1.

Pojęcie i istota narodowych i międzynarodowych stosunków politycznych (definicje,

formy, charakter, podział)
 Stosunki polityczne- Wielopłaszczyznowy i wieloetapowy układ względnie
trwałych wzajemnych oddziaływań podmiotów polityki. Podmioty te połączone są
wielorakimi węzłami społecznymi i dążą do zaspokojenia swoich potrzeb oraz
ochrony swoich interesów przez bezpośredni lub pośredni udział w sprawowaniu
władzy politycznej.
 Formy Stosunków politycznych- Zwierzchnictwa, Podporządkowania,
Współpracy, Kompromisu, Walki, Sojuszy, Koalicji
 Charakter:
A) Obiektywny- Podmioty są wzajemnie uzależnione w swych działaniach bez
względu na ich poziom uświadomienia przyczyn i skutków
B) Subiektywny- Od ich jakości uświadomienia sobie relacji
międzypodmiotowych zależy zakres, tempo i rezultaty działań skierowanych
na zdobycie dóbr zaspokajających potrzeby i interesy.
 Podział:
A) definicje podmiotowe, w których stosunki te określa się przez wyliczanie ich
uczestników, podkreślając, że ich działania „przekraczają granice państwowe”.
Jako uczestników wymienia się państwa, narody, organizacje międzypaństwowe
oraz uczestników transnarodowych;
B) definicje podmiotowo-przedmiotowe, w których zakłada się, że stosunki
międzynarodowe to stosunki społeczne wykraczające poza obszar państwa, przy
czym nie określa się bliżej podmiotów oraz przedmiotu relacji;
C) definicje przedmiotowe, w których stosunki międzynarodowe są określane jako
proces oddziaływań przekraczających granice państw, niezależnie od tego kto je
podejmuje. Każdy podmiot polityki mogący działać za granicą staje się ich
uczestnikiem.
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE NIE SĄ MONOLITEM, BIORĄC POD UWAGĘ
KRYTERIUM FUNKCJONALNE DZIELĄSIĘ NA:
międzynarodowe stosunki polityczne (MSP),
międzynarodowe stosunki gospodarcze (MSG),
międzynarodowe stosunki wojskowe/militarne (MSW),
międzynarodowe stosunki międzyspołeczne(MSM).

2. Charakterystyka państwa (definicja, cechy, typologia powstanie i upadek państwa

w stosunkach międzynarodowych).
 Definicja- Państwem jest każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z
prawem międzynarodowym. Jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną, ma
monopol na przymus, ma charakter absolutny i jest organizacją powszechną.
 Cechy- terytorium, ludność, władza, a także zdolność do utrzymywania stosunków
międzynarodowych.
 5 głównych cech państwa:
A) Państwo jest suwerenne
B) Instytucje państwowe są publiczne w odróżnieniu od prywatnych
charakterystycznych dla społeczeństwa obywatelskiego
 C) Państwo jest praktykowaniem legitymizacji→decyzje państwa są zwykle
akceptowane jako obowiązujące członków społeczeństwa. Są one
podejmowane w interesie publicznym dla dobra społecznego.
D) Państwo jest instrumentem dominacji →Władza państwowa opiera się na
przymusie.
E) Państwo jest stowarzyszeniem terytorialnym.
3. Podział państw:
A) mocarstwa uniwersalne, zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich
dziedzinach stosunków zewnętrznych (np. USA, imperium rzymskie)
B) mocarstwa sektorowe, zdolne do działań w skali globalnej w jednej
dziedzinie, (np. w technologii, gospodarcze czy handlu, tj. Japonia, Niemcy,
C) mocarstwa regionalne, zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie,
(np. Francja)
D) Państwa średniego rzędu- państwa zdolne do efektywnego działania w skali
lokalnej, np. Polska
E) Państwa małe np.Litwa, Estonia, Malta
F) Minipaństwa np. Andora, Lichtenstein, San Marino
 Upadek państwa:
a) połączenie (następuje upadek państw łączących się);
b) rozpad (upada państwo rozpadające się);
c)inkorporacja (dobrowolne przyłączenie się jednego państwa do drugiego-upada
państwo decydujące się na przyłączenie.)
Współczesne prawo międzynarodowe za nielegalny uważa upadek państwa w
wyniku aneksji, to znaczy przymusowego, zbrojnego włączenia jednego państwa do
drugiego.
 Powstanie Państwa:
A) zjednoczenie równorzędne dwóch lub więcej państw, prowadzące do powstania
nowego państwa,
B) rozczłonkowanie państwa na dwa nowe państwa lub więcej,
C) secesja części terytorium państwa dająca początek nowemu państwu
D) Uzyskanie przez terytorium zależne niepodległości w postaci nowego państwa
3. Charakterystyka państw dysfunkcyjnych.
 Państwa dysfunkcyjne określane są również państwami upadającymi, upadłymi bądź
wrażliwymi. państwo, którego struktury państwowe uległy rozkładowi. Istota
państwa upadłego sprowadza się do braku efektywnej władzy, a w skrajnych
przypadkach braku władzy publicznej w ogóle. Stanowi zagrożenie międzynarodowe
ze względu na rozkład struktur państwowych, będące w stanie permanentnego i
długotrwałego konfliktu wewnętrznego (wojna domowa, czystki etniczne).
 Państwami upadłymi są: Demokratyczna Republika Konga, liberia, Sierra Leone,
Sudan, Afganistan, Somalia
Kolejnymi przejawami procesu upadania państwa są:
 chaos i dezintegracja struktur społecznych,
 kryminalizacja życia,
 instytucjonalizacja przemocy jako formy uprawiania polityki,
 utrata kontroli nad granicami i kluczowymi częściami terytorium,
 katastrofalna sytuacja gospodarcza,
 klęski humanitarne.
4. Definicja polityki, sposoby rozumienia polityki.’

 Polityka- Względnie wyodrębniona i autonomiczna sfera życia społecznego;

