Προχωρημένη επιμόρφωση για την αξιοποίηση και εφαρμογή των Τ.Π.Ε.

στη διδακτική
πράξη

Επιμόρφωση Β2 επιπέδου ΤΠΕ

Συστάδα: Β2.4 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

ΥΛΙΚΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Εναλλακτικά περιβάλλοντα
προγραμματισμού - Βάσεις
Δεδομένων
με αξιοποίηση Λογιστικών φύλλων
ΥΛΙΚΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Έκδοση 2η
Ιούλιος 2022
Πράξη: ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
(ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β’ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ) Β’ Κύκλος
Φορείς Υλοποίησης: Δικαιούχος φορέας:

Συμπράττων φορέας:
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Προοίμιο …………………………………………………………………………………………………………………………………………….4
Εναλλακτικά περιβάλλοντα προγραμματισμού ........................................................................ 7
1. Εναλλακτικά περιβάλλοντα προγραμματισμού .................................................................. 7
1.1 Blockly και Roboblockly .......................................................................................... 7
1.2 To περιβάλλον Run Marco (ή Run Sophia)................................................................. 8
1.3 Light Bot .............................................................................................................. 9
1.4 Χελωνόσφαιρα .....................................................................................................11
1.5 Small Basic..........................................................................................................13
2. ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ...................................................................................17
1.6 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ......................................................17
1.7 ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ & ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ
ΓΝΩΣΕΙΣ ......................................................................................................................17
1.8 ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ....................................................17
1.9 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ...............................................18
1.10 ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ..................................................................................................18
1.11 ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ/ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ............................................................20
1.12 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ...................................20
1.13 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ..................................................21
1.14 ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Ο Η.Υ. .............................................................................21
1.15 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΘΟΡΥΒΟΣ .........................................................................................21
1.16 ΧΡΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ .................................................................................21
1.17 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ...........................................................................22
1.18 ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΜΙΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΝΟΗΜΑ
ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ..............................................................................................................22
1.19 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ........................................................................................23
1.20 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΑΞΗΣ – ΕΦΙΚΤΟΤΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ........................................................23
1.21 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ............................23
1.22 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ .................................................................................................24

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 2 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Προοίμιο
Το παρόν επιμορφωτικό υλικό δημιουργήθηκε για να καλύψει τις ανάγκες της
«Προχωρημένης Επιμόρφωσης για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των Τ.Π.Ε. στη διδακτική
πράξη» (Επιμόρφωση Β2 επιπέδου ΤΠΕ) που υλοποιείται σε Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης
(Κ.Σ.Ε.) σε όλη την Ελλάδα, για εκπαιδευτικούς όλων των κλάδων και ειδικοτήτων. Η
αρχική ανάπτυξη και στη συνέχεια, η επικαιροποίηση και ο εμπλουτισμός του
επιμορφωτικού υλικού έγινε αντίστοιχα στο πλαίσιο των πράξεων «Επιμόρφωση
Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των Ψηφιακών Τεχνολογιών στην
Διδακτική Πράξη (Επιμόρφωση Β’ επιπέδου Τ.Π.Ε.)» και «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για
την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των Ψηφιακών Τεχνολογιών στην Διδακτική Πράξη
(Επιμόρφωση Β’ επιπέδου Τ.Π.Ε.)/ Β’ κύκλος», http://e-pimorfosi.cti.gr, του
Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού – Εκπαίδευση και Δια
Βίου Μάθηση», με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό
Ταμείο, ΕΣΠΑ 2014-2020) και του Ελληνικού Δημοσίου.
Η επιμόρφωση Β2 επιπέδου Τ.Π.Ε. υλοποιείται σε ομάδες ενός κλάδου ή συναφών κλάδων
εκπαιδευτικών, δηλαδή σε 13 «συστάδες» ως εξής: Β2.1 «Φιλολογικά», Β2.2 «Φυσικές
Επιστήμες», Β2.3 «Μαθηματικά», Β2.4 «Πληροφορική», Β2.5 «Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση -
Δάσκαλοι», Β2.6 Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση - Νηπιαγωγοί», Β2.7 «Ξένες Γλώσσες», Β2.8
«Καλές Τέχνες», Β2.9 «Φυσική Αγωγή και Υγεία», Β2.10 «Εκπαιδευτικοί Μηχανικοί», Β2.11
«Οικονομία, Διοίκηση και Κοινωνικές Επιστήμες», Β2.12 «Επαγγέλματα Γης» και Β2.13
«Ειδική Αγωγή».
Το επιμορφωτικό υλικό Β2 επιπέδου Τ.Π.Ε. είναι διαφορετικό για κάθε συστάδα και
περιλαμβάνει υλικό μελέτης-αναφοράς και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ενώ εν γένει
συνοδεύεται από υποστηρικτικό και άλλο πρόσθετο υλικό (οδηγίες προς τους επιμορφωτές
και προς τους επιμορφούμενους, αρχεία παρουσιάσεων κ.ά.). Διατίθεται και αξιοποιείται στο
πλαίσιο της επιμόρφωσης με τη μορφή «μαθήματος»/ e-course (ένα ανά συστάδα), μέσω
της πλατφόρμας ηλεκτρονικής μάθησης του έργου, η οποία βασίζεται στο ελεύθερο
λογισμικό ανοικτού κώδικα moodle.
Συντάχθηκε υπό την επίβλεψη και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ειδικού
Επιστημονικού Συμβουλίου1 του Ι.Τ.Υ.Ε. – «Διόφαντος», το οποίο έχει συσταθεί με την υπ’
αριθ. Π568/28.07.2011 Απόφαση, και στην παρούσα Πράξη λειτουργεί ως εξειδικευμένο

1
Το Επιστημονικό Συμβούλιο του Ι.Τ.Υ.Ε.-«Διόφαντος» για την επιμόρφωση, αποτελείται από τους
Καθηγητές: i) Χαράλαμπο Ζαγούρα, Πανεπιστήμιο Πατρών, ο οποίος έχει την ευθύνη συντονισμού
των εργασιών του Συμβουλίου, ii) Βασίλειο Δαγδιλέλη, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, iii) Βασίλειο Κόμη,
Πανεπιστήμιο Πατρών, iv) Δημήτριο Κουτσογιάννη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, v)
Πολυχρόνη Κυνηγό, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και vi) Δημήτριο Ψύλλο,
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 3 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

επιστημονικό συμβουλευτικό όργανο του Ι.Τ.Υ.Ε. - «Διόφαντος», δικαιούχου φορέα

υλοποίησης της Πράξης.
Συμπληρωματικά και για την κάλυψη των απαιτήσεων των «νέο»-εισερχόμενων στην
επιμόρφωση κλάδων / ειδικοτήτων εκπαιδευτικών (βλ. παραπάνω, συστάδες Β2.7 έως
Β2.13), στο πλαίσιο της παρούσας Πράξης λειτουργεί ευρύτερη Επιστημονική Επιτροπή, η
οποία αποτελείται από τους παρακάτω Καθηγητές, επιστημονικούς συνεργάτες του
δικαιούχου (Ι.Τ.Υ.Ε. – «Διόφαντος»), καθώς και του συμπράττοντα φορέα υλοποίησης της
Πράξης (Ι.Ε.Π.):
 Χαράλαμπο Ζαγούρα, Πανεπιστήμιο Πατρών, ο οποίος έχει την ευθύνη
συντονισμού των εργασιών της Επιτροπής
 Παναγιώτη Αντωνίου, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ως Επιστημονικά
Υπεύθυνο για τη Συστάδα «Φυσική Αγωγή και Υγεία»
 Βασίλειο Δαγδιλέλη, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ως Επιστημονικά Υπεύθυνο για τη
συστάδα «Πληροφορική»
 Χαράλαμπο Καραγιαννίδη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ως Επιστημονικά Υπεύθυνο για
τη συστάδα «Ειδική Αγωγή»
 Βασίλειο Κόμη, Πανεπιστήμιο Πατρών, ως Επιστημονικά Υπεύθυνο για τις συστάδες
«Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση – Δάσκαλοι» και «Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση –
Νηπιαγωγοί»
 Δημήτριο Κουτσογιάννη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ως
Επιστημονικά Υπεύθυνο για τη συστάδα «Φιλολογικά»
 Πολυχρόνη Κυνηγό, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ως Επιστημονικά
Υπεύθυνο για τη συστάδα «Μαθηματικά»
 Βασιλική Μητσικοπούλου, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ως
Επιστημονικά Υπεύθυνη για τη συστάδα «Ξένες Γλώσσες»
 Σπύρο Παπαδόπουλο, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ως Επιστημονικά Υπεύθυνο για τη
συστάδα «Καλές Τέχνες»
 Κυπαρισσία Παπανικολάου, Ανωτάτη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής
Εκπαίδευσης ως Επιστημονικά Υπεύθυνη για τη συστάδα «Εκπαιδευτικοί
Μηχανικοί»
 Παναγιώτη Σιμιτζή, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ως Επιστημονικά Υπεύθυνο
για τη συστάδα «Επαγγέλματα Γης»
 Ιωάννη Τσίρμπα, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ως Επιστημονικά
Υπεύθυνο για τη συστάδα «Οικονομία, Διοίκηση και Κοινωνικές Επιστήμες»
 Δημήτριο Ψύλλο, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Επιστημονικά
Υπεύθυνο για τη συστάδα «Φυσικές Επιστήμες»
Ειδικότερα, το Επιμορφωτικό Υλικό Β2 επιπέδου ΤΠΕ της Συστάδας Β2.4:
Πληροφορικής. δημιουργήθηκε από συγγραφική ομάδα με επιστημονικώς υπεύθυνο τον

