नामस्मरण-एक अद्भत

ु साधना

- वैद्य. वर्ाा लाड

लेखाांक १

नमस्कार,ब-याच दिवसाांनी मी आपल्या भेटीला आले आहे .मध्यांतरी िस

ु -या ववषयाांवर ललखाण चालु होते.नामस्मरणावर ३ वषाांपव
ु ी
मी एक लेख ललदहला होता.त्यानांतर अनेकाांनी मला शांका ववचारल्या.त्याांना मार्गिशगन करत होतेच,पण एकेकाला साांर्ण्यापेषा
आपणच या ववषयावर का ललहु नये,हा ववचार मनात घोळु लार्ला.मनाची सारखी चलबबचल होऊ लार्ली.या ववषयावर ललदहण्या
इतकी आपली पात्रता आहे का,याववषयी मनात सांभ्रम होता.जयाांना मार्गिशगन केले,त्याांनी सकारात्मक प्रततसाि दिला आणण
मनातल्या शांका-कुशांकाांना पुणवग वराम लमळाला.माझा स्वत:चाही नामस्मरणाचा अनुभव होताच!!मर् माझां ठरलां तर...ललहायचांच!!!

नामस्मरणावर आत्तापयांत अनेक सांताांनी प्रवचने दिली आहे त,पण सवागत भरीव प्रचार र्ोंिवलेकर महाराज,के.वव.बेलसरे
र्ुरुजी,सद्र्ुरु वामनराव पै या त्रयीांनी केला.या सवाांची पुस्तके वाचन
ु ही मला नामस्मरण नक्की कसे करावे,याची नेमकी दिशा
सापडत नव्हती.अचानक वाचनालयात रा.कृ.कामत याांचां नामजपाचे महत्त्व हे पुस्तक सापडले.मी ते एका बैठकीतच वाचुन काढले
आणण मला या ववषयाची नेमकी दिशा सापडली.हो,करायचांच नामस्मरण...ठरलां आपलां!!मनाशी एक तनर्ागर केला आणण
नामस्मरणाला सुरुवात केली.करायला काय हरकत आहे ??जमलां तर जमलां,नाहीतर सोडुन दिलां...इथपासुन सुरु झालेला हा प्रवास
नाही,आत्ता मेले तरी नाम घेणां सोडणार नाही,इथपयांत कर्ी येऊन ठे पला..माझां मलाच कळलां नाही!!!आत्ता तर नाम श्वासात
लभनलांय.सकाळी उठल्यावर पदहलां तोंडात नामच येतां.अनेक चमत्कार अनुभवले.या प्रवासात जोडीला अनेक सार्नाही केल्या,त्यात
नामस्मरण ही नांबर वन सार्ना आहे ,याबद्दल खात्रीच पटली.तर करुया आपण नामस्मरणावर चचाग!!!

क्रमश:
लेखाांक २

कालच्या लेखात रा.कृ.कामत याांच्या पुस्तकाचा मी उल्लेख केला होता.या पुस्तकाबद्दल अनेकाांनी चौकशी केली आहे .हे पुस्तक
ढवळे प्रकाशनाचां आहे .छपाई खुप जुनी आहे .कामताांनी नामचचांतामणण या नावाचां अजुन एक पुस्तक ललदहलां आहे .या पुस्तकात
त्याांनी नामस्मरणामळ
ु े सार्काांना आलेले अनभ
ु व ललदहले आहे त.इतके अनभ
ु व वाचल्यामळ
ु े आपलां नामस्मरणही fail जाणार
नाही,याची आपल्याला खात्री वाटु लार्ते आणण नामस्मरणाच्या होडीत आपण बसतोच..बसतो.हेच या पुस्तकाचां वैलशष्ट्य
आहे .नामजपाचे महत्त्व या पुस्तकात नामस्मरणाचे फायिे आणण ते ककती करावां,याबद्दल साद्यांत मादहती आहे .सद्र्ुरु वामनराव
पै. याांनीही या पस्
ु तकाचा उल्लेख केला आहे .ही िोन्ही पस्
ु तके सांरहीही ठे वावी,अशीच आहे त.कामताांचा कालखांड हा स्वातांत्र्योत्तर
काळातला आहे .आत्ता ही पुस्तके लमळत असतील की नाही,शांकाच आहे .सवाांनी आरहीह केला तर ढवळे प्रकाशन पुन्हा ही पुस्तके
छापतीलही!!!

*आत्ता नामस्मरणाबद्दल*

नामस्मरण हे कललयुर्ातील सवग प्रापांचचक ि:ु खावर उतारा आहे .आर्ीच्या युर्ात यज्ञ,होम-हवन,मांत्र पठण,अनुष्टठान हे सतत होत
रहायचां.लोकाांचा कल सात्त्वकतेकडे जास्त होता.जसजसे युर् बिलत र्ेले,सार्ना कमी होत र्ेल्या.सत्व र्ुण कमी होऊन रज-तमो
र्ुणाांची वद्ध
ृ ी होऊ लार्ली.पररणामी सार्नेतली फलश्रत
ृ ीही कमी होत र्ेली.मांत्रपठण,स्तोत्रे,श्लोक हे नस
ु तेच शब्ि बापुडवाणे
रादहले.लोकाांचा अध्यात्मावरचा ववश्वास उडु लार्ला.आत्ता तर घोर कललयुर् आले आहे .लशष्टटाचार म्हणजेच भ्रष्टटाचार का,की
भ्रष्टटाचार हाच लशष्टटाचार आहे ,असा लोकाांना प्रश्न पडतो आहे .अशा या घोर कललयुर्ात करें तो क्या करें ???

तर नामस्मरण हा १०१% उपाय सांताांनी साांचर्तला आहे .तुम्हाला श्लोक,मांत्र म्हणायचा कांटाळा येतो ना?? ok,no problem!!
िे वाचां नाव घेत रहा.कसांही घ्या...झोपन
ु घ्या..बसन
ु घ्या...उभां राहुन घ्या....काम करता,करता घ्या,पण घ्या!!!काय म्हणता,िे वावर
फारसा ववश्वास नाही...हरकत नाही.तुम्ही तरीही नाव घेत रादहलात तरी िे व तुम्हाला ताररलच!!!प्रयत्न तर करुन बघा.सांताांनी
नामस्मरण हा भवरोर्ाांवरचा उतारा आहे ,असे वेळोवेळी म्हटले आहे .

क्रमश:

ता.क:-पदहल्या लेखापासुनच सवाांना उत्सक

ु ता आहे,याची मला कल्पना आहे .कर्ी नामस्मरणाचे लेख मी वाचुन काढतोय,असांही
सवाांना झालां आहे .तम
ु च्या सवग प्रश्नाांची उत्तरे मी द्यायला बाांर्ील आहे ,पण म्हणुन भराभरा...भराभरा...भराभरा ललहा,ही आज्ञा मी
कशी पाळु शकेन???एक लेख वाचायला ५ लमतनटे ही लार्त नाहीत,पण ललदहणा-याला वेळेची मयागिा असतेच.type करायला तर
अजुन जास्त वेळ लार्तो.हा ववषय आपण अभ्यासाला घेतलाय.श्रद्धा ठे वलीत,तशी सबुरीही ठे वा.कोणताही मुद्दा िल
ु क्षग षत होणार
नाही,याची मला काळजी घ्यायची आहे .प्रत्येक मुद्यावर चचाग तर होणारच!!!तेव्हा श्रद्धा आणण सबुरी िोन्हीही जवळ ठे वा.सुरुवातीचे
लेख लर्ेच वाचन
ु होतील,पण नांतर नांतर तम्
ु हाला लेख परत परत वाचावे लार्णार आहे त.practical मध्ये उतरावां लार्णार
आहे ,तेव्हा शाांतपणे घ्या!!!
लेखाांक ३

नामस्मरणाने खरोखर एवढे चमत्कार होतात...स्पष्टट करुन साांर्ा.

श्री स्वामी समर्ा

तनत्श्चत्तच चमत्कार म्हणु अशा घटना आपल्या आयष्टु यात घडतात.सवगप्रथम आपण अबोल होतो.एकाांताची आवड तनमागण
होते.बहुतेक सांताांची चररत्रे वाचल्यावर आपल्या हे च लषात येईल.ते सुरुवातीला एकाांतात होते.समाजापासुन अललप्त रहात
होते.सार्ना पुणग झाल्यावरच त्याांनी लोकाांत लमसळायला सुरुवात केली.

श्री स्वामी समर्ा

सुरुवातीला डोक्यामध्ये ववचाराांची खुप र्िी होते.इतके दिवस षड् ररपु आपल्या मनात ठाण माांडून बसलेले असतात.त्याांच्यावर
नामस्मरणाने हल्ला होतो.ते आपली जार्ा सोडू लार्तात.मनात ववचाराांची र्िी होणे,हे चाांर्ले लषण आहे .काही सार्काांना ही
पायरी कळत नाही.ते घाबरुन नामस्मरण करणे सोडून िे तात.

श्री स्वामी समर्ा

काही दिवसाांनी झोपेतही जप चालू होतो.जप वैखरीतून मध्यमा वाणीत आल्याचे ते लषण आहे .

श्री स्वामी समर्ा

शाांत झोप लार्ते.वेळेवर जार्ही येते.

श्री स्वामी समर्ा

पशु पषीही सार्काांना घाबरत नाहीत.सार्ना योग्य दिशेने जाते,हे समजण्याचे एक महत्त्वाचे लषण आहे .

श्री स्वामी समर्ा

स्वप्नात अतप्ृ त आत्मे येत नाहीत.नामस्मरणाने सार्काच्या सभोवती एक सांरषक कवच तयार झालेले असते,त्यामुळे आत्म्याांना
प्रवेश लमळत नाही.

श्री स्वामी समर्ा

रार् येत नाही.हे ही सार्ना व्यवत्स्थत चालल्याची खुण आहे.नामस्मरण करुनही तुम्हाला रार् येत असेल तर तुम्ही नीतीतनयम
पाळण्यामध्ये कमी पडता,असाच त्याचा अथग होतो.

श्री स्वामी समर्ा

क्रमाक्रमाने कांु डली शद्ध

ु होत जाते.त्या अनष
ु ांर्ाने घटना घडत जातात.नामस्मरण हे रहीहाांवरही मात करणारे आहे .
श्री स्वामी समर्ा

कांु डलीतल्या प्रत्येक स्थानाला नाव आहे .उिा.प्रथम स्थान हे स्वभाव स्थान,द्वीततय स्थान हे र्नस्थान,तत
ृ ीय स्थान हे पराक्रम
स्थान वर्ैरे.

सार्काची प्रर्ती होत र्ेल्यावर कांु डलीतली स्थाने शद्ध

ु होत र्ेली की त्याप्रमाणेच अनुकूल घटना घडू लार्तात.

श्री स्वामी समर्ा

आश्चयग म्हणजे सवगसामान्य लोकाांनी ऐदहक सख

ु ासाठीच सुरुवातीला नामस्मरणाची कास र्रलेली असते,पण जशी सार्ना पुढे
जात रहाते,तशी त्याांची वासना कमी कमी होत जाते.

३ वषाांपुवी नामस्मरणावर मी ललदहलेली वरील पोस्ट फक्त २ रहीुप्समध्ये पोस्ट केली होती.त्यावर मी नावही टाकले नव्हते.अध्याग
तासानांतर हीच पोस्ट छान नामाचा साज चढवन
ु माझ्याकडे परत आली आणण मला सोशल लमडडयाचे महत्त्व कळले.अजन
ु ही ही
पोस्ट थोड्या थोड्या दिवसाांच्या अांतराने माझ्यापयांत येते.कर्ी त्यामध्ये श्री स्वामी समथग हे नाम असते,तर कर्ी श्रीराम
जयराम,जय जय राम असते,तर कर्ी दिर्ांबरा,दिर्ांबरा श्रीपाि वल्लभ दिर्ांबरा हे नाम असते.वर उल्लेख केलेले नामस्मरणाचे
लाभ हे खप
ु त्रोटक स्वरुपात आहेत.ह्यापेषा ककतीतरी फायिे नामस्मरणाने होतात.तम्
ु ही जेव्हा स्वत:नामस्मरणाला सरु
ु वात
कराल,तेव्हा तुमच्या लषात येईल.

नामस्मरण करत असताना ब-याच वेळा कानाांमध्ये ध्वनी ऐकु येतो.याला अनाहत ध्वनी म्हणतात.अनाहत म्हणजे कोणत्याही
घषगणालशवाय तयार होणारा ध्वनी!!ध्वनी हे िोन वस्तुांच्या घषगणाने तयार होतो,त्याला आहत ध्वनी म्हणतात.अनाहत ध्वनी हा
िै वी ध्वनी आहे .मला सरु
ु वातीला जेव्हा हा ध्वनी ऐकु आला,तेव्हा मी पण
ु ग अनलभज्ञ असल्यामळ
ु े कानाांमध्ये काही problem
आलाय का,असेच मला वाटले.तसांही बालपणापासुन कानाांची षमता कमजोर असल्यामळ
ु े तसे वाटणे साहत्जकच होते.नांतर िस
ु -
या,ततस-या वेळी लषपुवक
ग ऐकले असता लषात आले,हा जप आहे !!!खरां तर हा िै वी सांकेतच होता,पण माझ्यासारख्या मुखग बाईला
हे लर्ेच कुठे लषात येणार!!आपल्या शरीरात ह्रद्याचा ध्वनी हा अनाहत ध्वनी असतो.

अजुन एक अनुभव,जो मी वर ललदहला आहे .नामस्मरणाला सुरुवात करुन फार दिवस झाले नव्हते.जप करायचा कांटाळाच येत
होते.आपण करतोय ते बरोबर की चुक,हे ही कळत नव्हते.एकिा अशीच सकाळी ११-११:३० च्या िरम्यान हाॅलमध्ये णखडकीजवळ
बसले होते.जवळच एका ताटलीत पक्षयाांना जवारीचे िाणे टाकले होते.२/३ कबत
ु रे बबनर्ास्त िाणे दटपत होती.एक चचमणी आली
आणण अर्िी माझ्या जवळ िाणे दटपायला लार्ली.िस
ु रीही चचमणी आली आणण ती ही िाणे दटपु लार्ली.मला आश्चयगच
वाटले.घाबरत कश्या नाहीत ह्या??हा नामस्मरणाचा effect तर नसेल??मी हळुच उठले आणण ककचनमर्ुन ओांजळीत जवारी
भरुन आणली.त्या चचमण्याांसमोर ओांजळ र्रली.काय आश्चयग,एक चचमणी चक्क माझ्या ओांजळीतच चढली आणण िाणे दटपु
लार्ली.Amezing!!!भलताच चमत्कार होता हा!!काही वेळाने माझ्या ओांजळीतले िाणे कबत
ु राांनी बतघतले आणण ती ही जवळ येऊ
लार्ली.मला bird pneumonia,flue वर्ैरे काय-काय आठवायला लार्ले आणण मर् मात्र मी हे पषी प्रेम आवरते
घेतले.नामस्मरणाच्या ह्या चमत्काराने मी खुपच भारावुन र्ेले.आपण योग्य दिशेने चाललोय,ह्याची खात्री पटली.

उद्या मी कांु डली कशी शद्ध

ु होते,त्याचे सांर्तवार तपशील िे णार आहे .तत्पुवी नामस्मरण म्हणजे काय,असा एक प्रश्न एकाने
ववचारला आहे .
लेखाांक ४

१२ कोटी जप १२ वषाांत केल्यावर नामजपामळ

ु े जन्मपबत्रकेत होणारे आश्चयगकारक बिल

प्रर्म स्र्ान - मनाचा सत्त्व र्ुण वाढू लार्तो. एकाांताची आवड तनमागण होते. सुरुवातीला मनात ववचाराांची काहुर र्िी होते.
अनेक वषे िाबुन ठे वलेल्या भावना आठवणीांच्या रुपाने मनाच्या पष्टृ ठभार्ावर जमा होऊ लार्तात. पण
ु ग १ कोटी नामजप झाल्यावर
ववचारप्रवाह बांि होतो. जमलेले ववचार पण
ु प
ग णे ववरुन जातात. कोणी रार्ाने बोलले तरी त्याला प्रततकार करावासा वाटत नाही.
पशु-पषी जवळ यायला घाबरत नाहीत. स्वप्नामध्ये िे वळाांचे कळस, िे वाांच्या मूती दिसतात.

द्ववततय स्र्ान - २ कोटी नामजप झाल्यावर चररताथागपुरती नोकरी लमळते. ववशेष खाद्यपिाथाांची आवड असेल तर नादहशी होते.
बोलण्यात ततखटपणा असेल तर तो नादहसा होतो.

तत
ृ ीय स्र्ान - ३ कोटी नामजप पुणग झाल्यावर लहान भावांडाांशी पटत नसेल तर त्याांच्याशी दिलजमाई होते. शेजा-याांशी वाि होत
असतील तर तेही बांि होतात. छो्या छो्या र्ालमगक यात्रा होतात.

चतुर्ा स्र्ान - ४ कोटी नामजप झाल्यावर वास्तल

ु ाभ होतो. मातस
ृ ौख्य उत्तम लाभते. मातेकडून र्नाचा, इस्टे टीचा लाभ होतो.

पांचम स्र्ान - ५ कोटी नामजप झाल्यावर लशषण अपुणग रादहले असेल तर पुणग होते. छोटे -मोठे अभ्यासक्रम (courses) लशकुन
पुणग होतात. सांतती अनक
ु ू ल होते. एखाद्याला खडतर सांतती योर् असेल तर तो नादहसा होतो. तन:सांतानालाही सांतती प्राप्त होते.

र्ष्ठ स्र्ान - ६ कोटी नामजप झाल्यावर कोटागत मानहानीची, भाांडणाची केस चालू असेल तर ती सांपते. शासककय नोकरीत
बढतीचे योर् येतात. शरीरात एखािा रोर् ठाण माांडून बसला असेल तर तो हळुहळू हटू लार्तो. त्याची सरु
ु वात प्रथम
भावापासुनच झालेली असते.

सप्तम भाव - ७ कोटी नामजप झाल्यावरवैवादहक जोडीिार पुणप

ग णे अनुकूल होतो. कोटागतील खटले सांपतात. भार्ीिारीत व्यवसाय
असेल तर भार्ीिार अनुकूल होऊन पुणग यश लमळते.

अष्टमभाव - ८ कोटी नामजप झाल्यावर पबत्रकेत अपमत्ृ युचा योर् असेल तर तो टळतो. वडडलोपात्जगत र्न लमळायला अडचणी
येत असतील तर त्या िरु होतात. मत्ृ युची भीती सांपुणप
ग णे नादहशी होते. त्याववषयी अचर्काचर्क जाणन
ु घ्यावेसे वाटते.

नवम स्र्ान - ९ कोटी नामजप झाल्यावर िरु च्या तीथगयात्रा होतात. अध्यात्माकडे अचर्काचर्क कल होऊ लार्तो. प्रत्यष िे विशगन
होण्याचे सांकेत लमळू लार्तात. परोपकार करावासा वाटतो, तसा तो घडतोही. हातन
ु िानर्मग होऊ लार्तात.

दशमस्र्ान - १० कोटी नामजप झाल्यावर नोकरी-व्यवसायात अचर्काराचे योर् येतात. न मार्ुनही लोकाांमध्ये मान-मरातब
वाढतो. जे बोलाल, ते इतराांकडून ऐकले जाते, त्याप्रमाणे लोकाांकडून आचरणही घडते. लोक नेतत्ृ वाची माळ र्ळ्यात पडते.
सासुरवाडीतली सवगजणे अनक
ु ू ल होतात.

एकादश स्र्ान - ११कोटी नामजप झाल्यावर अचानक कुठूनतरी मौल्यवान वस्तुांचा लाभ होतो,जयाची कल्पनाही केलेली नसते.
वाहनयोर् घडतो. िरु िरु च्या तीथगयात्रा होतात.
द्वादशभाव - १२ कोटी नामजप झाल्यावर मी पण उरतच नाही. सांन्यस्तवत्ृ ती येते. प्रत्यषात िे वाचे िशगन होते. आपल्या
आजब
ु ाजल
ू ा परमेश्वराचे अत्स्तत्व आहे , याची सतत जाणीव होऊ लार्ते. सर्ळ्या वस्तु तनळसर रां र्ात दिसु लार्तात. तनळा रां र्
हा सात्त्वकतेचे प्रततक आहे .

हे झाले पबत्रकेतील स्थानाांचे स्थल

ु वणगन. पण या व्यततररक्त रहीहाांच्या परस्पर यत
ु ी-ववरोर्ातुन जे योर् होतात, तेही नामस्मरणाने
सांपुणप
ग णे नादहसे होतात. नामस्मरणापुढे रहीहाांचे काही चालतच नाही. कांु डलीतील प्रत्येक स्थानाचे ९ भार् कत्ल्पले, तर िर ९ लाख
नामजप झाल्यावर स्थानातील ९ वा भार् शद्ध
ु होत जातो. जसजसा नामजप पढ
ु े सरकेल, तसतशी ही स्थाने शद्ध
ु होतात. जर १२
कोटी नामजपाचा सांकल्प केला असेल तर त्या व्यक्तीची पबत्रका पाहु नये,असे म्हणतात, ते यामुळेच !!

उद्यापासुन तुम्ही जया शांका ववचारल्या आहे त, त्याांचे तनराकरण करण्याचा मी प्रयत्न करे न.

ता.क :- कोणीही मला whatsApp रहीप

ु मध्ये add करु नये. माझे लेख आवडत असतील तर नावासकट जरुर शेअर करावेत.
तुमच्या शांका, प्रश्न असतील तर तुमच्या प्रतततनर्ीमाफगत ककां वा माझा फोन नांबर असेल तर whatsApp वर ववचारावेत. प्रत्यष
फोन करु नये. प्रत्येकाला वैयत्क्तक मार्गिशगन करणे मला त्जककरीचां होत चाललां आहे . तुम्ही फेसबक
ु वर असाल तर तुमच्या
कमेंटस ् मी वाचतेच, ततथेच शांका ववचारल्यात तरी चालेल. मेसेंजरही download केले आहे . त्याचा वापर जबाबिारीने करावा. ती
जार्ा म्हणजे र्ाडगनमध्ये भेटण्याची जार्ा नव्हे . जेवण झाले का,काय चाललांय असल्या फुटकळ चौकश्या करु नयेत. माझा वेळ
महत्त्वाचा आहे च, तुमचाही वेळ महत्त्वाचा आहे .

कृपया वैयत्क्तक अडचणी साांर्ु नयेत. मी नामस्मरणावर मार्गिशगन करतेय, म्हणजे मला सवग लसद्धी प्राप्त आहे त, असा अथग होत
नाही. करणी, भानामती यावर मी कसलेही तोडर्े िे त नाही. तम
ु च्या वैयत्क्तक अडचणीांवर नामस्मरण हा उतारा होऊ शकेल,
तेव्हा ही लेखमाला व्यवत्स्थत वाचा. दिलेल्या सुचना काटे कोर पाळा. यश तम
ु चांच असेल.

काहीांना नामस्मरणाची खुप घाई झालेली आहे . बाईला स्वत:चां मल

ु हवां असतां, पण त्यासाठी ततने ९ मदहने तरी ते पोटात
वाढवायला हवां. सबुरीने घ्या. माझी लेखमाला मी माझ्याच र्तीने ललदहणार. नामस्मरणावरचे सर्ळे मुद्दे मला ललहायचे आहे त.
कृपया माझी लेखमाला माझ्या नावासकट शेअर करा.
लेखाांक ५

काल नामस्मरणाने कांु डलीतली १२ स्थाने शुद्ध होतात,हा लेख पोस्ट केला होता. तेव्हापासुन तुम्ही calculator घेऊन बसलेले
असणार,याची खात्रीच आहे . माझा inbox या प्रश्नाांनीच भरलेला आहे .बाकी सर्ळे topics सोडुन जप कसा मोजावा याची र्णणते
मी तुम्हाला साांर्णार आहे .ही र्णणते खुप सोपी आहे त. यापुढचे सवग लेख तुम्ही save करुन ठे वावेत,कारण ते पुन्हा पुन्हा वाचावे
लार्णार आहे त.

१२ कोटी जप १२ वषाांत करायचा आहे ,म्हणजेच १ कोटी जप १ वषागत पुणग करावा लार्ेल,यापेषा कमी कालावर्ीत १ कोटी जप
पुणग झाला तर उत्तमच,पण जास्त कालावर्ी घेता येणार नाही.

१ वर्ााचे १२ महिने असतात.

१२ महिने-१०००००००(१कोटी)

१महिना(३० हदवस)-९ लाख

वर्ाातले ६ महिने ३१ हदवसाांचे असतात,तर ६ महिने ३० हदवसाांचे असतात. आपण ३० हदवस पकडले आिे त.वर्ाातले िे ६ हदवस
आपल्याला extra ममळालेले आिेत.

३० हदवस -९ लाख

१ हदवस-३०,०००.

इथे मी सवगसार्ारण र्णणत माांडले आहे .

माळ ही १०८ मण्याांची असते.त्यातले १००मणी आपण र्णणतात घेऊ. बाकीचे ८ सोडुन िे ऊ.(हे ८ तम्
ु ही मोजले नाहीत तरी
तुमच्या कमगसांचचतात त्याची नोंि होतच असते).

१००-१ माळ

३०,०००-३०० माळा.

दिवसभरात तुम्हाला ३०० माळा जप करायचा आहे . हा जप तुम्हाला तुमच्या फावल्या वेळात ककां वा काम करत असताना जमत
असेल तर करावा लार्ेल. यासाठी दिवसभरातला तुमचा फावला वेळ तुम्ही शोर्ुन ठे वा.शोर्ायला र्ेलां तर अनेक र्ोष्टटी
सापडतील.प्रवास,दट.व्ही,इतराांशी र्प्पा मारणे वर्ैरे.

नामस्मरणाची पदहली अट म्हणजे नामस्मरण हे अखांड असावे लार्ते.सोमवार ते शुक्रवार तुम्ही जप केलात आणण शतनवार-रववरी
माळ खुांटीला टाांर्ुन weekend picnic ला र्ेलात,तर तसे चालणार नाही.नामाला सुट्टी नाही.हा यज्ञ अव्याहत चालु ठे वावा
लार्तो. एखाद्या खडकावर अखांड पाण्याची र्ार सोडली तर काही दिवसाांतच तो खडक दठसळ
ु होतो आणण फुटतो. आपले प्रारब्र्
हे या खडकासारखेच आहे .ते नरम करायचे असेल तर अखांड नामस्मरणाची मेहनत तुम्हाला करावीच लार्ेल.

हा जप दिवसभरात कसा मोजायचा,हा ही एक प्रश्न तुमच्या मनात असेल. त्यासाठी तुम्हाला काही र्ोष्टटीांची मित घ्यावी लार्ेल.
सकाळी,िप
ु ार,सांध्याकाळ असे दिवसाचे ३ टप्पे पाडा.ह्या ३ टप्प्याांत जास्त फावला वे कुठे आहे ककां वा कोणत्या टप्प्यात आपण
जास्तीत जास्त नामस्मरण करु शकु, ते शोर्ुन काढा.समजा तुम्ही सकाळी बोरीवलीला ट्रे नमध्ये चढुन चचगर्ेटला उतरत असाल
तर तो वेळ नामस्मरणाचा!!! िप
ु ारी लांच ब्रेकनांतर काही वेळ लमळत असेल तर तो वेळ नामस्मरणाला िे ए शकता. इतराांबरोबरच्या
र्प्पा कमी करुन तो वेळ नामस्मरणाला िे ता येऊ शकेल. र्दृ हणीांना िप
ु ारची वेळ सोयीची असते. त्या वेळेत त्या जास्तीत जास्त
नामस्मरण करु शकतात. सकाळी/सांध्याकाळ walk चा वेळही साथगकी लावता येतो. थोडक्यात तुम्हाला वेळेची चोरी करायची
आहे . चोरी करणे,हे पाप असले तरी इथे मात्र ते वांिनीय ठरते. नाम मोजताना लषात रहात नाही,असा ही एक प्रश्न आहे .
त्यासाठी तुम्ही खडु-पाटी,एखािी नोंिवही बाळर्ावी लार्ेल.सकाळी १०-११ वाजेपयांत तुमचा १०,००० जप झाला असेल तर तो
पाटीवर ललहुन ठे वा आणण तुमच्या इतर कामाला लार्ा. िप
ु ारी पाटी पुसुन त्यापुढचा जप करा आणण तो ललहुन ठे वा. सुरुवातीच्या
दिवसाांत अश्या कसरती कराव्याच लार्तील. एकिा नामस्मरणाची सवय लार्ली की मर् या नोंिी मनात लषात ठे वता येतात.

