Polityka - działalność społeczna dotycząca regulacji i działań w celu uzyskania jakichś celów lub

wartości przez społeczeństwo lub państwo.

Interes narodowy - zbiór celów i wartości kluczowych dla rozwoju państwa i dobrych dla jego
obywateli.

Pierwsza wojna światowa rozpoczęła się 28 lipca 1914 roku, kiedy to Austro-Węgry wypowiedziały
wojnę Serbii po zamordowaniu austriackiego następcy tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Zakończyła się
11 listopada 1918 roku, kiedy to państwa centralne poddały się, co doprowadziło do zwycięstwa
Ententy, podpisania traktatu wersalskiego i utworzenia Ligi Narodów.

Druga wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku, kiedy to III Rzesza Niemiecka
zaatakowała Polskę. Zakończyła się 2 września 1945 roku, kiedy to Japonia poddała się
bezwarunkowo po zrzuceniu przez Stany Zjednoczone bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki.

1.Pojęcie i istota narodowych i międzynarodowych stosunków

politycznych (definicje, formy, charakter, podział)
Narodowe stosunki polityczne - Relacji między podmiotami politycznymi w ramach jednego państwa,
np. między rządem a opozycją, czy między poszczególnymi partiami politycznymi.

Formy narodowych stosunków politycznych to np. wybory, konsultacje i negocjacje, protesty i

manifestacje.

Międzynarodowe stosunki polityczne - relacje polityczne pomiędzy państwami lub organizacjami

międzynarodowymi.

Formy międzynarodowych stosunków politycznych to np. dyplomacja, współpraca

międzypaństwowa, umowy międzynarodowe, konflikty zbrojne.

Charakter narodowych i międzynarodowych stosunków politycznych może być kooperacyjny lub

konfrontacyjny. W przypadku kooperacji, podmioty dążą do osiągnięcia wspólnych celów poprzez
współpracę i kompromisy. W przypadku konfrontacji, podmioty dążą do osiągnięcia swoich celów
poprzez przeciwstawianie się sobie.

Podział narodowych i międzynarodowych stosunków politycznych można dokonać na kilka

sposobów, np. na podstawie ich charakteru (kooperacyjne lub konfrontacyjne), celów (np.
ekonomiczne, polityczne, militarno-bezpieczeństwa), czy też regionu geograficznego (np. stosunki
między państwami Europy, Azji, Afryki itd.).

2. Charakterystyka państwa (definicja, cechy, typologia powstanie i

upadek państwa w stosunkach międzynarodowych).
Państwo to formalna organizacja polityczna, która zarządza określonym terytorium i jego ludnością.
Główne cechy państwa to: terytorium, ludność, suwerenność, władza i rząd. Terytorium oznacza
fizyczne granice państwa, ludność to mieszkańcy tego terytorium, suwerenność oznacza niezależność
państwa i jego niepodległość, władza to zdolność państwa do wykonywania swoich funkcji i
rządzenia, a rząd to instytucja lub grupa ludzi, którzy zarządzają państwem.

Typologia państwa może być oparta na kilka różnych kryteriów, takich jak: forma rządu (monarchia,
republika, dyktatura), system polityczny (demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm), czy też rodzaj
gospodarki (kapitalistyczna, socjalistyczna, mieszana).

Powstanie i upadek państwa może być wynikiem wielu czynników, takich jak: wewnętrzne konflikty
polityczne i społeczne, działania zewnętrzne (np. agresja innych państw, interwencje zbrojne), czy też
zmiany ekonomiczne i technologiczne.

3. Charakterystyka państw dysfunkcyjnych.

Państwa dysfunkcyjne to państwa, które nie są w stanie w pełni wykonywać swoich funkcji i zadań:

Zapewnić bezpieczeństwa i ochrony obywatelom, oraz rozwoju gospodarczego.

Główne cechy państw dysfunkcyjnych to: brak suwerenności, słaba władza, niski poziom rozwoju
gospodarczego, niestabilność polityczna i społeczna, wysoki poziom korupcji i przestępczości.

Przykłady państw upadłych: Somalia, Syria, Jemen, Sudan Południowy

4. Definicja polityki, sposoby rozumienia polityki.

Polityka to sfera życia społecznego, gdzie grupy i jednostki dążą do realizacji swoich potrzeb i
interesów poprzez władzę. Istotą polityki jest władza, zwłaszcza państwowa, która ma monopol na
stosowanie przymusu. Istnieją różne sposoby rozumienia polityki, w tym:

 Polityka jako proces decyzyjny: Wybory prezydenckie są przykładem polityki jako procesu
decyzyjnego, ponieważ obywatele decydują, kto będzie ich reprezentował.
 Polityka jako dziedzina wiedzy: Studia politologiczne są przykładem polityki jako dziedziny
wiedzy, ponieważ uczą o strukturach, procesach i zasadach rządzenia.
 Polityka jako działanie: Protesty na rzecz praw człowieka są przykładem polityki jako
działania, ponieważ ludzie działają, aby wyrazić swoje poglądy i wpłynąć na zmiany.
 Polityka jako konflikt: Spory terytorialne są przykładem polityki jako konfliktu, ponieważ
różne grupy walczą o kontrolę nad określonym obszarem.

Polityka może być rozumiana jako:

1. Policy - decyzje podejmowane przez państwo i jego organy.

2. Politics - procesy zachodzące w systemie politycznym, np. polityka partyjna.

Podział polityki obejmuje:

1. Formalno-prawną - działalność instytucji państwa.

2. Behawioralną - oddziaływanie ugrupowań władzy, konflikty.
 3. Funkcjonalną - rozwiązywanie konfliktów, rozdział dóbr, decyzje w kwestiach spornych.
4. Racjonalną - podejmowanie decyzji przez władze.
5. Postbehawioralną - rozwiązywanie problemów społeczeństwa.