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 4 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

κ. Βασίλειο Δαγδιλέλη αφ. Καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και συμμετέχοντες

τους:
 Αλεξούδα Γεωργία, Πληροφορικό
 Λεύκο Ιωάννη, μέλος Ε.ΔΙ.Π. Πανεπιστημίου Μακεδονίας
 Μαλλιαράκης Χρήστο, Πληροφορικό
 Μαυροχαλυβίδη Γεώργιο
 Ξινόγαλος Στυλιανός, μέλος ΔΕΠ Πανεπιστημίου Μακεδονίας
 Παπαδάκη Σταμάτη, Πληροφορικό

Στο παρόν υλικό έχει κατάλληλα ενσωματωθεί ένα μικρό μέρος κοινού υλικού για όλες τις
συστάδες (Γενικό Μέρος2), που αναπτύχθηκε για την Εκπαίδευση Επιμορφωτών Β’

2
Στην αρχική του μορφή το Γενικό Μέρος του Επιμορφωτικού υλικού δημιουργήθηκε από
συγγραφική ομάδα, με επικεφαλής τον Βασίλη Δαγδιλέλη, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
και συμμετέχοντες τους:
 Καψάλη Αχιλλέα, πρώην Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
 Παπαδόπουλο Ιωάννη, Επίκουρο Καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
 Φαχαντίδη Νικόλαο, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
 Tαμπούρη Ευθύμιο, Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Στην παρούσα έκδοση του Επιμορφωτικού Υλικού Γενικού Μέρους έχουν συμβάλει τα μέλη του
Επιστημονικού Συμβουλίου Βασίλειος Δαγδιλέλης, Βασίλειος Κόμης, Δημήτριος Κουτσογιάννης,
Πολυχρόνης Κυνηγός, Δημήτριος Ψύλλος, καθώς και οι εξής:
 Σταυρούλα Αντωνοπούλου, υποψήφια διδάκτωρ Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας, ΑΠΘ
 Μαριάνθη Γριζιώτη, εκπαιδευτικός ΠΕ86 (ΠΕ19/20),
 Ελισάβετ Καλογερία, εκπαιδευτικός ΠΕ03,
 Ελένη Κουστριάβα, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας,
 Χρήστος Μάλλιαρης, εκπαιδευτικός ΠΕ03,
 Μάριος Ξένος, εκπαιδευτικός ΠΕ86 (ΠΕ19/20),
 Γεώργιος Πανσεληνάς, εκπαιδευτικός ΠΕ86 (ΠΕ19/20),
 Γεώργιος Σκουντζής, εκπαιδευτικός ΠΕ70,
 Μάριος Σπάθης, εκπαιδευτικός ΠΕ03,
 Αθανάσιος Ταραμόπουλος, εκπαιδευτικός ΠΕ04
Κατά τη δημιουργία του υλικού αυτού, χρησιμοποιήθηκαν πόροι από το αντίστοιχο εκπαιδευτικό και
επιμορφωτικό υλικό της εκπαίδευσης των επιμορφωτών Β’ επιπέδου Τ.Π.Ε. στα ΠΑ.Κ.Ε. και
εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης της Επιμόρφωσης (Κ.Σ.Ε.) που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο
προηγούμενων σχετικών έργων επιμόρφωσης Β’ επιπέδου ΤΠΕ*. Επομένως, στη δημιουργία του
υλικού αυτού συνέβαλαν έμμεσα και όσοι είχαν συνεργαστεί στη δημιουργία του υλικού για την
εκπαίδευση των επιμορφωτών στα ΠΑ.Κ.Ε. και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κ.Σ.Ε. στο
πλαίσιο των έργων αυτών και οι οποίοι αναφέρονται αναλυτικά στα αντίστοιχα κείμενα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 5 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

επιπέδου Τ.Π.Ε. στο πλαίσιο της παραπάνω αναφερόμενης πράξης «Επιμόρφωση

Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των Ψηφιακών Τεχνολογιών στην
Διδακτική Πράξη (Επιμόρφωση Β’ επιπέδου Τ.Π.Ε.)».
Το επιμορφωτικό υλικό Β2 επιπέδου Τ.Π.Ε., αποτελεί ιδιοκτησία του ΥΠΑΙΘ και καλύπτεται
από την ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων των
δημιουργών.

επιμορφωτικού υλικού που δημοσιεύονται στους αντίστοιχους κόμβους ενημέρωσης*.

* Πράξη: «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας
και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία", ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Γ' ΚΠΣ, http://b-
epipedo.cti.gr
Πράξεις: «Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση και εφαρμογή των Τ.Π.Ε. στη Διδακτική
πράξη», Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», ΕΣΠΑ 2007-2013, http://b-
epipedo2.cti.gr

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 6 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Εναλλακτικά περιβάλλοντα προγραμματισμού

1. Εναλλακτικά περιβάλλοντα προγραμματισμού

Με τον όρο «εναλλακτικά περιβάλλοντα προγραμματισμού» εννοείται ένα πλήθος
προγραμματιστικών περιβαλλόντων που έχουν αναπτυχθεί με αποκλειστικό γνώμονα την εκπαίδευση
αρχαρίων στον προγραμματισμό. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι βέβαια το Scratch. Υπάρχουν όμως
πολλά άλλα περιβάλλοντα, κατά κανόνα ίσως όχι τόσο πλούσια σε δυνατότητες όπως το Scratch και
άλλα εξίσου πλούσια.
Η ονομασία «εναλλακτικά» υπονοεί ότι κατά κανόνα είναι περιβάλλοντα πιο απλά από τα τυπικά
περιβάλλοντα (ακόμη και του οπτικού προγραμματισμού) με σκοπό την περαιτέρω υποστήριξη των
αρχαρίων προγραμματιστών. Βέβαια, αυτό δεν ισχύει πάντοτε, γιατί ορισμένα από αυτά είναι τελικά
εξίσου πλούσια σε δυνατότητες
Τα περισσότερα από αυτά εντάσσονται μέσα στο «παράδειγμα» της Logo ή του Scratch: συνήθως
ένα γραφικό περιβάλλον, με απλοποιημένες διαδικασίες εισόδου εξόδου (όταν υπάρχουν), με στόχο
την καθοδήγηση μιας οντότητας (ζώου, ρομπότ,...) σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Η αρχική σύλληψη
για τέτοιου είδους εναλλακτικά περιβάλλοντα εκφράστηκε ήδη από τη δεκαετία του 1980 και γνώρισε
αρκετά ενδιάμεσα στάδια εξέλιξης μέχρι σήμερα - αλλά η μεγαλύτερη εξέλιξή της ήταν την τελευταία
εικοσαετία. Ένας βασικός στόχος στις σύγχρονες αυτές προσεγγίσεις είναι η αμεσότητα της έκφρασης
των ιδεών των προγραμματιστών. Η προσέγγιση του οπτικού προγραμματισμού θεωρήθηκε πολύ
ελπιδοφόρα και σήμερα έχει επικρατήσει. Οι γλώσσες του οπτικού προγραμματισμού
δημιουργήθηκαν χάρη στη σύζευξη ευρημάτων από τους κλάδους των γραφικών των Η.Υ., των
γλωσσών προγραμματισμού και της μελέτης της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-υπολογιστή και οι
πρόδρομοι των γλωσσών οπτικού προγραμματισμού εμφανίστηκαν ήδη από τη δεκαετία του 1960
με τις πρωτοπόρες εργασίες των αδελφών Ivan και William Sutherland, οι οποίοι ανέπτυξαν το
σύστημα TX-2.
Η τελευταία δεκαετία σημειώνει μια στροφή των περιβαλλόντων αυτών προς τη ρομποτική: πρόκειται
για περιβάλλοντα που προσομοιώνουν τη λειτουργία (κυρίως κανόνες κίνησης) ενός ή περισσοτέρων
ρομπότ, αλλά μπορούν να συνδυαστούν και με πραγματικά ρομπότ (όπως το LinkBot ή το EV3).

