Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi Journal of Engineering Sciences and Design

10(1), 310 – 317, 2022 DOI: 10.21923/jesd.947023

e-ISSN: 1308-6693

Derleme Makalesi Review Article

TÜRKİYE’DE GIDA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİ

Sencer BUZRUL*

Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Konya, Türkiye

Anahtar Kelimeler Öz
Gıda Mühendisliği, Bu çalışmada Türkiye’de Gıda Mühendisliği Eğitimi ele alınmıştır. Ülkemizde
Eğitim Programı, bulunan 207 üniversitenin web siteleri tek tek incelenmiş ve gıda mühendisliği
Akreditasyon, bölümü yer alanlar mercek altına alınmıştır. Buradan elde edilen veriler aynı
Mühendislik, zamanda Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) istatistikleri ile de karşılaştırılmıştır.
Lisans Öğretimi. Mevcut durumda ülkemizde 70’den fazla gıda mühendisliği bölümü olduğu ancak,
bunların bir kısmının kapandığı ve/veya öğrenci almadığı, bir kısmında yeterli
çalışan (öğretim üyesi, araştırma görevlisi, teknisyen) bulunmadığı, bazı
bölümlerde altyapı eksiklikleri olduğu, özellikle son yıllarda bazı bölümler için
açılan kontenjanların boş kaldığı görülmüştür. Güncel istatistiklere (2020) göre gıda
mühendisliği bölümlerinde 13.532’si lisans, 2401’i yüksek lisans ve 1081’i doktora
olmak üzere toplam 17.014 öğrenci bulunmaktadır. Kız öğrencilerin sayısı erkek
öğrencilerin sayısının 2 katından fazladır. Gıda mühendisliği bölümlerinde 914
öğretim elemanı (profesör, doçent, doktor öğretim üyesi, öğretim görevlisi,
araştırma görevlisi) görev yapmaktadır ve burada da kadın çalışanların erkek
çalışanlardan fazla olduğu görülmüştür. Sadece 16 bölümün akredite (ABET veya
MÜDEK) olduğu ve sadece 9 bölümün %100 İngilizce eğitim verdiği tespit
edilebilmiştir. Tüm bu tespitler ışığında, çalışmanın son kısmında ülkemizdeki gıda
mühendisliği eğitiminin iyileştirilebilmesi için bir takım öneriler maddeler halinde
ortaya konmuştur.

FOOD ENGINEERING EDUCATION IN TURKEY

Keywords Abstract
Food Engineering, Food engineering education in Turkey was evaluated in this study. The websites of
Curriculum, 207 universities in Turkey were examined one by one and those with food
Accreditation, engineering departments were analyzed. The data obtained here were also
Engineering, compared with the statistics of the Council of Higher Education (YÖK). Currently,
Undergraduate Education. there are more than 70 food engineering departments in Turkey, however it was
observed that some of them are closed and/or do not accept students, some of them
do not have sufficient staff (faculty members, research assistants, technicians), there
are lack of infrastructure in some departments, and the quotas of some departments
were found to be vacant especially in recent years. According to current statistics
(2020), there are a total of 17,014 students of which 13,532 are undergraduate,
2401 are M.Sc. and 1081 are Ph.D. students in food engineering departments. The
number of female students is more than twice the number of male students. There
are 914 academicians (professors, associate professors, assistant professors,
lecturers, research assistants) working in food engineering departments, and it has
been observed that female employees are also more than male employees. It was
determined that only 16 departments are accredited (ABET or MÜDEK) and only 9
departments provide 100% English education. In the light of all these findings, some
suggestions, in the last part of the study, were put forward in order to improve the
food engineering education in Turkey.
Alıntı / Cite
Buzrul, S. (2022). Türkiye’de Gıda Mühendisliği Eğitimi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 10(1), 310-317.

*
İlgili yazar / Corresponding author: sencer.buzrul@gidatarim.edu.tr, +90-332-223-5360

310
 BUZRUL 10.21923/jesd.947023

Yazar Kimliği / Author ID (ORCID Number) Makale Süreci / Article Process

S. Buzrul, 0000-0003-2272-3827 Başvuru Tarihi / Submission Date 02.06.2021
Revizyon Tarihi / Revision Date 12.09.2021
Kabul Tarihi / Accepted Date 16.09.2021
Yayım Tarihi / Published Date 23.03.2022

