Προχωρημένη επιμόρφωση για την αξιοποίηση και εφαρμογή των Τ.Π.Ε.

στη διδακτική πράξη

Επιμόρφωση Β2 επιπέδου ΤΠΕ

Συστάδα: B2.3 - Μαθηματικά

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Υλικό αναφοράς (2)

Είδη και κατηγορίες ψηφιακού εκπαιδευτικού
υλικού για τα Μαθηματικά

Έκδοση 1η

Δεκέμβριος 2019
Πράξη: ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
(ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β’ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ)

Φορείς Υλοποίησης: Δικαιούχος φορέας:

Συμπράττων φορέας:
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Επιμόρφωση Β2 επιπέδου ΤΠΕ ......................................................................................... 1

1 Εισαγωγή ............................................................................................................... 3

2 Μικρόκοσμοι ........................................................................................................... 3
3 Σενάρια .................................................................................................................. 4

4 Μικροπειράματα ...................................................................................................... 5

5 Μικροδραστηριότητες και μικροσενάρια ...................................................................... 5

6 Τα εκπαιδευτικά λογισμικά ως συγγραφικά εργαλεία ..................................................... 6

Παράρτημα: Μικροδιδασκαλίες ...................................................................................... 11

Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία ........................................................................................ 13

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 2 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

1 Εισαγωγή
Σε αυτό το μέρος του υλικού θα γίνει μία προσπάθεια να αποσαφηνιστούν οι όροι
σενάριο και μικροσενάριο, μικρόκοσμος, μικροπείραμα, μικροδραστηριότητα και
μικροδιδασκαλία που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση στο ΠΑΚΕ.

2 Μικρόκοσμοι
Ο όρος «μικρόκοσμος» έχει αναλυθεί λεπτομερώς στο βασικό μέρος του υλικού
αναφοράς στις σελίδες 27-29 και 46 (και εκεί παραπέμπουμε για πληρέστερες
θεωρητικές αναφορές). Οι μικρόκοσμοι είναι υπολογιστικά περιβάλλοντα τα οποία
ενσωματώνουν ένα συνεκτικό σύνολο από μαθηματικές έννοιες και σχέσεις
σχεδιασμένα έτσι, ώστε να δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα να εμπλακούν σε
διερευνητική και δημιουργική δραστηριότητα παραγωγής μαθηματικών νοημάτων μέσα
από κατάλληλα σχεδιασμένες δραστηριότητες και διδακτική καθοδήγηση. Η έννοια των
μικρόκοσμων, ως περιβάλλοντα μάθησης, βασίζεται στην αντίληψη ότι η μάθηση είναι
ιδιαίτερα αποτελεσματική όταν πραγματοποιείται στο πλαίσιο μιας πλούσιας και
συγκεκριμένης δραστηριότητας, κατά την οποία ο μαθητής πειραματίζεται
κατασκευάζοντας ένα προϊόν που έχει νόημα για τον ίδιο (Νοss & Hoyles, 1996 Harel &
Papert, 1991). Ως ιδέα, ένας μικρόκοσμος συνίσταται από ένα σύνολο συγκεκριμένων
και αφηρημένων αντικειμένων και σχέσεων καθώς και ένα σύνολο λειτουργιών που
επιδρούν πάνω στα αντικείμενα, τροποποιώντας τις σχέσεις τους και δημιουργώντας
νέα αντικείμενα. Ένας μικρόκοσμος, σύμφωνα με τον Papert, συνιστά ένα
εκκολαπτήριο γνώσης, προσφέροντας τη δυνατότητα στο μαθητή - λόγω της ιδιότητάς
του να προσομοιώνει τον πραγματικό κόσμο - να εξερευνά εκ των έσω ένα γνωστικό
αντικείμενο. Για τους εμπνευστές τέτοιων μικρόκοσμων το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη
υψηλού επιπέδου γνωστικών δεξιοτήτων που να μεταφέρονται σε ποικίλες καταστάσεις.
Οι βασικές προδιαγραφές που διέπουν έναν υπολογιστικό μικρόκοσμο είναι οι
ακόλουθες:

• Ένας μικρόκοσμος πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο από υπολογιστικά αντικείμενα τα

οποία μοντελοποιούν τις μαθηματικές, φυσικές ή επιστημονικές ιδιότητες του χώρου
στον οποίο αντιστοιχεί ο μικρόκοσμος καθώς και συνδέσεις σε πολλαπλού τύπου
αναπαραστάσεις των υποκείμενων ιδιοτήτων των αντικειμένων ή των μοντέλων του.