उद्या मी कोणते नाम घ्यावे,या ववषयी साांर्णार आहे .खरां तर आज साांर्णार होते,पण मध्येच हा मोजण्याचा ववषय घ्यावा लार्ला.

लेखमाला तुम्हाला आवडतेय, हे वाचुन खुप समार्ान वाटले.मी तुम्हाला जास्तीत जास्त मित करणार आहे ,यात मला एका
पैशाचाही लाभ नाही, पण तुम्हालाही सावकाशीने, अचर्रता सोडुन रहावां लार्ेल. नामस्मरण हे वरवर दिसायला सोपे वाटले तरी ते
सुरु केल्यावर ककती खडतर आहे, हे कळुन येईल.या प्रवासात मी कायम तुमच्याबरोबर असणार आहे .लहान मल
ु ाला पालक हळुहळू
चालायला लशकवतात. सरु
ु वातीला ते पडतां, ठे चकाळतां, रडतां पण नांतर छान िडु ू िडु ू र्ावायला लार्तां. इथेही तसांच होणार आहे .
एकिा का तुम्ही नामस्मरणात र्ावायला लार्लात,की आर्ीची सांभ्रमावस्था,कष्टट हे सर्ळां ववसरुन जाणार आहात.

क्रमश:
लेखाांक - ६

आज कबुल केल्यामळ
ु े कोणतां नाम घ्यावां, हा topic मी आज घेत आहे . िर दिवसाला ३०,००० जप करायचा आहे आणण तो ही
स्वत:च्या फावल्या वेळेत. हे र्णणत लषात ठे वन
ु तम्
ु हाला नाम घ्यायचां आहे . नाम हे त्जतकां कमीत कमी अषराांचां असेल,
तततका तुमचां जपाचां उदद्दष्टट पुणग होईल. खुप अषराांचा जप केला तर भरपुर फायिे होतात, असां काहीही नसतां. नामाची आवतगने
होत रहाणां जास्त महत्त्वाचां आहे . प्रापांचचक माणसाला नऊ, बारा, सोळा अषरी नामाांचा जप पुणग करताच येणार नाही. फार फार
तर ही र्ाडी िोन-अडीच हजाराांपयांत जाईल.

त्यामुळेच कमीत कमी अषरे घेणां हे जास्त सोयीचां आहे. वानर्ीिाखल मी काही नामाांची यािी तुम्हाला िे णार आहे , त्यातलां
कमीत कमी अषराांचां नाम तुम्ही तनवडु शकता. दहांि ु र्मागत िे वाांची खुप र्िी आहे . त्यातलां एका िे वाचांच नाव तनवडायचां असलां
की मनात खुप र्ोंर्ळ उडतो. एक िे व तनवडला, मर् बाकीच्या िे वाांचां काय ? त्याांना रार् नाही येणार ? असा काहीतरी भाबडा
ववचार मनात असतो. नामस्मरण ही सुरुवातीला सकाम, सर्ुण उपासना असते. जसजसे नामस्मरण वाढत जाते, ही उपासना
तनर्ुण
ग भक्तीकडे वाटचाल करु लार्ते. परमेश्वर एकच आहे , आपण त्याला वेर्वेर्ळी नावे दिली आहेत. तुम्ही कोणाचांही नाव
घ्या, अांततमत: ते तनर्ुण
ग , तनराकार परमेश्वरापयांत तुम्हाला पोचवणार आहे .

नामस्मरण करताना एकाचां िे वाचां अखांड नामस्मरण करावे. सतराशे साठ िे वाांची नावे घेऊ नयेत. कालच एका बाईंनी साांचर्तले,
मी ५ िे वाांच्या नामाांच्या ५/५ माळा रोज ओढते. चालेल ना ? हे कसां चालेल ? एका िे वाचां नाम घेतल्याने ती मांत्रिे वता जार्त
ृ
होत असते. मनात आकार घेत असते. तीच प्रसन्न होऊन तम
ु च्या कायागची फलतनष्टपत्ती करत असते. असांख्य िे वाांची नावे
घेतल्यावर कोणता िे व तुमच्या मनात आकार घेईल ? ह्याला एक ना र्ड भारां भार चचांध्या, असे म्हणतात. काही जण त्यातल्या
त्यात safe game खेळतात. बरे च िे व एकाच नावात येतील, असे नाम तनवडतात. उिा. रामकृष्टणहरी. यातला राम प्रसन्न
होईलच. तो famous आणण ियाळु आहे . समजा, त्याने नाही लष दिलां, तर आपला कृष्टण-मुरारी आहे च की! तो बघेलच. कृष्टणही
व्यापात अडकला तर हरी खाटल्यावर आणुन िे ईलच ! थोडक्यात काय, तर सुरक्षषत मार्ग तनवडायचा !

खरां तर एवढा ववचार करण्याचां कारण नाही. तुम्ही र्णपतीचां नाम घेतलांत तरी शांकरही प्रसन्न होईल आणण ववष्टणु भर्वानही
प्रसन्न होतीलच ! तेव्हा दिवसभरात एकाच िे वाचां नाम घ्या. तुमच्या घराण्यात परां परे ने कोणते िे व जास्त पज
ु ले जातात, ते पाहा.
उिा. कोकणात र्णपतीचां जास्त पज
ु न होतां. आळां िी-पांढरपरु ातली मांडळी ववठ्ठलाला मानतात. घराण्यातल्या पत्ु जत िे वाचां नाम
घेतल्याने मनातली सांभ्रमावस्था नादहशी होते.

कुलिे वतेचां नाव घ्यायला हरकत नाही, पण ती मादहत असायला हवी. कुलिे वता मादहत नसते, तेव्हा कुलिे वतायै नम: हा जप
अखांड करायचा असतो. काही दिवसाांतच स्वप्नात दृष्टटाांत लमळुन कुलिै वत मादहत होते. नामस्मरणासाठी सोपे नाव घ्यावां.
कुलिै वत मोठ्या नावाचां असेल तर ते नाम घेताना तम
ु चीच िमछाक होईल, पररणामी कमी जप होऊन अपेक्षषत लाभ लमळणार
नाहीत.

ॐ या अषराने सुरु होणारे नाम घेऊ नये. अपवाि ॐ नम:लशवाय या जपाचा. हा लसद्ध जप आहे . तो अखांड जपला तरी चालतो.
बाकी कोणतेही ॐ अषराने सुरु होणारे जप नकोत. मी जेव्हा नामस्मरणावर लेख ललदहणार आहे , असे जाहीर केलां, तेव्हा नामजप
आणण मांत्रजप याांत काय फरक आहे ? हा सवागचर्क प्रश्न ववचारला र्ेला होता. ॐ या अषराने सरु
ु होणारे सवग नाम, मांत्र हे
वेिोक्त मांत्र आहे त. वेिमांत्र हे सोवळ्या-ओवळ्यात, शुचचभत
ुग ता पाळुन म्हणायचे जप आहे त. ते कर्ीही कोणत्या वेळी म्हणायचे
नसतात. र्ायत्री मांत्र, श्लोक, सुक्त, सवग स्तोत्रे ही वेिोक्त मांत्रे आहे त. त्याांना ववलशष्टट तनयमाांची आवश्यकता असते. हे तनयम
पाळावे लार्ु नयेत आणण प्रापांचचक माणसालाही परमाथागची र्ोडी लार्ावी म्हणुन नामाची योजना केलेली आहे .
श्री या अषराने सुरु होणारे नाम तुम्ही घेऊ शकता. उिा. श्रीराम, श्रीकृष्टण. श्री हे सांबोर्न आहे . या अषराचा अथग ऐश्वयग, र्न,
सब
ु त्ता असा होतो. श्री सांबोर्नाने शभ
ु प्रि लहरी तनमागण होतात. श्री ला सोवळां , शचु चभत
ुग ता याची र्रज नाही. आपल्याकडे
पुरुषाांच्या नावा अर्ोिर श्री लावतात. ते आिराथग सुचक आहे. श्री हे खरां तर िे वाांच्या अवताराांच्या नावालाच लावायचां असतां.
श्रीराम, श्रीकृष्टण, श्री समथग वर्ैरे. लक्षमण, शत्रुघ्न, बलराम याांना श्री म्हटलेलां कर्ी वाचलां नाही. सरसकट सर्ळ्याांनाच श्री
म्हणणां चुकीचां आहे, पण आत्ता हा तनयमच झाला आहे आणण तो सर्ळ्याांच्याच अांर्वळणी पडला आहे .

नेहमीच्या वापरातली काही नामे:-

दोन अक्षरी - राम, कृष्ण दत्त, राधा

तीन अक्षरी:- श्रीराम, श्रीकृष्ण, श्रीदत्त, गोववांद, ववठ्ठल, गणेश, मुरारी

चार अक्षरी:- रामकृष्ण, गजानन, ववनायक, वक्रतुांड (गणपतीची बिुतेक सवा नावे चार अक्षरी आिे त.)

पाच अक्षरी - िरे गोववांद, राधारमण, श्री गुरुदत्त,

सिा अक्षरी:- रामकृष्णिरी, गुरुदे व दत्त, दत्त हदगांबर

तेरा अक्षरी - श्री राम जयराम जय जय राम

अठरा अक्षरी:- हदगांबरा हदगांबरा श्रीपाद वल्लभ हदगांबरा

अजुन खुप नावे असतील. वरील नावाांवर नजर टाकलीत तर लषात येईल! यातली बरीचशी नावे रोजच्या वापरातली आहे त.
आपल्याकडे मल
ु ाांना िे वाांची नावे ठे वण्याची प्रथा होती. का तर येता, जाता, हाक मारताना िे वाचां नाव तोंडात घ्यायला हवां म्हणन
ु !
ही चाांर्ली प्रथा होती. आजकाल खुप ववचचत्र, आईवडडलाांचां नाव लमसळुन बनवलेली नावे ठे वतात. ती ऐकायलाही ववचचत्र वाटतात,
लशवाय ती उच्चारल्याने शुभ लहरीही तयार होत नाहीत.

कालच्या नामाच्या मोजिािीवर खप

ु जणाांनी प्रश्न उपत्स्थत केलेत. काहीांनी आषेपही नोंिवलेत. ह्यावर मी वेर्ळा लेख ललदहणारच
आहे , पण तो नांतर कर्ीतरी !
लेखाांक - ८

दे वासारखां सांताांचांिी नाव चालतां का ?

हो, अथागतच ! शुभ लहरी प्रषेवपत करणारां कोणतांही नाम चालतां. सांत हे तर िे वाचे प्रतततनर्ी आहे त, त्यामुळे त्याांचे नाव का नाही
चालणार ? आजच्या घडीला *श्री स्वामी समर्ा* हा सवागचर्क म्हटला जाणारा जप आहे . त्याखालोखाल ग्यानबा-तुकाराम आणण
र्णी र्ण र्णात बोते हे ही जप आहे तच. सांताांनीच खऱ्या अथागने नामाचा प्रचार केला. फारसा काथ्याकुट न करता फक्त तुम्ही
नाम घेत रहा. तम
ु ची होडी पैलतीराला लार्ते की नाही बघा, हे त्याांनी आपल्या हयातीच्या शेवटपयांत लोकाांना साांचर्तलां. रामिास
समथाांनी रामनामाचा १३ कोटी जप केला आणण त्याांना साषात श्री रामचांद्ाांनी िशगन दिले . रामिासाांनी आपल्या रहीांथाांतन
ु नाम हे च
कसां तारणहार आहे , हे साांचर्तलां आहे .

*दे वीचे श्लोक, तनवााण मांत्र म्िणु शकतो का ?*

िे वीचा नवाणगव मांत्र, सप्तशती, त्र्यांबकर्ौरीचा श्लोक हे सवग वेिोक्त मांत्र आहे त. ते शुचचभत
ुग होऊन म्हणायचे असतात. अखांड
नामस्मरणात ते म्हणु नयेत. िे वीची खुप नावे आहे त. बहुतेकाांची कुलिे वीच असते. ततच्या फक्त नावाचा अखांड जप करु शकता.
उिा. नस
ु तां जर्िां ब म्हणा.

*नामस्मरण करण्या अगोदर सांकल्प करणे आवश्यक आिे का ?*

कोणतीही सार्ना करण्यापुवी सांकल्प करायचाच असतो. सांकल्प म्हणजे िे वाला दिलेली commitment..शब्ि ! आपण व्यवहारात
एखाद्याला दिलेला शब्ि जसा पाळतो, तसाच िे वाला शब्ि द्यायचा असतो आणण तो पाळायचाही असतो. इथे मी सांकल्पाववषयी
ववस्तत
ृ ललदहणार आहे .

बऱ्याच जणाांना सांकल्प हे याांबत्रक काम वाटते. तसे ते नाही. तुम्ही जेव्हा मी अमुक-तमुक सार्ना इतक्या अवर्ीत पार पाडणारच
आहे , ती माझी जबाबिारी आहे , हा शब्ि िे ता तेव्हा तुम्ही नकळत िे वाशी commitment करत असता. आत्ता ती सार्ना वेळेत
पुणग करणां, हे तुमच्यावर बांर्न आलां. जर तो शब्ि पाळला र्ेला नाही तर ते तुमच्या कमगसांचचतात जमा होतां आणण पुढच्या
कोणत्यातरी जन्मात तुम्हाला ती सार्ना पुणग करावी लार्ते. िे व बरोबर तुमच्याकडुन ती वसुली करुन घेतो. हे सांकल्प पुणग
करण्यासाठी तुम्हाला पुन्हा जन्म घ्यावा लार्तो. जन्म मरणाच्या फेऱ्यात घुसळावे लार्ते. कमगसांचचताचा हा न्याय खुप सुक्षम
आहे .

बरे च जण सांकल्प करतात आणण तो मोडतातही ! कारण ते िे वाला एक तनजीव वस्तु मानत असतात. लहान मुले जशी
आईवडडलाांच्या र्ाकात असतात, तततकां आपण िे वाच्या र्ाकात रादहलां पादहजे, कारण तोच तर कताग करववता आहे . मर्
व्यवहारात आपली वपछे हाट होत असली, नक
ु सान होत असलां की आपण िे वाला िोष िे ऊन मोकळे होतो. यासाठीच सांकल्प
करताना िहा वेळा ववचार करावा. िे वाचे सांकल्प हे नववषागच्या सांकल्पासारखे नसावेत. नामस्मरणच नाही, इतर कोणतीही
सार्ना करताना आपण ही सार्ना पुणग करु शकु का, हा अांिाज घ्यावा. सार्ना करण्याची तीव्र इच्छा असली की जरुर सांकल्प
करावा. सांकल्पाने मनात बळ येत.े शेंडी तुटो वा पारां बी, मी माझी सार्ना पुणग करणारच, हा तनरहीह तुमच्या मनात रुजत रहातो.
सांकल्पाचा आसुड तुमच्या पाठीवर सतत वळवळत रादहला पादहजे, तरच तुमच्या सवग सार्ना पुणग होतील. तेव्हा नामस्मरण
करण्यापुवी सांकल्प कराच !

उद्या मी एका महत्त्वाच्या मुद्यावर ललदहणार आहे . लष असु द्या.

लेखाांक - ९

*सांकल्प कसा करावा ?*

नववन असलेल्या सार्काांना सांकल्पाची मादहती नसेल, म्हणुन ललदहत आहे . सांकल्प हा कोणत्याही सार्नेच्या सुरुवातीला एकिाच
करावा. पुन्हा पुन्हा करु नये. एखाद्या शुभ दिवशी स्नान करुन स्वच्छ कपडे घालावेत. िे वपुजा करावी. समोर ताम्हन/ताटली
ठे वावी. उजव्या हाताच्या ओांजळीत पाणी भरुन पुढीलप्रमाणे िे वाला आवाहन करावे.

*मी .......अमक
ु -तमुक, राहणार....स्वत:चे दठकाण, र्ोत्र......मादहत नसल्यास काश्यप बोलावे, िे वा तल
ु ा आवाहन करतो आहे की,
आजपासन
ु तझ्
ु या नावाचा (तम्
ु ही जो जप करणार आहात, ते नाव) अखांड जप करणार आहे . कायग लसद्धीस नेण्यास तु समथग
आहे सच. या प्रवासात यत्त्कांचचतही माझां मन िोलायमान करु नको आणण माझ्या पाठीशी कायम उभा रहा.*

असे म्हणुन ओांजळीतले पाणी ताम्हनात सोडावे. हे पाणी नांतर एखाद्या कांु डीत ओतावे. नुसतां हात जोडुनही तुम्ही सांकल्प करु
शकता. ओांजळीतले पाणी सोडण्याची कक्रया म्हणजे िे वाला वचन दिले असा होतो. हा सांकल्प तुम्ही तुमच्या शब्िाांतही माांडु
शकता. प्रत्येक वेळी copy-paste च केलां पादहजे, असां नाही.

*सांकल्प केला नाही आणण नामस्मरण चालु केलां. आत्ता काय करु ? सांकल्प हवाच का ?*

तुम्ही मनाशी ठाम तनश्चय केला असेल की, काही झालां तरी मी ही सार्ना पुणग करणारच, तर तुम्ही सांकल्प नाही केलात तरी
चालेल. नामस्मरण ही आयष्टु यभर चालणारी process आहे . या प्रवासात अनेक वेळा आपलां मन िोलायमान होऊ शकतां. अशा
वेळी सांकल्पाची आठवण ठे वली तर मन त्स्थर होते. सांकल्प हे मनाला तनश्चय िे ण्याचां काम करतां.

समजा, तुम्हाला दिल्लीला जायचां आहे . तुमच्याकडे पुरेसे पैसे नाहीत. जायची तनकड तर आहे . अशावेळी तुम्ही काय कराल ?
अथागतच without ticket प्रवास कराल. टी.सी. ने पकडलां नाही तर तुम्ही दिल्लीला पोचालही, पण सांबांर् प्रवासात टी.सी आला
तर काय होईल, या भीतीने तम
ु च्या डोळ्याला डोळा लार्णार नाही. तेच जर कुठूनही पैसे जमवुन, ततककट काढुन, ट्रे नमध्ये बसला
असतात तर tension free दिल्लीला पोचला असतात. सांकल्प हे अशा ततककटासारखां काम करतां.

*मी नामस्मरण चालु केलां. बरे च दिवस झाले. आत्ता मला त्याचा कांटाळा आला. िस
ु रां नाव मला आवडायला लार्लांय. मी तेच
घेतो. चालेल ना ?*

आपण कललयुर्ात वावरत आहोत. आपल्या मनाचे सत्त्व, रज, तम हे तीन र्ुण आहे त. सध्या सत्त्वाची कमी आहे . रज, तमो
र्ुणाांचीच वद्ध
ृ ी आहे . मनात अतप्ृ त वासना, इच्छा, कामनाही आहेतच. इतके दिवस हे वाढलेले रज, तम र्ुण, वासना सुखैनव
े
नाांित होते. बबचारा मरतक
ु डा सत्त्वर्ण
ु कोप-यात पडला होता. मध्ये मध्ये तो र्रु र्रु करायचा, पण तेवढ्यापरु ताच ! इतर
िोषाांपुढे त्याचां काही चालायचां नाही. अचानक नामस्मरणाचा र्बर्बा वरुन कोसळायला लार्लाय. इतके दिवस सख
ु ैनेव नाांिणाऱ्या
या वासनाांची त्रेर्ा ततरपीट उडालीय. त्या सैरा वैरा र्ावत सुटल्यात. सत्वर्ुण मात्र आत्ता थोडा थोडा टवटवीत दिसायला
लार्लाय. त्याला नामस्मरणाचां tonic लमळायला लार्लांय ना ! पण हे काय, िस
ु रे रजो, तम आणण या वासनाांनी एकत्र येऊन कट
रचलाय. हा नामस्मरणाचा हल्ला आपण परतवुन लावायचाच, नाहीतर आपल्यालाच र्ाशा र्ुांडाळावा लार्ेल. सर्ळे एक झालेत. ते
नामस्मरणाला ढकलायला लार्लेत. नामस्मरण मध्येच र्बर्ब्यासारखां येतांय, मध्येच षीण र्ारे सारखां येतांय. अरे रे, नामस्मरण
हटायला लार्लांय. आत्ता तर येईनासांही झालांय. झालां...बांि झालां एकिाचां ते !आपलाच ववजय झालाय !हुरेरे.....हुरेरे., परत
टवटवीत झालेला सत्त्व र्ुण तनपचचत पडलाय !

कोणाचां वणगन आहे हे ? अहो, तम

ु चांच आहे हे ! तम्
ु ही नामस्मरण सोडुन दिलांत ना ? तम
ु चीच र्त झालेय ही ! आत्ता कळलां
ना, नामस्मरणाची साथ सोडल्यावर काय उलथापालथ होत असते मनात !

सुरुवातीच्या मनोवेर्ाांशी सामना करा. काहीही झालां तरी नामस्मरणाची साथ सोडु नका. यासाठीच सांकल्प आवश्यक असतो.
िे वाला दिलेली comitment आठवली की नामस्मरणाची साथ सोडायचीच नाही, हा ठाम तनश्चय होतोच !
लेखाांक - १०

जेव्हा आपण िीघग मुितीचां काम हाती घेतो, तेव्हा ते नक्की पुणग होईल की नाही, याची आपल्याला खात्री नसते. कारण
भववष्टयकाळ आपल्याला मादहत नसतो. आपण एकच करु शकतो, ते काम मी पण
ु ग करे नच हा तनर्ागर मनात ठरवु शकतो. खरोखर
मनाची ताकि अफाट आहे . सायकल लशकताना तुम्हाला या ताकिीची कल्पना आली असेल. सायकल लशकवणारा मार्ुन
सायकलचां टोक हातात र्रुन र्ावत असतो. सायकल लशकणारा आपल्याला साांभाळणारा कोणीतरी आपल्यामार्े आहे , या ठाम
समजत
ु ीने बबनर्ास्त सायकल चालवत असतो. एका वळणावर तो लशषक सायकलवरचा हात काढुन तसाच उभा राहतो. सायकल
मात्र पुढे पुढे र्ावतच असते. लशकणाऱ्याला काहीच मादहत नसते. तो मात्र मस्त मजेत पायडल मारत असतो. अशा पद्धतीने
सायकल चालववणे लशकुनही होते. इथे मनाचा तनर्ागर सायकल लशषकाच्या रुपात आहे . िीघग मुितीचे अभ्यासक्रम, मोठमोठी
बाांर्कामे, र्रणे, मोठी मांदिरे अश्या तनर्ागरातन
ु च पण
ु ग होतात. यालाच तीव्र सांवेर् असे म्हणतात.

नामस्मरणासारखी अखांड सार्ना शेवटपयांत न्यायची असेल तर मनामध्ये हा तीव्र सांवेर् तनमागण होणां र्रजेचां आहे . ककतीही
अडचणी येऊिे , सांकटे येऊ िे , ववरोर् होऊ िे , मी नामस्मरण करणारच, हा तीव्र सांवेर्च तुम्हाला त्या सार्नेत यशस्वी करतो.
कामताांनी त्याांच्या पुस्तकात या सांवेर्ाचां छान वणगन करुन साांचर्तलां आहे . हा सांवेर्च तम
ु च्या सार्नेचां अर्ग काम करतो.
मनोतनर्ागर असेल तर सार्काला नामस्मरणाच्या पदहल्या दिवसापासन
ु च effect जाणवु लार्तो. आपण योग्य मार्ागवर आहोत,
याची खात्री पटु लार्ते. काहीांना नामस्मरणाचे तात्काळ पररणाम जाणवु लार्तात, तर काहीांना खुप उशीरा समजु लार्ते. हे सवग
या तीव्र सांवेर्ामुळेच होतां. आमच्या वैद्यककय भाषेत याला plassibo effect म्हणतात. अलसडडटीच्या पेशांटला कर्ी कर्ी नुसत्या
त्व्हटलमनच्या र्ोळ्या दिल्या जातात. डाॅक्टरवर रुग्णाचा प्रचांड ववश्वास असला तर त्याला या धषर्ानेही खप
ु बरां वाटतां. हाच
पररणाम तीव्र सांवेर्ाच्या बाबतीत होतो. अनेक शयगती त्जांकणारे र्ावपटु, मैिानावर शतके ठोकणारे खेळाडु या मनोतनरहीहामुळे बाजी
मारुन जातात. बाकीचे सामान्यच रहातात. तुम्हालाही अखांड नामस्मरण तहाह्यात करायचां असेल तर हा मनोतनरहीह आवश्यक
आहे .

*नामस्मरणाने आनांद का िोतो ?*

नामस्मरण हे मनोिोषाांवर काम करतां. मनातली घाण, मललनता, तनराशावािी ववचार हे नामस्मरणाने िरु होत असतात. जसजसे
नामस्मरण वाढु लार्ते, तसतसे ते शरीरातील प्रत्येक पेशीत लशरतांय असां जाणवायला लार्तां. मनातली तनराशा कमी होत
असल्यामळ
ु े त्याचा पररणाम शरररावरही होतो. शरीरातल्या प्रत्येक अणु-रे णुांत आनांि भरलाय, अशी तीव्र जाणीव व्हायला लार्ते.
नाचावसां वाटतां, बार्डावांसां वाटतां. ह्या आनांिाची तुलना कशाशी होईल ? िोन-तीन दिवसाांच्या भक
ु े ल्या माणसाला अन्न दिल्यावर
त्याला खप
ु आनांि होईल, त्याच्याशी तल
ु ना होईल ? की मेररट ललस्टमध्ये आपला मल
ु र्ा पदहला आलाय, हे कळल्यावर पालकाांची
हषगभररत अवस्था होते, त्याच्याशी होईल ?

आनांिाचे डोही, आनांि तरां र्..असे वणगन या नामस्मरणातुन लमळणाऱ्या आनांिाचे आहे . या आनांिाची तुलना कशाशीच होऊ शकत
नाही. तो एकमेवाद्ववतीय आनांि आहे . आनांि म्हणजे मोि, समार्ान िे णारा ! आनांिाने आपल्या अपेषा वाढल्या नाही पादहजेत,
तर आपल्या मनाला समार्ानी वाटलां पादहजे ! अखांड नामस्मरण करणारे सार्क भरपरु अन्निान करतात, िीन िब
ु ळ्याांना मित
करतात, शाळा-इत्स्पतळे उभारतात, ते कशासाठी ? त्याांच्याकडे भरपुर पैसा असतो म्हणुन नाही, तर मनात उठणाऱ्या त्या
आनांि लहरीांसाठी ! सख
ु लमलन का लेके, क्या करुां , कहाॅॅां जाऊ रे .... अशी भावातीत अवस्था नामी सार्काची होत असते. सांत
नामिे व तर नामस्मरण करताना खप
ु नाचायचे. इतराांनाही नाचायला लावायचे.
सांत र्ोरा कांु भाराची कथा तर तुम्हाला मादहतच आहे . तो नामानांिी इतका रां र्ुन र्ेला होता, की आपण तुडवत असलेल्या मातीत
आपलां बाळ आलांय, हे ही त्याला कळलां नाही. ह्या साांर्ोवाांर्ी कथा नाहीत, प्रत्यषात घडलेल्या घटना आहे त. तम्
ु हीही नामानांिी
रां र्ु शकता. तुम्हालाही जाणणव येईल, अरे , का नाचावसां वाटतांय मला, कसला एवढा आनांि झालाय ? हे जर् इतकां सुांिर आहे,
मला खरां च कल्पनाच नव्हती का ? Thank God...तुझ्यामळ
ु े मला हे समजलां ! फक्त नामस्मरण करा, ह्या आनांिाचे हक्किार
तुम्हीच आहात !
लेखाांक - ११

आज आपण वाणीचे ४ प्रकार पाहु. आपण तोंडाने जे बोलतो, तीच वाणी आहे, असे समजतो. तसे नाही. या व्यततररक्त इतर
प्रकारे ही बोलता येते. बाकी कशात नाही, पण नामस्मरणात या वाणीांना खप
ु महत्त्व आहे . नामस्मरण कोणत्या वाणीतन
ु होत
आहे , हे लषात घेत रहावे लार्ते. त्यानस
ु ार सार्काची प्रर्ती कळते.

