Odpowiedzi do zadań zamieszczonych w publikacji

Maturalne karty pracy 3

I. Zmiany na mapie politycznej

1. Zakopane.
Zadanie 2 2. Kasprowy Wierch.
3. Kraków.

3.1.
A. 3
B. 1
C. 5
D. 2

3.2.
Zadanie 3 54°50'N – 49°00'N = 5°50'
1° → 111,2 km
1' → 1,85 km
5 ∙ 111,2 km = 556 km
50 ∙ 1,85 km = 92,5 km
Wynik w stopniach: 5°50'
Wynik w kilometrach: 556 km + 92,5 km = 648,5 km ≈ 649 km

1. F
2. P
Zadanie 4 3. P
4. F
5. P

5.1.
Uzupełnione kolejno:
200, 55°51'N, 3, 12, 4 i 7, morskich wód wewnętrznych
Zadanie 5
5.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Prowadzenie badań naukowych.
2. Korzystanie z zasobów żywych i ze złóż surowców mineralnych.

1. Czechy – F
2. Ukraina – D
Zadanie 6
3. Litwa – B
4. Słowacja – E

1. F – Karpaty, Podkarpacie i Nizina Panońska – Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim

i Północnym – Podkarpacie Północne
2. D – Pozaalpejska Europa Środkowa – Niż Środkowoeuropejski – Pojezierza
Zadanie 7 Południowobałtyckie
3. G – Pozaalpejska Europa Środkowa – Wyżyny Polskie – Wyżyna Małopolska
4. C – Niż Wschodnioeuropejski – Niż Wschodniobałtycko-Białoruski – Pojezierze
Wschodniobałtyckie

Zadanie 8 C → B → A → G→ D → E → H → F

1; A
Zadanie 9
2; A
 10.1.
1. B – 5
2. C – 4
3. A – 2

Zadanie 10 10.2.
Nazwa struktury geologicznej: platforma wschodnioeuropejska
Cechy budowy (przykładowe odpowiedzi):
1. Budowa jest dwudzielna, wyróżnia się w niej krystaliczne podłoże i pokrywę osadową.
2. Strop krystalicznego podłoża występuje na różnych głębokościach, od ok. 0,5 km do kilku km.

Surowce energetyczne: węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel brunatny
Zadanie 11 Surowce metaliczne: rudy miedzi, rudy cynku i ołowiu
Surowce chemiczne: siarka, sól kamienna Surowce skalne: gips, marmur, wapień

12.1.
A; 3

12.2.
Zadanie 12
Przykładowe odpowiedzi:
1. Produkcja sody, chloru, kwasu solnego.
2. Produkcja soli warzonej (dla przemysłu spożywczego).
3. Cele lecznicze.

Litera: C
Zadanie 13 Nazwa surowca: rudy cynku i ołowiu
Wyjaśnienie: Ostatnią kopalnię tego surowca zamknięto ze względu na wyczerpanie się surowca.

Zadanie 14 B; 2

A. rzeźba młodoglacjalna
B. rzeźba lessowa
Zadanie 15
C. rzeźba krasowa
D. rzeźba wysokogórska

1. pas pobrzeży – A
2. pas gór – F
Zadanie 16 3. pas wyżyn – D
4. pas pojezierzy – B
5. pas nizin – C

Przykładowe odpowiedzi:
Nachylenie powierzchni Polski w kierunku północno-zachodnim:
Zadanie 17 Wpływa na układ sieci rzecznej (asymetrię dorzeczy) oraz kierunek przepływu rzek.
Niemal równoleżnikowy układ pasów rzeźby terenu:
Wpływa na swobodny przepływ mas powietrza, zwłaszcza na linii zachód–wschód.

18.1.
Nazwa zlodowaceń: zlodowacenia północnopolskie
B
Zadanie 18
18.2.
Rzeźba staroglacjalna: 2
Rzeźba młodoglacjalna: 1
 Rzeźba młodoglacjalna: rynny podlodowcowe, równiny sandrowe, wały moren czołowych, jeziora
morenowe, ozy, jeziora rynnowe, kemy, wysoczyzny moreny dennej, głazy narzutowe
Zadanie 19
Rzeźba staroglacjalna: wały moren czołowych, równiny sandrowe, pradoliny, wysoczyzny moreny
dennej

20.1.
Kierunek odpływu wód wielu rzek nawiązuje do przebiegu pradolin. Rzeki wykorzystują niektóre
odcinki pradolin przebiegające zgodnie z nachyleniem obszaru Polski.

20.2.
Pradoliny należą do erozyjnych form fluwioglacjalnych, co oznacza, że zostały wyżłobione
przez wody spływające z topniejącego lądolodu oraz przez wody rzek płynących w jego kierunku
Zadanie 20
z obszarów niezlodowaconych.

20.3.
A. Pradolina Biebrzy i Narwi
B. Pradolina Pilicy-Wieprza-Krzny
C. Pradolina Górnej Wisły
D. Pradolina Podkarpacka

21.1.
1. wydmy śródlądowe
2. pokrywy lessowe

21.2.
Wyjaśnienie:
Pokrywy lessowe formowały się na południe od czoła lądolodu. Tworzył je pył, który powstawał
Zadanie 21 z wietrzenia materiału morenowego, a następnie był transportowany przez wiatr na duże odległości
i akumulowany w południowej części Polski.
Krainy geograficzne:
1. Wyżyna Lubelska
2. Roztocze
3. Wyżyna Sandomierska
4. Przedgórze Sudeckie

22.1.
Uzupełnione kolejno:
1, Wyż Azjatycki, kontynentalne, mroźną i słoneczną pogodę, ciepłą i słoneczną

22.2.
Zadanie 22
1. powietrze polarne morskie
2. powietrze zwrotnikowe morskie
3. powietrze arktyczne
4. powietrze zwrotnikowe kontynentalne
5. powietrze polarne kontynentalne

1. C
2. G
3. E
Zadanie 23
4. D
5. A
6. F

24.1.
Zadanie 24 Im wyższą wartość osiąga średnia roczna temperatura powietrza, tym dłuższy jest okres
wegetacyjny.
 24.2.
Pszenica i buraki cukrowe są roślinami o stosunkowo wysokich wymaganiach termicznych.
Na Pojezierzu Suwalskim i na obszarach górskich średnia roczna temperatura powietrza jest zbyt
niska, aby je uprawiać. Za krótki jest też okres wegetacyjny.

Nazwa wiatru: bryza

Zadanie 25 Wyjaśnienie:
Zmiana kierunku wiania bryzy w ciągu doby wynika ze zmian w temperaturze podłoża, które
występują w ciepłej porze roku między obszarami lądowymi a obszarami morskimi.

26.1.
Obszar A: duża koncentracja ludności, prowadzenie intensywnej działalności gospodarczej,
zanieczyszczenie wód
Obszar B: niewielkie roczne sumy opadów atmosferycznych, położenie w cieniu opadowym

Zadanie 26 26.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Budowanie zbiorników retencyjnych i wykorzystywanie zgromadzonej w nich wody w okresach
niedoboru.
2. Stosowanie zamkniętego obiegu wody w przemyśle, szczególnie w działach, w których zużywa
się najwięcej wody.

1. P
2. F
Zadanie 27 3. F
4. P
5. F

28.1.
A. powodzie opadowo-rozlewne
B. powodzie roztopowe
C. powodzie sztormowe
Zadanie 28
28.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Ciągłe i długotrwałe opady deszczu obejmujące zwykle dość duże tereny.
2. Mała pojemność koryt rzecznych (nie mogą przyjąć nadmiaru wody opadowej).

Asymetria dorzeczy Wisły i Odry polega na tym, że ich prawobrzeżne części mają
Zadanie 29 ponaddwukrotnie większą powierzchnię niż części lewobrzeżne. Przyczyną tej asymetrii jest
nachylenie obszaru Polski z południowego wschodu w kierunku północnozachodnim.

30.1.
Jezioro Rożnowskie: E
Jezioro Czorsztyńskie: D
Jezioro Włocławskie: A
Jezioro Solińskie: F
Zadanie 30 30.2.
Przykładowe odpowiedzi:
Pozytywne skutki:
1. Możliwość magazynowania wody, zwłaszcza w okresach jej nadmiaru, oraz łagodzenia
ekstremalnych przepływów rzek.
2. Powstawanie warunków sprzyjających rozwojowi turystyki czy uprawianiu sportów wodnych.
 Negatywne skutki:
1. Wywoływanie znaczących zmian w środowisku przyrodniczym, np. modyfikowanie stosunków
wodnych czy zmniejszanie bioróżnorodności środowiska wodnego.
2. Konieczność poniesienia wysokich kosztów budowy zbiorników, a często – także przesiedlenia
ludności.

1. jeziora morenowe – Śniardwy – C – IV

2. jeziora krasowe – Perespa – F – II
Zadanie 31 3. jeziora przybrzeżne – Łebsko – B – III
4. jeziora rynnowe – Gopło – D – I
5. jeziora cyrkowe – Czarny Staw pod Rysami – G – V

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 32 płytkim, wewnątrzkontynentalnym, 56, Landsort, 459, słonawym, 7–8‰, porównywalne ze średnią,
niższe, chłodnych, 17°C

Zadanie 33 D→A→C→E→B

34.1.
1. wybrzeże klifowe – D
2. wybrzeże zalewowo-mierzejowe – C
3. wybrzeże szkierowe (szerowe) – A
Zadanie 34
34.2.
Wybrzeże szkierowe powstało w wyniku częściowego zatopienia obszaru polodowcowego
z licznymi skalistymi wzgórzami wygładzonymi przez lądolód.

35.1.
W północnej części Bałtyku stężenie azotanów i fosforanów jest względnie niskie, gdyż działalność
rolnicza będąca głównym źródłem tych zanieczyszczeń jest tam prowadzona na dużo mniejszą
skalę.

35.2.
Przykładowa odpowiedź:
Zadanie 35 Nadmierna eutrofizacja wód Bałtyku jest jedną z przyczyn zakwitu glonów i sinic, a toksyny
wytworzone przez sinice mogą być niebezpieczne dla ludzi.