5. Polityka zagraniczna – istota, cechy, funkcje, uwarunkowania, cele

i instrumenty.
Polityka zagraniczna - dziedzina polityki, która dotyczy działań i decyzji państwa w odniesieniu do
innych państw i organizacji międzynarodowych

Istota polityki zagranicznej - państwo działa w interesie swojego społeczeństwa i na rzecz ochrony
swoich wartości i interesów na arenie międzynarodowej.

Cechy polityki zagranicznej to m.in.:

● Dwustronność: relacja musi mieć przynajmniej 2 strony

● Zmienność: Polityka zagraniczna jest dynamiczna i zmienna,

● Wielowymiarowość: Może dotyczyć wielu aspektów

Funkcje polityki zagranicznej to m.in.:

● Ochrona interesów państwa na arenie międzynarodowej.

● Wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego państwa.

● Promowanie wartości i idei państwa na arenie międzynarodowej.

● Wzmacnianie pozycji i wpływu państwa na arenie międzynarodowej.

Instrumenty polityki zagranicznej to m.in.:

● Dyplomacja

● Umowy międzynarodowe

● Współpraca międzynarodowa

● Sankcje

● Siła militarna
6. Dyplomacja – definicja, geneza, funkcje dyplomacji.
Dyplomacja - Działalność polegająca na prowadzeniu negocjacji i rozmów z innymi państwami lub
organizacjami międzynarodowymi w zamiarze osiągania określonych celów politycznych i interesów.

Geneza dyplomacji sięga starożytności, kiedy to wysłannicy byli wysyłani przez władze do innych
państw w celu prowadzenia negocjacji i rozmów.

Funkcje dyplomacji to m.in.:

● Rozwiązywanie konfliktów

● Utrzymywanie kontaktów z innymi państwami

● Reprezentowanie interesów państwa

7. Organy państwa – kompetencje w dziedzinie międzynarodowych

stosunków politycznych.
Prezydent - Reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej.

● Wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych;

● zawieranie umów międzynarodowych;

● ogłaszanie wojny i pokoju.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Radosław Sikorski) - główny organ państwa odpowiedzialny za

prowadzenie polityki zagranicznej.

● Utrzymywanie stosunków Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami i organizacjami

międzynarodowymi;
● Reprezentowanie i ochrona interesów polskich obywateli oraz polskich osób prawnych za
granicą, a także współpraca z Polakami zamieszkałymi za granicą;
● Reprezentowanie i ochrona interesów Rzeczypospolitej Polskiej za granicą, w tym także przed
sądami i trybunałami międzynarodowymi.

MINISTER OBRONY NARODOWEJ (Władysław Kosiniak-Kamysz)

● kierowanie działalnością sił zbrojnych

● Działania międzynarodowe w dziedzinie bezpieczeństwa i obronności.

PREZES RADY MINISTÓW Premier (Donald Tusk)

● Zarządzanie i koordynowanie działań rządu w dziedzinie polityki zagranicznej

● Prowadzenie negocjacji i podpisywanie umów międzynarodowych

Parlament: w niektórych państwach parlament może mieć wpływ na kształtowanie polityki

zagranicznej poprzez debaty i uchwalanie ustaw.
8. Interes narodowy, suwerenność, bezpieczeństwo – pojęcie, istota,
cechy charakterystyczne.
Interes narodowy: Jest to zbiór celów i wartości, kluczowych dla rozwoju i dobrobytu państwa i
obywateli.

Suwerenność: niepodległość i niezależność państwa, które jest zdolne do samodzielnego

podejmowania decyzji politycznych i kontrolowania swoich granic.

Bezpieczeństwo narodowe - Stan, w którym państwo i jego obywatele są chronieni przed

zewnętrznymi zagrożeniami,

W każdym państwie interes narodowy, suwerenność i bezpieczeństwo są kluczowe dla utrzymania

stabilności i rozwoju, dlatego są priorytetem w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa narodowego.

9. Charakterystyka uczestników współczesnych stosunków

międzynarodowych i narodowych.
Państwa - Reprezentujące swoje narody

Naród – (reprezentowany przez państwo) potencjalni. Kiedy nie mają swojego państwa to może być
poprzez organizacje narodowyzwoleńcze

Organizacje Międzynarodowe - utworzone w celach współpracy i rozwiązywania problemów

globalnych.

Mniejszości narodowe i grupy etniczne - grupy wyróżniające się w społeczeństwie

Liderzy polityczni - osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji politycznych

Korporacje i spółki - To są firmy, które mają wpływ na wiele krajów. Muszą się liczyć z różnymi
rządami.

10. Pojęcie ładu międzynarodowego (charakterystyczne elementy).

Ład międzynarodowy to ogół zasad, norm i instytucji regulujących stosunki między państwami na
arenie międzynarodowej.

Ład międzynarodowy to sposób, w jaki państwa się dogadują i zachowują na świecie.

Charakterystyczne elementy ładu międzynarodowego to:

● Prawo międzynarodowe - to zbiór zasad, które państwa mają przestrzegać, np. nie atakować
innych państw bez powodu, nie łamać praw człowieka, nie robić broni masowego rażenia.
● Instytucje międzynarodowe - to organizacje, które pomagają państwom współpracować i
rozwiązywać problemy, np. ONZ, NATO, Unia Europejska, Światowa Organizacja Zdrowia.
● Suwerenność państw - to prawo państwa do samodzielnego rządzenia się i podejmowania
decyzji, bez ingerencji innych państw.
● Współpraca międzynarodowa - to działania, które państwa podejmują razem, aby osiągnąć
wspólne cele, np. walka ze zmianami klimatu, pomoc humanitarna, handel, pokój.
11.TYPY ŁADÓW MIĘDZYNARODOWYCH
Z uwagi na podmioty:

● regionalne, globalne; - (unia europejska)

● jednopodmiotowe (imperialne, federalne) i wielopodmiotowe - Imperium rzymskie

● międzypaństwowe (państwa) i międzynarodowe - ONZ

Z uwagi na relacje:

● Hegemoniczne, równowagi sił, kooperatywne, integracyjne - zimna wojna ZSRR i USA

Z uwagi na charakter reguł:

● ideologiczne, prawne; - zimna wojna

● narzucone, uzgodnione; - traktat wersalski

Liczbe biegunów:

● Jednobiegunowy (dominuje jedno hipermocarstwo) - usa

● Dwubiegunowy (Dominacja dwóch supermocarstw) - usa i zsrr
● Wielobiegunowy (Świat staje się polem oddziaływania trzech lub większej liczby mocarstw)

Ład westfalski (1648): Jego głównym celem była stabilizacja sytuacji politycznej w Europie po wojnach
religijnych i powstanie systemu państw narodowych, opartego na zasadzie suwerenności i równości
państw.