sfera stosunków i działań przybierających postać konfliktów, walki,
kompromisów i współpracy pomiędzy dużymi grupami społecznymi (klasami,
warstwami, grupami społeczno-zawodowymi, narodami), organizacjami
politycznymi, ośrodkami decyzji politycznych i jednostkami.
 Podmioty te dążą do realizacji swoich podstawowych potrzeb i interesów,
poprzez sprawowanie władzy politycznej lub poprzez wywieranie wpływu na
władzę.
 Istotą polityki jest władza, a zwłaszcza władza państwowa, której konstytutywny
element stanowi monopol stosowania legalnego - potencjalnego i realnego -
przymusu wobec podmiotów nie respektujących autorytatywnych decyzji o
rozdziale dóbr materialnych i niematerialnych.
 Sposoby rozumienia Polityki:
A) Sfera stanowienia decyzji (policy)–polityka kształtowana przez
państwo i jego organy.
B) Sfera procesów zachodzących w systemie politycznym (politics)–
obszar polityki partyjnej i międzypartyjnej.
 Podział Polityki:
a) formalno-prawną (działalność instytucji państwa),
b) behawioralną (wzajemne oddziaływanie ugrupowań władzy, narastanie i
rozwiązywanie konfliktów),
c) funkcjonalną (rozwiązywanie konfliktów, rozdział dóbr, podejmowanie decyzji
w kwestiach spornych),
d) racjonalną (podejmowanie decyzji przez władze),
e) postbehawioralną (rozwiązywanie problemów społeczeństwa).
6. Polityka zagraniczna – istota, cechy, funkcje, uwarunkowania, cele i instrumenty.
 Polityka Zagraniczna- Obejmuje proces formułowania i urzeczywistniania interesów
w stosunku do innych uczestników relacji międzynarodowych. Oznacza ona działanie
danego podmiotu w stosunku do jego zagranicy, zakładające osiąganie pewnych
celów przy użyciu odpowiednich środków i metod. Polityka zagraniczna jest
prowadzona przez państwa za pośrednictwem upoważnionych do tego organów i
osób w stosunku do innych państw, z innymi państwami lub wreszcie przeciwko
innym państwom.
 Cele polityki zagranicznej:
a) kryterium horyzontu czasowego –cele długo-, średnio-i krótkofalowe,
b) kryterium znaczenia –cele podstawowe (żywotne), główne (ważne w danym
czasie) oraz drugorzędne,
c) kryterium treści –cele egzystencjalne (bezpieczeństwo, przetrwanie),
koegzystencjalne (zaspokajające potrzeby państwa w zakresie jego roli,
przynależności i współpracy międzynarodowej) oraz funkcjonalne (odnoszące
się do rożnych form regulacji, informacji, procedur decyzyjnych), które służą
skuteczności osiągania pierwszych dwóch typów celów
 Instrumenty polityki zagranicznej:
 b) Polityczne (kontakty pomiędzy oficjalnymi przedstawicielami państw -
głowami państwa, szefami rządów, ministrami oraz cała sfera stosunków
dyplomatycznych)
c) ekonomiczne (produkty materialne -surowce, żywność, usługi, kapitał, wiedzę
naukowo-techniczną oraz stosunki gospodarcze -np. handel zagraniczny).
d) wojskowe- wobec zakazu użycia siły w stosunkach międzynarodowych,
używane są dopiero wówczas, gdy zawiodą inne środki i metody. Instrumenty
wojskowe są stosowane znacznie częściej w sposób pośredni (w formie
odstraszania, presji lub wyścigu zbrojeń).
e) psycho-społeczne- mogą być wykorzystywane w sposób: pozytywny –dążenie
do tworzenia dobrego klimatu dla współpracy międzynarodowej, zwalczanie
uprzedzeń i stereotypów lub negatywny –wykorzystywanie do dyskryminacji i
propagowania nienawiści negatywnego obrazu innych państw oraz ich
obywateli. Stosowanie środków psychospołecznych służy niekiedy
dezinformacji, dywersji lub przybiera postać czarnej propagandy, zmierzającej
do uzależnienia lub podbicia innego państwa.
6. Dyplomacja – definicja, geneza, funkcje dyplomacji.
 Geneza- Termin dyplomacja wywodzi się z greckiego słowa diploma, nazwy dwóch
pokrytych woskiem, połączonych rzemykami i składanych do siebie tabliczek, na
których spisywano instrukcje dla posłów. Po złożeniu tabliczek treść instrukcji nie była
na zewnątrz widoczna, co podkreślało jej poufność. Instytucja dyplomacji należy do
najstarszych w stosunkach między państwami. Zrodziła się w starożytności wraz z
rozwojem kontaktów między państwami starożytnego świata. (EGIPT)
 Definicja- zbiór metod i środków osiągania celów, prowadzenia i utrzymywania
stosunków między państwami a szczególnie prowadzenia rokowań i zawierania
traktatów. Działalność organów państwowych o kompetencjach w sferze stosunków
międzynarodowych, głównie przedstawicieli dyplomatycznych realizujących
zewnętrzne funkcje państwa;
 Funkcje:
A) funkcja określająca polega na określaniu zadań polityki zagranicznej własnego
państwa;
B) funkcja oceniająca dotyczy działalności innych państw i rządów. Polega na
ocenianiu celów i zadań ich polityki zagranicznej również w odniesieniu do
własnego kraju;
C) funkcja selekcjonująca polega na eliminowaniu zagadnień, które tworzą
strefę niezgodności między własną a obcymi politykami zagranicznymi i
wybraniu tych, które tworzą strefę zgodności celów i zagadnień;
D) funkcja preskrypcyjna oznacza wskazywanie przez dyplomację najbardziej
odpowiednich metod osiągania przez politykę zagraniczną jej celów i zadań
oraz doboru środków do celu w każdym etapie fazy realizacyjnej tej polityki
7. Organy państwa – kompetencje w dziedzinie międzynarodowych stosunków
politycznych.
Organy państwa- Organy państwa możemy podzielić na organy wewnętrzne i
zewnętrzne. Pierwsze wykonują swe zadania na terytorium własnego państwa, drugie -
poza jego granicami.
Organy Wewnętrzne:
A) Prezydent- mianuje i odwołuje szefów misji dyplomatycznych oraz przyjmuje listy
uwierzytelniające od przedstawicieli dyplomatycznych innych państw. Ratyfikuje i
wypowiada umowy międzynarodowe, aczkolwiek ratyfikacja pewnych typów umów
jest uzależniona od zgody parlamentu wyrażonej w ustawie (dotyczące granic
państwa, sojuszów obronnych, umowy, które wiążą się z obciążeniami finansowymi
państwa lub koniecznością zmian w ustawodawstwie). Postanawia o stanie wojny w
przypadku agresji zbrojnej na Polskę lub gdy z umów międzynarodowych wynika
konieczność wspólnej obrony, ale tylko w okresie, gdy nie obraduje sejm.
B) Premier- Premier sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi
państwami. Upoważniony jest bez specjalnych pełnomocnictw do prowadzenia
rokowań, może w imieniu RP zawierać umowy międzynarodowe wymagające
następnie ratyfikacji. Ma prawo do mianowania i dymisjonowania ambasadorów i
stałych przedstawicieli przy ONZ (w porozumieniu z głową państwa).
C) Minister spraw zagranicznych (Zbigniew Rau)- prowadzi politykę zagraniczna
państwa, opracowuje jej założenia i kontroluje realizację. Reprezentuje i ochrania
interesy państwa i jego obywateli za granicą, a także kieruje działalnością jego
przedstawicielstw dyplomatycznych. Utrzymuje bieżące kontakty z przedstawicielami
służb dyplomatycznych akredytowanych w jego kraju. Wystawia listy komisyjne
konsulom swego państwa i udziela exequatur konsulom innych państw. Sprawuje
swoje funkcje za pośrednictwem ministerstwa spraw zagranicznych.
D) Minister Obrony Narodowej (Mariusz Błaszczak)- kierowanie w czasie pokoju
całokształtem działalności sił zbrojnych; przygotowywanie założeń obronnych
państwa, w tym propozycji dotyczących rozwoju i struktury sił zbrojnych.
Realizowanie generalnych założeń, decyzji i wytycznych Rady Ministrów w zakresie
obrony państwa. Zawieranie umów międzynarodowych, wynikających z decyzji Rady
Ministrów, dotyczących udziału polskich kontyngentów wojskowych w
międzynarodowych misjach pokojowych i akcjach humanitarnych oraz ćwiczeń
wojskowych prowadzonych wspólnie z innymi państwami lub organizacjami
międzynarodowymi.
Organy Zewnętrzne:
A) Stałe misje dyplomatyczne (ambasady, poselstwa) -są to oficjalne urzędy państwa
wysyłającego o charakterze przedstawicielskim, które znajdują się i działają na
terenie państwa przyjmującego, kierowane przez właściwie upełnomocnionego
przedstawiciela dyplomatycznego.
B) Misje specjalne (misje adhoc) mają charakter ograniczony czasowo (po osiągnięciu
celu kończy się ich mandat). Wysyłane są do jednego lub kilku państw w celu
załatwienia określonych spraw (np. zawarcie umowy).
C) Przedstawicielstwa państwa przy organizacjach międzynarodowych mają charakter
stały lub tymczasowy. Misje tymczasowe, zwane delegacjami są wysyłane przez
państwa do wzięcia udziału w pracach organów sesyjnych organizacji lub na
konferencje przez nią organizowane
D) Urzędy konsularne- zajmują się praktycznymi zadaniami gospodarczymi,
handlowymi, kulturalnymi, w zakresie turystyki, administracyjnymi w ramach swoich
okręgów konsularnych.
8. Interes narodowy, suwerenność, bezpieczeństwo – pojęcie, istota, cechy
charakterystyczne.
  Interesy państwa- są podstawą polityki zagranicznej. Dzielą się na interesy
żywotne i drugorzędne. Pierwsze z nich obejmują zachowanie suwerenności,
integralności terytorialnej, prawo do wytyczania kierunków rozwoju. Interesy
drugorzędne nie powodują uczucia przymusu walki o ich realizację; nie wykluczają
jej, ale też dopuszczają możliwość przetargów i kompromisów-np. interesy
gospodarcze, problemy ochrony własnych obywateli zagranicą, często także
kwestie prestiżowe.
 Suwerenność- Samowładność i całowładnośćpaństwa, jest tym, co odróżnia
państwo od innych grup i zbiorowości społecznych. Rozumiana jako niezależność
władzy państwowej
Cechy: niepodległość, zwierzchność terytorialna, wolność ustrojowa, własne
prawodawstwo, niezależna polityka zagraniczna, wolna gospodarka
 Bezpieczeństwo- stan pewności, spokoju, zabezpieczenia oraz jego poczucia brak
zagrożenia oraz ochronę przed niebezpieczeństwami, zabezpieczenie takich
potrzeb, jak: istnienie, przetrwanie, całość, tożsamość (identyczność),
niezależność, spokój, posiadanie i pewność rozwoju
9. Charakterystyka uczestników współczesnych stosunków międzynarodowych
i narodowych.
 Uczestnikiem jest każdy nosiciel aktywności, która wpływa na stosunki
międzynarodowe w sensie pozytywnym lub negatywnym; działalność ta winna
być ciągłym, wolnym, świadomym i zamierzonym działaniem, wywierającym
skutki wykraczające poza granice jednego kraju
 Uczestnicy: Państwa, Narody, Powstańcy i strony konfliktu międzynarodowego,
Organizacje rządowe i pozarządowe, Międzynarodowe korporacje i spółki
A) Państwo- Państwem jest każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z
prawem międzynarodowym. Na pojęcie “państwo” składają się 4 elementy:
terytorium, ludność i władza, a także zdolność do utrzymywania stosunków
międzynarodowych. Państwo jest najwyżej zorganizowaną grupą społeczną,
ma monopol na przymus, ma charakter absolutny i jest organizacją
powszechną. Stosunki międzypaństwowe są nadal fundamentem stosunków
międzynarodowych.
B) Naród- Narody są zwykle jedynie potencjalnymi uczestnikami stosunków
międzynarodowych, a ich reprezentację efektywną stanowią państwa. Narody
działają jako samodzielny uczestnik wtedy, gdy nie mają własnego
suwerennego państwa. W takich sytuacjach wykształcają jakieś formy swojej
reprezentacji, np. organizacje narodowowyzwoleńcze (np.) Organizacja
Wyzwolenia Palestyny, czyli polityczna reprezentacja arabskiej ludności
Palestyny.
C) Małe grupy społeczne i ich organizacje- Grupy ludzi mających podobne
poglądy polityczne i zorganizowanych w partie polityczne oraz grupy rasowe,
etniczne, religijne i inne, które, po zorganizowaniu się, samodzielnie walczą o
swoje cele na forum międzynarodowym. Najczęściej podmioty te uczestniczą
w stosunkach międzynarodowych w sposób pośredni, wywierając wpływ na
politykę zagraniczną własnego rządu, który reprezentuje ich interesy na
zewnątrz.
D) Organizacje Międzynarodowe- Wśród organizacji międzynarodowych
wyróżnia się główny podział na: organizacje rządowe (międzypaństwowe) -
 zrzeszają państwa, pozarządowe –zrzeszają inne osoby prawne lub osoby
fizyczne. Do podziału organizacji międzynarodowych przyjąć można także
kryterium interesów i potrzeb. Wtedy to uzyskujemy podział na organizacje:
polityczne (ONZ); wojskowe (np: NATO), gospodarcze (np: UE), branżowe (np.
UNESCO, OPEC).
E) Korporacje i spółki- Korporacje wielonarodowe lub transnarodowe, czyli
osoby prawne zarejestrowane w jednym państwie, ale prowadzące
działalność gospodarczą i wywierające wpływ na politykę wewnętrzną oraz
zagraniczną wielu państw, a także bezpośrednio kształtujące stosunki
międzynarodowe. W sferze stosunków międzynarodowych działania takich
przedsiębiorstw są regulowane przez 3 siły: właścicieli korporacji, rząd
państwa macierzystego oraz rząd państwa goszczącego. W państwach słabo
rozwiniętych rząd państwa goszczącego korporację często bywa najsłabszym
elementem tej struktury decyzyjnej. Jako przykłady korporacji
transnarodowych możemy wymienić: General Electric, Ford Motor Company,
General Motors, Toyota Motor Corporation czy Orange.
10. Pojęcie ładu międzynarodowego (charakterystyczne elementy).
Ład międzynarodowy- to zbiór podmiotów międzynarodowych (państwowych i
niepaństwowych) połączonych wzajemnymi relacjami (nadrzędności, równorzędności,
podrzędności; zależności, niezależności; rywalizacji, kooperacji) o charakterze
politycznym, ekonomicznym, społecznym, informacyjnym, militarnym itp. i działający
wedle przyjętych wspólnie lub narzuconych reguł (konwencji, dyktatu, prawa
międzynarodowego).
Każdy ład międzynarodowy charakteryzują zatem trzy elementy: a) rodzaje podmiotów
międzynarodowych; b) charakter relacji między podmiotami;c) zasady funkcjonowania
podmiotów w ramach danego ładu.
11. Typologia ładów międzynarodowych oraz charakterystyka wybranych ładów
międzynarodowych: Ład westfalski; Ład wiedeński; Ład wersalski; Ład jałtańsko-
poczdamski; zimnowojenny, ład pozimnowojenny.
TYPYŁADÓW MIĘDZYNARODOWYCH:
Z uwagi na podmioty:
▪regionalne, globalne;
▪jednopodmiotowe (imperialne, federalne) i wielopodmiotowe;
▪międzypaństwowe (tylko państwa) i międzynarodowe (państwa i nie-państwa:
cywilizacje, organizacje międzynarodowe i transnarodowe)
Z uwagi na relacje:
▪hegemoniczne, równowagi sił, kooperatywne, integracyjne
Z uwagi na charakter reguł:
▪ideologiczne, prawne;
▪narzucone, uzgodnione;
▪naturalne, sformalizowane
Ład Westfalski: Koniec rządów religijnych, Niebiegunowy, Państwa równe wobez prawa,
Monopol państwa na przemoc.
Ład Wiedeński: ❖wielobiegunowy ❖państwa jako podmioty, ❖mocarstwa jako główne
podmiotyustalają „reguły gry”
Ład wersalski: pojawienie ligi narodów, koncepcja bez realizacji, w zamyśle: skorygowany
system westfalski, w praktyce- anarchia strategiczna
Ład jałtańsko poczdamski- dwubiegunowy, zimnowojenny, pojawienie ONZ, trzeci świat
zaczyna się organizować
Ład pozimnowojenny- Jednobiegunowy, hegemonistyczny, Pax Americana, Słaba ONZ