35.3.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Duża ilość rzek wpadających do Bałtyku.
2. Słaba wymiana wód z Morzem Północnym.
3. Stosunkowo niewielka pojemność Bałtyku.

To było na maturze!

W kolejnych wierszach:
Zadanie 1
4, 1, 5

2.1.
Kolejno od lewej:
C–B–F–E–D

Zadanie 2 2.2.
Przykładowe odpowiedzi:
− Złoża soli dzięki obecności wysadu zalegają tutaj stosunkowo płytko (ok. 300 m), dlatego ich
eksploatacja jest opłacalna i możliwa z technicznego punktu widzenia.
− Wysad solny stanowi duże, zwarte złoże, które dzięki temu jest opłacalne w eksploatacji.

Zadanie 3 A, C
 W kolejnych wierszach:
węgiel kamienny, D
Zadanie 4 węgiel brunatny, B
ropa naftowa, A
rudy miedzi (miedź), C

5.1.
W kolejnych wierszach:
B, A, D
Zadanie 5
5.2.
Im większa wysokość n.p.m., tym występują większe roczne sumy opadów atmosferycznych.

Przykładowe odpowiedzi
− Dłuższy czas zalegania pokrywy śnieżnej na Nizinie Podlaskiej jest wynikiem częstszego
oddziaływania zimnych mas powietrza kontynentalnego napływających ze wschodu. Nizina
Szczecińska zimą jest poddawana ocieplającym wpływom oceanicznym.
− Na Nizinie Szczecińskiej pokrywa śnieżna zalega krócej, ponieważ w zimie jest tam cieplej
niż na Nizinie Podlaskiej, co wynika z ocieplającego wpływu Oceanu Atlantyckiego i Morza
Zadanie 6 Bałtyckiego oraz silniejszych wpływów kontynentalnych na wschodzie.
− Na Nizinie Podlaskiej udział opadu śniegu w całkowitym opadzie jest większy niż na Nizinie
Szczecińskiej, na co zimą mają wpływ cieplejsze masy oddziaływujące na zachodzie i chłodne
kontynentalne na wschodzie.
− Ocieplenia i odwilże, które postępują zwykle od zachodu, wcześniej docierają na Nizinę
Szczecińską, poddawaną silniejszym wpływom oceanicznym, niż na Nizinę Podlaską, na którą zimą
dłużej oddziałują masy powietrza kontynentalnego.

złożonym
Przykładowe uzasadnienia
− Wisła ma dwa okresy wezbrań w ciągu roku − wiosenne roztopowe i letnie opadowe.
Zadanie 7 − W górnym biegu Wisły dominują letnie wezbrania opadowe, a w środkowym i dolnym
− wiosenne wezbrania roztopowe.
− Wisła ma ustrój śnieżno-deszczowy: jest zasilana zarówno wodami z topniejącego śniegu,
jak też opadami deszczu.

8.1.
A
Zadanie 8
8.2.
B

Przykład poprawnej odpowiedzi:

Zadanie 9 Wybrzeże powstało w wyniku zalania przez morze obszaru z licznymi pagórami (mutonami,
barańcami) będącymi formami niszczącej działalności lodowcowej.

II. Związki między elementami środowiska przyrodniczego

Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 2 1. Rzeki mają swoje źródła na zboczach gór i płyną promieniście zgodnie ze spadkiem terenu.
2. Rzeki płyną podłużnymi dolinami, które rozdzielają poszczególne pasma Gór Świętokrzyskich.

3.1.
W kolejnych wierszach:
piętro regla górnego, piętro alpejskie, piętro kosodrzewiny, piętro regla dolnego
Zadanie 3
3.2.
B
 4.1.
1. Na szczytach gór dominują wiatry z południowego zachodu, a w miejscowościach położonych
u podnóża gór – z północnego zachodu i zachodu.
2. W szczytowych partiach gór prędkość wiatru jest znacznie większa niż w miejscowościach
podgórskich.
Zadanie 4 3. Na Śnieżce i na Szrenicy bezwietrzne dni występują znacznie rzadziej niż w Jeleniej Górze,
Karpaczu i Szklarskiej Porębie.

4.2.
Miejsce, od góry: Szklarska Poręba, Śnieżka
Czynnik: wysokość bezwzględna

5.1.
W kolejnych wierszach:
akumulacja – Wydma Łącka, Wieżyca
krasowienie – Igła Deotymy, wąwóz Homole
egzaracja – Czarny Staw pod Rysami, Śnieżne Kotły

Zadanie 5 5.2.
Wieżyca

5.3.
Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i w Pieninach występują skały wapienne podlegające
krasowieniu, czyli rozpuszczaniu skał przez wody powierzchniowe i podziemne. Skutkiem tego
procesu jest rzeźba krasowa.

6.1.
Formy widoczne na fotografiach powstały w wyniku procesów wietrzenia. Czynnikiem
sprzyjającym tym procesom był surowy klimat peryglacjalny. Charakteryzował się on częstymi
zmianami temperatury, które prowadziły do zamarzania i rozmarzania podłoża.
Zadanie 6
6.2.
1. Stożki piargowe (fot. A) tworzą się u podnóża stoku, a gołoborza (fot. B) są jednym z rodzajów
pokrywy stokowej lub grzbietowej.
2. Stożki piargowe składają się z reguły z niewielkich odłamków skalnych, a gołoborza – z dużych
bloków skalnych.

Tatry Wysokie → A → G, J
Zadanie 7
Tatry Zachodnie → B → E, I

1. F
Zadanie 8 2. P
3. F

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 9
niższe, barycznym, południa na północ, wzrost

10.1.
Przełom antecedentny powstaje wtedy, gdy na drodze rzeki zaczyna się tworzyć wypiętrzenie
tektoniczne (woda pokonuje przeszkodę znajdującą się na jej drodze), a ruch wznoszący jest na tyle
wolny, że wcinanie koryta rzeki wskutek erozji wgłębnej następuje niemal równolegle z nim.
Zadanie 10 To zjawisko występowało w Pieninach, gdzie Dunajec rozcinał wypiętrzenia terenu, które
powstawały na jego drodze. Potwierdza to również meandrowy przebieg doliny Dunajca.

10.2.
1; A
 10.3.
A. Wisła
B. Nysa Kłodzka
C. Poprad

10.4.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Mała długość żeglownych odcinków rzek.
2. Częste wahania stanów wód.
3. Niewielka liczba kanałów.

11.1.
Fotografia 1: A
Fotografia 2: C
Zadanie 11
11.2.
D

12.1.
1. P
2. P
3. F
Zadanie 12
12.2.
1. Produkcja pokryć dachowych i farb.
2. Produkcja baterii i akumulatorów.
3. Wytwarzanie ekranów chroniących przed promieniowaniem.

13.1.
Podobieństwa:
1. Wąskie, w miarę płaskie dno.
2. Strome ściany.
Różnica:
1. Oba wąwozy są zbudowane z innych skał i powstały w wyniku innych procesów
rzeźbotwórczych.

13.2.

Zadanie 13

14.1.
1. P
2. F
3. P
Zadanie 14
14.2.
Pokrywy lessowe formowały się na południe od czoła lądolodu z pyłu, który powstawał
z wietrzenia materiału morenowego, a następnie był transportowany przez wiatr na duże odległości
i akumulowany w południowej i południowo-wschodniej części Polski.
 Uzupełnione kolejno:
Zadanie 15 między warstwami skał nieprzepuszczalnych, są poddawane, poza miejscem ich występowania,
synklinę, napiętym

16.1.
C; 1

16.2.
1. Zagospodarowywanie brzegów.
2. Zanieczyszczanie wody, np. w wyniku rozwoju transportu samochodowego.
3. Zmniejszenie bioróżnorodności środowiska wodnego.
Zadanie 16
16.3.
1. Teren wokół jeziora może być wykorzystywany w celach turystyczno-rekreacyjnych.
2. Obecność jeziora umożliwia rozwój usług związanych z obsługą osób, które nad nim
wypoczywają, np. warunkuje funkcjonowanie usług gastronomicznych czy wypożyczalni sprzętu
wodnego.
3. Obecność jeziora zwiększa atrakcyjność terenu i powoduje, że powstają na nim nowe osiedla.

17.1.
Podobieństwa:
1. Wydłużony kształt.
2. Wymiana wód za pośrednictwem cieków rzecznych.
Różnice:
Zadanie 17 1. Hańcza ma znacznie większą głębokość niż Dąbie.
2. Dąbie ma bardziej rozwiniętą linię brzegową niż Hańcza.

17.2.
Hańcza: E
Dąbie: A

Najstarsza pradolina, od góry: Wrocławsko-Magdeburska, 5, Odra

Zadanie 18
Najmłodsza pradolina, od góry: Redy-Łeby, 1, Łeba, Reda

Zadanie 19 A, D

20.1.
B; 1

20.2.
Zadanie 20
B, E

20.3.
D

21.1.
A, D, E

21.2.
Gleby: mady
Proces powstania: Powstały w wyniku nanoszenia przez Wisłę osadów rzecznych zawierających
Zadanie 21
duże ilości pyłu, iłu oraz próchnicy. Charakterystyczną cechą mad jest występowanie w ich profilu
warstw odpowiadających kolejnym wylewom rzeki.

21.3.
Kraina: Żuławy Wiślane
Państwo, z którego pochodzili osadnicy: Holandia (Królestwo Niderlandów)
 22.1.
Materiał skalny w morzu jest przenoszony zgodnie z kierunkiem wiatru przeważającym w polskiej
części Bałtyku (z zachodu na wschód) i akumulowany tam, gdzie linia wybrzeża skręca
na południe. To prowadzi do utworzenia mierzei (narasta ona w kierunku zgodnym z kierunkiem
prądów przybrzeżnych wywołanych wiatrami zachodnimi), która z czasem odcina zatokę morską,
co skutkuje powstaniem jeziora przybrzeżnego.
Zadanie 22
22.2.
B, C

22.3.
1. P
2. F
3. F

23.1.
W kolejnych wierszach:
Gorce, Brama Krakowska, Roztocze, Wzniesienia Łódzkie, Pojezierze Suwalskie, Żuławy Wiślane

23.2.
Zadanie 23 Im większe różnice wysokości, tym silniej zachodzą procesy denudacyjne. Na terenach otoczonych
obszarami o większych wysokościach bezwzględnych przeważa akumulacja.