*वैखरी* - आपण तोंडाने जे काही बोलतो, त्याला वैखरी वाणी असे म्हणतात. सवाांना हीच वाणी मादहत आहे . आपण िस
ु -याांशी
बोलतो, भाषा लशकतो, हे सवग वैखरी वाणीने होते. नामस्मरणाचा पदहला टप्पा सुरु होतो तेव्हा वैखरी वाणीद्वारे नाम घेतले जाते.
तोंडातल्या तोंडात नाम घेणे म्हणजे वैखरी होय. अर्िी सुरुवातीला मनातल्या मनात जप होत नाही. तसा अट्टाहासही करु नये.
नामजप हा वैखरीनेच घ्यावा लार्तो.

*मध्यमा* - नामजप जेव्हा र्ळ्यात येतो, तेव्हा तो मध्यमा वाणीत आला आहे , असे समजावे. आपण मनातल्या मनात जप
करतो, असे म्हणतो, तेव्हा तो मध्यमा वाणीतुन येत असतो. झोपेतही र्ळ्यातल्या र्ळ्यात जप चालु रहातो, ती मध्यमा वाणी
होय. नामस्मरणात थोडीफार प्रर्ती झाली की मर् मध्यमा वाणीने जप करावा. या वेळी मनात ववचार न आणता मध्यमाने जप
करता येतो.

*परा* - ह्रियातन
ु येणारी ती परा वाणी होय. नामाची त्जतकी सांख्या असेल तततके कोटी जपसांख्या झाली की, तो लसद्ध होतो
आणण ह्रियातुन नामजप सुरु होतो. तो फक्त सार्कालाच ऐकु येतो. परा ही सखोल वाणी आहे . या अवस्थेत वाचालसद्धी येत.े
तुम्ही जे बोलाल ते खरां होतां.

*पश्यन्तत* - नालभमांडलापासुन येणारी ती पश्यत्न्त वाणी होय. एखािी व्यक्ती खुप हाका मारत असेल तेव्हा आपण त्याला
सहज म्हणतो, काय रे , बेंबीच्या िे ठापासुन ओरडतोस ? तेव्हा त्याला पश्यत्न्त वाणी अलभप्रेत असते. कर्ीकर्ी भाांडणात खुप
तळतळाटाने वाक्ये उच्चारली जातात, तेव्हा ते तळतळाट लार्तातच. उच्चार वैखरीतुन झाले तरी ते नालभमांडलातुन आलेले
असतात. पश्यत्न्त मध्ये सार्क जप करत नसला तरी तो आपोआप चालु रहातो. सार्काला काही करावे लार्त नाही ना जप
मोजावा लार्त ! याला उन्मनी अवस्थाही म्हणतात. या अवस्थेत नाम अर्िी अतनवार येत असते. अर्िी थोपवु म्हटले तरी
थोपवता येत नाही. नामिे व महाराज नामानांिात असे बेभान व्हायचे. त्याांची अतनवार अवस्था व्हायची. पाहणा-याला वाटायचे,
काय पार्ल झालाय ! ती वेड लार्ण्याची अवस्था नाही, नामानांिी रमण्याची अवस्था असते. नाममुती सार्काच्या अर्िी तनकट
आलेली असते. सांत मीरे चां उिाहरण प्रलसद्धच आहे .

या अवस्था फक्त नामानांिातच व्यक्त होतात. एरव्ही वैखरी व्यततररक्त लोकाांना इतर वाणीांची मादहतीही नसते आणण काही िे णां
घेणांही नसतां. तम्
ु ही नामात ककती प्रर्ती केलीय, हे या वाणीच्या अवस्थाांवरुन कळते. अखांड नाम घेणाऱ्याने आपण कोणत्या
वाणीत आहोत, हे कायम वेळोवेळी तपासुन पादहलां पादहजे.

*कािी वर्ाांपुवी मला गुरुांनी नाम हदलांय. मी तो करतोयिी. माझी प्रगतीिी िोतेय. आत्ता मला दस
ु रे गुरु भेटलेत. त्याांनीिी नाम
हदलांय. आत्ता मी काय करु ?*

प्रश्न मोठा unique आहे ना ! असां आपल्या बऱ्याच जणाांच्या बाबतीत होतां. नाम जेव्हा पदहल्या र्रु
ु कडुन घेतो, तेव्हा त्यालाच
चचकटुन रहायचां असतां. नाम मध्यमा, परा वाणीत आल्यावर आपण सोडु म्हटलां तरी नामच आपल्याला सोडत नाही, चचकटुन
बसतां. सुटता सुटत नाही. अशा अवस्थेत िस
ु ऱ्या र्ुरुने दिलेलां नाम आपण कसां घेऊ शकु ?
प्रत्येकाची आई जशी एकच असते, तसेही र्ुरुही एकच असतात. म्हणुन तर त्याांना र्ुरुमाऊली म्हणतात. र्ुरुांव्यततररक्त इतर
सत्परु
ु षाांचां फक्त िशगन घेऊन त्याांचे आशीवागि घ्यायचे असतात. तसेही आपल्याला एका र्रु
ु कडुन नाम घेतल्यावर िस
ु रे र्रु
ु त्या
कायागत ढवळाढवळ करत नाहीत, कारण त्याांनी अांतज्ञागनाने सवग जाणलेलां असतां. वरील प्रश्नातील िस
ु रे र्ुरु हे किाचचत
आध्यात्त्मक शक्ती कमी असलेले असावेत, नाहीतर त्याांनी हा उपद्व्याप केला नसता. आपणही िस
ु ऱ्याकडुन नाम घेऊन नकळत
आपल्या र्ुरुांवर अववश्वासच िाखवत असतो. तसे करु नये. ित्तात्रेयाांनीही २४ र्ुरु केले होते. ते सवाांकडुन नामे नाही घेत सुटले,
तर प्रत्येकाकडुन सार लशकत रादहले. तेव्हा तुम्हीही पदहल्या नामालाच चचकटुन रहा. वेळोवेळी र्ुरुांचां मार्गिशगन घेत रहा. जयाांना
र्ुरु लमळालेच नाहीत, त्याांच्या बाबतीत प्रश्नच उद्भवत नाही.
लेखाांक - १२

*मी माळ घेऊन जप केलेला पत्नीला आवडत नािी. कपाळावर आठ्या असतात. काय करु ?*

हा तुमचाच प्रश्न नाही, universal प्रश्न आहे . नामस्मरणाच्या बाबतीत तीव्रत्वाने हे दिसुन येतां. घरात वेर्वेर्ळ्या स्वभावाची,
रजोतमोत्तर र्ुणाांची माणसे रहातात. ती एकमेकाांच्या सोबतच असतात. प्रत्येकाचा स्वभाव िस
ु -याला पटे लच, असां नाही.
िे वर्मागच्या बाबतीतही तसांच होतां. काही खुप िे वभोळी असतात, तर काही टोकाची नात्स्तक ! नवरा-बायकोंची अशी वेर्वेर्ळी
टोके असतील तर काय बघायलाच नको ! रोजच महाभारत घडत रहातां. नवऱ्याने लाड बाईंचां ऐकुन अखांड नामस्मरणाला सुरुवात
केलीय. दिवसभर तो काही कोणाशी बोलत नाही. फक्त माळ घेऊनच बसलेला आहे . कोणाशी जाऊिे , माझ्याशीही र्ड बोलत नाही
आहे . त्या लाडबाईला चाांर्लां खडसावलां पादहजे. हे असेच आर्ाऊ ववचार बायकोच्या मनात येत असतील ना !

तम्
ु ही सत्वर्ण
ु ी होत असलात तरी घरातली इतर मांडळी ही रजोतमोत्तर र्ण
ु ाांचीच रहातात. त्याांना तम
ु चा हा अध्यात्मातला प्रवास
कसा काय रुचेल ? काही जणीांना आपला नवरा सांसारात नीट लष घालणार नाही, सांन्यासी वर्ैरे होईल...अशीही भीती वाटत
असते. खरोखर असां काही होत नाही. नामस्मरण केल्यापासुन काही दिवसाांत सार्काच्या लैंचर्क वासना तनयांबत्रत होऊ लार्तात.
परस्री third person ककां वा अनोळखी वाटु लार्ते. ततच्याबद्दल अललप्तता वाटु लार्ते. यामळ
ु े च प्रपांचात असलेल्याांनी नामस्मरण
करावे की नाही, असा प्रश्न बऱ्याच जणाांना पडतो. लभन्न ललांर्ी व्यक्तीबद्दल मनात कोणतेही ववकार न येणे, हे चाांर्लांच लषण
आहे . तसे ते होत नसेल तर आपली नामस्मरणाची र्ाडी कुठल्यातरी खडकाळ वाटे वरुन ठे चकाळत चालली आहे , असे खुशाल
समजावे.

नामस्मरण करणारा सार्क हा सांसारात असन

ु ही अललप्त वार्तो. त्याला सांसाराचे लमथ्यत्व कळलेले असते, पण म्हणन
ु तो काही
सांसार सोडुन पळत नाही, उलट जास्त जबाबिारीने वार्तो. त्याच्या हातन
ु फारश्या चुका होत नाहीत. नामस्मरणाला घरातुन
सहसा ववरोर्च असतो. काय दिवसभर माळ घेऊन बसलाहात, बाजारातुन जाऊन ककराणा सामान घेऊन या...घरातली कामे करा,
असे शेलके टोमणेही ऐकावे लार्तात. जसजसे नामस्मरण वाढत जाते, तसतसे इतराांच्या मनोवत्ृ तीतही फरक पडु लार्तो.
सार्काचे तेजोवलय शद्ध
ु होत असल्यामुळे त्याच्या आजुबाजुचे वातावरण ही शद्ध
ु होऊ लार्ते. सार्काच्या जवळ र्ेल्यावर शाांत
वाटु लार्ते. म्हणुन कोणी जयेष्टठ मांडळी घरात नामस्मरण करत असतील तर अज्ञानाने त्याला ववरोर् करु नका. सार्कानेही
सवाांकडे िल
ु ष
ग करुन नामस्मरण चालच
ु ठे वले पादहजे. हा ववरोर् वातावरणातल्या ववघातक शक्तीांमळ
ु े होतोय, असे लषात घेऊन
शाांत रादहले पादहजे.

तुकाराम सिे ह स्वर्ागत र्ेले, पण त्याांची पत्नी, आवलीबाई शेवटपयांत प्रपांचातच अडकुन रादहली. ततचे तेच प्राक्तन होतां.
मनुष्टयाचा जन्म हा प्रपांचात लोळत पडण्यासाठी नाही, तर जन्म-मरणाच्या फेऱ्याांतून सुटण्यासाठी आहे , हे जयाला कळले तो या
भवसार्रातन
ु तरला. सर्ळ्याांच्या भाग्यात नामस्मरणाचा योर् नसतोच, काही नमगिेचे र्ोटे पाण्यात राहुनही कोरडे ठाकच रहातात
!

*नामस्मरणाला आिारवविाराचां बांधन आिे का ?*

अथागतच ! हा प्रश्नच मनात येऊ नये. नामस्मरणाला मद्यपान, व्यसने चालत नाहीत. माांसाहारही शक्यतो नकोच. हे सवग
नामस्मरणाच्या पदहल्या दिवसापासुन सोडायला नको. तसां केलां तर नामस्मरण रादहलां बाजुलाच, या र्ोष्टटीांचीच आठवण येत
रादहल. जसांजसां नामस्मरण वाढु लार्ेल, तसतशी सार्कालाच या सवग र्ोष्टटी तन:सार वाटु लार्तील. हळुहळू सवग र्ोष्टटी सुटल्या
पादहजेत. नामस्मरण हे मनावर कायग करते. ह्या वाईट र्ोष्टटी आहे त, हे मनाला एकिा पटलां की सार्क स्वत:हुन या सवग र्ोष्टटी
सोडुन िे तो.
लेखाांक - १३

*जप मोजायलाच िवा का ? भक्ती अशी मोजुन िोते का ?*

जप मोजायचा कांटाळा येतो का ? ठीक आहे , नका मोज.ु मनातल्या मनात नामस्मरण करा. १ तासात २/३००० तरी व्हायला
पादहजे, या दहशेबाने सुरु करा. एक तास झाला उलटुन. आत्ता साांर्ा, झालां का नामस्मरण ?

नाही हो ताई, फारसां काही झालां नाही. मनात सारखे ववचार येताहेत. सुरुवातीला छान समार्ी लार्ली होती, पण मध्येच
बाॅससाहे बाांची आठवण झाली. जाम तांर्वतायत ते ! त्याांना चाांर्ल्या िोन कानलशलात लर्ावल्यात. प्रत्यषात कुठला मारतोय ?
असां तर असां ! मनातल्या मनात मी नेहमी त्याांना भरपुर मारत असतो. बायकोची वेर्ळीच कटकट असते. आत्ता महार्ाई काय
मी आणलीय ? सारखां आपलां तेच तुणतुणां ! जरा म्हणुन चेह-यावर हसु नाही. ततलाही मी सतत िमात घेत असतो, मनातल्या
मनात हो...उघड काही आपली टाप नाहीच !

मोठ्याची क्लासची फी बाकी आहे . त्याचां काहीतरी करायला हवां. र्ाकटीला सारखां नटायला हवां असतां. ततने वाढदिवसासाठी
नववन, महार्ड्या ड्रेसचा हट्ट र्रलाय. माझी पाठ पण सतत िख
ु तेय. आई र्ां, आत्ता तर जावांच लार्ेल डाॅक्टराांकडे !तरी मी
टाळतच होतो......एवढे सर्ळे ववचार त्या तासाभरात आले ना ? पण मर् नामस्मरण कुठपयांत आलांय ? की ते मध्ये मध्ये
आठवत होतां ?

लोकहो, हे प्रातततनचर्क चचत्र आहे . आपल्या सवाांचीच प्रपांचाकडे एवढी ओढ लार्ुन रादहली आहे . आपण आपल्या मनातही आपला
सांसारच रे टत असतो. त्यात नामस्मरणासारखा (षुल्लक ?) ववचार कुठून घस
ु ववणार ? यासाठीच माळ घेऊन वा तत सांबांचर्त
उपकरण वापरुन जप मोजावा लार्तो. नस
ु तां मनातल्या मनात जप करणां, हे वाटतां तेवढां सोपां नाही. वतगक माऊलीांनी त्याांच्या
पुस्तकात म्हटलां आहे, घी िे खा,लेककन बडर्ा नहीां िे खा! तुम्हाला खुप वाटतां, आपण बरां च नामस्मरण केलांय, पण त्याला
आपल्याच मनातल्या ववचाराांचे speed brekers सतत अडथळे आणत असतात.

स्वामी समथाांनीही स्वामी चररत्र पोथीत १३ व्या अध्यायात जप मोजुन ठे वावा बरे ...असे म्हटले आहे . वाणीचे ४ प्रकार आहे त.
त्यातल्या मध्यमा वाणीत जप येईपयांत जपाची मोजिाि आवश्यकता असते. एकिा का जप ततथे त्स्थरावला की तो आपोआप
होतो. मोजावा लार्त नाही. जप मोजल्यामुळे आपण नामस्मरणात प्रर्ती करतो आहोत की नाही, याचाही आढावा घेता येतो. १
कोटी जप झाल्यावर ववचारप्रवाह पण
ु ग थाांबतो. तेव्हा मर् कश्याला हवी माळ, असां वाटु लार्तां !

*जप विीत मलिुन त्या दे वाच्या चरणाांशी ठे वतात, ते बरोबर आिे का ?*

नामस्मरणावर वाणीचे सांस्कार व्हायला हवेत. नाम हे वैखरीतुन मध्यमेत जातां. direct ततथे पोहोचत नाही. लहान मुलाला आर्ी
चमचा-वाटीने िर्
ु पाजतात, direct कप तोंडाला लावत नाहीत. कुठलीही process ही क्रमबद्ध व्हावी लार्ते. जप वहीत ललदहताना
ककमान २ िा तरी जपला जातो. या दहशेबाने तुमचां दिवसभरातलां नामाचां जे target आहे , त्याच्या तनम्मे नामस्मरण तरी तुम्ही
ललहायला हवां ! एवढा जप ललदहता येत असेल तरच तो मार्ग स्वीकारा. केवळ १/२ हजार नाम वहीत ललहुन आपलां उदद्दष्टट सफल
होत नाही. शारीररक षमताही कामाला लावावी लार्ते, ते तनराळां च !

ही लेखमाला मी नववन सार्काांसाठी ललदहत आहे . जयाांची, नामस्मरण म्हणजे काय, कशाला हवां ते झांझट, अशी पररत्स्थती आहे ,
त्याांना नामस्मरणाची बाराखडी कळायला हवी. जे सार्क नामस्मरणात खुप पुढे र्ेलेले आहे त, त्याांना ही लेखमाला खुप बाळबोर्
स्वरुपाची वाटु शकेल. कृपया त्याांनी ववचचत्र प्रततकक्रया व्यक्त करुन नववन लोकाांचा दहरमोड करु नये. ही ताई तर वेर्ळां ललदहते,
हा िािा असा का ललदहतोय, असा लोकाांचा बवु द्धभेि होऊ शकतो. सवाांनाच र्रु
ु लाभले नाहीत. जयाांना र्रु
ु लाभलेत, त्याांनाही या
प्रवासातल्या खाचाखोचा मादहत असतीलच, असे नाही. तेव्हा शाांततेने घ्या. मी सर्ळ्याांचे प्रश्न वाचते. त्याांच्या उत्तराांचा
लेखमालेत समावेश करते. ताई काही वैयत्क्तक साांर्त नाही, असे समजुन तुम्ही दहरररीने उत्तरे ललहु नका, त्यामुळे वाचकाांचा
र्ोंर्ळ उडण्याचीच जास्त शक्यता असते. अजुन लेखमाला बरीच बाकी आहे . पुढेही प्रश्नाांची उत्तरे येणारच आहे त !
लेखाांक - १४

*घरात/आॅफिसमध्ये काम करताना दोतिी िात गुांतलेले असतात. जप मोजता येत नािी. काय करु ?*

लेखमाला सुरु झाल्यानांतर सवागचर्क ववचारला जाणारा हा प्रश्न आहे. आपली नेहमीची कामे आपल्याला करावीच लार्तात.
जपासाठी फावला वेळ शोर्ुनही लमळत नाही. जप करायची तर मनापासुन इच्छा आहे. कामे करताना समजत नाही, जप ककती
झालाय ! बरोबर आहे . अशावेळी आर्ी आपला जप अध्याग तासात/एक तासात/ िीड तासात माळे वर ककती होतो, त्याची नोंि करुन
ठे वा. समजा, एका तासात तुमचा जप नेहमी ४००० होतोय, तर काम करताना १ तासात ककमान अडीच/तीन हजार जप झालाय,
असे समजा. काम करताना माळ हातात नसली की जपाचे व्यवर्ान कर्ीकर्ी सुटते. मनात ववचारही येत-जात असतात. कामात
आपले शरीर र्ुांतलेलां असतां. या सवग व्यापातुन आपल्याला आपला जप चालु ठे वायचा असतो. साहत्जकच तो कमीच भरणार !
अर्िी accurate जप सांख्या मोजता येत नसली तरी अांिाजपांचे जप असाही मोजता येतो.

ववशेषत: दिवसभर आपण कामात र्ुांतलेले अस,ु तेव्हातर हीच पद्धत वापरावी लार्ते. ही जपसांख्या दिवसभराच्या एकुण
जपसांख्येमध्ये नोंिवुन ठे वली की आपल्यालाही वेळ फुकट घालवला नाही, याचे समार्ान वाटते. कर्ीकर्ी उलटही होते, माळे चे
व्यवर्ान नसल्यामळ
ु े जप जबाबिारीने, पण
ु ग लष एकारही करुनही केला जातो. कर्ीकर्ी रोजच काय जप करायचा, म्हणन
ु तो
टाळलाही जातो, म्हणुन माळ ही हवीच. वपकतनक मुड असेल, लमत्र-मैबत्रणीांचां get together असेल,अश्या वेळी जपाची आठवणही
काढता येत नाही. हा सवग खची झालेला वेळ घरी परतल्यावर नामस्मरणात भरुन काढावा. एखाद्या दिवशी नामस्मरण करायलाच
लमळालां नाही, तर िस
ु ऱ्या दिवशी नामस्मरणाची जास्तीची ड्यट
ु ी लावन
ु घ्यावी. िस
ु -या दिवशी नेहमीचा जप करावाच, आिल्या
दिवशीचाही जप पुणग करुन टाकावा.

थोडक्यात आपली नामाचां account running position मध्ये राहील, याची काळजी आपणच घ्यावी. अशा वेळा वारां वार येऊ लार्ु
नये, याची जरुर काळजी घ्यावी. स्वत: ड्रायत्व्हां र् करतानाही हाच तनयम पाळावा. १ तास आपण ड्रायत्व्हां र् करत अस,ु तर त्या
एका तासात आपला जप ककती होईल, याचां calculation आर्ीच करुन ठे वावां. त्याप्रमाणे त्या जपातन
ु १/२ हजार जप सांख्या
वजा करुन आपली त्या दिवशीची जपसांख्या नोंिवन
ु ठे वावी. मध्ये मध्ये ववचाराांचे speedbreakers ही असतात ना ! स्वत:
ड्रायत्व्हां र् करताना आपलां लष जपाकडे कमी, आणण रस्त्याकडे जास्त असावां, नाहीतर राम तुम्हाला स्वर्ागतच भेटायचे ! तसां
नको व्हायला...

*घरात द:ु खद प्रसांग घडलाय. माणसे भेटायला येतात. अशा वेळी जप करावा का ? बरां हदसेल का ते ?*

हो, हे बरोबर आहे . नामाची सवय लार्लेली असते. दिवसभरात माणसे र्ेल्यानांतर आपण एकाांतात रहावे. मनोमन मांत्रिे वतेची
षमा मार्ावी आणण आपला जप करावा. अर्िी पण
ु ग करता येत नसला तरी थोडा फार करावा. हा रादहलेला जप िस
ु ऱ्या दिवशी
भरुन काढता येईल, याची चाचपणी करावी.

माझी लेखमाला सुरु झाल्यानांतर बऱ्याच जणाांनी दिवसभरात जपाला ककती वेळ लार्तो, त्याची मोजिाि करुन ठे वलीय. काहीांना
१० तास लार्तात, काहीांना १५ तास! एक तर २५ तासाांवर र्ेला. दिवसाचे २४ तास असतात. त्याला तर अहोरात्रच जप करावा
लार्ेल. तम्
ु ही जपनाम कमीत कमी अषराांचे घेतलेत तर इतका वेळ नाही लार्त. सात-आठ अषराांचे नामजप दिवसभरात
आरामात होतात. त्यापुढच्या अषराांनाांच जास्त वेळ लार्तो. यासाठीच कमीत कमी अषराांचे नाम घ्यावे.

*श्रीराम जय राम जय जय राम* हा १३ अषरी नामजप आहे . बहुतेकाांनी हा घेतलाही असेल. श्री समथग रामिासस्वामी आणण
र्ोंिवलेकर महाराज याांचां हे आवडतां नाम आहे . रामिास स्वामीांनी तर १३ वषाांत १३ कोटी हा नामजप पुणग केला. खरां तर हा जप
कसा केला असेल, या ववषयी अनेकाांच्या मनात शांका आहे . अर्िी काहीही काम न करता, सकाळी ६ वाजल्यापासुन रात्री १२
वाजेपयांत हा जप केला तरी तो १७/१८ हजार पयांत जाईल. (मी हा प्रयोर् केला आहे .) रामिास स्वामी हे आध्यात्त्मक षेत्रात
अचर्कारी पुरुष होते. त्याांना रामाचा अनुरहीह होता, लशवाय ते सांन्यासीही होते. या सवग र्ोष्टटीांचा ववचार करता त्याांना हा नामजप
पुणग करणे अशक्य असेल, असे वाटत नाही. र्ोंिवलेकर महाराजाांचह
ां ी तेच ! ते तर त्याांच्या लशष्टयाांनाही हे च नाम द्यायचे. आपण
पोटाथी माणसे आहोत. पोट साांभाळुन आपल्याला नामस्मरणाची र्ाडी ओढायची आहे . ह्या नामात रामाची तीन नामे आहे त. एक
माळ पुणग केली तर रामाच्या तीन माळा होतात, यातच आपलां समार्ान मानुन घ्यायचां !
लेखाांक - १५

िे वावर भक्ती करतोय, ती मोजायची कशाला ? असा आषेप सतत होतोय. मला वाटतां, मी त्याांना व्यवत्स्थत उत्तर दिलेलां आहे .
या उपरही त्याांचा हा आषेप येत असेल तर ते लेखमाला व्यवत्स्थत वाचत नाहीत, असाच अथग घेईन. ही लेखमाला नववन
सार्काांसाठी आहे . जयाांना नामस्मरण म्हणजे काय, हे च मादहत नाही, त्याांना परमाथग मार्ागवर ओढुन आणण्याचा हा छोटासा
प्रयत्न आहे. जे नामस्मरणात खप
ु पुढे र्ेलेले आहे त, त्याांनी जरा मार्े वळुन पाहावां.आपण नामस्मरणाला सुरुवात केली होती, ते
दिवस आठवावेत. मर् लेखमालेची का र्रज आहे ते कळे ल.

*जप करताना मन अन्जबात एकाग्र िोत नािी, काय करु ?*

हा ही जुनाच प्रश्न आहे. तररही पन्

ु हा साांर्ते. नामस्मरण करण्यापुवी तुमच्यात मनोिोष खुप होते. षडड्रपुही सुखन
े ैव नाांित होते.
नामाने आत्ता त्याांची जार्ा घ्यायला सरु
ु वात केली आहे. इतके दिवस बबनभाड्याच्या घरात सख
ु ाने राहणाऱ्या या मांडळीांची
पळापळ सुरु झालीय. आत्ता आपलां कसां होणार, या ववचाराने त्याांची र्ाांिल उडालीय. त्याांच्या र्ाांिलीचा, पळापळीचा त्रास हा
तुम्हालाच होत रहाणार, कारण ते तुमच्या मनाच्या आश्रयाने रहातात.

लहानपणापासुन जे जे ि:ु खि भोर् आपल्या वाटे ला आले असतात, त्याांच्या आठवणी काळाच्या ओघात मनामध्ये खुप खोलवर
िबलेल्या असतात. काहीांना आपणच िाबन
ु ठे वलेलां असतां. नकोच त्या आठवणी, असे म्हणन
ु आपण त्याांचां मनामध्येच एका खोल
ववदहरीत िफन केलेलां असते. काहीांनी त्याांच्या आयुष्टयात काय काय भोर्लेलां असतां, आपण कल्पनाही करु शकणार नाही !
काहीांवर खुप अन्याय झालेला असतो, तर काहीांकडुन िस
ु ऱ्याांवर सुखावर प्रहार झालेले असतात ! नामस्मरणाच्या झळ
ु ु कीने या
आठवणीांना र्क्का लार्तो.