• Ένας μικρόκοσμος πρέπει να επιτρέπει να συνδυάζονται αντικείμενα ή τελεστές ώστε

να δημιουργούνται πιο σύνθετα αντικείμενα, όπως κατασκευάζονται οι φράσεις από τις
λέξεις μιας γλώσσας.

• Ένας μικρόκοσμος πρέπει να διαθέτει ένα σύνολο από δραστηριότητες που

ενθαρρύνουν τον μαθητή να χρησιμοποιήσει τα αντικείμενα και τους τελεστές του για
να λύσει ένα πρόβλημα, να διερευνήσει μία κατάσταση ή να πετύχει έναν στόχο.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 3 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

Στη σελίδα 51 του βασικού υλικού αναφοράς γίνεται αναφορά στην ιδέα των
μισοψημένων μικρόκοσμων, δηλαδή σε μικρόκοσμους που είναι σχεδιασμένοι ώστε να
είναι ημιτελείς με τρόπο που να «προκαλούν» τους/ις μαθητές/τριες να τους
αποδομήσουν, να τους τροποποιήσουν, να τους επιδιορθώσουν, λύνοντας προβλήματα
που συναντούν και προσπαθώντας να φτιάξουν νέες κατασκευές. Στόχος αυτής της
πρόκλησης είναι οι μαθητές/τριες να κάνουν μαθηματικά. Δηλαδή, οι μισοψημένοι
μικρόκοσμοι προκαλούν τα παιδιά να εμπλακούν με το μαστόρεμα υποστηρίζοντας τη
μάθηση μέσα από αυτό (Κυνηγός, 2007, σ. 92).

3 Σενάρια
Λεπτομερής ανάλυση της έννοιας των «σεναρίων», των χαρακτηριστικών και της δομής
τους έχει γίνει στο βασικό μέρος του υλικού αναφοράς στις σελίδες 63-69
(βλέπε, για πληρέστερες θεωρητικές αναφορές). Συνοπτικά αναφέρεται ότι:

Ως σενάριο εννοούμε ένα σύνθετο εργαλείο περιγραφής της διδασκαλίας για μια
συγκεκριμένη περιοχή ενός γνωστικού αντικειμένου με τη χρήση εργαλείων ψηφιακής
τεχνολογίας. Η υλοποίηση ενός σεναρίου περιλαμβάνει την εφαρμογή μιας σειράς
εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στην τάξη που με τη σειρά τους μπορεί να
εξειδικεύονται σε φύλλα εργασίας για τους μαθητές. Τόσο ο σχεδιασμός
δραστηριοτήτων όσο και η διαδικασία εφαρμογής τους αποτελούν κύρια αντικείμενα
του σεναρίου που τεκμηριώνουν τόσο τις επιλογές των δραστηριοτήτων (“τι
σχεδιάζεται, γιατί-πού-πώς-για πόσο”) όσο και τις αναμονές από την εφαρμογή τους
στην πράξη (“τι αναμένεται να γίνει”). Έτσι, μια πολλαπλότητα πτυχών της διδακτικής
πράξης όπως οι δράσεις των μαθητών και ο ρόλος του διδάσκοντα, η χωροχρονική
οργάνωση του μαθήματος και η διδακτική διαχείριση της εφαρμογής των
δραστηριοτήτων στην πράξη περιγράφονται στο σενάριο.

Η δομή ενός σεναρίου είναι η εξής:

1. Τίτλος του σεναρίου.

2. Ταυτότητα του σεναρίου: Συγγραφέας, γνωστική περιοχή των μαθηματικών, θέμα,
τεχνολογικά εργαλεία.

3. Σκεπτικό της δραστηριότητας: Βασική ιδέα, καινοτομίες, προστιθέμενη αξία ,

γνωστικά – διδακτικά προβλήματα που αφορούν τη μελέτη μιας συγκεκριμένης
μαθηματικής έννοιας.

4. Πλαίσιο εφαρμογής: Σε ποιους απευθύνεται, χρόνος υλοποίησης, χώρος υλοποίησης,

προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών, απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία,
κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης, στόχοι της δραστηριότητας.

5. Ανάλυση της δραστηριότητας: Η ροή εφαρμογής των δραστηριοτήτων, αναφορά στα

εργαλεία, οι πηγές, αναφορά στο ρόλο και την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης.

6. Επέκταση της δραστηριότητας: Προτάσεις για την περαιτέρω επέκταση του σεναρίου.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 4 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

7. Αξιολόγηση μετά την εφαρμογή: Ως προς τις επιδιώξεις, τα εργαλεία, την υλοποίηση,
την προσαρμογή και την επεκτασιμότητα

8. Πιθανή βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε.