1. Giriş (Introduction)

Gıda Mühendisliği (GM), sadece ülkemizde değil Dünya’da da maalesef tam olarak anlaşılabilmiş bir kavram
değildir (Niranjan, 2016). Bazıları için çok az şey ifade ederken (Jowitt, 2002) bazıları için ise hiçbir şey ifade
etmemektedir. Peki, GM nedir veya nasıl tanımlanır? Eğer amacımız insanları bilgilendirmekse “GM büyük ölçekli
gıda üretimi ve teknolojileri ile ilgilenen mühendislik dalıdır” demek yeterlidir (Niranjan, 2016). Daha kapsamlı
bir tanım yapmak gerekirse GM ile ilgili pek çok tanım bulmak mümkündür. Örneğin, Earle (1966)’e göre GM
hammaddeleri uzun süre saklanabilmeleri için nihai ürünlere ya da korunmuş gıdalara dönüştüren süreçlerin
incelenmesidir. Heldman ve Lund (2011) GM’ni şu şekilde tanımlamışlardır: GM gıda ve bileşenleriyle ilgili fiziksel
ilkelerin tanımlanması, oluşturulması ve bu ilkelerin gıda ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi, depolanması,
taşınması ve dağıtımına uygulanmasıdır. Aslına bakılırsa GM sağlık, çevre, ekonomi, hukuk gibi birçok farklı dalları
içermektedir. Dolayısıyla yukarıdaki tanımlar yanlış olmamakla birlikte GM kapsamını belirlemek için yetersizdir.
Bu nedenle, Niranjan (2016) tarafından ortaya konulan yeni tanımı çok daha uygun olabilir: GM, arzu edilen
duyusal, tokluk, sağlık ve esenlik özelliklerine sahip gıda ürünlerini tasarlama, formüle etme ve üretme işidir.
Çeşitli ölçeklerde ürünleri ve ürün özelliklerini geliştirebilecek, en düşük çevresel etkiye sahip, işleme, paketleme
ve depolama sistemleri için tasarımlar geliştirmektir.

Gıda mühendislerinin kendilerini “tarladan çatala” aralığında kısıtlamamaları son derece önemlidir (Niranjan,
2016) çünkü gıda-ekonomi ve özellikle gıda-sağlık ilişkisi tüketiciler için son 30 yılda kafa karıştıran bir olgudur.
Son yıllarda paketli gıdanın sağlık riskleri içerdiği sözlü ve yazılı medyada maalesef birçoğu üniversite hocası olan
kişiler tarafından sıklıkla tekrarlanmaktadır. Bunun çoğu gıda için doğru olmadığı, GM’nin insan sağlığıyla dolaylı
da olsa ilişkili olduğu, birçok GM uygulamasının insan sağlığını korumak için yapıldığı vd. konular gıda
mühendisleri vasıtası ile halka bilimsel bilgiler ışığında açıklanmalıdır.

Nüfus ile ilgili yapılan tahminler 2050 yılında Dünya’da yaklaşık 10 milyar insanın olacağını bize söylemektedir.
Bu bilgi GM’nin yukarıdaki son tanımıyla birlikte değerlendirildiğinde GM’nin ne kadar önemli olduğu daha rahat
kavranabilir (Lund, 2002). Ülkemizin konumu ve tarım-gıda alanındaki potansiyeli göz önüne alınırsa GM dalının
ülkemiz için de son derece önemli olduğu kolaylıkla anlaşılacaktır. Yaşamakta olduğumuz COVID-19 salgını
insanların güvenli gıdaya ulaşabilme endişelerini daha da artırmış görünmektedir. Dolayısıyla, bu çalışmanın
amacı ülkemizde GM eğitiminin mevcut durumunu ortaya koymak ve eğitim kalitesini artırabilmek için bazı
önerilerde bulunmaktır.

2. Tarihçe (History)

GM 1950’li yıllarda akademide ortaya çıkmış bir daldır (Aguilera, 2018). Her ne kadar yeni bir dal olsa da gıda ile
ilgili uygulama ve işlemler (pişirme, kurutma, vd.) oldukça eskilere dayanmaktadır. GM’nin kökeninin Avrupa’da
–özellikle Fransa’da– ziraat mühendisliğinden (Karel, 1997; Kostaropoulos, 2012) Amerika Birleşik Devletleri’nde
(ABD) ise gıda bilimi ve teknolojisinden geldiği bilinmektedir (Karel, 1997). Ancak, bunların yanında Almanya’da
GM kimya ve makina mühendisliğinden türemiştir (Kostaropoulos, 2012).

ABD’nde birçok üniversitede gıda bilimi ve teknoloji bölümleri 1950’li yıllarda kurulmaya başlanmıştır (Barbosa-
Cànovas ve Juliano, 2002). ABD’de GM hala genel olarak mühendislik okullarından ziyade ziraat okullarında
okutulmaktadır (Aguilera, 2018). Arjantin, Brezilya ve Meksika’da GM 1960’lı yılların sonunda gelişirken aslında
Latin Amerika’da 1940’lı yıllardan itibaren kimya, ziraat mühendisliği ve kimya mühendisliği programlarının
altında öğretildiği bilinmektedir (Welti-Chanes ve ark., 2002).