Ład wiedeński (1815): Jego celem było utrzymanie równowagi sił w Europie i zapobieganie ekspansji
jednego państwa na koszt innych.

Ład wersalski (1919): Określenie warunków zakończenia I wojny światowej i ustanowienie systemu
Ligi Narodów, który miał zapewnić pokój i stabilność w Europie.

Ład jałtańsko-poczdamski (1945): Ustanowienie systemu bezpieczeństwa międzynarodowego po II

wojnie światowej, opartego na współpracy między państwami i ustanowieniu ONZ.

Ład zimnowojenny (1947-1991): Rządzenie światem przez dwie superpotęgi, USA i ZSRR, które
rywalizowały o wpływy na całym świecie.

Ład pozimnowojenny: Ład, w którym wiele państw dąży do współpracy i integracji

międzynarodowej w dziedzinie gospodarki, bezpieczeństwa i innych kwestii.

12. Współczesny ład międzynarodowy

Współczesny ład międzynarodowy to wynik stosunków między państwami, a szczególnie między
mocarstwami. Jego zasadniczym elementem jest stan równowagi sił, głównie jądrowych. Ład
międzynarodowy opiera się na dążeniu do stanu równowagi między państwami na arenie polityki
międzynarodowej, często z wykorzystaniem potencjału ekonomicznego, gospodarczego oraz
militarnego.
Współcześnie mamy do czynienia z jedynym supermocarstwem na świecie – USA, mocarstwami
światowymi w postaci Unii Europejskiej, Chin i Rosji oraz mocarstwami regionalnymi, wśród których
na pierwszy plan wysuwają się Indie, Brazylia i Japonia. Ważną rolę odgrywa umiejętność
dochodzenia do konsensusu, zawieranie kompromisów i trzymanie się zasad obowiązującego prawa
międzynarodowego.

W związku z rozwojem technologicznym coraz większa liczba państw jest zaliczana do potęg
nuklearnych, dysponujących bronią jądrową, co utrudnia utrzymanie ładu międzynarodowego.
Współczesne wyzwania międzynarodowe, takie jak kryzys klimatyczny, zagrożenia bezpieczeństwa i
zmiany demograficzne, wprowadzają nowe wymagania dla ładu międzynarodowego.

13. Charakterystyka środowiska międzynarodowego (procesy) oraz

elementy, w których funkcjonuje system międzynarodowy.
Środowisko Międzynarodowe to wszystkie zewnętrzne czynniki, które wpływają na działanie państw i
organizacji międzynarodowych

● Zmienność i nieprzewidywalność,

● Wielokulturowość,

● Konflikty i napięcia,

Elementy, w których funkcjonuje system międzynarodowy:

● Narody i państwa,

● Organizacje międzynarodowe

● Siła militarna

● Wpływ kultury i wartości

14. Podział świata oraz syntetyczna lina podziału w światowym

systemie stosunków międzynarodowych (charakterystyka kryteriów
politycznych, rozwojowych, cywilnych i organizacyjnych).
Zasadnicze kryteria podzielić można na:

● Polityczne: Państwa bogate kontrolują procesy ekonomiczne i polityczne i starają się

utrzymać swoją zamożność, podczas gdy państwa rozwijające się starają się dostosować
system międzynarodowy do swojego rozwoju. (dostęp do powszechnej edukacji, służby
zdrowia, kultury, etc.)
● Rozwojowe: “Bogata Północ” to kraje o wysokim rozwoju ekonomicznym, społecznym i
technologicznym. “Biedne Południe” to kraje o średnim lub niskim rozwoju.
 ● Cywilizacyjne: Przynależność cywilizacyjna ma znaczenie dla tożsamości i przynależności
państw, narodów czy grup etnicznych.
● Organizacyjne: Północ dąży do utrzymania przewagi, a Południe do jej zniwelowania.

● Polityczne: Na przykład, Stany Zjednoczone i Chiny to państwa bogate, które mają duży wpływ na procesy ekonomiczne i
polityczne na świecie. Z drugiej strony, kraje takie jak Indie czy Brazylia, choć są gospodarkami rozwijającymi się, starają się
dostosować system międzynarodowy do swojego rozwoju.
● Rozwojowe: Kraje takie jak Niemcy, Japonia i Kanada należą do “Bogatej Północy” z wysokim rozwojem ekonomicznym,
społecznym i technologicznym. Z kolei “Biedne Południe” obejmuje kraje takie jak Etiopia, Bangladesz i Haiti, które mają średni
lub niski poziom rozwoju.
● Cywilizacyjne: Przykładem może być konflikt na Bliskim Wschodzie, gdzie przynależność cywilizacyjna ma duże znaczenie dla
tożsamości i przynależności państw, narodów i grup etnicznych.
● Organizacyjne: Unia Europejska jest przykładem podsystemu regionalnego, który dąży do utrzymania przewagi w Europie. Z
drugiej strony, kraje takie jak Argentyna, Brazylia i Chile, które są częścią Mercosuru, dążą do zniwelowania przewagi innych
bloków regionalnych.

PODZIAŁ ŚWIATA

● Pierwszy świat - kraje zachodnie

● Drugi świat - komuniści i socjalizm

● Trzeci świat - kraje słabo rozwinięte

● Czwarty świat - skrajna bieda

15. Charakterystyka globalizacji (globalizacja polityczna, państwo w

globalizacji, skutki globalizacji).
Globalizacja - procesy prowadzące do coraz większej współzależności i integracji państw, kultur i
społeczeństw,

Globalizacja polityczna oznacza rosnący wpływ procesów globalnych na działanie państw, wzrost
znaczenia międzynarodowych organizacji i udziału państw w międzynarodowej kooperacji.

