Poradnik ŚB Cz.2

CENTRUM SZKOLENIA LOGISTYKI
kpt. mgr inż. Piotr MÄRTIN

st. sierż. Robert PULKOWSKI
PORADNIK DLA SPECJALISTÓW

SŁUŻBY ŚRODKÓW BOJOWYCH
CZĘŚĆ II
GRANATY RĘCZNE, NASADKOWE
I NABOJE GRANATNIKOWE
GRUDZIĄDZ 2018
str. 2
Spis treści
Wstęp............................................................................................................
.......................................................................................................... 5
1. Podstawowe definicje stosowane w eksploatacji środków bojowych
.......................................................................................................... 7
1.1. Pytania kontrolne ............................................................................ 11
2. Podział Granatów ............................................................................ 12
3. Granaty ręczne ................................................................................ 22
3.1. Ogólna budowa granatów ręcznych ................................................ 22
3.2. Budowa i zasada działania uniwersalnego zapalnika granatu
ręcznego do granatów ręcznych ...................................................... 23
3.3. Granaty zaczepne ............................................................................ 27
3.4. Granaty obronne ............................................................................. 29
3.5. Granaty przeciwpancerne ............................................................... 32
3.6. Granaty ćwiczebne .......................................................................... 34
3.7. Granaty pozoracyjne (petardy) ....................................................... 39
3.8. Granaty specjalne ............................................................................ 44
4. Granaty nasadkowe ......................................................................... 58
4.1. Granaty nasadkowe do karabinka-granatnika 7,62 mm kbk
AK Gn wz. 60/72 ........................................................................... 60
4.1.1. Kulkowy granat nasadkowy KGN .................................................. 62
4.1.2. Przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60 ................................. 66
4.1.3. Dymny granat nasadkowy DGN ..................................................... 69
4.1.4. Nasadkowe granaty ćwiczebne ....................................................... 72
str. 3
4.2. Granaty nasadkowe do karabinka 5,56 mm typu Beryl i MSBS .... 77
5. Naboje granatnikowe ...................................................................... 87
5.1 Układ miotania i działanie naboju granatnikowego ....................... 88
5.2 Naboje granatnikowe 40x46 mm. ................................................... 92
5.3 Naboje granatnikowe 40x47 mm .................................................. 114
5.4 Naboje granatnikowe 40x53 mm .................................................. 118
5.5 Pytania kontrolne .......................................................................... 133
6. Identyfikacja granatów ................................................................. 135
6.1. Identyfikacja granatów ręcznych .................................................. 135
6.2. Identyfikacja granatów nasadkowych ........................................... 145
6.3. Identyfikacja naboi granatnikowych ............................................. 149
6.4. Pytania kontrolne .......................................................................... 165
Zakończenie ........................................................................................... 166
Literatura ................................................................................................ 167
str. 4
Wstęp
Rozwijając tematykę amunicji strzeleckiej nie może zabraknąć

informacji dotyczącej grantów oraz ich wszechstronnego zastawania
w działaniach bojowych wojsk. Granaty ręczne, nasadkowe i naboje
granatnikowe pozwalają skutecznie zwalczać siłę żywą, pojazdy i wozy
bojowe w tym także cele opancerzone.
W poradniku ujęto tematykę związaną między innymi z budową,
zasadą działania, rodzajami granatów i identyfikacją tego typu amunicji.
Zasadniczym celem publikacji jest bezpieczna eksploatacja amunicji
przez specjalistów służby środków bojowych.
Poradnik wykorzystywany może być również w procesie szkolenia
żołnierzy (pracowników wojska) w instytucjach szkolnictwa
wojskowego, jednostkach wojskowych oraz osób z poza resortu
Ministerstwa Obrony Narodowej.
W pierwszym rozdziale ujęto zagadnienia związane z definicjami
i nazewnictwem związanych z eksploatacją amunicji.
Drugi rozdział zawiera informacje dotyczące podziału granatów.
W trzecim rozdziale przedstawiono budowę, zasadę działania i rodzaje
granatów ręcznych.
Czwarty rozdział obejmuje zagadnienia związane z granatami
nasadkowymi
W piątym rozdziale omówiono zasadę działania układu miotania
naboi granatnikowych, budowę i ich rodzaje.
W szóstym omawia zasady identyfikacji granatów oraz ich opakowań.
Każde zakończenie rozdziału zawiera pytania kontrolne dla uczących się,
dotyczące sprawdzenia opanowania wiedzy zawartej w danym rozdziale
poradnika.
str. 5
Niniejszy poradnik zawiera również informacje, dotyczące gospodarką
i eksploatacją amunicją strzelecką uzyskane w drodze konsultacji
z eksploatatorami środków bojowych.
Należy zwrócić uwagę, że co roku wprowadzane są nowe rodzaje
środków bojowych, instrukcje i wytyczne. Informacje zawarte
w niniejszym poradniku mogą się zdewaluować wraz z upływem czasu
od jego wydania.
str. 6
1. Podstawowe definicje stosowane w eksploatacji środków
bojowych
1. Amunicja - kompletne urządzenie naładowane materiałami