12. Współczesny ład międzynarodowy – cechy charakterystyczne oraz opcje przyszłego

ładu międzynarodowego.
 Cechy:
A) znaczny stopień anarchizacji stosunków
B) duże znaczenie procesów pozapolitycznych
C) relatywne słabnięcie zasady suwerenności państwowej,
D) spore znaczenie czynników nie państwowych
E) znaczna płynność między narodowych ról wielu uczestników
 PRAWDOPODOBIEŃSTWO I KOLEJNOŚĆ OPCJI PRZYSZŁEGO ŁADU
A) Jednobiegunowy –amerykański▪„kruszejący”, z widmem anarchii strategicznej
w systemie zerobiegunowym
B) Zerobiegunowy(nie dokończony...?)▪Anarchia strategiczna (walka o spadek
pohegemonistyczny; zalążki rewolucji globalnej)
C) Wielobiegunowy (kooperatywny)▪Nowy koncert mocarstw w ramach
systemu ONZ
D) Dwubiegunowy (mało prawdopodobny)▪Atlantycko-azjatycki (zintegrowane
Zachód –Wschód) lub demokratyczno-autorytarny lub międzycywilizacyjny?
E) Jednobiegunowy (docelowy?)▪Ponadpaństwowy rząd światowy

13. Charakterystyka środowiska międzynarodowego (procesy) oraz elementy, w których

funkcjonuje system międzynarodowy.
 Środowisko międzynarodowe- to środowisko, w którym rozwijają się stosunki
międzynarodowe.
 Cechy:
A) poliarchizm- rządy wielu podmiotów międzynarodowych;
B) pluralizm-istnienie wiele suwerennych państw różniących się pod względem
politycznym, gospodarczym, cywilizacyjnym, kulturalnym oraz wielu innych,
niepaństwowych podmiotów różniących się stopniem aktywności i
suwerenności
C) złożoność i żywiołowość- nietrwałość, przypadkowość, nieformalność;
14. Podział świata oraz syntetyczna lina podziału w światowym systemie stosunków
międzynarodowych (charakterystyka kryteriów politycznych, rozwojowych, cywilnych i
organizacyjnych).
 Podział świata:
A) Pierwszy świat –czyli zachód
B) Drugi świat- czyli komuniści i socjalizm
C) Trzeci świat –kraje słabo rozwinięte\
D) Czwarty świat –skrajna bieda
 SYNTETYCZNA LINIA PODZIAŁU W ŚWIATOWYM SYSTEMIE STOSUNKÓW
MIĘDZYNARODOWYCH KRYTERIA:
A) Polityczne- Strategie państw bogatych sprowadzają się bowiem do starań o
utrzymanie swej zamożności przez kontrolę światowych procesów
ekonomicznych i politycznych oraz modelowanie ich w sposób dla nich
 odpowiedni. Z kolei państwa rozwijające się na różne sposoby starają się tak
zaadaptować system międzynarodowy, by sprzyjał on w pierwszym rzędzie ich
rozwojowi.
B) Rozwojowe- BOGATA PÓŁNOC I BIEDNE POŁUDNIE
Północ to kraje, które cieszą się: wysokim lub średnim stopniem rozwoju
ekonomicznego, wskaźnik PKB na głowę mieszkańca średni lub wysoki
(według kryterium Banku Światowego), wysokim poziomem rozwoju
społecznego (dostęp do powszechnej edukacji, służby zdrowia, kultury, etc.),
wysokim poziomem technologicznym (uczestnicy ci nie tylko posługują się
nowoczesna technologią lub też wytwarzają nowoczesne produkty, ale też i
bezpośrednio przyczyniają się do postępu technicznego i naukowego w
różnorodnych dziedzinach).
Południe zaś to kraje o: średnim lub niskim stopniu rozwoju ekonomicznego
(kryteria BŚ jak wyżej), średnim lub niskim poziomie rozwoju społecznego,
średnim lub niskim poziomie technologicznym (brak czynnika kreacji
technologii)
C) Cywilizacyjne- . Współcześnie kwestia przynależności cywilizacyjnej jako
kryterium podziału jest dość eksponowana i wydaje się mieć niemałe
znaczenie, przede wszystkim dla procesu samookreślenia tożsamości i
przynależności poszczególnych państw, narodów czy grup etnicznych.
Określenia „cywilizacja europejska”, „cywilizacja chrześcijańska”, „cywilizacja
muzułmańska”, „cywilizacja hinduistyczna”, „cywilizacja chińska”,
„konfucjanizm”, „cywilizacja arabska” czy „cywilizacja afrykańska”, bardzo
często są używane w dyskusjach politycznych, w nauce i w języku potocznym