Skutki globalizacji:

Pozytywne: wzrost gospodarczy, rozwój technologiczny, integracja polityczna i współpraca

międzynarodowa

Negatywne: osłabienie suwerenności państw, przyczyna nierówności ekonomicznych,

niekontrolowane migracje ludzi

16. Charakterystyka i cechy świata XXI wieku.

● Szybko rosnąca populacja i urbanizacja,

● Postęp technologiczny,

● Globalizacja i integracja gospodarcza,

● Konflikty międzynarodowe,
 ● zmiany klimatu,

17. Teoria zderzenia cywilizacji Samuela Huntingtona, Teoria „pola

gry” Wielka Szachownica Zbigniewa Brzezińskiego, Koncepcja
„Trzecia Fala” Alvina Tofflera.
Teoria zderzenia cywilizacji Samuela Huntingtona: to teoria, w której Huntington argumentuje, że w
XXI wieku konflikty międzynarodowe będą powodowane przez zderzenie różnych cywilizacji. Podczas
zimnej wojny konflikty miały przyczyny ideologiczne, teraz przywrócone zostaną spory religijno-
kulturowe.

Teoria „pola gry” Wielka Szachownica Zbigniewa Brzezińskiego: w wyniku zmian na świecie, powstała
„wielka szachownica”, na której, kraje i regiony są odpowiedzialne za odgrywanie określonych ról w
międzynarodowej grze władzy i wpływu. W rozgrywce uczestniczą gracze o różnym statusie, w tym
Stany Zjednoczone jako jedyny globalny hegemon

Obszar Eurazjia

 znajdują się na nim 2 z 3 kluczowych regionów globu

 wytwarza 60% światowego PKB
 posiada ¾ znanych światowych zasobów surowców energetycznych
 żyje tu 75% ludności świata

Szachownica euroazjatycka

1. Obszar zachodni
2. Obszar południowy
3. Obszar wschodni
4. Obszar centralny

Koncepcja „Trzecia Fala” Alvina Tofflera: teoria, że świat przechodzi trzecią falę industrializacji, fala
przyniesie zmiany, które znacznie zmienią sposób, w jaki ludzie funkcjonują i komunikują się ze sobą.
Toffler twierdził, że historię ludzkości kształtowały trzy fale przemian, z których każda niemal
doszczętnie zniszczyła wcześniejsze cywilizacje, wprowadzając nowe obyczaje

 pierwsza fala – agrarna – związana była, zdaniem Tofflera, z pojawianiem się około 10
000 lat temu wynalazków i umiejętności związanych z rolnictwem i upowszechnieniem
osiadłego trybu życia;
 druga fala – przemysłowa, to związane z wynalazkiem druku i maszyny
parowej pojawienie się industrializmu; wzbierająca około 300 lat temu fala przyniosła
wytwarzanie stali, elektryczność, nowe środki transportu i masowej komunikacji,
standaryzację i uniformizację;
 trzecia fala – doświadczana obecnie, związana jest bezpośrednio z powstaniem nowych
technologii umożliwiających nieograniczoną komunikację między jednostkami dzięki
rozwojowi usług i odejściu od masowej produkcji; trzecia fala jest dopiero w początkowej
fazie i napotyka opór obrońców drugiej fali.
18. Ład międzynarodowy początku XXI wieku – główni gracze
strategiczni – charakterystyka.
Ład międzynarodowy początku XXI wieku jest złożony i dynamiczny, z kilkoma kluczowymi graczami
strategicznymi na scenie międzynarodowej:

1. Stany Zjednoczone: Jako jedyny globalny hegemon, USA mają znaczący wpływ na
kształtowanie ładu międzynarodowego. Mają one dominującą pozycję w wielu dziedzinach,
takich jak gospodarka, technologia, wojskowość i kultury.
2. Chiny: Chiny są drugim co do wielkości gospodarczym mocarstwem świata i odgrywają coraz
większą rolę na arenie międzynarodowej. Ich wpływ rośnie zarówno w regionie Azji i
Pacyfiku, jak i na całym świecie.
3. Unia Europejska: jako unia 27 państw, jest ważnym graczem na scenie międzynarodowej.
Dzięki swojej gospodarce, wartościom demokratycznym i wpływom politycznym, UE ma
znaczący wpływ na kształtowanie ładu międzynarodowego.
4. Rosja: Mimo trudności gospodarczych, Rosja nadal jest ważnym graczem na scenie
międzynarodowej, szczególnie ze względu na swoje zdolności wojskowe i energetyczne.

Wszyscy ci gracze mają różne cele i strategie, a ich interakcje i decyzje kształtują współczesny ład
międzynarodowy.

19. Państwo - Formalna Organizacja polityczna zarządzająca

określonym terytorium i ludnością.
Atrybuty państwa to jego cechy, które pozwalają je odróżnić od innych podmiotów politycznych

Rodzaje państw to kategorie, do których zaliczane są państwa w zależności od kryteriów takich jak
ustrój polityczny, forma rządu, sposób dzielenia władzy, itp. Przykłady rodzajów państw to państwo
autorytarne, państwo demokratyczne, państwo federacyjne.

Upadłość państwa to sytuacja, w której państwo traci swoją zdolność do wypełniania swoich funkcji i
celów, często przejawiająca się brakiem kontroli nad swoim terytorium i brakiem zdolności do
ustanawiania i egzekwowania prawa.

20. Mocarstwowość – definiowanie, rodzaje i przykłady mocarstw.

Mocarstwowość - państwa lub inne podmioty polityczne posiadające wyjątkową pozycję na arenie
międzynarodowej.

