ΝΕΟ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔ

ΑΣ
ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕ
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ
ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΤΕΤΑΡΤΗ 17 ΙΟΥΝΙΟΥ 2020 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Π Ρ Ο Σ ΑΝ ΑΤ Ο Λ Ι Σ
Μ Ο Υ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΠΤΑ (7)

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕ
ΝΟ

Πλάτων, Πολιτεία 518b

- 519 a

Δε ῖ δ ή , ε ἶ π ο ν , ἡ μ ᾶ ς τ ο ι ό ν δ ε ν ο μ ί σ α ι π ε ρ ὶ α ὐ τ ῶ ν ,
ε ἰ τα ῦ τ ’ , ἀ λ η θ ῆ · τ ὴ ν π α ι δ ε ί α ν ο ὐ χ ο ἵ α ν τ ι ν ὲ ς ἐ π α γ γ ε λ λ
όμενοί φασιν εἶναιτοιαύτην καὶ εἶναι. Φασὶ δέ που οὐκ
ἐνούσης ἐν τῇ ψυχῇ ἐπιστήμης
σφε ῖ ς ἐ ν τ ι θ έ ν α ι , ο ἷ ο ν τ υ φ λ ο ῖ ς ὀ φ θ α λ μ ο ῖ ς ὄ ψ ι ν ἐ ν τ ι θ έ ν τ ε ς
.
Φα σ ὶ γ ὰ ρ ο ὖ ν , ἔ φ η .
Ὁ δέ γε νῦν λόγος, ἦν δ’ ἐγώ, σημαίνει ταύτην τὴν
ἐνοῦσανἑκάστου δύναμιν ἐν τῇ ψυχῇ καὶ τὸ ὄργανον
ᾧ καταμανθάνειἕκαστος, οἷον εἰ ὄμμα μὴ δυνατὸν ἦν ἄ
λ λ ω ς ἢ σ ὺ ν ὅ λ ῳ τῷ σ ώ μ α τ ι σ τ ρ έ φ ε ι ν π ρ ὸ ς τ ὸ φ α ν ὸ ν ἐ κ τ ο
ῦ σκοτώδους, οὕτω σὺν ὅλῃ τῇ ψυχῇἐκ τοῦ γιγνομένου
περιακτέον εἶναι, ἕως ἂν εἰς τὸ ὂν καὶ τοῦ ὄντοςτὸ φανό
τατον δυνατὴ γένηται ἀνασχέσθαι θεωμένη· τοῦτο δ’ εἶ
ναίφαμεν τἀγαθόν. Ἦ γάρ;
Ναί.
Τούτου τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, αὐτοῦ τέχνη ἂν εἴη, τῆς πε
ριαγωγῆς,τίνα τρόπον ὡς ῥᾷστα τε καὶ ἀνυσιμώτατα μετ
αστραφήσεται, οὐ τοῦἐμποιῆσαι αὐτῷ τὸ ὁρᾶν, ἀλλ’ ὡς
ἔχοντι μὲν αὐτό, οὐκ ὀρθῶς δὲτετραμμένῳ οὐδὲ βλέπον
τι οἷ ἔδει, τοῦτο διαμηχανήσασθαι.
Ἔοικεν γάρ, ἔφη.
Αἱ μὲν τοίνυν ἄλλαι ἀρεταὶ καλούμεναι ψυχῆς κινδ
υνεύουσινἐγγύς τι εἶναι τῶν τοῦ σώματος –τῷ ὄντι γὰρ ο
Τ Ε ΛΟ Σ 1Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
ΝΕΟ ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔ
ΑΣ
ὐκ ἐνοῦσΝ
α ιΕ πΟρΣόΥτ Σ
ε ρΤ οΗνΜὕ Ασ τ- εΗρΜο Ε
ν Ρ ἐΗμΣπΙ οΩιΝε ῖΚσΑθΙαΕι Σ ἔΠθΕε σ ι καὶ ἀ
σκήσεσιν– ἡ δὲ τοῦ φρονῆσαιπαντὸς μᾶλλον θειοτέρο
υ τινὸς τυγχάνει, ὡς ἔοικεν, οὖσα, ὃ τὴν μὲνδύναμιν οὐδ
έποτε ἀπόλλυσιν, ὑπὸ δὲ τῆς περιαγωγῆς χρήσιμόν τεκ
αὶ ὠφέλιμον καὶ ἄχρηστον αὖ καὶ βλαβερὸν γίγνεται.

