COMPOSITE NHA KHOA

1- Thành phҫn cӫa

composite

GS HOAØNG TÖÛ HUØNG

htuhung@yahoo.com
 Daøn baøi*
Ñònh nghóa&Thuaät ngöõ
Lòch söû phaùt trieån
Caùc thaønh phaàn cuûa composite
Nhöïa khung (oligomer/ organic polymer matrix)
Haït ñoän (filler/ filler particles)
Chaát noái (coupling agents)
Chaát khôi maøo / [¼F W£F truøng hôïp (iniator/
accelerator system)

* “Coù theå thay ñoåi maø khoâng baùo tröôùc”

 Lӏch sӱ phát triӇn
• Silicate Cements: (1878) phҧn ӭng giӳa acid
phosphoric vӟi các hҥt silicate glass tҥo thành
matrix silica gel chӭa các lõi hҥt glass không tham
gia phҧn ӭng.

• Resin không h̹t ÿͱn: ÿѭӧc sӱ dөng khá phә biӃn

trong nhӳng năm 50 – 60 thӃ kӹ trѭӟc là các vұt liӋu
trên cѫ sӣ Polymethyl Methacrylate ((P)MMA).
(Methyl Methacrylate co lҥi nhiӅu khi trùng hӧp, ÿӝ bӅn thҩp).
 Lӏch sӱ phát triӇn

• (P)MMA vӟi mӝt lѭӧng nhӓ Ceramic silica ÿѭӧc

thêm vào (gӑi là “Acrylic không hҥt ÿӝn”).

• ÆKhi mӝt lѭӧng nhӓ hҥt ÿӝn (hoһc phase

giӕng hҥt ÿӝn) ÿѭӧc thêm vào resin, thành phҫn
toàn bӝ ÿѭӧc coi là không hҥt ÿӝn.
 Lӏch sӱ phát triӇn

• 1941: hӋ thӕng khѫi mào BPO-Amine cho nhӵa

(tӵ cӭng)

• 1962 : BOWEN, R.L. Tәng hӧp monomer /

oligomer mӟi : Bis-GMA
• 1963 : Composite hҥt ÿӝn lӟn (thҥch anh) ra
ÿӡi
_________________
monomer  oligomer  polymer
Dimers, trimers, tetramer
 Lӏch sӱ phát triӇn
1970 : BUONOCORE, M. Söû duïng aùnh saùng cöïc tím
(U.V- Light) trong heä thoáng khôi maøo truøng hôïp .

1974 : MICHL, R., WOLLWAGE, P. Composite haït

ñoän nhoû

1977 : MANNEBERG, F. , BASSIOUNY, M.A. vaø

GRANT, A.A. Composite quang truøng hôïp vôùi
aùnh saùng troâng thaáy (Light - cured composite).

1980 : Xuaát hieän caùc composite lai .

1982 : MORMANN, W. H., Giôùi thieäu composite JL£Q
WLୱS laøm inlay vaø daùn inlay baèng composite .
 Lӏch sӱ phát triӇn
• 1970 : BUONOCORE, M. Sӱ dөng ánh sáng cӵc tím
(U.V- Light) trong hӋ thӕng khѫi mào trùng hӧp .

• 1974 : MICHL, R., WOLLWAGE, P. Composite hҥt ÿӝn

nhӓ

• 1977 : MANNEBERG, F. , BASSIOUNY, M.A. và

GRANT, A.A. Composite quang trùng hӧp vӟi ánh sáng
trông thҩy (Light - cured composite).

• 1980 : Xuҩt hiӋn các composite lai .

• 1982 : MORMANN, W. H., Giӟi thiӋu composite gián
tiӃp làm inlay và dán inlay bҵng composite .
 Ĉӏnh nghƭa

• 1. Composite là mӝt k͗t hͻp (combination) cӫa

tӕi thiӇu hai vұt liӋu khác nhau vӅ mһt hóa hӑc
(có mһt liên hӋ rõ ràng phân cách giӳa chúng)
và có nhӳng ÿһc ÿiӇm mӟi mà mӛi thành phҫn
tӵ nó không có .