जसजसां नामस्मरण होत रादहल, तश्या या आठवणी मनाच्या पष्टृ ठभार्ावर र्ोळा व्हायला लार्तात. तुमच्या नामस्मरणाचा वेर्
जास्त असेल तर या आठवणी वपशाच्च्यासारख्या तुमच्या मार्ेच लार्तात. खरां तर त्याांची हकालपट्टीच होत असते, पण
सहजासहजी त्या त्याांची जार्ा सोडायला तयार हो नाहीत. नामस्मरणरुपी कुिळीने त्याांच्यावर घाव पडत असतात. शेवटपयांत
त्याांची वळवळ चालुच असते. मनातल्या या अांतर्गत घडामोडीांचा त्रास आपल्यालाच होत असतो. जयाांना नामस्मरणाने हे होत
आहे हे समजतां, ते चचकाटीने ककल्ला लढवत रहातात. नामस्मरण चालुच ठे वतात. जयाांना या र्ोष्टटी कळत नाहीत, ते घाबरुन
ककां वा अज्ञानाने नाम घ्यायचां सोडुन िे तात.

नामस्मरणाचा हा र्बर्बा अववरत चालच

ु रहायला हवा. हा र्बर्बा त्या षडड्रपुांवर पडत रादहला की आठवणीांच्या रुपाने मनाला
लार्लेली ही आर् हळुहळू ववझत जाते. मार्े उरते ती राख ! नामस्मरणाच्या वाऱ्याने ही राखही उडुन जाते आणण आपल्या
मनाचा तळ स्वच्छ, सांि
ु र होवन
ु जातो. आत्ता ततथे कोणत्याही िष्टु ट आठवणी नसतात. हळुहळू ती जार्ा आनांिाने भरायला
लार्ते. अमयागि हसावांसां वाटतां. प्रत्येकावर प्रेम करावां, अशी आतुनच ऊलमग वाटु लार्ते. खरोखर नामस्मरणाची ही process खुप
सुांिर आहे !

आपल्या मनात घडणाऱ्या या प्रत्येक घडामोडीच्या षणाांचे फक्त तम्

ु हीच प्रेषक आहे त. ही कफल्म तम्
ु हालाच पाहायला लमळत
आहे . याबद्दल तम्
ु ही फक्त िे वाचे आभार माना आणण या नामर्ांर्ेत जयाांनी आपल्याला उतरवलांय, त्या र्ुरुांनाही कायम स्मरणात
ठे वा. नामस्मरण हे अचर्काचर्क का व्हायला हवां, त्याचा आरहीह मी का र्रत असते, हे आत्ता तुमच्या लषात आलां असेल. तुम्ही
जेमतेम १५/२० माळा नामस्मरण केलां, तर या आठवणी ककतीतरी वषे तुम्हालाच छळत राहतील. यासाठी त्यावर नामस्मरण
वाढवायचां, हाच तोडर्ा आहे !
लेखाांक - १६

*नामयोग श्रेष्ठ की कमायोग श्रेष्ठ ?*

प्रश्नाची उपरोचर्क शैली कळली. दिवसभर नाम घ्यायचे, म्हणुन काम र्ाम सोडुन बसायचे नाही. उलट फावला वेळ कसा लमळे ल,
याची सतत चाचपणी करुन, त्या वेळेत नाम घेत बसावे. लशवाजी महाराजाांचा इथे िाखला दिला जातो. महाराज दिवसभर
नामस्मरण करत बसले असते तर हे दहांिवी स्वराजय दिसले असते काय ? नुसतां नाम घेऊन मुघलाांचा तन:पात झाला असता
काय ?

लशवाजी महाराज हे लोकोत्तर पुरुष होते. ते अवतारी पुरुष होते, असा स्पष्टट उल्लेख श्रीपाि श्रीवल्लभ चररत्रात आहे . समथग
रामिास स्वामीांचे ते आवडते लशष्टय होते. त्याांचा जन्मच मुळात मघ
ु लाांचा तन:पात करण्यासाठी झाला होता. त्याांनी षबत्रय वत्ृ ती
अांर्ी बाणवली होती, पण म्हणन
ु त्याांनी आध्यात्त्मक लोकाांची कर्ी थट्टा केली नाही. साषात भवानी मातेचा वरिहस्त
असल्यामळ
ु े ते स्वत:पुणग आत्स्तक होते. अश्या लोकोत्तर व्यक्ती या नामस्मरणाच्या पललकडे असतात.

आपण सार्ी माणसे आहोत. पाप-पुण्याची र्ोळा-बेररज करण्यासाठीच आपल्याला वारां वार जन्म घ्यावा लार्तो. पोटाची खळर्ी
भरायचां काम कोणालाही चुकलेलां नाही. ते करत असताना आपली पररत्स्थती अजुन कशी सुर्ारे ल याच्या वववांचनेत आपण
असतो. अहोरात्र कराव्या लार्णाऱ्या कष्टटाांना िै वी सामथ्यागची जोड लाभली तर आपली पररत्स्थती सर्
ु ारे ल, या आशेने आपण
आपला मोचाग नामस्मरण, कमगकाांड या आध्यात्त्मक र्ोष्टटीांकडे वळवतो. यात वाईट काहीच नाही. कोणत्याही र्ोष्टटीत प्रयत्न ९९%
असले तरी १% नलशबाचा भार् असतोच ! हे नलशबच आपले पुवस
ग ांचचत ठरवते. कोणाला मादहत, आपले पुवस
ग ांचचत काय आहे ?
आत्ताच्या घडीला आपले पव
ु स
ग ांचचत वाईट असेल तर ते आपल्या यशाच्या आड येऊ नये, एवढ्यासाठीच आपण िै वी र्ोष्टटीांच्या
मार्े लार्तो.

असेल हरी, तर िे ईल खाटल्यावरी ! ही र्ोष्टट तनिान आजच्या काळाला तरी लार्ु पडत नाही. लक्षमी प्राप्तीचे जे तोडर्े साांचर्तले
जातात, तेच काहीही काम न करता आपण करत बसलो तर लक्षमी कशी प्रसन्न होणार आहे ? सतत माळ घेऊन बसणाऱ्याांना जे
टोमणे ऐकावे लार्तात, त्याांना माझां हे च साांर्णां आहे , स्वत:ची पररत्स्थती सुर्ारण्यासाठी जे जे आवश्यक प्रयत्न आहे त, ते सवग
त्याांनी केलेले असतात. आत्ता या प्रयत्नाांना िै वी उपायाांची जोड व्हावी, म्हणुन ते नामस्मरण करतात. नामस्मरण करणारा
माणुस कर्ीही उपाशी रहात नाही, कारण िे व त्याला साहाय्यच करत असतो.

*तुळ / मकर राशीला कोणतां नाम घ्यायचां ?*

राशीांना बीजमांत्र असतात. ते ठराववक माळा, शुचचभत

ुग होऊन म्हणायचे असतात. कोणतांही ठराववक नाम कोणत्याही राशीला नाही.
रहीहाांची र्ती ही िे हापयांतच असते. नामस्मरण हे त्यापललकडचे आहे . तुम्ही कोणत्याही राशीचे असा, कोणतांही नाम घ्या, ते फळ
िे णारच ! नामस्मरण करणाऱ्या व्यक्तीची पबत्रका बांि होते असे साांर्तात, ते यामळ
ु े च ! नामस्मरण करणाऱ्या व्यक्तीला
कोणत्याही रत्न, अांर्ठीची र्रज नसते. मला जेव्हा र्ुरुांनी नाम दिलां होतां, तेव्हा मी माझी पबत्रका त्याांना िाखववण्याचा
केववलवाणा प्रयत्न केला होता. त्यावेळी नाम म्हणजे काय, ते कसां काम करतां, याची काहीच कल्पना मला नव्हती. र्ुरु मला
म्हणाले, 'मला पबत्रका िाखवु नका. आम्हाला यातलां काहीच कळत नाही. तम्
ु ही फक्त नाम घेत रहा. तेच तम्
ु हाला तारे ल.'

तुम जहाॅॅां खाओर्े ठोकर,

वहीां पाओर्े मुझ।े

हर किम पर,

इक नये मोड का आर्ाज सन

ु ो।।

अशी िै वी अनुभुती सतत नामस्मरण करणाऱ्या व्यक्तीला येत असते. तेव्हा लोकहो, तुम्ही सतत त्या वक्री झालेल्या रहीह,
ताऱ्याांचा ववचार करत बसु नका. नामाचां वल्हां मात्र घट्ट पकडुन ठे वा. तेच तुम्हाला या भवसार्रातुन पललकडे नेणार आहे .
लेखाांक - १७

*नामस्मरण तरुणाांनी का करावे ?*

बऱ्याच वेळा असा आषेप घेतला जातो की तरुण सतत जप करत रादहले तर त्याांच्याकडुन प्रयत्नवाि अांचर्कारला जाणार नाही.
हा र्ैरसमज आहे . नामस्मरण हा फावल्या वेळेचा उद्योर् नव्हे !त्यातही नाम घेत रहाणे हे कमग अपेक्षषत आहे . तरुण वयात
आपल्या उदद्दष्टटाांसाठी जास्त प्रयत्न केले जातात. हीच वेळ असते त्याांच्या अखांड प्रयत्नाांना िै वी उपचाराांची जोड िे ण्याची ! प्रयत्न
आवश्यक असले तरी त्या प्रयत्नाांना पुवस
ग ांचचताची म्हणजे नलशबाची जोडही आवश्यक असते. हे सांचचत वाईट असेल तर त्याचा
प्रभाव फलतनष्टपत्तीवर पडतो. बरे च जण तनराशेने म्हणत असतात, 'मी एवढे प्रयत्न करतोय, पण मला यश का लमळत नाही ?'
त्याांनी आपल्या अथक प्रयत्नाांना नामस्मरणाचीही जोड िे वुन पहावी.

तरुणाांची एक जमेची बाजु म्हणजे, त्याांच्याकडे भरपरु आयष्टु य असते. अांर्ात रर् असते. अपना हाथ जर्न्नाथ ! ही प्रवत्ृ ती
असते. त्याांनी तरुण वयातच नामस्मरण केले तर त्याांचां म्हातारपणही सख
ु ात जाईल. फार उतारवयात नामस्मरणाचा तततकासा
फायिा होत नाही, कारण शरीर साथ िे त नसतां. स्मरणशक्ती िर्ा िे त असते. काल आपण ककती नाम घेतले, हे ही आज
आठवत नाही. म्हातारपणी आपलां उदद्दष्टट साध्य करण्यासाठी प्रयत्नच होत नसल्यामळ
ु े तम
ु चां प्रारब्र् जळालां तरी यश कसां
ककतीसां दिसणार आहे ? आज िि
ु े वाने बघायला र्ेलां तर हीच मांडळी जास्त नामस्मरण करताना दिसतात आणण लोकाांचा असा
समज होतो की, नामस्मरण हे उतारवयातच करायचे असते !

तरुणाांनी नामस्मरण करण्याचा मोठा फायिा, म्हणजे त्याांच्या लैंचर्क भावना तनयांबत्रत रहातात. लभन्नललांर्ी आकषगण कमी होते.
परस्री/परपरु
ु षाकडे बघणे हे ही ववषवत ् वाटु लार्ते. वववाहोत्तर सांतती होण्यापरु तेच शरीरसख
ु आवश्यक वाटते. त्याांच्यातला
उथळपणा सांपतो. याचा फार मोठा फायिा, समाजाची आध्यात्त्मक प्रर्ती होण्याकडे होतो. आज जे बलात्कार, ववनयभांर्ाचे र्ुन्हे
होतात, त्यात सांबांचर्त व्यक्तीची अर्ोर्तीला र्ेलेली सद्सद्वववेकबद्ध
ु ी कारणीभुत आहे . मध्यवयाचे लोकही अनेक र्ुन्ह्याांमध्ये
अडकलेले असतात. तरुण वयापासन
ु च नामस्मरण करण्यामळ
ु े त्याांची सद्सद्वववेक बद्ध
ु ी सतत जार्त
ृ रहाते. त्याांना मित करत
रहाते. पयागयाने समाजात वाढत जाणारे र्ुन्हे ही तनयांत्रणात रहातात.

तरुणाांना नामस्मरणातुन काय फायिे होतात, हे जर शास्रीय दृष्टटीकोणातुन पटवुन दिले तर ते का नाही ही सार्ना करणार ?
आजचा तरुण वर्ग हा जास्त भौततकवाि आणण आध्यात्त्मकता कमी बाळर्णारा आहे . याबाबतीत पालकाांची भुलमका लषणीय
ठरते. त्याांनी जर बद्ध
ु ीचातुयागने पाल्याांना नामस्मरणाचे महत्त्व पटवुन दिले तर हा तरुण वर्गही आध्यात्त्मकतेकडे वाटचाल करु
लार्ेल आणण एक सुदृढ, तनरोर्ी मनोवत्ृ तीांचा समाज तनमागण होईल.
लेखाांक - १८

*आपली नामस्मरण साधना योग्य हदशेने आिे , िे कसां ओळखावां ?*

नामस्मरणाचे फायिे लवकर/उशीरा दिसणां, हे ती व्यक्ती नामस्मरणात ककती बुडालेली आहे, त्यावरुन ठरतां. काहीांना
नामस्मरणाची लवकर प्रचचती येत,े तर काहीांना येतच नाही. अथागत ती का येत नाही, यावरही आपण पुढे चचाग करणारच आहोत.
प्रचचती येण,े न येणे हे व्यक्तीांच्या सार्नेवर अवलांबुन असले तरी जर अनुभव आला तर तो सवगसार्ारणपणे एकसारखाच असतो.

अर्िी सरु
ु वातीपासन
ु कोणाशी बोलावांसां वाटत नाही. एकटां बसावांसां वाटतां. मोठे आवाज सहन होत नाहीत. टी. व्ही, रे डडओच्या
आवाजामुळे नामस्मरणात अडथळे येतात, त्यामुळे त्या र्ोष्टटी टाळाव्याशा वाटतात. िर्
ु र्
ां ी सहन होत नाही. बऱ्याच वेळा मांि
सुवास येत रहातो.(हा अनुभव सर्ळ्याांनाच येईल, असे नाही.) रार् येत नाही. कर्ीकर्ी उलटही होते. खुप रार् येतो, जे
नामस्मरणात नवखे असतात, त्याांना जर हे अनभ
ु व यायला लार्ले की अनलभज्ञ असल्यामळ
ु े ते र्डबडुन जातात. आपण
depression मध्ये र्ेलोय काय, असा त्याांना सांशय यायला लार्तो. मनात ववचारही भरपुर येत असतात. (याची चचाग आपण
केलेली आहे .)

हे सर्ळे अनुभव येत असतील तर घाबरु नका. तम

ु च्या मनाची बैठक मुळापासुन बिलायला लार्ली आहे . ते आपोआप घडत
आहे , त्यासाठी वेर्ळा खटाटोप करावा लार्त नाही. फक्त नामस्मरण चालु ठे वा. या टप्प्यावर तम्
ु ही घाबरुन नामस्मरण सोडुन
दिलांत तर पुढे होणाऱ्या सर्ळ्या अनुभवाांना, आनांिाला तुम्ही मुकाल. नामस्मरणाबरोबर इतराांशी जास्तीत जास्त सिाचाराचा
व्यवहार ठे वा.

*अखांड नामस्मरण आणण सदाचारी वागणे ह्याच नामस्मरणाच्या दोन प्रमुख अटी आिे त.* तुम्हाला या िोनच र्ोष्टटी
साांभाळायच्या आहे त. जर तुम्हाला हे अनभ
ु व आलेच नाहीत तर तम
ु ची नामस्मरणाची पसेंजर खुप र्ीमी चाललीय, हे पक्कां
लषात असु द्या.

*इतर धमाांतिी िोते नामस्मरण !*

नामस्मरण ही फक्त दहांि ु र्मागचीच मक्तेिारी नाही. इतर र्मीय मांडळी नामस्मरण जोमाने करतात. त्याांच्याकडे नामाचे पयागय
मात्र खुप कमी आहे त. दहांिां च
ु े िे वच भरपुर ! त्या िे वाांनाही सहस्र नामे आहेत. आपण कोणतांही नाम घेऊ शकतो. थोडक्यात
व्हरायटी भरपुर ! कोणतां नाम घेऊ, याबाबतीत बहुतक
े ाांचा र्ोंर्ळ उडतो, तो यामळ
ु े च ! कोणी र्ोववांि घ्या, कोणी र्ोपाळ घ्या,
अांततमत: ते एकाच परमेश्वरापयांत आपल्याला घेऊन जाणार आहे . अन्य र्माांमध्ये कोणती नामे आहे त, ते पाहु.

मुत्स्लम :- अल्ला हो अकबर, परवरदिर्ार,

शीख :- सत ् श्री अकाल

णिश्चन :- जय येश,ु येशु रक्ते जय.

दहिां म
ु ध्ये जेवढी ववववर्ता आहे, तेवढी अन्य र्माांमध्ये नाही, त्यामळ
ु े च अन्य र्मीय फारसे र्ोंर्ळलेले नसतात. तेव्हा तुम्ही
मनाचा र्ुांता करु नका. शाांत रहा आणण आपल्या मनाला कोणता िे व जास्त भावतो, त्याची चाचपणी करा. घराण्यातले परां परे ने
पज
ु त आलेलेही िे व असतात, त्याांचाही ववचार करु शकता. तम्
ु ही कोणतां नाम घ्यावां, हे मी ठरवु शकत नाही.
आपण कपडे पण आपल्या पसांतीचे घेतो, जेवणात कोणती भाजी जास्त आवडते, हे ही मादहत असतां. मर् नामाच्या बाबतीतच
का पषपातीपणा का ? त्याबाबतीत आपले र्रु
ु सोडले तर कोणालाही नाम तनवडायचा अचर्कार द्यायचा नसतो. मलाही नाही. मी
इथे तुम्हाला मार्गिशगन करायला उभी आहे. तुम्ही त्या वाटे वरुन पढ
ु े चालत रहा. मार्े वळुन पादहलांत तर मी हातात पणती घेऊन
उभी असलेली दिसेनच. माझी भुलमका फक्त पणती हातात घेऊन तुम्हाला वाट िाखवण्यापुरती आहे . तेवढीच छोटी भुलमका
माझी आहे .
लेखाांक - १९

*तनवर्द्ध हठकाणी नामस्मरण कसां करता येईल ?*

आपलां शरीर मल, मुत्र, घाम, आतगव याांनी भरलेलां आहे . त्या शरीरात आपल्याला िे वालाही बसवायचां आहे . आपल्या या अश्या
घाण शरीरात िे व कसा राहील ? परमाथगही तनभावयाचा आहे , त्यासाठीच नामाची योजना केलेली आहे . अखांड नाम हे श्वासात
णझरपतां. शरीराच्या अण-ु रे णुांतही लशरतां. तुमचां सबांर् शरीरच दिव्य होवुन जातां. आपल्या श्वासातच नाम असल्यामळ
ु े आपण
कुठे ही र्ेलो तरी आपल्याबरोबर नामही येतांच. ते आपली पाठ सोडत नाही. न्हाणीघरात, अर्िी सांडासातही नाम तम
ु च्याबरोबर
आहे च. तोंडात नाम असेल तर ते इथे कसां म्हणायचां म्हणुन अव्हेरु नका. तम
ु चा श्वासच थाांबवल्यासारखा होईल. म्हणुनच
सुरुवातीला साांचर्तले होते की ॐ या अषराने सुरु होणारे नाम घेऊ नका. ते वैदिक मांत्र आहे त. त्याांना सोवळां -ओवळां लार्तां. सार्ां
िे वाचां नाव घ्यायचां हो ! ककती ववचार...!

१९ दिवस झाले तरी अजुन तुमचां कोणतां नाम घेव,ु हा घोळ चाललाय ! िे वाच्या नामाला स्थळकाळाचां बांर्न नाही. सकाळी
अर्िी उठल्या-उठल्या िे वाचां नाव तुमच्या तोंडात आलां पादहजे. नाम हे सकाळी उठल्यापासुन रात्री झोपेपयांत घ्यायचां असतां. काही
जण तर रात्री झोपेतही नाम घेतात. सकाळी आांघोळ करुन मी नाम घेईन, असां ठरवलांत तर तम्
ु ही कालापव्यय करताहात !
सकाळी आांघोळीला लवकर नांबर लार्ला नाही तर ककती वेळ तम
ु चा नामालशवाय फुकट जातो ! न्हाणीघरात, सांडासात मनोमन
जप करायचा सराव ठे वा. नामाव्यततररक्त बाकी काहीही तुमच्या तोंडात नको.

काही जण आांघोळ करताना अथवगशीषग, र्ायत्री मांत्र म्हणतात. त्याांना मांत्राांची ताकिच कळलेली नसते. मांत्र म्हणजे केवळ शब्ि
नव्हे त ! ते अयोग्य पद्धतीने म्हटलेत तर तम
ु च्यावरच उलटु शकतात. तेव्हा अर्गवट मादहती डोक्यात भरुन वाट्टे ल ते प्रयोर् करु
नका. केवळ नामच असां सार्न आहे की, जे तुम्ही २४ तास एखाद्या की चेनसारखां बाळर्ु शकता. अर्िी कुणाच्या मयताला
र्ेलात तरी तुम्ही नाम घेवु शकता. मनोमन जप करा. तुमच्या घरी मयत झाले असेल तरी तुम्ही नाम मनातल्या मनात घेवु
शकता. आपल्याला माळ घेवन
ु जप करता येणारच नाही, अश्या वेळी तम्
ु ही मनातल्या मनात जप करायचा सराव करा.
सुरुवातीला खुप कठीण असतां ते ! पण practice makes man perfect ! ही म्हण इथे लषात ठे वन
ु मेहनत घ्या. हरी तुम्हाला
खाटल्यावर आणुन िे णारा नाही. त्यासाठी मेहनत ही तुमची तुम्हालाच घ्यावी लार्ेल !
लेखाांक - २०

*नामस्मरण केल्यानांतर गुरु भेटतील, म्िणता. त्याांनी नववन नाम हदलां तर ?*

नामाचा काही कोटी जप झाल्यावर र्ुरुांचां िशगन होतां. तोपयांत आपला जप श्वासात मुरलेला असतो. र्ुरु हे अांतज्ञागनाने जाणतात.
नामाने तुमची आध्यात्त्मक प्रर्ती चाांर्ली होत आहे, हे त्याांना दिसतांच, मर् ते तुम्ही घेत असलेलां नाम का बिलतील ? आपण
र्ुरु का करतो, तर परमाथग मार्ागतील खाचखळर्े िरु करण्यासाठी! बऱ्याच जणाांना हे कळत नाही. त्याांना वाटतां, आपल्याला र्ुरु
लमळालेत, म्हणजे आपलां सर्ळां छान-छान होणार ! र्ाडी, बांर्ला, ऐश्वयग..काय म्हणाल ते...सर्ळां र्रु
ु च िे णार. आपल्याला आत्ता
कसलां झांझटच रादहलां नाही.य्यांव तन त्यांव ! र्ुरुच तुम्हाला िे णार असतील तर तुम्ही काय करणार ? तुमच्या कमगसांचचताचां काय
?

र्रु
ु तम्
ु हाला परमाथग मार्ागवर आणण्यासाठी आहे त. तम
ु च्या कमाांची फळे तम्
ु हाला भोर्ायचीच आहे त, पण तो भोर् सस
ु ह्य व्हावा,
म्हणुन र्ुरुांची योजना केलेली असते. प्रत्येक र्ुरु नाम िे तातच, हा एक िस
ु रा र्ैरसमज आहे. बऱ्याच र्ुरु-लशष्टयाांच्या जोड्या
famous आहे त, जयाांच्यात नामाची काही िे वाण-घेवाण झालेलीच नाही. श्रीकृष्टण-अजन
ुग , रामकृष्टण परमहां स-वववेकानांि, समथग
रामिास-लशवाजी महाराज आणण अजन
ु ककतीतरी ! याांतल्या प्रत्येक र्रु
ु ां नी लशष्टयाांच्या मार्े आपली आध्यात्त्मक शक्ती लावली.
त्याांना त्याांची ध्येये लमळवन
ु दिली आणण कमगफलाांची फळे ही भोर्ायला लावली. वववेकानांि तर ककती लवकर र्ेले. लशवाजी
महाराजही प्रौढ वयात र्ेले. त्याांच्या र्ुरुांना त्याांची वये वाढवणे शक्य नव्हतां का ? पण त्याांनी तसां केलांच नाही. तसां केलां असतां
तर पढ
ु ल्या कोणत्या तरी जन्मात त्याांना कमगफले भोर्ावी लार्ली असती. पन्
ु हा जन्म घ्यावा लार्ला असता !र्रु
ु ां चां ज्ञान इतकां
सुक्षम असतां.

पुवीचे र्रु
ु लशष्टयाांना शत्क्तपात दिषा द्यायचे. लशष्टयही तेवढ्या योग्यतेचे होते. आजकाल असे लशष्टय रादहलेच नाहीत.
आपल्यासारख्याांना नामयोर् बरा ! शत्क्तपात दिषा घेवुन बेशुद्ध कशाला पडायचां ? र्ुरुांना आपण आपल्यासारखां माणुस समजतो,
ततथे चक
ु करतो. तम
ु चे र्रु
ु ही तम्
ु हाला समजन
ु घेतील. लशवाय तम्
ु ही आहातच ना साांर्ायला ! हे म्हणजे, बाजारात तरु ी आणण
भट भटणीला मारी ! अजुन नामस्मरणाचा पत्ता नाही, हे पोचले पण नऊ कोटीांच्या पायरीवर !

*काम करतानािी लक्ष केंहित करावां लागतां. नामस्मरणिी करायचां आिे , अश्यावेळी दोतिी कामे कशी करणार ?*

हा प्रश्न अर्िी योग्य आहे . काही रोजर्ार असे आहे त की, ततथे कामावर लष ठे वावेच लार्ते. बॅंकेतला कलशयर बघा. तो नोटा
मोजत राहील की नाम घेत राहील ? शाळे तला लशषक वर्ग, तो मल
ु ाांसमोर अखांड बोलत असतो. ट्रे नचा मोटरमन, पायलट हे
असेच रोजर्ार आहे त, त्जथे जास्त लष कामात द्यावां लार्तां. अशा लोकाांनी नामस्मरण करायची इच्छा असेल तर आपल्या
दिवसभरातल्या वेळेतल्या ररकाम्या जार्ा भरल्या पादहजेत. शाळे त नव्हता का ररकाम्या जार्ाांचा प्रश्न ? मला हा प्रश्न खप
ु
आवडायचा, कारण यात माकाांची र्रां टी असायची. आपणही अशा ररकामा वेळ शोर्ायचाच. शोर्लां की सापडतां. प्रवासाचा तासभर
वेळ आपल्याला लमळु शकतो. घरात जाण्याअर्ोिर शेजारणीशी र्प्पा चालु असतात, ततथेही काट मारु शकतो. टी.व्ही माललका
बघायच्याच नाहीत, असां ठरवु शकतो. मी नामस्मरण झाल्यालशवाय झोपणारच नाही, असा तनश्चय केला की बरोबर वेळ काढला
जातो.