Τ Ε ΛΟ Σ 1Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
Α 1 . α. Ν α γ ρ ά ψ ε τ ε σ τ ο τ ε τ ρ ά δ ι ό σ α ς τ ο ν α ρ ι θ μ ό π ο υ α
ντιστοιχεί
σε καθεμιά από τις παρακάτω πε
ριόδουςλόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σ
ω σ τ ό » , α ν ε ί ν α ι σ ω σ τ ή , ή τ η λ έ ξ η « Λ ά θ ο ς », αν
είναι λανθασμένη, με βάσητο αρχαίο κείμενο (
μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθεαπάντησ
ή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαί
ουκειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3):
1. Η φ ρ ό ν η σ η ω ς α ρ ε τ ή τ η ς ψ υ χ ή ς κ α λ λ ι ε ρ γ ε ί τ
αι με τονεθισμό και την άσκηση.
2. Η α ρ ε τ ή τ η ς φ ρ ό ν η σ η ς α π ο β α ί ν ε ι π ά ν τ α ω φ έ λ ι
μη για τονάνθρωπο.
3. Η τ έ χ ν η τ η ς π α ι δ ε ί α ς σ τ ρ έ φ ε ι τ η ν ψ υ χ ή σ τ
ην ορθήκατεύθυνση.
(μονάδες 6)

β . 1. « σ φ ε ῖ ς ἐ ν τ ι θ έ ν α ι … » : Σ ε π ο ι α λ έ ξ η τ ο υ α ρ χ α ί ο
υ κ ε ι μ έ ν ο υ α ν α φ έ ρ ε τ α ι η α ν τ ω ν υ μ ί α « σ φ ε ῖ ς »;
2. «ᾧ καταμανθάνει ἕκαστος»: Σ λέξ του αρχαί
ε επι ο
κ μ ιέ αν ο υ α ν α φ έ ρ ε τ α ι η α ν τ ω ν υ μ η ο (υμ ο ν ά δ ε ς
ία «ᾧ»; Μ 4ο) νάδες
10
Β1 . « ε ἰ ς τ ὸ ὄ ν κ α ὶ τ ο ῦ ὄ ν τ ο ς τ ὸ φ α ν ό τ α τ ο ν » , « τ ῆ ς π ε ρ ι
αγωγῆς»:
Αξιοποιώντας τους παραπάνω όρους του κει
μένου ναεξηγήσετε πώς αντιλαμβάνεται ο Σωκ
ράτης την έννοια τηςπαιδείας.
Μονάδες 10

Β2 . « Φ α σ ὶ δ έ π ο υ ο ὐ κ ἐ ν ο ύ σ η ς ἐ ν τ ῇ ψ υ χ ῇ ἐ π ι σ τ ή μ
ης σφεῖςἐντιθέναι, οἷον τυφλοῖς ὀφθαλμοῖς ὄψιν
ἐ ν τ ι θ έ ν τ ε ς »: Π ο ι α ά π ο ψ η δ ι α τ υ π ώ ν ε ι ο Σ ω κ ρ ά τ η ς
στο χωρίο (μονάδες 4) καιπώς αυτή ενισχύεται
α π ό τ η ν ε π α ν ά λ η ψ η τ η ς π ρ ό θ ε σ η ς « ἐν » κ α ι τ η ν α ν α
λογία / παρομοίωση που χρησιμοποιεί;
(μονάδες 6)

Μονάδες 10

Τ Ε ΛΟ Σ 2Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
Β 3 . Ν α γ ρ ά ψ ε τ ε σ τ ο τ ε τ ρ άδ ι ό σ ας τ ο ν α ρ ι θ μ ό π ο υ α ν τ
ι σ τ ο ι χ ε ί σ ε κ α θ ε μ ιά α π ό τ ι ς φ ρ ά σ ε ι ς τ η ς Σ τ ή λ η ς Α
του παρακάτω πίνακακαι δίπλα σε αυτόν το γρά
μμα της λέξης ή φράσης από τηΣτήλη Β που συμπ
ληρώνει ορθά το νόημά της.

