χρηστών μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους δύο από τους
οποίους είναι το «Phishing» και to «Social Engineering». Το Phishing σχετίζεται με
πλαστά ηλεκτρονικά μηνύματα και ιστοσελίδες.
Συνήθως λαμβάνεται ένα πλαστό ηλεκτρονικό μήνυμα από τραπεζικό φορέα, στο
οποίο καλείται ο χρήστης να επιβεβαιώσει τον κωδικό πρόσβασής του.
Για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του Phishing οι τράπεζες έχουν ξεκινήσει την

εγκατάσταση ασφαλών συστημάτων αποστολής μηνυμάτων.
Το Social Engineering σχετίζεται με την αποστολή κωδικών στοιχείων μέσω σελίδων

κοινωνικής δικτύωσης.
Πολύ μεγάλο ποσοστό των χρηστών δίνουν τον κωδικό τους ή αυτός υποκλέπτεται,
με τη χρήση εφαρμογών στις οποίες ο χρήστης παρέχει πλήρη πρόσβαση στα
δεδομένα του.
Για την αντιμετώπιση του μειονεκτήματος της ασφάλειας πληρωμών, στις ιστοσελίδες
ηλεκτρονικού εμπορίου παρέχεται πλέον ένα εκτεταμένο εύρος μεθόδων πληρωμής
(π.χ. αντικαταβολή, εμβάσματα, επιταγές).
Έτσι, έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από ηλεκτρονικές υπηρεσίες πληρωμής οι οποίες
βασίζονται στην ολοκλήρωση της διαδικασίας σε δύο φάσεις (π.χ. Pay Pal, Google
Check-Out, Bill Me Later) και στον περιορισμό του διαθέσιμου ποσού πίστωσης
(προπληρωμένες κάρτες ή κάρτες μιας χρήσης).
1518
Δ.ΥΠ.Α.

Το μειονέκτημα της ασυμμετρίας πληροφοριών αφορά στο γεγονός ότι ο πωλητής

γνωρίζει πολλά περισσότερα για το προϊόν που οι πελάτες αγοράζουν. Δεν το
βλέπουν από κοντά, δεν το νιώθουν δεν το αγγίζουν. Ουσιαστικά επιλέγουν το
προϊόν από την εικόνα του. Αυτό δημιουργεί σημαντική ανασφάλεια στον αγοραστή
ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μεταχειρισμένα προϊόντα (π.χ. e-bay).
Το e-bay αναγνωρίζοντας τη δυσκολία να εγγυηθεί την ποιότητα των προϊόντων,

θέτει ως όρο στο user agreement: «e-bay has no control over the quality, safety, or
legality of these items advertised, the truth of accuracy of the listings or the ability of
sellers to sell items». Για να παρακαμφθεί αυτό το μειονέκτημα η e-bay δημιούργησε
το e-bay Feedback Forum.
Το τελευταίο σημαντικό μειονέκτημα σχετίζεται με τη διανομή συγκεκριμένων

Φυσικών Αγαθών. Όταν πρόκειται για διανομή φυσικών προϊόντων (π.χ. ρούχα και
μηχανήματα) τότε η παράδοσή τους γίνεται με την κλασσική μέθοδο της
ταχυδρομικής αποστολής που μπορεί να είναι ιδιαίτερα αργή και επισφαλής.
Στο σημείο αυτό το ηλεκτρονικό εμπόριο χάνει το κυριότερο πλεονέκτημά του, που
είναι η άμεση και γρήγορη μεταφορά.
Επιπλέον, πολύ μεγάλο ποσοστό των αγορών δεν ολοκληρώνονται όταν

προστίθενται έξοδα αποστολής στο συνολικό κόστος ή όταν ο αγοραστής
αντιλαμβάνεται ότι η αποστολή ενέχει σημαντική καθυστέρηση (π.χ. αποφυγή
επαναλαμβανόμενης αγοράς).
Οι σημαντικότερες προκλήσεις και ευκαιρίες του ηλεκτρονικού εμπορίου

συμπεριλαμβάνουν την αβέβαιη βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μοντέλων, τις
μεγάλες απαιτήσεις αλλαγών στις επιχειρησιακές διαδικασίες, τις συγκρούσεις στα
κανάλια διανομής, το ελλιπές νομικό πλαίσιο, καθώς και την προστασία της
ιδιωτικότητας.
1519
Δ.ΥΠ.Α.

Στην ενότητα αυτή παρουσιάστηκε η ραγδαία ανάπτυξη του διαδικτύου, η ιστορία

εξέλιξης του, τα οφέλη του και η συνδεσή του με την επιχειρηματικότητα.
Επιπρόσθετα παρουσιάστηκαν τα ηλεκτρονικά καταστήματα στο Internet και τα
οφέλη του στο Internet.
1. Το διαδίκτυο (Internet) είναι το μεγαλύτερο δίκτυο υπολογιστών στον κόσμο
2. Κάθε κόμβος μπορεί να παρέχει πληροφορίες, να είναι ηλεκτρονικό κατάστημα, να

στέλνει και να δέχεται μηνύματα ή να είναι οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή.
3. Το διαδίκτυο βασίζεται στην ομάδα πρωτοκόλλων TCP/IP και είναι σχεδιασμένο

ώστε να είναι πάντα διαθέσιμο ακόμα και αν κάποιο κομμάτι του δικτύου (δηλαδή
κάποιος υπολογιστής συνδεδεμένος σε αυτό) διακόψει τη λειτουργία του
1520
Δ.ΥΠ.Α.

4. Υποδομή Υλικού. Περιλαμβάνει τα πρωτόκολλα και τις μεθόδους επικοινωνίας. Η

υποδομή αυτή λειτουργεί χωρίς τη συνεχή παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα.
5. Πνευματική Υποδομή. Είναι το επίπεδο όπου οι συναλλαγές δεδομένων

επεκτείνονται εξελίσσοντας τις κοινωνικές σχέσεις στο διαδίκτυο.
6. Η βασική αρχή του w3 είναι η δυνατότητα παγκοσμιοποίησης του αναγνωστικού

κοινού.
7. Χρονική ανεξαρτησία (Time Independence). Τα περισσότερα στοιχεία/ εφαρμογές

του διαδικτύου είναι προσβάσιμα κάθε χρονική στιγμή χωρίς την απαίτηση φυσικής
παρουσίας για να λειτουργήσουν.
8. Οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να προσθέσει περιεχόμενο και να αυξήσει την αξία

του δικτύου, δεδομένων (δεδομένου) ότι όλοι οι χρήστες είναι ενεργά μέλη του και ότι
η λειτουργία του αποτελεί την ενεργητικότητα του χρήστη.
9. Το διαδίκτυο δεν έχει όρια γεωγραφικά, χρονικά, όγκου και είδους περιεχομένου.
10. Η e-επιχειρηματικότητα περιλαμβάνει όλες τις ηλεκτρονικές δραστηριότητες που

διενεργούνται από μια επιχείρηση, όπως είναι η επιχειρηματική γνώση (business
intelligence), η διοίκηση σχέσεων πελατών (customer relationship management), το
ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce) και ο σχεδιασμός των πόρων της επιχείρησης
(enterprise resource planning)
Απαντήσεις Ερωτήσεων αυτοξιολόγησης Εκπαιδευτικής ενότητας 9
1Σ, 2Σ, 3Σ, 4Λ, 5Λ, 6Σ, 7Σ, 8Σ, 9Σ, 10Σ
1521
Δ.ΥΠ.Α.

Εκπαιδευτική ενότητα 10. ‘’Ξένη γλώσσα’’
Σκοπός της ενότητας αυτής είναι οι καταρτιζόμενοι να κατανοήσουν την ξένη

ορολογία του τουρισμού για να είναι σε θέση αργότερα να τη χρησιμοποιήσουν όταν
ύπαρξη η ανάγκη.
1522
Δ.ΥΠ.Α.

Μετά την ολοκλήρωση της ενότητας οι καταρτιζόμενοι θα είναι σε θέση να :

• Μπορούν να καταλάβουν την ξένη ορολογία
• Μπορούν να επικοινωνήσουν όταν ύπαρξη ανάγκη
• Καταλάβουν την ξένη ορολογία των ξενοδοχειακών μονάδων
Έννοιες – Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 10
• Ξένη γλώσσα
• Ορολογία
• Τουρισμός
• Ξενοδοχειακές μονάδες
• Αξιοθέατα
10.1. Αγγλική ορολογία τουρισμού, η μετάφραση και οι ορισμοί της
Accommodation capacity: Χωρητικότητα φιλοξενίας: Η μέτρηση του αποθέματος

καταλυμάτων σε έναν καθορισμένο προορισμό. Μπορεί να δοθεί με διάφορα
1523
Δ.ΥΠ.Α.

διαφορετικά μέτρα: π.χ. αριθμός εγκαταστάσεων. αριθμός κύριων μονάδων σε μια

εγκατάσταση (π.χ. δωμάτια, θέσεις τροχόσπιτων)· χωρητικότητα ως προς τα άτομα
(π.χ. χώροι κρεβατιών).
Accreditation: Διαπίστευση: Διαδικασία για να διαπιστωθεί εάν μια τουριστική

επιχείρηση πληροί ορισμένα πρότυπα διαχείρισης και λειτουργίας.
Add-on: πρόσθετο: οποιοδήποτε στοιχείο ενός πακέτου περιήγησης που δεν

περιλαμβάνεται στην τιμή του πακέτου
Adventure tour: Περιήγηση περιπέτειας: μια περιήγηση που σχεδιάζεται γύρω

από μια περιπετειώδη δραστηριότητα όπως ράφτινγκ ή πεζοπορία
Adventure tourism: Τουρισμός περιπέτειας: Μια μορφή τουρισμού σε φυσικές

περιοχές που ενσωματώνει ένα στοιχείο κινδύνου, υψηλότερα επίπεδα σωματικής
άσκησης και την ανάγκη για εξειδικευμένες δεξιότητες.
Air/sea: ένα πρόγραμμα κρουαζιέρας/ταξιδιού που περιλαμβάνει και

αεροπορικές/θαλάσσιες ρυθμίσεις, πριν/μετά τη διαμονή
Airline classes of service: κατηγορίες υπηρεσιών αεροπορικών εταιρειών

ποικιλία όρων που χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν έναν συγκεκριμένο τύπο
υπηρεσίας καμπίνας αεροσκάφους. Οι κατηγορίες διαφέρουν ανάλογα με την άνεση
των καθισμάτων και τις υπηρεσίες και υποδηλώνονται με έναν κωδικό ναύλου στο
εισιτήριο.
All-inclusive: Μια μορφή πακέτου διακοπών όπου η πλειονότητα των υπηρεσιών

που προσφέρονται στον προορισμό περιλαμβάνονται στην τιμή που καταβάλλεται
πριν από την αναχώρηση (π.χ.φαγητό, αναψυκτικά, εκδρομές, ανέσεις,
φιλοδωρήματα κ.λπ.).
Allocentric: Αλοκεντρικός: Μια μειοψηφία τουριστών: περιπετειώδης, εξωστρεφής,

με αυτοπεποίθηση, ανεξάρτητη, που χρειάζεται λίγη τουριστική υποδομή.
Απολαμβάνει υψηλή επαφή με τους ντόπιους.
Alternative tourism: Εναλλακτικός τουρισμός: τουριστικές δραστηριότητες που

θεωρούνται μη παραδοσιακές. Συχνά ορίζεται, σε αντίθεση με τον μαζικό τουρισμό,
για να αντιπροσωπεύει μικρής κλίμακας βιώσιμες τουριστικές πρακτικές.
1524
Δ.ΥΠ.Α.