Organizacyjne- Północy zależy na utrzymaniu przewagi politycznej i

gospodarczej; Południe wyróżnia chęć zniwelowania tejże, kosztem osłabienia
Północy. Obydwie części systemu międzynarodowego można dalej podzielić
na podsystemy regionalne, które łączą kryteria polityczne, gospodarcze,
organizacyjne. Mają one różne znaczenie globalne, różny poziom spójności,
różne cechy charakterystyczne, problemy i instrumenty oddziaływania.
W ramach Północy wyróżniamy:
system euroatlantycki
system euroazjatycki,
system dalekowschodni i system południowego Pacyfiku.
Południe to z kolei:
Ameryka Łacińska,
Czarna Afryka,
Bliski Wschód, Azja Środkowa,
Azja Południowo-Wschodnia i Indie
16. Charakterystyka globalizacji (globalizacja polityczna, państwo w globalizacji, skutki
globalizacji).
 Globalizacja-Jest to całokształt procesów zachodzących we współczesnym świecie
prowadzących do umiędzynarodowienia zachowań gospodarczych, społecznych,
ekologicznych i politycznych, a tym samym ujednolicania świata (powstanie tzw.
Globalnej wioski). Obejmuje wymiary takie jak: polityczny, gospodarczy,
naukowo-techniczny, społeczny, ekologiczny, kulturowy.
 Globalizacja polityczna- Globalizacja jako proces polityczny oznacza, że światowe
procesy polityczne oraz polityka poszczególnych państw mają charakter coraz
bardziej globalny. Państwa nie tylko szukają sojuszników i prowadzą klasyczną
politykę w stosunku do innych uczestników. Bardzo ważnymi aspektami
współczesnej działalności państw są działania nakierowane na promocję
podmiotów gospodarczych czy kultury danego państwa w świecie. Państwa
starają się rozszerzać przestrzenny i przedmiotowy zakres współpracy i kontaktów
politycznych, które może skutkować rozmaitymi korzyściami.
 Państwo w globalizacji- Państwa (główne podmioty stosunków
międzynarodowych) sukcesywnie zmniejszają swą kontrolę nad środowiskiem
międzynarodowym -liberalizując i deregulując stosunki transgraniczne, państwa
odbierają sobie kolejne narzędzia kontroli. Liczne podmioty instytucjonalne i
osoby fizyczne dzięki temu zyskują coraz większą swobodę przemieszczania się i
prowadzenia działalności gospodarczej. Należy jednak podkreślić, że jest to wynik
politycznej decyzji państw, które w znoszeniu barier widzą możliwości rozwojowe
 Skutki globalizacji:
A) Globalizacja polityczna- integracja polityczna;współpraca
międzynarodowa;polepszenie stosunków między krajami;rozwój
demokracji i dążenie do stabilizacja na świecie. ograniczenie swobody
decyzji politycznych i gospodarczych przez kraje należące do organizacji
międzynarodowych;wywieranie presji na podejmowanie decyzji w biednych
państwach, marginalizacja roli biednych krajów;szerzenie
korupcji;niekontrolowane migracje ludzi;globalny terroryzm.
B) Globalizacja Gospodarcza: ułatwienia w wymianie handlowej;spadek
bezrobocia i wzrost PKB;obniżenie cen standaryzowanych
towarów;swoboda działalności gospodarczej;swoboda przepływu ludzi -
lepiej płatną pracę za granicą. Przenoszenie się kryzysów
gospodarczych;zmonopolizowanie rynków;zastępowanie lokalnych
marek;odprowadzanie zysków do macierzystych krajów koncernów; ulgi
finansowe inwestorom zagranicznym kosztem lokalnych firm; redukcja
zatrudnienia w wyniku przeniesienia produkcji do krajów, w których jest ona
bardziej opłacalna.
C) Globalizacja technologiczna- transfer nowoczesnych technologii z krajów
wysoko rozwiniętych do państw biednych;szybszy przepływ informacji i
wiedzy oraz kapitału -media, Internet, telefony komórkowe; rozwój
infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. transfer technologii
niespełniających już wymagań technicznych w krajach wysoko rozwiniętych
do państw rozwijających się;ryzyko utraty poufności informacji
przekazywanych przez publiczne łącza telekomunikacyjne;przestępstwa
finansowe dokonywane w Internecie.
D) Globalizacja społeczno-kulturowa -wzrost tolerancyjności dla innych kultur i
poglądów;ułatwienie kontaktów dzięki rozwojowi komunikacji i
upowszechnieniu języka angielskiego;zwiększanie kwalifikacji
pracowników;łatwiejszy dostęp do specjalistycznej wiedzy i
informacji;dostęp do dóbr masowo produkowanych przez koncerny,
zacieranie się różnorodności kulturowej przez upowszechnianie wzorców i
wartości przez globalne media;ujednolicanie zachowań
 konsumenckich;ubożenie języków lokalnych i narodowych poprzez
ekspansję języka angielskiego.
16. Charakterystyka i cechy świata XXI wieku.
 Świat XXI wieku- NIEPRZEWIDYWALNY UKIERUNKOWANY NA LUDZI, BARDZO
DYNAMICZNY RADYKALNIE I TURBULENTNIE ZMIENNY (świat nie będzie liniowym
przedłużeniem dzisiaj, to będzie nowe „jutro”, które musimy sami wykreować)
PEŁEN RYZYKA I NIEPEWNOŚCI, SUPERKONKURENCYJNY (mimo ciągłych marzeń
ludzkości o świecie pokoju, współpracy i dobrobytu świat będzie pełen
konkurencji, konfliktów, rywalizacji, dobrobytu dla niektórych –nastąpi eksplozja
konkurencyjności –efekt :nowe konflikty, spory i wojny) TWORZĄCY NOWE
BARIERY, DYLEMATY I GRANICE
 Cechy:
A) ROSNĄCA ZŁOŻONOŚĆ OTOCZENIA
B) WZROST INTENSYWNOŚCI OTOCZENIA
C) WZROST SZYBKOŚCI ZMIANOTOCZENIA
D) WZROST NOWOŚCI ZMIANY
17. Teoria zderzenia cywilizacji Samuela Huntingtona, Teoria „pola gry” Wielka
Szachownica Zbigniewa Brzezińskiego, Koncepcja „Trzecia Fala” Alvina Tofflera.
 TEORIA „ZDERZENIA CYWILIZACJI” –S. HUNTINGTONA
A) zaostrzanie się konfliktów między głównymi cywilizacjami rozwiniętymi na
obszarach rozdzielanych tzw. „liniami tektonicznymi;
B) Linie tektoniczne” rozdzielają nie pojedyncze narody lub państwa, lecz całe
cywilizacje posiadające własną kulturę i tożsamość kulturową
C) Kultura i tożsamość kulturowa–tożsamość cywilizacji, kształtująca wzorce
spójności, dezintegracji i konfliktu w przyszłym świecie;
D) wielobiegunowość i wielocywilizacyjność globalnej polityki, postępująca
zmiana układu sił między cywilizacjami
E) zmniejszanie znaczenia globalnej potęgi USA–przesuwanie ośrodka kontroli
nad światem
F) umacnianie się cywilizacji niezachodnich świadomych swojej potęgi
G) nasilenie konfliktów między cywilizacjami: zachodnią a Chinami i islamem–
przyczyna: ekspansywna polityka zachodu
H) zmiana układu sił pomiędzy cywilizacjami i ich głównymi ośrodkami–walka o
prymatprzyczyną konfliktów i wojen
 TEORIA „POLA GRY”-„WIELKA SZACHOWNICA” –Z. BRZEZIŃSKIEGO\
Pięciu aktywnych geostrategicznych graczy-
a) ZACHÓD- idea uniwersalnych wartości (Niemcy, Francja)
b) POŁUDNIE- nieprzewidywalne politycznie państwa islamu
c) WSCHÓD- terytorium i ludność, eksplozja rozwoju (Chiny, Indie)
d) OBSZAR ŚRODKOWY- niestabilny i organizacyjnie rozczłonkowana
Rosja
e) najbardziej ekspansywne państwa wydające najwięcej na zbrojenia;-
5 najsilniejszych ekonomicznie i militarnie państw (po USA);-państwa
posiadające BMR;-państwa stanowiące potencjalne zagrożenie dla
hegemonii USA
f) Wielka Brytania, Japonia i Indonezja– ograniczone możliwości
wpływania na równowagę sił na świecie
  TEORIA „FAL CYWILIZACYJNYCH” –A. TOFFLERA
3 Fale cywilizacyjne i sposoby pozyskiwania dóbr:
A) Cywilizacja rolnicza- ok. 10000r. p.n.e- niewolnictwo, feudalizm
B) Cywilizacja industrialna- połowa XVIIIw.- Kapitalizm
C) Cywilizacja Informacyjna- XX/ XXI w.

18. Ład międzynarodowy początku XXI wieku – główni gracze strategiczni –

charakterystyka.
 USA- Pozycja hegemona światowego (korzyści i niedogodności): czy ją
utrzymywać?
▪Oczekiwanie na partnera: Chiny?
▪Wizja „koncertu mocarstw”? (jedno supermocarstwo i wiele politycznych potęg)
▪Alternatywne koncepcje przyszłego ładu
 Rosja:
▪Powrót mocarstwowego nacjonalizmu. Rosja dziś–jak Niemcy po Wersalu
(upokorzeni przez zwycięzców);
▪Walka o własnąpozycję, dążenie do dominacji regionalnej (strefa wpływów);
▪Geopolityczna linia uskoku na południu i zachodzie Rosji (rywalizacja: Rosja -
Zachód);
▪Preferowanie systemu wielobiegunowego (multipolarnego);
▪Chiny –partner czy rywal?
 CHINY, INDIE, JAPONIA
▪Chiny: czekanie na szansę
▪Indie: nadzieja na szansę
▪Japonia: zatrzymać szansę
 ONZ:
▪Siła i słabość
▪Moderator ładu
▪Szansa na rząd światowy?
 Unia Europejska:
▪Nadzieje UE jako ponowoczesnego, „dobrowolnego imperium” (nie
narzucanego, wspólnota wartości i interesów, dobrowolne samoograniczenie
suwerenności;
▪„Zadyszka” integracyjna
▪Potęga gospodarcza, „karzeł” polityczny
 NATO:
▪Regionalny system obronny?
▪Globalny system bezpieczeństwa (GLOBALTO)?
19. Teoria państwa – definiowanie, atrybuty, rodzaje państw, upadłość państwa.
 Państwo –to termin, który w nauce jest interpretowany na wiele sposobów i ma
niezwykle szerokie pole znaczeniowe: odnosi się do zbioru instytucji, jednostki
terytorialnej, idei filozoficznej, instrumentu przymusu czy ucisku, jest również
podmiotem i podstawowym uczestnikiem stosunków międzynarodowych.
A) To typ wspólnoty politycznej obejmującej zespół norm politycznych oraz
zbiorowość społeczną zajmującą określony obszar terytorialny i
podporządkowaną jednemu ośrodkowi suwerennej władzy politycznej.
 B) Przynależność do państwa jest sformalizowana i powstaje przez nabycie
obywatelstwa.
C) Państwo jest podstawową formą organizacji życia politycznego społeczeństwa
narodowego.
 Atrybuty państwa: ludność, władza, terytorium, zdolność do nawiązywania i
utrzymywania stosunków z innymi państwami
 Upadek państwa: Zgodnie z wykładnią prawa międzynarodowego państwo może
upaść poprzez:
a) inkorporację, (czyli włączenie jednego państwa, całego jego terytorium
do innego państwa lub państw),
b) rozpadnięcie się państwa na kilka części składowych,
c) połączenie, kiedy to państwa dobrowolnie łączą się, tworząc nowe
państwo.

20. Mocarstwowość – definiowanie, rodzaje i przykłady mocarstw.

 Mocarstwo- państwo, które ze względu na swój potencjał militarny oraz
ekonomiczny (produkt krajowy brutto) odgrywa ważną rolę na świecie i potęgą, a
zarazem siłami wpływów przewyższa inne państwa[1], wykazuje odpowiednią
rolę, kreuje w znacznym stopniu stosunki międzynarodowe we wszelkich
dziedzinach, posiada znaczne możliwości wewnętrzne (militarne, ekonomiczne
etc.), w obu tych sferach wyraźnie górujące nad innymi państwami[a].