wybuchowymi, materiałami pirotechnicznymi, mieszaninami
zapalającymi, materiałami jądrowymi, biologicznymi lub
chemicznymi, przeznaczone do użytku wojsk, z burzeniem
włącznie w formie[1].
2. Podział amunicji pod względem stopnia
zagrożenia(bezpieczeństwa eksploatacji):
1) Amunicja Zawierająca Materiały Niebezpieczne – amunicja
w której, w co najmniej jednym zespole konstrukcyjnym znajduje
się materiał niebezpieczny podatny na szybką przemianę pod
wpływem dowolnych bodźców zewnętrznych[1].
2) Amunicja nie zawierająca materiałów niebezpiecznych –
amunicja w której, w żadnym z zespołów konstrukcyjnych nie ma
materiałów niebezpiecznych podatnych na szybką przemianę pod
wpływem dowolnych bodźców zewnętrznych[1].
3. Rodzaje amunicji według przeznaczenia[1]:
1) amunicja bojowa przystosowana i przeznaczona do wykonywania
zadań bojowych na polu walki:
a) amunicja zasadnicza przeznaczona do realizacji zasadniczych
zadań bojowych mająca największy udział procentowy
w zaopatrywaniu wojsk w amunicję[1], np. odłamkowa,
odłamkowo-burząca, kumulacyjna, itp.
str. 7
b) amunicja pomocnicza przeznaczona do wspomagania
efektywności wykonania zadań bojowych z użyciem amunicji
zasadniczej[1], np. amunicja strzelecka z pociskami smugowymi,
c) amunicja specjalna przeznaczona do zwiększenia efektywności
wykonywania zadań bojowych przy limitowanym lub rzeczywistym
zużyciu amunicji zasadniczej[1], np. dymotwórcza, oświetleniowa ,
zapalająca, itp.
2) amunicja ćwiczebna– amunicja zawierająca materiały
niebezpieczne, przeznaczona do strzelań ćwiczebnych lub
ćwiczebno-bojowych[1];
3) amunicja pozoracyjna – amunicja zawierająca materiały
niebezpieczne, przeznaczona do pozorowania wystrzałów,
wybuchów lub celów[1], np. amunicja ślepa, petardy, imitator
strzału lub wybuchu[1];
4) amunicja badawcza – amunicja zawierająca materiały
niebezpieczne, przeznaczona do sprawdzeń charakterystyk
technicznych broni lub amunicji przewidzianych w dokumentacjach
technicznych[1];
5) amunicja szkolna – amunicja nie zawierająca materiałów
niebezpiecznych, przeznaczona do nauki budowy i eksploatacji[1];
6) amunicja treningowa – amunicja nie zawierająca materiałów
niebezpiecznych, przeznaczona do prowadzenia treningów
i doskonalenia umiejętności praktycznych obsługi sprzętu[1];
7) amunicja kontrolno-pomiarowa – amunicja nie zawierająca
materiałów niebezpiecznych, przeznaczona do badań
i pomiarów sprzętu uzbrojenia lub pojedynczych zespołów
str. 8
konstrukcyjnych amunicji, w procedurach technologicznych bez
strzelania[1].
4. Granat ręczny – granat przeznaczony do miotania ręką[2].
5. Granat ręczny zaczepny RGZ – granat ręczny przeznaczony do
walki zaczepnej[2]. Odległość bezpieczna dla granatu zaczepnego
wynosi 25 m od miejsca wybuchu[3].
6. Granat ręczny obronny RGO – granat ręczny przeznaczony do
walki obronnej[2].
7. Granat ręczny uniwersalny RGU – granat ręczny przeznaczony
zarówno do walki zaczepnej, jak i obronnej[2].
8. Granat ręczny przeciwpancerny RGK – granat ręczny
przeznaczony do rażenia celów opancerzonych[2].
9. Granat ręczny ćwiczebny RGC – granat ręczny przeznaczony do
ćwiczeń szkolno-bojowych[2].
10. Granat ręczny szkolny RGSzk– granat ręczny przeznaczony
do nauczania budowy i zasad obchodzenia się z granatami[2].
11. Granat nasadkowy – granat miotany na dużą odległość przy
pomocy specjalnej nasadki na lufę karabinu. Energia odpalonego
naboju wyrzuca granat na dystans większy niż byłoby to możliwe
przy klasycznym rzucie. Granaty nasadkowe mogą być miotane
przy pomocy naboi ślepych (UNM)1 lub ostrych (granaty
wyposażone w pułapkę kulową)2
12. Nabój granatnikowy - nabój przeznaczony do wystrzeliwania
z granatnika pocisków przeciwpancernych, odłamkowych,
burzących, zapalających, dymnych lub ćwiczebnych[4].
1
Uniwersalny nabój miotający.
2
https://www.wikipedia.org-granat nasadkowy.
str. 9
13. Cechowanie naniesienie w sposób trwały (wytłoczenie, wybicie,
wygrawerowanie itp.) cech składających się z liter, cyfr, symboli na
zewnętrznych elementach amunicji, z reguły przed malowaniem
ochronnym elementu naboju. Cechowanie amunicji prowadzi się
z wykorzystaniem cyfr arabskich, liter alfabetu łacińskiego (pismo
proste) lub symboli bezpośrednio na powierzchniach zewnętrznych
metalowych elementów amunicji[5].
14. Znakowanie naniesienie przez malowanie lub inną metodą
znaków składających się z liter, cyfr, symboli na elementach
amunicji lub opakowań, z reguły po malowaniu ochronnym i/lub
odróżniającym. Znakowanie prowadzi się techniką malowania,
nadruku lub innymi metodami używając lakierów i/lub farb,
używając dużych liter alfabetu łacińskiego, cyfr arabskich oraz
symboli. Znakowanie naniesione na amunicję lub jej elementy
informuje o przeznaczeniu amunicji, rodzaju uzbrojenia, do
którego może być zastosowana, sposobie kompletacji itp. [5].
15. Malowanie ochronne – nanoszenie powłok ochronnych na
elementy metalowe i opakowania środków bojowych
zapewniające ich ochronę przed czynnikami zewnętrznymi
(powietrze, wilgoć, promieniowanie słoneczne) [5]. Dopuszcza się
zamiast malowania ochronnego stosowanie innych powłok
(chemicznych itp.) o analogicznym kolorze malowania
odróżniającego np. pociski artyleryjskie [5].
16. Malowanie odróżniające – polega na pokryciu zewnętrznej
warstwy środka bojowego (opakowania) farbą lub lakierem o
odpowiedniej kolorystyce zapewniające rozróżnienie amunicji[5].
str. 10
17. Kumulacja - zjawisko fizyczne koncentrujące i ukierunkowujące
falę detonacyjną w ładunku kumulującym do wytworzenia
strumienia kumulacyjnego jako głównego czynnika rażenia
przeciwpancernego. Front fali detonującej osiąga temperaturę
powyżej 10000º C (zasadniczy czynnik rażący powodujący
przepalenie pancerza), prędkość 7-10 km/h i ciśnienie rządu
100 MPa. Ukierunkowanie fali detonującej następuje poprzez
zastosowanie wkładki kumulacyjnej wykonanej z metalu o dużej
gęstości np. miedzi [6].
1 2 3
Zdjęcie. 1.1. Budowa ładunku kumulacyjnego:
1) wkładka kumulacyjna, 2) materiał wybuchowy, 3) zapalnik.
Źródło: Własne.
1.1. Pytania kontrolne
1. Jak dzielimy środki bojowe pod względem bezpieczeństwa?

Wymień przykłady.
2. Podaj podział amunicji pod względem przeznaczenia?
3. Jakie wyróżniamy granaty ręczne?
4. Wymień inne rodzaje granatów niż granaty ręczne?
str. 11
2. Podział Granatów
Zasadniczo podział amunicji wynikający z Normy Obronnej

NO-13-A0033 przedstawiono poniżej w tabeli.
Grupa według stopnia

Podgrupa według przeznaczenia
zagrożenia
Zasadnicza
Bojowa Pomocnicza
Amunicja zawierająca Specjalna
materiały niebezpieczne Ćwiczebna
Pozoracyjna
Badawcza
Szkolna
Amunicja niezawierająca
Treningowa
materiałów niebezpiecznych
Kontrolno-pomiarowa
Tabela 2.1. Podstawowy podział amunicji wojsk.