Παρουσιάζεται επίσης ως «ιδανικός τύπος», δηλαδή ένα βελτιωμένο μοντέλο

τουριστικής ανάπτυξης που επανορθώνει τα δεινά του παραδοσιακού, μαζικού
τουρισμού
Attraction: αξιοθέατο: ένα μέρος, ένα γεγονός, ένα κτίριο ή μια περιοχή που θέλουν
να επισκεφθούν οι τουρίστες- μια φυσική ή ανθρωπογενής εγκατάσταση, τοποθεσία
ή δραστηριότητα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος στους τουρίστες.
Average room rate μέση τιμή δωματίου: τα συνολικά έσοδα από τα δωμάτια
επισκεπτών για μια δεδομένη περίοδο διαιρεμένη με τον αριθμό των δωματίων που
καταλαμβάνονται για την ίδια περίοδο. Δεδομένου ότι μπορεί να σχετίζεται με
επενδύσεις, αυτό το στατιστικό στοιχείο χρησιμοποιείται συχνά ως μέτρο οικονομικής
σκοπιμότητας.
Backpacker: Ο τουρίστας με ταξιδιωτικό σακίδιο. Επισκέπτης, για λόγους

διακοπών ή ειδικής εκδήλωσης, που διαμένει σε καταφύγιο/ξενώνα backpackers.
Bed and breakfast: (B & B) διανυκτερεύσεις συνήθως σε ιδιωτικό σπίτι ή πανσιόν,

με πλήρες αμερικανικό ή ευρωπαϊκό πρωινό που περιλαμβάνεται στην τιμή, συχνά
χωρίς ιδιωτικές εγκαταστάσεις μπάνιου
Biological diversity (biodiversity): βιοποικιλότητα: ποικιλία άγριας ζωής σε μια

περιοχή. Η ποικιλία των μορφών ζωής και τα οικοσυστήματα που σχηματίζουν. Η
βιοποικιλότητα εξετάζεται συνήθως σε τέσσερα επίπεδα. γενετική ποικιλότητα,
ποικιλότητα ειδών, ποικιλομορφία κοινότητας και ποικιλότητα οικοσυστημάτων.
Block: μπλοκ: ένας αριθμός δωματίων, θέσεων ή χώρου που έχει δεσμευτεί εκ των
προτέρων, συνήθως από χονδρέμπορους, ταξιδιωτικούς πράκτορες ή δεκτικούς
πράκτορες που σκοπεύουν να τα πουλήσουν ως συστατικά πακέτων εκδρομών.
Bulk fare: Μαζικός (χύδην) ναύλος: ναύλος διαθέσιμος μόνο σε διοργανωτές

ταξιδίων ή σε φορείς εκμετάλλευσης που αγοράζουν ένα συγκεκριμένο τμήμα
θέσεων από έναν αερομεταφορέα σε χαμηλή τιμή χωρίς προμήθεια και, στη
συνέχεια, έχουν την ευθύνη της πώλησης των θέσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας
προμήθειας στην προστιθέμενη τιμή τους.
Business Travel or Business Events: Επιχειρηματικά ταξίδια ή επαγγελματικές

εκδηλώσεις: Ταξίδια για εμπορικούς και όχι για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Τα
1525
Δ.ΥΠ.Α.

επαγγελματικά ταξίδια αναφέρονται ως αγορές "MICE" - συναντήσεις, κίνητρα,

συνέδρια και εκθέσεις
Capacity management: Διαχείριση χωρητικότητας: Μια διαδικασία που επιδιώκει

να διασφαλίσει ότι οι οργανισμοί τους λειτουργούν με τη βέλτιστη χωρητικότητα,
διατηρώντας παράλληλα τα επίπεδα ικανοποίησης των πελατών.
Carrier: μεταφορέας: εταιρεία μεταφορών, όπως αεροπορική εταιρεία, πούλμαν,

γραμμή κρουαζιέρας ή σιδηρόδρομος που μεταφέρει επιβάτες.
Carrying capacity: Φέρουσα ικανότητα: Το μέγεθος της δραστηριότητας

επισκεπτών που μπορεί να υποστηρίξει ένας προορισμός.
Carrying-capacity analysis: Ανάλυση φέρουσας ικανότητας: Αρχικά, ένας όρος

που εφαρμόστηκε στην οικολογία αναφερόταν στον μέγιστο αριθμό ζώων ενός
δεδομένου είδους που θα μπορούσε να υποστηρίξει ένας συγκεκριμένος βιότοπος.
Στο πλαίσιο του τουρισμού, αναφέρεται στον μέγιστο αριθμό τουριστών που μπορεί
να υποστηρίξει ένας προορισμός.
Chain of distribution: Αλυσίδα διανομής: Τα μέσα με τα οποία διανέμονται τα

προϊόντα (πακέτο διακοπών) από τους παραγωγούς στους καταναλωτές (τουρίστες),
συχνά μέσω χονδρεμπόρων και λιανοπωλητών (tour operators και ταξιδιωτικοί
πράκτορες).
Charter: ναύλωση: Μια νομική σύμβαση μεταξύ ενός ιδιοκτήτη και ενός οργανισμού
για την ενοικίαση ενός μεταφορικού μέσου για συγκεκριμένο σκοπό.
Charter: ναύλωση: να νοικιάσετε την αποκλειστική χρήση οποιουδήποτε

αεροσκάφους, αυτοκινήτου, μοτοσικλέτας ή άλλου οχήματος
City guide: Οδηγός πόλης: ένα άτομο που έχει ειδικότητα να καθοδηγεί-ξεναγεί
τουρίστες στην πόλη
Code of conduct: Κώδικας δεοντολογίας: Οδηγίες που συμβουλεύουν έναν

τουριστικό οργανισμό, (συμπεριλαμβανομένων των τουριστών), σχετικά με το πώς
να συμπεριφέρονται με περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο.
1526
Δ.ΥΠ.Α.

Code of Ethics / Conduct / Practice: Κώδικας Δεοντολογίας / Πρακτικής:

πρακτικές που αποσκοπούν στην προώθηση περιβαλλοντικά ή/και κοινωνικο-
πολιτισμικά βιώσιμης συμπεριφοράς.
Commercial rate: εμπορική τιμή: ειδική τιμή που συμφωνείται από μια εταιρεία και
ένα ξενοδοχείο. Συνήθως το ξενοδοχείο συμφωνεί να παρέχει δωμάτια
συγκεκριμένης ποιότητας ή καλύτερης σε κατ' αποκοπή τιμή σε εταιρικούς πελάτες.
Commission: προμήθεια: το ποσοστό της τιμής πώλησης που καταβάλλεται σε

έναν λιανοπωλητή από έναν προμηθευτή. Στον ταξιδιωτικό κλάδο, οι ταξιδιωτικοί
πράκτορες λαμβάνουν προμήθειες για την πώληση πακέτων εκδρομών ή άλλων
υπηρεσιών.
Computer reservation systems (CRS): Μηχανογραφικά συστήματα κρατήσεων

(CRS): Μηχανογραφημένα συστήματα κρατήσεων που χρησιμοποιούνται για τη
διαχείριση αποθεμάτων από αεροπορικές εταιρείες, ξενοδοχεία και άλλες
εγκαταστάσεις. Μπορούν να επιτρέψουν την άμεση πρόσβαση μέσω τερματικών σε
μεσάζοντες για να ελέγξουν τη διαθεσιμότητα, να κάνουν κρατήσεις και να
εκτυπώσουν εισιτήρια.
Confirmed reservation: επιβεβαιωμένη κράτηση: προφορική ή γραπτή συμφωνία

από έναν προμηθευτή που έχει λάβει και θα εξασφαλίσει μια κράτηση.
Consolidation: ενοποίηση: ακύρωση από έναν ταξιδιωτικό πράκτορα τσάρτερ μιας

ή περισσότερων εκδρομών/πτήσεων που σχετίζονται με συγκεκριμένη περίοδο
αναχώρησης ή αναχώρησης ναυλωμένων επιβατών, με μεταφορά επιβατών σε άλλη
ξενάγηση/πτήση για αναχώρηση την ίδια μέρα ή κοντά.
Continental breakfast: ευρωπαϊκό πρωινό: τουλάχιστον ένα ρόφημα (καφές, τσάι

ή γάλα) και ψωμάκια ή τοστ. Συχνά προστίθεται χυμός φρούτων.
Continental plan: τιμή ξενοδοχείου που περιλαμβάνει ευρωπαϊκό πρωινό με τη

διανυκτέρευση στο δωμάτιο.
Co-op tour: μια περιήγηση που πωλείται μέσω ενός αριθμού χονδρεμπόρων,
συνεταιρισμών ή άλλων καταστημάτων προκειμένου να αυξηθούν οι πωλήσεις και να
μειωθεί η πιθανότητα ακύρωσής της.
1527
Δ.ΥΠ.Α.

