LECZENIE UKŁADU

POKARMOWEGO
LECZENIE CHOROBY WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I XII-ICY
1. leki neutralizujące i cytoprotekcyjne
2. inhibitory pompy protonowej (IPP) i antagoniści H2
3. analog PGE1
4. środki przeciwbakteryjne

Środki neutralizujące
 wiążą HCl i kw. żółciowe
 inaktywują pepsynę
 pobudzają syntezę i wydzielanie PG i wodorowęglanów
 zw. glinu i magnezu: wodorotlenki, tlenki, węglany,
trójkrzemiany
 zw. wapnia: węglany, wodorowęglany
 wodorowęglan sodowy

Śródki cytoprotekcyjne
 nieselektywne: kaolin, agar, żelatyna, maceraty z siemienia
lnianego
 selektywne:
o koloidalne zw. bizmutu (np. cytrynian potasowo-
bizmutowy – wiąże pepsynę i kw. żółciowe,
bakteriobójczy) – może wyw. nudności, wymioty, ciemną
barwę języka, w niewydolności nerek może powodować
encefalopatie, neuropatię i osteodystrofii bizmutowej
o sukralfat – może wyw. zaparcia, biegunkę, tworzenie
bezoaru, zawroty i bóle głowy, senność, w niewydolności
nerek może powodować akumulacje glinu

INHIBITORY POMPY PROTONOWEJ

Przykłady
  omeprazol, pantoprazol, lanzoprazol, dekslanzoprazol,
esomeprazol, rabeprazol
Charakterystyka
 zmniejszają produkcję HCl przez zablokowanie pompy
protonowej
 występują jako prolek
 podajemy je jedynie na czczo
 przy stosowaniu dużych dawek ponad 6 miesięcy zaleca się
odstawiać
Wskazania
 choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
 eradykacja H. pylori
 zapobieganie owrzodzeń przy stosowaniu NLPZ
 choroba refluksowa przełyku
 zapalenia przełyku
 zespół Zollingera i Ellisona
Działania niepożądane
 bóle głowy, bóle brzucha, zaparcie, biegunka, wzdęcia, nudności
lub wymioty
 zapalenie jelita cienkiego
 wzrost ryzyka zakażeń przewodu pokarmowego i oddechowego
 potencjalne zaburzenia wchłaniania witaminy B12, Fe, Mg, Ca
 miopatie, bóle stawowe
 śródmiąższowe zapalenie nerek
 zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka
 toczeń rumieniowaty
 ryzyko metaplazji do gruczolakoraka żołądka (u zwierząt)

ANTAGONIŚCI H2
Przykłady
 ranitydyna, famotydyna, cymetydyna, nizatydyna
Charakterystyka
 hamują wszystkie fazy wydzielania żołądkowego (szczególnie
nocne)
 podawane 2 razy na dobę lub raz na noc
  redukcja dawki w niewydolności nerek i wątroby
Wskazania
 choroba refluksowo-przełykowa
 niepowikłana choroba wrzodowa
 zapobieganie krwawieniom stresowym
 samoleczenie objawów dyspepsji
Działania niepożądane
 rzadko, większość dotyczy cymetydyny
 najczęściej biegunki, zaparcia, bóle mięśni, bóle głowy,
zaburzenia OUN
 blok H2 w sercu może wyw. bradykardię i wzrost ciśnienia
 działania wywoływane przez zmniejszoną produkcję HCl

ANALOGI PGE1 – mizoprostol

Charakterystyka
 hamuje wydzielanie HCl oraz nasila wydzielania śluzu i
wodorowęglanów
 zapobiega uszkodzeniom błony śluzowej żołądka przez NLPZ
Działania niepożądane
 biegunka
 bóle brzucha, nudności, wymioty, wzdęcia
 bóle i zawroty głowy
 obfite krwawienia miesiączkowe
 środek abortywny

ERADYKACJA HELICOBACTER PYLORI

Zasady:
 terapia standardowa: trójskładnikowa z klarytromycyną
 terapia alternatywna: terapia poczwórna z bizmutem (I wybór
w PL)
 stosowanie podwójnej dawki IPP podnosi skuteczność terapii
trójskładnikowe
 wyniki leczenia antybiotykami poprawia równoczesne
stosowanie probiotyków
Leczenie choroby wrzodowej wyw. NLPZ:
1. odstawienie NLPZ lub zmiana na bezpieczniejsze (np. ibuprofen)
2. IPP lub mizoprostol
3. eradykacja H. pylori

LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE

Leki wyw. zaparcia:

 cholinolityki
 opioidy
 antagoniści wapnia
 TLPD
 leki przeciwpsychotyczne i przeciwpadaczkowe
 antagoniści 5-HT3 (setrony)
 leki przeciwhistaminowe I generacji
 B-adrenolityki
 preparaty żelaza/glinu/wapnia