4 Μικροπειράματα
Τα «μικροπειράματα» είναι μονάδες διδακτικού υλικού που παρέχονται επισήμως στον
εκπαιδευτικό των μαθηματικών για χρήση στην τάξη και αποτελούν προτάσεις
διδασκαλίας με ψηφιακά εργαλεία.

Το μικροπείραμα είναι ένα είδος ψηφιακού υλικού που σχεδιάστηκε για να ενισχύσει τη
μαθηματική εμπειρία των μαθητών ώστε να μπορούν να ενθαρρυνθούν από τους
καθηγητές τους να εμπλακούν με τη χρήση του σε μαθηματική δράση, έκφραση και
συλλογισμούς. Διατίθεται στον Έλληνα εκπαιδευτικό των μαθηματικών στην
πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση μέσα από τα επίσημα αποθετήρια του
ΥΠΑΙΘ/ΕΑΙΤΥ 'Φωτόδεντρο' (http://photodentro.edu.gr) και 'Διαδραστικά Βιβλία'
(http://ebooks.edu.gr) όπου για τα μαθηματικά υπάρχουν πάνω από 1740
μικροπειράματα. Το υλικό αυτό μπορεί να ειδωθεί ως μια εθνική υποδομή για την
διδακτική των μαθηματικών (ΔτΜ). Παράλληλα όμως συνιστά και πτυχή μιας ευρύτερης
παρέμβασης μέσα από το νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών και την ευρεία
επιμόρφωση Β-Επιπέδου (http://b-epipedo.cti.gr) ακολουθώντας τα κελεύσματα των
καιρών για θεμελιώδη μετασχηματισμό του εκπαιδευτικού μοντέλου από τη μνημειακή
έκθεση του μαθητή στα απαυγάσματα της μαθηματικής επιστήμης στην ρεαλιστική
εμπλοκή του με μαθηματική εμπειρία, δράση και συλλογισμό (Chevallard, 2012). Το
κάθε μικροπείραμα των συστημικών υποδομών των διαδραστικών βιβλίων και του
Φωτόδεντρου αναπτύχθηκε από δύο ή τρία στελέχη μιας ομάδας 30 περίπου
επιλεγμένων σχεδιαστών έτσι ώστε να συνδυάζεται η τεχνική και η παιδαγωγική
εξειδίκευση και παράλληλα να υπάρχει η εμπειρία από τη σχολική τάξη. Αποτελεί
επομένως μια αυτούσια πρόταση διδασκαλίας στο πλαίσιο των νέων αναλυτικών
προγραμμάτων σπουδών για τα Μαθηματικά προσαρμοσμένη ώστε να είναι εφικτό να
ενταχθεί στις καθημερινές πρακτικές του εκπαιδευτικού από άποψη χρόνου και
διδακτικής στόχευσης (Κυνηγός, 2014). Έτσι οι εκπαιδευτικοί μπορούν πρώτα απ' όλα
να χρησιμοποιήσουν τα μικροπειράματα «ως έχουν», σαν έτοιμες διδακτικές προτάσεις,
ως μέρος του καθημερινού διδακτικού σχεδιασμού τους, χωρίς να χρειάζεται οι ίδιοι να
είναι ειδικοί σε θέματα τεχνολογίας ή χρήσης ψηφιακών εργαλείων. Ωστόσο είναι
κατασκευασμένα με τρόπο ώστε να μπορεί ο εκπαιδευτικός να τα διασκευάσει και να τα
μετατρέψει προσαρμόζοντάς τα στο δικό σχεδιασμό.

5 Μικροδραστηριότητες και μικροσενάρια

Οι μικρο-δραστηριότητες και τα μικρο-σενάρια αποτελούν την ελάχιστη περιγραφή μιας
εκπαιδευτικής δραστηριότητας με μαθητές. Περιλαμβάνουν τον ελάχιστο αριθμό
στοιχείων/ενοτήτων που απαιτούνται ώστε να γίνουν κατανοητά από τους
εκπαιδευτικούς και να είναι εφαρμόσιμα, δηλαδή διαβάζοντας κάποιος ένα μικρο-
σενάριο να μπορεί να το εφαρμόσει στην τάξη του, αν το επιθυμεί.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 5 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

Τα μικρο-σενάρια είναι πολύ λιγότερο φιλόδοξα στη στόχευσή τους από όσο τα πλήρη
διδακτικά σενάρια αλλά είναι προσαρμοσμένα στη σχεδίαση και στον χρόνο της
επιμόρφωσης Β1, ώστε να εξυπηρετηθεί τόσο η κατανόησή τους από τους
επιμορφούμενους, όσο και η δημιουργία νέων καθώς και η αναπαραγωγή/διάχυσή
τους.