1.1 Blockly και Roboblockly

ΠΡΟΣΟΧΗ! Καθώς τα λογισμικά αυτά και οι πλατφόρμες είναι υπό τη διαχείριση ιδιωτικών φορέων,
οι εκπαιδευτικοί που θα χρησιμοποιήσουν τους αντίστοιχους πόρους, καλό θα είναι να ελέγξουν τα
περιεχόμενα τους, μήπως υπάρχουν διαφημίσεις, ακατάλληλο υλικό κ.λπ.
To Blockly αποτελεί στην πραγματικότητα μια βιβλιοθήκη διαδικασιών και συναρτήσεων JavaScript
για τη δημιουργία εκδοτών (editors) γλωσσών οπτικού προγραμματισμού με μπλοκ (όπως το
Scratch). Είναι μια δημιουργία της Google (δες σχετικό λήμμα στη wikipedia). O βασικός σκοπός του
Blockly είναι η διευκόλυση στην δημιουργια κώδικα (για παράδειγμα χάρη στο γραφικό περιβάλλον,
την ομαδοποίηση των εντολων, την απουσία συντακτικών λαθών). Τα διασυνδεόμενα μπλοκ του
Blockly μπορούν να παραγάγουν κώδικα σε Python, Javascript και άλλες γλώσσες προγραμματισμού.
Το Roboblockly (http://www.roboblockly.org/) αποτελεί ένα ιδιαίτερο περιβάλλον
προγραμματισμού, που προσομοιώνει έναν «κόσμο» στον οποίο δρουν ρομπότ. Είναι ένα περιβάλλον

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 7 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

με πολλές κατηγορίες προτεινόμενων δραστηριοτήτων, οδηγίες για την χρήση τους μέσα στην τάξη,
πολλά εκπαιδευτικά βίντεο και γενικά πολύ υποστηρικτικό υλικό. Είναι ένα ιδιαίτερα πλούσιο
περιβάλλον που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προγραμματισμό, προσομοίωση ρομπότ, ακόμη και
για δραστηριότητες Μαθηματικών.

1.2 To περιβάλλον Run Marco (ή Run Sophia)

ΠΡΟΣΟΧΗ! Καθώς τα λογισμικά αυτά και οι πλατφόρμες είναι υπό τη διαχείριση ιδιωτικών φορέων,
οι εκπαιδευτικοί που θα χρησιμοποιήσουν τους αντίστοιχους πόρους, καλό θα είναι να ελέγξουν τα
περιεχόμενα τους, μήπως υπάρχουν διαφημίσεις, ακατάλληλο υλικό κ.λπ.
Η σύγχρονη τεχνολογία και η διεπαφή (interface) χρήστη δίνουν τη δυνατότητα (δημιουργίας και)
διαχείρισης περιβαλλόντων προγραμματισμού (ή προ-προγραμματισμού, με την έννοια των
πρόδρομων διαδικασιών, όπως το παράδειγμα των προ-μαθηματικών εννοιών ή των προ-
μαθηματικών δραστηριοτήτων στην προσχολική εκπαίδευση και αγωγή). Σε προγούμενες Συνεδρίες
υπήρξε αναφορά σε προγραμματιστικά περιβάλλοντα αυτού του είδους. Στην παρούσα ενότητα
παρουσιάζονται μερικά ακόμη περιβάλλοντα της κατηγορίας αυτής.
Τα περιβάλλοντα αυτά είναι καλά προσαρμοσμένα, με τη γενική έννοια του όρου, για μια εισαγωγική
διδασκαλία του προγραμματισμού σε μικρές ηλικίες (πρωτοβάθμια ακόμη και στις μικρότερες τάξεις
– αλλά με κάποιες προϋποθέσεις ακόμη και σε μικρότερες ηλικίες).
Στα περιβάλλοντα αυτά ο νεαρός μαθητής ή μαθήτρια μπορεί να καθοδηγήσει μια «οντότητα» ή να
προγραμματίσει ορισμένες ενέργειες και να διαπιστώσει τα αποτελέσματα των εντολών στην οθόνη.
Υπάρχουν γενικά 2 δυνατότητες: οι εντολές του εκτελούνται στιγμιαία, με σύγχρονο τρόπο, μόλις
τις γράψει ή εκτελούνται διαφορισμένα, ετεροχρονισμένα, όταν αποφασίσει να τις εκτελέσει
(συνολικά ή με βηματική εκτέλεση).
Το σημαντικό στοιχείο στα περιβάλλοντα αυτά υπενθυμίζουε, είναι η απουσία γραπτού λόγου: με
άλλα λόγια ο μαθητής ή η μαθήτρια μπορεί να προγραμματίσει (να κάνει ορισμένες βασικές ενέργειες
προγραμματιστικού χαρακτήρα) χωρίς να γνωρίζει απαραίτητα γραφή και ανάγνωση.
Επομένως τα περιβάλλοντα αυτά είναι κατάλληλα για τις πρώτες σχολικές τάξεις ή ακόμη και στην
προσχολική ηλικία.
Τα περιβάλλοντα αυτά έχουν το συνηθισμένο πλαίσιο που παρουσιάζουν τα Logo-like περιβάλλοντα:
έναν «χώρο» (συνήθως ένα τμήμα της οθόνης) και μια «οντότητα» η οποία υπακούει στις εντολές
του χρήστη και μετακινείται στο χώρο που προαναφέραμε.
https://runmarco.allcancode.com/

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 8 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Πρόκειται για ένα παιχνίδι «διαδρομών» γραμμένο σε Blockly, από μια ομάδα ελλήνων
προγραμματιστών.
Προσφέρει online βοήθεια στους αρχάριους χρήστες.
Το παιχνίδι φτάνει σε αρκετά υψηλά επίπεδα πολυπλοκότητας.

1.3 Light Bot

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα παιχνίδια (όπως το Light-Bot 2.0 και τα υπόλοιπα περιβάλλοντα
που αναφέρονται εδώ) είναι κατασκευές διαφόρων εταιρειών και επομένως η χρήση τους μπορεί να
συνοδεύεται από ανεπιθύμητες (έμμεσες ή άμεσες) διαφημίσεις. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι
πολύ προσεκτικοί στη χρήση τους μέσα σε σχολικό περιβάλλον και να ελέγξουν σχολαστικά όλα αυτά
τα σημεία πριν το εισαγάγουν στην τάξη.
Περιβάλλοντα αυτού του είδους είναι το Rodozzle (καθώς και το Rodozzle Droid
http://www.robozzle.com/beta/index.html?puzzle=12368&program=Ofubaauaaaaesaa και ένα
αρχικό βίντεο στο http://robozzle.com/), όπως και το Light-Bot (https://lightbot.com/flash.html -
μπορεί να ζητηθεί από το σύστημα η ενεργοποίηση του Adobe flash) ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο
ένα μικρό ρομπότ εκτελεί εντολές σε ένα τρισδιάστατο χώρο.
Στην αρχική σελίδα του Light-Bot η επιλογή:

οδηγεί στην έναρξη του παιχνιδιού, ενώ το:

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 9 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

ενεργοποιεί τις οδηγίες χρήσης (στα Αγγλικά).