23.3.
Na wybrzeżach nie obserwuje się przewagi akumulacji ani denudacji ze względu na dużą
różnorodność czynników rzeźbotwórczych (działalność morza, rzek, wiatru).

24.1.
Nizina Południowowielkopolska: C
Pojezierze Wielkopolskie: B
Zadanie 24
24.2.
Uzupełnione kolejno:
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, przemysł cementowy i wapienniczy, Wyżyną Śląską,
Niecką Nidziańską

A. 6
B. 4
Zadanie 25 C. 1
D. 5
E. 2

To było na maturze!

Przykładowe odpowiedzi
− Budowa geologiczna (fałdowa) charakteryzująca się obecnością warstw skał osadowych
(fliszu − naprzemianlegle ułożonych wodoprzepuszczalnych piaskowców i słabo przepuszczalnych
łupków, iłowców i margli).
− Ułożenie warstw skalnych zgodne z nachyleniem stoku, sprzyjające ruchowi zwietrzeliny w dół
stoku.
Zadanie 1
− Nagromadzenie zwietrzeliny obciążającej zbocza i umożliwiającej osuwanie się materiału
skalnego.
− Występowanie intensywnych okresowych opadów atmosferycznych (deszczy nawalnych),
które powodują nasiąkanie łupków wodą i w nadmierny sposób obciążają grunt.
− Podcinanie przez rzeki zboczy dolin, zwłaszcza podczas wysokich stanów wody, doprowadzające
do grawitacyjnego osuwania się materiału skalnego.

Pasmo górskie o skałach najstarszych: A

Zadanie 2
Pasmo górskie o skałach najmłodszych: C
 a)
Śnieżka: C
Karpacz: A
Zadanie 3
b)
D

1. P
Zadanie 4 2. F
3. P

5.1.
A; 3
Zadanie 5
5.2.
B

Kolejno od lewej:
Zadanie 6
B–A–D–C

Zadanie 7 G→A→E→C

III. Krajobrazy Polski

W kolejnych wierszach:
A: 3 – 4 – I – c – 2
Zadanie 2
B: 1 – 1 – III – a – 1
C: 2 – 3 – II – d – 3

1. F
2. P
Zadanie 3
3. F
4. F

Zadanie 4 C→D→A→E→B

A
Zadanie 5 Uzasadnienie: W krajobrazie wiejskim powstała wielopiętrowa zabudowa charakterystyczna
dla miast.

6.1.
Typ krajobrazu przedstawiony na fotografii A: 2, 3, 5
Typ krajobrazu przedstawiony na fotografii B: 1, 4, 6
Zadanie 6
6.2.
1. W miejscach wyrobisk można utworzyć zbiorniki wodne.
2. Hałdy można zalesić i wykorzystywać w celach rekreacyjnych i sportowych.

1. A
2. C
Zadanie 7 3. E
4. B
5. F

8.1.
Zadanie 8
A
 8.2.
1. Jest odporna na niską temperaturę powietrza.
2. Jest odporna na silne wiatry.
3. Jest odporna na duże opady śniegu.

8.3.
Opis dotyczy krajobrazu turni (fot. C).
W krajobrazie dominują skaliste granie, turnie, żleby i stożki piargowe. Roślinność jest uboga.
Miejscowo występują skupiska mchów, porostów i roślin kwiatowych. Nie wytworzyły się gleby,
a pokrywa śnieżna zalega przez znaczną część roku.

9.1.
D

9.2.
Zadanie 9
1. P
2. F
3. F
4. P

Zadanie 10 B; 2

11.1.
1. Większa odległość między budynkami zapewnia lepszy dostęp światła i lepszy przepływ
powietrza oraz umożliwia zachowanie prywatności.
2. Obecność terenów zielonych i obiektów sportowych sprzyja rekreacji oraz integrowaniu się
Zadanie 11
lokalnej społeczności.

11.2.
Budowa dużej liczby mieszkań na niewielkim terenie pozwala zwiększyć zyski dewelopera.

W kolejnych wierszach:
Zadanie 12
C, B, A

Korzyść ekonomiczna, np.: rozwój różnorodnych usług, powstawanie nowych miejsc pracy,
wzrost wpływów do lokalnego budżetu.
Zadanie 13
Korzyść społeczna, np.: powstanie miejsca, w którym ludzie mogą spędzać wolny czas,
łatwiejsza integracja lokalnej społeczności.

A. 2
B. 3
Zadanie 14 C. 5
D. 6
E. 1

W krajobrazach słabo przekształconych lub nieprzekształconych linie proste występują bardzo

Zadanie 15 rzadko. Natomiast tam, gdzie krajobraz jest przekształcony przez człowieka, linie proste występują
niemal zawsze (np. ulice, tory, obrysy budynków i dachów, place, parkingi).

16.1.
1. Infrastruktura turystyczna (np. przystanie żeglarskie).
2. Nadbrzeżna zabudowa mieszkaniowa.
3. Duża liczba jednostek pływających.
Zadanie 16
16.2.
1. Ograniczenie zabudowy, zwłaszcza w strefie brzegowej.
2. Objęcie większej części obszaru ochroną, np. utworzenie parków krajobrazowych i narodowych.
3. Wprowadzenie zakazu używania silników spalinowych na jachtach i łodziach motorowych
lub ograniczenia w tym zakresie.
 16.3.
D

17.1.
A. krajobraz wiejski (rolniczy)
B. krajobraz małomiasteczkowy
C. krajobraz komunikacyjny
D. krajobraz górniczy
Zadanie 17 E. krajobraz leśny
F. krajobraz wielkomiejski

17.2.
Krajobrazy przyrodnicze: E
Krajobrazy kulturowe: A, B, C, D, F

18.1.
A, B, C
Zadanie 18
18.2.
Porty i stocznie w obu miastach.

IV. Ludność i urbanizacja w Polsce

1. lubelskie
2. małopolskie
Zadanie 2
3. podkarpackie
4. dolnośląskie

3.1.
1. P, 2. F

3.2.
niższa
Uzasadnienie:
Według prognoz między 2013 a 2040 r. będzie następował nieustanny spadek liczby urodzeń
i jednoczesny wzrost liczby zgonów (ubytek naturalny), co przy niewielkim saldzie migracji
zagranicznych (początkowo ujemnym, a w późniejszym czasie zbliżonym do 0) spowoduje
zmniejszenie liczby ludności naszego kraju. W efekcie w 2040 r. liczba ludności Polski będzie
Zadanie 3 prawdopodobnie niższa niż w 2013 r.

3.3.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Zmniejszenie wpływów podatkowych stanowiących znaczną część dochodów samorządów
lokalnych, które przyczyni się do ograniczenia inwestycji samorządowych, a w konsekwencji
– do spowolnienia lub zahamowania społeczno-gospodarczego rozwoju obszaru.
2. Niedobory na rynku pracy wywołane zmniejszaniem się liczby osób w wieku produkcyjnym
mogące w dłuższej perspektywie spowolnić rozwój gospodarczy kraju.
3. Zmniejszenie zapotrzebowania na niektóre usługi, np. edukacyjne, a w efekcie – spadek popytu
na pracę i wzrost bezrobocia w niektórych zawodach.

4.1.
Zadanie 4 1. województwo łódzkie, ubytek naturalny
2. województwo opolskie, ujemna wartość salda migracji
 4.2.
1. Utrzymywanie się dodatniego salda migracji spowodowanego głównie napływem młodych osób
z innych województw (m.in. przyjeżdżaniem na studia w Warszawie i osiedlaniem się w niej
po zakończeniu nauki).
2. Utrzymywanie się dodatniego przyrostu naturalnego spowodowanego głównie napływem
młodych ludzi.

5.1.
Wzór na obliczanie wskaźnika dynamiki zmian liczby ludności: Wd = L2 : L1 ∙ 100,
gdzie: L1 – liczba ludności na początku okresu, L2 – liczba ludności na końcu okresu
1. Wd = 106,0
3. Wd = 93,4
Zadanie 5
5.2.
1. mazowieckie
3. łódzkie

5.3.
C, D

6.1.
Wzór na obliczanie współczynnika przyrostu naturalnego: Wpn = Wu – Wz
Wzór na obliczanie współczynnika urodzeń: Wu = U : L ∙ 100, gdzie U – urodzenia, L – liczba
ludności
Wzór na obliczanie współczynnika zgonów: Wz = Z : L ∙ 100, gdzie Z – liczba zgonów

Powiat kartuski:
2 268 – 940 = 1 328 : 139 397 ∙ 1000‰ = 9,5‰

Zadanie 6 Powiat kłodzki:

1 099 – 2 023 = –930 : 157 996 ∙ 1000‰ = –5,9‰

6.2.
Społeczeństwo powiatu kartuskiego jest znacznie młodsze niż społeczeństwo powiatu kłodzkiego.
W pierwszym z wymienionych powiatów odsetek osób w wieku 65 lat i więcej jest mniejszy,
a odsetek osób z młodszych grup wiekowych – większy niż w drugim. Świadczą o tym bardzo duże
różnice między liczbą urodzeń a liczbą zgonów w obu powiatach przy zbliżonej liczbie ludności.
Z tych powodów w powiecie kartuskim odnotowuje się więcej urodzeń niż zgonów, a w powiecie
kłodzkim liczba zgonów przewyższa liczbę urodzeń.

7.1.
nie wpłynęły
Uzasadnienie:
Zwiększenie się udziału kobiet w wieku rozrodczym w ogólnej liczbie kobiet w latach 90. XX w.
nie spowodowało wzrostu liczby urodzeń w naszym kraju, a zmniejszanie się udziału kobiet
w wieku rozrodczym w pierwszej dekadzie XXI w. (zwłaszcza po 2003 r.) nie spowodowało spadku
liczby urodzeń.