Ένα μικρο-σενάριο περιλαμβάνει τα εξής μέρη:

1) Έναν τίτλο.
2) Γνωστικό αντικείμενο ή γνωστικά αντικείμενα και ιδιαίτερο κεφάλαιο ή έννοια ή
τεχνική στα οποία αναφέρεται το μικρο-σενάριο.
3) Τάξη ή τάξεις στις οποίες απευθύνεται.
4) Διδακτικούς στόχους ή αναμενόμενα αποτελέσματα.
5) Συνοπτική περιγραφή (η οποία πρέπει να περιλαμβάνει αναφορές στη χρήση και
αιτιολόγηση-τεκμηρίωση των ΤΠΕ στο συγκεκριμένο παράδειγμα, μικρο-
σενάριο).
6) Φύλλα εργασίας.
7) Πρόσθετα στοιχεία (αν υπάρχουν). Τα πρόσθετα στοιχεία – αν υπάρχουν –
περιλαμβάνουν όλα εκείνα τα συστατικά τα οποία καθιστούν το μικρο-σενάριο
ενδιαφέρον, αλλά δεν είναι απαραίτητα για την κατανόηση και την
αναπαραγωγή του. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ενδεχόμενες δυσκολίες των
μαθητών, επεκτάσεις του σεναρίου, πιθανά ιστορικά στοιχεία από την αντίστοιχη
επιστήμη.

Μια μικρο-δραστηριότητα δε διαφέρει στην περιγραφή, αλλά στον τελικό της στόχο από
ένα μικρο-σενάριο. Ενώ ένα μικρο-σενάριο αποτελεί μια αυτόνομη και πλήρη νοηματικά
διδακτική πράξη, η μικρο-δραστηριότητα περιγράφει μόνο ένα τμήμα, ένα μέρος, ένα
«υποσύνολο» ενός διδακτικού σεναρίου.

6 Τα εκπαιδευτικά λογισμικά ως
συγγραφικά εργαλεία
Κατά το σχεδιασμό των μικρο-πειραμάτων που χρησιμοποιήθηκαν στο Ψηφιακό Σχολείο
(https://dschool.edu.gr/) και για τον συνεχή εμπλουτισμό των διαδραστικών σχολικών
βιβλίων των Μαθηματικών (http://ebooks.edu.gr/new/allcourses.php)
χρησιμοποιήθηκαν εκπαιδευτικά λογισμικά ως συγγραφκά εργαλεία. Αυτά είναι η
«Χελωνόσφαιρα» (http://etl.ppp.uoa.gr/malt2/), το GeoGebra
(https://www.geogebra.org/), το ChoiCo (http://etl.ppp.uoa.gr/choico/) και ο
«Κυβόκοσμος» (http://etl.ppp.uoa.gr/cubeworld/d4k53ep4-kataskevi_3D_sxima1/).
Με αυτά κατασκευάστηκαν εστιασμένα μικροπειράματα, προσανατολισμένα στο να
προκαλέσουν διερευνητική δραστηριότητα με αναφορά σε συγκεκριμένο μαθηματικό
περιεχόμενο στους μαθητές και τις μαθήτριες και με οριοθετημενή χρησιμότητα για τη
διδασκαλία, εφόσον όσα τοποθετήθηκα στα εμπλουτισμένα βιβλία είχαν συγκεκριμένη
θέση σε αυτά. Ωστόσο τα μικροπειράματα επιλέχθηκε να είναι «ανοικτά» στο
μετασχηματισμό τους, από κάποιον/α εκπαιδευτικό που έχει τις απαραίτητες τεχνικές
γνώσεις για να το κάνει, ώστε να τα προσαρμόσει στη δική του διδακτική ατζέντα και
να διερύνει όσο θέλει τη χρησιμότητά τους, ξεφεύγοντας από την αρχή πρόθεση του
πρώτου σχεδιαστή. Όπως αναφέρθηκε, για να μετατρέψει κανείς ένα μικροπείραμα

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 6 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

παρεμβένοντας στο σχεδιασμό του, χρειάζεται να γνωρίζει καλά πώς να σχεδιάζει ο

ίδιος μικροπειράματα με το αντίστοιχο συγγραφικό εργαλείο (από τα τέσσερα
προαναφερθέντα).