िस
ु रां म्हणजे नामावर वाणीचे सांस्कार व्हावे लार्तात. तुम्ही शाांतपणे कामे करण्यासारखी असतील ततथे पुटपुटून नाम घेऊ
शकता. हळुहळू सरावाने नाम र्ळ्यातल्या र्ळ्यातही घेता येत,े पण ते लर्ेच होत नाही. आर्ी वैखरी वाणी महत्त्वाची ! इथे
आपण घरातल्या र्दृ हणीचां उिाहरण घेवु. ती एकाचवेळी ककती आघाड्याांवर लढत असते ! एकीकडे िर्
ु तापत ठे वलेलां असतां,
िस
ु रीकडे मल
ु ाांची शाळे ची तयारी, अहोंचा डबा, सासब
ु ाईंची िे वपज
ु ेची तयारी, मामांजीच्या धषर्ाांच्या वेळा..एक ना िोन....अनेक
आघाड्याांवर ती पळत असते. ये तो घर घर की कहानी हैं ! आपणही तसांच करायचां. कामे करताना नामही घेत रहायचां. मध्येच
एखािा ववचार आर्ांतुकासारखा घस
ु ायला लार्ला की, त्याला चल..ह् बे...म्हणायचां आणण परत नाम घ्यायचां ! हा लपाछपीचा
खेळ आपला आपणच खेळायचा असतो आणण त्यातही आनांि शोर्ायचा असतो !
लेखाांक - २१

*नामस्मरणानेच सगळां िोत असेल, तर रोजची दे वपज

ु ा, कमाकाांडे कशाला करायला िवीत ?*

प्रश्न खोचक आहे की नाही, माहीत नाही, पण बरोबर आहे . रोजची िे वपुजा करतो, म्हणजे आपण नक्की काय करतो ? आपण
जसां सकाळी आांघोळ करुन सजुन बसतो, तसांच िे वाांनाही सजवतो. त्याांना िर्
ु ाने आांघोळ घालुन, चांिन, र्ांर्, हळि-कांु कू, अषता,
फुले वाहातो. थोडक्यात आपल्या मते िे वही पारोसे असतात. त्याांना आजच्या दिवसासाठी तयार करतो.

ईश्वर हा तनराकार, तनर्ण

ुग आहे , पण मर् त्याांचां अत्स्तत्व कसां ठरवायचां, त्याला कसां ओळखायचां ? यासाठी आपण त्याांना
मुतीरुपात, फोटोत बद्ध केलां. ह्या मुतींना, फोटोंना अषता, फुले वादहली की मन प्रसन्न होते. त्यानांतर आपला सांबांर् येतो तो
direct सांध्याकाळी, साांजवात करताना ! काही घराांत माणसे रात्री कामावरुन येणारी असतील तर ही साांजवात सुद्धा होत नाही.
एकिम सकाळीच िे वपज
ु ा होते. रोजचांच हे कतगव्य असल्यामळ
ु े ही पज
ु ाही बऱ्याच दठकाणी कोरडेपणाने पार पाडली जाते. बहुतेक
वेळा घरातल्या एखाद्या जयेष्टठ नार्ररकाच्या र्ळ्यात हे काम पडतां. घरातन
ु बाहे र पडताना एक नमस्कार ठोकला की बस्स झालां
! अशा ररतीने केलेली पुजा तुम्हाला ककतीसां फळ िे णार आहे ?

आपण सर्ळे च रजो, तमोर्ुणी आहोत. स्तोत्र, मांत्रपठण करताना त्जतका सत्वर्ुण अचर्क असेल तततकां चाांर्लां असतां, पण असां
व्यवहारात फारसां काही आढळत नाही. फल लाभ झाले नाहीत तर मर् लोक मांत्रशास्राला, स्तोत्राांना नावे ठे वतात. मी अमक
ु -अमक
ु
िे वाचां तमक
ु -तमुक केलां, पण मला काही फायिा झालाच नाही, असे बरे च जण बऱ्याच वेळा म्हणतात, ते याच मुळे ! सार्ां
सत्यनारायणाच्या पुजेचां उिाहरण घेवुया. ह्या पुजेची कथा ऐकल्याने सौख्य, समार्ान, सांपत्ती सवग काही लमळतां, असां
फलतनष्टपत्तीत म्हटलां आहे .

व्यवहारात काय दिसतां ? पुजेपेषा जेवणाची जास्त र्डबड असते. घरातली र्दृ हणी पुरणपोळीला तुप तव्यावर लावु की, ताटात
लाव,ु या कफकीरीत असते. परातीतल्या अळुवड्या आणण हाॅलमर्ली एकुण डोकी याांचां व्यस्त प्रमाण ततच्या डोक्यात कलकल
करत असतां. पज
ु ेला घरातलांच जोडपां असतां ककां वा कुमार मुलर्ा सोवळ्यात बसवलेला असतो. तो कुमार आणण भटजी पुजा
यथासाांर् पार पाडतात. ती कथा ऐकायला एखाि-िस
ु री व्यक्ती असते. बहुतेक करुन घरातली जयेष्टठ मांडळीच चटईवर बसलेली
असतात. एखािी बाई बसलेली असेल, तर अहो ताई, तुम्ही ररकाम्याच आहात ना, जरा ही वेलची कुटून ठे वा ना..असां म्हणुन
ततच्याही र्ळ्यात काम अडकवलां जातां ! आरतीला मात्र झाडुन सर्ळे जण हजर रहातात. आरतीबद्दल तर वेर्ळाच लेख ललहावा
लार्ेल. अशा नैलमत्त्तक पज
ु ेच्या फलतनष्टपत्तीबाबत फारश्या अपेषा र्रु नयेत.

कोणतीही पुजा, मांत्र, स्तोत्र पठण करताना त्याांचे उच्चार जसे शुद्ध असावे लार्तात, तसे मनीचा भावही शुद्ध असावा लार्तो.
नामस्मरण केलेला सार्क ही सर्ळी कमगकाांडे आनांिाने करतो, जास्तच करतो, कारण त्याला ईश्वराची ओळख पटलेली असते.
नामस्मरण करत असाल तर िे वपज
ु ा, कमगकाांडे सोडायची नसतात. आपले सण, परां पराही तसेच आहे त. प्रत्येक िे वाबद्दल कृतज्ञता
व्यक्त करण्याकररता, सांस्कृती दटकवण्याकरता हे सण साजरे करायला हवेत. नामी सार्काला हे काही साांर्ावे लार्त नाही. उलट
या परां परा साजरी करण्यात तो उत्साहाने पुढाकार घेतो. र्ोंिवलेला श्रीराम नवमीचा असाच थाट आहे . ततथे हजारो लोकाांच्या
जेवणाच्या पांर्तीांच्या पांर्ती उठतात. त्र्यांबकेश्वरला िे वळातल्या महािे वाची पालखी अख्ख्या र्ावातुन तनघते, तो सोहळा तर
अनुपमेय आहे . रस्त्यारस्त्याांवर राांर्ोळ्याांचे सडे घातलेले असतात. र्दृ हणी पैठण्या नेसन
ु , सालांकृत धषांण करायला तयार
असतात. ढोल, ताशे, नर्ारे वाजत असतात. हवेत र्ुलाल उर्ळला जातो. हे खरे सोहळे ! मी होते एकिा ततथे. मला तर ततथुन
हलावसांच वाटत नव्हतां !
तुम्ही नामस्मरणाच्या या होमकांु डात उडी मारा, स्वाहा व्हा. त्यातन
ु एक िै दिप्यमान, सत्वर्ुणी व्यत्क्तमत्व, जे ईश्वरालाही बाांर्न
ु
ठे वणारे असेल. कमगकाांडे सोडु नका. तम्
ु ही एकिा नामस्मरणाला सरु
ु वात केली की ह्या कामाांसाठी वेर्ळा वेळ काढावा लार्त
नाही, तो आपोआप लमळतो !
लेखाांक - २२

*नामस्मरण करताना जाांभया का येतात ?*

सुरुवातीला नामस्मरण ही अवघड आणण कांटाळवाणी र्ोष्टट असते. दिवसभर तोंडात तेच-तेच बोलुनही कांटाळा येत असतो. हा
कांटाळा जाांभयाच्या रुपात बाहे र पडतो. पारायण करतानाही जाांभया येत असतात. ततथे तर एकाच position मध्ये रहायचां असतां
(बसायचां असतां). िस
ु रां , मनातले रजो, तम आणण षडड्रपुही नामस्मरणाच्या माऱ्याने दहांिकाळलेले असतात. तनकराचा प्रयत्न म्हणुन
ते नामस्मरणाला अटकाव करत रहातात. पररणामी जाांभया येऊन आपण नाम घेणां सोडुन िे वु !

नामस्मरणाच्या या पायऱ्या चालायला खुप तनसरड्या आहे त. बऱ्याचवेळा सार्क नामस्मरणाला बाय करुन इथुनच माघारी
परततो. खरां तर या normal र्ोष्टटी आहे त. सर्ळ्याांनाच या र्ोष्टटीांचा सामना करावा लार्तो. काही थोडेच असे आहे त, जयाांना
नामाची सरु
ु वातीपासन
ु र्ोडी लार्ली आहे. असे भाग्यवांत ववरळा !

*एकच नाव का घ्यावां ?*

यासाठी आपण व्यवहारातलां एक उिाहरण घेऊ. समजा, सोसायटीत खाली मुले कक्रकेट खेळत आहे त. वरुन एकाची आई र्लरीत
येते आणण र्ौरव, र्ौरव म्हणन
ु मल
ु ाला हाक मारते. त्या मल
ु ाांमध्ये असलेला ततला अपेक्षषत असलेला र्ौरव वर बघतो आणण ५
लमतनटाांत आलो र्ां, असां माघारी बोलुन परत खेळायला लार्तो. आईने र्ौरव बरोबर मयांक, हे रांब, तननाि अशी ४/५ नावे घेतली
असती, तर ही मुलां काय, सर्ळ्याांनीच वर बतघतलां असतां. काकु डोक्यावर पडल्यात काय, अशा आश्चयगचककत नजरे ने
एकमेकाांकडे पादहले असते. त्या काकांु चाही वेळ फुकट र्ेला असता आणण मुलाांनाही timepass झाला असता !

नामाचेही तसेच आहे . प्रत्येकाला नाव असतेच. िे वाांनाही आहे च. ते उठसठ

ु कोणालाही िशगन िे त नसल्यामळ
ु े नावाांच्या रुपानेच
आपल्याला मादहत असतात. समजा आपण शांकर म्हटले, म्हणजे आपल्याला बत्रशुळ हातात घेतलेला, र्ळ्यात रुद्ाषाांच्या माळा
घातलेला, भस्म ववलेवपत शांकरच आठवतो. राम म्हटले की तनळसर रां र्ाचा, र्नुष्टयबाण र्ारण केलेला, सीतेबरोबर असणारा रामच
आठवतो. थोडक्यात जे नाम आपण घेऊ, त्याचां रुपच मनात ठसतां.

फेसबुक आणण whatsApp वर कोणी एकमेकाांना बतघतलेलां नसतां. एकमेकाांची प्रोफाईल बघुनच आपण सांिेशाांची िे वाणघेवाण
करतो. समजा, एकाच नावाच्या िोन व्यक्ती असतील तर फोटो बघन
ु ठरवतो, कोणाला मेसेज करायचा आहे ! नामस्मरणातही
तेच आहे . आपण श्रीराम म्हणतो, तेव्हा तो श्रीरामच असतो, िस
ु रा कोणीही नसतो. एकाच िे वाला हाक मारल्याने ती मांत्रिे वता
जार्त
ृ होते आणण आपल्यावर लष ठे वते. जसजसे नाम वाढे ल, तसतशी मांत्रिे वता कायग करायला लार्ते. इतर िे वता आपल्याकडे
लष िे त नाहीत. तशी र्रजही नसते. आपला परमाथग तनभवायला एक िे व पुरेसा आहे . अनेक नावे घेतल्यामुळे कोणतीच मांत्रिे वता
जार्त
ृ होत नाही आणण आपली सर्ळी मेहनत फुकट जाते. एकच नाव घेण्यामार्े scientific कारणेही आहे त. अजुन मी त्या
प्राांतात लशरलेली नाही. पढ
ु े तो ववषय येईलच !
लेखाांक - २३

*तुम्िीिी एकमेकाांना करु शकता नामस्मरणात मदत !*

हो, हे शक्य आहे . तुमच्या घरी तम्

ु ही आणण तुमच्या सासुबाई नामस्मरण करत असतील. अचानक तुम्हाला कांपनीच्या कामासाठी
परिे शात जावां लार्णार आहे . ततथे अनेकाांबरोबर इतक्या लमटीांग्ज ठरल्यात, की तुम्हाला श्वास घ्यायलाही फुरसत होणार नाही.
अशावेळी तम
ु च्या सासुबाई तुमची नामस्मरणाची सार्ना पार पाडतील. तुम्ही िोघाांनीही िे वासमोर बसावे. सासुबाईंनी ओांजळीत
पाणी घेऊन, मी आजपासुन पुढचे ४ दिवस माझ्या सुनबाईंची जपसार्ना पुणग करणार आहे तरी त्यात कोणताही अडथळा येवु नये
अशी मी तुझ्याकडे प्राथगना करते असे म्हणुन ते पाणी ताम्हाांनात सोडावे. आत्ता तुमची पुढच्या ४ दिवसाांची नामस्मरणाची
जबाबिारी सासुबाईंवर ! त्याांनी त्याांचा जप तर पुणग करावाच, वर तुम्ही करत असलेले नामस्मरणही पार पाडावे. ते नामस्मरण
तुमच्या खाती जमा होते आणण तम
ु ची अखांडडत नामस्मरणाची सार्ना तुटत नाही. नांतर कर्ीतरी सासुबाईंनी केलेल्या उपकाराांची
परतफेड करावी. त्याांच्या अडचणीच्या दिवसाांत त्याांना जप जमत नसेल, तर तम्
ु ही त्याांचा जप पण
ु ग करावा.

हे खरां तर पुण्याचां काम आहे . तम

ु च्या खाती नामस्मरणाची नोंि होत नसली तरी इतराांना केलेल्या मितीची नोंि होतच असते.
अशा वेळा वारां वार येवु नयेत, हे मात्र खरे ! कारण यात मित करणाऱ्याचा बराच वेळ नामस्मरणातच र्ेल्यामळ
ु े नैलमत्त्तक काये
करता येत नाहीत. खुपच अडचणीचे प्रसांर् असतील अशावेळीच हा मार्ग अवलांबावा. WhatsApp वर जे सामुदहक जपाचे जे
(ववश्वशाांतीसाठी वर्ैरे) रहीुप्स केले जातात, ते याच र्दृ हतकावर आर्ारलेले असतात.

बऱ्याचश्या शांका, प्रश्नाांची उत्तरे िे ण्याचा प्रयत्न मी केला आहे . नामस्मरणाच्या बाहे रचे प्रश्न मी ववचारात घेतले नाहीत, कारण
आत्ता नामस्मरण सोडुन माझ्या डोक्यात काहीही लशरत नाही. आत्ता थोडी मार्च्या भार्ाांची उजळणी करुया. बरे च जण चार-
चार चरणाांचे अभांर् नामस्मरणासाठी घेत आहे त. त्याांना लेखमाला वाचुन अजुनही कळली नाही,असे वाटते. नामस्मरणाला फक्त
एकच शब्ि ककां वा कमीत कमी अषराांचां नाम पुरेसां आहे .

ॐ नम:लशवाय हे नाम जपासाठी काहीांनी घेतलां आहे . बहुतेकाांना शरीरात उष्टणता वाढल्यासारखी वाटते. याचां कारण हे नाम
शांकराचां आहे . शांकर हा भोळा साांब असला तरी तततकाच शीघ्रकोपी आहे . त्याला खोटे पणा आवडत नाही. तुम्ही जर माांसाहार,
मद्यपान, र्ुम्रपान करत असाल तर हळुहळू ते थाांबवावे. जोडीला सिाचरणही आवश्यक आहे . खोटे बोलणे, चचडचचड करणे,
लशवीर्ाळ करणे, पैशाचे सांशयास्पि व्यवहार करणे, ववनाकारण िस
ु ऱ्याला त्रास िे वन
ु त्याचे तळतळाट घेण,े ह्या सवग र्ोष्टटी
तामसी ववहारात मोडतात. त्या ताबडतोब बांि कराव्यात. लस्रयाही ॐ नम:लशवाय म्हणु शकतात. त्याांनाही हे तनयम लार्ु होतात.
कोणतीही सुट नाही.

जप मोजताना अजन
ु ही बऱ्याच जणाांची र्ाांिल उडते. तम्
ु ही नामस्मरण ककती केलांय, हे मोजण्यामळ
ु े कळतां. ते आवश्यक आहे .
पुढच्या लेखात मी जप करायची आणण मोजायची सार्ने हा लेख ललदहणार आहे . तो वाचावाच आणण त्याप्रमाणे सार्ने वापरावीत.

नाम कोणतां तनवडायचां, याचां स्वातांत्र्य तुम्हाला आहे. र्ुरु नसतील तर कोणतां नामस्मरण करायचां, हे तुम्ही ठरवु शकता. बऱ्याच
जणाांचा नाम कोणतां घेव,ु याबाबतीत र्ोंर्ळ उडालेला आहे . काही जणाांनी मला नाम साांर्ा, अशी मलाच र्ळ घातली आहे . आपण
आपल्या वस्तु स्वत:च्या पसांतीने घेतोय, तर नामही आपल्या आवडीचां हवां. काहीांच्या घराण्याांत पव
ु ागपारपासन
ु काही िे व पज
ु ले
जातात, त्याांचां नाम तुम्ही तनवडु शकता.
मी तुम्हाला नामस्मरण करणे सोपे जावे, म्हणुन लेखमाला ललहुन मित करत आहे . मी तुमची र्ुरु नव्हे ! तम
ु च्या नामतनवडीचा
अचर्कार तम
ु च्या र्रु
ु ां ना आणण तम्
ु हालाच आहे . त्याबाबतीत मला र्ळ घालु नका. काहीच आठवत नसेल तर श्रीराम म्हणा. जे
नाम घ्याल, त्याला मात्र कायम चचकटुन रहा.

मी १२ कोटी नामजपाने कांु डलीतली १२ स्थाने शुद्ध होतात, हा लेख ललदहला आहे . याचा अथग तुम्ही फक्त १२ कोटीच नामजप
करायचा असा होत नाही. नामस्मरण हे तहहयात करायचे असते. ते १२/१३ कोटीांपेषा जास्त का होईना !

बऱ्याच जणाांनी नामस्मरणाला सुरुवातही केली आहे. ताईंची लेखमाला कर्ी सांपेल, कुणास ठावुक ? आपण आपल्या कामाला
सुरुवात करुया, असां म्हणुन जोरिार बदटांर् करायला घेतली आहे . काहीांचा जीव घाबराघुबरा झालाय, तर काहीांना र्रर्रल्यासारखे
वाटते, काहीांना कोणाशी बोलावांसच
ां वाटत नाही, तर काहीांच्या डोक्यातले ववचार थाांबता थाांबतच नाहीत. या सवाांना मला साांर्ावेसे
वाटते, की नामस्मरणाच्या चक्रात तुम्ही घुसळुन तनघणार आहात. तुमच्या मनातली मललनता िरु होवुन एक स्वच्छ, सुांिर,
मनमोहक असां तनराळां च व्यत्क्तमत्त्व आकाराला येणार आहे . तम
ु च्या मनातल्या या घडामोडीांकडे तटस्थतेने पाहा. अललप्त रहा.

नामस्मरणाने कर्ीच कोणाचां नक

ु सान झालेलां ऐकलां नाही. तम
ु चां तरी का होईल ? तेव्हा हे नाम मला suitable नाही का, हा
ववचार डोक्यातन
ु काढुन टाका. तम्
ु ही कोणतांही नाम घेतलांत तरी तम्
ु हाला हे च, असेच अनभ
ु व येणार आहे त. नामस्मरण हे केवळ
तुम्हाला वेळ जात नाही, म्हणुन घ्यायचे नाही आहे, तर तुम्ही आमुलारही बिलावे, म्हणुन घ्यायचे आहे . वाल्याचाही वात्ल्मकी
झाला. त्याला ककती updates ठे वावे लार्ले असतील !

रात्री झोपताना त्या परमेश्वराचे आभार मानायला ववसरु नका, कारण त्याच्या नामस्मरणानेच तर हे सवग घडत आहे .

*तेरे हदए उजालोंकी कोई कमी निीां,*

*ये तेरी रोशनी िैं, मेरी रोशनी निीां।*

लेखाांक - २४

*नामस्मरण करताना आणण मोजताना वापरायची साधने*

जयाांना आपण नाम ककती घेतलांय हे मोजायचे असते, त्याांना काही techniques वापरुन ही सांख्या मोजता येईल.

*हाताांची बोटे *

- नामजप बोटाांवर मोजता येतो. प्रथम १ ते १००० पयांत बोटाांवर मोजावे. त्यानांतर बोटाांची पेरे वापरावीत. उिा. १ ते १००-१ बोट
अशी १० बोटे . १००० जप झाला की १ पेर. बोटाांनी नामजप मोजत रादहलात तर माळ काय, कोणत्याच सार्नाांची र्रज रहात
नाही. त्जथे माळ ककां वा कोणतीच सार्ने वापरु शकत नाहीत, ततथे अपना हाथ जर्न्नाथ ! पाळीच्या ४ दिवसाांत मदहलाांना या
युक्तीचा वापर करता येईल.

माझी लेखमाला चालु झाल्यानांतर एका सार्काने मला साांचर्तले, 'ते श्रीित्त हा जप दिवसाला ४०००० करतात. तो बोटाांवरच
मोजतात. आजपयांत त्याांना माळे ची र्रजच पडली नाही.' बोटाांवर जप करताना स्मरणशक्तीची तनताांत आवश्यकता असते, हे मात्र
मी आवजन
ुग साांर्ते. स्मरणशक्ती active रहाण्यासाठीही या technique चा वापर करता येतो.

*माचचसच्या काड्या, टुर्वपक्स, इअर बडस ्*

- ही सार्ने जप मोजायला अततशय उपयुक्त आहे त. बोटाांवर ककां वा माळे वर १०० पयांत जप झाला की १ काडी बाजल
ु ा करावी.
१००० जप झाला की १० काड्या बाजुला ठे वुन िस
ु ऱ्या ररकाम्या बाॅक्समध्ये ठे वाव्यात. अशाप्रकारे ३० काड्या झाल्या की आपला
दिवसभरातला जप पुणग झाला ! जयाांना जप ककती झाला, हे सतत ववसरायला होते, त्याांना ही सार्ने खुपच उपयुक्त आहे त. मी
नामस्मरणाच्या सुरुवातीच्या दिवसाांत याांचा भरपुर वापर केला होता.

*जपाची माळ*

- हे सार्न सवाांनाच मादहत असेल. माळे चे खुप प्रकार आहे त. तळ

ु शीची माळ, रुद्ाष माळ, कवड्याांची माळ, मोत्याांची माळ,
स्फदटक माळ, र्ोमुखी माळ वर्ैरे. शांकराचा जप करत असाल तर रुद्ाष माळ वापरणे चाांर्ले. माळे चे पाववत्र्य जपावे लार्ते.
आपली माळ स्वत: सोडुन िस
ु ऱ्या कोणालाही वापरायला िे वु नये. त्यावर तुमच्या नामस्मरणाचे सांस्कार झालेले असतात.
माळे मध्ये १०८ मणी असतात. मध्ये मेरुिां ड म्हणुन एक मोठा मणी असतो. मेरुिां ड मोजण्यात घेवु नये. मेरुिां डाच्या पुढच्या
मणीपासुन जप चालु करुन िां डाच्या अर्ोिरच्या मण्यापयांत जप करावा. पुन्हा माळ उलट करावी. मेरुिां ड ओलाांडु नये, नाहीतर मी
जप करतोय, असा अहांकार तनमागण होतो.

माळे तले मणी आपल्या दिशेने ओढावेत. प्राणशक्ती आपल्या दिशेने खेचता येत.े ववरुद्ध दिशेने मणी ओढले तर काय होते, याचाही
एकिा अनभ
ु व घेवन
ु पहावा.(मी हा प्रयोर् केलेला आहे .) माळे मध्ये १०८ मणी असतात. त्यातले १०० च मोजावेत. उरलेले ८जप
सोडुन द्यावेत, म्हणजे दहशोब ठे वायला सोपे पडते. मणी ओढताना तजगनीच्या बाजच
ु े बोट आणण अांर्ठा याांचा वापर करावा ककां वा
तुम्हाला जसां जमेल तसां करावे. सवग माळाांमध्ये र्ोमख
ु ी माळ सवागत चाांर्ली ! यात वस्राचे आच्छािन असल्यामुळे माळे वर
कोणाची नजर पडत नाही. त्जतकी माळ महार्, तततकां नामस्मरण छान, असां काहीही नसतां. तुमची मेहनत, तीव्र सांवेर्,
सिाचरण याच र्ोष्टटी नामस्मरणात महत्त्वाच्या ठरतात.
*counting machine*

- हे ही बऱ्याच जणाांना मादहत झाले आहे . स्टे शनरीच्या िक

ु ानाांत लमळते. हातात मावण्यासारखे आणण अांर्ठीत घालण्यासारखे असे
२ प्रकार आहे त. यामध्ये १,००० पासन
ु १०,००० पयांत सांख्या असते, त्यामळ
ु े मोजण्याचां झांझटच रहात नाही. जयाांना माळ
चारचौघाांत कशी वापरायची, हा प्रश्न पडतो, त्याांच्यासाठी ही machine उपयुक्त आहे . तुम्ही जप करताय, हे कोणाला समजतही
नाही. पाळीमध्ये मदहलाांना हे वापरता येईल. नेहमीच्या दिवसाांत माळ आणण पाळीच्या ४ दिवसाांत जप मलशन असाही option
ठे वता येईल. बघा, कसां जमेल ते ! ह्या मलशन्स फारश्या दटकावु नसतात. दिवसभरातला जपही जास्त असतो, त्यामळ
ु े या
मलशन्स लवकर खराब होतात.

*मोबाईल अप*

- ही नववन technology आलीय. मोबाईलमध्ये जपाची भरपरु अप्स आहे त. त्यातलां तम्
ु हाला जे आवडेल, ते अप तम्
ु हाला
download करावां लार्ेल. just counter, chanting jap, counting jap अशी काही अप्सची नावे आहे त. अप उघडुन, जप
करताना त्यावरुन फक्त बोट कफरवत बसायचे की, झालां काम ! मोजण्याचां tension च नाही ! यात मोबाईलची बटरी सांपणार
नाही, याची काळजी मात्र घ्यावी लार्ते. डोळ्याांना त्रास होवु नये, म्हणुन display brightness ही कमी ठे वावा लार्तो.

*मनोमन जप*

अध्याग / १ तासाांत आपलां नामस्मरण ककती होतां, ह्याची १ दिवस नोंि करुन ठे वा. तेवढा वेळ मनातल्या मनात जप करा. जयाांना
मोजण्याची कोणतीच सार्ने नकोत ककां वा ही सार्ने वापरता येत नाहीत, त्याांना हा पयागय सोयीचा आहे . मनात नाम रुजायला या
technique ची जास्त मित होते, पण मध्ये मध्ये ववचार येत रादहल्यामुळे मन नामावरुन भरकटु शकतां, हा एक मोठा तोटा
आहे .

ही सर्ळी जप करायची आणण मोजायची सार्ने आहे त. याांतली modern techniques वापरण्यात काहीही र्ैर नाही. स्वामी
समथग ककां वा र्ोंिवलेकर महाराांजाच्या काळात ही technology असती, तर त्याांनीही याचा चाांर्ला वापर करुन घेतला असता.
नामस्मरण होणे महत्त्वाचे, सार्ने र्ौण आहे त !
लेखाांक - २५

*नामस्मरणाचे सवासाधारण तनयम*

- अखांड नामस्मरण आणण सिाचार ह्याच नामस्मरण सार्नेच्या िोन प्रमुख अटी आहे त.

- नामस्मरणाला कर्ीही सुट्टी नाही, हे कायम लषात असु द्यावे.

- सांकल्प करुन नामस्मरणाला प्रारां भ करावा. सांकल्प हे शपथेचां काम करतां. बाप आपल्या मुलाला कबुल करतो, तु बारावी पास
झाल्यानांतर मी तल
ु ा बाईक घेऊन िे ईन. याचा अथग त्याने स्वत:ला शपथेत बाांर्ुन घेतलेले असते. पढ
ु चे काही दिवस बाईकला
लार्णारे पैसे लमळवण्याची जबाबिारी त्याला घ्यावी लार्ते. जबाबिारी घेतली की मेहनतही आलीच. तसांच नामस्मरणाचां आहे .
िे वासमोर तुम्ही शपथ घेता, तेव्हा त्या शपथेला िे व साषी असतो.