A) mocarstwa uniwersalne, zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach

stosunków zewnętrznych (np. USA, imperium rzymskie)

B) mocarstwa sektorowe, zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie, (np. w

technologii, gospodarcze czy handlu, tj. Japonia, Niemcy,

C) mocarstwa regionalne, zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie, (np. Francja)

21. Unia Europejska – najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i
kompetencje najważniejszych organów i instytucji, liderzy/przewodniczący najważniejszych organów.
UE- jest to zbiór krajów europejskich, które postanowiły połączyć swoje siły, współpracować ze sobą
oraz pomagać sobie nawzajem, by ludziom żyło się lepiej, bezpieczniej i łatwiej
Przykładowe państwa należące do UE: Polska (od 01.05.2004r.), Belgia, Chorwacja, Francja, Holandia,
Włochy
9 maja 1950 Schuman przedstawił propozycję utworzenia zorganizowanej Europy twierdząc, że jest
to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako Deklaracja Schumana,
jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej,
07.02.1992 w Maastricht podpisano traktat powołujący Unię Europejską. Formalnie za datę jej
powstania przyjmuje się 1 listopada 1993 roku. Unia Europejska zrzesza obecnie 27 państw.
Zadanie i rola UE:
● zachowanie pokoju w Europie
● zapewnienie ludziom dobrobytu
● sprawiedliwość i troska o każdego
● szanowanie wszystkich języków i kultur
● silna gospodarka europejska i wspólna waluta
● wspieranie wartości humanitarnych
● ochrona środowiska
Najwyższe organy UE i ich kompetencje
Parlament Europejski- reprezentuje obywateli państw członkowskich UE. Posłowie są wybierani w
wyborach bezpośrednich. PE podejmuje decyzje dotyczące prawa europejskiego wspólnie z Radą UE,
zatwierdza budżet UE, prowadzi sieć biur kontaktowych w stolicach UE, Londynie, Edynburgu i
Waszyngtonie.
Rada Europejska- szefowie państw lub rządów krajów UE spotykają się jako Rada Europejska, aby
określić kierunek polityczny i priorytety UE. Na jej czele stoi przewodniczący wybierany na 2,5 letnią
kadencję, którą można jednokrotnie odnowić. Rada nie przyjmuje aktów prawnych, z wyjątkiem
ewentualnych zmian w Traktacie UE.
Komisja Europejska- reprezentuje wspólne interesy UE, jest głównym organem wykonawczym UE,
przedstawia wnioski w sprawie nowych aktów prawnych, które są następnie analizowane i
przyjmowanie przez PE i RE
22. ONZ - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i kompetencje
najważniejszych organów i instytucji, rola sekretarza generalnego.

● 193 państwa
● 14 sierpnia 1941 r.- karta atlantycka, dokument zapowiadający ONZ
● 26 czerwca 1945 r.- San Francisco, karta narodów zjednoczonych- „konstytucja” ONZ
● 24 października 1945 r. powstanie ONZ
Rola:
-Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych
wysiłków.
-Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i suwerennej
równości.
-Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych na zasadzie współpracy
międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań.
-Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów
Organy:
● Zgromadzenie Ogólne- ustala zasady współpracy, omawia kwestie i rozwiązania dotyczące
pokoju na świecie oraz dotyczące karty narodów zjednoczonych
● Rada Bezpieczeństwa-Funkcjonuje w systemie ciągłym, W przypadku zaistnienia zagrożenia
dla pokoju międzynarodowego Rada Bezpieczeństwa rozważa w pierwszej kolejności sposoby
pokojowego rozwiązania konfliktu
● Rada Gospodarcza i Społeczna- odgrywa kluczową rolę w budowaniu międzynarodowej
współpracy na rzecz rozwoju oraz w ustalaniu zadań priorytetowych dla Organizacji
● Rada Powiernicza- utworzono ja dla sprawowania międzynarodowej kontroli nad 11
terytoriami w celu zapewnienia im odpowiedniego przygotowania do przejęcia niezależnej władzy i
odzyskania niepodległości (zawiesiła działalność z powodu odzyskania niepodległości na terytoriach
zależnych)
● Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- główny organ sądowy ONZ, rozwiązuje spory
między państwami
● Sekretariat -Wykonuje rzeczowe i administracyjne zadania ONZ pod kierunkiem m.in
Sekretarza Generalnego i Rady Bezpieczeństwa (Antonio Guterres od 2017)

Siedziba: W grudniu 1945 Kongres Stanów Zjednoczonych zaproponował, aby siedziba ONZ mieściła
się w Nowym Jorku, co zostało zaakceptowane. Budynek siedziby głównej otwarto już na początku
1951 roku. Część instytucji funkcjonuje jednak w innych miastach świata, m.in. w Genewie,
Hadze,Nairobi i Wiedniu
23. NATO - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania
i kompetencje najważniejszych organów i instytucji, rola sekretarza generalnego.
NATO- międzynarodowa organizacja polityczno-wojskowa utworzona na mocy podpisanego 4
kwietnia 1949 roku Traktatu północnoatlantyckiego. W skład NATO wchodzi obecnie 30 państw
(m.in. Belgia, Dania, Słowenia, Łotwa, Kanada, Niemcy, USA). Polska dołączyła do NATO w 1999 roku.
Siedziba Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego mieści się w Brukseli.
Rola:
● obrona ludności
● zapewnienie współpracy między państwami członkowskimi
● prowadzenie konsultacji w kwestiach bezpieczeństwa
● zwalczanie pojawiających się nowych zagrożeń metodami politycznymi lub militarnymi
● reagowanie w sytuacjach kryzysowych i dążenie do utrzymania pokoju
Zadania NATO:
● zapewnienie bezpieczeństwa, do którego dąży się poprzez debaty mające na celu
zapobieganie konfliktom między państwami członkowskimi NATO jak i państwami partnerskimi
● reforma systemów obronnych
● misje pokojowe
● zapobieganie konfliktom we “własnym gronie” oraz poza nim
● dążenie do pokojowego rozwiązywania sporów
● planowanie na wypadek sytuacji specjalnych (zmaganie się z katastrofami)
● promowanie współpracy w dziedzinie nauki i ochrony środowiska
Sekretarz generalny: od 01.10.2014 r. jest nim Jens Stoltenberg
● najwyższy rangą międzynarodowy urzędnik Sojuszu.
● jego zadaniem jest kierowanie procesem konsultacji i podejmowanie decyzji w obrębie
Sojuszu
● dba o wdrażanie decyzji
● jest głównym rzecznikiem NATO oraz przewodniczącym Sztabu Międzynarodowego, który
zapewnia porady, wytyczne i wsparcie administracyjne dla krajowych przedstawicielstw przy głównej
siedzibie NATO
Rola, zadania i kompetencje najważniejszych organów i instytucji
● Grupa planowania nuklearnego- zajmuje się sprawami broni nuklearnej, przeciwdziała jej
proliferacji, a także zajmuje się kontrolą istniejących zasobów broni atomowej
● Rada Północnoatlantycka- główny organ decyzyjny o charakterze politycznym w strukturze
NATO. Każde państwo członkowskie ma swojego reprezentanta w NAC. Rada zbiera się na różnych
szczeblach co najmniej raz w tygodniu lub za każdym razem gdy zachodzi taka potrzeba.
Przewodniczącym rady jest sekretarz generalny, który pomaga członkom w dochodzeniu do
porozumienia w kluczowych kwestiach.
● Komitety Niższego Szczebla- jest to sieć komitetów, które zajmują się wszelkimi
zagadnieniami istotnymi dla Sojuszu- od spraw o charakterze politycznym do kwestii bardziej
technicznych. W pracach komitetów regularnie uczestniczą przedstawiciele oraz eksperci ze
wszystkich państw
● Komitet Wojskowy- w jego skład wchodzą szefowie obrony państw członkowskich NATO,
Międzynarodowy Sztab Wojskowy będący organem wykonawczym Komitetu Wojskowego,
Sojusznicze Dowództwo Operacyjne oraz Sojusznicze Dowództwo ds. Transformacji. Komitet wydaje
zalecenia i udziela opinii w sprawach wojskowych, które potem przedstawia Radzie NATO.
Przewodniczącym jest marszałek lotnictwa Sir Stuart Peach od 2018 roku.

Na ćwiczeniach mówiła o dwóch gościach z Polski:

Tomasz Szatkowski- polski prawnik, od 2019 roku ambasador RP przy NATO (stałe przedstawicielstwo
RP przy NATO, koncentruje się na polityce sojuszniczej)
Generał Sławomir Wojciechowski- absolwent naszej uczelni, od lipca 2022 roku objął funkcję
Polskiego Przedstawiciela Wojskowego przy Komitetach Wojskowych NATO i UE.
24. Zagrożenia asymetryczne/konflikty asymetryczne – teoria i przykłady.
Zagrożenia asymetryczne - rozumiane są jako działania destrukcyjne słabego podmiotu (o
mniejszym potencjale), stosującego odmienne metody i sposoby prowadzenia konfliktu oraz
wykorzystującego dysproporcje potencjałów (militarnych), stanowiących zagrożenie dla różnych
kategorii uczestników stosunków międzynarodowych.
Wymienić można:
● terroryzm międzynarodowy,
● transnarodowa przestępczość zorganizowana (np. przemyt broni, materiałów
niebezpiecznych, narkotyków, handel ludźmi)
● użycie broni masowego rażenia przez podmioty państwowe,
● wrogie zastosowanie technologii informatycznych.
Zagrożenia asymetryczne zawierają w swej istocie wiele różnorakich środków oddziaływania
militarnego oraz niemilitarnego. Do takich środków zalicza się:
● oddziaływania na infrastrukturę fizyczną (tunele, rurociągi, mosty, wieże)
● elektroniczną – informatyczną (energia, finanse, komunikacja)
● wojskową (sieci dowodzenia, łączność)
● społeczną i kulturową (bieda, migracja, religia)
● władzy państwowej (korupcja, niepokój społeczny)

25. Interwencje humanitarne – definiowanie i przykłady.

Interwencja humanitarna- to działanie podjęte przez państwo/ grupę państw lub przez organizację
międzynarodową, które przy użyciu siły interweniują w sprawy wewnętrzne innego państwa, głównie
w celu ochrony jego obywateli przed masowymi naruszeniami uznanych międzynarodowo praw
człowieka.
Przykłady interwencji humanitarnych:
MONUSCO - misja stablizacyjne ONZ w Demokratycznej Republice Konga z 1964 roku, obecnie
przebywa tam dwóch polskich ekspertów wojskowych.
UNITAF- misja pokojowa w Somalii 1992 rok
UNMIL- misja ONZ w Liberii, w działaniach uczestniczy dwóch ekspertów wojskowych i trzech
policjantów pochodzących z Polski
Polacy pomagali przy operacjach ONZ w: Bośni i Hercegowinie, w Kosowie
26. Charakter współczesnych konfliktów zbrojnych.