Επίσης, για το Ψηφιακό Σχολείο και με τη χρήση των προηγούμενων τεσσάρων

συγγραφικών εργαλείων κατασκευάστηκαν πιο εστιασμένα συγγραφικά εργαλεία με τα
οποία ο/η εκπαιδευτικός μπορεί άμεσα, χωρίς να κάνει μεγάλες τεχνικές αλλαγές, να
σχεδιάσει ένα εύρος μικροπειραμάτων για τη διδασκαλία του. Με τα εστιασμένα
συγγραφικά εργαλεία είναι πιο «εύκολο» ο/η εκπαιδευτικός να φτιάξει δικά του
μικροπειράματα, αλλά το εύρος τους είναι πιο περιορισμένο (ως προς το περιεχόμενο
και το τι θα κάνουν οι μαθητές/τριες με αυτά), σε σύγκριση με το «τι μπορεί να
φτιάξει» με τα τέσσερα συγγραφικά εργαλεία.

Έτσι έχουμε τρία επίπεδα περιβαλλόντων ως προς το βαθμό ελευθερίας και ευελιξίας
που έχουν και τον τρόπο που μπορούν να υποστηρίξουν τον/την εκπαιδευτικό ως
σχεδιαστή υλικού για τη διδασκαλία:

α) Τα αρχικά συγγραφικά εργαλεία που είναι απαιτητικά ως προς τις γνώσεις του
σχεδιαστή μικροπειραμάτων αλλά με μεγάλη ελευθερία στις σχεδιαστικές επιλογές που
του προσφέρουν.

β) Τα εστιασμένα συγγραφικά εργαλεία με τα οποία είναι πιο εύκολο ο/η εκπαιδευτικός

να σχεδιάσει μικροπειράματα, αλλά με συγκεκριμένο εύρος.

γ) Τα μικροπειράματα, που είναι προσκαθορισμένης χρήσης και μπορεί κανείς να τα

μετασχηματίσει αλλάζοντας τη χρήση τους, αρκεί να μπορεί να χειριστεί τα συγγραφικά
εργαλεία του α΄ επιπέδου.

Συνεπώς για το σχεδιασμό μικροπειραμάτων ακολουθήθηκε ως τώρα μία από τις δύο
πορείες:
Συγγραφικό εργαλείο → μικροπείραμα

Συγγραφικό εργαλείο → εστιασμένο συγγραφικό εργαλείο → ομάδα μικροπειραμάτων

Στο Ψηφιακό Σχολείο και στο Φωτόδεντρο (http://photodentro.edu.gr/lor/) υπάρχουν

1333 μικροπειράματα που σχεδιάστηκαν απευθείας με τα αρχικά συγγραφικά εργαλεία
(1η πορεία).
Παραδείγματα:
Με τη «Χελωνόσφαιρα» http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9586

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 7 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

Με τη «Χελωνόσφαιρα» http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9534

Με το GeoGebra http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/1769

Με το GeoGebra http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/5320

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 8 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

Με τον «Κυβόκοσμο» http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/4132

Επίσης σχεδιάστηκαν πέντε εστιασμένα συγγραφικά εργαλεία με τα οποία σχεδιάστηκαν

μικροπειράματα (2η πορεία):

α) O «άβακας» (με το GeoGebra), o οποίος συνδυάζει δυναμικά το δεκαδικό–θεσιακό

σύστημα αρίθμησης και την ανάλυση και σύνθεση αριθμών από πλήθος ψηφίων με τη
συμβολική και τη λεκτική αναπαράσταση αυτών των αριθμών. Έχουν αναπτυχθεί 84
μικροπειράματα τα οποία είναι αναρτημένα στο αποθετήριο φωτόδεντρο. Παράδειγμα
με τον άβακα: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/3775

β) Η «αριθμογραμμή» (με το GeoGebra) που συνδυάζει τη δυνατότητα πολλαπλών

διαμερίσεων της αριθμογραμμής και καθορισμού των άκρων της, τη δυνατότητα
παράλληλης χρήση φυσικών, δεκαδικών και κλασμάτων, ταυτόχρονης εμφάνισης
περισσότερων της μίας αριθμογραμμής και τη χρήση διαφορετικών εργαλείων

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 9 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

σύγκρισης. Με την αριθμογραμμή ο σχεδιαστής μπορεί να αναπτύξει διαδραστικές

δραστηριότητες με στόχο την καλλιέργεια και ανάπτυξη της έννοιας του αριθμού, της
αξίας θέσης και των αριθμητικών υπολογισμών και ήδη με αυτή έχουν αναπτυχθεί 40
μικροπειράματα τα οποία είναι αναρτημένα στο αποθετήριο φωτόδεντρο. Παράδειγμα
με την αριθμογραμμή: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/10622