7.2.
Zadanie 7
spadała
Uzasadnienie:
1. W kolejnych latach liczba kobiet z młodszych grup wieku rozrodczego, zwłaszcza z grup,
które odznaczają się największym natężeniem urodzeń (25–34 lata), będzie malała, a liczba kobiet
ze starszych grup wieku rozrodczego, odznaczających się niskim natężeniem urodzeń (40 lat
i więcej) – rosła.
2. Wartość współczynnika dzietności, obecnie znacznie niższa niż próg prostej zastępowalności
pokoleń, przez następne lata nie wzrośnie znacząco między innymi z powodu zmian w strukturze
wiekowej kobiet w wieku rozrodczym.
 8.1.
We wszystkich województwach wartość współczynnika dzietności w 2019 r. była niższa niż
w 1990 r.

8.2.
Zadanie 8 Czynnik: C
Wyjaśnienie:
Większość dzieci przychodzących w Polsce na świat rodzi się w małżeństwach, zwłaszcza
w pierwszych kilku latach ich trwania. Zatem spadek liczby nowo zawartych małżeństw skutkuje
w kolejnych kilku latach spadkiem liczby urodzeń.

9.1.
1. P
2. F
3. P

9.2.
1. województwo opolskie
2. województwo świętokrzyskie
Uzasadnienie:
Zadanie 9 Te województwa będą się odznaczały najwyższą wartością indeksu starości (im jest ona wyższa,
tym społeczeństwo jest starsze, ponieważ więcej ludzi w wieku 65 lat i więcej przypada
na 100 dzieci w wieku 0–14 lat).

9.3.
Z prognoz demograficznych wynika, że w nadchodzących latach liczba urodzeń nie wzrośnie,
z kolei będzie rosła liczba osób w starszym wieku (65 lat i więcej), czyli tych, które urodziły się
podczas wyżu demograficznego w latach 50. XX w. oraz na początku lat 70. XX w. (zwiększona
liczba urodzeń będąca echem wyżu demograficznego z lat 50. XX w.). W efekcie liczba osób
w wieku 65 lat i więcej przypadająca na 100 osób w wieku 0–14 lat będzie coraz większa,
a to świadczy o wzroście stopnia zaawansowania procesu starzenia się ludności Polski.

10.1.
Wzór na obliczanie współczynnika feminizacji: Wf = K : M ∙ 100, gdzie K – liczba kobiet,
M – liczba mężczyzn

Województwo łódzkie:
Liczba mężczyzn w miastach:
1 528 800 – 818 300 = 710 500
Współczynnik feminizacji w miastach:
818 300 : 710 500 ∙ 100 = 115,2
Liczba mężczyzn na wsiach:
919 900 – 463 800 = 456 100
Zadanie 10 Współczynnik feminizacji na wsiach:
463 800 : 456 100 ∙ 100 = 101,6

Województwo warmińsko-mazurskie:
Liczba mężczyzn w miastach:
840 500 – 440 000 = 400 500
Współczynnik feminizacji w miastach:
440 000 : 400 500 ∙ 100 = 109,8
Liczba mężczyzn na wsiach:
580 100 – 285 700 = 294 400
Współczynnik feminizacji na wsiach:
285 700 : 294 400 ∙ 100 = 97
 10.2.
Na obszarach wiejskich w województwie warmińsko-mazurskim występuje przewaga liczebna
mężczyzn, a w województwie łódzkim – niewielka przewaga kobiet. Ta różnica jest spowodowana
większą emigracją kobiet z obszarów wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego do miast
i innych regionów Polski (głównie z przyczyn ekonomicznych) niż w województwie łódzkim
oraz znacznie większym poziomem bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim niż
w województwie łódzkim.

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 11
80., 90., się zmniejszała, powojennego wyżu demograficznego, wyżu z lat 80. XX w., 80

12.1.
1. F
2. P
3. P

12.2.
Kraina A: Pojezierze Lubuskie
Zadanie 12 Czynnik: duża lesistość
Kraina B: Nizina Śląska
Czynnik: żyzne gleby i nizinne ukształtowanie powierzchni
Kraina C: Wyżyna Śląska
Czynnik: występowanie surowców mineralnych będących podstawą rozwoju przemysłu
Kraina D: Bieszczady
Czynnik: przesiedlenia ludności w ramach akcji „Wisła”

13.1.
1. 72,3
2. 366,3
3. 58,4

13.2.
1. lubuskie
2. śląskie
Zadanie 13
3. podlaskie

13.3.
Dużej gęstości zaludnienia w województwie śląskim sprzyjały rozwój przemysłu, rozwój miast
oraz duża dostępność usług i możliwość znalezienia pracy.
Z kolei do znacznie mniejszej gęstości zaludnienia w województwie podlaskim przyczyniła się
między innymi przewaga terenów rolniczych. W Podlaskiem znajduje się znacznie mniej miast,
ze względu na brak ważnych surowców mineralnych słabiej rozwinięty jest też przemysł.

Skutki małej gęstości zaludnienia: B, C, E

Zadanie 14
Skutki dużej gęstości zaludnienia: A, D, F

Lata oznaczone literą A

Saldo migracji wewnętrznych: dodatnie
Wyjaśnienie:
Ludność w tym okresie przeprowadzała się główne ze wsi do miast. Ośrodki miejskie oferowały
Zadanie 15 bowiem zatrudnienie w przemyśle i usługach, które przynosiło większe dochody niż praca na roli.
Tereny wiejskie opuszczano też ze względu na trudniejsze warunki życia niż w miastach.

Lata oznaczone literą B

Saldo migracji wewnętrznych: ujemne
 Wyjaśnienie:
Ludność w tym okresie przeprowadzała się głównie z miast na wieś. Mieszkańcy miast, z reguły
dużych, zazwyczaj dobrze sytuowani, przenoszą się przede wszystkim na pobliskie tereny wiejskie.
Często wynika to z chęci poprawy warunków mieszkaniowych (ceny działek i domów są znacznie
niższe, co sprawia, że w cenie mieszkania w centrum miasta można kupić dom z ogrodem
na obszarach wiejskich).

16.1.
1. województwo wielkopolskie
2. województwo śląskie
Zadanie 16 3. województwo łódzkie

16.2.
A, D

17.1.
Na zmiany głównych kierunków emigracji Polaków na pobyt stały miało wpływ przede wszystkim
przystąpienie Polski do UE i otwieranie kolejnych rynków pracy krajów starej Unii. Te państwa
były atrakcyjne dla Polaków, a ze względu na mniejszą odległość stały się bardziej konkurencyjne
wobec Stanów Zjednoczonych i Kanady (te kierunki były bardzo popularne we wcześniejszych
latach).
Zadanie 17
17.2.
1. Zmiany kierunków emigracji Polaków – znaczny wzrost liczby Polaków emigrujących
do Wielkiej Brytanii po 2004 r., w którym otwarto rynek pracy w tym kraju.
2. Wśród emigrantów w latach 2000–2019 najliczniej reprezentowane były grupy osób w wieku
produkcyjnym, głównie 20–49 lat, a to wskazuje na związek emigracji z rynkiem pracy.

18.1.
Wzór na obliczanie przyrostu naturalnego: Pn = U – Z, gdzie U – urodzenia, Z – zgony
Wzór na obliczanie salda migracji: Sm = I – E, gdzie I – imigranci, E – emigranci
Wzór na obliczanie przyrostu rzeczywistego: Pr = Pn – Sm
Wzór na obliczanie współczynnika przyrostu rzeczywistego: Wpr = (Pr : L) ∙ 100

Województwo świętokrzyskie:
Przyrost naturalny:
10 200 – 14 400 = –4200
Saldo migracji:
100 – 400 = –300
Zadanie 18 Współczynnik przyrostu rzeczywistego:
–4200 + (–300) : 1 230 000 ∙ 1000‰ = –3,7‰

Województwo małopolskie:
Przyrost naturalny:
36 900 – 32 900 = 4000
Saldo migracji:
1100 – 2000 = –900
Współczynnik przyrostu rzeczywistego:
4000 + (–900) : 3 413 000 ∙ 1000‰ = 0,9‰

18.2.
A; 2

19.1.
Zadanie 19 Imigranci z Wielkiej Brytanii i Niemiec to głównie obywatele Polski, którzy mieszkali za granicą,
ale zdecydowali się na powrót do kraju, a imigranci z Ukrainy to obywatele Ukrainy.
 19.2.
W 2014 r. rozpoczął się konflikt między Ukrainą a Rosją o Półwysep Krymski (włączony do Rosji)
oraz o tereny na wschodzie Ukrainy (obwód doniecki i obwód ługański). Te trwające nadal
konflikty wpływają negatywnie na gospodarkę Ukrainy: przyczyniają się między innymi
do obniżenia wielkości produkcji przemysłowej i zmniejszenia liczby turystów, a w efekcie
– do wzrostu bezrobocia i zubożenia dużej części społeczeństwa. Dlatego też od kilku lat liczba
Ukraińców imigrujących do Polski w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków życia
systematycznie rośnie.

Zadanie 20 B

1. Niemcy, C
2. Łemkowie, E
Zadanie 21 3. Białorusini, D
4. Kaszubi, H
5. Litwini, A

1. Wyniki spisu powszechnego z 2011 r., w którym po raz pierwszy w historii spisów
powszechnych w Polsce odnotowano deklaracje przynależności do niektórych grup
etnograficznych, m.in. kociewskiej, góralskiej czy mazurskiej.
Zadanie 22
2. Coraz większa popularność imprez, np. konkursów kulinarnych, warsztatów czy koncertów,
dzięki którym mieszkańcy danego regionu pogłębiają wiedzę o jego historii i kulturze,
co przyczynia się do wzrostu świadomości odrębności etnograficznej.