- नामस्मरण हे फक्त काही काळाकररता नव्हे , तर शेवटचा श्वास असेपयांत घ्यायचे असते. एकिा नाम वैखरीतन
ु मध्यमा वाणीत
र्ेलां की तेच तुम्हाला चचकटुन रहातां. हे त्याचां चचकटणां मनाला, सुख, शाांती, आनांि िे तां. सार्काला अत्ज म्या ब्रह्म पादहले, चा
साषात्कार होतो.

- एकावेळी एकच नाम अखांड घ्यायचे असते. आपल्याला एकच मांत्रिे वता जार्त
ृ करायची आहे. िे वता अनेक आहे त, पण तनर्ुण
ग ,
तनराकार परमेश्वर एकच आहे . तम्
ु ही कोणतांही नाम घेतलांत तरी ते एकाच िे वाला येऊन लमळणार आहे . इतर नामाांची एकेक माळ
पुरे !

- स्तोत्रपठण, पारायण, पुजा-पाठ ह्याांहुन नामस्मरण श्रेष्टठ असले तरी ही कमगकाांडह

े ी करावीत. नामस्मरणाने आत्म्याला चैतन्याचा
स्पशग झालेला असतो, त्यामुळे ही कमगकाांडह
े ी फलद्प
ु होतातच. ह्याांतन
ु वेर्ळाच आनांि, समार्ान लमळते.

- र्ुरु सोडले तर नाम तनवडायचा अचर्कार केवळ तुम्हालाच आहे . आपली उपास्य िे वता, आपल्या आवडीचां िै वत, कुलिै वत या
सवाांचा ववचार करुन नाम ठरवावे. नाम कोणतांही घ्या, मेहनत ही सर्ळ्याांना सारखीच आहे . िे व कोणालाही डावां-उजवां करत
नाहीत.

- एकिा नामस्मरणाला सुरुवात केली की त्याच नामाला चचकटुन रहावे. सारखे-सारखे नाम बिलु नये. यात तम
ु चांच नुकसान होतां
आणण हाती काहीच लार्त नाही.

- नामस्मरणाने कर्ीही कोणाचां नक

ु सान झालेलां ऐकलां नाही. तम
ु चांही का होईल ?

- नामस्मरण सुरु केल्यानांतर काही दिवसाांतच मनामध्ये जया उलथापालथी सुरु होतात, त्याकडे केवळ साषीभावाने पाहा. घाबरु
नका. एका सामान्य व्यक्तीचां एका असार्ारण व्यत्क्तमत्त्वात रुपाांतर होणार आहे . मनात साचुन रादहलेली अनेक जुनी जळमटां
जळुन जाणार आहे त. हा मीच आहे का, असाही प्रश्न कर्ीकर्ी पडेल. अललप्तपणे या सर्ळ्या घडामोडीांकडे पाहा. जे होतांय ते
चाांर्ल्यासाठीच, हा ववचार करुन या renewation कडे नव्या नजरे ने, आनांिाने पाहा. माझी कामे पटापटा कशी होतात बव
ु ा ?
असां आश्चयग स्वत:पाशीच व्यक्त करु नका. तुमची कामे झालेली तम्
ु हाला नकोत का ?

- नामस्मरणानांतर तुम्हाला लोकाांमध्ये लमसळायला आवडणार नाही. याचा अथग तुम्ही माणुसघाणे झालात, असा होत नाही.
एकाांतात राहुन अचर्काचर्क नामस्मरण करता यावे, म्हणुनच ती सरु
ु वातीची योजना असते.
- नाम मोजण्यावरुन आत्तापयांत बऱ्याच चचाग झाल्या आहे त. जयाांना नसेल मोजायचां, त्याांनी नका मोजु ! पण मर् नामस्मरण
झाल्यानांतर आपल्यात काही फरक पडतोय का, यावर तरी ककमान लष ठे वा.

- घरात सवगजण नामस्मरण करत असले तर उत्तम ! सर्ळी कामे उरकुन कर्ी मी नामस्मरणाला बसतोय,असां होत असल्यामळ
ु े
वायफळ र्प्पा, gosiping ला थारा रहात नाही. परतनांिा टाळली जाते. याचा फायिा आपली वाणी शद्ध
ु होण्यात असतो.

- घरात ककमान एक तरी व्यक्ती नामस्मरण करणारी असावी. नामाने सत्वर्ुण वाढत असल्यामळ
ु े त्याच्याभोवतीचां तेजोवलयही
िै दिप्यमान, प्रकालशत होतां. घरात वपशाच्च वत्ृ तीला थारा रहात नाही.

- सिाचारी वत्ृ ती ठे वली तरच नामस्मरण फलद्प

ु होते. याचाच अथग समाजात त्जतके अचर्क लोक नामस्मरण करत रहातील,
तततके र्ुन्हे , अपरार्ही कमी होतील.

- कैद्याांना, र्ुन्हे र्ाराांना अचर्काचर्क नामस्मरण करायला लावणे, हा त्याांची रोर्ट मनोवत्ृ ती शद्ध
ु करण्याचा चाांर्ला उपाय आहे .

- नामस्मरण हे लहानाांपासुन वद्धाांपयांत, स्री ककां वा पुरुष कोणालाही करता येते. त्याला वयाचां, ललांर्ाचां कोणतांही बांर्न नाही.
लहानाांना तुम्ही आत्तापासुन नामस्मरणाची सवय लावलीत तर पुढच्या आयुष्टयात त्याांची मनोवत्ृ ती कायम तनरोर्ी रादहल. याचा
फायिा समाजाला, िे शालाही होईल. यासाठी तम्
ु ही स्वत:ला अर्ोिर नामस्मरणाची सवय लावन
ु घ्या.

- नामस्मरणाला सोवळ्या-ओवळ्याचां बांर्न नाही. कमगकाडाांना जशी शचु चभत

ुग तेची र्रज असते तशी नामस्मरणाला नसते. सकाळी
उठताना तुमच्या तोंडात पदहलां नाम आलां पादहजे. रात्री झोपताना नाम घेत घेतच तुम्ही झोपी र्ेलां पादहजे.

- जन्मपबत्रकेवरुन आपली उपास्य िे वता मादहत करुन घेता येते. ती जर मादहत नसेल तर सरळ रामाचां नाम घ्या. रामनाम हे
चारी युर्ाांत मनुष्टयाला तारुन नेणारां नाम आहे. त्याला सवग उपास्य िे वता अनुकूल आहे त.

नामस्मरण करायची व मोजायची सार्ने र्ौण आहे त. ती महार् आणण panctual असली पादहजेत, असां नाही. रुद्ाष माळे वर
तुम्ही जर्िां बेचां नाम घेतलांत म्हणुन काही बबघडत नाही. महत्त्वाची आहे , ती तम
ु ची मेहनत आणण सद्वत्ृ ती ! ती तेवढी दटकवुन
र्रा.

जाकी रहें , भावना जैसी।

रघुमुरती िे खी, ततन तैसी।।

लेखाांक - २६

*नामाने नेमकां िोतां तरी काय ?*

त्जज्ञासु लोकाांच्या मनात हा प्रश्न येणां साहत्जक आहे . त्जथे सर्ळां जर् ववज्ञानतनष्टठ झालेलां असताना नामस्मरणाने कसे काय
अनाकलनीय चमत्कार होतात ? हा खरां तर सांशोर्नाचा ववषय आहे . हायड्रोजन आणण आॅत्क्सजन याांच्या सांयोर्ाने पाणी बनतां.
त्यालाच आपण जीवन सांबोर्तो. म्हटलां तर ते जीवन, म्हटलां तर केलमकल फाॅम्यल
ुग ा ! नामाच्या बाबतीत असा फाॅम्यल
ुग ा
िाखवता येईल का ? नामाचा वैज्ञातनक अहवाल जर तयार केला तर अचर्काचर्क सुलशक्षषत लोक का नाही त्याकडे आकवषगत
होणार ?

१ कोटी नामजप झाला की ववचारप्रवाह थाांबतो, हे खरां आहे . हा ववचारवेर् थाांबतो कसा, यावर पाश्चात्याांनी बरां च सांशोर्न केलां
आहे . ववलशष्टट पद्धतीचे इलेक्ट्रोलोडस ् लावन
ु मेंिम
ु ध्ये तयार होणारी कांपने छायाांककत केली आहे त. मेंिम
ु र्ली ही कांपने खप
ु सक्ष
ु म
असतात. नामस्मरणाचा प्रवाह चालुच रादहला तर ही कांपने वाढत जातात आणण मेंिच
ु ा कप्पा-न ्-कप्पा व्यापन
ु टाकतात.
साहत्जकच आर्ीची जी स्पांिने असतात, ती नादहशी होत रहातात. मनामध्ये शुभ, positive ववचार येवु लार्तात. हा ववचारप्रवाह
नक्की कुठे तयार होतो ? हे ववचार आपण मनात करतो, असे सतत म्हणत असतो. मन हे शरीरात नक्की कुठे असते ? ह्रियात
की मेंित
ु ? यावर अवतरणे शोर्न
ु काढली तर ढीर्भर लमळतील.

एकाच नामाचे आवतगन तोंडावाटे होणे, जरुरीचे आहे . तसे झाले तर ह्या आवतगनातुन तयार झालेली कांपने एकाच प्रकारची होतात.
ही कांपने ववस्कलळत असली तर मनामध्ये ववचाराांचा र्ुांता होत जातो. तसा होवु नये म्हणुन, एकच नाम वारां वार घेणे आवश्यक
ठरते.

भाषाशास्रानुसार, ववलशष्टट अषराांच्या समुिायाचा वारां वार उच्चार केला तरच ही कांपने तयार होतील. आपल्या मराठी भाषेतली
वणगमाला ही सांपुणग मांत्राांचीच आहे . त्यामळ
ु े च ह्या वणाांचे उच्चार व्यवत्स्थत, सुस्पष्टट आणण सतत करणे आवश्यक ठरते.

वरच्या परे रहीाफमध्ये मी मनाचा उल्लेख केला आहे . ह्या मनाचेही िोन प्रकार आहे त. बदहगमन व अांतमगन. आपण सतत ववचार
करत असतो, तो बदहमगनात करत असतो. हे सतत जार्त
ृ असते. अांतमगन हे तनदद्स्तावस्थेत असते. त्यामध्ये मनात ववववर्
उमटणाऱ्या कल्पना, स्वप्ने याांची चचत्रणे असतात. बदहमगनात जे जे ववचार येतात, ते ते अांतमगन त्स्वकारत जाते. बदहमगनात वाईट
ववचार येत असले तरी ते ही अांतमगन त्स्वकारते. आपण ककतीही नाही म्हटलां तरी मनात वाईट ववचार येतातच. उिा. पस्
ु तकात
ककगरोर्ाची लषणे वाचली की आपल्याला तर नाही होणार ना हा रोर्, ही चचांता भेडसावु लार्ते. एखािे शारीररक लषण जरी
ववपररत लमळालां तरी त्याचा सांबांर् आपण ककगरोर्ाशी लावत रहातो. अांतमगनाला स्वत:चे ववचार नसतात. ते फक्त बदहमगनाने
केलेले ववचार त्स्वकारत रहाते आणण बाह्य पररत्स्थतीत प्रकटीकरण करते. आपण सतत या रोर्ाचा ववचार करत रादहलो, तर
अांतमगन ते जसेच्या तसे त्स्वकारे ल आणण आपल्याला ककगरोर्ाची लषणे दिसतील.

नामस्मरणाने मेंित
ु कांपने तनमागण होत रहातात. ही कांपने सतत भरत रादहली की मनातले मळ
ु चे ववचार बाहे र पडायला लार्तात
आणण ततथे शुभ ववचाराांची स्थापना होत रहाते. नामस्मरणाने बदहमगनातल्या ववचाराांवर असा ताबा लमळवता आला की, अांतमगन हे
ववचार त्स्वकारु लार्ते. त्याप्रमाणे बाह्य पररत्स्थतीत फरक पडु लार्तो. खरां तर जयाला आपण तनयती म्हणतो, ते आपल्याच
अांतमगनातल्या ववचाराांचां प्रकटीकरण असतां. नामस्मरणाने हे प्रकटीकरण शुभ होत असल्यामुळे नामाने चमत्कार घडतात, असे
वाटायला लार्ते. सद्र्ुरु वामनराव पै. याांनी यामुळेच नामस्मरणाचा प्रसार करताना म्हटले आहे , तुच आहे स तुझ्या जीवनाचा
लशल्पकार !
बदहमगन व अांतमगन हा खुप सांशोर्नाचा ववषय आहे. जयाांना या ववषयाबद्दल जाणुन घ्यायचे आहे, त्याांनी प्रा. मर्ुकर दिघे याांची
अांतमगनावर ललदहलेली सवग पस्
ु तके वाचावीत.

आजचा लेख काही जणाांना कांटाळवाणा वाटे ल, पण माझा नाईलाज आहे . ववज्ञानाच्या िब
ु ोर् व ककचकट जांर्लात लशरल्यावर
अशीच कांटाळवाणी पररत्स्थती होते. नामस्मरणाबद्दल काही र्ैरसमज आहे त, काहीांना हे खुप भाकड वाटतां, त्याांना माझ्याकडुन
उत्तर िे ण्याचा हा अल्पसा प्रयत्न आहे !
लेखाांक - २७

*नामाने ववचारप्रवाि बांद िोतो. नाम िा शब्द एक ववचार आिे , मग नाम पमलकडे नेतां काय ?*

हा प्रश्न कालच माझ्यासमोर आला. ववचारणारे नामवांत मनोचचककत्सक आहे त. िस

ु ऱ्या एका नामवांताांनीही मुक्तीसांिभागत हाच प्रश्न
केला आहे, त्यामुळे हा प्रश्न मला महत्त्वाचा आहे .

आपल्या मनात अनेक अततररक्त ववचार येत असतात. आपण कर्ी स्वस्थ, शाांतपणे बसुच शकत नाही. अर्िी खुप शाांत
बसलेल्या माणसाच्या मनातही प्रचांड खळबळ चाललेली असते. मनाला खप
ु िारे आहे त काय ? कुठून हे ववचार घस
ु त असतात ?
अर्िी जर्ाच्या राजकारणापासुन रस्त्यावरच्या भाजीवाल्यापयांत कोणीही आपल्या मनात घुसु शकतो. बरां , आपण ठरवुन ववचार
करावा म्हटलां, तर त्या systamatic ववचाराांमध्येही िस
ु रे ववचार घस
ु त असतात. थोडक्यात मन बसल्याजार्ी चारो र्ाम यात्रा
करुन येत असतां. पायाांनीच कफरायला पादहजे, असां काही नाही.

या मनाच्या िाराांना कोण बांि करत असेल तर ते नामस्मरण ! नाम सुरु झाल्या झाल्या मनातल्या ववचाराांना हुसकवायच्या
कामाला लार्तां. चला, चला, इथे राहु नका. आम्ही आिे शानुसार जार्ा ताब्यात घ्यायला आलो आहोत. पळा..पळा, नाही पळालात,
तर िट्टय
् ा बसणार ! अशी नामाची बतावणी सुरु झाली की वषोनवषे ठाण माांडुन रादहलेल्या या ववचाराांची पळापळ सुरु होते.
लमळे ल त्या िाराने बाहे र पडायची त्याांच्यात र्ाांिल सरु
ु होते. मनाला एकच िार आहे का अनेक ? मन हे च ककती सक्ष
ु म आहे !
त्याची िारे ही सुक्षमच आहे त. पळत असलेले ववचार या सुक्षम लहरी असतात. या लहरी एकिा बाहे र पडायला लार्ल्या की
मनाच्या तळापासन
ु नाम भरायला सुरु होते. पुणग काठोकाठ नाम भरले की आपल्याला परम शाांतीचा अनुभव येतो. आत त्रास
िे णारे ववचारच नसतात ना !

ववचारप्रवाह बांि होणे, म्हणजे मनाच्या िाराांतुन घुसणारे हे ववचार परत मनात येणे बांि होणे ! इथे मनात फक्त नाम हाच ववचार
लशल्लक रादहलेला असतो. हा ववचार मात्र मनाला परम सांतोष िे णारा असतो. १ कोटीपयांत नामस्मरण झाले की हे ववनाकारण
येणारे ववचार बांि होतात. फक्त नामच लशल्लक रहातां. जसां एखाद्या बरणीत पाणी ओतलां की ततथली हवा तनघुन ती जार्ा
पाण्याने भरली जाते, तसांच मनातली जार्ा नामाने भरली जाते. ववचारप्रवाह बांि होणे, म्हणजे ववचार नष्टट होणे नव्हे . ववचार
नष्टट झाले तर मनही नष्टट होईल. त्जवांत शरीर आहे , ततथे मनही आहे च ! असाच को्यानुकोटी जप झाला की नामाची ही ववहीर
िथ
ु डी भरुन वाहायला लार्ते. रोमाांरोमाांतन
ु नाम स्फुरायला लार्ते. इथे मनातला मी पणाही लशल्लक रहात नाही. हीच मुक्ती,
परम मोष !

हनुमानाची कथा माहीत आहे ना, त्याला मोत्याांच्या हारात राम दिसला नाही, म्हणुन त्याने ती माळ फेकुन दिली आणण राम,
सीतेला आपली छाती खोलन
ु िाखवली. ततथे राम होताच ! ही साांर्ोवाांर्ी कथा वाटते का ? मला नाही तसां वाटत, कारण नामाचा
प्रताप मला मादहत आहे . अनेक कोटी जप झाला की नाम आपल्याला पार कुठच्या कुठे घेवुन जाते ! यालाच मोष म्हणतात.
हनुमानाच्या शरीर, मनात नावापुरता सुद्धा मी नव्हता ! तो पुणग राममय झाला होता. ही ककमया रामापेषाही रामनामाने केली
होती.

इथे एक शांका ववचारली जाते की, लेखकाला लेखनासाठी ववचार आवश्यक असतात. जर ववचारच नसतील तर तो ललदहणार काय
?
नामस्मरण करणारे जे, जे लेखक आहे त, त्याांची रहीांथसांपिा पहा, वात्ल्मकीांनी रामायण रचले, तुकारामाांची र्ाथा प्रलसद्ध आहे .
एकनाथाांचे भारुड, नामिे वाांचे अभांर्, जनाबाईच्या ओव्या, रामिासाांचा िासबोर्, मनाचे श्लोक, बांर्ारप्पाचे श्रीपाि वल्लभ चररत्र !
अजुन पण उिाहरणे आहे त. ककती साांर्ु ? ही सवग मांडळी तुमच्या-आमच्यासारखीच सामान्य मांडळी होती. िे वाने त्याांना वेर्ळी
treat िे वुन पाठवलां नव्हतां. ही मांडळी अशी जर्ावेर्ळी रहीांथसांपिा कशी तनमागण करु शकली ? िासर्णुांचां साईसच्चररत्र वाचुन पहा.
प्रत्येक ओवी वाचताना मनात आनांि येत रहातो. या मांडळीांची मने नामानांिाने काठोकाठ भरलेली होती. एकारही होवुन लेखणी
उचलली की झरझर प्रभा स्फुरण पावायची आणण त्यातुन ही वेर्ळी सादहत्यसांपिा तयार व्हायची. या रहीांथाांकडे जरा नजर टाका.
काही रहीांथ कैक वषाांपुवीचे आहे त. काळाच्या ओघात ते नष्टट व्हायला हवेत ना ? तसे ते झालेत का ? नाही, खरां तर हाच एक
चमत्कार आहे . या रहीांथाांना अषय्य आयुष्टयाचां िे णां लाभलेलां आहे . तम्
ु ही, आम्ही कालौघात नष्टट होव,ु पण हे रहीांथ तसेच चचरां जीव
राहतील !

या पाश्वगभुमीवर आपण आजच्या काळातल्या लोकाांच्या मानलसक त्स्थतीवर एक नजर टाकुया. अनेक लोकाांच्या आयुष्टयात
बऱ्याच चाांर्ल्या र्ोष्टटी होत असतात, पण मनाला त्स्थरता नसते. सासुरवासीणीच्या मनात ववचार येत असतो, उद्या सासऱ्याांची
बहीण येणार आहे, मार्च्या वेळेसारखां जर ततने पन्
ु हा मला माझ्या वजनावरुन डडवचलां, तर ततला चाांर्लांच फैलावर घेईन ! असे
ती इमल्यावर इलमले रचत असते. ती बहीण तर अजन
ु र्ाडीत बसलेली पण नाही ! खरी समस्या वाटीभर असते, पण त्यावर
कल्पनेचे ढीर्च्या ढीर् रचुन समस्येचा र्ोवर्गन पवगत केलेला असतो. तो श्रीकृष्टण पण हा पवगत उचलायला काां-कांु करे ल. म्हणेल,
मी चाललो माझ्या र्ोकुळात र्ोवर्गन पवगत उचलायला ! तुम्ही रडत बसा इथेच !

आजच्या मनोचचककत्सकाांनीही नामस्मरणाचा हा अलभनव प्रयोर् चचककत्सा तांत्रात करायला हरकत नाही. ध्यानाचा समावेश तर
चचककत्सेत झालाच आहे , नामस्मरणाचाही करा. ध्यानापेषा नामस्मरण श्रेष्टठ आहे , कारण यात अजपाजप ही होतो. खरोखर असां
झालां तर ध्यानाची जशी लशबबरे भरवली जातात, तशी नामस्मरणाचेही र्ल्लोर्ली classes तनघतील !
लेखाांक - २८

*बीजमांत्राांचे अखांड नामस्मरण का करु नये ?*

आपली सांपुणग वणगमाला हे बीजमांत्र आहे . ॐ हा आद्य बीजमांत्र आहे . िस

ु ऱ्या कोणत्याही श्लोकाला वा नामाला आर्ी वा नांतर ॐ
लावला तर त्याला सांपुट लावणे असे म्हणतात. सांपुट म्हणजे बशीसारखा खोलर्ट भार् ! थोडक्यात ॐ रुपी बशीत हा श्लोक
ककां वा नाम बद्ध, सुरक्षषत झाले आहे . सांपुट लावलां की तो सांपुणग श्लोक वा नाम हा बीजमांत्र होतो.

ॐ हे अखांड नामस्मरणात असु नये, कारण त्याने शरीरात उष्टणता वाढते. भरल्या पोटी तर कर्ीच ॐ म्हणु नये. योर्शास्त्रात
ररकाम्या पोटी प्राणायाम आणण आसने करावी, असे साांचर्तले आहे , नाहीतर बलहानी होते. कर्ीकर्ी तर खुप घातक पररणाम
होतात. वणगमालेतील काही अषरे ही पाठीच्या मणक्यातील सप्तचक्राांची बीजमांत्रे आहे त. ह्या अषराांचा ठराववक पद्धतीने उच्चार
केल्यास ही सप्तचक्रे जार्त
ृ होतात. हाच तनयम ॐ ला ही लार्ु आहे . म्हणन
ु च पव
ु ी परु
ु ष मांडळी आांघोळ केल्यानांतर लर्ेचच
ओलेत्याने िे वपुजेला बसायची व स्तोत्रे म्हणायची, जेणेकरुन वाढलेल्या उष्टणतेचा त्रास होवु नये. काही लस्रयाही हा तनयम
पाळायच्या. आजकाल हे ओलेतां प्रकरण र्ुांडाळलां र्ेलांय. िे वपुजाही थोड्या वेळात आटपायला लार्लीय. र्ायत्री मांत्र, नवाणगव मांत्र,
स्तोत्रे ही सांपट
ु यक्
ु त असल्यामळ
ु े ररकाम्या पोटी म्हणायची प्रथा आहे . ही परां परा पाळावी म्हणन
ु सोवळ्याचे तनयम आखले र्ेले.
अखांड नामस्मरणात ॐ असेल तर ववचार करा, शरीरात ककती ऊष्टणता वाढे ल !

ॐ नम:लशवाय हा तुलनेने सौम्य मांत्र आहे . तो अखांड नामस्मरणात असणाऱ्याांचेही मला updates येत आहे त. ऊष्टणता वाढत
असेल तर अशावेळी सात्त्वक, सौम्य र्ुणाांचा आहार, आचरण ठे वावे. र्ुरुमांत्र ॐ युक्त असेल तर तो नामस्मरणात चालतो.
लशष्टयाला त्रास होवु नये, म्हणन
ु र्रु
ु ां नी त्या नामामार्े आपली आध्यात्त्मक शक्ती लावलेली असते, पण म्हणन
ु सवग र्रु
ु ां वर सोपवु
नये. आपणही आपला आहार, आचरण सात्त्वक ठे वावे. सात्त्वक आचरण यावर मी पुढे ललदहणारच आहे .

*नामस्मरणाला द्यावी सान्त्वक आिार-वविाराची जोड !*

अखांड नामस्मरणाने मनाचा सत्व र्ण

ु वाढत असतो. ह्या सत्व र्ण
ु ाला खीळ बसु नये, म्हणन
ु आपल्यालाही त्याला सात्त्वक
आहार, ववहाराची जोड द्यावी लार्ते. मद्यपान, र्ुम्रपान, माांसाहार हे रजो, तमो र्ुणी अन्न आहे. बाहे र हाॅटे लमध्ये पाटी करणे,
हे ही तमोर्ुणी आहारात मोडते. जे तनयलमत खाणावळीत जेवतात, त्याांचा नाईलाज असेल पण जास्तीत जास्त सात्त्वक आहार
कसा लमळे ल, ते पाहावे. जे अन्न बनववतात त्याांची मनोवत्ृ तीही अन्नामध्ये रजो-तमर्ण
ु वाढववण्यास कारणीभत
ु ठरते. यासाठीच
नेहमी घरचे अन्न खावे, असे म्हणतात. हे सवग युक्तीने करावे. सरु
ु वातीला नाम तोंडात बसायलाच वेळ लार्तो, अशावेळी
आहारावरही बांर्ने आली तर नामाची आठवण रादहली बाजुलाच, सतत बुर्वार, शुक्रवार, रवववार आठवत रहातील. जसजसा
नामप्रभाव वाढे ल, तशी माांसाहार वा मद्यपानाबद्दल नावडही तनमागण होते. त्याांचा वासही सहन होत नाही. तेव्हा हा आहार सोडणे
सोपे जाते.

तुम्हाला नामस्मरणासाठी तरुण वर्ागलाही तयार करायचे आहे . काहीांनी तर बालवर्ागलाही तयार करायचां मनावर घेतलां आहे .
चाांर्ली र्ोष्टट आहे , पण मर् त्याांच्या आहारावरही बांर्ने आणली तर ते कडाडुन ववरोर् करतीलच, नामस्मरणापासुनही लाांब
पळतील ! तेव्हा सब्र रखो...आर्ी नामस्मरणालाच बेर्डक सरु
ु वात करा. सात्त्वक आहारसेवन हे त्यापाठोपाठ आपोआप येणारच
आहे !
लेखाांक - २९

*नान्स्तकिी करु शकतात नामस्मरण !*

हो, काय हरकत आहे ? आपण काही दिवसाांपुवी बदहमगन व अांतमगन याांच्यातला सांबांर् पादहला. नात्स्तकाांमध्येही ही मने
असतातच. वैखरी वाणीने सातत्याने नामस्मरण केल्यावर त्याचे तरां र् बदहमगनात उमटतात आणण ते अांतमगन जसच्या तसां
त्स्वकारतां. हा लसद्धाांत सर्ळ्याांनाच लार्ु पडेल. एक अनुभव म्हणुन अत्जबात िे वाच्या वाटे ला न जाणाऱ्याांनीही नामस्मरणाचा हा
अलभनव प्रयोर् करुन पहावा. छो्या अषराांचे नाम घ्यावे आणण नामस्मरणाला सुरुवात करावी.