• *Thông thѭӡng, mӝt vұt liӋu riêng lҿ không

có nhӳng ÿһc tính ÿáp ӭng nhӳng ÿòi hӓi ÿӇ có
thӇ sӱ dөng trong nha khoa .
 Ĉӏnh nghƭa

2. Composite là mӝt pha trͱn vͅt lý (physical

mixture) cӫa các vұt liӋu thành phҫn. Các thành
phҫn cӫa composite ÿѭӧc lӵa chӑn ÿӇ ÿҥt ÿѭӧc
các ÿһc tính mong muӕn (có ÿѭӧc ѭu ÿiӇm và
hҥn chӃ nhѭӧc ÿiӇm cӫa mӛi vұt liӋu thành
phҫn).
 Thuұt ngӳ&Khái niӋm

• Ĉһc trѭng cҩu tҥo cӫa composite: có hai pha:

Pha ÿӭt (dispersed phase): hҥt ÿӝn (filler),
Pha liӅn (pha bao bӑc: continuous/matrix phase):
nhӵa khung

*Pha bao bӑc là mӝt pha lӓng trong quá trình chӃ tҥo
composite.

Tên khác: Composite Restorative Materials , Filled Resin ,

Composite Resin , Resin Composites , Filled Composites...
 Thuұt ngӳ&Khái niӋm
• H͟ thͩng dán (bonding system) là mӝt hӛn hӧp
monomer acrylic không hoһc ít hҥt ÿӝn, tѭѫng
tӵ nhѭ pha nhӵa khung cӫa composite.

• Vͅt li͟u dán ÿѭӧc ÿһt vào bӅ mһt men ngà ÿã

xӱ lý / xoi mòn ÿӇ tҥo mӝt màng mӓng 1 - 5P, có
khҧ năng ÿͫng trùng hͻp vӟi vұt liӋu composite
và tҥo thành các khoá vi c˿ hͥc vӟi bӅ mһt
men/ngà ÿã xoi mòn (vi ĺu c˿ hͥc) .
 composite
Thành phҫn chính:
1. Khung nhӵa (resin matrix)
2. Hҥt ÿӝn (filler)
3. Chҩt nӕi (coupling agent)
4. HӋ thӕng hӑat hóa và khѫi mào trùng hӧp (initiator-
activator system)

Các thành phҫn khác:

6. Chҩt tҥo màu và tҥo hùynh quang
7. Chҩt әn ÿӏnh
8. …
Khung nhöïa
 Khung nhöïa

Raphael Bowen

Hҫu hӃt composite hiӋn dùng có khung nhӵa

dӵa trên nghiên cӭu cӫa R. Bowen (1962):
tәng hӧp oligomer Bis-GMA
 Oligomer Bis-GMA
Keát hôïp hai phaân töû MMA vôùi moät phaân töû
epoxy, Æ Bis-GMA moät phaân töû lai, coù
khaû naêng truøng hôïp thoâng qua caùc
nhoùm methacrylate.
Caùc monomer / oligomer duøng laøm pha
matrix cuûa composite ñeàu laø nhöõng
phaân töû monomer chöùc naêng keùp
(difunctional monomer) , caùc ñaàu phaûn öùng
(Reactive ends) ñeàu laø MMA.
 Oligomer Bis-GMA
• Bis-GMA là mӝt phân tӱ lai: KӃt hӧp hai phân tӱ MMA
vӟi mӝt phân tӱ epoxy Æ có khҧ năng trùng hӧp thông
qua các nhóm methacrylate.