Przykładowe odpowiedzi:
Ocena: korzystna
Uzasadnienie:
Zmniejszanie się udziału ludności w wieku produkcyjnym, czyli zmniejszanie się podaży pracy
przy równoczesnym wzroście popytu na pracę lub utrzymywaniu się popytu na pracę na obecnym
poziomie, spowoduje zmniejszenie poziomu bezrobocia.

Zadanie 23 albo:

Ocena: niekorzystna
Uzasadnienie:
Zmniejszanie się udziału ludności w wieku produkcyjnym, czyli zmniejszanie się podaży pracy
przy równoczesnym wzroście popytu na pracę lub utrzymywaniu się popytu na pracę na obecnym
poziomie, spowoduje niedobory na rynku pracy (pracodawcom trudno będzie znaleźć
pracowników).

24.1.
Poziom aktywności zawodowej kobiet w Polsce jest niższy niż w większości państw UE.

24.2.
1. Trudności w godzeniu pracy zawodowej z życiem rodzinnym, m.in. w wyniku zbyt małej
dostępności różnych form opieki nad dziećmi do lat 3 (np. żłobków).
2. Rezygnowanie niektórych kobiet z pracy zawodowej na rzecz opieki na dziećmi i obowiązków
Zadanie 24 domowych.

24.3.
Przykładowe odpowiedzi:
Rozwiązanie: Zwiększenie dostępności różnych form opieki nad dziećmi do lat 3, takich jak żłobki,
kluby dziecięce, opieka indywidualna, dzięki większemu wsparciu finansowemu z budżetu państwa
na ich utworzenie i utrzymanie.
 Uzasadnienie:
Zwiększenie dostępności różnych form opieki, zwłaszcza nad najmłodszymi dziećmi, umożliwi
kobietom powrót do pracy po urlopie macierzyńskim lub ułatwi im poszukiwanie pracy
i zwiększanie kwalifikacji.

Rozwiązanie: Wprowadzenie zmian w polityce podatkowo-zasiłkowej państwa, np. powiazanie

świadczeń rodzinnych z aktywnością zawodową kobiet.
Uzasadnienie:
Obecnie dla części kobiet, zwłaszcza tych, które mają niższe kwalifikacje i mogą uzyskiwać niższe
zarobki, podejmowanie pracy jest nieopłacalne. Wynika to z faktu, że podjęcie niskopłatnej pracy
często przekłada się na spadek łącznych dochodów gospodarstwa domowego (wysokość
wynagrodzenia jest niższa od wysokości otrzymywanych zasiłków). Dlatego na przykład
wprowadzenie podstaw prawnych dla dodatkowych świadczeń, które będą powiązane
z aktywnością zawodową, może wesprzeć wejście kobiet na rynek pracy.

25.1.
1. P
2. F
3. P

25.2.
Zadanie 25
1. Coraz mniejszy udział osób zatrudnionych w rolnictwie świadczy o korzystnych zmianach
zachodzących w tym sektorze, np. produkcja rolna staje się coraz bardziej zmechanizowana
i zautomatyzowana, a tym samym – wydajniejsza. W efekcie polskie rolnictwo staje się coraz
bardziej konkurencyjne dla rolnictwa wysoko rozwiniętych państw UE.
2. Wzrastający udział osób zatrudnionych w usługach świadczy o nieustannym rozwoju tego
sektora, a tym samym – o zwiększeniu dostępności usług.

Zadanie 26 Wraz ze wzrostem wartości wskaźnika zatrudnienia maleje stopa bezrobocia.

27.1.
1. P
2. F

27.2.
1. Liczba pracujących w województwie mazowieckim jest większa niż w województwie lubelskim.
2. Udział zatrudnionych w rolnictwie w województwie lubelskim jest większy niż w województwie
mazowieckim.
Zadanie 27
27.3.
1. Większe rozdrobnienie rolnictwa w województwie świętokrzyskim (przewaga małych
gospodarstw rolnych) niż w województwie zachodniopomorskim (przewaga wielkoobszarowych
gospodarstw) sprawia, że udział zatrudnionych w rolnictwie jest w nim większy niż
w województwie zachodniopomorskim.
2. Nadmorskie położenie województwa zachodniopomorskiego sprzyja rozwojowi usług
związanych z obsługą ruchu turystycznego, handlu i transportu morskiego. Z tego powodu udział
zatrudnionych w usługach jest w nim większy niż w województwie świętokrzyskim.

28.1.
We wszystkich województwach w Polsce wśród pracujących przeważają liczebnie mężczyźni.

28.2.
Zadanie 28 1. Przewaga liczebna mężczyzn wynika z ich dłuższej aktywności zawodowej (przechodzą
na emeryturę później niż kobiety).
2. Więcej miejsc pracy w zawodach wykonywanych przede wszystkim przez mężczyzn.
3 Różnice w zarobkach kobiet i mężczyzn powodujące, że kobiety częściej rezygnują z pracy
zawodowej na rzecz wychowywania dzieci.
 29.1.
Niski poziom bezrobocia rejestrowanego występuje w województwach o dużej liczbie wolnych
miejsc pracy (w tym nowo utworzonych), a wysoki – w województwach o małej liczbie wolnych
miejsc pracy (w tym nowo utworzonych).

29.2.
1. Niski poziom rozwoju gospodarczego wynikający między innymi z niewielkiego
Zadanie 29
uprzemysłowienia.
2. Likwidacja państwowych gospodarstw rolnych (część zatrudnionych w nich osób po zwolnieniu
nie podjęła pracy).

29.3.
1. P
2. F

30.1.
Przykładowe odpowiedzi:
Polska Akcja Humanitarna, Caritas, Szlachetna Paczka

Zadanie 30 30.2.
najwyższym
Uzasadnienie:
Działa tam największa liczba organizacji społecznych. W województwie mazowieckim
do organizacji społecznych należy najwięcej osób.

31.1.
1. P
2. F
3. P
Zadanie 31
31.2.
Duże rozproszenie zabudowy (znacznie większe niż w miastach) powoduje, że ze względów
ekonomicznych nie podłącza się niektórych gospodarstw domowych do sieci kanalizacyjnej.

Im niższy poziom wykształcenia, tym mniejsze możliwości zdobycia wysokiego dochodu,

a w związku z tym – większy zasięg ubóstwa skrajnego. W przedstawionych latach
w gospodarstwach domowych, w których głowa rodziny miała najsłabsze wykształcenie, przeciętny
rozporządzalny dochód na 1 osobę był najniższy, a odsetek osób w gospodarstwach domowych
Zadanie 32
żyjących poniżej minimum egzystencji – najwyższy.
Z kolei w gospodarstwach domowych, w których głowa rodziny miała wykształcenie wyższe,
dochód był najwyższy, a odsetek osób w gospodarstwach domowych żyjących poniżej minimum
egzystencji – najniższy.

Przykładowa odpowiedź:
Rozwiązanie: Objęcie dzieci z rodzin zagrożonych zjawiskiem dziedziczenia biedy specjalnymi
programami edukacyjnymi prowadzonymi na przykład w świetlicach osiedlowych.
Zadanie 33
Uzasadnienie:
– Motywowanie dzieci do nauki i wskazywanie im płynących z tego korzyści.
– Monitorowanie postępów w nauce i wspieranie w zdobywaniu wykształcenia umożliwiającego
znalezienie stabilnej, dobrze płatnej pracy pozwalającej wyrwać się z kręgu biedy.

Frekwencja wyborcza wskazuje, jaki odsetek obywateli uprawnionych do głosowania bierze w nim
udział. Zatem podobna frekwencja w wyborach prezydenckich w latach 1995 i 2020 przy różnej
Zadanie 34
liczbie głosujących (2020 r. była ona wyższa niż w 1995 r.) wynika z odmiennej liczby osób
uprawnionych do głosowania (w 2020 r. była wyższa niż w 1995 r.).
 35.1.
Partie liberalne: A, C
Partie ludowe: B, D

35.2.
A
Zadanie 35
Uzasadnienie:
1. Wysokie poparcie udzielone komitetowi wyborczemu w dużych ośrodkach miejskich (mniejsze
bezrobocie, wyższy poziom wynagrodzeń oraz większy udział osób zatrudnionych w prywatnych
firmach w dużych miastach sprzyjają liberalnym poglądom mieszkańców).
2. Wysokie poparcie udzielone komitetowi na zachodzie i północy kraju (na obszarach, które
należały w okresie zaborów do Prus, tradycyjnie występuje wyższe poparcie dla partii liberalnych).

Zadanie 36 C→B→D→E→A

37.1.
Obliczenia:
23 033 000 : 38 383 000 ∙ 100% = 60%

37.2.
Zadanie 37
1. Utrzymujące się od wielu lat w większości miast w Polsce ujemne saldo migracji, spowodowane
przede wszystkim odpływem mieszkańców miast, głównie dużych, na sąsiadujące z nimi obszary
wiejskie.
2. Utrzymujące się od wielu lat niskie lub ujemne wartości współczynnika przyrostu naturalnego
w miastach.

Zmiany w przestrzeni miejskiej:

1. Wzrost liczby pustostanów, które często ulegają degradacji i ze względu na stan techniczny
nie mogą być dalej użytkowane.
2. Zmniejszanie się atrakcyjności przestrzeni publicznej, coraz mniejsze znaczenie śródmiejskich
dzielnic.
Zadanie 38
Zmiany w sytuacji demograficznej miast:
1. Spadek liczby urodzeń związany z trudną sytuacją materialną mieszkańców oraz dużym
odsetkiem migracji ludzi młodych.
2. Starzenie się ludności miast związane z emigracją ludzi młodych i zmniejszaniem się liczby
urodzeń.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Zespół miejski Tokio jest jedną z metropolii pełniących na świecie najważniejsze funkcje
w sferze gospodarczej, a w konurbacji górnośląskiej proces metropolizacji jest mniej
zaawansowany.
Zadanie 39 2. Konurbacja górnośląska ukształtowała się na obszarze eksploatacji surowców mineralnych,
a zespół miejski Tokio to aglomeracja portowa.
3. W konurbacji górnośląskiej jest wyższy udział przemysłu tradycyjnego niż w zespole miejskim
Tokio, specjalizującym się w przemyśle zaawansowanych technologii, usługach i wytwarzaniu
informacji.

