PIERCE – ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2023-2024

Θ.Ε. 5 Η ΖΩΗ ΚΑΙ Η ΠΙΣΤΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΔΟΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΙΡΕΣΕΙΣ (Α’)

Δόγμα (= γνώμη, άποψη // δοκώ = νομίζω, πιστεύω) ονομάζεται το σύνολο των βασικών
πεποιθήσεων μιας θρησκείας, η διδασκαλία της.
Αίρεση (= προτίμηση // αιρούμαι = προτιμώ, επιλέγω) ονομάζεται η άποψη η οποία αποκλίνει
από την επίσημη διδασκαλία μιας θρησκείας (δόγμα) ή την ανατρέπει.
Δόγμα = αλήθεια πίστης (που καθορίζεται από την ίδια τη θρησκεία).
Ορθοδοξία [< ορθή + δόξα (=γνώμη)] = η σωστή γνώμη, η γνώμη που συμφωνεί με τις θέσεις
μιας θρησκείας (όπως αυτή τις έχει ορίσει).
Κακοδοξία = εσφαλμένη άποψη, αντίθετη με τη διδασκαλία μιας θρησκείας.
Αίρεση = η κακοδοξία που διδάσκεται, που διαδίδεται και καταδικάζεται επίσημα από τη
θρησκεία.

Στον Χριστιανισμό, αίρεση ονομάζεται η επιλογή και αποδοχή ενός μόνο μέρους της
διδασκαλίας του Χριστιανισμού, από ένα ή περισσότερα μέλη της Εκκλησίας ή η αντίθεσή τους
σε κάποιο σημείο της χριστιανικής διδασκαλίας. 1
Η αίρεση είναι μια υποκειμενική άποψη που διεκδικεί αντικειμενικότητα. Η αίρεση
διεκδικεί το κύρος της επίσημης θρησκείας και χρησιμοποιεί το όνομά της, αν και διδάσκει κάτι
διαφορετικό, με αποτέλεσμα να γίνεται επικίνδυνη για την επίσημη θρησκεία.
Οι χριστιανικές αιρέσεις αμφισβήτησαν κυρίως την τριαδικότητα του Θεού
(τριαδολογικές αιρέσεις) και τη συνύπαρξη των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Θεανθρώπου
Χριστού (χριστολογικές αιρέσεις).

Τα αίτια των χριστιανικών αιρέσεων

Τα σημαντικότερα αίτια των αιρέσεων ήταν και είναι:
α. Η απολυτοποίηση της ανθρώπινης λογικής και η πεποίθηση ότι οι δογματικές αλήθειες (=οι
αλήθειες της πίστης) πρέπει να είναι απόλυτα κατανοητές και αποδεκτές από την ανθρώπινη
λογική. Ο αιρετικός απορρίπτει ό,τι δεν κατανοεί με τη λογική. Όμως, οι αλήθειες της πίστης
είναι υπέρλογες (όχι παράλογες), δηλαδή ξεπερνούν την ανθρώπινη λογική. Η
υπεραπλούστευσή τους (προκειμένου να γίνουν κατανοητές) οδηγεί σε σφάλματα.
β. Ο εγωισμός και η αλαζονεία των ανθρώπων που πιστεύουν ότι η δική τους άποψη είναι
σωστή, ακόμα κι αν πρόκειται για δογματικά ζητήματα, και επιμένουν στις κακοδοξίες τους,
παρά τις εκ μέρους της Εκκλησίας υποδείξεις.
 PIERCE – ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΟΛΛΕΓΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ
Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 2023-2024

γ. Η ανάμειξη του χριστιανισμού με άλλες θρησκευτικές αντιλήψεις, δηλαδή ο θρησκευτικός

συγκρητισμός που οδηγεί σε αλλοίωση των χριστιανικών δογμάτων. Οι πρώτοι Χριστιανοί
επηρεάζονταν από τις προηγούμενες φιλοσοφικές και θρησκευτικές τους αντιλήψεις. Οι
σύγχρονοι Χριστιανοί επηρεάζονται από τις θρησκείες που γνωρίζουν στην πορεία της ζωής τους
(π.χ. μέσω διαδικτύου, ταξιδιών).

Αντιμετώπιση των αιρέσεων από την Εκκλησία

Οι αιρέσεις αντιμετωπίστηκαν από την Εκκλησία με τη σύγκληση Συνόδων, Τοπικών ή
Οικουμενικών. Τις Οικουμενικές Συνόδους συγκαλούσε ο εκάστοτε αυτοκράτορας, θέλοντας να
δείξει τη συμπαράστασή του στην Εκκλησία και τη σημασία της θρησκευτικής ειρήνης στα όρια
του κράτους του. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι αντέκρουαν τις αιρετικές διδασκαλίες
διατυπώνοντας τα δόγματα. Τα δόγματα, δηλαδή οι αλήθειες της πίστης μας βρίσκονται ήδη
στην Αγία Γραφή, μέσα στα λόγια του Ιησού Χριστού. Οι Οικουμενικές Σύνοδοι δεν
«κατασκεύασαν» τα δόγματα, αλλά τα επισήμαναν στην Αγία Γραφή, τα ανέδειξαν και τα
(ανα)διατύπωσαν, προκειμένου να αποφευχθεί κάθε παρανόησή τους.

Επιπτώσεις των αιρέσεων

2
♦ Οι αιρέσεις δίχασαν την Εκκλησία. Μεταξύ των Χριστιανών (αιρετικών και ορθοδόξων)
προκλήθηκαν εντάσεις και συγκρούσεις. Η χριστιανική αγάπη έγινε καχυποψία και μίσος.
♦ Οι αιρετικοί, εμμένοντας εγωιστικά στις απόψεις τους, αποκόπηκαν από το σώμα της
Εκκλησίας, αρνούμενοι τη σωτηρία που προσφέρει.
♦ Η εικόνα του Χριστιανισμού προς τις άλλες θρησκείες αμαυρώθηκε. Οι πιστοί της
θρησκείας της αγάπης έδειχναν τον χειρότερο εαυτό τους.
♦ Οι διαμάχες έδωσαν στο κράτος την ευκαιρία να αναμειχθεί στα θεολογικά ζητήματα και
στα εσωτερικά της Εκκλησίας1.
♦ Ομάδες αιρετικών συγκρούστηκαν με την κεντρική εξουσία, προκαλώντας αρχικά την
πνευματική και αργότερα τη διοικητική απόσχιση περιοχών της αυτοκρατορίας. Τέτοιες
περιοχές ήταν οι νότιες (π.χ. Αίγυπτος) και οι ανατολικές (π.χ. Συρία) επαρχίες του βυζαντινού
κράτους, όπου είχαν συγκεντρωθεί πολλοί νεστοριανίζοντες και μονοφυσιτικοί πληθυσμοί, οι
οποίοι τον 7ο αιώνα (περίοδο εμφάνισης του Ισλάμ) πήγαν με το μέρος των Αράβων.

1
Υπήρξαν περιπτώσεις αυτοκρατόρων που αναμείχθηκαν σε θέματα εκκλησιαστικής διοίκησης ή σε δογματικά
ζητήματα και αποφάσεις, με σκοπό άλλοτε να επιβάλουν αιρετικές απόψεις και άλλοτε να διατυπώσουν δόγματα,
υποκαθιστώντας την Οικουμενική Σύνοδο.