Σε ελληνικό εκπαιδευτικό blogspot (καθηγητή Πληροφορικής)
http://pliroforikiatschool.blogspot.gr/2010/07/lightbot.html (και το site του παιχνιδιού
https://armorgames.com/play/2205/light-bot) υπάρχει μια εκπαιδευτική ταινία 10 λεπτών περίπου
που δείχνει τη χρήση του περιβάλλοντος Light-Bot– και έμμεσα έναν τρόπο να δημιουργήσει κανείς
«εγχειρίδια χρήσης» με «βιντεοσκόπηση» (capture) της οθόνης.
Μια άλλη έκδοση του ίδιου περιβάλλοντος (http://www.lightbot.lu/) υστερεί σε ορισμένα σημεία
αλλά φαίνεται να αποτελεί ένα ενδιαφέρον εκπαιδευτικό project:

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η επίλυση ενός τέτοιου «γρίφου» μπορεί να είναι δύσκολη, εξαιτίας
του περιορισμένου συνολικού αριθμού διαθέσιμων εντολών. Για παράδειγμα:

Αρχική κατάσταση, μια αποτυχημένη λύση, μια λύση

Τα παιχνίδια αυτά μπορούν να θεωρηθούν ως εκπαιδευτικά παιχνίδια που, κατά κάποιο τρόπο,

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 10 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

εντάσσονται σε μια γενικότερη κατηγορία παιγνίων στρατηγικής όπως το SOKOBAΝ

(http://www.game-sokoban.com/index.php?mode=level&lid=22826) και άλλα. Μέσα σε κάποια
πλαίσια έχουν τη δική τους διδακτική αξία. Είναι αξιοσημείωτο επίσης ότι πολλά από αυτά, παρά τη
φαινομενική τους απλότητα, μπορούν να είναι εξαιρετικά πολύπλοκα.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως τα παιχνίδια αυτά ανήκουν σε μια ιδιαίτερη κατηγορία παιχνιδιών στα
οποία ο χρήστης πρέπει να εκτελέσει ορισμένα είδη δραστηριοτήτων, μερικές φορές κάτω από
συγκεκριμένους περιορισμούς (όπως το συνολικό πλήθος των εκτελέσιμων εντολών) – αν και σε
ορισμένες περιπτώσεις ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει τις δικές του δραστηριότητες, οι οποίες
πάντοτε εμπίπτουν στο ίδιο είδος (για παράδειγμα ένα ρομπότ να κάνει μια συγκεκριμένη διαδρομή)
χωρίς δυνατότητες περαιτέρω επεκτάσεων. Θεωρητικά λοιπόν, δύσκολα θα μπορούσαν να
ενταχθούν στους μικρόκοσμους (καθώς ο χρήστης δεν έχει την απαραίτητη ελευθερία δημιουργίας
νέου τύπου δραστηριοτήτων). ¨Εχουν όμως με την πάροδο του χρόνου εμπλουτιστεί με πάρα πολλές
δραστηριότητες και προβλήματα – που πολλές φορές, όπως αναφέρουμε παραπάνω, μπορεί να
αποδειχθούν εξαιρετικά δύσκολα.

1.4 Χελωνόσφαιρα
Η Χελωνόσφαιρα, σύμφωνα με τους δημιουργούς της, είναι ένα διαδικτυακό εργαλείο συμβολικής
έκφρασης για μαθηματικές δραστηριότητες μέσω του προγραμματισμού. Είναι δημιούργημα του
Εργαστηρίου Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας στο ΕΚΠΑ (με διευθυντή το Χ. Κυνηγό). Η βασική ιδέα είναι
η δημιουργία και η διαχείριση δυναμικών γραφικών μοντέλων και αντικείμενων σε τρισδιάστατο
χώρο. Το περιβάλλον προγραμματισμού είναι προσανατολισμένο σε μια Logo-like λογική και οι
εντολές είναι στην ελληνική γλώσσα (είναι όμως δυνατόν να διατυπωθούν και στην αγγλική γλώσσα
– κάνοντας «κλικ» στο εικονίδιο της ελληνικής σημαίας).
Η ιστοσελίδα της «Χελωνόσφαιρας» είναι η http://etl.ppp.uoa.gr/malt2/ και είναι προσβάσιμη από
οποιαδήποτε συσκευή έχει πρόσβαση στο internet, χωρίς να απαιτεί κάποια επιπλέον εγκατάσταση.
Η αρχική οθόνη της Χελωνόσφαιρας:

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 11 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Διακρίνονται 4 περιοχές, της τρισδιάστατης σκηνής, της σύνταξης εντολών, της περιοχής
μηνυμάτων (από τη Χελωνόσφαιρα προς το χρήστη) και της λειτουργίας των μεταβολέων.
Μια εντολή όπως Μπροστά 100 προκαλεί τη «χάραξη» μιας γραμμής μήκους 100 μονάδων:

Ωστόσο, η χρήση του εργαλείου «περιστροφής» δημιουργεί τη δυνατότητα «μετακίνησης» στο

εσωτερικό του τρισδιάστατου «χώρου» και ο χρήστης μπορεί να έχει μια «θέαση» του χώρου από
διαφορετικές οπτικές γωνίες:

Η Χελωνόσφαιρα περιλαμβάνει ένα πλήρες σύνολο εντολών της Logo, αλλά και πολλές πρόσθετες

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 12 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

εντολές και δυνατότητες.

Το εγχειρίδιο χρήσης της Χελωνόσφαιρας υπάρχει στο πρόσθετο ψηφιακό υλικό.

1.5 Small Basic

H Small Basic αποτελεί τη μετεξέλιξη της πασίγνωστης BASIC, της γλώσσας που επινοήθηκε τη
δεκαετία του 1960 από τους John G. Kemeny and Thomas E. Kurz. BASIC, είναι τα αρχικά των
λέξεων Beginner's All Purpose Symbolic Instruction Code (Συμβολικός Κώδικας Εντολών για
Κάθε Χρήση για Αρχάριους).
Η BASIC κυριάρχησε τη δεκαετία του ’80 και στην αρχή της δεκαετίας του ’90 ως γλώσσα
προγραμματισμού των μικροϋπολογιστών.

Το περιβάλλον προγραμματισμού της QBASIC

Είναι μια γλώσσα πολύ ευέλικτη – αυτό ήταν το βασικό της προτέρημα, αλλά και το μειονέκτημά
της: η υπερβολική «ελευθερία» που έδινε στον προγραμματιστή, οδήγησε στα περίφημα
προγράμματα «σπαγγέτι», στα οποία ήταν πολύ δύσκολο να δει κανείς τη δομή.
Αυτό το είδος προγραμματισμού οδήγησε τον E. W. Dijsktra στο να γράψει το άρθρο του “Goto
considered harmful” – στην πραγματικότητα .μια επιστολή μιας σελίδας, που άλλαξέ όμως την πορεία
του προγραμματισμού.
To Hello World, απαιτεί μόνο μια γραμμή κώδικα στη BASIC: PRINT “Hello World”.
Η C χρειάζεται περισσότερες από μια γραμμές:
#include <stdio.h>
#include <stdlib.h>

int main(void)
{
printf("Hello, world\n");
return EXIT_SUCCESS;
}
H Small Basic χρειάζεται επίσης μόνο μια γραμμή:
TextWindow.WriteLine ("Hello Wordld")
Το περιβάλλον της Small Basic προσφέρει μεγάλη βοήθεια στον προγραμμαιστή – ιδιαίτερα τον μη-
πεπειραμένο.

Απλά και μόνο πληκτρολογώντας το γράμμα «Τ», το περιβάλλον εμφανίζει μια σειρά από όρους
που αρχίζουν από ο γράμμα «Τ», όπως στην παρακάτω εικόνα:

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 13 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Με την ολοκλήρωση του TextWinodw. το σύστημα και πάλι προτείνει διάφορες εναλλακτικές:

Η εκτέλεση του προγράμματος γίνεται σε ένα περιβάλλον που θυμίζει το MS-DOS:

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 14 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Χρησιμοποιώντας ένα παράδειγμα πιο σύνθετο, ο παρακάτω κώδικας χρησιμεύει για την μετατροπή
αριθμών από το δεκαδικό σύστημα στο δυαδικό και αντίστροφα (Small Basic Program Gallery, by
Amir CPS):
start:
TextWindow.Title = "Binary to Decimal To Binary Converter [Amir Rke]"
TextWindow.Write("Enter Your Choice: [1 for binary to decimal] Or [2 four decimal to binary] ")
choice = TextWindow.ReadNumber()
If choice = 1 Then
Goto start1
ElseIf choice = 2 Then
Goto start2
EndIf
start1:
TextWindow.Write("Convert Binary To Decimal..."+Text.GetCharacter(10)+"Enter Binary Value :
")
binary = TextWindow.ReadNumber()
For bit_Count = 1 To Text.GetLength(binary)
binaryNum = binaryNum + Text.GetSubText(binary,Text.GetLength(binary)-
bit_Count+1,1)*Math.Power(2,bit_Count-1)
EndFor
TextWindow.ForegroundColor = "red"
TextWindow.Write("Decimal form : "+binaryNum+Text.GetCharacter(10))
TextWindow.ForegroundColor = "white"
binaryNum = ""
Goto start
start2:
count = 0
Bits = ""
TextWindow.Write(Text.GetCharacter(10)+"Convert Decimal To
Binary..."+Text.GetCharacter(10)+"Enter Decimal Value : ")
N = TextWindow.ReadNumber()
temp = N
While N > 0
Bits[count] = Math.Remainder(N,2)
N = Math.Floor(N / 2)
count = count + 1
EndWhile
TextWindow.ForegroundColor = "Green"
TextWindow.Write("Binary Form ")
For i = Array.GetItemCount(Bits) To 0 step - 1