Ülkemizde ise GM’nin ortaya çıkışı 1970’li yılların ortasından sonra olmuştur (GMO, 2010). Ege Üniversitesi
bünyesinde Gıda Teknolojisi Yüksek Okulu 1975-1976 yılında 40 öğrenci ile öğretime başlamıştır. Gıda Teknolojisi
Yüksek Okulu 1977 yılında Gıda Fakültesi haline getirilmiş ve 1983 yılında da bölüm Ege Üniversitesi Mühendislik
Fakültesine bağlanmıştır (https://food.ege.edu.tr/tr-1037/genel_tanitim.html). Hacettepe Üniversitesi’nde 1975
yılında Gıda Analizleri ve Teknolojisi Bölümü iki yıllık bir ön lisans programı olarak kurulmuş, aynı yıl 4 yıllık lisans
programına dönüştürülmüştür. Bölüm 1977 yılında Hacettepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesine bağlanmış ve
adı Gıda Mühendisliği Bölümü olarak değiştirilmiştir (http://www.food.hacettepe.edu.tr/tr/menu/tarihce-4).
Ankara Üniversitesi’nde 1954 yılında kurulan Ziraat Teknolojisi Bölümü 1972 yılında Gıda ve Fermantasyon
Teknolojisi, 1982’de Tarım Ürünleri Teknolojisi, 1989’da Gıda Bilimi ve Teknolojisi adını almıştır. Bölüm,
311
 BUZRUL 10.21923/jesd.947023

Üniversitelerarası Kurul’un 24 Mayıs 1993 ve Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) 13 Mayıs 1994 tarihli kararları
ile Gıda Mühendisliği Bölümüne dönüşmüştür (http://food.eng.ankara.edu.tr/bolum-3/tarihce-2/). Atatürk
Üniversitesi’nde 1977 yılında Süt ve Gıda Teknolojisi Bölümü kurulmuş, bölüm 1982 yılında Tarım Ürünleri
Teknolojisi, 1989 yılında Gıda Bilimi ve Teknolojisi, 1994 yılında ise Gıda Mühendisliği adını almıştır
(https://atauni.edu.tr/gida-muhendisligi-bolumu/tarihce). Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) 1980
yılında Kimya Mühendisliği Bölümü içerisinde GM öğrenimine başlanmış (GMO, 2010), 1982 yılında ise ODTÜ Gıda
Mühendisliği Bölümü kurulmuştur. ODTÜ Gaziantep Mühendislik Fakültesi Bünyesinde 1976 yılında kuruluşuna
başlanan Gıda Mühendisliği Bölümü, ilk mezunlarını 1984 yılında vermiştir. Haziran 1987'de Gaziantep
Üniversitesi'nin kurulması ile ODTÜ Gaziantep Mühendislik Fakültesi bu Üniversiteye bağlanmış ve eğitimine %
100 İngilizce olarak devam etmektedir (http://fe.gantep.edu.tr/pages.php?url=tarihce-8). Bursa Uludağ
Üniversitesi’nde (o dönemki adı Uludağ Üniversitesi) 1981 yılında Ziraat Fakültesi bünyesinde Tarım Ürünleri
Teknolojisi Bölümü kurulmuş, daha sonra bölümün adı Gıda Bilimi ve Teknolojisi Bölümü olarak değiştirilmiş ve
1993 yılında Gıda Mühendisliği Bölümü kurulmuştur
(https://uludag.edu.tr/gida/konu/view?id=2804&title=uludag-universitesi-gida-muhendisligi-bolumu). YÖK’ün
1993 yılında almış olduğu kararla “Ziraat Fakültesi Gıda Bilimi ve Teknolojisi” bölümleri “Gıda Mühendisliği”
bölümlerine dönüştürülmüştür (GMO, 2010).

Şu anda ülkemizde tıpkı Brezilya, Şili ve Tayland’da olduğu gibi GM bağımsız bölümlerde okutulmaktadır. Çin’de
gıda bilimi ve mühendisliği bölümleri varken GM Hindistan’da çoğunlukla ziraat üniversitelerinde ziraat
mühendisliğinin bir parçasıdır. ABD, Avrupa, Avusturalya ve Yeni Zelanda gibi yerlerde ise GM bir altküme gibi
biyosistem, kimya ve makine mühendisliği gibi bölümlerde yer alabilmektedir (Niranjan, 2016).

3. Mevcut Durum (Current Situation)

YÖK’ün istatistiklerine bakıldığında ülkemizde 82 adet gıda mühendisliği bölümü (GMB) bulunduğu
görülmektedir (https://istatistik.yok.gov.tr). Öte yandan, Türkiye’deki 207 üniversitenin web siteleri
incelendiğinde 73’ünde GMB bulunduğu anlaşılmıştır (Tablo 1). Dolayısıyla YÖK istatistiklerinde yer alan
bölümlerin bazıları ilgili üniversitelerin web sitesinde görünmemektedir. Buradan bu bölümlerin aktif olmadığı
sonucu ortaya çıkmaktadır. Tablo 1’de yer alan üniversitelerden 9 tanesi vakıf üniversitesi olup, gerisi devlet
üniversitesidir. Son 4 yılda üniversitelerin GMB’lerine yerleşen öğrencilere bakıldığında Tablo 1’de yer alan bazı
üniversitelerin bu bölümler için kontenjan açıklamadığı, kontenjan açıklanan üniversitelerde ise bu
kontenjanların bir kısmının dolmadığı, bazılarına ise hiç öğrenci girmediği anlaşılmıştır. Ancak, bu durum sadece
GM’ne özgü değildir. Örneğin, kimya, çevre, metalurji ve malzeme, maden, jeoloji mühendisliklerinde de benzer bir
durum göze çarpmaktadır. Bazı GMB’lerinde ikinci öğretim bulunduğu ancak son yıllarda ikinci öğretimlere
öğrenci alınmadığı da görülmüştür.

Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından açıklanan 2020 yılı sonuçlarına göre Tablo 1’de yer alan
üniversitelerden sadece 46’sı için kontenjan belirlenmiş, bunlardan 2 tanesine hiç öğrenci yerleşmemiş 24
tanesinde ise belirlenen kontenjandan dolmamıştır. Yani sadece 20 üniversitenin GMB’lerinin kontenjanları
tamamen dolmuştur. 2020 yılında toplam 1404 öğrenci üniversitelerin GMB’lerine yerleşmiştir
(https://yokatlas.yok.gov.tr/netler-tablo.php?b=10082). Hayoglu ve ark. (2016)’na göre ülkemizde yaklaşık 5000
GM öğrencisi eğitim almakta ve 1000 öğrenci de mezun olmaktadır. YÖK’ün güncel istatistiklerine göre ülkemizde
13.532 GM lisans öğrencisi (886’sı ikinci öğretim) bulunmaktadır. Lisansüstü eğitime bakıldığında ise 2401 yüksek
lisans ve 1081 doktora öğrencisi olduğu görülmektedir. Özetle, ülkemizde GMB’lerinde lisans ve lisansüstü öğrenci
toplamı 17.014’tür. Kız öğrencilerin sayısı erkek öğrencilerin sayısının yaklaşık 2,5 katıdır
(https://istatistik.yok.gov.tr).

Tablo 1. Türkiye’deki Gıda Mühendisliği Bölümleri (Food Engineering Departments in Turkey)

Sıra no. Üniversite Tarih1 Fakülte Türü
1 Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi 2014 Mühendislik Devlet
2 Adıyaman Üniversitesi ―2 Mühendislik Devlet
3 Afyon Kocatepe Üniversitesi 2004 Mühendislik Devlet
4 Akdeniz Üniversitesi 1989 Mühendislik Devlet
5 Aksaray Üniversitesi 2013 Mühendislik Devlet
6 Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi 2017 Mühendislik Devlet
7 Ankara Üniversitesi 13.05.1994 Mühendislik Devlet
8 Ardahan Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
9 Atatürk Üniversitesi 1994 Ziraat Devlet
10 Avrasya Üniversitesi ― Mühendislik ve Mimarlık Vakıf

312
BUZRUL 10.21923/jesd.947023

11 Aydın Adnan Menderes Üniversitesi 2012 Mühendislik Devlet

12 Balıkesir Üniversitesi 2014 Mühendislik Devlet
13 Bayburt Üniversitesi 2009 Mühendislik Devlet
14 Bingöl Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Devlet
15 Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi 2004 Mühendislik Devlet
16 Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi 2012 Mühendislik ve Mimarlık Devlet
17 Bursa Teknik Üniversitesi 2012 Mühendislik ve Doğa Bilimleri Devlet
18 Bursa Uludağ Üniversitesi 1993 Ziraat Devlet
19 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
20 Çankırı Karatekin Üniversitesi 2012 Mühendislik Devlet
21 Çukurova Üniversitesi 1994 Ziraat Devlet
22 Ege Üniversitesi 28.03.1983 Mühendislik Devlet
23 Erciyes Üniversitesi 18.08.1998 Mühendislik Devlet
24 Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi 2018 Mühendislik Devlet
25 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 16.04.2014 Ziraat Devlet
26 Gaziantep Üniversitesi 1976 Mühendislik Devlet
27 Giresun Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
28 Gümüşhane Üniversitesi 2010 Mühendislik ve Doğa Bilimleri Devlet
29 Hacettepe Üniversitesi 12.11.1977 Mühendislik Devlet
30 Hakkari Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
31 Harran Üniversitesi 2001 Mühendislik Devlet
32 Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi 1993 Ziraat Devlet
33 Hitit Üniversitesi 2009 Mühendislik Devlet
34 Iğdır Üniversitesi 2010 Mühendislik Devlet
35 İnönü Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
36 İstanbul Aydın Üniversitesi ― Mühendislik Vakıf
37 İstanbul Okan Üniversitesi 2011 Mühendislik Vakıf
38 İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi ― Mühendislik ve Doğa Bilimleri Vakıf
39 İstanbul Teknik Üniversitesi 1990 Kimya-Metalurji Devlet
40 İzmir Ekonomi Üniversitesi ― Mühendislik Vakıf
41 İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü ― Mühendislik Devlet
42 Kafkas Üniversitesi 24.06.2011 Mühendislik ve Mimarlık Devlet
43 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi 2004 Mühendislik ve Mimarlık Devlet
44 Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi 2011 Mühendislik Devlet
45 Kastamonu Üniversitesi ― Mühendislik ve Mimarlık Devlet
46 Kırklareli Üniversitesi 2012 Mühendislik Devlet
47 Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi ― Mühendislik ve Mimarlık Devlet
48 Konya Gıda ve Tarım Üniversitesi 2016 Mühendislik ve Mimarlık Vakıf
49 Manisa Celal Bayar Üniversitesi 1992 Mühendislik Devlet
50 Mersin Üniversitesi 1993 Mühendislik Devlet
51 Munzur Üniversitesi3 ― Mühendislik Devlet
52 Muş Alparslan Üniversitesi ― Mühendislik ve Mimarlık Devlet
53 Necmettin Erbakan Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
54 Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 2012 Mühendislik ve Mimarlık Devlet
55 Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi 2013 Mühendislik Devlet
56 Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1995 Mühendislik Devlet
57 Ordu Üniversitesi ― Ziraat Devlet
58 Orta Doğu Teknik Üniversitesi 1982 Mühendislik Devlet
59 Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi 2009 Mühendislik Devlet
60 Pamukkale Üniversitesi 1994 Mühendislik Devlet
61 Sakarya Üniversitesi 1997 Mühendislik Devlet
62 Selçuk Üniversitesi 1993 Ziraat Devlet
63 Siirt Üniversitesi 2013 Mühendislik Devlet