Cultural Authenticity: Πολιτισμική αυθεντικότητα: Η εξασφάλιση των κατάλληλων

ιστοριών, πνευματικών πεποιθήσεων, ιστορίας, τελετουργιών και τέχνης που
αποδίδεται στη σχετική περιοχή.
Cultural tourism: Πολιτιστικός τουρισμός: Ταξίδια με σκοπό τη μάθηση για

πολιτισμούς ή πτυχές πολιτισμών των ταξιδιωτικών προορισμών.
Culture: πολιτισμός: τα έθιμα των ανθρώπων, η ένδυση, το φαγητό, τα σπίτια, η

γλώσσα, ο χορός, η μουσική, το δράμα, η λογοτεχνία, η θρησκεία κτλ.
Customized tour: προσαρμοσμένη περιήγηση: μια περιήγηση σχεδιασμένη για

να ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες των ταξιδιωτών μιας συγκεκριμένης αγοράς-
στόχου.
Degradation: Υποβάθμιση: Οποιαδήποτε μείωση της ποιότητας των φυσικών ή

πολιτιστικών πόρων ή της βιωσιμότητας των οικοσυστημάτων, που προκαλείται
άμεσα ή έμμεσα από τον άνθρωπο.
Deluxe tour: πολυτελής ξενάγηση: σε χρήση ταξιδιού, πιθανώς με τα υψηλότερα

πρότυπα
Destination: προορισμός: το τελικό σημείο ενός ταξιδιού
Destination Management Company (DMC): Εταιρία διαχείρισης προορισμού

(DMC): Μια εταιρεία που εργάζεται σε έναν συγκεκριμένο προορισμό για να
διεκπεραιώνει όλες τις κρατήσεις και τις διευθετήσεις για εκδρομές ή συνέδρια,
συμπεριλαμβανομένων διαμονής σε ξενοδοχείο, μεταφορές, περιηγήσεων στα
αξιοθέατα, συναντήσεων και ειδικών εκδηλώσεων (Οι τουριστικοί πράκτορες ή
γραφεία).
Direct spending: άμεσες δαπάνες: χρήματα που πηγαίνουν απευθείας από έναν
τουρίστα στην οικονομία του προορισμού
Distribution: Διανομή: Η διαδικασία που χρησιμοποιείται για να παρέχει στους

πελάτες πρόσβαση στο προϊόν. Η διανομή ταξιδιωτικών προϊόντων επικεντρώνεται
σε μεγάλο βαθμό στους τρόπους με τους οποίους ο πελάτης μπορεί να κάνει
κράτηση ή να αγοράσει το προϊόν.
1528
Δ.ΥΠ.Α.

Domestic escorted tour: συνοδευόμενη περιήγηση εσωτερικού: ένα πακέτο,

προσχεδιασμένο δρομολόγιο, που περιλαμβάνει τις υπηρεσίες ενός υπεύθυνου
περιήγησης (συνοδού) εντός της χώρας του ταξιδιώτη,
Domestic independent tour: ανεξάρτητη ξενάγηση στο εσωτερικό: DIT: μια

εξατομικευμένη περιήγηση σε ένα μέρος, προγραμματισμένη αποκλειστικά για τον
πελάτη από τον ταξιδιωτικό πράκτορα
Domestic tourism: Εσωτερικός τουρισμός: Ταξίδια εντός της χώρας διαμονής.
Double-room rate: τιμή δίκλινου δωματίου. Η πλήρης τιμή ενός δωματίου για δύο
άτομα
Downgrade: υποβάθμιση: για μετάβαση σε χαμηλότερο επίπεδο καταλυμάτων ή

χαμηλότερη κατηγορία υπηρεσιών
Dwell time: Χρόνος παραμονής: Η διάρκεια του χρόνου που αφιερώνει ένας
επισκέπτης σε ένα αξιοθέατο ή προορισμό. Ο χρόνος παραμονής λαμβάνεται συχνά
υπόψη κατά τον καθορισμό των τελών εισόδου ως τρόπο διασφάλισης της σχέσης
τιμής/αξία
Ecologically sustainable: Οικολογικά βιώσιμο: Χρήση, διατήρηση και ενίσχυση

των πόρων της κοινότητας, ώστε να διατηρηθεί η οικολογική ανάπτυξη και να
διατηρηθεί η συνολική ποιότητα ζωής τώρα και στο μέλλον.
Ecosystem: Οικοσύστημα: Ένα δυναμικό σύστημα κοινοτήτων φυτών, ζώων,

μυκήτων και μικροοργανισμών και των σχετικών μη ζωντανών φυσικών και χημικών
παραγόντων .
Ecotour: μια περιήγηση σχεδιασμένη για να επικεντρωθεί στη διατήρηση του

περιβάλλοντος περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών.
Ecotourism: οικοτουρισμός: (1) συνδυασμός τουρισμού και περιβάλλοντος (π.χ.

σχεδιασμός, βιωσιμότητα των πόρων, οικονομική βιωσιμότητα ενός τουριστικού
προϊόντος, με καμία αρνητική επίπτωση στο περιβάλλον ή στις τοπικές
κοινότητες).·(2) Η ευθύνη για το περιβάλλον από τους οργανωτές ταξιδίων, την
τουριστική βιομηχανία και τους τουρίστες. (3)· φιλικές πρακτικές προς το περιβάλλον
1529
Δ.ΥΠ.Α.

από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και οικονομικά οφέλη που απορρέουν στις τοπικές
κοινότητες.
Educational tour: εκπαιδευτική περιήγηση: περιήγηση σχεδιασμένη γύρω από

μια εκπαιδευτική δραστηριότητα, όπως η μελέτη της τέχνης.
Environment: περιβάλλον: οι ποικίλες δραστηριότητες και οι πολιτισμοί των

κατοίκων μιας χώρας, καθώς και οι σπάνιοι και ευαίσθητοι φυσικοί πόροι της.
Environmental auditing: Περιβαλλοντικός έλεγχος: Επιθεώρηση ενός τουριστικού

οργανισμού για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των
δραστηριοτήτων του.
Environmental education: Περιβαλλοντική εκπαίδευση: Επίσημες και άτυπες

διαδικασίες μάθησης που έχουν σχεδιαστεί για να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση
και να διδάξουν νέες αξίες, γνώσεις και δεξιότητες, προκειμένου να ενθαρρύνουν μια
πιο βιώσιμη συμπεριφορά.
Environmental impact assessment : Εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων:

Μια μελέτη που πραγματοποιείται για την αξιολόγηση της επίδρασης μιας δράσης σε
ένα συγκεκριμένο περιβάλλον ή στην κοινωνική ή πολιτιστική ακεραιότητα μιας
κοινότητας.
Environmental management systems: Συστήματα περιβαλλοντικής

διαχείρισης: Συστήματα που έχουν δημιουργηθεί από τουριστικούς οργανισμούς με
στόχο τον μετριασμό των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Errors and omissions insurance: ασφάλιση σφαλμάτων και παραλείψεων:

ασφαλιστική κάλυψη ισοδύναμη με ασφάλιση αθέμιτων πρακτικών, που προστατεύει
έναν πράκτορα ή το προσωπικό του χειριστή εάν συμβεί μια πράξη αμέλειας, ένα
λάθος ή μια παράλειψη που προκαλεί στον πελάτη μεγάλες δυσκολίες ή έξοδα.
Escort: συνοδός (αρχηγός εκδρομής): άτομο, που συνήθως απασχολείται ή

ανατίθεται σε υπεργολαβία από τον ταξιδιωτικό πράκτορα που συνοδεύει μια
περιήγηση από την αναχώρηση έως την επιστροφή, ενεργώντας ως υπεύθυνος
αντιμετώπισης προβλημάτων.
1530
Δ.ΥΠ.Α.

Escorted tour: εκδρομή με συνοδεία: (1) ένα προκαθορισμένο ταξιδιωτικό

πρόγραμμα, συνήθως για μια ομάδα, που συνοδεύεται από έναν υπεύθυνο
περιήγησης ή αρχηγό. Σε μια πλήρη ξενάγηση, ο συνοδός θα παρέχει επίσης
υπηρεσία ξεναγού σε όλη τη διάρκεια.
Ethnic tour: εθνοτική περιήγηση: περιήγηση σχεδιασμένη για άτομα συνήθως της
ίδιας καταγωγής που ταξιδεύουν στη γενέτειρά τους ή σε έναν προορισμό με
εθνοτική συνάφεια
Excursion: εκδρομή: ταξίδι όπου ο ταξιδιώτης επιστρέφει στο αρχικό σημείο

αναχώρησης.
Extensions: επεκτάσεις: μια προγραμματισμένη δευτερεύουσα εκδρομή που

προσφέρεται προαιρετικά πριν ή μετά από μια περιήγηση ή κρουαζιέρα με επιπλέον
χρέωση
Fauna: πανίδα: όλα τα ζώα μιας συγκεκριμένης περιοχής
Flora: χλωρίδα όλα τα φυτά μιας συγκεκριμένης περιοχής
Frequent Independent Traveler: Συχνός Ανεξάρτητος Ταξιδιώτης: FIT: ειδικά

σχεδιασμένη, προπληρωμένη περιήγηση με πολλές εξατομικευμένες ρυθμίσεις για
ανεξάρτητους ταξιδιώτες
Full house: πλήρες σπίτι: ένα ξενοδοχείο με όλα τα δωμάτια κατειλημμένα
Guide: οδηγός- ξεναγός: άτομο που διαθέτει τα κατάλληλα προσόντα και

πιστοποιήσεις (άδεια) να διεξάγει ξεναγήσεις σε συγκεκριμένες τοποθεσίες ή
αξιοθέατα.
Guided tour: ξενάγηση: τοπικό ταξίδι στα αξιοθέατα που διεξάγεται από ξεναγό.
Heritage: κληρονομιά: πολύ ευρεία έκφραση που περιγράφει οτιδήποτε έχει σχέση
με κάποιο παρελθόν ή πρόσωπο (π.χ. η πολιτιστική κληρονομιά αναφέρεται κυρίως
σε ήθη και έθιμα του παρελθόντος με την πεποίθηση ότι αυτά είναι αξιόλογα).
High conservation value: Υψηλή αξία διατήρησης: Αναγνώριση της μεγάλης

σημασίας ενός φυσικού ή πολιτιστικού χώρου.
1531
Δ.ΥΠ.Α.

High season: υψηλή περίοδος: η περίοδος του έτους κατά την οποία η
πληρότητα/χρήση ενός ξενοδοχείου ή ενός αξιοθέατου είναι συνήθως η υψηλότερη.
Η υψηλή χρήση σημαίνει πάντα υψηλότερες τιμές για τα δωμάτια και το ταξίδι
γενικότερα. Αναφέρεται επίσης ως εποχή ή περίοδο αιχμής.
Impromptu Travel: Αυτοσχέδια ταξίδια: Δεν έχει γίνει κράτηση στη χώρα
προορισμού πριν από το ταξίδι. (Άλλο όνομα για ταξίδια FIT).
Inbound Tour Operator: εταιρεία που ειδικεύεται σε εκδρομές εσωτερικού για

ξένους επισκέπτες.
Inbound tourism: εισερχόμενος τουρισμός: ομάδα ταξιδιωτών των οποίων το

ταξίδι ξεκίνησε από άλλη πόλη ή χώρα.
Incentive tourism: Τουρισμός κινήτρων: ένα ταξίδι που προσφέρεται ως έπαθλο,

ιδιαίτερα για την τόνωση της παραγωγικότητας των εργαζομένων ή των πρακτόρων
πωλήσεων.
Length of stay: Διάρκεια διαμονής: Αριθμός διανυκτερεύσεων σε έναν προορισμό.