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 15 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

TextWindow.Write(Bits[i])
EndFor
TextWindow.Write(Text.GetCharacter(10))
TextWindow.ForegroundColor = "White"
Goto start

H επόμενη εικόνα είναι από την εκτέλεση του προγράμματος μετατροπής.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 16 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Εισαγωγή στις Βάσεις Δεδομένων με την

αξιοποίηση του Excel

2. ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Εισαγωγή στις Βάσεις Δεδομένων με την αξιοποίηση του Excel (ή του αντίστοιχου
υπολογιστικού φύλλου Google ή οιουδήποτε αντίστοιχου περιβάλλοντος).

1.6 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Εκτιμάται ότι σε πλήρη ανάπτυξη απαιτούνται 5-6 διδακτικές ώρες. Το σενάριο μπορεί να
επεκταθεί ή να συντμηθεί, ανάλογα με τις διδακτικές περιστάσεις.

1.7 ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΣΠΟΥΔΩΝ & ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ

Το νέο ΑΠΣ για την Πληροφορική του Λυκείου αναφέρεται ότι οι μαθητές πρέπει να έχουν
εισαχθεί στην λογική των βάσεων δεδομένων, τον τρόπο οργάνωσης των δεδομένων και
την καταχώριση και εύρεση των κατάλληλων πληροφοριών. Δεν υπάρχουν
προαπαιτούμενες γνώσεις (εκτός των βασικών προγραμματιστικών γνώσεων). Μια βασική
γνώση μίας γλώσσας προγραμματισμού θα ήταν χρήσιμη, αλλά όχι απαραίτητη.

1.8 ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Ο γενικότερος σκοπός του παρόντος σεναρίου είναι η κατανόηση των βάσεων δεδομένων,
τον τρόπο λειτουργίας τους και οργάνωσης των δεδομένων.
Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται ότι μέσα από την ανάλυση του διδακτικού σεναρίου, οι
επιμορφούμενοι θα γνωρίσουν τα βασικά διδακτικά χαρακτηριστικά της βάσεων δεδομένων
και του τρόπου χειρισμού τους με το λογισμικό Excel (ή ένα αντίστοιχο υπολογιστικό φύλλο
Google ή οιοδήποτε αντίστοιχο περιβάλλον) και θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν δικά
τους σενάρια ή δραστηριότητες για τη διδασκαλία θεμάτων των βάσεων δεδομένων.
Το ίδιο το διδακτικό σενάριο αναμένεται να συμβάλει στην καλλιέργεια των εξής οριζοντίων
ικανοτήτων:

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 17 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Ανάπτυξη της Υπολογιστικής σκέψης, την αντίληψη για την αποθήκευση δεδομένων
μεγάλης κλίμακας και την ενίσχυση της δημιουργικότητας των μαθητών συνδυάζοντας τις
βάσεις δεδομένων με τον προγραμματισμό.
Οι μαθητές, αναμένεται:
1. Να γνωρίσουν ότι τα δεδομένα μπορούν να αποθηκευτούν, να οργανωθούν σε βάσεις
δεδομένων και να ανακτηθούν από αυτές.
2. Να κατανοήσουν τη σημασία των βάσεων δεδομένων στην ανάπτυξη
Πληροφοριακών Συστημάτων.
3. Να διακρίνουν και να βρίσκουν φιλτράροντας τα δεδομένα μίας βάσης.
4. Οι μαθητές να εφαρμόζουν τρόπους υπολογισμού του απαιτούμενου χρόνου είτε με
αλγεβρικό τρόπο, είτε μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων.

1.9 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Για την παρουσίαση των βασικών εννοιών του βάσεων δεδομένων αξιοποιείται το λογισμικό
Excel για την άμεση διαχείριση των δεδομένων (αλλά εξίσου καλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί
ένα αντίστοιχο υπολογιστικό φύλλο Google ή οιοδήποτε αντίστοιχο περιβάλλον). Οι
μαθητές εξοικειώνονται με τις βασικές έννοιες των βάσεων δεδομένων διερευνώντας αρχικά
έτοιμα δεδομένων κλάσεις με τη χρήση των διάφορων δυνατότητων του περιβάλλοντος και
χωρίς να γράφουν κώδικα. Αφού εξοικειωθούν με τις βασικές έννοιες των βάσεων
δεδομένων επεκτείνουν τις δυνατότητες που παρέχει το Excel (ή ένα αντίστοιχο
υπολογιστικό φύλλο Google ή οιοδήποτε αντίστοιχο περιβάλλον) με την εύρεση δεδομένων
σε συγκεκριμένες συνθήκες. Η διδασκαλία αξιοποιεί τις οδηγίες για τη διδασκαλία των
βάσεων δεδομένων και τα αποτελέσματα των μελετών που έχουν διεξαχθεί σχετικά με τις
δυσκολίες και παρανοήσεις των σπουδαστών κατά την εισαγωγή τους στις βάσεις
δεδομένων.

1.10 ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ

ΑΝΑΛΥΣΗ – ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Μια βάση δεδομένων, με τη γενικότερη έννοια, είναι μια οργανωμένη συλλογή δεδομένων.
Πιο συγκεκριμένα, μια βάση δεδομένων είναι ένα ηλεκτρονικό σύστημα που επιτρέπει την
εύκολη πρόσβαση, τον χειρισμό και την ενημέρωση των δεδομένων.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 18 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Συνήθως χρησιμοποιείται μια βάση δεδομένων χρησιμοποιείται από έναν οργανισμό ως

ηλεκτρονικός τρόπος αποθήκευσης, διαχείρισης και ανάκτησης πληροφοριών. Η βάση
δεδομένων είναι ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της επιχειρησιακής πληροφορικής
και η ικανότητά της να οργανώνει, να επεξεργάζεται και να διαχειρίζεται πληροφορίες με
δομημένο και ελεγχόμενο τρόπο είναι το κλειδί για πολλές πτυχές της σύγχρονης
επιχειρηματικής αποτελεσματικότητας.

Ωστόσο, οι βάσεις δεδομένων υπερβαίνουν την απλή αποθήκευση δεδομένων. Η εγγενής

λογική και η αποτελεσματικότητα στον τρόπο αποθήκευσης και ανάκτησης των δεδομένων
μπορεί να προσφέρει ένα απίστευτα ισχυρό επιχειρηματικό εργαλείο σε έναν οργανισμό.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι βάσεις δεδομένων αξιοποιούνται κατάλληλα για τις
δυνατότητες αναφοράς και επιχειρηματικής ευφυΐας τους.

Τι είδους οργάνωση απαιτεί λοιπόν μια βάση δεδομένων και μπορεί να επωφεληθεί από τη
χρήση της; Η εύκολη απάντηση είναι ότι κάθε επιχείρηση ή οργανισμός που χρειάζεται να
παρακολουθεί μεγάλο αριθμό πελατών ή προϊόντων. Με τον όρο "μεγάλο" εννοούμε
περισσότερα από όσα μπορεί να αποθηκεύσει ένας ανθρώπινο εγκέφαλο - πολύ
περισσότερα.