313
 BUZRUL 10.21923/jesd.947023

64 Sivas Cumhuriyet Üniversitesi 2000 Mühendislik Devlet

65 Süleyman Demirel Üniversitesi 25.02.1994 Mühendislik Devlet
66 Şırnak Üniversitesi ― Ziraat Devlet
67 Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi ― Ziraat Devlet
68 Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi ― Mühendislik ve Mimarlık Devlet
69 Trakya Üniversitesi 2008 Mühendislik Devlet
70 Uşak Üniversitesi 2015 Mühendislik Devlet
71 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi ― Mühendislik Devlet
72 Yeditepe Üniversitesi ― Mühendislik Vakıf
73 Yıldız Teknik Üniversitesi 24.05.2011 Kimya-Metalurji Devlet
74 Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi 2014 Mühendislik Devlet
1 “Gıda Mühendisliği” adı altında kuruluş ya da bölüme ilk öğrenci giriş tarihi
2 Tespit edilememiştir.
3 Kapatılmıştır.

Yine bölümlerin web sitelerinden anlaşıldığı kadarıyla, bazı GMB’lerinin kapatıldığı, bazılarında araştırma
görevlisi bulunmadığı, bazılarında ise 3 öğretim üyesinden daha az personel bulunduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, bazı
GMB’lerinde belli konularda çalışan öğretim üyelerinde fazlalık göze çarpmaktadır. YÖK istatistikleri GMB’lerinde
253 profesör, 124 doçent, 235 doktor öğretim üyesi, 28 öğretim görevlisi ve 274 araştırma görevlisi olmak üzere
toplam 914 kişinin görev yaptığını söylemektedir. Kadın çalışan sayısı erkek çalışan sayısının yaklaşık 1,5 katıdır
(https://istatistik.yok.gov.tr). Bölümlerin web sitelerinde laboratuvar olanakları ile ilgili bilgiler de sınırlıdır, bazı
bölümlerde hiç laboratuvar olmadığı izlenimi doğmakta, bazılarında ise laboratuvar altyapısının eksik olduğu
anlaşılmaktadır.

GM eğitimi sadece 9 üniversitede %100 İngilizce olarak verilirken az sayıda üniversitede ise 30% İngilizce eğitim
yer almaktadır. GM’de eğitim dili çoğunlukla Türkçedir. GMB’lerinin 2 tanesi ABET (Accreditation Board of
Engineering and Technology) (https://amspub.abet.org/aps/category-search?degreeLevels=B&countries=TR),
14 tanesi de MÜDEK (Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği)
(http://www.mudek.org.tr/tr/akredit/akredite2020.shtm) akreditasyonuna sahiptir.

Ülkemizde 8 GMB’nde “intörn” uygulaması bulunmaktadır. Bu uygulamanın amacı 7 yarıyılda derslerini

tamamlamış olan öğrencinin son döneminde (8. yarıyılında) “intörn mühendis” olarak 3-4 aylık süre boyunca gıda
sanayinde çalışmasını sağlamaktadır. Anlaşıldığı kadarıyla bazı bölümler bu uygulamayı zorunlu kılarken bazıları
öğrenciye ders ya da uygulama olarak seçenek sunmaktadır.

GMB’lerinde okutulan lisans dersleri incelendiğinde genel olarak benzer programlar karşımıza çıkmaktadır.
Farklılıklardan bahsetmek gerekirse bazı bölümlerde teknoloji dersleri tek tek yer alırken (örneğin, et teknolojisi,
süt teknolojisi, meyve ve sebze teknolojisi) bazı bölümlerde sadece teknoloji dersi olarak bir veya iki dönem
okutulmaktadır. Bir bölümde seçmeli olarak yer alan ders diğer bir bölümde zorunlu olabilmektedir (örneğin
proses kontrol). GMB’lerinde temel derslerden (matematik, fizik, kimya, bilgisayar, istatistik vd.) sonra okutulan
ve çoğu bölümde yer alan zorunlu dersler şunlardır: kütle ve enerji denklikleri, akışkanlar mekaniği, ısı ve kütle
aktarımı (birlikte veya ayrı dersler olarak), kinetik, mühendislik ekonomisi, mikrobiyoloji (Bazı bölümlerde genel
mikrobiyoloji ve gıda mikrobiyolojisi olmak üzere iki ayrı ders olarak yer almaktadır.), gıda kimyası, teknoloji
dersleri, temel işlemler, ekipman tasarımı, ürün ve fabrika tasarımı ve laboratuvar uygulamaları. GMB’lerinin
hepsinde zorunlu staj uygulaması bulunmaktadır ancak staj süresi bölümler arasında farklılık gösterebilmektedir.
Örneğin 20 iş günü staj yaptıran bölümler olduğu gibi 30 iş günü staj yaptıran bölümler de vardır.