Τα περισσότερα τουριστικά επιμελητήρια και φορείς αναζητούν τρόπους αύξησης της
διάρκειας διαμονής των επισκεπτών.
Low season: χαμηλή περίοδος: η εποχή του έτους σε οποιονδήποτε δεδομένο

προορισμό όταν η τουριστική κίνηση και συχνά οι τιμές είναι στο χαμηλότερο
επίπεδο. Αναφέρεται επίσης ως εκτός αιχμής ή εκτός εποχής.
Mass tourism: Μαζικός τουρισμός: Παραδοσιακός τουρισμός μεγάλης κλίμακας

που χρησιμοποιείται για να αναφέρεται σε δημοφιλείς μορφές τουρισμού αναψυχής
που πρωτοεμφανίστηκαν στη νότια Ευρώπη, την Καραϊβική και τη Βόρεια Αμερική τις
δεκαετίες του 1960 και του 1970.
Nature Tourism (Nature-based tourism):Τουρισμός της φύσης (τουρισμός με

βάση τη φύση): οικολογικά βιώσιμος τουρισμός με κύρια εστίαση σε φυσικές
περιοχές.
No show: “δεν εμφανίστηκε”: επισκέπτης με επιβεβαιωμένες κρατήσεις που δεν έχει

αφιχθεί και δεν έχει ακυρώσει την κράτηση.
1532
Δ.ΥΠ.Α.

Occupancy: πληρότητα: το ποσοστό των διαθέσιμων δωματίων που

καταλαμβάνονται για μια δεδομένη περίοδο. Υπολογίζεται διαιρώντας τον αριθμό των
δωματίων που καταλαμβάνονται για μια περίοδο με τον αριθμό των διαθέσιμων
δωματίων για την ίδια περίοδο.
Off-peak:εκτός αιχμής: μια περίοδος κατά την οποία ένα ξενοδοχείο ή αξιοθέατο
δεν είναι στην πιο πολυσύχναστη σεζόν.
Protected area: Προστατευόμενη περιοχή: Οποιαδήποτε χερσαία ή/και θαλάσσια

περιοχή χαρακτηρισμένη στη διατήρηση, προστασία και διατήρηση της
βιοποικιλότητας και των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, η οποία ελέγχεται με
νομικά ή άλλα μέσα.
Seasonality: Εποχικότητα: Φαινόμενο που δημιουργείται είτε από την τουριστική

προσφορά είτε από ζήτηση (ή και τα δύο) που αλλάζουν ανάλογα με την εποχή του
χρόνου.
Short haul: μικρή απόσταση: 1-3 ώρες πτήση
Special interest tour: περιήγηση ειδικού ενδιαφέροντος: μια περιήγηση

σχεδιασμένη για να προσελκύσει πελάτες με περιέργεια ή ανησυχία για συγκεκριμένο
θέμα. Οι περισσότερες εκδρομές ειδικού ενδιαφέροντος παρέχουν έναν έμπειρο
τουριστικό αρχηγό και συνήθως επισκέπτονται μέρη ή/και εκδηλώσεις που
σχετίζονται μόνο με αυτό το ενδιαφέρον.
Sustainable tourism: Αειφόρος τουρισμός: Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο

Οργανισμό Τουρισμού, αυτός «προβλέπεται ότι οδηγεί στη διαχείριση όλων των
πόρων με τέτοιο τρόπο ώστε οι οικονομικές, κοινωνικές και αισθητικές ανάγκες να
μπορούν να εκπληρωθούν με τη διατήρηση της πολιτιστικής ακεραιότητας, των
απαραίτητων οικολογικών διαδικασιών, και της βιολογικής ποικιλότητας».
Sustainable tourism: Αειφόρος τουρισμός: Τουρισμός που μπορεί να διατηρηθεί

μακροπρόθεσμα επειδή έχει καθαρό όφελος για το κοινωνικό, οικονομικό, φυσικό και
πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής στην οποία λαμβάνει χώρα.
Tourism flows: Τουριστικές ροές: Οι μεγάλες μετακινήσεις τουριστών από

συγκεκριμένες περιοχές καταγωγής προς προορισμούς.
1533
Δ.ΥΠ.Α.

Tourism infrastructure: τουριστική υποδομή: δρόμοι, σιδηροδρομικές γραμμές,

λιμάνια, αεροδρόμια, νερό, ηλεκτρισμός, συστήματα αποχέτευσης και άλλες
υπηρεσίες κοινής ωφέλειας για την εξυπηρέτηση όχι μόνο των κατοίκων της
περιοχής αλλά και της τουριστικής εισροής (κατάλληλα καταλύματα, εστιατόρια και
τερματικοί σταθμοί μεταφοράς επιβατών.
Tourism product: τουριστικό προϊόν: αφορά διαφορετικά πράγματα στα διάφορα

μέλη της τουριστικής βιομηχανίας. Για το ξενοδοχείο είναι διανυκτερεύσεις, για την
αεροπορική εταιρεία είναι θέσεις και μίλια επιβατών. Στα μουσεία, γκαλερί ή στον
αρχαιολογικό χώρο, το προϊόν μετριέται με βάση τον αριθμό των επισκεπτών. Για τον
τουρίστα, το προϊόν είναι η πλήρης εμπειρία που προκύπτει από το πακέτο
περιήγησης από τη στιγμή που θα φύγει από το σπίτι μέχρι την επιστροφή του.
Tourist attractions: Τουριστικά αξιοθέατα: Τα τουριστικά αξιοθέατα ορίζονται ως

προορισμοί για εκδρομές επισκεπτών που είναι συνήθως προσβάσιμοι στους
επισκέπτες κατά τις ώρες λειτουργίας. Οι επισκέπτες μπορούν να περιλαμβάνουν και
ντόπιους, ημερήσιους ταξιδιώτες ή άτομα που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς ή
ψυχαγωγικούς σκοπούς. Οι επίσημοι ορισμοί αποκλείουν τα καταστήματα, τα
αθλητικά στάδια, τα θέατρα και τους κινηματογράφους, καθώς πληρούν έναν
ευρύτερο σκοπό, αν και στην πράξη οι τουρίστες μπορεί να θεωρούν τις
εξαιρούμενες κατηγορίες ως τουριστικά αξιοθέατα.
Upgrade: αναβάθμιση: για να μετακινηθείτε σε ένα καλύτερο κατάλυμα ή κατηγορία

υπηρεσιών
Waitlist: λίστα αναμονής: λίστα πελατών που περιμένουν μεταφορά ή καταλύματα

σε περιόδους που δεν είναι διαθέσιμα
World Heritage Area: Περιοχή Παγκόσμιας Κληρονομιάς: Γη πολιτιστικής ή/και

φυσικής σημασίας που έχει εγγραφεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
World heritage site: τόπος παγκόσμιας κληρονομιάς: ένας τόπος που έχει
χαρακτηριστεί από την UNESCO ως ιδιαίτερης ιστορικής, πολιτιστικής ή φυσικής
σημασίας.
1534
Δ.ΥΠ.Α.

Zoning: Ζωνοποίηση: Διαφορετικά οικοσυστήματα ενδέχεται να χωριστούν σε

ζώνες ως προς την ανθεκτικότητά τους στις πιέσεις από τον τουρισμό σε μια
προσπάθεια μετριασμού της περιβαλλοντικής ζημίας.
1535
Δ.ΥΠ.Α.

10.2. Αγγλική Ορολογία ξενοδοχειακών ορισμών
Η ξενοδοχειακή επιχείρηση, έχει την δική της ορολογία, που έχει προέλθει πρώτα
από την Γαλλική γλώσσα και αργότερα από την Αγγλική. Παρουσιάζουμε τις πιο
συνηθισμένες από αυτές.
FRONT OFFICE: Το σύνολο των υπηρεσιών που βλέπει ή που ξέρει ο πελάτης.
Καλύπτει τις υπηρεσίες κρατήσεις, Reception, main courante κλπ.
TOUR OPERATOR: Ο χονδρέμπορος του τουρισμού. Μισθώνει αεροπλάνα κλείνει

συμβόλαια με ξενοδοχεία και με τοπικούς πράκτορες που κάνουν την διαχείριση των
αφιξο-αναχωρήσεων, μεταφορών και εκδρομών των τουριστών. Τις υπηρεσίες αυτές
τις πουλάει σαν πακέτα διακοπών, μέσω των πρακτορείων ταξιδίων αλλά και από
άλλα ηλεκτρονικά κανάλια διάθεσης.
TRAVEL AGENT: Πρακτορείο ταξιδίων, συνήθως μαγαζί λιανικής πώλησης. Τα

πρακτορεία του εξωτερικού πουλάνε τα πακέτα των TOUR OPERATORS. Τα
Ελληνικά πρακτορεία αναλαμβάνουν να παρέχουν υπηρεσίες για την καλή εκτέλεση
των πακέτων αυτών.
ALLOTMENT: Συμβόλαιο με TOUR OPERATOR ή και πρακτορείο ταξιδίων που

ορίζει προ-κράτηση ορισμένου αριθμού δωματίων για συγκεκριμένη χρονική περίοδο
και με πολύ χαμηλές τιμές. Ο TOUR OPERATOR στέλνει κρατήσεις που γίνονται
pick up από το ALLOTMENT, και ο ξενοδόχος έχει υποχρέωση μέσα στο όριο του
πλήθους δωματίων του συμβολαίου, να δεχθεί τις κρατήσεις μέχρι την ημέρα
RELEASE. Όσα δωμάτια δεν έχουν επιβεβαιωθεί από τον TOUR OPERATOR, μέχρι
την RELEASE DATE, επιστρέφουν στο ξενοδοχείο, για να τα διαθέσει όπως θέλει.
Τα συμβόλαια είναι συνήθως ετήσιας διάρκειας και κατοχυρώνουν περισσότερο τον
πράκτορα παρά τον ξενοδόχο. Συμβόλαια ALLOTMENT, δίνονται σήμερα και στα
ηλεκτρονικά κανάλια διάθεσης.
1536
Δ.ΥΠ.Α.

COMMITMENT: Συμβόλαιο σαν το ALLOTMENT αλλά τα δωμάτια πληρώνονται

έρθουν δεν έρθουν. Λέγεται και GUARANTIE BASIS που συνήθως αφορά μίσθωση
μέρους η και ολόκληρου του ξενοδοχείου σε τιμή πακέτο για μία σαιζόν.
Allotted COMMITMENT ή Committed ALLOTMENT: Σήμερα υπάρχουν και μικτά

συμβόλαια δηλ. μέρος των δωματίων δίνεται σε COMMITMENT και μέρος σε
ALLOTMENT.
VOUCHER: Αποδεικτικό στοιχείο πληρωμής του πελάτη τουρίστα για το πακέτο των
υπηρεσιών που έχει αγοράσει από τον πράκτορα.. Συνήθως ο πελάτης έχει ένα για
κάθε προμηθευτή (ξενοδοχείο, εκδρομή κλπ.).
ROOMING LIST: Λίστα δωματίων του TOUR OPERATOR, με τα ονόματα των

πελατών που θα έρθουν ανά δωμάτιο αλλά και τις υπηρεσίες που έχει αγοράσει. Με
τις λίστες αυτές αλλά και με τα αντίγραφα των VOUCHERS που παραλαμβάνονται
πριν από την άφιξη του πελάτη, ο ξενοδόχος έχει αυτόματα την επικύρωση των
δωματίων του ALLOTMENT (pick up).
RELEASE PERIOD: Περίοδος αποδέσμευσης των δωματίων ενός ALLOTMENT.