Źródło: Norma Obronna NO-13-A003.
Porównując podział amunicji wynikający Normy obronnej Norma

Obronna NO-13-A003 i podręcznika pt. „Amunicja Wojsk Lądowych”,
następuje uszczegółowienie podziału granatów. Wynika to między
innymi z wprowadzenia do użytkowania w wojsku nowych rodzajów
amunicji oraz dostosowania podziału do nazewnictwa występującego
w wojskach NATO. Na przykład amunicja zapalająca, dymna z podgrupy
amunicji pomocniczej została po wprowadzeniu Norm Obronnych
zakwalifikowano do podgrupy amunicji specjalnej. Wprowadzono
również do użytkowania amunicję uniwersalną o podwójnym
oddziaływaniu rażącym cel np. zaczepno-obronnych, kumulacyjno-
odłamkowych i itp.
Szczegółowy podział amunicji został przedstawiony na rys. 2.1.
3
Norma Obronna NO-13-A003 – Amunicja wojskowa: Terminologia ogólna
i klasyfikacja podstawowa - 2015 r.
str. 12
str. 13
Podział pod
wgledem
Podział pod wgledem przeznaczenia
zagrożenia
(bezpieczeństwa)
Grupa
Rodzaje
Podgrupa
Zaczepna
Obronna
Przeciwpancerna
Uniwersalna
Bojowa
Bojowe
Specjalna
Dymna
Zapalająca
Oświetlająca
Hukwo-błyskowa
materiały wybuchowe
Amunicjia zwierająca
Błyskwo - dymna
Granatem
lądowych
obojetnym
Amunicjia Wojsk
Ze smugaczem
Uniwersalna
Łzawiąca
Ćwiczebna
Pozoracyjna
Ćwiczebo -
pozoracyjna
Petardy
Szkolna
Przekroje
Eksponaty
Żródło: Własne
Szkolna
Treningowa
Szkolno -
treningowa
Do nauki rzutów
Rys. 2.1. Szczegółowy podział granatów

materiału wybuchowego
Amunicjia nie zwierająca
W Wojsku Polskim wyróżniamy następujące kryteria dotyczące
podziału granatów:
1. Stopnia zagrożenia.
2. Sposobu miotania.
3. Według przeznaczenia i cech konstrukcyjnych.
1. Jednym z najważniejszych kryteriów z punktu eksploatacji
środków bojowych (bezpiecznego użytkowania) jest kryterium
stopnia zagrożenia dla człowieka. Do amunicji którą traktujemy jako
niebezpieczną w eksploatacji są granaty zawierające materiały
niebezpieczne (materiały wybuchowe): inicjujące – zapalniki np.
UZRGM4, materiały kruszące – np. trotyl, heksogen, miotajcie – np.
prochy, mieszaniny pirotechniczne – np. mieszanki dymotwórcze,
zapalające, hukowo-błyskowe i łzawiące. Należy w związku
z powyższym obchodzić się z tego typu amunicją zgodnie
z instrukcjami dotyczącymi eksploatacji, przechowywania, transportu
i użytkowania.
1 2 3
Zdjęcie. 2.1. Przykłady podziału granatów pod względem stopnia zagrożenia:

1)ręczny granat bojowy RGO-88 (zawierający materiały wybuchowe),
2) ręczny granat ćwiczebny CGR-42A (zawierający materiały wybuchowe),
3) ręczny granat szkolny RG-42 (nie zawierający materiałów wybuchowych).
Źródło: Własne.
4
UZRGM – Uniwersalny Zapalnik Ręcznego Granatu Modernizowany.
str. 14
Natomiast granaty nie zawierające środków bojowych (szkolne,
treningowe) w całym procesie użytkowania ich nie zawierają materiałów
wybuchowych i z punktu eksploatatora są bezpieczne w użytkowaniu.
Granaty tego typu wykorzystywane są w procesie szkolenia żołnierzy.
UWAGA:
Poszczególne rodzaje granatów zawierające materiały wybuchowe
przechowuje się na oddzielnych stosach. Danego rodzaju granaty
o różnych partiach kompletacji przechowuje się w stosach
w 10 centymetrowej odległości od siebie.
Zabronione jest w tym samym miejscu przechowywanie amunicji
zawierającej materiały niebezpieczne i ich nie zawierające[7]
np. granaty bojowe z granatami szkolnymi.
2. Kryterium sposobu miotania określa sposób dolotu granatu do

miejsca wybuchu. Granaty pod względem miotania dzielimy na:
1) ręczne – rzut granatem wykonywany jest za pomocą siły mięśni
ludzkich;
2) nasadkowe – granat wystrzeliwany jest z broni palnej za pomocą
amunicji ślepej (UNM wz. 1943/605) lub za pomocą naboju
z pociskiem z rdzeniem stalowym (RS). Granaty nasadkowe miotane
są karabinków na których zamontowane są specjalne nasadki
umożliwiające jego miotanie na odległość.
Dodatkowo biorąc pod uwagę kryterium miotania możemy także
wyróżnić granaty uniwersalne miotane za pomocą siły ludzkich mięśni
lub miotane z broni palnej. Do tej grupy zaliczamy dwa rodzaje
5
UNM – Uniwersalny nabój miotający.
str. 15
granatów: Uniwersalny granat dymny (RGD-2db, UGD-200)
i Uniwersalny granat łzawiący (UGŁ-200).
3) naboje granatnikowe – są to naboje zespolone do odpalania
w komorze nabojowej. Elementem miotającym jest proch znajdujący
się w naboju granatu.
Podział granatów ze
względu na miotanie
Ręczne Nasadkowe Naboje granatnikowe
F-1 PGN-60 NGB-74
RG-42 KGN NGO-74
RGO-88 DGN NGO-N (N1)
RGZ-89 GNPO NGC
RGD-2db NGZ-93 NGZ
CGŁ-1(CS) NGD-93 NGD
RPG-43 NGO-93 NGKO
Inne Inne Inne
Rysunek. 2.2. Przykłady podziału granatów ze względu na miotanie.

Źródło: Własne.
str. 16
1 2
Zdjęcie. 2.2. Przykłady podziału granatów pod względem miotania:

1) granaty ręczne, 2) nabój granatnikowy, 3) granaty nasadkowe.
Źródło: Własne.
3. Kryterium podziału granatów według przeznaczenia i cech

konstrukcyjnych określa sposób wykorzystania amunicji podczas
działań bojowych i szkolenia wojska w warunkach pokoju.
1) W przypadku amunicji bojowej wykorzystywanej na polu walki
wyróżniamy dwie grupy amunicji zasadniczą i specjalną:
a) amunicję zasadnicza to granty zaczepne, obronne, przeciwpancerne.
W grupie tej mogą występować także granaty uniwersalne spełniające
wymogi taktyczne granatu zaczepnego-obronne np. ręczny granat
odłamkowy RGO-88, granatu kumulacyjno-odłamkowego np. nabój
granatnikowy kumulacyjno-odłamkowy NGKO lub połączenia innych
parametrów taktycznych wynikających z budowy granatu.
b) natomiast do amunicji specjalnej zaliczamy granaty dymne,
zapalające, oświetlające i hukowo-błyskowe. Powyższy podział
przedstawiono na rysunku 2.3.
str. 17
Według przeznaczenia
i cech konstrukcyjnych
Zaczepne Obronne Przeciwpancerne Specjalne
RG-42 F-1 RPG-43 RGD-2db
RGZ-89 KGN PGN-60N CGŁ-1(CS)
Inne Inne Inne NGZ-93
Uniwersalne Inne
Uniwersalne
GNPO
RGO-88
NGKO
Rysunek. 2.3. Przykłady podziału granatów według przeznaczenia

i cech konstrukcyjnych.
Źródło: Własne.
2) Do szkoleń w czasie pokoju wykorzystujemy amunicję ćwiczebno-

pozoracyjną(zawierającą materiały wybuchowe)i szkolno-treningową
(nie zawierającej materiałów wybuchowych):
a) amunicja ćwiczebno-pozoracyjna dzielimy się na amunicję
ćwiczebną i pozoracyjną. Do amunicji ćwiczebnej zaliczamy
ćwiczebne granaty ręczne np. CRG-42, CRG-42A, CRPG-43,
ćwiczebne granaty nasadkowy np. K-CGN, CPGN-60, CNG,
ćwiczebne naboje granatnikowe np. NGC, NGC-N, NGC-N1, NCGA,
NGAC-T i ćwiczebny granat łzawiący CGŁ-1.
str. 18
2
Zdjęcie. 2.3. Przykłady granatów ćwiczebnych:

1) ćwiczebny ręczny granat przeciwpancerny RPG-43, 2) 40x53mm nabój
granatnikowy ćwiczebny ze smugaczem NGAC-T, 3)kulkowy ćwiczebny granat
nasadkowy K-CGN, 4) ćwiczebny granat nasadkowy CGN.
Źródło: Własne.
Granaty ćwiczebne przeznaczone są do strzelań szkolno-bojowych

i wykorzystywane są w procesie szkolenia do:
- przygotowania żołnierza do prawidłowego użytkowania granatów
na polu walki,
- ograniczenia kosztów zużycia amunicji z uwagi na możliwość
wielokrotnego wykorzystania granatu ćwiczebne podczas szkolenia,
- podnoszenia warunków bezpieczeństwa podczas rzutu, strzelań
granatem z uwagi na ograniczoną ilość lub brak materiałów
kruszących w konstrukcji granatu.
str. 19
Amunicja pozoracyjna to imitatory wybuchów .Zasadniczymi rodzajami
imitatorów stosowanymi w Wojsku Polskim są petardy
z opóźniaczem lontowym i petardy z zapalnikiem tarciowym.
b) Amunicja szkolno-treningowa dzieli się na amunicję szkolną
i treningową. Do amunicji szkolnej zaliczamy wszelkiego rodzaju
granaty szkolne, przekroje i eksponaty muzealne. Natomiast granaty
treningowe przeznaczone są do nauki uzbrajania i rzutu granatem.
1 2 3
Zdjęcie. 2.4. Przykłady amunicji szkolno-treningowej:

1) granat RGZ-89 szkolny, 2) przekrój granatu F-1, 3) granat RG-42 treningowy.
Źródło: Własne.
Szczegółowy sposób znakowania granatów opisany został w ostatnim

rozdziale.
1. Omów podstawowy podział granatów zgodnie z Normą Obronną

NO-13-A003 – Amunicja wojskowa: Terminologia ogólna
i klasyfikacja podstawowa - 2015 r.
2. Podaj podział granatów ze względu na stopień zagrożenia?
3. Podaj podział granatów pod względem miotania?
str. 20
4. Podaj podział granatów pod względem przeznaczenia i cech
konstrukcyjnych?
5. Do jakiej grupy pod względem stopnia zagrożenia, pod względem
miotania, pod względem przeznaczenia i cech konstrukcyjnych
zaliczamy granat F-1?
zaliczamy granat PGN-60N?
zaliczamy granat NGC?
8. W jakiej grupie pod względem stopnia zagrożenia, pod względem
znajduje się granat CRG-42?
zaliczamy granat RGO-88 szkolny?
zaliczamy granat RG-42 treningowy?
zaliczamy granat RGD-2db?
12. Co to jest granat uniwersalny? Wymień przykłady.
13. Jaka różnica jest pomiędzy granatem zaczepnym, obronnym,
przeciwpancernym i uniwersalnym?
14. Jakie środki bojowe uważasz za niebezpieczne?
str. 21
3. Granaty ręczne
Granaty ręczne są to środki bojowe miotane ręcznie za pomocą siły
mięśni ludzkich. Zasadniczo przeznaczone są do zwalczania
(obezwładniania) siły żywej, niszczenia sprzętu bojowego
(nieopancerzonego i opancerzonego) i umocnień typu polowego.
Dodatkowo granaty ręczne wykorzystywane są na polu walki do
wytwarzania krótkotrwałych zasłon dymnych np. RGD-2db6
i pozorowania użycia środków chemicznych (CGŁ-1)7 oraz zapalania
materiałów łatwopalnych (RGZ)8. Natomiast granaty ćwiczebne, szkolne
i treningowe wykorzystywane do przygotowania żołnierzy do
praktycznego użycia granatów bojowych.
Granaty ręczne charakteryzują się prostą budową i nie wymagają ich
specjalnego przygotowania do użycia.
3.1. Ogólna budowa granatów ręcznych
Granaty ręczne składają się z dwóch zasadniczych elementów:

1. Zapalnika czasowego ze zwłoką np. UZRGM (Uniwersalny zapalnik
ręcznego granatu modernizowany).W przypadku granatów specjalnych
dymnych i chemicznych stosowany jest zapalnik pirotechniczny np.
zapalnik magnezowy odpalany za pomocą potarki.
2. Skorupy z elementami rażącymi np. wkładki kumulacyjnej i materiału
kruszącego (trotyl, heksogen, itp.) W przypadku granatów dymnych,
6
RGD-2db – Ręczny granat dymny – dym biały.
7
CGŁ-1 – Ćwiczebny granat łzawiący.
8
RGZ – Ręczny granat zapalający
str. 22
łzawiących, oświetlających, zapalających i hukowo-błyskowych,
granat zawiera mieszanki pirotechniczne.
Natomiast granaty ćwiczebne mogą posiadać zapalnik ćwiczebny np.
zapalnik ćwiczebny UZRGM lub iglicę do pobudzenia spłonki
i inicjacji ładunkiem pirotechnicznym naboju błysk-dym.
Szczegółowa budowę zapalników i granatów zostanie omówiona
w poniższych podrozdziałach poradnika.
3.2. Budowa i zasada działania uniwersalnego zapalnika granatu

ręcznego do granatów ręcznych
Zapalniki typu UZRGM kwalifikuje się do grupy zapalników

mechanicznych ze zwłoką czasową. Przeznaczony jest do wywołania
detonacji ładunku kruszącego[6] znajdującego się w skorupie ręcznego
granatu bojowego. Pod względem zastosowania wyróżniamy zapalnik do
granatów bojowych typu UZRGM i zapalnik ćwiczebny do granatów
ćwiczebnych typu CRG-42. Zapalnik ćwiczebny UZRGM posiada
w dolnej części zapalnika iglicę, która po zadziałaniu ładunku
pirotechnicznego uderza w spłonkę 12 mm naboju błysk-dym.
1 2
Zdjęcie 3.2.1. Rodzaje zapalników UZRGM.