उच्चलशषण घेतलेले आणण मोठमोठ्या सांस्थाांत उच्च पिावर काम करणारे सुलशक्षषत लोक हे बहुताांशी नात्स्तक असतात. त्याांना
जप करणे, हा wastage of time वाटत असतो. बाप िाखव नाहीतर श्राद्ध कर, ही म्हण त्याांना पटलेली असते. त्याांनी एक
वेर्ळा अनभ
ु व म्हणन
ु नामस्मरण करावे. परिे शात असे प्रयोर् झालेले आहे त. आपल्याकडे तनिान भरपरु नावे तरी आहे त.
त्याांच्याकडे एकच येशु आहे. बाकी जाॅजग, ववल्यम, राॅबटग अशीच थोडीशी नावे आहे त. एखाद्या नामाचे सतत आवतगन मुखाने
करत रहाणे, ते बदहमगनात लशरणे, अांतमगनाने ते त्स्वकारत रहाणे आणण त्याचे प्रकटीकरण बाह्य पररत्स्थतीत होणे, या सवग
process ना फार वेळ लार्त नाही. या लोकाांना प्रयोर् केल्याचां समार्ानही लमळतां, लशवाय नात्स्तकतेतन
ु परमेश्वराच्या
अत्स्तत्वाच्या खाणाखुणा पटत र्ेल्यामुळे ही मांडळी पुणप
ग णे आत्स्तकही होतात.

नामस्मरणाचा प्रयोर् आपण घरातल्या तरुणवर्ग आणण बालवर्ागलाही करायला लावु शकतो. मदहलाांनी याबाबतीत पुढाकार घ्यायला
हवा. यासाठी आर्ी त्याांना नामस्मरणाचे फायिे आणण महत्त्व कळायला हवे. लहान मल
ु े ही मोठ्याांचे अनुकरण करत लशकत
असतात. मोठी मांडळी जे जे करतील, ते करायची त्याांना भारी हौस असते. मल
ु ाांच्या याच सवयीचा उपयोर् नामस्मरणाच्या
बाबतीत करता येईल. त्याांच्यासाठी वेर्ळी जपमाळ ठे वा. त्याांच्या अश्या स्वतांत्र वस्तु असल्यावर त्याांनाही हुरुप येईल. त्याांना
अर्िी छोटे से िोन अषरी नाम द्यावे. मैिानात खेळताना, अभ्यास करताना ते नाम घेतात का, हे आवजन
ुग पहावे.

लहान मल
ु े कशाला घाबरत असतील तर ते भीतीला ! आईबाबाांच्या सात्न्नध्यात त्याांना सुरक्षषत वाटते. तु जेव्हा एकटा असशील,
तेव्हा बाप्पाचां नाम घेत रहा, त्याने तुझी भीती नक्की जाईल, हे तनषुन साांर्ावे. यासाठी वेळ कसा काढणार, हा प्रश्न नको !
त्याांनी खुप नामस्मरण केले नाही तरी चालेल, पण नामस्मरणाची र्ोडी लार्ावी, इतपत प्रयत्न करावेत. लहान मुल इहलोकात
येवुन काहीच वषे झालेली असतात. मने व्यवहारी जर्ात तनबर नसतात. मनाला चैतन्याचा अर्ुनमर्न
ु स्पशग होत असतो.
थोडक्यात मुल म्हणजे मातीचा र्ोळा ! तो तुमच्या हातात आहे . त्याला घडवाल, तसा तो घडेल. तुम्ही त्याच्या हातात मोबाईल
िे ता की जपाची माळ, यावर त्याचा भववष्टयकाळ अवलांबुन असेल !

*नामस्मरणाने शरीरातल्या रोगाांचीिी िोते वपछे िाट !*

नामस्मरण अांतमगन त्स्वकारत असल्यामळ

ु े मनात शभ
ु स्प्रि स्पांिने जाणवत असतात. हा पररणाम शरीरावरही होतो. अनेक जन
ु ,े
हट्टटी आजार नामप्रभावाने कमी होतात. सुरुवातीला रोर् कमी होताना शरीरात viabrations होत रहातात. मेंित
ु ील र्ुांता कमी
होत र्ेल्यामळ
ु े डोकां बचर्र होते. जयाांना मादहती नसते, ते या शारीररक घडामोडीांकडे त्रयस्थ दृष्टटीकोनातुन पाहु शकत नाहीत.
अशा मांडळीांनी आवजन
ुग डाॅक्टराांना भेटावे. ते जे म्हणतील, त्या तपासण्या कराव्यात. मनातला सांशय िरु करावा. मला स्वत:ला
जेव्हा पदहल्याांिा कानामध्ये अनाहत ध्वनी ऐकु आला होता, तेव्हा मी ही र्ोंर्ळुन र्ेले होते. नांतर लषात आले, हा अनाहत आहे
! मी कामताांच्या पुस्तकात रोर्तनवत्ृ तीची अशी भरपुर उिाहरणे वाचली आहे त. जयाांना पबत्रकेत खडतर सांततीयोर् होता, अशाांना
नामस्मरणाने सांतती झालेली आहे . मी माझ्या रुग्णाांना सर्ळे उपाय थकले असतील, तर नामस्मरणाचा आवजन
ुग सल्ला िे त.े
ववठ्ठल या नामाचा अर्ाग तास जप केल्यावर हाटग बीटस ् हमखास normal होतात. रुग्णाचा र्सेसचा त्रासही कमी होतो. खरां तर तो
कुठल्याही नामस्मरणाने होतोच ! अर्िी पदहल्या दिवसापासन
ु खप
ु नामस्मरण केले, तर सवय नसल्यामळ
ु े शरीर कांवपत होवु
शकते. अश्यावेळी नामस्मरण हळुहळु वाढवावे. नामस्मरणाने कर्ी कोणाचां नुकसान झालेल,ां ऐकण्यात नाही. तेव्हा तुम्हीही
मनातला हा ककां तु काढुन टाका.
लेखाांक - ३०

*नामस्मरण खुप वाढल्यावर सांवेदना बोर्ट िोतात का ?*

हा प्रश्न एका जुन्या सार्काांनी ववचारला आहे . नामस्मरण सुरु केल्यानांतर अनुभुती यायला लार्ली की, सार्क उत्साहाने
नामस्मरण अजुन वाढवायला लार्तो. त्याचां मनही यामुळे तनववगकल्प, तनववगकार होत जाते. कोणाबद्दलही एखािी ि:ु खि घटना
घडलेली कळली तरी मन अललप्त असल्यामुळे तो आपली प्रततकक्रया तीव्रपणे व्यक्त करत नाही, याचा अथग त्याच्या सांवेिना बोथट
झाल्यात, असां नाही. नामस्मरण करणारा सार्क हा चचखलात वाढणाऱ्या कमलपत्राप्रमाणे असतो. कमळाच्या एका बाजुला चचखल
लार्लेला असतो, तर वरची बाजु अर्िी स्वच्छ असते. तनसर्ागतल्या या उिाहरणातुनच आपल्याला ही लशकवण लमळते. सांसारात
रहावां, ते कमलपत्राप्रमाणे ! आपले प्रपांचातले व्यवहार करावेत, पण अललप्त, तनववगकार राहुन! कोणत्याही घटनेचा स्वत:वर खोल
पररणाम होवु िे वु नये, याची काळजी घ्यावी.

नामस्मरणाने सर्ळे फायिे लमळतात, पण सर्ळ्यात मोठा फायिा, मन बळकट, खांबीर होणे हा आहे . मानसोपचाराांत नामस्मरण
श्रेष्टठ आहे . सार्काला कळते, आपण मनाने खांबीर झालो आहोत, पण आजुबाजुच्या लोकाांचा त्याच्याबद्दल वेर्ळे र्ैरसमज होत
रहातात. जयाांनी प्रश्न ववचारला, त्याांची बायको २ मदहन्याांपव
ु ी िीघग आजाराने वारली होती. ती जाणार, याची त्याांना कल्पना होती.
माझ्यानांतर ह्याांचां काय होईल, याची काळजी ती सतत बोलुन िाखवायची. त्याांचांही ततच्यावर प्रेम होतांच. ततचा मत्ृ यु त्याांच्या
मनाला जराही स्पशग करुन र्ेला नाही, ना मनात खळबळ माजली. हे नामस्मरणामळ
ु े होतां, याची त्याांना कल्पना होती, पण
त्याांच्या मल
ु ाांना, र्णर्ोताला खप
ु नवल वाटलां. काहीसा माणस
ु घाणेपणाचा आरोपही त्याांच्यावर झाला. खरां तर मला त्याांनी हा
प्रश्न ववचारलाच नव्हता. ते स्वत:चा अनुभवच साांर्त होते. फक्त मला साांर्ुन त्याांना याबद्दल खात्री करुन घ्यायची होती. त्याांनी
नाम कर्ी मोजलां नाही, पण र्ेली १४ वषे ते अव्याहतपणे नाम घेत आहे त.

नामस्मरण हे मनावर कायग करतां. त्यामळ

ु े तम
ु च्या मनात बिल होत असतील, तर त्याकडे त्रयस्थपणे पहायला हवां. र्ाांर्रुन जावु
नका. नामस्मरणाने कोणीही वेड,ां माणस
ु घाणां होत नाही. घरात मत्ृ यस
ु ारखी ि:ु खि घटना घडली तर नामी सार्क इतराांसारख्या
तीव्र प्रततकक्रया व्यक्त करत नाही. अश्या वेळी तो खांबीर राहुन पुढची काये पार पाडतो.

*नामस्मरणाने कांु डमलनी जागत

ृ िोते का ?*

होईलच, पण लर्ेच नाही. त्यासाठी को्यानक

ु ोटीचा जप करावा लार्ेल. सर्ळां आयष्टु य नामाला वाहुन घ्यावां लार्ेल. हा ही प्रश्न
एका जुन्या सार्काांचा आहे .

कांु डललनी म्हणजे काय, ते आर्ी समजुन घेवु. आपल्याला इतर जनावराांसारखा आडवा कणा नाही, तर उभा कणा आहे . हा कणा
उभ्या अस्थीशख
ांृ लाांनी बाांर्लेला आहे . त्यातच सप्तचक्रेही आहे त. माकडहाडापासुन वर मस्तकातल्या ब्रह्मरां ध्रापयांत तीन नाड्या
मणक्यात उभ्या असतात. त्याांना इडा, वपांर्ला व सष
ु म्
ु ना असे म्हणतात. सष
ु म्
ु ना मध्यभार्ी असते, तर इडा, वपांर्ला डावी,
उजवीकडे असतात. सामान्य माणसाच्या शरीरात पाठीच्या कण्यात कांु डललनी माकड हाडात तळाला सप्ु त अजर्रासारखी वेटोळे
घालुन पहुडलेली असते. सार्काने उचचत सार्ना केली तर ही कांु डललनी जार्त
ृ होवुन, नाड्याांद्वारे वर चढु लार्ते. ब्रह्मरां ध्रापयांत
पोचली की, ततचा स्फोट होतो आणण सार्काला आत्मसाषात्कार, ब्रह्मज्ञान होते. ही सवग Process सार्क एक्याने पेलु शकत
नाही. त्यासाठी त्याला र्ुरुांची आवश्यकता भासते. र्ुरुच त्याला उचचत मार्गिशगन करतात. हा जो प्रवास होत आहे , तो नैसचर्गक
आणण उचचत आहे , असा दिलासा ते त्याला िे तात. नामस्मरणानेही कांु डललनी जार्त
ृ होते. नामी सार्क कांु डललनी जार्त
ृ होईपयांत
मनाने खप
ु बळकट झालेला असतो. त्याला हा प्रवास झेपतो. चैतन्य महाप्रभ,ु सांत तक
ु ाराम ही ठळक उिाहरणे आहे त.
मला एकाने ववचारलां होतां, नामाने प्रारब्र् बिललांय, अशी एकतरी व्यक्ती िाखवा. मला त्याच्या अज्ञानाची ककव करावीशी वाटते.
वाल्याचा वात्ल्मकी झाला, हे उिाहरण परु े सां नाही आहे का ? आपले सर्ळे सांत हे नामस्मरणानेच सांत झालेत. ते आर्ी कसे
होते आणण नांतर कसे झाले, हे वाचा, मर् कळे ल. ही सवग मांडळी प्रपांच करणारी होती. नामाने ते उद्धरले. प्रपांचात राहुनही परमाथग
करु लार्ले. लोकाांना नामाचा मदहमा साांर्ु लार्ले. नामिे व महाराज तर पार पांजाबापयांत र्ेले. एवढी सर्ळी र्डर्डीत उिाहरणे
असताना नामस्मरण खोटां कसां होईल ?
लेखाांक - ३१

*गेली १५ वर्े मी नामस्मरण करतो आिे. कािीच िरक नािी. कसल्यािी अनुभुती नािीत. अजुनिी तोंडानेच जप करतोय. माझा
तर नामस्मरणावरचा ववश्वासच उडालाय.*

वरची प्रततकक्रया बऱ्याच जणाांच्या मनात असेल. मलाही वाईट वाटतां. नामस्मरण इतकी वषे करुनही काहीच फरक नसेल तर
याचा अथग नामस्मरणाव्यततररक्त अजुनही काही र्ोष्टटी साांभाळायच्या असतील, हे लषात येते. इतके दिवस आपण नामस्मरण
कसां, ककती, कर्ी करावां, यावरच चचेचां र्ुऱ्हाळ माांडत होतो. आत्ता पुढच्या टप्प्यावर चचाग सुरु करणार आहोत. ही चचाग नववन
सार्काांसाठी मार्गिशगक ठरे लच, जुने सार्क जे नामस्मरण करुन-करुन थकलेत, त्याांना नक्की कुठे चुकतांय, यासाठीही उद्बोर्क
ठरे ल. नामस्मरण आणण अनुभूती याांमर्ल्या टप्प्यात काही पायऱ्या आहे त, त्या सावकाश चढाव्या लार्तात, नाहीतर तोंडावर
आपटण्याची त्स्थती उद्भवु शकते.

आजचां जर् हे मनोरां जनाचां जर् आहे . स्वातांत्र्योत्तर काळात मनोरां जनाची सार्ने फारशी नव्हती. आपला िे श कृषीप्रर्ान होता,
अजुनही आहे, असे म्हणतात. दिवसभर शेतात राब राब राबल्यानांतर रात्री तमाशा, फड, र्ण, र्वळण इकडे पाऊले वळायची.
आपले हौशीमौजीचे सण, परां परा होत्या. त्यातल्या रामलीला, िशावतार, होळीचे नाच, लेणझम अश्या मनोरां जक कायगक्रमाांनी
करमणुक व्हायची. त्यानांतर मोठ्या पडद्यावरचा लसनेमा आला. हळुहळू ही जार्ा घरातल्या कृष्टणर्वल टी.व्ही. ने घेतली.
आकाशवाणीवरही लसनेमाची र्ाणी वाजु लार्ली. १९८२ साली एलशयाड र्ेम्सच्या तनलमत्ताने भारतात रां र्ीत T.V. ने आर्मन केले.
सुरुवातीला पाहुणा असणाऱ्या या टे ललत्व्हजनने घरात कौटुांबबक सिस्याचा मान लमळवलाय.

आजलमतीला अर्िी थोडा रहीामीण भार् सोडला तर कुणाकडे रां र्ीत टी.व्ही. नाही, असे नाही. या टी.व्ही. द्वारे पसरणाऱ्या
प्रकाशलहरी आणण ध्वनीलहरीांद्वारे आपल्याला टी.व्हीतले कायगक्रम समजतात. नामस्मरणातुन मनात उमटणारे तरां र् ह्या ही
लहरीच आहे त. टी.व्ही तुन बाहे र पडणाऱ्या प्रकाश आणण ध्वनीलहरी या शुभ तरां र्ाांना अडथळे तनमागण करतात. आपण टी.व्हीवर
त्जतका वेळ कायगक्रम पाहु, तततका वेळ नामजप आपल्या मनातही कफरकत नाही. टी.व्हीतल्या माललकाांमर्ल्या घडामोडीांवर लष
केंदद्त करायचे असते ना ! तततका वेळ आपण नामजप करतच नाही, ना त्याची आठवण काढत! चथएटरमर्ल्या अडीच-तीन
तासाांचा लसनेमा बघतानाही तीच पररत्स्थती असते. तीन तासाांत नामजप होत तर नाहीच, पण नामाने अर्ोिर जया शुभलहरी
तनमागण केलेल्या असतात, त्याही सत्वहीन ठरतात.

मनोरां जनाचीही कालमयागिा असते. लोक सांध्याकाळी थकुन भार्ुन आल्यानांतर त्याांना श्रमपररहाराथग टी.व्ही. च हवा असतो.
सुरुवातीला बातम्या पादहल्या जातात, त्यानांतर एकामार्ोमार् येणाऱ्या सीररयल्स, जया कौटुांबबक दहांसा, सेक्स, राजकारण याांनी
भरलेल्या असतात, त्याांमध्ये मन र्ुांतववलां जातां. पार मध्यरात्रीपयांत टी.व्ही. चालु असतो. तरुण वर्ग तर कानात हे डफोन लावन
ु
वेळ लमळे ल तसा र्ाणी ऐकतच असतो. जी र्ोष्टट टी.व्ही.ची तीच मोबाईलचीही आहे . मोबाईल तर लहरीांवरच आर्ारलेले आहे .

तुम्ही नामस्मरण करत असाल तर त्यातच तुमचां मन रमलां पादहजे. नामालशवाय तुमच्या मनात काहीही नको. नामाने जया लहरी
तयार होतात, त्याांना अटकाव करणाऱ्या जया जया र्ोष्टटी आहे त, त्या तुम्ही टाळायलाच हव्यात. ककमान र्रजेपुरता त्याांचा वापर
करायला हवा. रां र्ीत टी.व्ही. आल्यानांतर भारतातल्या एकांिर कौटुांबबक, सामात्जक पररत्स्थतीचा स्तर घसरला आहे का, यावर
खरोखरच सांशोर्न व्हायला हवां. हम िो, हमारा एक, कर्ीकर्ी तो ही नाही, ही त्स्थती शहराांतुनच नाही, रहीामीण भार्ाांतही
व्हायला लार्ली आहे . नातेसांबांर् कसे दटकवायचे, याची लशकवण मल
ु ाांना लमळतच नाही. भावतनक कोरडेपणा वाढतो आहे .
सोबतीला इांरहीजाळलेलां लशषण आहे च! याचा सवग पररणाम नामस्मरणाच्या लहरीांवर होतोच, पण मुळात नामस्मरण हवांच कशाला,
हा अतत टोकाकडे जाणारा ववचारही येतोच !
उद्या आपण नामस्मरणाच्या लहरीांना अटकाव करतील अश्या काही सुक्षम पापाांचा ववचार करणार आहोत. एका सार्काने
म्हटल्याप्रमाणे ही चचाग म्हणजे एकप्रकारे , नामस्मरणाचा Management Study च आहे, त्यामळ
ु े यावर त्जतकी Practically
चचाग करु, तततकी होणारच आहे !
लेखाांक - ३२

एक दिन पैसा होर्ा,

वो दिन कैसा होर्ा!

उस दिन पदहये घुमेंर्े

धर ककस्मत के लब चुमेंर्े।

बोलो, ऐसा होर्ा ?

खरां साांर्ा, तुम्हालाही असांच वाटतां ना ? आपल्याकडे भरपुर पैसा असावा, र्ाडी, बांर्ला, बँक बलन्स, ऐश्वयग, हे ..तन..ते..सबकुछ
आपल्याजवळ असावां. अांबानीांनी आपली सदिच्छा भेट घ्यावी, टाळी वाजली की िारात आललशान र्ाडी यावी, असां खुप जणाांना
वाटतां. हा काळच पैशाचा आहे . भरपुर पैसे र्ाठीला असले म्हणजे आपले सर्ळे problems सुटले, असांच प्रत्येकाला वाटतां.

आपल्या आयुष्टयात जया जया काही समस्या आल्या आहे त, त्याच्या मुळाशी आपल्याजवळ पुरेसा पैसा नसणे हे च आहे , अशी
बालांबाल खात्री ककत्येकाांना वाटत असते. महार्ाईने कहर केलाय, मुलाांच्या शाळा, काॅलेजाांच्या फीया जबरिस्त वाढल्यात, घरात
आई, वडील, इतराांचीही आजारपणे आहे त, त्याला पैसा अपरु ा पडतो आहे, घरी ककराणा सामान भरताना नाकी नऊ ये ताहे त,
नोकरीचा पैसा पुरतच नाही अशा सवग र्ाांजलेल्या पररत्स्थतीत माणस
ु काय करतो ? येन-केन, कुठल्यातरी मार्ागने पैसा घरात
येईल, याची चाचपणी करत रहातो. प्रसांर्ी अल्प प्रमाणात भ्रष्टटाचार करावा लार्ला तरी कोणाला काय कळतांय, या चुकीच्या
समजुतीने काही भ्रष्टट मार्ाांचा अवलांबही करतो. असे भ्रष्टट मार्ग भरपुर आहे त. आपलां कृत्य कोणाला कळणार नाही,अशा मस्त
समजुतीत तो असतो. कोणाला कळणार नसलां तरी िे वाच्या िरबारात मात्र न्याय आहे . जर अशी व्यक्ती नामस्मरण करत असेल
तर ते नाम त्या व्यक्तीची सुक्षम पापे नष्टट करत रहातां. या र्ाांिलीत नामाचीही शक्ती कमी होत जाते. ही पापे कोणती, ते
आपण क्रमाने पाहु.

पापे तीन प्रकारची असतात. वाचचक, मानलसक व कातयक. यातलां वाचचक पाप म्हणजे काय ते पाहु. वाचेने म्हणजे त्जभेने होणारे
पाप म्हणजे वाचचक पाप होय. खोटां बोलणां, िस
ु ऱ्याला अपशब्ि वापरणे, लशवी िे णां, टोमणे मारणां, िस
ु ऱ्याच्या मनाला लार्ेल असां
त्जव्हारी बोलणां, भाांडण करणां ही सवग वाचचक पापे होत. जर तुम्ही ही पापे करत असाल तर तुमच्या दिवसभरातल्या सांपुणग
नामस्मरणाचा पाव भार् हा या पापाांमळ
ु े खची पडतो. तम्
ु ही स्वत:ची बढाई करण्यासाठी एकिा खोटां बोललात तर तम
ु च्या
नामजपाच्या ५ माळा हे पाप षालन करण्यासाठी खचग झाले. जर तम्
ु ही लशषा, पररणाम टाळण्यासाठी खोटां बोलत असाल तर
भववष्टयकाळ सुर्ारे ल, पण यासाठी ककमान २० माळा नामजप ते पाप सांपववण्यासाठी खचग होतो. िस
ु ऱ्याला रडु येईल, असां लार्ट
बोलण्याने तम
ु च्या १० माळा नामजप खचग होतो. हा एकांिर दिवसाचा दहशोब झाला. असां वारां वार घडत असेल तर, तम्
ु हीच ववचार
करु शकता, आपला नामजप आपल्याला का फळ िे त नाही ! हा नामजप तुमची पापे सांपववण्यासाठीच खची पडत असेल तर
भववष्टयात तो तुम्हाला कशी काय फळे िे णार आहे ?

रोज रात्री झोपताना आपण ककती वेळा खोटां बोललो, िस

ु ऱ्याला ककती टोमणे मारले, भाांडण केलां, याचा लेखाजोखा मनात
माांडण्याची सवय लावन
ु ठे वा. आपल्या नामजपाची बेररज-वजाबाकी करा. नामजप खप
ु लशल्लक रादहला, असां लषात आलां तर
आनांिाने झोपा. खुप नामजप वाया र्ेला तर िस
ु ऱ्या दिवशी आपल्याला आपल्याच त्जभेवर ककती ताबा ठे वायचा आहे , याची
उजळणी करत झोपा. मी वर नामजपाचे दहशोब ललदहले आहेत, ते तुम्हाला मुद्दा लषात यावा, म्हणुन अांिाजपांचे ललदहले आहे त.
हा दहशोब कमी-जास्तही असु शकतो. तम्
ु ही तम
ु ची वाचा सर्
ु ारली नाही तर व्यवत्स्थत नामस्मरण करुनही जी फळे अपेक्षषत
असतात, ती पिरात पडु शकत नाहीत. नामस्मरण कमकुवत होण्यामार्े त्जभेने केले जाणारे ववपररत आचरण हे एक मोठां कारण
आहे . याच क्रमाने मी पुढचीही पापे साांर्णार आहे .
लेखाांक - ३३

काल आपण वाचेने होणाऱ्या पापाांबद्दल वाचले. आज आपण कातयक पापाांबद्दल चचाग करुया.

आपल्या सांपुणग शरीराचा वापर करुन केलेली कृत्ये म्हणजे कातयक पापे. हा सर्ळ्यात active प्रकार आहे . active असल्यामुळे
ह्याच्या पररणामी जी हानी होते, ती ही मोठ्या स्वरुपाची असते. ती कृत्ये कोणती, ते पाहु.

- िस
ु ऱ्यावर कुरघोडी करण्याच्या हे तुने एखािे बाललश कृत्य करणे. - ५० माळा

- आपल्यापेषा वयाने लहान ककां वा मोठे , पण बलदहन व्यक्तीला मारहाण करणे. - १०० माळा.

- खोटी सही करणे, िस

ु ऱ्याची सांपत्ती बळकावण्याच्या हे तुने खोटी कार्िपत्रे करणे. - २०० माळा

- लाचलुचपतीचा व्यवहार करणे. (लाच िे णे व घेणेही) - ३०० माळा

- परललांर्ी व्यक्तीवर भोर्ाच्या इच्छे ने बळजबरी करणे, ववनयभांर् करणे. - ८०० माळा

- स्वत:च्या आईवडडलाांना सांपत्तीच्या हव्यासाने त्रास िे णे, त्याांची काळजी न घेण.े - १००० माळा

एखाद्या व्यक्तीची हत्या करणे. - १०,००० माळा.

ही वानर्ीिाखल काही उिाहरणे झाली. माझी जेवढी बद्ध

ु ी चालली, तततपत मी ललदहलांय. अजुनही काही कृत्ये असतीलच. ती पण
या राांर्ेत बसवा.

कातयक पाप हे प्रत्यष घडुन येणारां पाप आहे . त्याचे दृश्य पररणाम आपल्याला लर्ेच दिसुन येतात. आपण केलेल्या पापाांमुळे
इतराांचां खुप नुकसान होत असेल तर ते मोठां पाप ठरतां. वर दिलेल्या उिाहरणाांपैकी काही कळत-नकळत आपल्या हातुन घडत
असतील, कर्ीकर्ी आपल्याला त्याची जाणीवही नसते. उिा. लाच िे णे-घेणे. मुलाांच्या शाळा, काॅलेजाांच्या िे णग्याांच्या नावाखाली
पावतीवजा पैसे िे णे. ह्या काही र्ोष्टटी सर्ळ्याांना अांर्वळणी पडल्यात. कोणाला त्यातल्या अनैततकतेची कफकीरही नसते. कफकीर
असली तरी ते केल्यालशवाय र्त्यांतरही नसते. प्रत्येक उिाहरणाच्या पुढे अांिाजपांचे ककती माळा जप खचग झालाय, ते ललदहलांय.
तुम्ही अखांड नामस्मरण केलांत, तरी जोडीला अशी कृत्ये तुमच्या हातुन घडत असतील तर नामस्मरणातुन लमळणारे पुण्य त्या
कामी खचग होतां. तुमच्या पापाांचा षय होतो, पण पररणामी नामस्मरणाचे benefits लमळत नाहीत. व्यवहारी जर्ात वावरताना
काही र्ोष्टटी करणे अपररहायग असते, नाहीतर जर्ाच्या शयगतीत आपण दटकणारच नाही, अशी तुम्ही स्वत:ची समजुत करुन घेता !

एवढे च मला सरणावर कळले होते, मरणाने केली सट

ु का, जर्ण्यानेच छळले होते.