• Các monomer / oligomer dùng làm pha matrix cӫa

composite ÿӅu là nhӳng phân t΅ monomer ch΁c năng
kép (difunctional monomer) , các ÿ̿u ph̻n ΁ng
(Reactive ends) ÿ͙u là MMA.
QUÁ TRÌNH TӘNG HӦP OLIGOMER Bis-GMA

Methacrylic acid Glycidic alcohol

Glycidil Methacrylat Bis phenol A

Bis-GMA
 ĈҺC ĈIӆM CӪA OLIGOMER Bis-GMA

• Hai vòng phenol Æ phân tӱ có cҩu trúc vӳng chҳc

• Có hai nhóm –OH tҥo thành liên kӃt hydro giӳa các
phân tӱ

Trӑng lѭӧng phân tӱ (512) cao Æ

Ít bӏ co khi trùng hӧp, nhѭng ÿӝ quánh cao
 ĈҺC ĈIӆM CӪA OLIGOMER Bis-GMA

Cɠ hai nhóm chͩc năng (functional groups)

có n͑i ÿôi (double bond)
G͑c tͱ do (free radical) ͟ n͑i ÿôi
có khɠ năng trùng hͣp

Polymer ÿѭӧc tҥo thành theo ba chiӅu trong không gian.

Các nhân thѫm làm khung nhӵa vӳng chҳc, kháng lӵc kéo
cao
 Khung nhӵa
Bis-GMA (Bowen resin) có ÿ͙ co trùng hͣp
ít hѫn MMA:
 So sánh giӳa Bis-GMA và acrylic resin

HӋ sӕ dãn nӣ nhiӋt Bis-GMA < acrylic resin

Ĉӝ co do trùng hӧp Bis-GMA < acrylic resin

 Khung nhöïa

• Caùc nhöôïc ñieåm cuûa Bis-GMA :

- Ñoä quaùnh (ñoä nhôùt - viscosity) cao,
- Haáp thu khí trong quaù trình polymer hoùa,
- Haáp thu nöôùc sau khi cöùng, do caùc nhoùm (-
OH).
 Khung nhöïa

• Trong caùc composite hieän nay, hai loaïi

monomer khaùc ñöôïc söû duïng :
• - UDMA (UDM: Urethane dimethacrylate)
• - TEGDMA (TEGDM: Triethylene Glycol
dimethacrylate) coù ñoä quaùnh thaáp laøm
composite deã söû duïng.
SO SÁNH giӳa Bis-GMA vӟi UDMA

Ĉӝ quánh UDMA < Bis-GMA

Ĉӝ bӅn uӕn UDMA > Bis-GMA
(không có nhóm phenyl)
Các oligomer thѭӡng dùng
100

512
 Khung nhöïa
• Bis-GMA cuûa BOWEN laø nhöïa toång hôïp nhieät cöùng
(thermosetting resin).

Heä thoáng khôi maøo (Initiator systems), phoå bieán laø

heä thoáng BPA (Benzoil Peroxide Amine) Æ nhöïa
cöùng ôû nhieät ñoä thöôøng trong thôøi gian ngaén.

Bis-GMA coù nhieàu öu ñieåm ñeå laøm pha matrix cuûa

composite
 0.3 - 0.4 nm

H H H H H H
R +C=C R-C - C + nC = C
H X H X H X

H H Sӵ co do trùng hӧp
R C-C R
H X
n+1
0.15 nm
 Khung nhöïa

Nhöõng ñoøi hoûi ñoái vôùi monomer/polymer cuûa

composite:

1. Coù tính töông hôïp sinh hoïc (biocompatibility)

2. Coù ñaëc ñieåm lyù hoïc toát (ñoä beàn neùn, beàn keùo, beàn
maøi moøn....)
3. Beàn vöõng veà hoùa hoïc trong moâi tröôøng mieäng
4. Oån ñònh maøu saéc
5. Coù hoaït tính cao ôû nhieät ñoä thöôøng
6. Khoâng muøi vò
 Khung nhöïa
Ñaëc ñieåm nhöïa khung (pha liӅn) cuûa composite:
1. Laø pha höõu cô polymer lieân tuïc voâ ñònh hình cuûa
composite
2. Laø pha yeáu, deã bò maøi moøn, vaø co khi truøng hôïp
3. Laøm composite coù heä soá giaõn nôû vì nhieät cao (gaáp
3 - 4 laàn moâ raêng)
4. Laøm composite coù tính xoáp vaø haáp thu nöôùc
Haït ñoän
 Haït ñoän