Συνήθως είναι 7, 14 ή 21 ημέρες πριν από κάθε άφιξη. Μόλις περάσει αυτή η
περίοδος, τα δωμάτια που δεν έχουν ακόμη επικυρωθεί από τον πράκτορα ή TOUR
OPERATOR, ελευθερώνονται αυτόματα για λογαριασμό του ξενοδόχου.
BOOKING POSITION: Κατάσταση του TOUR OPERATOR, με τα δωμάτια που

έχουν ήδη αγορασθεί από ένα συμβόλαιο (πλάνο διαθεσιμότητας). Η κατάσταση
αυτή αναφέρει πλήθος δωματίων ανά τύπο και ανά ημέρα για συγκεκριμένη περίοδο
και αποστέλλεται συχνά και πολύ πριν από την κάθε άφιξη. Η κατάσταση αυτή,
χρησιμοποιείται για να την συγκρίνουμε με το αντίστοιχο δικό μας πλάνο
διαθεσιμότητας για το συγκεκριμένο συμβόλαιο. Αν το πλάνο του πράκτορα, έχει
περισσότερα δωμάτια από το δικό μας, τότε έχει κρατήσεις που δεν μας έχει στείλει
ακόμη και θα πρέπει να τις υπολογίσουμε στην διαθεσιμότητά μας (υπόλοιπα από
Booking Positions). Μπορεί βέβαια να έχουμε και διαφορές από χειριστικά λάθη δικά
μας, οπότε η σύγκριση αυτή, είναι διπλά χρήσιμη.
1537
Δ.ΥΠ.Α.

RELEASE DATE: Ημερομηνία αποδέσμευσης για εκκρεμείς κρατήσεις (WAITING

LIST, OPTION, Προκαταβολής κλπ.)
EARLY BOOKING (EB): Όρος που ανήκει στην πολιτική Marketing του ξενοδοχείου
ή και των συμβολαίων των ΤΟ. Όσο πιο νωρίς κλείσει ο πελάτης, τόσο μεγαλύτερη
έκπτωση παίρνει. Πχ. εάν ο πελάτης κλείσει έως το τέλος Ιανουαρίου έχει έκπτωση
20%, έως τέλος Μαρτίου, έχει έκπτωση 15% κλπ.
SPECIAL OFFER (SPO): Αφορά το Marketing και αυτή, και είναι με ειδική έκπτωση
με συγκεκριμένους όρους. Πχ. Για κρατήσεις που θα γίνουν τον Μάιο, και αφορούν
παραμονές από 1ης Ιουνίου έως 30 Ιουνίου, επιπλέον έκπτωση Χ%.
7=6, 14=12 κλπ: Δωρεάν διανυκτερεύσεις για συγκεκριμένη ελάχιστη παραμονή. Πχ

7=6 ο πελάτης μένει 7 νύκτες και πληρώνει τις 6, 14=12 μένει 14 πληρώνει μόνο τις
12 κλπ. Τα EB, SPO, 7=6 κλπ, εμφανίζονται και συνδυαστικά στα πακέτα
προσφορών
WAITING LIST: Αφορά κρατήσεις για τις οποίες ο ξενοδόχος βάζει σε αναμονή
απάντησης τον πελάτη. Συνοδεύεται και από ημερομηνία απάντησης από τον
ξενοδόχο (RELEASE DATE).
OPTION: Κράτηση επικυρωμένη από τον ξενοδόχο αλλά όχι από τον ενδιαφερόμενο
πελάτη, συνήθως πράκτορα. Η κράτηση αυτή αποδεσμεύεται με RELEASE DATE
επίσης.
ARRANGEMENT (Συμφωνία): Το σύνολο των υπηρεσιών, κοινώς ΠΑΚΕΤΟ, που

καλύπτει ένα συμβόλαιο ή μία επί μέρους συμφωνία με τον ξενοδόχο. Τα πακέτα
ARRANGEMENT είναι
RR Room only: δωμάτιο μόνο
BB Bed & Breakfast: δωμάτιο και πρωινό
ΗΒ Half Board: δωμάτιο και ημιδιατροφή (ένα γεύμα)
FB Full Board: δωμάτιο και πλήρης διατροφή (γεύμα & δείπνο)
ΑLL All Inclusive : Όρος που περιλαμβάνει επί πλέον και ποτά καθώς και
χρήση ορισμένων υπηρεσιών όπως sports κλπ.
1538
Δ.ΥΠ.Α.

Εκτός από τα ανωτέρω ισχύουν πλέον και νέα πακέτα, όπως HB και κρασί η
κατηγορίες ALL ανάλογα με το τι ποτά περιλαμβάνει κλπ.
EXTRAS: Όσες καταναλώσεις δεν περιλαμβάνονται στο ΠΑΚΕΤΟ ARRANGEMENT

ανωτέρω (πχ. Ποτά, τηλέφωνα κλπ), ονομάζονται Extras
LIMIT HOUR: Μέγιστη ώρα άφιξης πελάτη που αποτελεί και ώρα αυτόματης
αποδέσμευσης του δωματίου (ή των δωματίων) της κράτησης για λογαριασμό του
ξενοδόχου. Σε μη επιβεβαιωμένη κράτηση ισχύει ο κανόνας ότι το δωμάτιο κρατείται
μέχρι τις 18:00 εκτός αν έχει συμφωνηθεί κάτι διαφορετικό. Οι κρατήσεις αυτές
λέγονταν και 6pm και έχουν λίγο πολύ καταργηθεί καθώς έχουν αντικατασταθεί με
αντίστοιχες επιβεβαιωμένες (με πιστωτική κάρτα, προκαταβολή κλπ.)
EXTRA BED: Κρεβάτι που δεν περιλαμβάνεται στο δωμάτιο και μπαίνει επί πλέον.
BABY COT: Παιδική κούνια για μωρά. Μαζί με τα EXTRA BEDS αποτελούν στοιχεία
που πρέπει να γνωρίζει η προϊσταμένη για κάθε άφιξη ώστε να τα τοποθετούν
εγκαίρως στο δωμάτιο.
NO SHOW: Κράτηση μη εμφανισθείσα. Συνήθως χρεώνουμε ακυρωτικά

(CANCELATION FEES).
AMENDEMENT: Αλλαγή κάποιου ή κάποιων από τα στοιχεία μίας κράτησης που

υπάρχει ήδη.
CANCELATION: Aκύρωση υπάρχουσας κράτησης.
ΚΑΛΥΨΗ – ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ: Το ποσοστό που προκύπτει από την διαίρεση του

πλήθους των δωματίων που έχουν νοικιασθεί με το σύνολο των διαθεσίμων
δωματίων του ξενοδοχείου. Η κάλυψη αυτή παρακολουθείται σε καθημερινή, μηνιαία
και ετήσια βάση, καθώς και σε σύγκριση με την περσινή περίοδο.
FORECAST: Πρόβλεψη πληρότητας. Αν πραγματοποιηθούν όλες οι προβλέψεις

(αναμενόμενες αφίξεις και προβλεπόμενες αναχωρήσεις) τι κάλυψη θα έχουμε. Το
1539
Δ.ΥΠ.Α.

Forecast παρακολουθείται για μία μέρα, μία εβδομάδα ή και 14 ημέρες, από σήμερα
και ενδιαφέρει άμεσα τους τμηματάρχες της ξενοδοχειακής μονάδας για να κάνουν
έγκαιρο προγραμματισμό προσωπικού, προμηθειών κλπ.
DAY USE: Κράτηση δωματίου για κάποιες ώρες της ημέρας που δεν περιλαμβάνει
διανυκτέρευση. Λέγεται και διημέρευση.
HALF DAY: Κράτηση δωματίου για μισή μέρα που δεν περιλαμβάνει διανυκτέρευση.
Συνήθως προκύπτει από πελάτες παραμένοντες που την ημέρα αναχώρησης ζητούν
να μείνουν στο δωμάτιο μέχρι το απόγευμα. Σύμφωνα με τον νόμο, η χρήση
δωματίου μέχρι τις 18:00, χρεώνεται με την μισή τιμή.
HALF DOUBLE – SHARING ROOM – CHAMBRE A PARTAGER: Οι τουρίστες

συνηθίζεται να αγοράζουν κλίνη σε δίκλινο δωμάτιο (μισό δίκλινο), με αποτέλεσμα να
μοιράζονται το δωμάτιο με ένα άλλο άγνωστο πελάτη. Οι πελάτες αυτοί έχουν
SHARING ROOM.
ALLOCATION , PRE-ALLOCATION: Διαδικασία ορισμού του αριθμού ή των

αριθμών δωματίου κάθε κράτησης. Η εργασία αυτή μπορεί να γίνει με την
καταχώρηση της κράτησης ή την παραμονή της άφιξης ή (το συχνότερο) το πρωί της
άφιξης και πριν από την άφιξη.
CHECK IN – CHECK OUT: Εργασία που δηλώνει ότι ο αναμενόμενος πελάτης ήρθε
πλέον αλλά και έχει πάρει συγκεκριμένο αριθμό δωματίου (ή δωματίων). Αντίστοιχα
για τον πελάτη που έχει αναχωρήσει ισχύει ο όρος CHECK OUT.
REGISTRATION: Διαδικασία εγγραφής των στοιχείων του πελάτη που έχει αφιχθεί.
(στοιχεία ταυτότητος, συμφωνηθέντες όροι πακέτου και τιμές κλπ.)
PASSANT ή WALK IN: Πελάτης που έρχεται στο ξενοδοχείο χωρίς να έχει
κράτηση και ζητάει δωμάτιο.
1540
Δ.ΥΠ.Α.