● mocarstwo dominujące – USA/Chiny

● wielkie mocarstwa, mocarstwa ponadregionalne – Rosja/Japonia/Indie

● regionalne mocarstwa, mocarstwa lokalne – Kanada/Włochy/RPA

● małe mocarstwa – Egipt/Hiszpania/Chile

mocarstwo dominujące – posiadające znaczne wpływy globalne, dominujące gospodarczo, militarnie

wielkie mocarstwa, mocarstwa ponadregionalne – państwa mające znaczne wpływy polityczne poza
własnym regionem
Mocarstwo regionalne – państwo odgrywające dominującą rolę w danym regionie, jednak nie zawsze
współdecydujące o losach kontynentu

małe mocarstwa – państwa nie spełniające znaczącej roli w regionie, często rywale aktualnych
mocarstw regionalnych, mające jednak potencjał do budowy własnego mocarstwa regionalnego

24. Zagrożenia asymetryczne/konflikty asymetryczne – teoria i

przykłady.
Konflikty Asymetryczne - konflikty, w których jedna ze stron posiada znaczącą przewagę siły, zasobów
i możliwości nad drugą. Z drugiej strony, konflikt asymetryczny to starcie dwóch odmiennych typów
organizacji, sposobów myślenia i działania, a często także nawet sposobów życia.

Przykładem jest wojna na Ukrainie.

Wojny w Iraku i Afganistanie - siły militarne mocarstw stoczyły walkę z grupami rebelianckimi.

25. Interwencje humanitarne – definiowanie i przykłady.

Interwencja humanitarna Interwencja w sprawy wewnętrzne innego państwa, głównie w celu
ochrony jego obywateli w sytuacjach kryzysowych. Głównie przez naruszanie praw człowieka

● Interwencja w Somalii w latach 1992-1993, podjęta przez Siły Pokojowe ONZ i inne organizacje
humanitarne w celu ochrony ludzi i umożliwienia im uzyskania dostępu do żywności, wody i
opieki medycznej.
● Interwencja w Haiti po trzęsieniu ziemi w 2010 roku, w wyniku którego wiele osób zostało
bezdomnych i potrzebowało pomocy humanitarnej. Organizacje międzynarodowe, takie jak ONZ,
przeprowadziły interwencję, aby udzielić pomocy ofiarom katastrofy.

26. Charakter współczesnych konfliktów zbrojnych.

Są one często konfliktami asymetrycznymi, w których jedna ze stron jest znacznie mocniejsza od
drugiej i stosuje niekonwencjonalne taktyki, takie jak terroryzm czy cyberataki. Występuje też wzrost
liczby konfliktów wewnętrznych (Wojny domowe), które często są powiązane z walką o zasoby
naturalne i granice terytorialne.

27. Rola organizacji międzynarodowych w zapewnieniu pokoju i

bezpieczeństwa na świecie.
We współczesnym Świecie organizacje międzynarodowe odgrywają ogromną rolę w zapewnieniu
pokoju i bezpieczeństwa na świecie, gdyż wiele organizacji wykonuje działania zapobiegające
konfliktom, przynależność do takich organizacji odstrasza też potencjalnych agresorów.

wywieranie wpływu na otoczenie

● utrzymanie pokoju na świecie i bezpieczeństwa międzynarodowego
● ochrona praw człowieka
● poszanowanie zobowiązań międzynarodowych
● wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju na świecie

Przykładami takich organizacji są:

ONZ: Którego Główny cel to utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

NATO - jest sojuszem militarnym wielu państw działającym na rzecz pokoju.

Światowa Rada Pokoju - to międzynarodowa organizacja, której celem jest walka o pokój

28. Megatrendy, trendy, zjawiska, procesy czynniki kształtujące

stosunki polityczne.
● Megatrendy to długookresowe i poważne zmiany mające wpływ na rozwój społeczeństwa i
świata,
● Trendy to krótkookresowe zmiany, które pojawiają się i znikają w ciągu kilku lat.

● Zjawiska to krótkotrwałe wydarzenia, które wpływają na kształtowanie się stosunków

politycznych.
● Procesy to długotrwałe wydarzenia, które rozwijają się powoli, ale mają znaczący wpływ na
świat i jego stosunki polityczne.

Czynniki kształtujące stosunki polityczne to m.in.:

● Rozwój technologiczny, które wpływają na globalną wymianę informacji i wprowadzają

zmiany w komunikacji politycznej
● Zmiany demograficzne, takie jak starzenie się populacji i migracje, które wpływają na
politykę
● Globalne problemy, takie jak klimatyczne i środowiskowe, które wymagają
międzynarodowej współpracy
● Konflikty militarno-polityczne, które wprowadzają niestabilność w różnych regionach
świata i wpływają na stosunki polityczne.

29. Współczesna myśl polityczna (istota, pojęcie, podział, główne

cechy i nurty - geneza i współczesność, ideologia, doktryna)
Współczesna myśl polityczna to zbiór podejść, teorii i idei, które odpowiadają na wyzwania polityczne
współczesnego świata.
Współczesna myśl polityczna to zbiór różnych pomysłów na to, jak rozwiązać problemy polityczne, które pojawiają się w
dzisiejszym świecie

Ideologia to zbiór idei i poglądów, na świat i życie społeczne typowy dla danego nurtu politycznego.
Doktryna polityczna - ogół poglądów, twierdzeń i założeń dotyczących życia społecznego i
prezentująca spojrzenie na kwestie sprawowania władzy i ustroju państwa.
Doktryna polityczna to jak mapa, która pokazuje, jak powinno wyglądać społeczeństwo i rząd. To zestaw przekonań i idei,
które mówią, jak powinniśmy zarządzać krajem.

Podział współczesnej myśli politycznej może być wykonany na kilka sposobów, ale jednym z
powszechnie stosowanych jest podział na konserwatyzm, liberalizm, socjalizm i faszyzm.

Współczesna myśl polityczna jest bardzo zróżnicowana i zmienna, co jest wynikiem zmian w świecie
politycznym i kulturowym.