Wskazania:
 doraźne: diagnostyka przewodu pokarmowego, zatrucia (środki
osmotyczne)
 przewlekłe: oszczędzanie tłoczni brzucha: unieruchomienie,
zabiegi na jb, zawał, przewlekłe stosowanie opioidów
Działania niepożądane
 zaburzenia elektrolitowe
 niedobory witamin, żelaza itp.
 nasilenie zmian zapalnych i działań niepożądanych innych
przyjmowanych związków
Przeciwwskazania
 nawykowe zaparcie
 ostre stany zapalne w jb
 niewyjaśnione dolegliwości w jb
 ciąża i laktacja
 niedobory wodno-elektrolitowe
 odchudzanie

MECHANIZMY DZIALANIA
Fizyczne:
 zahamowanie wchłaniania i zagęszczania treści, pobudzenie
perystaltyki (przez gromadzącą się treść)
 zwiększenie objętości treści jelitowej i pobudzenie perystaltyki
 zwiększenie dopływu wody ze ścian do światła jelita i
pobudzenie perystaltyki
Chemiczne:
 podrażnienie śluzówki jelita, wzrost wydzielania soków
trawiennych i śluzu, pobudzenie perystaltyki

LEKI OSMOTYCZNE
Polimery glikolu polietylenowego (makrogole)
 zw. retencji wody w jelitach
 roztwory izotoniczne podawane w celu oczyszczenia okrężnicy
przed endoskopią
Laktuloza
 zw. ciśnienie osmotyczne w jelicie
 w dużej dawce jest metabolizowana przez bakterie i zakwasza
mocz prowadząc do obniżenia poziomu amoniaku w surowicy
 wskazania: profilaktyka i leczenie przewlekłych zaparć,
zapobieganie i leczenie śpiączki wątrobowej oraz stanów
 przedśpiączkowych w encefalopatii wątrobowej, gdy trzeba
zmiękczyć stolec – np. żylaki odbytu
 dłużej stosowana prowadzi do zaburzeń elektrolitowych
 często wyw. wzdęcia i bóle brzucha
Fosforany
 przygotowanie chorego do badań
 tabletki i roztwór doodbytniczy
 mogą wyw. hiperfosfatemie, hiperkalcemie, hipernatremie i
hipokaliemie
 zdarza się, że wyw. zaburzenia rytmu i ostrą niewydolność
nerek
Czopki glicerynowe
 gliceryna zwiększa retencję wody, a dodatkowo nawilża
ułatwiając pasaż kału

ŚRODKI ZMIĘKCZAJĄCE
 ułatwiają penetrację wody i lipidów do mas kałowych
 dokuzan sodu i parafina płynna

ŚRODKI POBUDZAJĄCE (KONTAKTOWE)

Bisakodyl
 działanie drażniące + zwiększa wydzielanie wody i elektrolitów
do światła
 może być stosowany przewlekle (gdy jest to uzasadnione)
Antranoidy
 proleki – metabolizowane przez florę bakteryjną do emodyn
 wzrost przep. nabłonka i ham. wchłaniania wody
 działania niepożądane: bóle skurczowe jb, wodnisty stolec,
zaburzenia elektrolitowe, białkomocz i krwiomocz, zmiany
zabarwienia moczu

LEKI HYDROFILNE I ZW. OBJETOŚĆ STOLCA

 nasiona babki płesznik i babki jajowatej
 zwiększają pochłanianie wody przez masę kałową
 Leczenie zaparć wyw. opioidami: metylnatrekson, naldemedyna,
naloksegol

LECZENIE BIEGUNKI – leki o działaniu zapierającym

Wskazania:
 ciężka ostra biegunka z trudnymi do uzupełnienia stratami wody
i elektrolitów
 biegunka przewlekła związana z przewlekła chorobą zapalną
jelit
 biegunkowa postać czynnościowych zaburzeń jelit
 konieczność zahamowania defekacji po zabiegach na jelicie
grubym
 doraźne podanie uzasadnione szczególną sytuacją chorego np.
podróż
Przeciwwskazania
 niedrożność przewodu pokarmowego
 biegunka z krwią w stolcu i wysoką temperaturą
 zatrucie ogólnoustrojowe
 ostra biegunka o łagodnym obrazie

POCHODNE OPIOIDOWE
 Loperamid: nie przechodzi przez barierę krew-mózg i słabo się
wchłania – działa miejscowo zwiększając wchłanianie wody i
elektrolitów
 Difenoksylat: pochodna petydyny (analog morfiny), nie
wykazuje działania przeciwbólowego, większa biodostępność
niż loperamid – istnieje ryzyko zależności
PREPARATY ROŚLINNE
 garbniki – działanie ściągające
 smektyn dwuoktanościenny (smecta) – zwiększa wytrzymałość
śluzu, tworzy warstwę na śluzówce, zmniejsza objętość stolca i
czas trwania biegunki – leczenie objawowe ostrej i przewlekłej
biegunki (nie stosować w biegunce krwistej lub przebiegającej z
gorączką)
MIKROBIOTA
 probiotyki – żywe organizmy (np. Bifidobacterium,
Lacticaseibacillus)
 prebiotyki – środki stanowiące pokarm dla wybranych
szczepów bakteryjnych (nie trawione przez człowieka)
 synbiotyki – połączenie dwóch ww.
INNE
 racekadotryl (acetorfan): prolek, inhibitor enkefalinazy
jelitowej – przedłuża działanie enkefalin w jelicie, zmniejsza
wydzielanie wody i elektrolitów wyw. m.in. toksynami cholery
lub stanem zapalnym, szeroki indeks terapeutyczny