Bölümlerin web sitelerinden tespit edilebildiği kadarıyla Tablo 1’de yer alan GMB’lerinden 51 tanesinde yüksek
lisans, 33 tanesinde de doktora programı bulunmaktadır. Lisans derslerinin aksine lisansüstü dersler çeşitlilik
göstermektedir.

4. Sonuç ve Öneriler (Conclusion and Suggestions)

Ülkemizin gıda sanayi dikkate alındığında, geçmişi çok da eskilere dayanmayan GM eğitiminin oldukça önemli
olduğu değerlendirilmektedir. Her ne kadar öğrenci kabul eden GMB’leri azalsa da mevcut bölüm sayısı fazla
altyapı ise yetersizdir. GM eğitim niteliğinin artırılması ve ülkenin ihtiyacı olan gıda mühendislerinin
yetiştirilebilmesi amacıyla, yeterli olmamakla birlikte, aşağıdaki önerilerimizin dikkate alınması faydalı olabilir:

314
BUZRUL 10.21923/jesd.947023

i) Ülkemiz gıda mühendisi ihtiyacının, orta ve uzun vadede, paydaşların (Gıda Mühendisleri Odasından,
GMB’lerinden, gıda sanayinden, Tarım ve Orman Bakanlığı ve/veya devlet kurumlarından yetkili
kişiler) bir araya gelerek acilen belirlenmesi gereklidir.

ii) Mevcut GMB’leri; şehrin konumu, gıda sanayinin bölgedeki durumu ve geleceği göz önünde
bulundurularak gözden geçirilmelidir. Herhangi bir şehirde yer alan bir bölümün çevre illerdeki diğer
GMB’leri ile ortak lisans, yüksek lisans ya da doktora programı açıp açamayacağı (altyapı kullanımı,
öğretim üyesi değişimi) değerlendirilmelidir.

iii) Bazı GMB’lerinin kontenjanı 80-100 arasındayken bazıları 20-40 arasındadır. Gıda mühendisliği
eğitimi uygulamaya dayalı olduğundan kontenjanların yüksek olması her öğrencinin bilgiye, en
azından uygulamada, eşit olarak ulaşmasını güçleştirmektedir. Kontenjanlara sınırlama getirilmeli,
eski ve köklü GMB’leri dahil, yıllık 40 öğrenciden fazla kontenjan açılmamalıdır. Burada (i)
maddesindeki öneriyi de göz önünde bulundurarak uygun kontenjanlar belirlemek yerinde olabilir.

iv) MÜDEK Avrupa Mühendislik Eğitimi Akreditasyon Ağı (ENAEE - European Network for Accreditation
of Engineering Education) adlı kuruluşun üyesi ve 15 Haziran 2011 tarihinden beri Washington
Accord (WA) imzacısıdır. MÜDEK ve ABET birbirine çok benzer mühendislik akreditasyonu veren
kuruluşlardır. GMB’leri MÜDEK akreditasyon sürecine başlamalıdır. Böylece bölüm eksikliklerinin
(altyapı, eğitim, akademik, idari ve teknik kadro) hızlıca tamamlanabilmesi için bir adım atılmış
olacaktır.

v) Akreditasyon zor ve meşakkatli bir iştir. Akreditasyona sahip bölümler için her şey aslında bitmiş
değil yeni başlamış durumdadır. Akreditasyon kapsamında iç ve dış paydaşlar (öğrenciler, mezunlar,
sanayi temsilcileri, öğretim üyeleri) arasında etkin iletişim oluşturulmalı, eğitim programlarının
dinamik olduğu unutulmamalı, paydaşların görüş ve önerileri doğrultusunda programda
güncellemeler ve iyileştirmeler yapılmalıdır. Program güncellemeleri akredite olmayan bölümlerin
de yapabileceği önemli ve sürekli bir iştir.

vi) Günümüzde aday öğrencilerin bir üniversite veya bölüm hakkında bilgi alabilmek için en çok
kullandıkları araç internettir. Bölümlerin web sitelerini güncellemeleri bu nedenle çok önemlidir.
Örneğin bazı bölümlerin sayfalarında “tarihçe” kısmı bulunmamakta ve bölüm sayfasını ziyaret eden
kişiler bölümün geçmişi ile ilgili bilgi edinememektedirler. Aday öğrencilerin anlayabileceği bir dilde
ayrı bir sayfa düzenlemek uygun olabilir. Mevcut öğrenciler için ise her türlü bilgi ve belgenin (ders
içerikleri, staj formları, rapor şablonları vd.) web sitesinde güncel haliyle yer alması sağlanmalıdır.