• Ҧnh hѭӣng cӫa hҥt ÿӝn ÿӕi vӟi composite:

Thành phҫn
Tӹ lӋ (mӭc ÿӝ / Ĉӝ lӟn (kích thѭӟc)

• Hҥt ÿӝn quyӃt ÿӏnh nhӳng ÿһc ÿiӇm quan trӑng

cӫa Composite: ÿӝ cӭng, ÿӝ mӏn, tính chӏu mài
mòn, ÿӝ co trùng hӧp, các ÿһc tính quang hӑc…
 Haït ñoän
• Kích thöôùc

Composite ñöôïc phaân loaïi theo kích thöôùc haït ñoän

nhö sau :
• - Cöïc lôùn (megafill) > 100P
• - Lôùn (macrofill) 10 - 100P
• - Trung bình (midifill) 1 - 10P
• - Hôi nhoû (minifill) 0,1 - 1P
• - nhoû (microfill) 0,01 - 0,1P
• - cöïc nhoû (nanofill) 0,005 - 0,01P
•
 Haït ñoän
• Thaønh phaàn:
• Silica nguyeân chaát toàn taïi döôùi nhieàu daïng :

– Tinh theå (crystal Balite Tridymite , hoaëc Quartz)

– Khoâng tinh theå (Glass).

• *Caùc daïng tinh theå beàn vöõng hôn vaø cöùng hôn nhöng laøm
cho composite khoù laøm nhaün vaø ñaùnh boùng,
• Æ haàu heát composite ngaøy nay söû duïng silicate glass, caùc
glass Ba , Zn, Y , thöôøng ñöôïc söû duïng nhaát ñeå laøm chaát
ñoän .
 Haït ñoän
• Ngoaøi silica, haït ñoän thöôøng coù maët nhieàu ion khaùc
ñeå taïo neân nhöõng thay ñoåi tính chaát caàn thieát:

– Li (Lithium), Al (Aluminum) laøm cho Glass deã daøng

nghieàn thaønh caùc haït nhoû .
– Ba (Barium), B (Boron) ñeå taïo tính caûn quang.
– Zn (Zinc) , Zr (Zirconium) vaø Y (Yttrium)... cuõng thöôøng
coù maët .

• Coøn nhöõng thay ñoåi theâm nöõa ,(baèng caùch thay theá
silicone trong caáu truùc)... tuy vaäy coù theå laøm giaûm
hieäu quaû cuûa chaát noái.
 Haït ñoän

• Tyû leä & Ñoä lôùn:

Kích thöôùc cuûa haït ñoän aûnh höôûng ñeán tính chaát caùc
composite:

• Caùc haït ñoän cöùng hôn matrix, do ñoù, khi laøm nhaün
moät soá haït ñoän coù theå bò bong khoûi beà maët, ñeå laïi
nhöõng loã . Neáu caùc haït raát nhoû , beà maët ñöôïc laøm
nhaün bò aûnh höôûng khoâng ñaùng keå. Beà maët mieáng
traùm goà gheà coù theå taïo söï taùn xaï vaø löu giöõ caùc
maûnh vuïn hoaêc chaát maøu
 Haït ñoän
• Möùc ñoä haït ñoän ÿöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm
theå tích hoaëc phaàn traêm khoái löôïng,