Το σημαντικότερο όφελος των βάσεων δεδομένων, ωστόσο, εξακολουθεί να περιορίζεται

σε μεγάλους οργανισμούς με πελάτες και προϊόντα που ανέρχονται σε εκατοντάδες
χιλιάδες, εκατομμύρια ή δεκάδες εκατομμύρια και την ανάγκη αποθήκευσης μεγάλου
αριθμού μεμονωμένων στοιχείων δεδομένων για πελάτες. Για παράδειγμα, μια εμπορική
τράπεζα χρειάζεται τα προσωπικά στοιχεία όλων των εκατομμυρίων πελατών της, όπως
όνομα, ημερομηνία γέννησης, διεύθυνση, αριθμό κοινωνικής ασφάλισης κ.λπ. Κάθε
πελάτης με τη σειρά του δημιουργεί μια άλλη συλλογή δεδομένων ανάλογα με τα προϊόντα
που αυτός ή αυτή έχει εγγραφεί, όπως τύπος λογαριασμού, αριθμός λογαριασμού, υπόλοιπο
λογαριασμού, ποσό υποθήκης, δάνειο πιστωτικής κάρτας, περίοδος αποπληρωμής και ούτω
καθεξής. Μια τρίτη συλλογή δεδομένων σχετίζεται με συγκεκριμένες συναλλαγές του
πελάτη, όπως η ώρα της συναλλαγής, το ποσό, το υπόλοιπο που απομένει, οι τραπεζικές
χρεώσεις, το ποσό του δανείου που απομένει για αποπληρωμή κ.λπ.

Είναι σαφές ότι ένας πελάτης μπορεί να δημιουργήσει τεράστιο όγκο δεδομένων σε πολύ
σύντομο χρονικό διάστημα. Πολλαπλασιάστε το με εκατομμύρια πελάτες και είναι εύκολο
να καταλάβετε γιατί η ύπαρξη ενός αποτελεσματικού μέσου αποθήκευσης και ανάκτησης

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 19 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

δεδομένων δεν είναι μόνο καλή ιδέα, αλλά είναι επίσης απολύτως απαραίτητη για την
αποτροπή της διακοπής των εργασιών της τράπεζας.

Οι εμπορικές τράπεζες αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης βάσεων δεδομένων

στους σημερινούς οργανισμούς. Άλλοι κλάδοι των οποίων οι δραστηριότητες εξαρτώνται σε
μεγάλο βαθμό από βάσεις δεδομένων είναι οι ασφαλιστικές εταιρείες, τα νοσοκομεία και η
υγειονομική περίθαλψη, τα σχολεία και τα κολέγια, η μεταποίηση, οι εταιρείες
τηλεπικοινωνιών και τα ξενοδοχεία και η βιομηχανία φιλοξενίας.

Οι βάσεις δεδομένων είναι πράγματι αυτό που λέει ο όρος - η βάση ή η δεξαμενή (σχετικών)
δεδομένων πάνω στα οποία θα πρέπει να χτιστούν τα συστήματα δεδομένων ενός
οργανισμού. Πράγματι, δεν είναι κουραστικό να πούμε ότι χωρίς βάσεις δεδομένων, ο
υπολογιστής στο χώρο εργασίας θα ήταν κάτι περισσότερο από μια πιο αποτελεσματική
γραφομηχανή!

1.11 ΕΠΕΚΤΑΣΕΙΣ/ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

Οι έννοιες των δεδομένων και των πινάκων, τις οποίες πραγματεύεται το διδακτικό σενάριο,
αποτελούν τις θεμελιώδεις έννοιες των βάσεων δεδομένων. Η εισαγωγή στις βάσεις
δεδομένων με οποιοδήποτε περιβάλλον και γλώσσα πρέπει να έχει ως στόχο την κατανόηση
των δύο αυτών βασικών εννοιών και τον ρόλο τους. Εφόσον ο μαθητής/τρια κατανοήσει
τις έννοιες αυτές τότε ο διδάσκοντας μπορεί να προχωρήσει στην παρουσίαση του τρόπου
υλοποίησης των εννοιών αυτών στη βάση δεδομένων στο Excel (ή όποιο άλλο αντίστοιχο
λογισμικό χρησιμοποιεί). Άλλες θεμελιώδεις έννοιες των βάσεων δεδομένων, όπως η
συσχέτιση πινάκων και τα κλειδιά των πινάκων μπορούν να παρουσιαστούν στη συνέχεια.

1.12 ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ – ΠΟΛΛΑΠΛΕΣ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Για την καλύτερη κατανόηση και εμπέδωση των βάσεων δεδομένων που πραγματεύεται το
διδακτικό σενάριο, χρησιμοποιούνται πολλαπλές αναπαραστάσεις που στόχο έχουν να
παρουσιάσουν σταδιακά στους μαθητές διάφορα στοιχεία των σχετικών εννοιών.
Αρχικά, τα δεδομένα οπτικοποιούνται ως δομικά στοιχεία ενός απλοποιημένου
διαγράμματος κλάσεων στο βασικό παράθυρο του περιβάλλοντος και ο μαθητής δημιουργεί
δεδομένα με τεχνικές άμεσης διαχείρισης μέσω Excel. Τα δεδομένα οπτικοποιούνται και ο

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 20 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

μαθητής αλληλεπιδρά με αυτά με τεχνικές άμεσης διαχείρισης.

Στη συνέχεια, οι μαθητές/τριες καταγράφουν σε χαρτί (σε ειδικά σχεδιασμένους πίνακες)
σημαντικά στοιχεία για τις βάσεις δεδομένων που μελέτησαν με αλληλεπιδραστικό τρόπο.
Οι μαθητές/τριες μελετούν την τεκμηρίωση των βάσεων δεδομένων και τις καταγράφουν
σε πίνακες σε χαρτί.
Τέλος, οι μαθητές/τριες συμπληρώνουν ηλεκτρονικά στις υπάρχουσες βάσεις δεδομένων
και όταν πλέον έχουν κατανοήσει τον ρόλο μιας βάσης δεδομένων τόσο σε επίπεδο
λειτουργίας όσο και σε επίπεδο κώδικα δημιουργούν μια απλή βάση δεδομένων από την
αρχή.

1.13 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

Όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω, η δημιουργία μίας βάσης δεδομένων γενικά μια
τεχνική που απαιτεί κατανόηση από την πλευρά του προγραμματιστή – μαθητή.
Αυτό, αναμένεται να λειτουργήσει ως το πιο μεγάλο εμπόδιο για τους μαθητές, οι οποίοι
δεν είναι εύκολο να αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο ο Η.Υ. με ελάχιστο πλήθος
εντολών εκτελεί ένα μεγάλο πλήθος πολύπλοκων επεξεργασίας δεδομένων.

1.14 ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Ο Η.Υ.

Στην πραγματικότητα, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στο επίπεδο του σχολείου, η

δημιουργία βάσεων δεδομένων έχει νόημα μόνο με τη χρήση Η.Υ., καθώς σκοπός δεν είναι
η μελέτη γενικά πολύπλοκων δεδομένων σε κάποιο θεωρητικό πλαίσιο, αλλά η χρήση τους
στον προγραμματισμό.

1.15 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΘΟΡΥΒΟΣ

Δεν προβλέπεται η ύπαρξη κάποιου ιδιαίτερου διδακτικού θορύβου. Αναμένεται ωστόσο μια
ενδεχόμενη περίοδος «καθοδηγούμενης» ανακάλυψης, έως ότου οι μαθητές κατανοήσουν
τους μηχανισμούς των βάσεων δεδομένων ώστε να είναι σε θέση να γνωρίζουν πώς
υλοποιούνται και πώς μπορούν να αξιοποιηθούν προγραμματιστικά.

1.16 ΧΡΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 21 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

1. Βασίλειος Ταμπακάς, Εισαγωγή στις βάσεις δεδομένων, έκδοση 1η, 2017, ISBN:
978-960-9427-66-1, εκδόσεις Γκότση.
2. Elmasri Ramez, Navathe Shamkant, Θεμελιώδεις αρχές συστημάτων βάσεων
δεδομένων, έκδοση 7η, αναθεωρημένη, 2016, εκδόσεις Δίαυλος.
3. Εμμανουήλ Γιαννακουδάκης, Βάσεις Δεδομένων, Έκδοση Α΄, 2014, ISBN: 978-
960-359-114-6, εκδόσεις Μπένου.
4. Ramakrishnan Raghu, Gehrke Joahannes, Συστήματα διαχείρισης βάσεων
δεδομένων, έκδοση 3η, 2012, ISBN: 978-960-418-411-8, εκδόσεις Τζιόλα.
5. Jeffrey Ullman, Jennifer Widom, Βασικές αρχές για τα συστήματα βάσεων
δεδομένων, έκδοση 2η, 2008, ISBN: 978-960-461-183-6, εκδόσεις Κλειδάριθμος.
6. Silberschatz A., Korth H.F., Sudarshan S., Συστήματα βάσεων δεδομένων –Η
πλήρης θεωρία των βάσεων δεδομένων, έκδοση 6η, Εκδόσεις Γκιούρδα.
7. Garcia-Molina, Ullman, Widow, Συστήματα βάσεων δεδομένων, έκδοση 1η, 2012,
ISBN: 978-960-524-309-8, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
8. Connolly T., Begg C., Database solutions. A step-by-step guide to building
databases, Addison-Wesley.