PASSANT Τμημάτων: Καταναλώσεις στα τμήματα του ξενοδοχείου που

πληρώνονται μετρητοίς και δεν είναι χρεωστικά (επί πιστώσει).
PASSANT Λογαριασμοί: Λογαριασμοί που δεν ανήκουν σε δωμάτιο, αλλά σε

πελάτη που δεν διαμένει στο ξενοδοχείο (εκδηλώσεις, Tour Leaders, κλπ)
GUEST HISTORY: Το ιστορικό του πελάτη – τα στοιχεία του, πόσες φορές ήρθε,
που έμεινε, τι κατανάλωσε κλπ.
ΒΚΠ – ΒΙΒΛΙΟ ΚΙΝΗΣΕΩΣ ΠΕΛΑΤΩΝ: Το βιβλίο αυτό αφορά τον ΚΒΣ, είναι
θεωρημένο και περιλαμβάνει τα στοιχεία κάθε πελάτη που έρχεται στο ξενοδοχείο,
τους όρους της συμφωνίας και τον αριθμό δωματίου. Το βιβλίο αυτό λειτουργεί
μηχανογραφημένο σε ON LINE μορφή, καθώς ο ΚΒΣ είναι σαφής ως προς τον
χρόνο τήρησής του “με την άφιξη του πελάτη”. Το βιβλίο αυτό λέγεται και ΒΙΒΛΙΟ
ΠΟΡΤΑΣ.
ΒΙΒΛΙΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ: Βιβλίο θεωρημένο από την τοπική αστυνομία στο οποίο
γράφονται τα προσωπικά στοιχεία των πελατών (Ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, ΑΔΤ,
εθνικότητα κλπ)
ΔΕΛΤΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΕΛΑΤΗ: Προτυπωμένο χειρόγραφο μπλοκ δελτίων όπου

γράφονται τα στοιχεία ταυτότητος ή διαβατηρίου κάθε πελάτη που έρχεται στο
ξενοδοχείο. Από τα δελτία αυτά συμπληρώνεται το Βιβλίο αστυνομίας.
ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΞΕΝΕΠΕΛ: Δελτίο του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος,

στο οποίο γράφουμε το σύνολο των μηνιαίων αφίξεων και διανυκτερεύσεων ανά
εθνικότητα.
MAIN COURANTE: Σύστημα λογιστικής παρακολούθησης των λογαριασμών των

πελατών εντός ξενοδοχείου. Αφορά πελάτες που είναι μέσα στο ξενοδοχείο και δεν
έχει ακόμη εκδοθεί ο λογαριασμός τους παρόλο που έχουν ήδη κάνει
καταναλώσεις.Για την Γενική Λογιστική η MAIN COURANTE είναι ένας λογαριασμός
που περιλαμβάνει τα υπόλοιπα για τους “πελάτες παραμένοντες”.
1541
Δ.ΥΠ.Α.

Σύνοψη εκπαιδευτικής ενότητας 10
Στην ενότητα αυτή παρουσιάσαμε και συνοψίσαμε την ξένη ορολογία του τουρισμού.
1. Η χωρητικότητα φιλοξενίας είναι η μέτρηση του αποθέματος καταλυμάτων σε έναν

καθορισμένο προορισμό. Μπορεί να δοθεί με διάφορα διαφορετικά μέτρα:
α) αριθμός εγκαταστάσεων
β) αριθμός κύριων μονάδων σε μια εγκατάσταση
γ) χωρητικότητα ως προς τα άτομα
δ) Όλα τα παραπάνω
1542
Δ.ΥΠ.Α.

2. Αξιοθέατο είναι …….. που θέλουν να επισκεφθούν οι τουρίστες- μια φυσική ή

ανθρωπογενής εγκατάσταση, τοποθεσία ή δραστηριότητα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος
στους τουρίστες.
α) ένα μέρος,
β) ένα γεγονός,
γ) ένα κτίριο
δ) μια περιοχή
ε) όλα τα παραπάνω
3. Επιχειρηματικά ταξίδια ή επαγγελματικές εκδηλώσεις είναι τα ταξίδια για

εμπορικούς και για ψυχαγωγικούς σκοπούς.
4. Οδηγός πόλης είναι ένα άτομο που δεν έχει ειδικότητα να καθοδηγεί-ξεναγεί
τουρίστες στην πόλη.
5. Επιβεβαιωμένη κράτηση δεν είναι προφορική ή γραπτή συμφωνία από έναν

προμηθευτή που έχει λάβει και θα εξασφαλίσει μια κράτηση.
6) Πληρότητα δεν είναι το ποσοστό των διαθέσιμων δωματίων που καταλαμβάνονται

για μια δεδομένη περίοδο.
7) Περιήγηση ειδικού ενδιαφέροντος είναι μια περιήγηση σχεδιασμένη για να

προσελκύσει πελάτες με περιέργεια ή ανησυχία για συγκεκριμένο θέμα.
1543
Δ.ΥΠ.Α.

8) Τα τουριστικά αξιοθέατα ορίζονται ως προορισμοί για εκδρομές επισκεπτών που

είναι συνήθως προσβάσιμοι στους επισκέπτες κατά τις ώρες λειτουργίας.
9) Λίστα αναμονής είναι η λίστα πελατών που περιμένουν μεταφορά ή καταλύματα

σε περιόδους που δεν είναι διαθέσιμα.
10) Ο τόπος παγκόσμιας κληρονομιάς είναι ένας τόπος που έχει χαρακτηριστεί από
την UNESCO ως ιδιαίτερης ιστορικής, πολιτιστικής ή φυσικής σημασίας.
1) δ, 2) ε, 3) Λ, 4) Λ, 5) Λ, 6) Λ, 7) Σ, 8) Σ, 9) Σ, 10) Σ
Βιβλιογραφία
1. Philip Kotler, Principles of Marketing (2nd European Edition 1999), εκδόσεις Prentice
Hall
2. Philip Kotler, Marketing Management, Millennium Edition, 2001, Custom Edition for
University of Phoenix
3. Michael Salomon, Consumer Behavior, Second Edition, Allyn and Bakon, 1994
4. Jobber D, “Principles and Practice of Marketing”: McGraw Hill, 1995
5. John Swarbrooke and Susan Horner, Consumer Behaviour in Tourism, Second
edition, 2007, Elsevier Ltd
6. The Unesco Creative Cities Network for Sustainable Development, 2020 ed.
1544
Δ.ΥΠ.Α.

7. Greg Richards, Jutamas Jan Wisansing, Elena Paschinger, Creating Creative

Tourism Toolkit, First Ed., 2018
8. Richards, G. and Raymond, C. (2000) Creative tourism. ATLAS News
9. ΙνΣΕΤΕ: Εξειδίκευση δράσεων Στρατηγικού Σχεδίου Τουρισμού & Στρατηγική Μελέτη
Ανάπτυξης του Ανθρώπινου Δυναμικού στον τουριστικό τομέα Παραδοτέο Π3.
Έκθεση εξειδίκευσης δράσεων Στρατηγικού Σχεδίου Τουρισμού 30.11.2015
10. ΙνΣΕΤΕ: Ποιος είναι ο πελάτης μας; Χαρακτηριστικά εισερχόμενου τουρισμού στην
Ελλάδα για «Ήλιος & Θάλασσα», «City Break», «Πολιτισμός & Θρησκεία»
Οκτώβριος 2015, Δρ. Άρης Ίκκος, ISHC Σεραφείμ Κουτσός
11. ΙνΣΕΤΕ, Αξιολόγηση του brand “Ελλάδα και σύγκριση με τον ανταγωνισμό στη Ν.
Ευρώπη βάσει της εμπειρίας των τουριστών
12. ΙνΣΕΤΕ, “Ο τουρισμός το 2040: Οι κύριες τάσεις που θα διαμορφώσουν το μονοπάτι
του ταξιδιού στον τουρισμό” Οκτ.2021
13. ΙνΣΕΤΕ, «Ελληνικός Τουρισμός 2030: Σχέδια Δράσης»,
14. Λαλούμης Δ., Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων, Copyright © ΣΕΑΒ, 2015
15. Μοσχονάς Η., Πετρέας Χ., Βάθης Α., Τουριστικό Μάρκετινγκ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,
Υπουργείο Παιδείας
16. Μπούρδη Μ., Καπέλλας Ν., Ευσταθίου Π., Λειτουργίες Τουριστικών Γραφείων,
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Υπουργείο Παιδείας
17. Μοίρα-Μυλωνοπούλου Π., Τσουμάνης Κ. Χατζηλέλεκας Δ., Κοινωνιολογία Και
Ψυχολογία Του Τουρισμού, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
18. Κούτουλας Δ., Πανεπιστήμιο Πατρών, Σημειώσεις μαθήματος Εισαγωγή στον
τουρισμό και την τουριστική οικονομία.
19. Σιγάλα Μ., Χρήστου Ε., Από τον μαζικό τουρισμό στον τουρισμό της εμπειρίας
20. Σπιλάνης, Χατζηνικολάου, Γιαρματζίδης, Μοχιανάκης, Πολίτου, Φλέγγα, ΕΕΤΑ:
Τουριστικός σχεδιασμός και προβολή, Εγχειρίδιο για ΟΤΑ, 2020.
21. Βαγιονής Ν., Σκούλτσος Σ., Ο Πολιτισμικός Και Ο Θρησκευτικός Τουρισμός Ως
Συνιστώσες Του Εθνικού Τουριστικού Προϊόντος, ΚΕΠΕ Αθήνα 2016
22. Κονσολά, Ν. Ομ. Καθηγήτρια Πάντειου Πανεπιστημίου, Στρατηγικό Σχέδιο
Πολιτιστικού Τουρισμού Για Την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου
23. Σωπασή Ε., Επιχειρηματικότητα Και Τουριστική Πολιτιστική Ανάπτυξη Εκπαιδευτικό
Υλικο Για Τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης
24. Μοίρα, Π. (2009). Θρησκευτικός Τουρισμός, εκδ. Interbooks, Αθήνα
1545
Δ.ΥΠ.Α.