या सरु े श भटाांच्या कववतेच्या ओळी आठवन

ु पहा. आपण त्जतके भौततकवािी होव,ु तततके आपल्याला अचर्काचर्क व्यवहार करावे
लार्तातच. ह्यातुन सुटका लमळवायची, म्हणजे मनातला वस्त,ु सांपत्तीबाबतचा हव्यास कमी करायला हवा, पण तसा तो होताना
दिसत नाही. एकीकडे नामस्मरणही करायचे, िस
ु रीकडे हे घातक व्यवहारही करायचे ! असां होत असेल तर आपली पुण्याची घार्र
ररकामीच राहील. मडक्यात वरुन पाणी भरताना, तळाला कुठे भोक पडले नाही ना, हे तपासन
ु पहावे लार्ते. ते भोक असेल तर
मातीने ललांपुन बज
ु वावे लार्ते, तरच ती घार्र पाण्याने भरे ल. नामस्मरणाने चचत्त शुद्ध होत जाते, त्याबरोबर ही पापे करण्याची
बुद्धीही कमी व्हायला हवी. ती पापे तशीच घडत रादहली तर नामस्मरणाने फायिा का होत नाही, असा ववचार करत बसु नका.
नामस्मरण सक्ष
ु म स्तरावर त्याचां काम करतच असतां.
अखांड नामस्मरणाबरोबर सिाचरण ही ही एक प्रमख
ु अट आहे च. नामस्मरण इतकी वषे केले, पण माझा रार् का कमी होत नाही,
या प्रश्नाचां हे उत्तर आहे . व्यवहारी जर्ात या र्ोष्टटी कराव्या लार्त असल्या तरी िे वाच्या िरबारात वेर्ळा न्याय आहे .
नामस्मरणाने मनाचा सत्व र्ुण वाढतो, पण पापाचरणाने तोच र्ुण कमीही होतो. आत्ता तुम्ही ठरवा, तुम्हाला काय हवां आहे !
लेखाांक - ३४

आज मानलसक पापाांचा ववचार करणार आहोत. मनामध्ये येणारे वाईट ववचार म्हणजे मानलसक पापे होत.

िस
ु ऱ्याबद्दल सतत असय
ु ा, हे वा, इष्टयाग वाटणे, लभन्नललांर्ी व्यक्तीांबद्दल कामुक ववचार येत रहाणे, सतत क्रोर्, रार् येणे हे
मनातल्या र्ुणाांचे सांतुलन बबघडल्यामुळे होते. मनात ठाण माांडुन असलेले षडड्रपुही मन सतत अत्स्थर करायचां काम करतात.
आर्ीची वणणगलेली कातयक व वाचचक कृत्ये ही आर्ी मनात तयार होतात आणण इांदद्याद्वारे त्याांचे प्रकटीकरण होते. मनात हे असे
ववध्वांसक ववचारच नाही आले तर इतर कोणतीही पापे आपल्याकडुन होणारच नाहीत, यासाठीच मन स्वस्थ असणां र्रजेचां आहे .

नामस्मरणाने चचत्त शुद्ध होत जाते, त्याबरोबर जोडीला चाांर्ल्या ववचाराांच्या लोकाांबरोबर रहाणे, चाांर्ली पुस्तके वाचणे, स्तोत्र,
श्लोक याांचे वाचन करणे, जया प्रसांर्ाांनी मनातले षडड्रपु उसळतील, असे प्रसांर् टाळणे, हे तर आपल्या हातात आहे ना! ते तुम्ही
स्वत:हुन करु शकता. मन चांर्ा तो कखौटी में र्ांर्ा । म्हणजे काय, तर your mind is your teacher !

आपल्याला शेतात बी पेरायचे आहे . तत्पुवी शेतातील तण काढणे, मातीची ढे कळे फोडणे, जमीन साफ करणे हे फार र्रजेचे आहे .
त्यालशवाय तुम्ही बी पेरु शकत नाही. नामस्मरणाला सुरुवात करताना या र्ोष्टटीही लषात ठे वाव्यात. नाम त्याचां कायग करे लच,
तुम्हीही त्याला त्याचां काम करायला हातभार लावा.

२ दिवसाांपुवी मी टी.व्ही. आणण मोबाईलच्या प्रकाश, ध्वनी लहरीांबद्दल ललदहले होते. ते वाचुन अनेकाांना र्क्का बसला. माझा
नाईलाज होता. सबकुछ नामस्मरणावर ललहायचे ठरवल्यावर या र्ोष्टटीही लोकाांसमोर आणणे मला आवश्यक वाटले. हल्ली तर लेड
टी.व्ही, लेड बल्बस ् आले आहेत. त्याांचा प्रकाश तीव्र, भर्भर्ीत असतो. र्ाड्याांनाही लेड दिवे असतात. ट्रकफकमध्ये त्याांच्याकडे
पादहल्यावर डोळे दिपतात. मी दिवाळीत लेड दिव्याांच्या माळा कर्ीच लावत नाही. आपला आकाश कांदिल बरा ! आतमध्ये बल्ब
असला तरी त्याच्यावर कांदिलाचे आवरण असतेच. पणत्याांमर्ील मांि प्रकाश मनाला का सख
ु वुन जातो, याचाही सवाांनी ववचार
करावा ! टी.व्ही बघणे हे पाप नाही. आजची ती र्रज आणण र्रजेतन
ु सवय झालेली आहे, पण नामी सार्काने कमीत कमी या
र्ोष्टटीांचा वापर करावा.

नामाचा problem असा आहे की, नामाला मनात नामालशवाय काहीच नको हवां असतां. प्रपांचही नकोय. त्यामुळेच नामस्मरण
वाढल्यावर प्रपांचाची आसक्ती कमी कमी व्हायला लार्ते. टी.व्ही. तल्या प्रकाश आणण ध्वनीलहरीांमुळे नामाला अडथळे येतातच,
त्यात घडत असलेल्या काल्पतनक घटनाांमध्येही आपण ववचाराने र्रु फटून जातो. काही जणाांनी माझा लेख वाचल्यानांतर टी.व्ही.
बघताना नाम घेण्याचा प्रयोर् केला आणण मान्य केलां, एकतर नाम तरी व्यवत्स्थत घेतलां जातां, नाहीतर टी.व्ही. तरी नीट
बतघतला जातो. जयाांना टी.व्ही. बघतानाही नाम घेणां जमतां, त्याांनी खुप लहानपणापासुन वा तरुण वयात नामस्मरण सुरु केलेलां
असतां. मी स्वत: टी.व्ही. फारसा बघत नाही. चथएटरमध्ये लसनेमा बघन
ु ही बराच काळ लोटलाय. आर्ी या र्ोष्टटीांची खप
ु आवड
होती. नामाने ठरवुन नाही, तर आपोआप ह्या सवयी सुटल्या. मोबाईल मात्र वापरावा लार्तो.

नामाने व्यसनेही सुटू शकतात, पण व्यसनी माणसाला नाम घ्यायची सवय तर लार्ायला हवी. ते महाकदठण काम आहे . अनेक
बायकाांचे मला या सांिभागत फोन्स आले. खरोखर त्याांच्या व्यथा ऐकुन मला खुप वाईट वाटले. किाचचत हे ही प्रारब्र् भोर्
असावेत. नामाने सर्ळीच कामे होतात, तरी पण नामस्मरण मनातन
ु करावांसां वाटणां, हा ही एक योर्च असतो!
लेखाांक - ३५

नामस्मरणातील मित्त्वाच्या बाबी

- तुमचे नाम हे ककती अषराांचे आहे , ते महत्त्वाचे आहे . नामात त्जतकी अषरे असतील, तततके कोटी नामस्मरण झालां की तो
जप लसद्ध होतो, म्हणजे त्याच्यात शक्ती येत.े र्ुरुमांत्रासारखांच तो ही काम करु लार्तो.

- नामातली अषरे ही जोडाषरे असली तरी ते पुणग समजले जाते. अडीच, साडेतीन अशी अषरे नसतात. उिा. श्री स्वामी समथग या
नामात श्री,स्वा,थग ही जोडाषरे असली तरी पण
ु ग आहे त. या दहशेबाने हे नाम सहा अषरी झाले.

- नाम हे खुप सावकाश उच्चारु नये. मनात नामाची आवतगने होत रहाणे, महत्त्वाचे आहे .

- नामाच्या प्रत्येक अषराचा उच्चार हा सुस्पष्टट, स्वत:ला समजेल असा असावा. दिवसाला ठराववक जपाचां target र्ाठायचांय,
ह्या र्ाांिलीत सार्क भराभरा नाम घेवु लार्तो. बऱ्याच वेळा शरीर इतर कामे करत असतां, मेंिम
ु ध्ये िस
ु रे च ववचार चालु
असतात, अशा वेळी तोंडाने नाम घेतलां तरी नक्की काय बोलतोय, याकडे लषच नसतां. या र्ाांिलीत नामाची र्ाडी अर्िी fast
speed ने र्ावली तरी घरां र्ळत, track सोडुन र्ावायला लार्ते. मर् रामकृष्टणहरीचा नुसताच रामतगरी, रामतगरी असा उच्चार होत
रहातो. कर्ी कर्ी तर नस
ु तांच रामरी, रामरी बोललां जातां. नामिे वता एकिम confuse र्प्पर्ार ! हे येडां नक्की कोणाला
बोलावतांय ?मला तरी नक्कीच नाही, असे म्हणुन ती ही स्वस्थ बसते. एकुण जप फुकटच जातो. *र्ोंिवलेकर महाराजाांनी
साांचर्तलेच आहे , नाम ककती लष झाला, याला महत्त्व नाही तर त्यात ककती लष होते, याला महत्त्व आहे !* याचा अथग हाच,
नामाकडे परु े से लष द्यावे.

- तम
ु चां नामाचां दिवसभरातलां target पण
ु ग झालां तरी इतर वेळी न मोजता नाम घेतच रहावे. स्वस्थ राहु नये. येता, जाता, उठता,
बसता नाम घेत रहाणे.

- मनातल्या मनात नामस्मरण करणे श्रेष्टठ आहे . यात आपले लष पुणग नामाच्या उच्चाराांकडेच रहाते, त्यामळ
ु े एकारहीता लवकर
सार्ली जाते. नामाचा effect ही लवकर दिसुन येतो. तसां जमत नसेल तर स्वत:ला कमी लेखु नका. ती पायरी तुम्हीही लवकर
आणण तनत्श्चत्त र्ाठणार आहात. हल्ली मुलाला लर्ेच पदहलीत बसवत नाहीत. त्याअर्ोिर नसगरी, प्री-केजी, सीतनयर केजी अशा
पायऱ्या चढाव्या लार्तात. खरां तर आपल्या दृष्टटीने ते नर्ण्य आहे . हे च मुल पदहलीत येताना ककमान ५० आकडे लशकलेलां असतां,
लशवाय शाळे ची भीतीही मनातुन र्ेलेली असते. नामस्मरणाचेही तसांच आहे . तेव्हा मनात सारखे ववचार येतात, एकारहीता येत
नाही, असे हीनर्ांड मनात बाळर्ु नका. नाम घेतच रहा.

- नामस्मरण सरु
ु झाल्यावर लर्ेचच अहां कार नादहसा होतो, हा मोठा र्ैरसमज आहे . १२ कोटी नामजप ही सकाम सार्ना आहे .
आपल्या बहुतेक इच्छा तोपयांत पण
ु ग झालेल्या असतात. त्यानांतरच तनववगकारतेकडे वाटचाल सरु
ु होते. मी म्हणजेच तो, मी नव्हे ,
या जाणीवेची पायाभरणी मात्र सुरुवातीच्या १२ कोटीांत होत रहाते, हे मात्र खरे !

- १२ कोटी नामस्मरण झाल्यानांतरही तुम्हाला नामजप चालुच ठे वायचा आहे . १२ कोटी नामजप हे आपलां उदद्दष्टट नाहीच आहे .
नामजपाचे फायिे तुम्हाला साांचर्तले तर तुम्ही नाम घ्यायला लार्ाल, यासाठी १२ कोटी हा आकडा महत्त्वाचा आहे .

- तुम्ही मोजा अथवा मोजु नका, तुम्ही करत असलेल्या नामस्मरणाची नोंि तुमच्या सांचचतात होतच असते. आपण ककती प्रर्ती
केली, हे कळण्यासाठी नामसांख्या मोजायची असते.
- सुरुवातीला नाम घेत असताना मनात कोरडेपणा असतो. नांतर जसजसे अनुभव येत जातात, तसतशी नामावर श्रद्धा वाढत जाते.
भावोत्कटता येत जाते. तशी ती आलीच पादहजे. सांत मीराबाई भावोत्कटतेने श्रीकृष्टणाचे नाम घ्यायची. अांततमत: श्रीकृष्टणाला ततला
िशगन द्यावेच लार्ले. ततच्या इच्छे प्रमाणे त्याने ततला आपल्यात सामावुन घेतले. ही भावोत्कटता फार महत्त्वाची आहे . मीरा पण
आपल्यासारखी ठराववक सांख्येत जप करुन नांतर मोबाईलवर खेळत बसली असती तर श्रीकृष्टण वैतार्लाच असता. तु खेळत बस
मोबाईलवर, हाां मी चाललो द्वारकेला ! असां म्हणुन त्याने ततथुन प्रयाणच केले असते. तेव्हा भावोत्कटता ही खुप महत्त्वाची
आहे . आपण घेतलेलां जपाचां target हे कमीत कमी जपाचां आहे . त्यानांतरही वेळ असेल तर जप होत रादहला पादहजे.

- कोणतांही नाम कमी-जास्त फायद्याचां नसतां. सर्ळी नामे सारखीच! तेव्हा एक नाम वारां वार घेवुन, नांतर ह्या नामाने काहीच
फायिा होत नाही, म्हणुन िस
ु रां नाम घ्यावां, त्याने फायिा झाला नाही तर ततसरां नाम घ्यावां, अशी र्रसोड वत्ृ ती कामाची नाही.
ह्याने तम
ु चा वेळ तर वाया जातोच, कामे पण
ु ग न झाल्यामळ
ु े नक
ु सानही होते.

- प्रपांच साांभाळुन नामस्मरण करायचे आहे. तेव्हा घराची, बाहे रची कामे साांभाळुन नामस्मरणाला वेळ काढा. तसा तो काढता येतो.
कोणी तुमच्या नामस्मरणाला आणण िे वाला नावे ठे वायला नकोत!

- र्णी र्ण र्णात बोते, श्रीराम जयराम जय जय राम, दिर्ांबरा दिर्ांबरा श्रीपाि वल्लभ दिर्ांबरा, हरे राम, हरे कृष्टण या सवग
नामाांकडे पहा. या सवग नामाांत एकाच नामाची पुनरावत्ृ ती आहे . तम्
ु ही ह्याांपक
ै ी एक नाम सतत घेतलेत तर त्याच नामाची सतत
पुनरावत्ृ ती होत रहाते. तेह्वा र्ुरुांनी मोठे नाम दिलां, म्हणुन खट्टु होवु नका. र्ुरु करतात, ते तुमच्या भल्यासाठीच !
लेखाांक - ३६

परवा मी कातयक पापे आणण नामस्मरण याबद्दल ललदहले होते. ते वाचुन पापे केल्यावर जप केला की काम झालां, असा र्ैरसमज
सवगिरु पसरला. बहुताांशी मांडळीांना मला काय म्हणायचे होते, ते समजले, पण काही जणाांचा तनत्श्चत्तच र्ैरसमज झाला. उफ्फ!
ऐसा तो मैंने नहीां कहाां था। नामस्मरण करताना नैततक आचरण ठे वले नाही तर त्याचे फायिे लमळत नाहीत, हे मला लेखातन
ु
साांर्ायचे होते. जी कातयक कृत्ये मी ललदहली होती, त्यातली थोडी वर्ळता बहुताांश कृत्ये आपण करतही नाही. र्ुन्हे र्ारी प्रवत्ृ तीची
माणसेच अशी कृत्ये करु शकतात. ही मांडळी नामस्मरणाच्या वाटे ला जाणार नाहीत. यिाकिाचचत सत्सांर्तीने त्याांनी नामस्मरण
केलेच, तर त्याांच्यात मतपररवतगन घडु शकते. यासाठी त्याांना भरपुर नामजप करावा लार्ेल. कायद्याने त्याांना लशषा होईलच,
नामानेही त्याांचे चचत्त शुद्ध होईल.

स्वातांत्र्यपुवग आणण त्यानांतर काही वषे लोकाांमध्ये नैततकता चाांर्ल्या प्रमाणात होती. त्यावेळच्या राजकीय नेत्याांच्या चाररत्र्याचे
र्ोडवे आजही र्ायले जातात. पुढे पुढे मात्र हा स्तर ढासळत र्ेला. आत्ता भ्रष्टटाचार हाच लशष्टटाचार झाला आहे . सार्ांॅांच एक
उिाहरण घेवुया. बरे च लोक आॅकफसमर्ुन स्टे शनरी घेवुन येतात. ती आपल्या हक्काची आहे , असेच मानतात. स्टे पलर, टाचण्या,
रबर, पेन, नोटपड याांपक
ै ी कोणतीही ती वस्तु असु शकते. ही वस्तु आपण घरात वापरायला आणतो, याबद्दल आपल्याला काही
चक
ु ीचां वाटत नाही. कोणतीही वस्तु त्याचा मोबिला न िे ता फुकट लमळवणे, हे नैततकदृष्ट्या चक
ु ीचां आहे .

भाजीवालीकडुन बार्ेतनांर् करुन आपण भाजया ववकत घेतो, तेव्हा ककती स्वस्तात भाजी आणली म्हणुन स्वत:ची पाठ थोपटुन
घेतो. तसां करुन आपण शेतकऱ्याचे श्रम चोरत असतो. लालबहािरु शास्रीांच्या पत्नीने एकिा लाल दिव्याच्या र्ाडीतन
ु जायचा हट्ट
केला, तेव्हा त्याांनी त्याचे पैसे सरकारात भरले होते. पुवीचे नेते आपल्या पत्नीांना वविे शात घेवुन जात, तेव्हा त्याचे वेर्ळे पैसे
भरत. आत्ताच्या जमान्यात हे ऐकायलाही ककती हास्यास्पि वाटतां ! काळ बिलतो, तसे काळाचे तनयमही बिलतात. कालचे कायिे
सुर्ारणा होवुन पुन्हा नववन कायद्यात रुपाांतरीत होतात.

आध्यात्त्मक जर्ात मात्र तसे नसते. जे काल होते, तेच आज आहे , तेच उद्याही रहाणार आहे ! आज एका परु
ु षाला िोन बायका
असणां, हा कायिे भांर् झाला. पुवीच्या राजानाांच िहा-िहा राण्या होत्या. भर चौकात र्ुन्हे र्ाराला िर्डाांनी ठे चुन मारायची लशषा
होती, आज फाशीची लशषा सन
ु ावलेला कैिीही राष्टट्रपतीांकडे ियेचा अजग करु शकतो. कोणतीही दहांसा ही आध्यात्त्मक दृष्ट्या पापच
आहे . मर् सार्ां डासाांना मारणां का असेना, त्याचांही प्रायत्श्चत्त घ्यावां लार्तां. अट्टल र्न्
ु हे र्ाराला त्याच्या र्न्
ु ह्याबद्दल कायद्याने
लशषा होतेच, तो नामस्मरण करु लार्ला तर त्याचे चचत्त शुद्ध होवन
ु प्रारब्र् भोर्ही कमी होवु शकतात.

नामस्मरणाने प्रारब्र्भोर् कमी होतात का? तर हो, तनत्श्चत्तपणे कमी होतात. अांततमत: शवयात्रा नेत असताना रामनाम सत्य हैं,
असे का म्हटले जाते ? स्वत: रामानेच हनुमांताला म्हटले आहे, मी एकवेळ लोकाांच्या उपयोर्ी पडणार नाही, पण माझां नाम मात्र
लोकाांना तारुन नेईल. नामाचा को्यानक
ु ोटी जप केल्यावर भर्वांताला तम्
ु हाला िशगन द्यावांच लार्तां ! तम
ु च्या प्रारब्र्ात नसलां
तरी तुम्ही ते खेचुन आणु शकता.

नामस्मरणाने जन्मकांु डली शुद्ध होते, यावरही बऱ्याच लोकाांचा ववश्वास नाही, but that is true. हाताच्या कांकणाला आरसा
कशाला ? Be practical. तुम्ही स्वत: नामस्मरणाचा प्रयोर् स्वत:वर करा. या र्ोष्टटी तुमच्या तुम्हालाच समजतील. तुमचे र्ुरुही
नामसार्ना करतात. तुम्हाला नामाची शक्ती िे वुन त्याांची सार्ना उणावलेली असते. तम
ु च्यासाठी त्याांनाही update रहावां लार्तां.
ते काही आकाशातुन पडलेले नाहीत. पुवस
ग ांचचताच्या प्रभावाने त्याांच्यात शक्ती आलेली असते, पण ती वाढत रहावी, उणावु नये
म्हणुन त्याांनाही नामसार्ना करावी लार्ते. नामस्मरण करत असताना ते फुकट जावु नये, म्हणुन तम्
ु हाला नैततकदृष्ट्या स्वच्छ
रहावे लार्ेल. आपली आध्यात्त्मक प्रर्ती झाली नाही तर आपल्या र्ुरुांनाही बोल लार्तो. नामस्मरण प्रभावी आहेच, पण ते
नैततक आचरण शुद्ध ठे वल्यावरच प्रभावी होते.
लेखाांक - ३७

*समारोप*

*माझे स्वत:चे नामस्मरणाचे अनभ

ु व*

लेखमाला सुरु झाल्यानांतर बऱ्याच जणाांनी ववचारलां, तुमचे काय अनुभव आहे त ?

मी ही लेखमाला ललदहतेय, हाच एक मोठा अनभ

ु व आहे . सवग लेख हे स्वानभ
ु वावर आर्ारीत आहे त, हे एव्हाना सवाांच्या लषात
आलां असेल ! खुप जणाांनी साांचर्तलां, आमच्या मनात प्रश्न आलेला असतो. त्याचां उत्तर न ववचारताही पुढच्या लेखात लमळालेलां
असतां. हे असां कसां होतां ? हे खरां तर मलाही मादहत नाही.

मी जेव्हा नामस्मरणाला सुरुवात केली, तेव्हा तुमच्यासारखीच सांभ्रलमत होते. हा वेडप

े णा की शहाणपणा, हे ही मला कळत नव्हतां.
कोणी आपल्याला हसु नये, म्हणुन मी चक्क लपुन छपुन नाम घ्यायचे. एक मात्र होतां, पदहल्या दिवसापासुन मी
systamatically, अर्िी दिनचयाग आखुन नोंिवहीत आकडेमोड करुन नामस्मरण करत होते. त्याबाबतीत माझी मलाच लशकवणी
होती. आठवडाभरातच जाणवायला लार्लां, स्वभाव बिलतो आहे . शाांत रहावांसां वाटतांय. झोप अर्िी र्ाढ लार्ायला लार्ली.
सर्ळ्याांवर प्रेम करावांसां वाटु लार्लां. हळुहळू अनभ
ु त
ू ी येत र्ेल्या आणण कळलां, आत्ता नाम हाच आपला श्वास, लमत्र, सखा आणण
सहोिर !

नऊ कोटी नामजप झाल्यानांतर सार्काकडुन जनमानसामध्ये नामाचा प्रचार होतो, ही अनभ

ु ूती मी या लेखमालेच्या तनलमत्ताने
घेतच आहे . लोक माझ्यासाठी अनोळखी आहे त आणण तरीही ते माझ्या वर ववश्वास ठे वुन नामस्मरण करु लार्ले आहे त, हाच
केवढा मोठा अनभ
ु व आहे! अध्यात्म हे पोथी, पुराणात अडकलेले शास्र नव्हे, तर सर्ळ्याांत मोठां practical आहे , हे
नामस्मरणामळ
ु े मला समजलां!

नामस्मरणाअर्ोिरची सांभ्रमावस्था आणण आत्ताचां the most confidental mind ह्या एकाच व्यक्तीच्या िोन अवस्था होत्या, हे
इतराांना साांर्ुनही खरां वाटणार नाही. मला ओळखणाऱ्याांना माझ्यातला हा बिल अचांबबत करतो. ही आर्ी कशी होती आणण आत्ता
ककती छान वार्तेय! हे आश्चयग त्याांच्या नजरे त दिसतांच.

ही लेखमाला मी ललदहलेली नाही. माझ्याकडुन करवुन घेतली आहे . आिल्या रात्री मी एक ललहायचां ठरवलेलां असायचां, सकाळी
मात्र मी काहीतरी वेर्ळां च ललहायचे. सुरुवातीलाच एका लेखात मी अनाहत ध्वनीचा अनुभव ललदहला होता. त्याच दिवशी िप
ु ारी
मला कानाांत हा ध्वनी ऐकु आला ! िे वाने मला हा कौलच दिला होता. लेखमाला ललहु की नको, मला हे जमेल का, ही माझी
सांभ्रमावस्था या अनुभवाने िरु झाली.

लोक ह्या लेखमालेच्या एवढां प्रेमात पडतील, असां वाटलां नव्हतां. या ललखाणामुळे माझा पररवार खुप वाढलाय. जर् अजुन जवळ
आलांय. या लेखाांची achievment म्हणजे लोक नामस्मरण करु लार्लेत. अर्िी पार साता समुद्ापललकडच्या िे शातली महाराष्टट्र
मांडळे ठरवुन नामस्मरणाचा कायगक्रम आखु लार्लीत. जयेष्टठ नार्ररकाांचा प्रचांड feedback मला या लेखमालेच्या तनलमत्ताने
लमळालाय. आम्हाांला जे साांर्ता येत नव्हतां, ते तुम्ही समजावुन िे ताय, आमचां काम हलकां करताय, या शब्िाांत शाबासकी
लमळतेय. पुस्तक छापा, ही मार्णीही जयेष्टठाांचीच आहे . तो ववचारही करतेच आहे . सर्ळ्याांना online वाचणां जमत नाही आणण
रहीामीण भार्ात smart phone प्रत्येकाकडे असेलच, असां नाही. offline असणाऱ्याांची सोय पुस्तक सांरहीही ठे वुन िरु होवु शकेल.
पुस्तकात अजुन मादहती ललदहता येईल, कारण ततथे वेळेचे बांर्न नसेल. काही मुद्दे मी साराांश रुपात माांडले आहे त, ततथे ते
ववस्तत
ृ पणे ललदहता येतील.

अनेकाांना मी फोन नांबर िे वु शकले नाही. त्याांची नाराजी ओढवन

ु घेतली, याबद्दल खरोखर मनापासन
ु मी षमा मार्ते. इतक्या
सर्ळ्या लोकाांशी फोनवर बोलणे माझ्यासाठी अशक्य होतां. वैयत्क्तक मार्गिशगन न करता लेखमालेतन
ु उत्तरे लमळतील, अशीच
मी लेखमालेची आखणी केली. खप
ु जणाांनी त्यात समार्ान मानुन घेतलां.

आत्ता तनरोप घ्यायला हवा. केवळ १०/१२ लेख मी ललहीन, असां वाटलां होतां, पण जवळजवळ३६/३७ भार् झालेत.
नामस्मरणाबाबत त्जतकी मला मादहती होती, तेवढी मी दिलेली आहे . लेखमालेवर कादहांनी दटकाही केली आहे , त्याांचेही मी आभार
मानते. तनांिकाचे घर असावे शेजारी, असे म्हणतात. त्याांच्यामुळे मी जलमनीवर राहीले. अजन
ु तुम्ही ललहीतच रहा, असे लोक
म्हणतात, पण हे सतत ललदहणे म्हणजे सुलभ प्रसुती जावुन कांु थण्यासारखां आहे !

शेवटी ही लेखमाला जयाांच्यामुळे ललहु शकले, त्या माझे सद्र्ुरु परमपुजय िािा महाराज, रा.कृ. कामत, तुम्ही सवग जयाांनी भरपुर
प्रश्न ववचारले आणण अांततमत: तो परमेश्वर, जो माझ्याकडुन हे सवग करवुन घेतोय, ह्या सवाांचे मी मनापासन
ु आभार मानते.
र्न्यवाि !

लेखमाला समाप्त