vii) Eğitim dili Türkçe olsa bile İngilizcenin etkin olarak kullanılabileceği bir eğitim programı
oluşturulmalıdır. Mesleki İngilizce derslerinin üniversitelerin hazırlık sınıfı mensupları tarafından
değil yurt dışı tecrübesi olan bölüm hocaları tarafından verilmesi, öğrencilerin sınıfta derse etkin
olarak katılımlarının sağlanması, ödev, sunum ve rapor hazırlamaları bu anlamda önemlidir. MÜDEK
çıktılarından biri de en az bir yabancı dil bilgisidir. Ancak, programda İngilizce ya da Mesleki İngilizce
derslerinin yer alması öğrencilerin bu yabancı dili kullanabileceği anlamına gelmemektedir ve bu
konunun tüm bölümlerde öncelikle değerlendirmeye alınması önemlidir.

viii) GMB’lerinde, genel olarak, derslerde bilgisayar kullanımı yeterli değildir ve bu artırılmalıdır. Birinci
sınıf derslerinden (matematik, fizik, kimya, istatistik) itibaren öğrencilerin basit ve temel işlemler için
Excel® vb. programları kullanması sağlanmalıdır. Bölüm derslerin için de (örneğin kinetik dersinde
regresyon için) Excel® kullanılabilir. Isı aktarımı, kontrol ve tasarım derslerinde COMSOL ® ve
MATLAB® vb. programlardan yararlanılabilir. Ödevlerin sadece elde değil bilgisayar kullanılarak
çözülebilecek olmasına dikkate edilmelidir. Ayrıca, tüm öğrencilere bir programlama dili öğretilmeli
ve uygun derslerde öğrencinin bu dili kullanması sağlanmalıdır.

ix) İntörn gıda mühendisi uygulamasının GMB’lerinin gıda işletmeleri ile olan bağlarını
güçlendirebileceği ve mezuniyete yaklaşmış öğrenciler için bir fırsat olduğu değerlendirilmektedir.
Dolayısıyla bölümlerin bu uygulamayı gözden geçirip uygulanabilirliğini düşünmeye başlamaları
gereklidir. İntörn mühendislik uygulamasına sahip bölümlerin ise bu uygulamadaki
eksiklikleri/aksaklıkları tespit edip iyileştirme yapmaları uygun ve yerinde olacaktır.

x) Derslerin öğrenciye nasıl anlatıldığı veya aktarıldığı son derece önemli bir konudur. Örneğin
akışkanlar mekaniği dersi GM için önemli bir mühendislik dersi olup, bu derste açıklayıcı örnekler,
soru çözümü, laboratuvar uygulamaları gibi dersi destekleyici faaliyetlerin yapılması öğrenci
315
 BUZRUL 10.21923/jesd.947023

açısından son derece faydalı olacaktır. Erken yaşlardan itibaren teknoloji ile iç içe olduklarından
günümüz öğrencileri geçmişten farklıdır; dikkatleri çabuk dağılmakta ve sözlü anlatım ya da sunum
yerine görsel kanıtla (Adedeji, 2020) daha iyi öğrenebilmektedirler. Birçok öğrenci derste dersi
dinlemek yerine cep telefonu ya da başka bir elektronik alet kullandığını itiraf etmektedir (Lenhart
ve ark., 2010; Mendoza ve ark., 2018). Dolayısıyla yeni öğrenci profilini göz önünde bulundurarak GM
programlarında değişiklik yapmak gerekli olabilir.

xi) Eğitim programının “mühendislik” olduğundan hareketle, akışkanlar mekaniği, ısı ve kütle aktarımı,
tasarım gibi dersler “sözel” olarak değil “sayısal” olarak öğrenciye aktarılmalıdır.† Karmaşık GM
problemlerinin çözümüne öğrencinin hem sayısal hem de sözel derslerde öğrendiği bilgileri
kullanarak yaklaşması gerektiği unutulmamalıdır.

xii) Bölümlerde sıklıkla seminerler düzenlenmeli gıda sanayinden çalışanlar, mezunlar ve diğer
üniversitelerden araştırmacılar davet edilmelidir. Bu semineler sadece GM ile ilgili olmamalıdır.
Farklı branşlardan (beslenme ve diyetetik, tıp, veterinerlik, gastronomi, ekonomi, hukuk vd.)
uzmanlar da çağrılmalı ve öğrencilerle bir arada olmaları sağlanmalıdır.

xiii) Bölüm kadrolarında farklı alanlarda çalışan öğretim üyelerinin bulunmasına dikkat edilmelidir.
Örneğin 7 tane öğretim üyesi olan bir bölümde 4 kişinin de gıda mikrobiyolojisi çalışıyor olması
istenen bir durum değildir. Bölümlerin gelecek planlarını yaparken bu hususu göz önünde
bulundurmaları gereklidir.

xiv) Günümüzde bilgiye ulaşmak son derece kolaydır. Ancak, ulaşılan bilginin ne kadar bilimsel ve/veya
doğru olduğu tartışmalıdır. GM eğitimi sağlık, hukuk, mühendislik, kimya, biyoloji gibi birçok dalı
barındırmaktadır. Bu kadar fazla bilgiyi öğrenciye yüklemek kolay değildir. Ancak, öğrencilere
öğretebileceğimiz önemli bir şey vardır: “Doğru ve bilimsel bilgiye ulaşma yolları.” Bilimsel bilginin
de evrilebileceği, dün için doğru kabul edilen bilginin günümüzde de doğru olarak kabul edilmesi için
geçerli bir neden olmayacağı öğrencilere anlatılmalıdır.