25. Μοίρα, Π., Παράσχη, Α. Από το προσκύνημα στο θρησκευτικό-πολιτισμικό τουρισμό:

Μελέτη περίπτωσης “Ζάκυνθος” e-Περιοδικό Επιστήμης & Τεχνολογίας (e-Journal of
Science & Technology (e-JST)
26. Πολύζος, Σ. Θρησκευτικός Τουρισμός στην Ελλάδα: Χωρική ανάλυση και συμβολή
στην ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών, Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, Μάιος, 2010.
27. Μαντάς Ν., Θρησκευτικός Τουρισμός Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας Jean Monnet,
ΕΚΠΑ, 2017.
28. Bustam, T., Stein, T., How to Develop a Marketing Plan for Your Ecotourism
Business, University of Florida
29. Ενίσχυση και ανάδειξη οικοτόπων και της βιοποικιλότητας της Κρήτης α’ ειδικό
τεύχος 2020: Οικοτουρισμός
30. Fennell, D., Ecotourism, Third edition, 2008, Routledge
31. Alpha Bank (2009), «Οικονομικό Δελτίο Οκτώβριος 2009 – Τεύχος 110»
32. FUJI BANK, Πρόγραμμα Αξιοποίησης Περιουσίας ΕΟΤ – Έργο: «Μελέτη Χειμερινού
– Ορεινού Τουρισμού»
33. Gartner William C. (2001), «Τουριστική Ανάπτυξη - Αρχές, Διαδικασίες και
Πολιτικές», επιμέλεια: Κορρές Γεώργιος Μ., Δρακόπουλος Στυλιανός Κ., μετάφραση:
Αποστολοπούλου Αντιγόνη, Εκδόσεις Έλλην.
34. Giovanni Netto (2005), «Η διαχείρηση και ανάπτυξη φυσικών περιοχών - Πάρκο
Αbruzzo», Συνέδριο: Τοπική Ανάπτυξη και περιβάλλον, Καρδίτσα.
35. Page S. J., (2006), Εισαγωγή στον τουρισμό : Το τουριστικό μάνατζμεντ στον 21ο
αιώνα, επιμέλεια: Θωμάς Μαυροδόντης, μετάφραση: Γιάννα Αθανασίου, Θανάσης
Αθανασίου, Αθήνα : Εκδόσεις Παπαζήση.
36. Ανδριώτης Κ. (2004), «Μάνατζμεντ Τουριστικών Επιχειρήσεων. Μία Στρατηγική
Προσέγγιση.», Αθήνα:Έλλην.
37. Ανδριώτης Κ. (2005), «Τουριστική ανάπτυξη και σχεδιασμός», Εκδόσεις Σταμούλη.
38. Ανδριώτης Κ. (2008), «Αειφορία και εναλλακτικός τουρισμός : αγροτουρισμός,
ορεινός τουρισμός, οικοτουρισμός, πολιτιστικός τουρισμός», Αθήνα: Αθ. Σταμούλης.
39. Αραμπατζής Γ. (2014), Αειφόρος τουριστική ανάπτυξη και δίκαιο περιβάλλοντος -
Διερεύνηση των προοπτικών με στόχο την αειφόρο τουριστική ανάπτυξη στο Δήμο
Πρεσπών, Διπλωματική Εργασία Οικονομικών Επιστημών Του ΑΠΘ.
40. Βαγιωνά Δ.(2015), Σημειώσεις Μαθήματος Σχεδιασμός και Περιβαλλοντική
Διαχείριση στο Τουρισμό, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης ΑΠΘ
1546
Δ.ΥΠ.Α.

41. Βαρβαρέσος, Σ., Σωτηριάδης, Μ., (2003), Συγκριτική ανάλυση της ανάπτυξης
περιοχών με ορεινό-χιονοδρομικό τουρισμό στις Αλπεις, JOURNAL, ΓΕΩΓΡΑΦΙΕΣ,
Τεύχος Νο6, σελ. 22-39.
42. Βουρδούμπας Γ. (2009), «Εφαρμογές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα
ξενοδοχεία της Κρήτης», Προσυνέδριου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος,
Χανιά.
43. Γεωργούλη Αικατερίνη (2007), "Διπώματική Εργασία-Οικοτουρισμός και
Οικοτουριστικά κίνητρα: Ο οικοτουρισμός σαν μορφή μαζικού τουρισμού",
Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων.
44. Γιαμαρέλου & Κατάκη (2016), «Αγροτουρισμός και γαστρονομία.Μελέτη περίπτωσης
”Μηλιά” Χανίων», ΤΕΙ Πειραιά
45. Γιαννίκου, Παρασκευή Γ. (2009), Βιομηχανικά μνημεία και αστικός τουρισμός : η
περίπτωση των βιομηχανικών μνημείων της Αττική, Πειραιάς:Διπλωματική Εργασία
του Πανεπιστημίου Πειραιώς
46. ΕΕ (2006), «Πρόταση ανάπτυξης δράσεων εναλλακτικού τουρισμού στην περιοχή,
αναφορικά με καλές πρακτικές από την Ελλάδα και το εξωτερικό».
47. ΕΟΤ (2004), «Εθνικός Σχεδιασμός για την οργάνωση και ανάπτυξη του
οικοτουρισμού (Master Plan)».
48. ΕΟΤ, Στρατηγική Προώθησης και Προβολής του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού
για την τριετία 2014-2015-2016
49. Ηγουμενάκης Ν. (2000), «Τουρισμός και ανάπτυξη», Αθήνα: Εκδόσεις Interbooks
50. Κοκκώσης Χ., Τσάρτας Π. (2001), «Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και περιβάλλον»,
Εκδόσεις Κριτική.
51. Κοτσανίδης Ανδρέας Π. (2009), «Συγκριτική Μελέτη της ανταγωνιστικότητας του
ελληνικού και του τουρκικού τουρισμού: 1953-2007», Πάτρα: Διδακτορική Διατριβή
Πανεπιστημίου Πατρών Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων
52. Κωνσταντινίδης Λ. (1993). Αγροτουρισμός Σταθμός στο δρόμο για την τοπική
ανάπτυξη Αθήνα .Εκδόσεις Δωρικός .
53. Λαγός Δ. (2005), «Τουριστική Οικονομική», Εκδόσεις Κριτική: Αθήνα
54. Λαγός, Δ., Σταυρινούδης, Θ. και Καμπάνη, Χ. (2008) «Τουρισμός Πόλεων, μια
δυναμικά αναπτυσσόμενη αγορά στην Ευρώπη: Η περίπτωση της Αθήνας»,
Πρακτικά του 2ου Εθνικού Επιστημονικού Συνεδρίου Τουρισμού, Ακαδημία
Τουριστικών Ερευνών και Μελετών (Α.Τ.Ε.Μ.), 21–22 Μαρτίου, Αθήνα.
1547
Δ.ΥΠ.Α.

55. Λατινόπουλος (2015), Σημειώσεις Μαθήματος Σχεδιασμός και Περιβαλλοντική

Διαχείριση στο Τουρισμό, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης ΑΠΘ
56. Πολύζος Σ. και Σαράτσης Γ. (2013), «Η γεωγραφία και τα χαρακτηριστικά του
τουρισμού στην Ελλάδα, η θέση και οι προοπτικές της Περιφέρειας Θεσσαλίας», 7ο
διεθνές Ελληνικό Συνέδριο Διοίκησης και Οικονομίας ΣΕΤΕ, «Ελληνικός Τουρισμός:
Στοιχεία & Αριθμοί», 2014
57. Σταύρου Μάκης (2006), «Η προστασία του περιβάλλοντος προυπόθεση για ήπια και
βιώσιμη ανάπτυξη: Η επιτυχημένη εφαρμογή του Εναλλακτικού τουρισμού στην
περιοχή του Abruzzo(Απέννινα Όρη)», κείμενο του συλλόγου Εναλλακτική Δράση για
την ποιότητα της ζωής.
58. Τουφεγγοπούλου Α. (2008), Διπλωματική Εργασία: «Εναλλακτικές μορφές
τουρισμού και νέες τουριστικές περιοχές - διερεύνηση της τουριστικής ανάπτυξης των
Λουτρών Αριδαίας», Eθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
59. Τουφεγγοπούλου Α. (2014), Διδακτορική Έρευνα: «Εναλλακτικές μορφές τουρισμού
καιαναδυόμενοι τουριστικοί προορισμοί. Ο ρόλος του σχεδιασμού στη χω ρική τους
και οι προϋποθέσεις ανάπτυξής τους», Eθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
60. Τσάρτας Π. (1988α), «Σχεδίασµα των σταδίων ανάπτυξης του τουρισµού στο
νοµόΚυκλάδων», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 70, σελ. 191-210.
61. Τσάρτας Π. (1998β), «Κοινωνικότητα και τουρισµός: ανάλυση χαρακτηριστικών σε
διαφορετικούς τύπους τουρισµού», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τ.χ.
62. ΥΠΕΚΑ, 'Ειδικό Πλάσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου ανάπτυξης για τον
τουρισμό', ΦΕΚ 3155/12.12.2013, Τεύχος Β.
63. Χαρίσι Χ. (2012), Πτυχιακή Εργασία: «Η ανάπτυξη του αγροτουρισμού στην
Κρήτη»,Τεχνολογικό Ίδρυμα Κρήτης.
64. Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
65. Andriotis K. (2003), "Dependency on Tour Operators. Problem Faced by the
CretanTourism
66. Businesses and the Views of their Owners/Managers”. International Journal of
Hospitality and Tourism Administration,
67. Barrett J. (1958), « The Seaside Resort Towns of England and Wales», University of
London, UK Unpublished Ph.D. dissertation in Geography
68. Butler, R.W. (1996), «The concept of carrying capacity for tourism destinations: dead
ormerely buried?»
1548
Δ.ΥΠ.Α.

69. Butler, R.W. (1980), «The concept of a tourist-area cycle of evolution and
implications for management», The Canadian Geographer
70. Gunn C.A. (1994), «Tourism Planning: Basics, Concepts, Cases», (3rd edition)
Washington,
71. DC: Taylor and Francis.
72. Haywood K. Michael (1986) ,'Can the tourist-area life cycle be made operational?',
Tourism Management, pp.157
73. Hunzinger W. & Krapf K. (1942), «Grundriβ der Allgemeinen
Fremdenverkrkehrslehre»,
74. Muller H. (1994), « The Thorny Path to Sustainable Tourism Development»
75. Murthy P.E. (1985), «Tourism: A Community Approach», London: Methuen.
76. Oppermann M. (1993), «Tourism Space in Developing Countries».
77. Pearce D. (1992), Tourist Development, Longman Scientific & Technical, London.
78. Plog, Stanley, (2001),'Why Destination Areas Rise and Fall in Popularity,' Cornell
Hotel and Restaurant Administration Quarterly, Vol. 42, No. 3
79. Shackley M. (2007), «Atlas of travel and tourism development», Routledge, UK.
80. Smith R.A. (1992a), Review of Integrated Beach Resort Development in Southeast
Asiα, Land Use Policy.
81. Smith R.A. (1992b), «Beach resort evolution: implications for planning», Annals of
Tourism Research Vol. 19, pp. 304-322.
82. Stanley Plog (2001), «Why Destination Areas Rise and Fall in Popularity», Cornell
Hotel and Restaurant Administration Quarterly, Vol. 42, No. 3
83. Stynes D. & O'Halloran C. (1987), «Tourism Planning», Cooperative Extension
Service, Michigan State University, Extension Bulletin E-2004.
84. Wong PP. (1998), «Coastal tourism development in Southeast Asia: relevance and
lessons for coastal zone management»
85. Woodcock K. & France L. (1994), «Tourism: The State of Art», Chichester: Wiley
86. WTO (1993), Sustainable Tourism development: Guide for Local Planners, Madrid.
87. WTO (1995), «Technical manual: Collection of Tourism Expenditure Statistics».
88. WTTC (1998), Agenda 21 for the Travel and Tourism Industry towards
Environmentally Sustainable Development Δικτυακοί Τόποι
1549
Δ.ΥΠ.Α.