1.17 ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ

Το σενάριο βασίζεται στη διερεύνηση εννοιών και προϋποθέτει ότι οι μαθητές θα έχουν τη
δυνατότητα να διερευνήσουν μόνοι τους τα ερωτήματα.
Οι μαθητές θα πρέπει να είναι οργανωμένοι σε μικρές ομάδες (ιδανικά 2-3 ατόμων) ώστε
συνεργαζόμενοι να μπορέσουν να απαντήσουν στα ερωτήματα και και με τη χρήση
βοηθητικών προγραμμάτων (για παράδειγμα το πρόγραμμα λογιστικών φύλλων Excel).
Το μάθημα λοιπόν βασίζεται σε κονστρουκτιβιστικές θεωρίες και στη συνεργασία μεταξύ
των μαθητών.

1.18 ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΜΙΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι ενδεχομένως να υπάρξουν κάποια σημεία που χρειάζονται
προσοχή, καθώς η μετάβαση από δεδομένα που περιγράφονται με αφηρημένο τρόπο σε μια
συγκεκριμένη αναπαράσταση με δομημένο τρόπο σε μία βάση δεδομένων μπορεί να

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 22 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

αποδειχθεί πιο περίπλοκη από όσο θα περίμενε κανείς.

1.19 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ

Όπως και σε άλλα σενάρια στην Πληροφορική και ιδιαίτερα στον προγραμματισμό, το
«συνηθισμένο» διδακτικό συμβόλαιο ορίζει ότι η ορθότητα μιας λύσης (ενός προγράμματος)
καθορίζεται από τα αποτελέσματα της εκτέλεσης. Η ορθότητα των βάσεων δεδομένων
αντίθετα, είναι υπό διαπραγμάτευση στην τάξη. Στο ίδιο πλαίσιο, η αναζήτηση ενός τρόπου
αναπαράστασης δεδομένων αποτελεί σημαντικό τμήμα της οργάνωσης και διαχείρισης των
δεδομένων συνολικά του υπό διαχείριση προβλήματος.

1.20 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΑΞΗΣ – ΕΦΙΚΤΟΤΗΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ

Γενικά προτείνεται η οργάνωση της τάξης σε μικρές ομάδες των 2-3 ατόμων και οι λόγοι
αναλύθηκαν στην παράγραφο 13 παραπάνω.
Οι χρόνοι φαίνονται ρεαλιστικοί, αλλά έτσι κι αλλιώς ρυθμίζονται από τον εκπαιδευτικό.

1.21 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ –

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Το φύλλο εργασίας 1 είναι εισαγωγικό και έχει ως στόχο την εξοικείωση των μαθητών με
τις βάσεις δεδομένων.
Η δραστηριότητα 1 είναι καθοδηγούμενη. Οι μαθητές/τριες καλούνται να λύσουν ένα
εύκολο πρόβλημα από την καθημερινότητά τους, αλλά στη συνέχεια θα πρέπει να
οργανώσουν τα δεδομένα τους με τη βοήθεια του excel.
Το φύλλο εργασίας 2 επεκτείνει τις δραστηριότητες του 1ου φύλλου εργασίας και έχει ως
στόχο την περαιτέρω εξοικείωση των μαθητών με τις βάσεις δεδομένων.
Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των δραστηριοτήτων αξιολογεί
διαμορφωτικά τους μαθητές. Μετά το πέρας των δραστηριοτήτων κάνει μια συνολική
αποτίμηση, εξετάζοντας αν υλοποιήθηκε χωρίς παρεκκλίσεις ή λάθη το σενάριο, αν το
σενάριο ήταν προσαρμοσμένο στη νοητική ικανότητα και ηλικία των μαθητών και αν
εντοπίστηκαν τυχόν δυσκολίες στους μαθητές κατά την υλοποίηση του σεναρίου. Στο
σενάριο θα αξιοποιηθεί η ομότιμη αξιολόγηση, η οποία θα δώσει τη δυνατότητα στους
μαθητές να εξετάσουν κριτικά τις λύσεις των συμμαθητών τους, οι οποίες πιθανόν να είναι

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 23 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

διαφορετικές από τις δικές τους.

1.22 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Φύλλο εργασίας 1

Αξιοποίηση του υπολογιστικού φύλλου ως Βάσης Δεδομένων

Το Excel είναι ένα αξιόλογο εργαλείο για την ανάλυση βάσεων δεδομένων. Αποτελείται από
βιβλία εργασίας και κάθε βιβλίο εργασίας αποτελείται από φύλλα εργασίας, τα οποία
αποτελούν έναν συνδυασμό γραμμών και στηλών και αυτές οι γραμμές και στήλες
χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση των δεδομένων μας ως εγγραφές. Οι σειρές και οι
στήλες του excel χωρίζονται περαιτέρω σε μικρότερα κελιά όπου εισάγονται τα δεδομένα
εγγραφής. Οι εγγραφές του υπολογιστικού φύλλου μπορούν να μετατραπούν σε πίνακα για
να σχηματίσουν μια βάση δεδομένων excel. Όταν δημιουργείτε μια βάση δεδομένων excel,
πρέπει να σχεδιάσετε προσεκτικά το φύλλο εργασίας του excel για να έχετε τις κατάλληλες
πληροφορίες στη μορφή της βάσης δεδομένων.

Βήμα 1ο. Ανοίξτε το φύλλο εργασίας του υπολογιστικού φύλλου

Πριν αποκτήσετε πρόσβαση σε οποιαδήποτε δυνατότητα στο υπολογιστικό φύλλο, πρέπει
να εκκινήσετε μια εφαρμογή του υπολογιστικού φύλλου και να δημιουργήσετε ένα νέο
φύλλο εργασίας όπου θα προσθέσετε τα δεδομένα σας. Κάντε κλικ στην επιλογή excel και
πατήστε το κουμπί "Νέο"/ “New” .

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 24 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Βήμα 2ο. Εισαγωγή των δεδομένων

Κατά την εισαγωγή των δεδομένων στο φύλλο εργασίας, κάθε κελί χρησιμοποιείται για την

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 25 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

αποθήκευση των δεδομένων. Αρχικά, επισημάνετε σωστά την επικεφαλίδα των δεδομένων
σας.
Μετά αφού οι κεφαλίδες του πίνακα δεδομένων έχουν οριστεί, μπορείτε να αρχίσετε να
εισάγετε δεδομένα στα κελιά κάτω από τις αντίστοιχες επικεφαλίδες στηλών. Ωστόσο, θα
πρέπει κατά την εισαγωγή δεδομένων να διασφαλίσετε ότι δεν θα αφήσετε ούτε μια σειρά
κενή. Ομοίως, δεν μπορείτε να έχετε μια κενή στήλη μεταξύ των δεδομένων. Επομένως,
συμπληρώστε τα δεδομένα προσεκτικά.

Βήμα 3ο. Επιλέξτε τα δεδομένα εισαγωγής

Μόλις εισαχθούν όλα τα δεδομένα, επισημάνετε όλα τα κελιά που περιέχουν τις
πληροφορίες που πρόκειται να μετατραπούν σε μια βάση δεδομένων. Κάντε κλικ στο
αριστερό ποντίκι στην αρχή των δεδομένων και, στη συνέχεια, κάντε κύλιση προς τα κάτω
μέχρι να επισημανθούν όλα τα απαιτούμενα δεδομένα.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 26 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Βήμα 4ο. Κάντε κλικ στο κουμπί "Εισαγωγή".

Στη γραμμή κορδέλας, εντοπίστε και κάντε κλικ στο κουμπί εισαγωγής (Insert). Στη
συνέχεια, κάντε κλικ στην επιλογή του πίνακα που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά της
κορδέλας. Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη συντόμευση του excel για να
αποκτήσετε πρόσβαση στη λειτουργία πίνακα. Επιλέγοντας τα δεδομένα και μετά πατώντας
Ctrl+T.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 27 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Εδώ πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το πλαίσιο ελέγχου κεφαλίδας είναι επιλεγμένο και ότι το
εύρος δεδομένων που εμφανίζεται είναι επιλεγμένο σωστά. Εάν η κεφαλίδα του πίνακα δεν
είναι επιλεγμένη, μπορείτε να την ενεργοποιήσετε κάνοντας κλικ στο μικρό πλαίσιο που
βρίσκεται στα αριστερά. Μόλις ρυθμιστούν πλήρως όλα, κάντε κλικ στο κουμπί "OK".