1) zapalnik bojowy UZGRGM, 2) zapalnik ćwiczebny UZRGM.
Źródło: Własne.
str. 23
Zapalnik bojowy UZRGM składa się z trzech zasadniczych zespołów:
mechanizmu zabezpieczającego, urządzenia uderzeniowego, urządzenia
zapalającego. Mechanizm zabezpieczający składa się z zawleczki (5)
z kółkiem (2) i dźwigni spustowej (9). Zawleczka z kółkiem zabezpiecza
mechanicznie dźwignię spustową (9) i iglicę (4) przed ich zadziałaniem,
którego efektem jest uderzenie iglicy (4) w spłonkę zapalającą (6).
Dźwignia spustowa (9) w górnej części posiada widełki, które wchodząc
w pierścieniowy rowek iglicy (4) i utrzymują ją w położeniu napiętym.
W skład urządzenia uderzeniowego, które inicjuje zadziałanie spłonki
zapalającej wchodzi iglica ze sprężyną (3). Iglica uderzając w spłonkę
zapalającą (6) powoduje powstanie impulsu ogniowego, który zapala
opóźniacz pirotechniczny (8).
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Rys. 3.2.1. Budowa zapalnika bojowego UZRGM:

1) kadłub urządzenia uderzeniowego, 2) kółko , 3) sprężyna, 4) iglica, 5) zawleczka,
6) spłonka zapalająca, 7) tuleja opóźniacza, 8) opóźniacz pirotechniczny,
9) dźwignia spustowa, 10) spłonka pobudzająca.
Źródło: Podręcznika „Amunicja Wojsk Lądowych” – 1983 r.
Opóźniacz pirotechniczny opóźnia czas zapalenia się spłonki

pobudzającej (10), która powoduje wybuch materiału kruszącego granatu.
str. 24
Opóźniacz pirotechniczny (8) i spłonka pobudzająca (10) są elementami
składowymi urządzenia zapalającego.
Czas opóźnienia wybuchu granatu od chwili uderzenia iglicy
w spłonkę pobudzającą mieści się w granicach od 3,2 do 4,2 sekundy.
Uwaga:
granat z którego zapalnika wyciągnięto zawleczkę
z kółkiem i ponownie ją włożono, a także niewybuchy
i niewypały nie przyjmujemy do magazynu.
ww. granaty podlegają zniszczeniu przez sapera w miejscu
szkolenia.
Poniżej w tabeli przedstawiono podstawowe dane taktyczno-techniczne

zapalników.
Rodzaj zapalników UZRGM UZRGM ćwicz
Masa 0,045 kg b/d9
Wysokość 104 mm 85 mm
gwint łączący z granatem Sp15,45x 13 zw/” Sp15,45x 13 zw/”
Długość gwintu 9,6 mm 9,6 mm
Długość części gniazda max 58 mm ok. 45 mm

zapalnika
Opóźnienie zapalnika 3,2-4 s 3,2-4 s
Tabela3.2.1. Dane taktyczno-techniczne zapalników.

Źródło: Katalog amunicji zakładu Belma S.A. – edycja 2016 r.[11].
9
b/d – brak danych.
str. 25
Uwaga:
Zapalniki bojowy UZRGM z uwagi na posiadany materiał
wybuchowy w klasie 1.1 (materiały inicjujące) jest niebezpieczny
w eksploatacji z uwagi na możliwość powstania wybuchu masowego.
Z magazynu zapalniki powinny być wydawane w oryginalnych
opakowaniach.
W przypadku wydawania zapalników luzem należy je zabezpieczyć
przed możliwością uderzania o siebie i braku możliwości
przemieszczania się w opakowaniu po zapalnikach od granatów.
Zdjęcie 3.2.2. Malowanie odróżniające dźwigni zapalnika UZRGM:

1) zapalnik bojowy 2) zapalnik ćwiczebny, 3) zapalnik szkolny.
Źródło: Własne.
Należy też zwrócić uwagę na rodzaj wydawanego zapalnika.

Zapalnik bojowy nie posiada malowania odróżniającego na dźwigni
spustowej. Zapalnik ćwiczebny posiada malowanie odróżniające
w postaci paska koloru czerwonego. Natomiast zapalnik szkolny
posiada pasek koloru białego.
str. 26
3.3. Granaty zaczepne
Granaty zaczepne przeznaczone są do zwalczania siły żywej

w odległości do 25 m od miejsca jego wybuchu. Zasadniczym
czynnikiem rażącym człowieka jest fala detonacyjna i odłamki metalu
wkładki odłamkowej. Wkładka odłamkowa wykonana jest z ponacinanej
cienkiej blachy lub zwojów w kształcie prostokątnego drutu nawiniętego
na materiał kruszący.
1 2
Zdjęcie 3.3.1. Wkładka odłamkowa granatów zaczepnych:
1) wkładka granatu RG-42, wkładka grantu RGZ-89.
Źródło: Własne.
W Wojsku Polskim wprowadzono do powszechnego użytkowania dwa

rodzaje granatów zaczepnych: ręczny granat RG-42 i ręczny granat
zaczepny RGZ-89.
Granat zaczepny składa się z zapalnika UZRGM (1) w którego skład
wchodzą między innymi zawleczka z kółkiem (2), dźwignia spustowa (3).
Kadłub granatu (5) zakończony jest dnem (7) w którym znajduje się
wkładka odłamkowa (6), tuleja środkowa zapalnika granatu (4), materiał
kruszący (8). Granat RG-42 w części górnej granatu posiada obsadę
zapalnika UZRGM(9). W granacie RGZ-89 obsada zapalnika jest
str. 27
integralną częścią tulei środkowej zapalnika granatu. Kadłub granatu
RG-42 wykonany jest ze stali, a granat RGZ-89 z utwardzonego plastiku.
Granat RG-42 zaelaborowano materiałem kruszącym typu trotyl,
a w granacie RGZ-89 zastosowano jako materiał kruszący heksogen.
Poniżej przedstawiono budowę granatów zaczepnych.
1
2 2
3 3
8 8
Rys. 3.3.1. Budowa granatów zaczepnych:

1) zapalnik UZRGM, 2) kółko z zawleczką, 3 ) dźwignia spustowa,4) tuleja
środkowa zapalnika granatu, 5) kadłub granatu,6) wkładka odłamkowa,7) dno
granatu, 8) materiał kruszący,9) obsada zapalnika.
Źródło: Katalog amunicji firmy DEZAMET S.A. – edycja 2015 r.[8].
str. 28
1 2
Zdjęcie 3.3.2. Widok ogólny granatów zaczepnych:

1) granat RG-42 z wkręconym korkiem zastępczym,2) granat RGZ-89 z wkręconym
zapalnikiem UZRGM.
Źródło: Własne.
W tabeli poniżej przedstawiono podstawowe dane taktyczno-

techniczne granatów zaczepnych.
Rodzaj granatu RG-42 RGZ-89
Masa granatu 400 g 370±5 g
Masa ładunku kruszącego Trotyl 120 g Heksogen 106 g
Rodzaj zapalnika UZRGM UZRGM
Efektywny promień rażenia 15-20 m 5m
Tabela3.3.1. Dane taktyczno-techniczne granatów zaczepnych.

Źródło: Instrukcja piechoty – granaty ręczne – 1961 r.[9], Katalog amunicji zakładu Dezamet S.A.
– edycja 2015 r.
3.4. Granaty obronne
Granaty obronne przeznaczone są do rażenia siły żywej na odległość

do ok. 200 m. od miejsca wybuchu granatu. Mają podobną budowę jak
str. 29
granaty zaczepne, przy czym czynnikiem rażącym są żeliwne odłamki
skorupy (granat F-1) lub kulki stalowe zatopione w plastycznej masie
(wkładce odłamkowej) znajdujące się pod skorupą granatu
(granat RGO-88).
Zdjęcie 3.4.1. Elementy wkładki odłamkowej granatu obronnego RGO-88.

Źródło: Własne.
Poniże przedstawiono budowę granatów obronnych.
F-1 RGO-88
6
Rys. 3.4.1. Budowa granatów obronnych:

1) korek zastępczy, 2) kadłub granatu (skorupa), 3) wkładka odłamkowa,
4) materiał kruszący, 5) tuleja środkowa zapalnika granatu, 6) dno granatu.
Źródło: Instrukcja piechoty – granaty ręczne – 1961 r., Katalog amunicji zakładu Dezamet S.A. –
edycja 2015 r.
Działanie granatów obronnych jest analogiczne jak dla granatów
zaczepnych.
str. 30
1 2
Zdjęcie 3.4.2. Widok ogólny granatów obronnych:

1) granat F-1, 2) granat RGO-88.
Źródło: Katalog Bumar amunicja – edycja 2014 r.
Do tych dwóch granatów stosuje się zapalnik UZRGM. Natomiast

w wymienionych rodzajach granatów zastosowano inne rodzaje
materiałów kruszących. Granat F-1 zaelaborowano trotylem, a granat
RGO-88 heksogenem flegmatyzowanym. Granat RGO-88 jest granatem
uniwersalnym spełnia wymogi taktyczno-techniczne granatu zaczepnego
i obronnego.
techniczne granatów obronnych.
Rodzaj granatu F-1 RGO-88

Masa granatu 700 g 485 g
Masa ładunku kruszącego Trotyl 60 g Heksogen 60 g
Rodzaj zapalnika UZRGM UZRGM
Efektywny promień rażenia 200 m 5 m (200 m)10
Ilość odłamków b/d 1150 szt.
Tabela3.4.1. Dane taktyczno-techniczne granatów zaczepnych.

Źródło: Instrukcja piechoty – granaty ręczne – 1961 r., Katalog amunicji zakładu Dezamet S.A. –
edycja 2015 r.
10
Powyżej promienia 5 m elementy wkładki odłamkowej działają obezwładniająco,
wprost proporcjonalnie do odległości od miejsca wybuchu.
str. 31
3.5. Granaty przeciwpancerne
Podstawowym granatem przeciwpancernym stosowanym w armii jest

ręczny granat przeciwpancerny wz. 43 (RPG-43). Jest to granat
o działaniu kumulacyjnym. Granat po trafieniu w cel przebija pancerz,
razi załogę, broń, urządzenia, zapala paliwo i powoduje wybuch
amunicji[6]. Granat posiada dwa zabezpieczenia mechaniczne
uniemożliwiające jego zadziałanie: kółko z zawleczką (3) i przetyczkę
zabezpieczającą (6) uniemożliwiającą uderzenie spłonki pobudzacza (8)
w iglicę (10).
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Rys i zdjęcie 3.5.1. Budowa granatu RPG-43:

1) rękojeść, 2) listwa zabezpieczająca, 3) zawleczka z kółkiem, 4) sprężyna stabilizatora,
5) stabilizator lotu, 6) przetyczka zabezpieczająca, 7) pobudzacz, 8) spłonka pobudzacza,
9 ) taśma stabilizująca, 10) iglica urządzenia uderzeniowego 11) materiał kruszący,
12) korpus granatu,13) wkłada kumulacyjna.
Źródło: Instrukcja piechot – granaty ręczne – 1961 r.
W celu uzbrojenia granatu żołnierz musi odkręcić rękojeść ze skorupy

granatu. Przekonać się czy w tulei znajduje się iglica i sprężyna
zabezpieczająca (należy dotknąć iglicę i lekko nacisnąć sprężynę).
str. 32
Ująć rękojeść lewą ręką wkrętką pobudzacza do góry i wkręcić prawą
ręką pobudzacz w rękojeść do oporu. Po dokręceniu rękojeści granatu do
jego korpusu, granat jest uzbrojony.
Zdjęcie 3.5.2. Widok pobudzacza granatu RPG-43 wraz ze sprężyną.

Źródło: http//:www. wikipedia.org./Granat RPG-43 [12].
Uwaga:
Kategoryczne zabrania się wstawianie pobudzacza wiekiem
skorupy granatu bez uprzedniego nakręcania go na wkrętkę
pobudzacza, gdyż przy tym pobudzacz uderzy o spłonkę i granat
wybuchnie. Uzbrojenie granatu odbywa się na stanowisku
ogniowym, nie w magazynie środków bojowych.
Żołnierz odbezpieczając granat, wyciąga zawleczkę z kółkiem (3)

i wykonuje jego rzut w kierunku celu. Po rzuceniu granatu następuje
zwolnienie (odrzucenie poza granat) listwy zabezpieczającej (2) oraz pod
wpływem sprężyny stabilizatora (4), wyrzucenie taśmy stabilizującej
i stabilizatora lotu (5) poza rękojeść granatu (1). Jednocześnie następuje
także odblokowanie przetyczki zabezpieczającej (6) umożliwiający ruch
spłonki pobudzacza (8) w kierunku iglicy (10). Stabilizator lotu pod
wpływem oporu powietrza i ciężaru samego granatu stabilizuje lot
granatu w kierunku pionowym do przodu.
str. 33
Zdjęcie 3.5.3. Widok granatu szkolnego RPG-43.
Źródło: http//: www. wikipedia.org./Granat RPG-43 [12].
Granat uderzając w cel powoduje przesuniecie się spłonki pobudzacza

w kierunku iglicy i jej zadziałanie. Pobudzacz (7) inicjuje detonację
materiału kruszącego (11)i wytworzenie się strumienia kumulacyjnego,
który niszczy pancerz.
techniczne granatu.
Rodzaj granatu RPG-43

Masa granatu 1,2 kg
Masa ładunku kruszącego Trotyl 650 g
Efektywny promień rażenia
20 m
odłamkami
Przebijalność pancerza do 75 mm
Tabela3.5.1. Dane taktyczno-techniczne granatów RPG-43.