Διαδικτυακές πηγές – Ιστότοποι
▬ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ | EOT | ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

▬ Τα Social Media στην υπηρεσία της βιομηχανία του τουρισμού. Ευκαιρίες και απειλές!
▬ Infographics - ELSTAT
▬ Ο κύκλος ζωής του τουριστικού προϊόντος ``ΑΡΙΛΛΑΣ`` - Καλώς Ορίσατε στον
Αρίλλα Κέρκυρας
▬ Πως να χρησιμοποιήσετε το AIDA model για να αυξήσετε τις απευθείας κρατήσεις -
Nea Mesa
▬ Πώς τα Marriott αξιοποιούν το μοντέλο AIDA...
▬ Αυτές είναι οι 5 εθνικότητες τουριστών που ξοδεύουν τα περισσότερα χρήματα | It's
Possible
▬ Ελληνικός Τουρισμός 2030 - Insete
▬ Από την αρχαιότητα ως τον σύγχρονο κόσμο - Elia.org.gr
▬ Βασικά Μεγέθη του Ελληνικού Τουρισμού
▬ Η καινοτομία στον τουρισμό
▬ Ορίζοντες: Στρατηγική, καινοτομία, επιχειρηματικότητα για τον ελληνικό τουρισμό
▬ Δ. Φραγκάκης: Ο ΕΟΤ υλοποιεί φέτος ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα
προβολής που έχουν γίνει ποτέ
▬ Το ελληνικό τουριστικό προϊόν υπερτερεί έναντι των ανταγωνιστών της Ν. Ευρώπης |
Sofokleousin
▬ Αξιολόγηση του Brand "Ελλάδα" και σύγκριση με τον ανταγωνισμό στη Ν. Ευρώπη
βάση της εμπειρίας των τουριστών - Insete
▬ Τουρισμός - Enterprise Greece - Προσέλκυση - Προώθηση Επενδύσεων &
Προώθηση Εξαγωγών
▬ Μελέτες - Insete
▬ Πολιτιστικός τουρισμός - Βικιπαίδεια
▬ Εναλλακτικός τουρισμός: τι είναι ακριβώς και ποιες οι σύγχρονες μορφές του; –
Healthy Life Festival
▬ Κλάδοι του πολιτισμού και της δημιουργικότητας | Culture and Creativity
▬ Τι είναι βιώσιμος ή αειφόρος τουρισμός
▬ Προϋποθέσεις Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης
▬ Βιώσιμος τουρισμός, συνειδητοποιημένοι τουρίστες - Το παράδειγμα της Ρόδου |
ΣΚΑΪ
1550
Δ.ΥΠ.Α.

▬ Ινστιτούτο Τουριστικής Ανάπτυξης

▬ VAWAA | Learn Historic Greek Cuisine with Mariana in Greece
▬ Creative Friendly Destinations
▬ Create mosaics like Gaudí in and authentic Barcelona setting -
▬ Barcelona Creative Tourism
▬ Διαχείριση Προορισμών, Τουρισμός Εμπειρίας και Πολιτισμός
▬ Θαλάσσιος Τουρισμός - Δημόσια Ναυτική Εκπαίδευση
▬ Θρησκευτικός Τουρισμός
▬ Θρησκευτικός Τουρισμός – Εννοιολογική προσέγγιση – Ορισμός – Σύλλογος Φίλων
Περιηγητών
▬ Άρθρο 06:ΕΙΔΙΚΕΣ – ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ | Yπουργείο
Περιβάλλοντος και Ενέργειας
▬ Βιώσιμος τουρισμός: Μια αυξανόμενη τάση του ταξιδιωτικού κλάδου. -
Filoxenianews.gr
▬ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ - ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ - GREEN OLIVER
▬ Τουρισμός - Ιάσων Σκουζός - Taxlaw
▬ Διαχείριση ποιότητας στον Τουρισμό - ppt κατέβασμα
▬ Τι σημαίνει ικανοποίηση του πελάτη; Σε τι διαφέρει από την εξυπηρέτηση (service)
των πελατών;,
▬ Κλειδί για την Επιτυχία η Εξυπηρέτηση Πελατών
▬ ΗΑΤΤΑ: Υπογραφή Παγκόσμιου Κώδικα Δεοντολογίας στον τουρισμό - Tourism
Today
▬ Σύγχρονος Τουρισμός και Εναλλακτικές Τουριστικές Συμπεριφορές
▬ Τουριστική εμπειρία: Πόσο σημαντική είναι για τον άνθρωπο & τον τουρισμό;
▬ Πόσο σημαντική είναι η εμπειρία ενός ταξιδιού; - e-mykonos - Portal of Mykonos
Island
▬ Τα βήματα του Αποστόλου Παύλου στην Ελλάδα
▬ Νόμος 4582/2018 - ΦΕΚ 208/Α/11-12-2018 (Κωδικοποιημένος) - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
▬ Άρθρο 11 – Θρησκευτικός και προσκυνηματικός τουρισμός | Υπουργείο Τουρισμού
▬ Νόμος 4582/2018 Θεματικός τουρισμός - Ειδικές μορφές τουρισμού - Ρυθμίσεις για
τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου στον τομέα του τουρισμού και της
τουριστικής εκπαίδευσης - Στήριξη τουριστικής επιχειρηματικότητας και άλλες
διατάξεις , κωδικοποιημένος με τον 4875/2021
▬ 10 Συμβουλές Μάρκετινγκ για τον Τουρισμό Πολιτιστικής Κληρονομιάς - tiqets.com
1551
Δ.ΥΠ.Α.

▬ Cultural Routes of the CoE – el - ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ - THE ROUTES OF THE
OLIVE TREE - LES ROUTES DE L'OLIVIER
▬ Πολιτιστικές Διαδρομές & Πάρκα - ΔΙΑΖΩΜΑ
▬ Κατάλογος Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς - Βικιπαίδεια
▬ Άρθρο 11 – Θρησκευτικός και προσκυνηματικός τουρισμός | Υπουργείο Τουρισμού
▬ Τι είναι ο οικοτουρισμός και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;
▬ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA | WWF
▬ Green Banking-Οικοτουρισμός - Αγροτουρισμός
▬ Οικολογικός τουρισμός: Μια τάση, πολλαπλοί ελληνικοί προορισμοί - ENABLOG
▬ Oι περιοχές Natura 2000 της Ελλάδας | Καλλιστώ
▬ Green Banking-Οικοτουρισμός - Αγροτουρισμός
▬ Περιηγητικός τουρισμός - Βικιπαίδεια
▬ Τι ειναι περιηγητικός τουρισμός;
▬ Οικοτουρισμός: Γάλλοι και Βέλγοι στα χωράφια της Κρήτης
▬ Περιηγητικός τουρισμός: Κατά 97% μειωμένος λέει ο πρόεδρος ταξιδιωτικών
γραφείων
▬ Natura 2000 - Βικιπαίδεια
▬ Η απόλυτη εμπειρία!!!Οι 7 ελληνικοί προορισμοί για φυσιολάτρες &
οικοτουρισμό!!!(photos)
▬ Παραδοσιακοί ξενώνες Χανιά, Κρήτη
▬ To Τοπ 10 των προορισμών για οικοτουρίστες - ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ money-
tourism.gr
1552

ΒΙΒΛΙΟ - Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεια πολιτισμού

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΒΙΒΛΙΟ - Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεια πολιτισμού

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Δ.ΥΠ.Α.

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

ΜΑΣΤΕΡ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ-

«Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε

Αναθέτουσα Αρχή: ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

ALTERNATIVE TOURISM - ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ

Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης Εκπαιδευτικής Ενότητας 2 ......................................... 324

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Σκοπός Εκπαιδευτικής ενότητας 4 ............................................................................... 436

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Έννοιες - Λέξεις Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 5 .................................................. 509

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

6.2.3. Στρατηγικός σχεδιασμός ανάπτυξης τουρισμού ανταγωνιστικών

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

7.5.1 Εθνικό πάρκο Yellowstone, ΗΠΑ ............................................................... 885

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

7.8.12 Μπουγέλο. ...................................................................................................... 922

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

7.16.3 Σπήλαιο Αλιστράτης.................................................................................... 953

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

8.2.5. Η Τμηματοποίηση, Στόχευση και τοποθέτηση στην Τουριστική

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

8.13.16 Ανταγωνισμός ........................................................................................... 1467

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

1. Έναρξη Προγράμματος ‘’Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία πολιτισμού’’

Η αναγνώριση της αξίας της μόρφωσης αντιπροσωπεύεται στις αναπτυγμένες

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Ο καινοτόμος χαρακτήρας της πράξης έγκειται στον εξατομικευμένο χαρακτήρα του

Το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Εναλλακτικός τουρισμός και στοιχεία πολιτισμού

Στόχοι του Προγράμματος είναι :

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

• Να παρουσιαστούν και να επεξεργασθούν οι έννοιες του μάρκετινγκ, των

Εκπαιδευτική ενότητα 2. ‘’Εισαγωγή στις Εναλλακτικές και Βιώσιμες Τάσεις

Σκοπός εκπαιδευτικής Ενότητας 2

Προσδοκώμενα αποτελέσματα Εκπαιδευτικής ενότητας 2

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Με την ολοκλήρωση της διδακτικής ενότητας ο καταρτιζόμενος θα μπορεί:

• Να ορίζει την έννοια και το φαινόμενο του τουρισμού

Έννοιες - Λέξεις Κλειδιά Εκπαιδευτικής ενότητας 2

1. Τουρίστας, Τουριστικά Κίνητρα, Τουριστική Απόφαση

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

8. Silver, Millennials, Generation-Z Καταναλωτές

2.1 Τουρισμός και Τουριστικό Προϊόν

2.1.1 Τουρισμός: Εισαγωγικά Στοιχεία

Έννοιες, Προεκτάσεις και Ιστορία

Ο τουρισμός είναι μια δραστηριότητα με σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις

2.1.1.1 Τι είναι τουρισμός

Ο τουρισμός με τη σύγχρονή του μορφή προσδιορίζεται ως μια πρόσκαιρη

Συνεπώς, ο Τουρισμός είναι η

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Σε στενά εννοιολογικά πλαίσια ο τουρισμός βασίζεται:

Ευρύτερα όμως, ο τουρισμός μπορεί να σκιαγραφηθεί ως ένα κοινωνικό-οικονομικό

Ο τουρισμός λοιπόν, αποτελεί

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO, 2014), φορέας που

“εμπεριέχει την μετακίνηση σε χώρες ή περιοχές εκτός μόνιμης κατοικίας για

Για να έχουμε τουρισμό:

Η χρήση αυτού του γενικού ορισμού

Προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανακατάρτισης σε κλάδους υψηλής ζήτησης με έμφαση