40.1.
A; 1
Zadanie 40
40.2.
1. województwo opolskie
2. województwo śląskie

41.1.
Zadanie 41 Niemal wszystkie miasta (oprócz Sopotu), które w rankingu osiągnęły najwyższe oceny, są duże
(liczą ponad 100 tys. mieszkańców).
 41.2.
Zalety życia w dużych miastach:
1. Obecność wielu różnorodnych instytucji kulturalnych (teatrów, kin, galerii, muzeów)
oraz obiektów sportowych (np. basenów, kręgielni), która przekłada się na bogatą ofertę
zagospodarowania czasu wolnego.
2. Łatwy dostęp do usług medycznych i ich wysoki poziom.
Zalety życia w małych miastach:
1. Duże poczucie bezpieczeństwa.
2. Zazwyczaj stosunkowo czyste powietrze i duża dostępność terenów zielonych.

Praca zdalna umożliwia wykonywanie obowiązków zawodowych w dowolnym miejscu na świecie,

np. w innej miejscowości czy w innym kraju niż siedziba firmy. Osoby, które ją wykonują
Zadanie 42 i które zdecydowały się na przykład na jej połączenie z podróżami, zazwyczaj nie przywiązują się
do miejsca zamieszkania w wymiarze materialnym (np. nie kupują na własność mieszkania),
gdyż często je zmieniają. To osłabia więź z miejscem zamieszkania, np. z miastem.

43.1.
Zjawisko gettoizacji przestrzeni miejskiej polega na powstawaniu gett dobrobytu, czyli
zamkniętych osiedli mieszkaniowych zamieszkiwanych przez osoby zamożne lub o wyższym
statusie społecznym, i degradacji starych osiedli, która prowadzi do tworzenia się gett biedy
zamieszkiwanych przez osoby gorzej sytuowane bądź mające niższy status społeczny.
Zadanie 43
43.2.
1. Prywatyzacja przestrzeni publicznej, czyli zamykanie dużych obszarów na użytek wyłącznie
zamieszkiwanej przez nie społeczności,
2. Degradacja przestrzeni publicznej wynikająca między innymi z niedopasowania architektury
osiedli do pozostałej części miasta.

44.1.
Przykładowe odpowiedzi:
1. W gettach dobrobytu (na osiedlach zamkniętych) budynki są przeważnie nowe i odznaczają się
bardzo dobrym stanem technicznym, a w gettach biedy – stare i zniszczone.
2. Osiedla zamknięte – w przeciwieństwie do gett biedy – są odgrodzone od innych części miasta
na przykład murem, płotem lub naturalną przeszkodą.

Zadanie 44 44.2.
Działanie rewitalizacyjne:
Wyrównanie i utwardzenie nawierzchni drogi dojazdowej do budynków, np. poprzez ułożenie koski
brukowej, płyt jumbo czy położenie asfaltu.
Uzasadnienie:
Poprawa stanu technicznego drogi dojazdowej do budynków umożliwi swobodny dostęp
mieszkańców do budynków, szczególnie utrudniony po obfity opadach i w okresie jesienno-
-zimowym, oraz znacznie poprawi estetykę otoczenia.

45.1.
A. Kazimierz Dolny
B. Warszawa
Zadanie 45
45.2.
Przykładowa odpowiedź:
Masowa turystyka generuje hałas i zanieczyszczenia. Zakłóca kameralną atmosferę, która powinna
panować w takich miejscach.

46.1.
1. województwo lubelskie
Zadanie 46
2. województwo podlaskie
3. województwo warmińskomazurskie
 46.2.
1. Odpływ młodych ludzi do miast na studia lub w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy wynikający
między innymi z niechęci do przejmowania gospodarstw rolnych od rodziców ze względu na niskie
dochody uzyskiwane z takiej działalności i trudne warunki pracy na roli.
2. Niski stopień rozwoju infrastruktury technicznej (szczególnie transportowej, telekomunikacyjnej,
kanalizacyjnej i wodociągowej) związany z rozproszeniem zabudowy na wsi i niewielkie
możliwości jego rozwoju ze względu na wysokie koszty prac modernizacyjnych (mimo
postępujących inwestycji w tym zakresie).

46.3.
1. P
2. F
3. P

47.1.
A; 1

47.2.
Gmina I:
W gminie I liczba mieszkańców nieustannie rośnie dzięki napływowi ludności oraz dodatniemu
przyrostowi naturalnemu. Jednocześnie napływ głównie młodych osób (świadczą o tym wysokie
Zadanie 47 wartości współczynnika urodzeń) oraz dodatnie wartości współczynnika migracji przyczyniają się
do odmłodzenia struktury wiekowej ludności gminy.
Gmina II:
W gminie II liczba mieszkańców nieustannie spada. Jest to spowodowane ujemnymi wartościami
współczynnika przyrostu naturalnego i salda migracji. Jednocześnie odpływ ludności, głównie
młodej (niskie wartości współczynnika urodzeń), oraz ujemne wartości współczynnika migracji
sprawiły, że społeczeństwo gminy II jest stare (potwierdzają to wysokie wartości współczynnika
zgonów).

48.1.
1. Funkcja mieszkaniowa (są tam budowane osiedla w zabudowie jedno- i wielorodzinnej).
2. Funkcja przemysłowa (są tam lokalizowane zakłady przetwórcze i produkcyjne).

48.2.
Przestrzenne przemiany na obszarach wiejskich polegają między innymi na zmianie sposobu
użytkowania terenu – powierzchnia użytków rolnych zmniejsza się na rzecz terenów pełniących
Zadanie 48
funkcje usługowe, mieszkaniowe czy produkcyjne. Przemiany przestrzenne dotyczą także gęstości
zabudowy wsi – na obszarach wiejskich powstaje między innymi coraz więcej osiedli składających
się z domów jednorodzinnych czy w zabudowie bliźniaczej, co prowadzi do zwiększenia gęstości
zabudowy.

48.3.
B, C

Przykładowe odpowiedzi:
Zalety:
1. Wolniejszy tryb życia i spokój.
Zadanie 49 2. Mniejszy ruch samochodowy na drogach lokalnych.
Wady:
1. Niedostatek obiektów infrastruktury społecznej.
2. Utrudniony dostęp do instytucji kultury.
To było na maturze!

W kolejnych wierszach:
Zadanie 1
B, A, C

a)
Miasta: 10,6
Wieś: 11,4

Zadanie 2 b)
Przykład poprawnej odpowiedzi:
– na wsi częściej występuje tradycyjny model rodziny wielodzietnej
– w miastach wskutek dużej aktywności zawodowej kobiet dzietność rodzin jest mniejsza niż na wsi
– w miastach w późniejszym wieku zawierane są małżeństwa

3.1.
Najmłodszy przedział wieku:
Rodzi się więcej chłopców niż dziewczynek.

Najstarszy przedział wieku:

Nadumieralność mężczyzn, do której przyczynia się niezdrowy tryb życia oraz wykonywanie
cięższych prac fizycznych przez mężczyzn.
Zadanie 3
3.2.
Przykładowe odpowiedzi:
− Niskie wartości współczynnika maskulinizacji w miastach są wynikiem większej migracji kobiet
niż mężczyzn ze wsi do miast np. w poszukiwaniu pracy.
− Społeczeństwa wielu miast w Polsce starzeją się demograficznie i charakteryzują się dużym
udziałem kobiet, które na ogół żyją dłużej niż mężczyźni.
− Większa podatność mężczyzn niż kobiet w miastach na choroby cywilizacyjne, np. choroby
układu krążenia.

Przykładowe odpowiedzi:
– Wydłużenie okresu kształcenia się młodych ludzi i późniejsze podejmowanie decyzji o posiadaniu
Zadanie 4 potomstwa.
– Bezrobocie, którego natężenie jest szczególnie wysokie wśród młodych ludzi, utrudnia im
usamodzielnienie się i założenie rodziny.

5.1.
Przykładowa odpowiedź:
A. Wejście w wiek rozrodczy ludności z powojennego wyżu kompensacyjnego z lat 50. XX w.
B. Ludność ta obejmuje potomstwo ludności z wyżu z lat 70. i lat 80. XX w. (oznaczonego
Zadanie 5 na wykresie literą A).

5.2.
Przykładowa odpowiedź:
W grupie ludności od 35 do 60 lat współczynnik feminizacji rośnie.

Przykładowa odpowiedź
Zadanie 6 Obciążenie demograficzne grupy ludności w wieku produkcyjnym zwiększy się głównie z powodu
wzrostu udziału ludności w wieku poprodukcyjnym.

Województwa:
Zadanie 7
podlaskie, lubelskie (w dowolnej kolejności)
 Cechy społeczno-gospodarcze:
Przykładowe odpowiedzi:
− Stosunkowo wysoki poziom bezrobocia na tle kraju, sprzyjający migracji ludności
w poszukiwaniu pracy.
− Duży udział w tworzeniu PKB odgrywa rolnictwo stanowiące mało atrakcyjną formę zatrudnienia
dla młodych ludzi, którzy z tego powodu poszukują pracy poza województwem.
− Niski udział usług, w tym turystyki, i słabe uprzemysłowienie tych województw, przez co jest
mało ofert pracy.
− Są mniej atrakcyjne dla przedsiębiorców z powodu słabiej rozwiniętej infrastruktury technicznej
niż w innych regionach kraju, co wpływa na mniejszą podaż miejsc pracy.
− Województwa są położone peryferyjnie w stosunku do głównych centrów gospodarczych kraju,
są gorzej skomunikowane siecią dróg i kolei z pozostałym obszarem kraju, dlatego mogą być mniej
atrakcyjne dla przedsiębiorców tworzących miejsca pracy.
− Ośrodki wojewódzkie nie stanowią chłonnego rynku pracy, co sprzyja migracji ludności.