Konflikt zbrojny to sytuacja, w której doszło do użycia siły zbrojnej między stronami. Oznacza to, że
do konfliktów zaliczymy wszelkie przejawy walki zbrojnej.
Od konfliktu zbrojnego należy odróżniać spór międzynarodowy, w którym konfrontacja między
stronami prowadzona jest innymi metodami niż walka zbrojna, np: przy użyciu środków
ekonomicznych, dyplomatycznych, informacyjnych.
Źródła konfliktów:
● rozbieżność interesów i celów poszczególnych podmiotów
● czynniki: ekonomiczne (dostęp do złóż ropy naftowej), polityczne, ideologiczne (konflikt
izraelsko-arabski)
● aspiracje mocarstw regionalnych do dominacji
Obecnie najpoważniejszy konflikt:
● protesty państw północnej Afryki przeciwko ograniczeniom wolności, łamaniu praw
człowieka, korupcji i nepotyzmowi
● konflikt na obszarze Ukrainy

Skutki konfliktów: straty ludności , rozwój patologii społecznych , niekontrolowane migracje,

załamanie gospodarcze
27. Rola organizacji międzynarodowych w zapewnieniu pokoju i bezpieczeństwa na świecie.
● wywieranie wpływu na otoczenie
● utrzymanie pokoju na świecie i bezpieczeństwa międzynarodowego
● ochrona praw człowieka
● poszanowanie zobowiązań międzynarodowych
● wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju na świecie

28. Megatrendy, trendy, zjawiska, procesy czynniki kształtujące stosunki polityczne.

„megatrendy” to nic innego jak wielkie prądy powodujące zmiany. Wpływają one na dzieje ludzkości,
wyznaczając kierunki, w których w przyszłości będzie podążał świat. Jednocześnie pozwalają
prognozować przyszłe zmiany, przystosowywać się do nich, zapobiegać im lub ograniczać ich
oddziaływanie.
Trendy pozytywne to zazwyczaj te, którym przypisuje się potencjał rozwojowy, umożliwiający wzrost
ogólnego dobrobytu i podniesienie szeroko rozumianej „jakości” życia.
Trendy o oddziaływaniu negatywnym postrzegane są jako zagrożenia dla stabilizacji i porządku
społecznego.
29. Współczesna myśl polityczna (istota, pojęcie, podział, główne cechy i nurty - geneza i
współczesność, ideologia, doktryna)
Myśl polityczna to przejaw aktywności intelektualnej, której przedmiotem są kwestie stanowiące
obszar zainteresowania polityki, zagadnienia związane z człowiekiem jako istotą polityczną,
organizacją społeczeństwa, państwa, prawa.
Doktryna
● doktryna to termin wykorzystywany do ujęcia całościowych twierdzeń, spójnych
przedmiotowo obejmujących określone dziedziny wiedzy lub autorstwa danego myśliciela.
● znaczenie węższe- przyjęcie określonego praktycznego sposobu postępowania w określonym
obszarze państwa np. polityce bezpieczeństwa
● znaczenie szersze- refleksja o poglądach na temat państwa, prawa i polityki

Ideologia
● rozwinięta forma myśli politycznej, której treść obejmuje usystematyzowany zespół idei,
poglądów o świecie, a także akceptowanych wartości i celów określonych sił politycznych
● służy zbudowaniu uporządkowanego obrazu świata istniejącego oraz doskonałego świata
przyszłości
● jest modelem intelektualnym, który poprzez uproszczenia porządkuje wielowymiarową
rzeczywistość nadając jej całościowy, prosty, zrozumiały i jednorodny obraz dostosowany do
percepcji i zdolności intelektualnych przeciętnego człowieka
Funkcje ideologii: programowa (konstytucja określa pewne kierunki rozwoju państwa i jego
instytucji,), motywacyjna (obywatele zostają wynagrodzeni ponieważ sprostali oczekiwaniom
władzy?), legitymizująca (prawo jest przestrzegane, nikt nie podważa władzy)
Geneza i współczesność
podział współczesnej myśli politycznej: ultralewica, lewica, centrolewica, centrum, centroporawica,
prawica, ultraprawica
lewica:
● racjonalostycznie uzasadnione idee: wolności, równości, sprawiedliwości
● eksponowanie interwencjonizmu państwowego wynikającego z zasady solidaryzmu
społeczngo
● wysoka wrażliwość na ludzką krzywdę
● państwo ma działać przeciwko nierównościom i wykluczeniem słabyszch
● propagowanie przemian i rozwoju
prawica:
● porządek społeczny oparty na: ładzie, porządku, tradycji, hierearchii, rodziny, ojczyzny,
narodu
● zmiany mogą zajść tylko na drodze powolnej ewoloucji
● człowiek jest integralnym elementem większych zbiorowości
● akceptowanie skrajnych różnić majątkowych w społeczeństwie
centrum:
● umiarkowane koncpecje znajdujące się między lewicową i prawicową myślą polityczną
(płynne granice)
● zasada “złotego środka” Arystotelesa

Wyróżniamy podział myśli politycznej ze względu na;

● adresatów- masowa i elitarna myśl polityczna
● podziały klasowe- robotnicza, chłopska, drobnomieszczańska, burżuazyjna myśl polityczna
● stosunek do religii- świecka i religijna myśl polityczna
● cele- realistyczna i utopijna myśl polityczna
● etap rozwoju- niedojrzała, rozwijająca się i dojrzała myśl polityczna
Podział polityczny;
● liberalizm- wolność jest nadrzędną wartością
● konserwatyzm- umacnianie tradycjnych wartości, religii, rodziny, obrona porządku
społecznego
● socjalizm- wspólnotowa wizja społeczeństwa, równość społeczna, demokratyzm
● nacjonalizm- przekonanie o wyższości własnego narodu nad innymi, naród to najdoskonalsza
forma życia zbiorowego
● anarchizm- człowiek z natury jest dobry i ma zdolności do doskonalenia i rozwoju, preferuje
spontaniczne życie grupowe, eksponuje ideę równości oraz sprawiedliwości

30. Systemy polityczne, systemy rządów, systemy władzy, partie polityczne, programy polityczne.
system polityczny- zespół organów państwowych, partii politycznych, organizacji i grup społecznych,
które uczestniczą w działaniach politycznych na terenie danego państwa. Do szeroko rozumianej
definicji tego pojęcia zaliczamy również ogół zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między
nimi.
rodzaje systemów politycznych ze względu na ustrój państwa:
● demokratyczny- obywatele mają wpływ na decyzje i je kontrolują
● totalitarny- absolutna kontrola nad całym życiem społecznym
● autorytarny- władza uważa się za stojącą ponad obywatelami dlatego wymaga od nich
posłuszności
rodzaje systemów politycznych ze względu na formę państwa:
● monarchia- władza należy do monarchy pełniącego swoją funkcję dożywotnio
-absolutna- monarcha sprawuję pełną władze (sądwoniczą, ustawodawczą i wykonawczą)
-parlamentarną- władzę sprawuje wybrany w wyborach powszechnych parlament i odpowiedzialny
przed nim rząd, władza monarchy jest symboliczna
● republiki- najwyższe władze pochodzą z wyborów na określony czas zwany kadencją
systemy rządów- relacja między władzami w państwie wynikająca z realizacji zasady podziału władz
Wyróżnia się:
● system prezydencki- prezydent pochodzi z wyborów i jednocześnie pełni funkcję głowy
państwa oraz szefa rządu, prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej i nie może rozwiązać
parlamentu (przykład państwa USA)
● prezydencko-parlamentarny- funkcja głowy państwa i szefa rządu jest podzielona, parlament
pochodzący z wyborów powszechnych zajmuje nadrzędne stanowisko w stosunku do innych
instytucji władzy wykonawczej, głowa państwa może rozwiązać parlament (Wielka Brytania)
● przedstawicielski-forma sprawowania władzy przez naród, który jako suwerena wybiera
swoich przedstawicieli do organu sprawującego w jego imieniu władzę (Polska)
● system zgromadzenia- parlament łączy kompetencje ustawodawcze i wykonawcze
(Szwajcaria)

31. WNP - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i kompetencje
najważniejszych organów i instytucji.
Wspólnota Niepodległych Państw- organizacja gospodarczo-polityczno-wojskowa założona przez trzy
kraje: Rosję, Ukrainę i Białoruś zrzeszająca większość byłych republik Związku Radzieckiego,
utworzona na mocy porozumienia białowieskiego z 08.12.1991 roku, podpisana przez prezydenta
Rosji Borysa Jelcyna.
Siedziba organizacji znajduje się w Mińsku na Białorusi.
Obecnie liczba członków WNP wynosi 11 (Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan,
Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Ukraina i Uzbekistan)
Rola WNP:
● stworzenie przestrzeni współpracy gospodarczej, politycznej
● wspólna troska o ochronę środowiska
Najwyższe organy i instytucje
● Rada Szefów Państw
● Rada Szefów Rządu
● Rada Ministrów Spraw Zagranicznych
● Rada Ministrów Obrony
● Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych
● Rada Dowódców Wojsk Ochrony Pogranicza
● Międzynarodowy Komitet Ekonomiczny
● Komitet Statystyczny
● Komitet Kosmiczny
● Komitet Transportu
● Międzynarodowy Komitet Lotniczy