Konserwatyzm:

 Tradycjonalizm
 Sceptycyzm wobec zmian (krytyka rewolucji)
 własność i wolność są nierozdzielne

Socjalizm:
● równość ludzi

● równy podział własności

● likwidacja hierarchicznych podziałów w sposób mający na celu zaspokojenie w równym

stopniu ludzkich potrzeb
● zniesienie przywilejów
Komunizm:
● brak podziału na klasy społeczne
● zniesienie własności prywatnej

● wprowadzenie kartek żywnościowych (aby kontrolować dystrybucję towaru)

● przymusowa praca
Kapitalizm:
● wolny obrót środkami produkcji, usługami i towarami

● wolna przedsiębiorczość

● minimalny wpływ państwa na gospodarkę

Nacjonalizm:
● naród jako wartość naczelna ponad interesami jednostki

● naród tworzy organiczną całość która jest połączona pochodzeniem, rasą, kulturą i religią

● wartości narodowe są najważniejsze

● jednostka nie istnieje poza narodem, sama w sobie jest nieznacząca i poza kontekstem
narodowym nie ma autonomicznych praw
● naród jest obdarzony wyjątkowymi cechami i powinien pielęgnować i rozwijać swoją
tożsamość
Liberalizm:
 ● wolność jest nadrzędną wartością

● funkcjonowanie aparatu państwa powinno być ograniczone jedynie do minimum

● źródłem postępu jest wolna działalność jednostek w życiu gospodarczym, jak i w życiu
politycznym
● wszyscy ludzie mają naturalne prawo do wolności, równości i własności
Anarchizm:
● niechęć wobec władzy

● najważniejszą wartością jest nieograniczona wolność

● odrzucenie własności prywatnej

● odrzucenie wszelkich przymusowych form hierarchii

● zniesienie państwa jako niepotrzebne, szkodliwe i zniewalające człowieka

30. Systemy polityczne, systemy rządów, systemy władzy, partie

polityczne, programy polityczne.

Systemy polityczne to ogólny model działania i struktury rządu w danym państwie.

Systemy rządów to sposób w jaki władza jest wywierana i stosowana w danym kraju.

Systemy władzy opierają się na formalnych i nieformalnych instytucjach i procesach politycznych,

takich jak wybory i parlament.

Systemy polityczne to jak plan budowy dla rządu - mówią, jak wszystko powinno być zorganizowane.

Systemy rządów to zasady, które mówią, jak władza jest używana - to jak instrukcje do gry, które mówią, kto może robić co i
kiedy.

Systemy władzy to narzędzia i metody, które używamy do zarządzania krajem, takie jak wybory, w których ludzie głosują,
czy parlament, gdzie decyzje są podejmowane. To trochę jak narzędzia w skrzynce z narzędziami - każde ma swoje
zastosowanie w budowaniu i utrzymaniu kraju.

Partie polityczne to grupy społeczne, które dążą do wprowadzenia swoich przekonań politycznych do
rządu.

Programy polityczne to plany działania dla rządu, opierające się na określonych wartościach i celach
politycznych.

21. Unia Europejska

1 lipca 2013 do Unii Europejskiej oficjalnie wstąpiła Chorwacja, powiększając UE do 27 państw
członkowskich.

Powstala w 1 listopada 1993r. w celu promowania pokoju i bezpieczeństwa, walki z ubóstem i

ochrony praw człowieka. współpracy gospodarczej państw członkowskich.
Najważniejsze Organy:

● Parlament Europejski (Roberta Metsola) - Jego głównym zadaniem jest reprezentowanie

interesów obywateli UE. (Bruksela)
● Rada Europejska (Charles Michel) - Ustala kierunki działania i polityki UE. W jej skład wchodzą
głowy państw członkowskich. (Bruksela)
● Komisja Europejska (Ursula von der Leyen) jest odpowiedzialna za wprowadzanie w życie
unijnych polityk i programów. (Bruksela)
● Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej- Jest to organ sądowniczy Unii Europejskiej,
czuwa nad przestrzeganiem prawa i stosowaniem się do zasad Traktatu UE.

2002. pojawienie się euro.

2004. dołączenie Polski do UE.

Siedziba: Bruksela /// Luksemburg, Strasburg

Piotr Serafin wypił 27 kieliszków wódki i o 20:13 wyrzucił chorwacką butelkę do kosza.

22. ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych)

Powstała 24 października 1945 r. po II wojnie światowej w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa
na świecie, zajmuje się też rozwojem współpracy między narodami i popiera przestrzeganie praw
człowieka.

193 członków

Siedziba: Nowy Jork

Sekretarz Generalny: Antonio Guterres, Krzysztof Szczerski

Najważniejsze Organy:

● Zgromadzenie Ogólne - Forum do prowadzenia dyskusji, Koordynuje działanie innych

organów.
● Rada Bezpieczeństwa - jest odpowiedzialna za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa
międzynarodowego
● Rada Gospodarcza i Społeczna - prowadzi obrady dotyczące kwestii gospodarczych i
społecznych
● Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - Funkcja sądowa oraz Funkcja doradcza

Antonio Guterres chciał zjednoczyć wszystkie państwa, dlatego zwołał 193 kraje po zakończeniu II
wojny światowej i podczas wizyty w Polsce poznał Krzysztofa Szczerskiego, który był bardzo szczery i
poleciał z nim do nowego yorku.
38. Organizacje wyspecjalizowane ONZ – charakterystyka i
przeznaczenie
Organizacje współpracujące z ONZ zajmujące się określonymi dziedzinami i zadaniami. M.in
dziedzinami związanymi z żywnością, rozwojem , edukacją, kulturą, nauką i technologią,
bezpieczeństem i wolnością.

Oto krótka charakterystyka niektórych organizacji podległych pod ONZ:

● Fundacja ONZ dla Dzieci UNICEF - zajmuje się ochroną i promocją praw dzieci oraz
wspieraniem ich rozwoju na całym świecie.
● IMO - ustanawia międzynarodowe standardy bezpieczeństwa i ochrony środowiska w
żegludze morskiej.
● ILO - dąży do zapewnienia sprawiedliwych warunków pracy, dialogu społecznego i
ochrony socjalnej dla pracowników.
● IMF - nadzoruje system finansowy światowy, udziela pożyczek i pomocy technicznej
krajom członkowskim.
● UNESCO - promuje współpracę w dziedzinie edukacji, nauki, kultury i komunikacji, a także
ochronę dziedzictwa światowego.
● Program Żywnościowy ONZ (WFP) zajmuje się walką z głodem na świecie

● WHO - kieruje i koordynuje międzynarodowe działania na rzecz zdrowia publicznego,

zwalczania chorób i poprawy jakości życia.