Przykładowe odpowiedzi:
− Mężczyźni są chętniej niż kobiety zatrudniani przez pracodawców, gdyż są zwykle bardziej
dyspozycyjni w pracy, a kobiety częściej przebywają na urlopach wychowawczych lub
Zadanie 8 macierzyńskich.
− Mężczyźni wykonują zwykle szerszy zakres prac fizycznych, które nie są wskazane dla kobiet.
− Część kobiet nie podejmuje pracy z powodu wysokich zarobków współmałżonka.
− Kobiety wcześniej niż mężczyźni przechodzą na emeryturę.

A. lubelskie, 5
B. lubuskie, 1
Zadanie 9
C. świętokrzyskie, 4
D. opolskie, 2

V. Gospodarka Polski

Obszar A – warunki niekorzystne

Uzasadnienie, np.:
1. Krótszy niż w innych regionach okres wegetacyjny utrudnia uprawę niektórych gatunków roślin.
2. Przeważają tam mało żyzne gleby bielicowe.
3. Pagórkowata rzeźba terenu utrudnia prowadzenie prac polowych.
Zadanie 2
Obszar B – warunki korzystne
Uzasadnienie, np.:
1. Długi okres wegetacyjny sprzyja uprawie roślin.
2. Występują tam żyzne gleby, np. czarnoziemy, czarne ziemie i gleby brunatne.
3. Równinne ukształtowanie terenu sprzyja prowadzeniu prac polowych.

3.1.
A. Czarnoziemy – 3
B. Czarne ziemie – 1

3.2.
Zadanie 3
A
Uzasadnienie:
Glebie, której profil oznaczono numerem 1 (czarna ziemia) jest trudna w uprawie ze względu
na płytko zalegający poziom wód gruntowych. Uprawę gleby, której profil oznaczono numerem 2
(rędziny), utrudniają znajdujące się w niej liczne odłamki skalne.

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 4
5°C, Nizinie Śląskiej, 225, Wschodniosuwalskim, najpóźniej, najwcześniej

Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 5 1. Wydłużenie okresu wegetacyjnego przyczyni się do wzrostu produktywności rolnictwa.
2. Wzrost średniej rocznej temperatury powietrza pozwoli uprawiać nowe gatunki roślin.
 6.1.
Przykładowa odpowiedź:
W województwie zachodniopomorskim do lat 90. XX w. istniały wielkoobszarowe państwowe
gospodarstwa rolne, a w województwie podkarpackim gospodarstwa były przekazywane
z pokolenia na pokolenie i dzielone między kolejnych spadkobierców, co przyczyniło się
do większego rozdrobnienia gruntów.

6.2.
Województwa:
Zadanie 6 1. województwo podkarpackie
2. województwo małopolskie
Argumenty, np.:
1. W tych województwach występuje największy w kraju odsetek gospodarstw rolnych
o powierzchni poniżej 5 ha.
2. Duże rozdrobnienie gruntów w tych województwach utrudnia mechanizację prac,
gdyż stosowanie droższych maszyn i urządzeń w małych gospodarstwach jest mniej opłacalne.
3. Struktura wielkościowa gospodarstw rolnych w tych województwach powoduje, że trudniej jest
wprowadzić specjalizację produkcji, która zwiększa towarowość rolnictwa i dochody rolników.

Przykładowa odpowiedź:
W latach 1995–2019 spadał w Polsce zarówno udział rolnictwa w strukturze zatrudnienia, jak i jego
Zadanie 7
udział w strukturze wartości dodanej brutto, jednak spadek w strukturze zatrudnienia był
zdecydowanie większy.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Niechęć rolników do prowadzenia gospodarstw ekologicznych ze względu na utrudnione
Zadanie 8 procedury certyfikowania produktów i korzystania z dofinansowania.
2. Mniejszy popyt na produkty ekologiczne niż w wielu innych państwach UE wynikający przede
wszystkim z wyższych cen tych produktów.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Województwo warmińsko-mazurskie odznacza się znacznie czystszym środowiskiem
Zadanie 9 niż województwo śląskie, a to sprzyja rozwojowi rolnictwa ekologicznego.
2. W województwie śląskim użytki rolne zajmują dużo mniejszą powierzchnię niż w województwie
warmińsko-mazurskim.

10.1.
Tendencja w latach 2002–2014: wzrostowa
Przyczyna: Wejście Polski do Unii Europejskiej i związana z tym możliwość uzyskania wsparcia
finansowego.

Zadanie 10 Tendencja w latach 2014–2018: spadkowa

Przyczyna: Częste zmiany przepisów i procedur związanych z uzyskiwaniem dopłat do produkcji
ekologicznej.

10.2.
B

Zadanie 11 E→B→A→D→C

Przykładowe odpowiedzi:
Wady:
Zadanie 12 1. Niewykorzystanie potencjału wielu zamkniętych zakładów przemysłowych.
2. Przejęcie części produkcji przez zagranicznych inwestorów.
3. Pogłębienie różnic w uprzemysłowieniu poszczególnych części kraju.
 Zalety:
1. Wzrost wydajności pracy w przemyśle i zwiększenie wartości produkcji sprzedanej przemysłu.
2. Większe zróżnicowanie struktury produkcji przemysłowej.
3. Ograniczenie roli przemysłu ciężkiego na rzecz produkcji towarów wysoko przetworzonych.

13.1.
Przykładowa odpowiedź:
W okresie socjalistycznej industrializacji inwestowano w działy przemysłu oparte na wydobyciu
i przetwarzaniu surowców mineralnych (zwłaszcza energetycznych), a największe zasoby tych
Zadanie 13
surowców występują w południowej części Polski.

13.2.
B, C, E

Przykładowe odpowiedzi:
1. Nastąpił spadek znaczenia tradycyjnych działów przemysłu uciążliwych dla środowiska
Zadanie 14 przyrodniczego.
2. Wzrosło znaczenie bardziej rentownych działów przemysłu wytwarzających produkty wysoko
przetworzone.

15.1.
1. samochody osobowe
2. odbiorniki telewizyjne
3. zmywarki do naczyń
4. opony

Zadanie 15 15.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Stosunkowo niskie koszty produkcji wpływające na atrakcyjność cenową polskich towarów.
2. Położenie w centrum Europy oznaczające bliskość do rynków zbytu państw UE.
3. Nieustanne unowocześnianie produkcji przyczyniające się do wzrostu wydajności polskich
przedsiębiorstw.
4. Duże zasoby wykwalifikowanej kadry zapewniające produktom wysoką jakość.

Im wyższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego danego województwa, tym większe nakłady

Zadanie 16
przeznacza ono na działalność innowacyjną w przemyśle.

Tendencja: rosnąca
Działania, np.:
Zadanie 17 1. Wzrost nakładów na działalność badawczo-rozwojową.
2. Kształcenie większej liczby specjalistów w dziedzinach związanych z przemysłem high-tech.
3. Prowadzenie przez państwo spójnej polityki rozwoju zaawansowanych technologii.
4. Ograniczenie drenażu mózgów z Polski przez zagraniczne firmy.

Przykładowa odpowiedź:
Województwo podkarpackie cechuje duża koncentracja firm przemysłu lotniczego skupionych
w klastrze Dolina Lotnicza, a także ośrodków kształcenia pilotów, instytucji naukowo-badawczych
Zadanie 18 oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe, a województwo świętokrzyskie specjalizuje się
w przemyśle metalowym i produkcji materiałów budowlanych. Firmy z przemysłu lotniczego
przeznaczają wyższe środki na badania i rozwój niż firmy, które produkują artykuły metalowe
i materiały budowlane, w mniejszym stopniu adaptujące nowe technologie.

Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 19 Lata 1950–1980 (transport kolejowy):
1. Intensywna industrializacja kraju i rozwój okręgów przemysłowych.
2. Elektryfikacja sieci kolejowej.
 Lata 1990–2019 (transport samochodowy):
1. Wprowadzenie wolnego rynku przewozów w transporcie samochodowym.
2. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury transportowej.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Intensyfikacja międzynarodowej wymiany handlowej.
Zadanie 20
2. Wzrost dostępności turystycznej Polski.
3. Rozwój przemysłu i ożywienie gospodarki.

1. Nasz kraj odznacza się stosunkowo niewielką gęstością autostrad.

Zadanie 21
2. W Polsce na 1 tys. mieszkańców przypada duża liczba samochodów osobowych.

1. P
2. F
Zadanie 22
3. F
4. P

Przykładowe odpowiedzi:
1. Wzrost prędkości pociągów, a tym samym skrócenie czasu przejazdów.
2. Obniżenie kosztów funkcjonowania transportu kolejowego oraz wzrost przewozów pasażerskich
Zadanie 23
i towarowych.
3. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza wynikającej z funkcjonowania transportu
kolejowego.

24.1.
1. Warszawa (Okęcie)
2. Kraków (Balice)
3. Gdańsk (Rębiechowo)
4. Katowice (Pyrzowice)
Zadanie 24
24.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Coraz niższe koszty przelotów.
2. Rozbudowa i modernizacja lotnisk.
3. Dynamiczny rozwój turystyki zagranicznej.

25.1.
Przykładowe odpowiedzi:
Czynniki sprzyjające rozwojowi:
1. Bardzo gęsta sieć dróg wodnych.
2. Korzystny układ przestrzenny szlaków żeglugowych.
Czynniki ograniczające rozwój:
Zadanie 25
1. Duża sezonowa zmienność stanów wód w rzekach naszego kraju.
2. Zły stan techniczny infrastruktury żeglugowej spowodowany długoletnimi zaniedbaniami

25.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Korzyści finansowe wynikające ze wzrostu znaczenia portów morskich u ujścia Odry i Wisły.
2. Obniżenie kosztów transportu towarów i zmniejszenie jego uciążliwości dla środowiska.

Przykładowa odpowiedź:
Zadanie 26 Zarówno Ryanair, jak i Wizz Air są tanimi przewoźnikami – oferują bardzo atrakcyjne ceny
biletów, dzięki czemu pasażerowie chętnie korzystają z ich usług.