γ) Η «χαλασμένη αριθμομηχανή» (με το GeoGebra) που επιτρέπει τον σχεδιασμό

μικροπειραμάτων στα οποία ο χρήστης πρέπει να αναζητήσει εναλλακτικούς τρόπους
υπολογισμού των αριθμών λόγω της απουσίας/μη λειτουργίας συγκεκριμένων
πλήκτρων της αριθμομηχανής. Τα μικροπειράματα που αναπτύσσονται με τη χαλασμένη
αριθμομηχανή στοχεύουν στη νοηματοδότηση της αξίας θέσης του δεκαδικού
συστήματος αρίθμησης και την ανάλυση και σύνθεση αριθμών, καθώς και με στόχο την
εμπλοκή των μαθητών σε διαδικασίες επίλυσης προβλήματος. Αναπτύχθηκαν 60
μικροπειράματα που έχουν αναρτηθεί. Παράδειγμα με τη χαλασμένη
αριθμογραμμή:http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/3967

δ) Το «πολύζυγο» (με το GeoGebra) στο οποίο μπορούν να αναπαρασταθούν δυναμικά

εκφάνσεις της ζυγαριάς με διαφορετικά βάρη και σε διαφορετικά επίπεδα κάνοντας

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 10 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

χρήση είτε ακέραιών είτε δεκαδικών είτε κλασματικών αριθμών. Με αυτό αναπτύχθηκαν
15 μικροπειράματα που εστιάζουν στη διερεύνηση σχέσεων ισοδυναμίας σε ακέραιους
και ρητούς καθώς και στην επίλυση προβλήματος με τη χρήση μεταβλητών.

Παράδειγμα με το πολύζυγο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/11051

ε) Με το ChoiCo σχεδιάσαμε ένα εστιασμένο εργαλείο συγγραφής/δημιουργίας

εκπαιδευτικού παιχνιδιού με το όνομα «Super market» το οποίο εστιάζει σε έννοιες
αριθμητικής.

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/10854

Παράρτημα: Μικροδιδασκαλίες
«Μικροδιδασκαλία» είναι μία τεχνική επιμόρφωσης εκπαιδευτικών σε θέματα
διδασκαλίας. Μέσω πραγματικών διδακτικών καταστάσεων, τους βοηθά να αναπτύξουν
τις διδακτικές τους ικανότητες. Αναπτύχθηκε στο Stanford από τον Dwight W. Allen τη
δεκαετίας του εξήντα (Allen & Kevin, 1969) με σκοπό να βρεθεί ένας τρόπος να
«μεταλαμπαδευτούν» σε έναν εκπαιδευόμενο/ασκούμενο/επιμορφούμενο εκπαιδευτικό,
οι ικανότητες που χρειάζεται να αποκτήσει. Επίσης στοχεύει να δημιουργήσει έναν

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 11 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

δίαυλο γνώσης μεταξύ εκπαιδευτικής θεωρίας και πράξης. Κυρίως έχει χρησιμοποιηθεί
από μελλοντικούς εκπαιδευτικούς, είτε φοιτητές είτε απόφοιτους που μετεκπαιδεύονται,
αλλά και από εν ενεργεία εκπαιδευτικούς (σε δράσεις επαγγελματικής τους εξέλιξης).
Πολλές φορές συνδυάζεται με τη μέθοδο της ετεροπαρατήρησης της διδασκαλίας
μεταξύ συναδέλφων, όπου ο/η ένας/μία παρατηρεί τον/την άλλο/άλλη με στόχο να
εστιάσουν στο να δώσουν δημιουργική ανατροφοδότηση και να επαναλάβουν τη
διαδικασία.
Πιο συγκεκριμένα, οι μικροδιδασκαλίες για να υλοποιηθούν απαιτείται να υπάρχει μία
ομάδα από εκπαιδευόμενους/επιμορφούμενους εκπαιδευτικούς και τον εκπαιδευτή
τους. Πρόκειται για ένα μάθημα μικρής διάρκειας (μία μικρογραφία μαθήματος) που
συνήθως σχεδιάζεται και εφαρμόζεται από έναν εκπαιδευόμενο εκπαιδευτικό σε μικρές
τάξεις (με λίγους μαθητές/τριες) με παρόντες του συναδέλφους τους και τον
εκπαιδευτή/επιμορφωτή τους. Συνηθέστερα, μπορεί να υλοποιείται έναν εκπαιδευόμενο
εκπαιδευτικό χωρίς την παρουσία μαθητών, με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς της
ομάδας να έχουν ρόλο «μαθητή/τριας» και αυτό να επαναλαμβάνεται εκ περιτροπής
(ώστε όλοι οι εκπαιδευόμενοι να υλοποιήσουν μικροδιδασκαλίες). Δηλαδή, η
μικροδιδασκαλία πραγματοποιείται σε ελεγχόμενο εκπαιδευτικό περιβάλλον, ωστόσο
πρόκειται για πραγματική διδασκαλία. Δίνεται στους/ις εκπαιδευτικούς χρόνος από 15
έως 20 λεπτά στον καθένα για να κάνουν τη μικροδιδασκαλία τους. Το θέμα στο οποίο
αναφέρεται το μικρής διάρκειας μάθημα θα μπορούσε ωστόσο να αναπτυχθεί και σε
διάρκεια πλήρους μαθήματος. Η αυθεντική διαδικασία της μικροδιδασκαλίας έχει ως
εξής:

- Ο/η εκπαιδευτικός κάνει τη μικροδιδασκαλία του/της παρατηρούμενος από τον

εκπαιδευτή/επιμορφωτή και συναδέλφους του και η διαδικασία βιντεοσκοπείται.
- Μετά το βίντεο, το παρακολουθούν και συζητούν στη βάση της
ανατροφοδότησης σχετικά με τις ικανότητες που πρέπει να έχει ένας/μία
εκπαιδευτικός.
- Ανάλογα με την ανατροφοδότηση που πήρε ο/η εκπαιδευτικος ξανασχεδιάζει τη
μικροδιδασκαλία, την επαναλαμβάνει και η διαδικασία της ετεροπαρατήρησης
επαναλαμβάνεται, για να συζητηθούν οι αλλαγές που έγιναν (ή όχι).

Ο/η εκπαιδευτικός/επιμορφωτής/τρια δεν διακόπτει τη μικροδιδασκαλία για να

προσθέσει κάτι. Δίνει την ανατροφοδότησή τους στο τέλος.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η μικροδιδασκαλία έχει βελτιώσει τις ικανότητες εκπαιδευτικών
ή μελλοντικών εκπαιδευτικών, σχετικά με:
- Διαχείριση τάξης
- Σχεδιασμός υλικού και δραστηριοτήτων
- Χρήση διδακτικών υλικών
- Διαχείριση χρόνου
- Φυσική παρουσία
- Καθοδηγητική ικανότητα κ.α.

Από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι οι μαθητοκεντρικές μικροδιδασκαλίες έχουν βοηθήσει

τους/ις εκπαιδευμόμενους/ες μελλοντικούς εκπαιδευτικούς να σημειώσουν πρόοδο στη
γνώση του διδακτικού τους αντικειμένου, το σχεδιασμό, την επικοινωνία, την
αξιολόγηση του σχεδιασμού τους και τις προηγούμενες δεξιότητες (στη λίστα,
παραπάνω).

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 12 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

Κάθε μικροδιδασκαλίας αποτελείται από τα εξής στάδια:

- Σχεδιάζω (plan)

- Διδάσκω (teach)

- Παρατηρώ (observe)

- Επανασχεδιάζω (re-plan)

- Ξαναδιδάσκω (re-teach)

Ωστοσο, η μικροδιδασκαλία (ειδικά στην περίπτωση της εκπαίδευσης στο ΠΑΚΕ) μπορεί
να εφαρμοστεί με μικρές αλλαγές.
- Δεν είναι απαραίτητο να βιντεοσκοπείται.
- Στο ΠΑΚΕ το περιεχόμενο των μικροδιδασκαλιών μπορεί είτε να αφορά μάθημα
στην τάξη, είτε επιμόρφωση στο ΚΣΕ. Επίσης η εκπαίδευση γίνεται με το μικτό
μοντέλο/από απόσταση. Συνεπώς η κάθε μικροδιδασκαλία γίνεται χωρίς την
παρουσία μαθητών (αυτή η περίπτωση αναφέρθηκε και παραπάνω).
- Ωστόσο είναι απαραίτητη η ανατροφοδότηση.

Τονίζεται ότι:
- Στόχος της μικροδιδασκαλίας, η οποία είναι πραγματική διδασκαλία, δεν είναι να
«χωρέσουν πολλά περιεχόμενα σε λίγο χρόνο», αλλά το «πώς και το γιατί» της
διδασκαλίας.
- Η έμφαση δίνεται στις δεξιότητες του εκπαιδευτικού που εκπαιδεύεται.