Źródło: Instrukcja piechoty – granaty ręczne – 1961 r.
3.6. Granaty ćwiczebne
Granaty ćwiczebne znajdują zastosowanie w procesie szkolenia

żołnierza (pododdziału).
Zasadniczym przeznaczeniem granatów ćwiczebnych jest zwiększenie
warunków bezpieczeństwa podczas ich użytkowania, zmniejszenie
kosztów szkolenia żołnierzy poprzez użycie mniejszej ilości materiałów
wybuchowych ograniczających do minimum możliwość wybuchu
str. 34
masowego i oddziaływania odłamków granatów na żołnierza przy
zapewnieniu realizmu użycia środka bojowego na polu walki
np. uzbrajanie, rzut granatem i jego wybuch.
W grupie ręcznych granatów ćwiczebnych wyróżniamy:
1. Ćwiczebny ręczny granat wz. 42 (CRG-42).
2. Ćwiczebny ręczny granat wz. 42A (CRG-42A).
1. Ćwiczebny granat CRG-42 jest przeznaczony do przygotowania
żołnierzy do rzutu granatem bojowym. Granat ćwiczebny ma ciężar
granatu bojowego RG-42. Do użytkowania granatu stosujemy zapalnik
ćwiczebny UZRGM, a do odwzorowania efektów dźwiękowych
i wizualnych symulujących wybuch granatu bojowego,
uzbraja się go w 12 mm nabój „Błysk-Dym” (nabój błyskowo-dymno-
dźwiękowy). Poniżej przedstawiono budowę granatu.
1
2
6
7
Rys. i Zdjęcie 3.6.1. Budowa ćwiczebnego ręcznego granatu wz. 42:

1) zapalnik ćwiczebny UZRGM, 2) korpus granatu, 3),komora nabojowa
4) nabój błysk-dym,5) prowadnica iglicy, 6) ładunek prochowy zapalnika,
7) iglica zapalnika.
Źródło: Własne.
str. 35
Nabój błysk-dym zbudowany jest podobnie jak amunicja do broni
myśliwskiej. Posiada łuskę zakończoną mosiężnym okuciem w którym
znajduje się spłonka. Łuska wypełniona jest mieszaniną pirotechniczną
hukowo-błyskowo-dymną. Poniżej przedstawiono zdjęcie naboju.
Zdjęcie 3.6.2. Ogólny widok 12 mm naboju błysk-dym.

Źródło: Własne.
Uzbrojenie granatu następuje na stanowisku ogniowym (rzutni

granatem) poprzez włożenie naboju błysk-dym (4) do komory nabojowej
(3), dokręceniem do komory nabojowej prowadnicy iglicy (5) oraz
wkręceniem komory nabojowej do korpusu granatu (2). Całkowite
uzbrojenie granatu kończy się wkręceniem zapalnika ćwiczebnego
UZRGM (1) do obsady zapalnika korpusu granatu.
Granat przeznaczony jest do wielokrotnego użytkowania.
Uwaga:
Zgodnie z Instrukcją „Ćwiczebne granaty ręczne (RPG-43
i RG-42)”[13] oraz Instrukcją DU-4.21.4. [7] każdorazowo po zwrocie
granatu do magazynu po zajęciach podlega on przeglądowi
technicznemu wykonywanemu przez magazyniera magazynu
środków bojowych. Przegląd techniczny ma na celu stwierdzenie czy
w granacie nie znajdują się materiały wybuchowe i czy granat
nieposiada uszkodzeń mechanicznych niepozwalających na dalszą
jego eksploatację(zadziory i zbicia gwintu komory nabojowej
str. 36
i prowadnicy iglicy lub uszkodzenia korpusu granatu, które mogą
spowodować skaleczenie ręki).
Granatów niesprawnych nie wydajemy, podlegają one naprawie
wykonywanej w Warsztatach Technicznych Składu Materiałowego
RBLog. W przypadku braku możliwości naprawy, uszkodzone
granaty podlegają komisyjnemu przeglądowi i przekwalifikowaniu
do V kategorii.
2. Ćwiczebny ręczny granat wz. 42A (CGR-42A) jest nowszej generacji
granatem ćwiczebnym. Konstrukcja granatu pozwala zastosować
bojowy zapalnik UZRGM. Poniżej przedstawiono budowę granatu.
Rys 3.6.2. Budowa ćwiczebnego ręcznego granatu wz. 42A:

1) korek zastępczy, 2) korpus granatu wykonany z gumy, 3),krążek metalowy
usztywniający konstrukcję granatu, 4) tuleja środkowa zapalnika granatu, 5)
materiał wypełniający – piasek kwarcowy, 6) denko wykonane z gumy.
Źródło: Instrukcja zakładowa – „Ćwiczebny granat CGR-42A: Instrukcja eksploatacji”.
Nowa Dęba - 1995 r.[13].
str. 37
Granat z uwagi na zastosowane materiały konstrukcyjne jest
bezpieczny w eksploatacji. Maksymalny promień rażenia granatu
wynosi 10 m[14]. Na zdjęciu poniżej przedstawiono widok ogólny
granatu.
Zdjęcie 3.6.3. Ogólny widok Granatu CGR-42A.

Źródło: Własne.
Poniżej w tabeli przedstawiono podstawowe dane taktyczno-techniczne

granatów ćwiczebnych.
Rodzaj (typ) granatu CRG-42 CGR-42A
Waga b/d 385 g
Rodzaj zapalnika Ćwicz UZRGM UZRGM
Promień rażenia - 10 m
Dodatkowe elementy Nabój 12/70 mm -
pirotechniczne „Błysk-Dym”
Tabela3.6.1. Dane taktyczno-techniczne granatów ćwiczebnych.