27.1.
Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 27 1. Bliskość krzyżujących się szlaków komunikacyjnych.
2. Bliskość przejść granicznych.
3. Sąsiedztwo dużych miast.
 27.2.
Litera: B
Nazwa: Deepwater Container Terminal Gdańsk (DCT Gdańsk)

Przykładowe odpowiedzi:
1. W pobliżu węzłów transportowych rozwija się działalność gospodarcza, powstają na przykład
Zadanie 28 firmy spedycyjne i centra logistyczne.
2. W węzłach transportowych powstaje wiele nowych miejsc pracy.
3. Węzły transportowe tworzą przestrzeń sprzyjającą rozwojowi przemysłu.

29.1.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Transformacja gospodarcza w naszym kraju, której skutkiem był upadek wielu polskich
armatorów.
2. Konieczność konkurowania polskich armatorów na rynku przewozów z armatorami
zagranicznymi.
Zadanie 29 3. Wzrost cen paliw okrętowych związany z wojną w Zatoce Perskiej.

29.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Niższe podatki i opłaty ubezpieczeniowe dla armatorów w krajach taniej bandery niż w Polsce.
2. Wprowadzenie w Polsce niekorzystnych z punktu widzenia armatorów zmian w prawie pracy,
systemie podatkowym oraz systemie ubezpieczeń społecznych.

1. Gdańsk – F
2. Świnoujście – A
Zadanie 30 3. Gdynia – E
4. Szczecin – B
5. Władysławowo – D

Przykładowe odpowiedzi:
1. Ukierunkowanie działalności stoczni na budowę jednostek specjalistycznych, np. promów,
konstrukcji z segmentu energetyki wiatrowej czy statków służących do budowy i obsługi platform
Zadanie 31
wiertniczych.
2. Udzielanie krajowym stoczniom wsparcia państwa, np. poprzez uczynienie ich głównymi
dostawcami jednostek dla Marynarki Wojennej.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Wprowadzenie Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza ograniczającej możliwość
połowów w obrębie wyłącznych stref ekonomicznych innych państw.
Zadanie 32
2. Nałożenie przez Unię Europejską limitów połowowych.
3. Trudności, z którymi zmagało się polskie rybołówstwo w związku z transformacją gospodarczą
w kraju.

33.1.
Nazwa województwa: województwo zachodniopomorskie
Walory, np.:
1. Nadmorskie położenie, plaże, klify.
2. Obecność uzdrowisk.
Zadanie 33 3. Walory kulturowe, np. zabytki i muzea w Szczecinie.

33.2.
1. W województwie pomorskim wyraźnie zaznacza się sezonowość w stopniu wykorzystania miejsc
noclegowych, ze zdecydowaną przewagą miesięcy letnich.
2. W województwie małopolskim zaznaczają się dwa szczyty wykorzystania miejsc noclegowych:
w miesiącach letnich (wyższy) i w miesiącach zimowych (niższy).
 34.1.
1. Sudety Zachodnie – E
2. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – H
3. Pojezierze Litewskie – D
Zadanie 34 4. Beskidy Wschodnie – J
5. Pobrzeże Gdańskie – B

34.2.
F

35.1.
Uzupełnione kolejno:
C, 1, B

Zadanie 35 35.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Rozwój usług związanych z obsługą ruchu turystycznego.
2. Wzrost wpływów do lokalnego budżetu.
3. Powstanie nowych miejsc pracy.

To było na maturze!

Przykładowe odpowiedzi:
− Niski udział dużych gospodarstw ogranicza możliwości stosowania mechanizacji podnoszącej
wydajność produkcji.
Zadanie 1 − Duży udział małych gospodarstw, które prowadzą głównie gospodarkę samozaopatrzeniową.
− W Polsce przeważają małe i średnie gospodarstwa, które są w większości niskotowarowe.
− Duży udział małych gospodarstw ogranicza specjalizację produkcji rolniczej i przyczynia się
do niższych dochodów z produkcji rolnej.

A i B: 1, 4
Zadanie 2
C i D: 2, 5

3.1.
Przykładowa odpowiedź:
Wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstw maleje udział zbóż i ziemniaków w strukturze upraw.

3.2.
Przykładowe odpowiedzi:
− Małe gospodarstwa rolne mają charakter samozaopatrzeniowy, dlatego zajmują się głównie
Zadanie 3
uprawą roślin żywieniowych.
− Duże gospodarstwa rolne specjalizują się w uprawie roślin o dużym stopniu towarowości,
do których należą m.in. rośliny przemysłowe.
− Uprawa roślin przemysłowych (o dużym stopniu towarowości) jest opłacalna w większych
gospodarstwach rolnych ze względu na kontraktowanie zbiorów z dużych powierzchni dla
zakładów przetwórczych i uzyskiwanie dochodów przy dużej skali produkcji (przeciętne koszty
stałe spadają wraz ze wzrostem skali produkcji).

Przykładowe odpowiedzi:
− Znajduje się na stoku o południowej ekspozycji, co sprzyja uprawie ciepłolubnych drzew
owocowych.
− Łagodne nachylenie stoku umożliwia wykorzystanie maszyn do pielęgnacji upraw i do zbiorów.
Zadanie 4
− Bliskość rzeki zapewnia dostęp do zasobów wody, które mogą być wykorzystywane w procesie
produkcji.
− Sieć transportowa (droga, kolej, stacja kolejowa) umożliwia wywóz owoców.
− Bliskość miejscowości zapewnia zasoby pracy i lokalny rynek zbytu na owoce.

5.1.
Zadanie 5
B, E
 5.2.
1. P
2. P
3. F

1. P
Zadanie 6 2. F
3. F

Przykład poprawnej odpowiedzi:

– wzrost zatrudnienia w usługach oraz spadek udziału zatrudnionych w przemyśle i rolnictwie
Zadanie 7
– wzrost zatrudnienia w sektorze prywatnym
– wzrost zatrudnienia w małych firmach

8.1.
1.C
2.D
3.A
Zadanie 8
8.2.
W kolejnych wierszach:
lubelskie, wielkopolskie, warmińsko-mazurskie, małopolskie

Przykładowa odpowiedź:
Największym dostawcą gazu ziemnego do Polski jest Rosja, z której sprowadzamy ten surowiec
Zadanie 9 gazociągiem. Uruchomienie gazoportu umożliwia dostawy skroplonego gazu ziemnego drogą
morską, co pozwala sprowadzać to paliwo gazowcami m.in. z Norwegii i z krajów położonych
nad Zatoką Perską.

Osobliwości przyrodnicze: A, C
Zadanie 10 Ośrodki pielgrzymkowe: D, F
Zamki: B, E

VI. Stan środowiska i jego ochrona w Polsce

1. Biebrzański Park Narodowy, D

Zadanie 2 2. Park Narodowy Borów Tucholskich, B
3. Roztoczański Park Narodowy, A

Zadanie 3 D→A→F→E→B→C

Na przykład:
1. Zmiany w strukturze wykorzystania źródeł energii, zwłaszcza zmniejszenie zużycia węgla
kamiennego i węgla brunatnego przy jednoczesnym zwiększeniu stopnia wykorzystania gazu
Zadanie 4 ziemnego oraz odnawialnych źródeł energii.
2. Coraz częstsze stosowanie nowoczesnych urządzeń ochronnych, np. filtrów.
3. Przyjęcie przez Polskę zaostrzonych norm emisji zanieczyszczeń obowiązujących w Unii
Europejskiej.

5.1.
W latach 2004–2016 PKB wzrastał, a emisja podstawowych zanieczyszczeń gazowych się
zmniejszała.
Zadanie 5
5.2.
dwutlenek siarki
 Wyjaśnienie:
Największą dynamikę zmian (spadek) odnotowano w emisji dwutlenku siarki, którego głównymi
źródłami są energetyka zawodowa i sektor komunalno-mieszkaniowy. Ograniczenie emisji
dwutlenku siarki wynika między innymi ze zmian w strukturze wykorzystania źródeł energii
w energetyce zawodowej, zwłaszcza ze zmniejszenia zużycia węgla kamiennego i węgla
brunatnego przy jednoczesnym zwiększeniu stopnia wykorzystania gazu ziemnego
oraz odnawialnych źródeł energii. Spadek emisji dwutlenku siarki wiąże się też ze zmianami
w sektorze komunalno-mieszkaniowym polegającymi między innymi na wymienianiu pieców
węglowych w gospodarstwach domowych na piece olejowe, gazowe czy opalane pelletem
(wytwarzają one mniej SO2).

1. Kupowanie takiej ilości artykułów spożywczych, którą jest się w stanie spożyć.
2. Sprawdzanie terminu przydatności do spożycia zakupionych produktów i wykorzystywanie
Zadanie 6
w pierwszej kolejności tych, których data ważności upływa najszybciej.
3. Mrożenie żywności (zwłaszcza wtedy, gdy kupiono lub przygotowano jej zbyt dużo).

Na przykład:
1. Wymogi unijne nakazujące między innymi zwiększanie udziału odpadów komunalnych
Zadanie 7
poddawanych recyklingowi.
2. Stopniowy wzrost świadomości Polaków dotyczący potrzeby recyclingu.

1. Zmiany mikroklimatu, przez wzrost temperatury i wilgotności powietrza.

2. Zmiana składu gatunkowego ekosystemu, np. zanik niektórych gatunków ryb niedostosowanych
Zadanie 8 do wyższej temperatury wody i pojawienie się gatunków, którym taka temperatura sprzyja.
3. Wyższa temperatura wód uniemożliwia zamarzanie zbiorników i cieków wodnych, a to zaburza
cykl życia niektórych gatunków ptaków (np. rezygnują one z migracji na okres zimowy).

A. 1
Zadanie 9 B. 4
C. 3

1. C
2. D
Zadanie 10
3. A, F
4. B, E

1. Kupowanie produktów pochodzących z recyklingu.

Zadanie 11 2. Używanie energooszczędnych żarówek.
3. Oszczędzanie wody, np. poprzez kąpiele pod prysznicem, a nie w wannie.

To było na maturze!

1.1.
X: C, Karkonoski
Y: A, Gór Stołowych
Zadanie 1
1.2.
B

A. Karkonoski
Zadanie 2
B. Wigierski