Teşekkür (Acknowledgement)

Bu makalede yer alan görüşler yazarın kendi görüşü olup, herhangi bir kurumu bağlayıcı değildir.

Çıkar Çatışması (Conflict of Interest)

Yazar tarafından herhangi bir çıkar çatışması beyan edilmemiştir. No conflict of interest was declared by the
author.

Kaynaklar (References)

ABET (Accreditation Board of Engineering and Technology), 2021. https://amspub.abet.org/aps/category-

search?degreeLevels=B&countries=TR. Erişim tarihi: 20.05.2021
Adedeji, A.A., 2020. Challenges and discovery of best practices for teaching food engineering to food science majors ― My
experience over first 5 years at the University of Kentucky. Journal of Food Science Education, 19, 7–9.
Aguilera, J.M., 2018. Food engineering into the XXI century. AIChE Journal, 64, 2–11.
Ankara Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 2021. http://food.eng.ankara.edu.tr. Erişim tarihi: 29.05.2021
Atatürk Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 2021. https://atauni.edu.tr/tr/gida-muhendisligi-bolumu. Erişim tarihi:
23.05.2021
Barbosa-Cànovas, G.V., Juliano, P., 2005. Introduction: Food engineering. G.V. Barbosa-Cànovas (Ed.), Food engineering:
Encyclopedia of life support systems (s. 1–24). Paris: EOLSS Publishers.
Bursa Uludağ Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 2021. https://uludag.edu.tr/gida Erişim tarihi: 23.05.2021
Earle, R.L., 1966. Unit Operations in Food Processing. Pergamon, London.
Ege Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 2021. https://food.ege.edu.tr. Erişim tarihi: 23.05.2021
Gaziantep Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 2021. http://fe.gantep.edu.tr/pages.php?url=tarihce-
8https://food.ege.edu.tr. Erişim tarihi: 15.09.2021
GMO (Gıda Mühendisleri Odası), 2010. https://www.gidamo.org.tr. Erişim tarihi: 23.05.2021
Hayoglu, I., Celik, S., Artık, N., Atasoy, A.F., 2016. Engineering education and current situation of food engineering in Turkey.
FEIIC International Journal of Engineering and Technology, 1, 1–4.
Hacettepe Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, 2021. http://www.food.hacettepe.edu.tr. Erişim tarihi: 23.05.2021
Jowitt, R., 2002. International Congress on Engineering and Food: The first 25 years. Welti-Chanes, J, Barbosa-Cànovas,
G.V.,Aguilera, J.M. (Eds.), Engineering and Food for the 21st Century (s. 57–63), CRC Press.

† Yazarın GMB’lerinde hem kişisel hem de MÜDEK değerlendiricisi olarak yaşamış olduğu deneyime dayanılarak yazılmıştır.
316
 BUZRUL 10.21923/jesd.947023

Karel, M., 1997. The history and future of food engineering. Food Engineering 2000, 3–19.
Kostaropoulos, A., 2012. Food engineering within sciences of food. International Journal of Food Studies, 1, 2.
Lenhart, A., Purcell, K., Smith, A., Zickuhr, K., 2010. Social media & mobile internet use among teens and young adults.
millennials. Pew Internet & American Life Project, http://pewinternet.org/Reports/2010/Social-Media-and-Young-
Adults.aspx
Lund, D.B., 2002. Food engineering for the 21st century. Welti-Chanes, J, Barbosa-Cànovas, G.V.,Aguilera, J.M. (Eds.),
Engineering and Food for the 21st Century (s. 3–14), CRC Press.
Mendoza, J.S., Pody, B.C., Lee, S., Kim, M., McDonough, I.M., 2018. The effect of cellphones on attention and learning: The
influences of time, distraction, and nomophobia. Computers in Human Behavior, 86, 52–60.
MÜDEK (Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği), 2021.
http://www.mudek.org.tr/tr/akredit/akredite2020.shtm. Erişim tarihi: 20.05.2021
Niranjan, K., 2016. A possible reconceptualization of food engineering discipline. Food and Bioproducts Processing, 99, 78–89.
Welti-Chanes, J., Vergara-Balderas, F., Palou, E., Alzamora, S., Aguilera, J.M., Barbosa-Cànovas, G.V., Tapia, M.S., Parada-Arias, E.,
2002. Food engineering education in Mexico, Central America, and South America. Journal of Food Science Education, 1,
59–65.
YÖK (Yükseköğretim Kurumu), 2021. https://yokatlas.yok.gov.tr/netler-tablo.php?b=10082 Erişim tarihi: 30.05.2021.
YÖK (Yükseköğretim Kurumu) 2021. https://istatistik.yok.gov.tr Erişim tarihi: 31.05.2021.

317