Τ Ε ΛΟ Σ 2Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
 Στήλη Α Στήλη Β
1. Η κ α τη γ ο ρ ία που α. η δ ι αφ θ ο ρ ά τ ω ν ν έ ω ν .
εί χε μ ε γ α λ ύτ ε ρ η σ χ έσ η β. η α θ εΐ α .
μ ε τ ην π ρ α γ μ α τικ ή αι τί α γ. οι δ η μ οκ ρ α τικ ές τ
δ ί ω ξ ης τ ου Σ ω κ ρ άτ η ήτ α ν ου α ν τι λή ψ ε ις .

2. Ο Π λ ά τ ω ν στ ο π ρ ώ τ ο
τ ου τ α ξί δ ι στ η Σ ικ ελ ί α
α. δί δ αξ ε φ ι λ οσ οφ ί α στ ον
Δ ί ων α .
β. γν ώ ρ ισ ε τ ον φ ιλ ό σ οφ ο
Ε υκλ ε ί δη .
γ. ή ρ θ ε σ ε επ α φ ή μ ε τ ο ν
Π υ θ α γ ο ρι σ μ ό .

3. Ο ι φ ιλ ό σ οφ ο ι β α σ α. λ ό γ ω τ η ς α ρι στο κ ρ α τικ
ιλ ε ίς α ν α λ α μ β άν ο υν τ ην εξ ής /
ο υσ ί α ε υ αγ π
β. ενόικαίήςσ θ
κ ατ α γκα
η ση ωγθ ή ςκ το οντυς
ος α
γ. . π ό ηγ ε τικ ή φ ιλ ο δ ο ξί α .

4. Ο ι π ρ ώι μ ο ι δ ι ά λ ογ ο ι
τ ου
Π λ ά τ ων α γ ρ άφ τηκ α ν
α. μ ετ ά τ ο τ ελ ε υτα ί ο τ α
ξί δι σ τ η Σ ικ ε λί α .
β. κ α τ ά τ η ν π ρ ώτη δ εκ α
ετ ί α μ ε τ ά τ ον θ ά ν ατ ο τ ο
υ
γ. π ριν τ ον θ άν ατο τ ο υ
Σ ω κ ρ άτ η .

5. Η θ έσ η ότ ι η δ ικ α ι οσ α. τ ον Θ ρ α σύ μ α χο .
ύν η ε ί ν αι ν α α π ο δί δε ι ς β. τ ο ν Κ έ φ αλ ο .
τ α ί σ α , κ α λ ό στ ον φ ί λ ο , γ. τ ο ν Π ολ έ μ α ρ χ ο .
κ α κ ό στ ον ε χ θ ρ ό , υ π οσ τ η
Μονάδες 10

Β4 . α. Ν α α ν τ ι σ τ ο ι χ ί σ ε τ ε σ τ ο τ ε τ ρ ά δ ι ό σ α ς κ α θ ε μ
ιά αρχαίαελληνική λέξη της Στήλης Α με την ε
τυμολογικά συγγενήτης νεοελληνική λέξη τη
ς Στήλης Β (στη Στήλη Βπερισσεύουν δύο λ
έξεις).

Τ Ε ΛΟ Σ 3Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
 Στήλη Α Στήλη Β
φανόν απώλεια
ἀνασχέσθαι τρυφερός
περιακτέον ανατροπή
τετραμμένῳ ανακωχή
ἐντιθέντες απόλυση
ἀπόλλυσι φάσμα
παρακαταθήκ
η
άξονας
(μονάδες 6)

Β4 . β. Γ ι α κ α θ ε μ ι ά α π ό τ ι ς δ ύ ο π α ρ α κ ά τ ω λ έ ξ ε ι ς ν α γ
ράψετε μίαπερίοδο λόγου στα νέα ελληνικά,
όπου η ίδια λέξη, σεοποιαδήποτε μορφή της (
μέρος του λόγου, πτώση, αριθμό,γένος, έγκλισ
η, χρόνο), χρησιμοποιείται με διαφορετικήσ
ημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο:
« ἐ π α γ γ ε λ λ ό μ ε ν ο ι » , « ἐ π ι σ τ ή μ η ς ». (μονάδες 4)
Μονάδες 10

Β5 . ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜ
ΕΝΟ
Ο Ε.Π. Παπανούτσος μεταφέρει, στο παρακάτω
απόσπασμα,τις απόψεις του Α. Δελμούζου για τ
ην παιδεία.