23. NATO (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego)

Powstało 4 kwietnia 1949 w celu obrony przed ewentualną agresją ze strony ZSRR, a później państw
Układu Warszawskiego.

Siedziba: Bruksela (Belgia)

Polska dołączyła do NATO 12 marca 1999 r.

Polski przedstawiciel NATO: Tomasz Szatkowski
Członków 31

Sekretarz Generalny: JENS STOLTENBERG - Reprezentuje NATO na arenie międzynarodowej, pełni

kluczową rolę w podejmowaniu decyzji związanych z sojuszem.

CELE NATO: Ochrona państw członkowskich za pomocą środków politycznych i wojskowych.

Współpraca z państwami z poza Traktatu w dziedzinie bezpieczeństwa.

Organy NATO:

 Grupa Planowania Nuklearnego - kwestie dotyczące broni nuklearnej

 Komitet Planowania Obronnego - Decyduje o działaniach obronnych i integracyjnych NATO
 Komitet Wojskowy NATO - Udziela się w sprawach wojskowych związanych z NATO
 Rada Północnoatlantycka - Prowadzi obrady o działalnościach NATO

Jakie państwa są w Unii Europejskiej a nie ma ich w NATO? - Austria i Szwecja

Tomasz Szatkowski (poszatkowałby wszystkich) pojechał do Brukseli Do Jensa StoltenBerga 31 dnia
miesiąca. Jednak dopiero 12 marca 1999r dotarł na miejsce

31. Wspólnota Niepodległych Państw (WNP)

Powstała w 1991 w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego, zrzeszając państwa, które uzyskały wtedy
niepodległość. (Akt Białowieski- dokument powołujący WNP)

Cele:

● Wzmocnienie bezpieczeństwa i stabilizacji w regionie

● Wspieranie reform demokratycznych i gospodarczych w państwach członkowskich

● Rozwijanie współpracy gospodarczej i handlowej pomiędzy państwami członkowskimi.

Najważniejsze organy i instytucje WNP:

● Rada Państw i Rządów: podejmuje decyzje dotyczące polityki międzynarodowej i

bezpieczeństwa.
● Sekretariat WNP: odpowiedzialny za wykonywanie decyzji podjętych przez Radę Państw i
Rządów.
● Sąd WNP: służy do rozstrzygania sporów między państwami członkowskimi.

● Sekretarz: Siergiej Lebiediew

32. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)

Powstała 1 stycznia 1995r. jako KBWE w celu dążenia do zapewnienia pokoju, a także promocji
współpracy w różnych dziedzinach między państwami członkowskimi. W 1995 została przekształcona
na OBWE

1990 rok – OBWE rozszerza swój zakres działania na państwa byłego bloku wschodniego

członkowie: 57, Adam Hałaciński

Siedziba Sekretariatu: Wiedeń

Sekretarz generalny: Helga Schmid

Przewodniczący: Bujar Osmani

 Zgromadzenie Parlamentarne OBWE - zajmuje się dyskutowaniem nad najważniejszymi

celami OBWE
 Rada Ministrów KBWE - przygotowaniu spotkań szefów rządów i głów poszczególnych
krajów.
 Szczyty, spotkania szefów państw członkowskich i rządów - Ustalane na nich są najważniejsze
kwestie tj. kierunki funkcjonowania OBWE.
 Rada Stała - Na cotygodniowych spotkaniach ustala kwestie polityczne, koordyuje pracę
organizacji pomiędzy spotkaniami Wysokiej Rady
 Wysoka Rada - Najważniejszy Organ decyzyjny.
Adam Chałaciński w nowy rok 1995 wyjechał do wiednia (hitler), gdzie zaszedł do cukierni bujar
osmani i kupił pączka za 57 groszy, przy etykiecie było duże OBWE, spotkał swoją przyjaciółkę helgę
shmid

33. Rada Europy

powstała 5 maja 1949r. W wyniku Traktatu Londyńskiego (10 państw) w celu odbudowy zniszczonej
wojną Europy i zapobiegnięcia konfliktom w przyszłości.

Cele: Dbanie o przestrzeganie praw człowieka, promowanie demokracji, tworzenie forum dyskusji na
ważne bieżące tematy.

Siedziba: Strasburg

Członkowie: 46

Polska dołączyła do Rady Europy w 26 listopada 1991r, Jerzy Baurski

Jerzy Baurski przyszedł do strasburgera po podpisaniu traktatu londyńskiego prawie w półwieczu

(1949) lub druga opcja 4 lata po drugiej wojnie światowej i gadali godzinę lekcyjną i minutę. Oglądali
film powrót do przyszłości i przeniosło ich do domu Marija Burić w 26 listopada 1991r.

Sekretarz Generalny (Marija Pejčinović Burić) koordynuje działalność organizacji i reprezentuje ja na

arenie międzynarodowej.

Zgromadzenie Parlamentarne - jest głównym organem konsultacyjnym i prowadzącym debaty w

Radzie Europy.

Komitet Ministrów - odpowiedzialny jest za kierowanie i koordynację działań Rady Europy.

Sekretariat - zapewnia wsparcie administracyjne i techniczne dla wszystkich organów i instytucji Rady
Europy.

Trybunał Praw Człowieka - jest odpowiedzialny za rozstrzyganie skarg i załamań praw człowieka.

34. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)

Powstało w 1967r. w Bangkoku

Celem powstania ASEAN było zapewnienie pokoju, stabilności i współpracy w regionie Azji
Południowo-Wschodniej. Organizacja ta stara się promować współpracę w wielu dziedzinach, takich
jak handel, inwestycje, edukacja, kultura, ochrona środowiska, bezpieczeństwo i polityka zagraniczna.