Μία μικροδιδασκαλία ενδεικτικά συμπεριλαμβάνει τα εξής στάδια/χαρακτηριστικά:

- Σχεδιασμός: Ένα σχέδιο μαθήματος ή σενάριο ή συνήθως μικροσενάριο (λόγω

διάρκειας) στο οποίο βασίζεται.
- Περιεχόμενο: η ύλη στην οποία αναφέρεται προτείνεται να είναι περιορισμένη.
- Υλοποίηση: Ο εκπαιδευτικός υλοποιεί τη διδασκαλία για 15 λεπτά (στην
περίπτωση του ΠΑΚΕ μπορεί να είναι είτε διδασκαλία προς μαθητές, είτε
επιμόρφωση στο ΚΣΕ).
- Εκπαιδευτικοί/επιμορφωτικοί στόχοι, είτε γνωστικοί, είτε σε επίπεδο
δεξιοτήτων, είτε στάσεων.
- Τρόπος αξιολόγησης αν οι στόχοι επετέχθησαν.
- Ανατροφοδότηση ως αφορμή επανασχεδιασμού του αρχικού σχεδιασμού (σε
μεγάλης διάρκειας επιμορφώσεις/εκπαιδεύσεις η μικροδιδασκαλία
επαναλαμβάνεται). Η διαδικασία της ανατροφοδότησης έχει προκαθοριστεί από
τον εκπαιδευτή στο ΠΑΚΕ.

Τα παραπάνω είτε ως χαρακτηριστικά/στοιχεία, είτε ως φάσεις της μικροδιδασκαλίας θα

πρέπει να είναι διακριτά και ορατά.

Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία
1) Allen, D. W. & Kevin R. A. (1969) Microteaching. Addison - Wesley, Reading,
Mass.
2) Noss, R, & Hoyles, C. (1996). Windows on Mathematical Meanings. Kluwer
Academic Publishers.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 13 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
 Βασικό υλικό αναφοράς Επιμορφωτικό Υλικό

3) Remesh Ambili (2013) Microteaching, an efficient technique for learning

effective teaching, Journal of research in medical sciences 18(2):158-63.
4) Ünlü Melihan (2018) Effect of Micro-teaching Practices with Concrete Models on
Pre-service Mathematics Teachers' Self-efficacy Beliefs about Using Concrete
Models, Universal Journal of Educational Research 6(1): 68-82, 2018.
5) Κυνηγός, Χ. (2014) Το Ψηφιακό Σχολείο ως όχημα για τον πειραματισμό και το
μαστόρεμα στα μαθηματικά, Πρακτικά 5ου Συνερδίου Ένωσης ερευνητιών
διδακτικής των Μαθηματικών (ΕνΕΔιΜ), Τα Μαθηματικά στο Σχολείο και στην
Καθημερινή ζωή, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Χ. Λεμονίδης, κ.
Νικολαντωνάκης (επ.).
6) Κυνηγός, Χ., Διαμαντίδης, Δ. (2014) Διασκευάζοντας μικροπειράματα του
Ψηφιακού Σχολείου ως εφαλτήριο για τον εκπαιδευτικό: Μια περίπτωση
σχεδιασμού γύρω από την εξίσωση. Από Χρυσάνθη Σκουμπουρδή, Μιχάλης
Σκουμιός Πρακτικά (επ.), Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου με Διεθνή
Συμμετοχή «Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές
Επιστήμες», Ρόδος 2015.
7) Κυνηγός, X. (2007). Το Μάθημα της Διερεύνησης, Παιδαγωγική Αξιοποίηση των
Ψηφιακών Τεχνολογιών για τη Διδακτική των Μαθηματικών. Εκδ. Ελληνικά
Γράμματα, Αθήνα.
8) https://eclass.duth.gr/modules/document/file.php/ALEX01188/Η%20ΜΙΚΡΟΔΙΔ
ΑΣΚΑΛΙΑ.pdf - Κατερίνα Κεδράκα Επικ. Καθηγήτρια ΔΠΘ.
9) http://ebooks.edu.gr/new/
10) http://photodentro.edu.gr/aggregator/
11) ΙΤΥΕ Διόφαντος (2018) Επιμορφωτικό υλικό αναφοράς ΠΑΚΕ, Αθήνα.

Λογότυπα (για χρήση σε τυχόν άλλα στοιχεία του υλικού)

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β2 ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΤΠΕ Σελίδα 14 από 14 ΙΤΥΕ “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”

Συστάδα: Β2.3 - Μαθηματικά ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