Η παιδεία είναι ένα από τα πιο σπουδαία μέσα για τη

ν ατομικήκαι τη συνολική προκοπή. Σκοπός της να υπη
ρετήσει και να κάμεικαλύτερη τη ζωή του ανθρώπου.
Γίνεται καλύτερη η ζωή του ανθρώπου όσο περισσότερο
δουλεύεται η ψυχή του και όσο βαθύτερα ποτίζεται με
την αγάπηκαι την καλοσύνη. Καλύτερη, στο βάθ
ος, θα ειπεί πιοκαλλιεργημένη, πιο ηθική και πιο ελ
εύθερη.
Η ψυχική όμως καλλιέργεια και η ελευθερία δεν έρχονται
έτοιμα απ’ έξω, παρά είναι καρπός που ωριμάζει μέσα μ
ας ολοένακαι περισσότερο με αδιάκοπη ατομική προσπ
άθεια. Με προσπάθειακαι δοκιμασία λυτρώνεται με τον
καιρό το άτομο από το βάρος τηςύλης και υψώνεται σκαλ
ί το σκαλί προς τον ελεύθερο άνθρωπο.
Στο ιδανικό αυτό μπορεί να πλησιάσει άλλος λιγ
ότερο καιάλλος περισσότερο, ανάλογα με τη δύναμή το
υ. Και θα το πλησιάσειπάντα με τη δική του ιδιότυπη μ
ορφή, τη μορφή που πηγάζει καιορίζεται από τα διαλεχ
Τ Ε ΛΟ Σ 4Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
τά και γόνιμα στοιχεία που κλείνει μέσα του.Όσο περισ
σότερο δουλεύει ο καθένας τα στοιχεία του αυτά, τόσ
οπιο πολύ υψώνεται στο ιδανικό εγώ του.
Ε.Π. Παπανούτσος, Α. Δελμούζος, (έκδ. Μορφωτικό Ίδρ
υμα Εθνικής
Τραπέζης), σελ.
201

Τ Ε ΛΟ Σ 4Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
Να παρουσιάσετε δύο (2) από τις απόψεις του Α.
Δελμούζου
σχετικά με τον σκοπό της παιδείας που εμφανίζουν ο
μοιότητες μετις αντίστοιχες πλατωνικές απόψεις το
υ διδαγμένου κειμένου.
Μονάδες 10

Γ. Α Δ Ι Δ Α Κ Τ Ο Κ Ε Ι Μ Ε
ΝΟ

Ξενοφών, Πόροι V, 11-13, (OXFORD CLASSI

CAL TEXTS)
Στο παρακάτω απόσπασμα του διδακτικού έργο
υ «Πόροι ἢ
περί προσόδων» ο Ξενοφών συνδέει την οικονομι
κή ευημερίατης Αθήνας με τα αγαθά της ειρήνης.