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 28 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Βήμα 5ο. Προσαρμόστε τον πίνακα της βάσης δεδομένων

Εφόσον δημιουργήσαμε έναν πίνακα, έχουμε τη βάση δεδομένων έτοιμη και μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για περαιτέρω επεξεργασία των δεδομένων μας. Εάν επιχειρήσετε να
εισάγετε δεδομένα μετά την τελευταία στήλη, θα επεκταθεί ο πίνακας σας αυτόματα. Το
Excel έχει τις απαραίτητες λειτουργίες που επιτρέπουν στους χρήστες να επεξεργάζονται τα
δεδομένα και συγχρόνως να κάνουν τον πίνακα πιο ελκυστικό. Αυτές οι επιλογές βρίσκονται
κάτω από την καρτέλα σχεδίαση πίνακα. Για παράδειγμα, εάν θέλετε να δώσετε στον πίνακά
σας ένα σωστό όνομα, κάντε κλικ στην καρτέλα Όνομα πίνακα (Table Name) στην
καρτέλα Σχεδίαση, επεξεργαστείτε το πεδίο και εισαγάγετε το σωστό όνομα του πίνακά σας
και, στη συνέχεια, αποθηκεύστε το κάνοντας κλικ οπουδήποτε στην οθόνη του φύλλου
εργασίας.

Προχωρήστε και κάντε κλικ στο κουμπί εργαλείων excel και, στη συνέχεια, κάντε κλικ στο
κουμπί αποθήκευσης για να αποθηκεύσετε τη βάση δεδομένων σας.

Βήμα 6ο. Δημιουργία βάσης δεδομένων στο Excel

Πριν ξεκινήσουμε τη δημιουργία βάσεων δεδομένων, ας δούμε κάτι σημαντικό για τις βάσεις
δεδομένων στο Excel. Δεν μπορείτε σε καμία περίπτωση να εισαγάγετε δεδομένα και να
αφήσετε κενή μια σειρά μεταξύ δύο καταχωρήσεων.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 29 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Ορισμένα κελιά μπορεί να είναι άδεια σε μια βάση δεδομένων και είναι απολύτως επιτρεπτό.
Ωστόσο, το να αφήσετε μια πλήρη σειρά κενή δεν επιτρέπεται. Επιπλέον, δεν είναι καλή
πρακτική να αφήνετε μια ολόκληρη στήλη κενή.

Ο λόγος που δεν πρέπει ποτέ να αφήνετε κενή γραμμή ή στήλη είναι ότι κάθε φορά που το
Excel επεξεργάζεται ένα τέτοιο κενό, αντιμετωπίζει τα δεδομένα μετά από τις κενές γραμμές
ή στήλες ως ένα νέο σύνολο βάσης δεδομένων. Επομένως, οι λειτουργίες που αναπτύσσετε
δεν θα μπορούν να φιλτράρουν το αποσυνδεδεμένο τμήμα.
Οι γραμμές ονομάζονται Εγγραφές, ενώ οι στήλες είναι γνωστές ως Πεδία. Οι
επικεφαλίδες στις στήλες είναι γνωστές ως ονόματα πεδίων.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 30 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Φύλλο εργασίας 2

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1

Ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα για τη δημιουργία μιας νέας βάσης δεδομένων στο
Excel.
Α. Ξεκινήστε δημιουργώντας ένα υπολογιστικό φύλλο δεδομένων στο excel.
Βεβαιωθείτε ότι οι στήλες έχουν σωστή κεφαλίδα. Οι στήλες επισημαίνονται αλφαβητικά
ενώ οι σειρές ονομάζονται αριθμητικά.
1. Ανοίξτε το φύλλο Excel στον υπολογιστή σας. Μπορείτε να κάνετε κλικ σε ένα κελί για
να εισαγάγετε ονόματα κεφαλίδων. Το κουμπί Tab στην οθόνη σας, σας βοηθά να
πλοηγηθείτε από μια σειρά σε μια στήλη. Μόλις προχωρήσετε, ο κέρσορας θα σας μεταφέρει
στην επόμενη σειρά ή στήλη.
2. Μπορείτε να πληκτρολογήσετε δεδομένα ή να αντιγράψετε και να επικολλήσετε
δεδομένα. Για παράδειγμα, μεταβείτε στην καρτέλα Αρχική σελίδα, βρείτε το τμήμα Κελιά
και κάντε κλικ στην επιλογή Εισαγωγή. Θυμηθείτε ότι δεν μπορείτε να αφήσετε καμία
σειρά κενή.

Για την εισαγωγή δεδομένων, αναζητήστε την καρτέλα Δεδομένα, αναζητήστε την επιλογή
Λήψη δεδομένων και επιλέξτε τον προορισμό των δεδομένων σας.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 31 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

Β. Μετατρέψτε τα δεδομένα σας σε πίνακα.

Τα δεδομένα μπορούν εύκολα να οργανωθούν σε έναν πίνακα. Κάντε κλικ σε οποιοδήποτε
κελί με δεδομένα και επιλέξτε Εισαγωγή  Πίνακας. Βεβαιωθείτε ότι τα δεδομένα είναι
στη σωστή μορφή. Αφού έχετε επιλέγει το κατάλληλο εύρος των δεδομένων που θα
συμπεριληφθούν στον πίνακά σας, κάνετε κλικ στην επιλογή OΚ στον αναδυόμενο πίνακα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2

Πώς να οργανώσετε τα δεδομένα σας σε μία βάση δεδομένων υπολογιστικών

φύλλων αξιοποιώντας το Excel.

Η οριζόντια βάση δεδομένων στο υπολογιστικό φύλλο έχει συνήθως την ημερομηνία σε μία
σειρά.
Εναλλακτικά θα μπορούσαν τα δεδομένα να οργανωθούν κάθετα με στήλες δεδομένων. Τα
ονόματα είναι εύκολο να εκχωρηθούν σε αυτήν τη μορφή. Σε ένα κλασικό excel, επιλέξτε
Εισαγωγή , μεταβείτε στο Όνομα και Δημιουργία.
Σε ένα νέο excel, επιλέξτε τύπους, προχωρήστε στο Ορισμένα ονόματα και

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 32 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

δημιουργήστε από την επιλογή.

Μπορείτε επίσης να οργανώσετε τα σε πίνακες διάταξης συγκεντρωτικών πινάκων. Οι

συγκεντρωτικοί πίνακες έχουν αρκετά πλεονεκτήματα, όπως η οργάνωση δεδομένων που
μπορούν να συσχετιστούν στο excel. Εάν επιλέξουμε τους πίνακες διάταξης
συγκεντρωτικών πινάκων τότε λαμβάνουμε πληροφορίας για ταξινομημένα και
συγκεντρωτικά δεδομένα ανά υπολογιστικό φύλλο.
Ρύθμιση ενός συγκεντρωτικού πίνακα βάσης δεδομένων ώστε να μοιάζει με πίνακα excel
Εισαγάγετε έναν συγκεντρωτικό πίνακα ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
 Μεταβείτε στο σύνολο δεδομένων και κάντε κλικ σε οποιοδήποτε πεδίο
 Μεταβείτε στην ομάδα Πίνακες, στη συνέχεια στην καρτέλα Εισαγωγή και επιλέξτε
Συγκεντρωτικός πίνακας (Pivot Table). Το Excel θα επιλέξει τα δεδομένα για εσάς.
 Κάντε κλικ στο OK στον αναδυόμενο πίνακα.

Θα εμφανιστεί το παράθυρο Πεδία συγκεντρωτικού πίνακα με τη συνολική ποσότητα των

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 33 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΠΑΚΕΤΟ 2: Εναλλ. Περιβ. Προγραμμ. - Βάσεις Δεδομένων Επιμορφωτικό Υλικό

εξαγόμενων δεδομένων. Σύρετε τα εξής: πεδίο προϊόντος στην περιοχή σειρών, πεδίο
ποσού στην περιοχή τιμής και πεδίο χώρας στην περιοχή φίλτρων.

 Ταξινομήστε τον πίνακα αποκτώντας πρόσβαση στο κελί μέσα στο ποσό του
αθροίσματος και κάνοντας κλικ σε αυτό.
 Κάντε δεξί κλικ στην ταξινόμηση και ταξινόμηση από δεξιά προς τα αριστερά.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 34 από 34 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: B2.4 Πληροφορικής ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ &
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