• Haït ñoän silica coù tyû troïng 3 laàn lôùn hôn monomer
acrylic
• Æ 75% veà khoái löôïng töông ñöông 50% veà theå tích, caùc
haït ñoän coù söï khaùc bieät veà töông quan naøy.
•
Coâng thöùc cuûa moät composite thöôøng döïa vaøo
phaàn traêm khoái löôïng
Ĉaëc ñieåm cuûa composite phuï thuoäc vaøo theå tích so
saùnh giöõa caùc pha
Möùc ñoä haït ñoän

.KӕL OŲӧQJ  7KӇ W¯FK 

0 0 9ұW OLӋX G£QUHVLQNK¶QJ KҥW ÓӝQ

 9ұW OLӋX WU£P E¯W Kӕ U¥QK6HDODQWV

9ұW OLӋX OӓQJ G»QJ WҥR VҳF WK£L
  Homogeneous microfills

   Macrofills, Midifills

85   Hybrid Midifills, Heterogeneous Microfills

Hydrid Minifills
a ~100 Men răng
Homogeneous composite (Comp. ñoàng loaïi):chæ chöùa
caùc hҥt ÿӝn coù cuøng kích thöôùc
Heterogeneous composite (Comp. dò loaïi): coù haït ñoän
pre-cured (tieàn cöùng – tieàn truøng hôïp) hoaëc laø caùc
haït ñoän ñaëc bieät
Hybrid composite: coù caùc bieân ñoä hoãn hôïp cuûa kích
thöôùc haït ñoän ñöôïc goïi laø “Lai”, kích thöôùc cuûa haït
ñoän lôùn nhaát ñöôïc duøng ñeå ñònh danh cho caùc loaïi
lai ñoù, ví duï : minifill hybride vì microfiller thöôøng laø
thaønh phaàn thöù nhì cuûa hoãn hôïp .
 Ò୽QK GDQK FRPSRVLWH
• Homogeneous composite (Comp. ÿӗng loҥi):chӍ
chӭa các hҥt ÿӝn có cùng kích thѭӟc
• Heterogeneous composite (Comp. dӏ loҥi): có
hҥt ÿӝn pre-cured (tiӅn cӭng – tiӅn trùng hӧp)
hoһc là các hҥt ÿӝn ÿһc biӋt
• Hybrid composite (comp. lai): có các biên ÿӝ hӛn
hӧp cӫa kích thѭӟc hҥt ÿӝn, kích thѭӟc cӫa hҥt
ÿӝn lӟn nhҩt ÿѭӧc dùng ÿӇ ÿӏnh danh cho các
loҥi lai ÿó, ví dө : minifill hybride vì microfiller
thѭӡng là thành phҫn thӭ nhì cӫa hӛn hӧp .
Chaát noái
 Chҩt nӕi

• ĈӇ dán hҥt ÿӝn vào khung nhӵa

– Tránh nѭӟc thâm nhұp vào mһt tiӃp xúc hҥt ÿӝn và
khung nhӵa
ÆBӅn vӳng ÿӕi vӟi sѭ thӫy phân
– Dүn truyӅn ngүu lӵc co (stress) giӳa resin và hҥt
ÿӝn
ÆCҧi thiӋn ÿһc tính composite
– Phân bӕ ÿӅu hҥt ÿӝn trong resin
Chҩt nӕi
Chҩt nӕi trong composite là mӝt khóang hӳu cѫ
(silane): 3-Methacryloxy propyl-trimethoxy silane
là phân tӱ hai chӭc năng (bifunctional molecule), kӃt
nӕi pha resin và pha hҥt ÿӝn

• Mӝt ÿҫu có nguyên tӱ Si vӟi 3 nhóm OH, sӁ kӃt nӕi vӟi

nhóm OH tӵ do trên bӅ mһt hҥt ÿӝn

• Mӝt ÿҫu có nhóm methacrylate, sӁ ÿӗng trùng hӧp vӟi nhӵa

khung
 Chҩt nӕi
3-Methacryloxy propyl-trimethoxy silane

Các nhóm methacrylate tҥo thành

Silanol chͩa các nhóm silane,
liên kӃt ÿӗng hóa trӏ (covalent bond) vӟi
tɞo thành liên kɼt siloxane (si-o-si) nhӵa khung khi diӉn ra phҧn ӭng trùng hӧp
v͛i bɾ mɴt hɞt ÿ͙n
QÚA TRÌNH TRÙNG HӦP
HӋ thӕng hӑat hóa - Khѫi mào
 HӋ thӕng hӑat hóa - Khѫi mào
Tác nhân Hӑat hóa