32. OBWE - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i kompetencje
najważniejszych organów i instytucji.
OBWE- Organizacja bezpieczeństwa i współpracy w Europie
1 stycznia 1995- powstanie w wyniku przekształcenia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie w organizację.
1994- Budapeszt, podjęcie decyzji o powstaniu obwe
Cel powstania:
● Służenie jako wielostronne forum dialogu i negocjacji między Wschodem a Zachodem Europy

Zadania OBWE:
● Umacnianie bezpieczeństwa i współpracy na obszarze działanie w wymiarach
bezpieczeństwa: polityczno-wojskowym, gospodarczo-ekologicznym, ludzkim.
● Zapobieganie konfliktom w regionie OBWE, obejmującym obszar “od Vancouver po
Władywostok”.
Przewodniczący:
● Ponosi pełną odpowiedzialność za działalność wykonawczą OBWE.
● Funkcję tę pełni minister spraw zagranicznych kraju, który był gospodarzem ostatniego
posiedzenia Rady Ministerialnej.
● Obecnie jest nim Zbigniew Rau (Polska sprawuje prezydencję w OBWE od 01.01.2022 r.)
Sekretarz:
● Pełni funkcję nadzorcy i koordynatora pracy organizacji.
● Działa jako przedstawiciel przewodniczącego i wspiera jego działalność.
● Jest najwyższym urzędnikiem OBWE i kieruje pracą sekretariatu OBWE.
● Powołuje go Rada Ministerialna na 3-letnią kadencję.
● Jego biuro znajduje się w Wiedniu.
Organy:
● Rada ministerialna- Główne forum konsultacji politycznych, jest naczelnym organem
decyzyjnym.Odpowiada za organizację Spotkań Szefów Państw i Rządów i wykonuje jego decyzje.
● Wysoka rada- rozważa i wytycza główne założenia polityki OBWE i budżetu organizacji.
● Stała rada- Koordynator pracy organizacji między poszczególnymi sesjami wysokiej rady.
Organ konsultacji i podejmowania decyzji.
● Szczyt OBWE- ustalenie priorytetowych zadań organizacji
● Spotkanie przeglądowe- Dokonuje się na nich przeglądu działalności OBWE łącznie z
implementacją jej postanowień oraz rozważa dalsze kroki mające na celu umocnienie OBWE.
● Forum współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa- zajmuje się sprawami dotyczącymi
rozbrojeniu i zapobieganiu konfliktom.

33. Rada Europy - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i
kompetencje najważniejszych organów i instytucji.

34. ASEAN - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i kompetencje
najważniejszych organów i instytucji.

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodnie- organizacja polityczno-gospodarcza powstała

na gruzach Association of South East Asia utworzonego przez Malezję, Filipiny i Tajlandię w 1961
roku. Powstała na podstawie Deklaracji z Bangkoku w 08.08.1967 roku. Organizacja posiada swoją
siedzibę w Dżakarcie.
Rola i zadania:
● zapewnienie przyspieszonego wzrostu gospodarczego, postępu społecznego i rozwoju
kulturalnego w regionie
● działania na rzecz zapewnienie pokoju i stabilizacji w regionie poprzez poszanowanie prawa i
sprawiedliwości przy jednoczesnym respektowaniu zasad zawartych w KNZ
● współpraca w dziedzinie: ekonomicznej, społecznej, kulturalnej, technicznej i
administracyjnej
● dostarczenie pomocy w sferze szkolenia i wyposażenia krajów regionu i przemysłu oraz
rozwoju handlu

Najważniejsze organy i instytucje:

● Spotkanie Szefów Rządów- podejmowanie najważniejszych decyzji i wyznaczenie kierunków
działania organizacji
● Konferencje Ministerialne- organ naczelny, obradujący regularnie raz do roku, nadzoruje
pracę niższych organów, składa się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich
● Stała Komisja- zajmuje się bieżącymi zadaniami, składa się z ministra spraw zagranicznych
danego kraju, a także ambasadorów reszty państw członkowskich
● Sekretariat- zarządza i reprezentuje go Sekretarz Generalny, który obejmuje stanowisko przez
2 letnią kadencję
35. Unia Afrykańska - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i
kompetencje najważniejszych organów i instytucji.
○ 55 państw członkowskich
○ 9 Lipca 2002r. - rozpoczęcie działalności, kontynuując niejako funkcjonowanie Organizacji
Jedności Afrykańskiej (organizacji powstałej w 1963 r.
○ 26 maja 2001- podpisanie statutu UA
● 1999 r.- idea powstania organizacji podczas szczytu OJA

Cele i zadania:
•promocja rozwiązań demokratycznych na kontynencie;
•wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich;
•walka z nędzą i korupcją;
•upowszechnianie i ochrona praw człowieka;
•działanie na rzecz integracji polityczno-gospodarczej kontynentu (m.in. wspólna waluta Afro);
•działanie na rzecz zakończenia konfliktów na kontynencie afrykańskim, a w przyszłości
przeciwdziałanie im.
Organy:
● Zgromadzenie Unii- Jest to spotkanie szefów państw członkowskich lub ich przedstawicieli,
podczas Zgromadzenia uczestnicy wybierają przewodniczącego Unii Afrykańskiej, który przez rok
pełni role kierownicze.
● Rada Wykonawcza- Do podstawowych kompetencji Rady należy przeciwdziałanie sporom i
konfliktom, oraz polityce która może dążyć do popełniania zbrodni przeciwko ludzkości, a także
realizowanie zadań z zakresu budowania i utrwalania pokoju w Afryce.
● Parlament Panafrykański- stanowi on organ legislacyjny Unii.
● Rada ds. Pokoju i Bezpieczeństwa-podstawowym zadaniem Rady jest stabilizacja sytuacji w
Afryce, promowanie pokoju, prowadzenie misji pokojowych, pomoc w pokojowym rozwiązywaniu
konfliktów.
● Trybunał Sprawiedliwości- główny organ sprawiedliwości
● Rady Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna
Sekretarz- Macky Sall
Siedziba: Etiopia- Addis abeba