Zgromadzenie Ogólne ASEAN - jest najwyższym organem decyzyjnym;

Sekretariat ASEAN - jest centralnym organem wykonawczym;

Spotkanie Szefów Rządów – podejmowanie najważniejszych decyzji, określenie kierunków rozwoju

organizacji

Siedziba: Dżakarta (Indonezja)

Sekretarz Generalny ASEAN - Lim Jock Hoi

Członkowie: 10 państw - Brunei, Kambodża, Indonezję, Laos, Malezję, Mjanmę (Birmę), Filipiny,
Singapur, Tajlandię i Wietnam
Lim Jock Hoi znalazł w Bangkoku 10 bananów a miał 6 osób (7 wraz ze sobą) do wykarmienia więc
zadzwonił do swojego Przyjaciela Dżakarta, który był skośnooki i mieszkał w Indonezji-.

35. Unia Afrykańska

Powstała w 2002r.

Siedziba: Addis Abeba w Etiopi

55 członków

Przewodniczący: Azali Assoumani

Cele: Promowanie jedności, współpracy i rozwoju państw Afrykańskich. Zabezpieczenie

Bezpieczeństwa i stabilizacji Politycznej.

Adidas (Addis Abeba) rozpoczął działalność w Etiopii, w Afryce, gdzie sprzedawał tylko 55 produktów.
Koszulka z azaliowym zapachem z asem (Azali Assoumani) kosztowała rekordowe 2002.

36. Organizacja Państw Amerykańskich (OPA)

Powstała 30 kwietnia 1948 r na IX Między amerykańskiej Konferencji w Bogocie

Siedziba: Waszyngton.

Skupia kraje Ameryki Łacińskiej, Stany Zjednoczone oraz Kanadę.

Cele: Umacnianie pokoju i bezpieczeństwa na kontynencie amerykańskim, Pokojowe regulowanie

sporów między państwami członkowskimi, Wspólne rozwiązywanie problemów ekonomicznych,
społecznych i politycznych.

35 państw członkowskich

Sekretarzem Generalnym jest LUIS ALMARGO,

Najważniejszym dokumentem OPA jest tzw. Karta Bogoty, które określa zasady działania Organizacji
oraz wytycza jej cele.

Zgromadzenie Ogólne, Sekretariat Generalny, Stała Rada

Luis Almargo przejeżdżając przez Bogotę zrobił konferencję, na której było 35 uczestników i pokazał
im swoją kartę kredytową z logiem Bogoty. Trafiając w końcu do Waszyngtonu w 48 godzin zatańczył
taniec OPA OPA.

37. Liga Państw Arabskich (LPA)

Powstała 22 marca 1945r. w Kairze podczas konferencji państw arabskich w Kairze.

Skupia 22 państwa oraz Organizację Wyzwolenia Palestyny

Siedziba: Kair

Członkami założycielskimi były: Egipt, Irak, Syria, Jordania, Liban i Arabia Saudyjska

SEKRETARZ GENERALNY - Ahmad Abu al-Ghajt

Państwo kandydujące zobowiązane jest do złożenia podania w Sekretariacie Generalnym

Cele: zacieśnienia współpracy politycznej, społecznej, ekonomicznej, edukacyjnej i kulturowej
pomiędzy państwami arabskimi.

Najwyższym organem Ligi Państw Arabskich jest Rada Ligi. Składa się z przedstawicieli wszystkich
państw członkowskich, zbiera się na szczeblu szefów państw, szefów rządów lub ministrów spraw
zagranicznych. Kraje członkowskie mają po jednym głosie, a zatem współpracują na zasadzie
równości.

Ahmad Abu al-Ghajt siedział w turbanie z 45 karatowego złota w piramidzie w kairze. Miał 22
sługusów i jednego wiernego z organizacji wyzwolenia Palestyny.

39. Międzynarodowy Trybunał Karny (ICC)

ICC powstał w 2002 r. jako rezultat traktatu, tzw. Statutu Rzymskiego, który został podpisany przez
ponad 120 państw.

- 1998 r. - podpisanie Statutu Rzymskiego

- 2002 r. - wejście w życie Statutu Rzymskiego i powstanie ICC

Cele: Jest odpowiedzialny za ściganie osób odpowiedzialnych za najcięższe przestępstwa

międzynarodowe, takie jak ludobójstwo, zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko pokojowi. A także
na dostarczaniu sprawiedliwości ofiarom, zapobieganie takim przestępstwom w przyszłości.

Siedziba: Haga (Holandia)

W 2021 Piotr Hofmański został Przewodniczącym Trybunału.

na stanowisko sędziego został wybrany na kadencję 2015–2024

Haga Hofmański Piotr 2002.

40. Media jako uczestnik stosunków politycznych.

Media odgrywają ważną rolę w stosunkach politycznych, jako źródło informacji i komunikacji. Mogą
wpływać na opinie publiczne i decyzje polityczne, a także umożliwiać kontrolę nad działaniami
politycznymi. Stanowią platformę dla debat i dyskusji na tematy polityczne. Ponadto, media stanowią
narzędzie w rękach władz i polityków do komunikowania się z opinią publiczną umożliwiają szybką i
wymianę opinii.

KLASYFIKACJA
ze względu na kierunek przepływu informacji:

 media tradycyjne- komunikowanie odbywa się tylko w jednym kierunku, od nadawcy

do odbiorcy; film, książka, radio, telewizja;
 media interaktywne- dwukierunkowy przepływ informacji; Internet, telewizja
cyfrowa

ze względu na dowolność interpretacji:

 media gorące - przekazując jednoznaczne informacje, narzucają ich interpretacje; np.

prasa radio
  media zimne - przez obraz wielokanałowy pozostawiają pewną swobodę interpretacji
odbieranych informacji; np. telewizji

ze względu na tempo dostarczania informacji:

 media wolnego kroku- np. prasa, książki

 media szybkiego kroku- np. radio, telewizja