εἰ δέ τις αὖ εἰς χρήματα κερδαλεώτερον νομίζει εἶνα

ι τῇ πόλειπόλεμον ἢ εἰρήνην, ἐγὼ μὲν οὐκ οἶδα πῶς ἂν ἄ
μεινον ταῦτα κριθείηἢ εἴ τις τὰ προγεγενημένα ἐπανασ
κοποίη τῇ πόλει πῶς ἀποβέβηκεν.εὑρήσει γὰρ τό τε παλ
αιὸν ἐν εἰρήνῃ μὲν πάνυ πολλὰ χρήματα εἰςτὴν πόλιν
ἀνενεχθέντα, ἐν πολέμῳ δὲ πάντα ταῦτακαταδ
απανηθέντα· γνώσεται δ’, ἢν σκοπῇ, καὶ ἐν τῷ νῦν χρόν
ῳ διὰμὲν τὸν πόλεμον καὶ τῶν προσόδων πολλὰς ἐκλι
πούσας καὶ τὰςεἰσελθούσας εἰς παντοδαπὰ [πολλὰ] κ
αταδαπανηθείσας, ἐπεὶ δὲεἰρήνη κατὰ θάλατταν γεγέν
ηται, ηὐξημένας τε τὰς προσόδους, καὶταύταις ἐξὸν το
ῖς πολίταις χρῆσθαι ὅ τι βούλονται. εἰ δέ τίς μεἐπερω
τῴη· Ἦ καί, ἂν τις ἀδικῇ τὴν πόλιν, λέγεις ὡς χρὴ καὶ π
ρὸςτοῦτον εἰρήνην ἄγειν; οὔκ ἂν φαίην· ἀλλὰ μᾶλλον
λέγω ὅτι πολὺθᾶττον ἂν τιμωροίμεθα αὐτούς, εἰ μηδέν
α ὑ π ά ρ χ ο ι μ ε ν ἀ δ ι κ ο ῦ ν τ ε ς ·ο ὐ δ έ ν α γ ὰ ρ ἂ ν ἔ χ ο ι ε ν σ ύ μ μ α χ
ον.

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του

παρακάτωαποσπάσματος: «εἰ δέ τίς με ἐπερω
τῴη· ... ἂν ἔχοιενσύμμαχον».

Τ Ε ΛΟ Σ 5Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
 Μονάδες 10
Γ 2. Μ ε β ά σ η τ ο α δ ί δ α κ τ ο κ ε ί μ ε ν ο , π οι α ε ί ν α ι τ α π λ ε ο
νεκτήματατης ειρήνης και ποια τα μειονεκτήματα
του πολέμου;

Μονάδες 10

Γ3 . α. « π ο λ λ ὰ ς ἐ κ λ ι π ο ύ σ α ς κ α ὶ τ ὰ ς ε ἰ σ ε λ θ ο ύ σ α ς ε ἰ ς
παντοδαπὰ
[πολλὰ] καταδαπανηθείσας» να μετατρέψετε τις μετοχές το
υ

Τ Ε ΛΟ Σ 5Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
 α π ο σ π ά σ μ α τ ο ς σε β ΄ ε ν ι κ ό π ρ ό σ ω π ο τ η ς ο
ριστικής
παρατατικού στην ίδια φωνή που βρίσκονται. (
μονάδες 3)

β. Για τα επιρρήματα του αποσπάσματος «ἀλλὰ μ

ᾶλλον λέγωὅτι πολὺ θᾶττον ἂν τιμωροίμεθα αὐτ
ούς» που βρίσκονταιστο συγκριτικό βαθμό, ν
α γ ρ ά ψ ε τ ε τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς δ ύ ο β α θ μ ο ύ ς .
(μονάδες 4)

γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζη

τείται γιακαθεμία από τις παρακάτω λέξεις:
τις : τη δοτική πληθυντικού
προσόδους : την ονομαστική πληθυντικο
ύ
πολίταις : την κλητική ενικού
(μονάδες 3)

Μονάδες 10

Γ4 . α . Ν α χ α ρ α κ τ η ρ ί σ ε τ ε σ υ ν τ α κ τ ι κ ά τ ο ύ ς ό ρ ο υ ς : ἤ ε ἰ ρ ή ν η ν ,
ταῦτα
(το πρώτο του κειμένου), τῶν προσόδων, ἄγειν. (μονάδες 4)

β. Ν α χ α ρ α κ τ η ρ ί σ ε τ ε σ υ ν τ α κ τ ι κ ά τ η μ ε τ ο χ ή ἀ ν ε ν
εχθέντα καινα δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισ
μό της. ( μ ο ν ά δ ε ς 2)

γ. «πῶς ἂν ἄμεινον ταῦτα κριθείη», «ὡς χρὴ καὶ πρ

ὸς τοῦτονεἰρήνην ἄγειν»: Να χαρακτηρίσετε το ε
ίδος των προτάσεωνκαι να επισημάνετε τον συν
τακτικό τους ρόλο. (μονάδες 4)
Μονάδες 10

Τ Ε ΛΟ Σ 6Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ
Τ Ε ΛΟ Σ 7Η Σ Α Π Ο 7 Σ Ε
Λ Ι Δ Ε Σ