LEKI PRZECIWWYMIOTNE

ANTAGONIŚCI 5-HT3 (setrony)

 ondasetron, tropisetron, dolasetron, granisetron +
palonosetron
Wskazania
 wymioty w chemioterapii przeciwnowotworowej
 niepowściągliwe wymioty ciężarnych
 wymioty w znieczuleniu ogólnym
 ondasetron bezpieczny w ciąży
Działania niepożądane
 uporczywe bóle głowy
 zaparcia, biegunka
 hipertransaminazemia

ANTAGONIŚCI RECEPTORA DOPAMINOWEGO – metoklopramid

Działanie
 dopaminolityczne, w większych dawkach serotoninergiczne
(pobudza 5-HT4, hamuje 5-HT3)
Wskazania
 radioterapia
 chemioterapia przeciwnowotworowa
 leki znieczulenia ogólnego
Działania niepożądane
 niepokój, senność, bóle głowy
 zaburzenia pozapiramidowe
 hiperprolaktynemia

NEUROLEPTYKI (pochodne fenotiazyny i butyrofenonu)

 chloropromazyna i prometazyna
Wskazania
 szeroki zakres wskazań (wymioty o różnym mechanizmie)
 np. po podrażnieniu otrzewnej, przy ostrym nieżycie żołądka,
urazach czaszki, zatruciach lekami, chorobie popromiennej, w
ciąży, w zaburzeniach błędnikowych, w chorobie Meniere’a, w
chorobie lokomocyjnej, w chemioterapii
Działania niepożądane
 reakcje dystoniczne
 niepokój, senność
 hipotonia ortostatyczna (zwłaszcza po dożylnym podaniu
pochodnych fenotiazyny)

CHOLINOLITYKI
 skopolamina (hioscyna)
 ch. lokomocyjna, wymioty z pob. rec. przew. pokarmowego
 nieskuteczne w wymiotach po chemo
ANTAGONIŚCI H1
 dimenhydrynat (aviomarin), prometazyna, difenhydramina,
meklozyna
 stosowane w wymiotach pochodzenia błędnikowego (choroba
lokomocyjna, Maniere’a, zapalenie ucha wewnętrznego,
zawroty głowy poch. naczyniowego)
ANTAGONISTA RECEPTORA NK1 – aprepitant
 blokuje wpływ substancji P na receptory NK
 chemioterapia, po zabiegach operacyjnych, przy lekach silnie
wymiotnych
  działania niepożądane: odbijanie, zaparcia, biegunka,
niestrawność, czkawka, utrata apetytu, podwyższenie enzymów
wątrobowych, ból i zawroty głowy, zmęczenie
BENZODIAZEPINY
 wymioty poch. ośrodkowego – słabe działania
 leczenie wspomagające w chemioterapii
 najczęściej lorazepam
KORTYKOSTEROIDY
 zapobieganie wczesnym wymiotom po chemo
 bardziej skuteczne w połączeniu z setronami
 rzadkie działania niepożądane
KANABINOIDY (agoniści CB1)
 słabe działanie w monoterapii i w skojarzeniu
 w silnych wymiotach w chemo nie różnią się od placebo

SPAZMOLITYKI
(cholinolityki + spazmolityki bezpośrednie)

SPAZMOLITYKI BEZPOŚREDNIE
Papaweryna
 hamuje fosfodiesterazy
 źle wchłania się p.o.
 podana dożylnie może gwałtownie obniżać cieśninie i
powodować zaburzenia rytmu
  stany skurczowe przew. pokarmowego i dróg żółciowych w
skojarzeniu
Drotaweryna
 poch. papaweryny
 wchłania się p.o.
Mebeweryna
 działa bezpośrednio na mm. gładkie, nie zaburza motoryki jelit
 leczenie objawowe w stanach skurczowych brzucha, w IBS
Alweryna
 nieznany mechanizm, wskazania jak mebeweryna
Trimetbutyna
 agonista obwodowych rec. opioidowych, modulowanie
uwalniania motyliny i innych peptydów
 stosowana w IBS, biegunkach, zaparciach, skurczach jelit, bólach
brzucha
 może powodować senność, zawroty i bóle głowy, apatię,
kserostomię, biegunkę, nudności, uczucie pragnienia,
zaburzenia smaku, rzadko zaburzenia rytmu serca i czynności
wątroby, jeszcze rzadziej zatrzymanie moczu, zaburzenia
menstruacji i ginekomastię