36. Organizacja Państw Amerykańskich - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności,

rola, zadania i kompetencje najważniejszych organów i instytucji.
Utworzona w 1948 r. na IX Międzyamerykańskiej Konferencji w Bogocie jako kontynuacja Unii
Panamerykańskiej utworzonej w 1910 r. Członkami OPA są wszystkie państwa Ameryki, poza
terytoriami państw Europy (np. Gujana Francuska).
W strukturze OPA działała także Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka (od 1960 r.) i
Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (od 1978 r.).
Jej statutem jest Karta Organiczna podpisana 30 kwietnia 1948 r. w Bogocie przez wysłanników 21
państw.
Zadanie:
● umacnianie pokoju i bezpieczeństwa kontynentu amerykańskiego,
● pokojowe regulowanie sporów między państwami członkowskimi,
● wspólne rozwiązywanie problemów ekonomicznych, społecznych i politycznych.
● OPA funkcjonuje jako organizacja regionalna ONZ.
W Karcie zostały także zapisane zasady, którymi się ma kierować organizacja. Są to:
● suwerenność i równość państw
● pokojowe rozwiązywanie sporów
● nieinterwencję
● przestrzeganie praw człowieka i promowanie demokracji przedstawicielskiej
● nieuznawanie zdobyczy terytorialnych zdobytych siłą
● zasadę solidarności w przeciwstawianiu się agresji
● uznanie pluralizmu ideologicznego półkuli zachodniej
● promowanie integralnego rozwoju
Struktura OPA:
● Zgromadzenie Ogólne jest najwyższym organem OPA. Składa się z przedstawicieli wszystkich
państw wchodzących w skład organizacji. Zbiera się ono raz do roku. Każdy kraj posiada jeden głos,
decyzje w kwestiach ogólnych zapadają zwykłą większością głosów, natomiast w szczególnych –
większością 2/3 głosów. Zgromadzenie określa politykę i główne kierunki działania OPA, nadzoruje jej
współpracę z innymi organizacjami, zatwierdza budżet oraz wybiera Sekretarza Generalnego OPA.
● Konferencje Konsultacyjne Ministrów Spraw Zagranicznych są kolejnym organem OPA.
Zwołuje się je w razie doraźnej potrzeby; ich przedmiotem są kwestie z zakresu stosunków
międzynarodowych. Posiadają one organ pomocniczy w postaci Konsultacyjnego Komitetu Obrony, w
skład którego wchodzą naczelni dowódcy armii państw członkowskich.
● Stała Rada z siedzibą w Waszyngtonie, jest organem kierującym bieżącymi sprawami
organizacji, składa się z ambasadorów państw członkowskich.
● Sekretarz Generalny (Luis Leonardo Almargo Lemes) wraz z Sekretariatem Generalnym pełnią
główne funkcje administracyjno-techniczne.
37. Liga Państw Arabskich - najważniejsze daty z historii powstania i aktywności, rola, zadania i
kompetencje najważniejszych organów i instytucji.
Organizacja międzynarodowa utworzona 22 marca 1945 w Kairze na mocy Paktu ustanawiającego
Ligę Państw Arabskich przez państwa powiązane wspólnotą języka, historii, kultury i religii.
Założycielami Ligi było 6 państw: Egipt, Irak, Syria, Transjordania (od 1949 Jordania), Liban i Arabia
Saudyjska.
Członkiem Ligi Państw Arabskich może stać się każde niepodległe państwo arabskie, które podpisze
Pakt. Państwo kandydujące zobowiązane jest do złożenia podania w Sekretariacie Generalnym,
natomiast decyzję o przyjęciu podejmuje Rada Ligi.
Członkowie: 22 (m.in.)
Arabia Saudyjska ,Egipt, Irak, Jemen, Jordania, Liban, Syria, Tunezja
Zadanie i Rola organizacji:
● zacieśnienie współpracy politycznej, społecznej, ekonomicznej, edukacyjnej i kulturowej
pomiędzy powstającymi po II wojnie światowej nowymi państwami arabskimi
● zapewnienie równowagi politycznej
● stworzenie jednolitej siły przeciwstawnej do ruchów syjonistycznych (ruch społeczny dążący
do odtworzenia żydowskiej siedziby narodowej na terenach starożytnego Izraela)
● koordynacja akcji politycznych prowadzących do ściślejszej współparcy
● koordynacja działalności gospodarczej i kulturalnej na rzecz wszystkich Arabów
Organy organizacji i ich funkcje:
● Rada Ligi- organ plenarny. Działa opierając się na Regulaminie uchwalonym 13 października
1951 r. Składa się z przedstawicieli wszystkich członków. W zależności od potrzeb zbiera się na
szczeblu szefów państw, szefów rządów lub ministrów spraw zagranicznych. Każdy przedstawiciel
dysponuje jednym głosem. Decyzje podejmowane są jednomyślnie, w zależności od omawianego
problemu, zwykłą większością głosów, większością kwalifikowaną 2/3. Rada zbiera się dwa razy do
roku (w marcu i wrześniu). Ma obecnie 16 Komitetów Wyspecjalizowanych. Za najważniejszy organ
Rady uznaje się Komitet Polityczny powołany w 1946 r. Rada zatwierdza też projekt budżetu i ustala
składki członkowskie poszczególnych państw.
● Rada Wspólnej Obrony – założona w 1950 r., po zawarciu umowy o Wspólnej Obronie i
Współpracy Gospodarczej. Celem jej powołania była próba eliminacji błędów popełnionych przez
kraje arabskie w zakresie współdziałania militarnego w wojnie z Izraelem w 1948 r. Składa się ona
ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony państw członkowskich. Podlega jej stały Komitet
Wojskowy, składający się z szefów sztabów armii państw arabskich. Decyzje podejmowane w tym
organie większością dwóch trzecich głosów są obowiązkowe.
● Rada Gospodarcza – Jej utworzenie przewidywał Układ o Wspólnej Obronie i Współpracy
Ekonomicznej z 13 kwietnia 1950 r., który wszedł w życie 22 sierpnia 1952 r. Do powołania i
usamodzielnienia się Rady Gospodarczej doszło w 1959 r. Składa się z ministrów państw
członkowskich, odpowiedzialnych za sprawy gospodarcze lub ich przedstawicieli. Jej zadaniem jest
stymulacja międzynarodowej współpracy gospodarczej.
● Sekretariat Główny – kieruje działalnością bieżącą Ligi. Jest głównym organem
administracyjnym i finansowym Ligi. Do 1979 r. mieścił się w Kairze, a następnie został przeniesiony
do Tunisu. Od 1990 r. jego siedzibą jest ponownie Kair. W ramach Sekretariatu działa kilkanaście
departamentów. Budżet tworzony jest ze składek członkowskich, którymi obciąża się państwo w
zależności od ich liczby ludności oraz dochodów i możliwości ludności żyjącej w danym państwie.
Obecnym sekretarzem generalnym jest: Ahmad Abu al-Ghajt
38. Organizacje wyspecjalizowane ONZ – charakterystyka i przeznaczenie.
Organizacje wyspecjalizowane (nazywane też agendami bądź agencjami wyspecjalizowanymi), które
pozostają odrębnymi podmiotami, jednak poprzez specjalne umowy, regulujące wzajemne relacje
koordynują swoją pracę z ONZ odgrywają bardzo ważną rolę. Obecnie istnieje 19 organizacji
wyspecjalizowanych. Pięć z nich stanowi tzw. grupę Banku Światowego (IBRD, ICSID, IDA, IFC, MIGA).
Termin Bank Światowy odnosi się do grupy pięciu instytucji: Międzynarodowego Banku Odbudowy i
Rozwoju, Międzynarodowej Korporacji Finansowej, Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju
(International Development Association - IDA); Agencji Wielostronnych Gwarancji Inwestycji
(Multilateral Investment Guarantee Agency - MIGA); Międzynarodowego Centrum Rozstrzygania
Sporów Inwestycyjnych (International Centre for Settlement of Investment Disputes - ICSID).
Nadrzędnym celem Grupy Banku Światowego jest redukcja ubóstwa na świecie poprzez wzmocnienie
gospodarek biednych krajów. Bank Światowy udziela pożyczek oraz buduje potencjał opierając się na
dwóch filarach rozwoju: tworzenia odpowiedniego klimatu dla inwestowania i zrównoważonego
wzrostu oraz wspieranie inwestowania w celu poprawy sytuacji ludzi żyjących w ubóstwie.

Pozostałe to: UNICEF-Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci, UNICEF – został utworzony
przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych 11 grudnia 1946, by zapewnić
żywność i opiekę zdrowotną dla dzieci i matek w krajach, które zostały zniszczone przez II wojnę
światową
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)-wspiera i koordynuje prace w dziedzinie ochrony zdrowia na
szczeblu międzynarodowym. WHO również kieruje międzynarodowe badaniami mające na celu
zapobieganie wielu chorobom.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)-wspiera międzynarodową współpracę i stabilizację
kursów wymiany walut. Udziela czasowej pomocy finansowej krajom członkowskim, które
doświadczają problemów ekonomicznych.
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)- pracuje na rzecz likwidacji
głodu i niedożywienia oraz podniesienia poziomu jakości odżywiania. Wspomaga również kraje
członkowskie we wdrażaniu zrównoważonego rozwoju rolnictwa
Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)-formułuje zasady i programy promujące podstawowe
prawa człowieka, lepsze warunki pracy i życia oraz zwiększenie poziomu zatrudnienia.
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)-pełni rolę organizacji
naukowo-badawczej pomagającej zrozumieć wyzwania dzisiejszego świata. UNESCO również pracuje
nad wytycznymi dotyczącymi kwestii etycznych w dziedzinie nauki, kultury, edukacji i komunikacji
międzyludzkiej. Jest międzynarodowym centrum wymiany informacji i wiedzy w tych dziedzinach.
Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO)-dba, by przelot z jednego państwa do
drugiego był bezpieczny i łatwy. ICAO ustanawia międzynarodowe normy i regulacje dotyczące
bezpieczeństwa, sprawności i prawidłowości transportu powietrznego.
Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna (ITU)
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO)
Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD)-ma za zadanie zwalczać głód i biedę na
obszarach wiejskich w krajach rozwijających się.
Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO)-zajmuje się bezpieczeństwem floty handlowej na morzu
oraz zapobieganiem zanieczyszczeniu środowiska morskiego przez statki.
Powszechny Związek Pocztowy (UPU)-jest wyspecjalizowaną instytucją, która zajmuje się regulacją
międzynarodowych usług pocztowych.
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO)-zajmuje się ochroną własności intelektualnej i
współpracuje z 179 państwami członkowskimi organizacji.
Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)-dostarcza miarodajną informację naukową z zakresu
warunków atmosferycznych, światowych zasobów słodkiej wody i klimatu.
Światowa Organizacja ds. Turystyki (UNWTO)-est czołową organizacją międzynarodową zajmującą się
kwestiami związanymi z turystyką. UNWTO służy jako forum do omawiania polityki turystycznej oraz
jest źródłem praktycznej wiedzy na jej temat.
Organizacje wyspecjalizowane są autonomicznymi organizacjami, stanowią odrębne podmioty prawa
międzynarodowego, mają swoich członków, odrębne organy i własne budżety, a z ONZ są połączone
specjalnymi porozumieniami zawieranymi z Radą Gospodarczo-Społeczną ONZ a zatwierdzanymi
przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.
Przeznaczenie:
Działają głównie na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczemu.
39. Międzynarodowe Trybunał Karny – najważniejsze daty z historii powstania, aktywność, rola,
zadania.
MTK- międzynarodowy organ sądowniczy z siedzibą w Hadze, utworzony na mocy Traktatu
Rzymskiego, przyjętego na Konferencji Dyplomatycznej Narodów Zjednoczonych w Rzymie, która
odbyła się w dniach od 15 czerwca do 17 lipca 1998 r. W Trybunale zasiada 18 sędziów wybieranych
w tajnym głosowaniu przez państwa, które poddały się jurysdykcji Trybunału.
Trybunał składa się z następujących organów:
● Prezydium
● Wydział Odwoławczy
● Wydział Orzekający
● Wydział Przygotowawczy
● Urząd Prokuratora
● Sekretariat
Zadania,rola i aktywność MTK;
-dążenie do pokoju i ochrony praw człowieka
-zapewnienie powszechnej sprawiedliwości
-położenie kresu bezkarności
-przyczynianie się do rozwiązywania konfliktów
-przejęcie sprawy w sytuacji, gdy krajowe organy wymiaru sprawiedliwości nie chcą lub nie są w
stanie podjąć odpowiednich działań.
-przestroga dla potencjalnych zbrodniarzy wojennych

40. Media jako uczestnik stosunków politycznych.

media przez swój zasięg, regularność i powtarzalność są konstytutywnym elementem współczesnego
społeczeństwa. w państwach demokratycznych wolne mass media są ustawiane obok władzy
ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, ponieważ ich siła jest tak wielka (jest wielka ponieważ
ich zasięg jest ogromny m.in. prasa, tv, internet,kino), że może kształtować społeczeństwo i politykę.
spełniają również funkcję kontrolną i pilnują aby nie dochodziło do nadużyć i korupcji.