H͍at hóa hóa h͍c

((chemical activation)) Chɢt khѫi mào
H͍at hóa quang h͍c
(light activation)
(Initiator)

(Phân tích thành)

G͑c tͱ do
(free radical)

Polyme hóa
(polymerization)
R
Radical
C=C
Monomer

R-C-C
Monomers C=C

Sѫ ÿӗ cѫ chӃ trùng hӧp gӕc tӵ do

R-C-C-C-C
(radical polymerization)
 Tác nhân (YӃu tӕ) hӑat hóa (Activator)
Hóa trùng hͣp ĺ Tertiary aromatic amine

Quang trùng hӧp ĺánh sáng trông thҩy 470 nm (400~500)

Chҩt khѫi mào trùng hӧp (Initiator)

Hóa trùng hӧp ĺ Benzoyl peroxide

Quang trùng hӧp ĺDiaketone (Camphoroquinone)

Gӕc tӵ do (R)
Rҩt hӑat ÿӝng hóa hӑc, có ÿiӋn tӱ không thành cһp (unpaired electron)
 Chemical activated resin
Chҩt khѫi mào (Initiator)
Benzoyl peroxide
Chҩt hӑat hóa (Activator)
Tertiary
aromatic amine
 Dҥng trình bày
composite hóa trùng hӧp

Base catalyst
Sѫ ÿӗ cѫ chӃ quang trùng hӧp
Ánh sáng khѫi mào (Photoinitiator)

Camphoroquinone + amine h͍at hóa

Ĉ͓ng khѫi mào trùng hͣp

(Co-initiator)
 Ánh sáng xanh

Camphorquinon
e
Hӑat hóa (CQ*)
Camphorquinone (CQ)

Phӭc hӧp

CQ hҩp thө 1 NgTӱ H

Tӯ -CH2- trong amine

Phӭc hӧp phân thành

Các gӕc tӵ do

Các gӕc tӵ do ÿӃn tӯ cҧ amine và

Phӭc hӧp quang hӑat camphorquinone
(DMAEMA:)2CQ* (2 DMAEMA* và *CQ*)
ultraviolet Infrared

Tác nhân h͍at hóa (Activator):

Ánh sáng trông thɢy màu xanh, bѭ͛c sóng ~ 470 nm
rel. Intensity

CH3 o

320 340 360 380 400 420 440 460 480 500

Ĉӝ dài sóng ( nm )
Dҥng trình bày composite
quang trùng hӧp
Ĉòi hӓi ÿӕi vӟi composite nha khoa
• Tѭѫng hӧp sinh hӑc
• Ĉӝ bӅn cao
• Ngүu lӵc co thҩp
• DӉ dùng
• Thҭm mӻ
• Cҧn quang
• Phòng ngӯa
• Kinh tӃ...
 Möùc ñoä chuyeån ñoåi
(degree of conversion)
Mӭc ÿӝ chuyӇn ÿәi monomer/oligomer thành
polymer cӫa các composite trám trӵc tiӃp:
– 35% ӣ bӅ mһt
– 60 – 85% trong khӕi composite
Quang trùng hӧp: 65-85%
Hóa trùng hӧp: 60-75%

ÆCòn mӝt lѭӧng ÿáng kӇ monomer/oligomer ӣ

trҥng thái không trùng hӧp, có thӇ rӡi khӓi khӕi
composite vào môi trѭӡng miӋng và vào mô răng
(xem thêm bài Amalgam nha khoa)