Źródło: Ćwiczebne granaty ręczne (RPG-43 i RG-42 – 1972 r. [13],
Instrukcja zakładowa– „Ćwiczebny granat CGR-42A: Instrukcja eksploatacji” , Nowa Dęba –
1995 r. [14].
Uwaga: Wszystkie ręczne granaty ćwiczebne malowane są na kolor

czarny i posiadają w środkowej części korpusu malowany po
obwodzie granatu pasek koloru czerwonego.
str. 38
Magazynier w czasie wykonywania obsługiwań środków bojowych
jest zobligowany do otworzenia powłoki ochronnej i malowania
odróżniającego granatów ćwiczebnych.
3.7. Granaty pozoracyjne (petardy)
Petardy sklasyfikowano w podgrupie amunicji pozoracyjnej

zawierającej materiały wybuchowe. Zasadniczym przeznaczeniem petard
jest pozorowanie strzałów i wybuchów. Wybuch petardy słyszalny jest
w odległości ok. 1500 m od miejsca wybuchu.
W Wojsku Polskim stosowane są następujące petardy:
1. Petarda pozorująca strzał armatni z lontem ZL-80,
2. Petarda pozorująca strzał armatni ZT-100 z zapalnikiem
tarciowym ZT-1. Poniżej przedstawiono zdjęcia petard.
Zdjęcie 3.7.1. Petarda ZL-80.

Źródło: Własne.
str. 39
1 2
Zdjęcie 3.7.2. Petarda ZT-100:

1) widok ogólny petardy, 2) zapalnik tarciowy ZT-1.
Źródło: Własne.
Na rysunku 3.7.1. przedstawiono budowę petard.

Kadłub w obu rodzajach petard stanowi papierowy cylinder zewnętrzny
(1), którego górna i dolna część zawinięta jest do wewnątrz.
Z dołu cylindry petard zabezpieczone są denkiem (4 i 5) i krążkiem
dolnym (6). Górna część cylindra zewnętrznego petardy lontowej ZL-80
zakończona jest denkiem z otworem (4), krążkiem górnym (8)
i nakrywką z taśmą (3), a w przypadku petardyZT-100 z krążka górnego
(8) wystaje opóźniacz lontowy (7), który zabezpieczony jest obsadą lontu
(11). Na gwincie obsady lontu (11) petardy ZT-100 nakręcona jest
nakrętką bakelitowa (12) zabezpieczająca petardę przed czynnikami
zewnętrznymi (wilgocią). Natomiast w petardzie ZL-80 nakrywka
z taśmą (3) zabezpiecza petardę przez czynnikami zewnętrznymi
i możliwością wypadnięcia lontu prochowego z petardy ZL-80.
str. 40
12 3
1 1
11 8
10 4
7
7
2
2
9 9
4 5
6 6
A B
Rys 3.7.1. Budowa petard: A) Petarda ZT-100, B) Petarda ZL-80:

1) cylinder zewnętrzny, 2) cylinder wewnętrzny, 3) nakrywka z taśmą,
4) denko z otworem, 5) denko, 6) krążek dolny, 7) opóźniacz lontowy, 8) krążek górny,
9) mieszanina wybuchowa, 10) krążek z otworem, 11) obsada lontu,
12) nakrętka bakelitowa.
Źródło: Zakład Produkcji Specjalnej „GAMRAT” Sp. z.o.o. w Jaśle.
Cylinder zewnętrzny petard zabezpiecza się przed wilgocią poprzez

nasączenie go impregnatem z parafiny, cerezyny11i kalafonii [19].
Wewnątrz cylindra zewnętrznego petard (1) znajduje się cylinder
wewnętrzny (2) w którym znajduje się mieszanina wybuchowa (9) i dolna
część zapalnika lontowego (7) wraz z główką prochową do zapalenia
mieszaniny wybuchowej. W górnej części zapalnika lontowego znajduje
się główka zapalająca wykonana z mączki prochowej służąca do
zapalenia petardy za pomocą potarki (petarda ZL-80) lub zapalnika
11
Cerezyna materiał izolacyjny rafinowany z ropy naftowej [18]
str. 41
tarciowego ZT-1 (petarda ZT-100). Opóźniacz lontowy służy do
opóźnienia zapalenia mieszaniny wybuchowej o czasie zwłoki od ok. 15
do 20 s[19]. Mieszanina wybuchowa składa się z saletry barowej, stopu
aluminiowo-magnezowego lub aluminium i siarki [6].
Zapalnik tarciowy ZT-1 przeznaczony jest do zapalania petardy
ZT-100. W kadłubie zapalnika znajduje się drut tarciowy (4) nawinięty
spiralnie na masę tarciową. Podczas wyciągania drutu tarciowego
kółkiem naciągowym zapalnika następuje tarcie rozwijającej się spirali
drutu o masę tarciową, co powoduje zapalenie spłonki zapalającej (5).
Paląca się masa tarciowa i spłonka zapalająca powoduje zapalenie się
główki prochowej zapalnika lontowego i zadziałanie opóźniacza
lontowego. Zapalnik zabezpieczony jest przed przypadkowym użyciem
za pomocą zawleczki (3) i łącznika (6) drutu tarciowego połączonych
z kółkiem naciągowym, które bezpośrednio przylega do kadłuba
zapalnika. Zabezpieczone w ten sposób kółko naciągowe zapalnika bez
wyciągnięcia zawleczki i łącznika nie spowoduje zadziałanie opóźniacza
prochowego. Poniżej na rysunku 3.7.2. przedstawiono budowę nowej
generacji zapalnika tarciowego ZT-1.
6
1
5
2 4
3
Rys 3.7.2. Budowa zapalnika tarciowego ZT-1:

1) kadłub, 2) kółko naciągowe, 3) zawleczka, 4) drut tarciowy,
5) spłonka zapalająca,6) łącznik.
Źródło: Własne.
str. 42
Uwaga:
Petardę z zapalnikiem tarciowym ZT-100 nie przechowuje się razem
z wkręconym zapalnikiem tarciowym ZT-1.
Petardy należy odrzucić na odległość nie mniejszą niż 25 m.
W przypadku niewypału petardy należy zbierać po upływie 15 min
od zapalenia opóźniacza lontowego. Każdy przypadek wadliwego
działania środków bojowych należy wpisać do Z-PZ12 i przesłać
informację do COL13.
W informacji należy podać partię kompletacji śb i dane elaboracyjne
oraz cały opis zdarzenia.
Petardy przyjmujemy do magazynu w kategorii 5b i składuje
się je w oddzielnej niszy lub pomieszczeniu.
Na stosach ze środkami bojowymi niebezpiecznymi w użyciu, do
czasu ich przekazania powinny znajdować się wywieszki z napisem
„Niebezpieczne w użyciu”. Jako przedmiotowe wywieszki stosować
należy zafoliowany (zalaminowany) arkusz papieru formatu A4
w orientacji poziomej z położonymi centralnie czarnymi literami
wielkości 72 pkt. [7].
12
Z-PZ- Zapotrzebowanie protokół zużycia.
13
COL – Centralny Organ logistyczny – Szefostwo Środków Bojowych IWspSZ RP.
str. 43
3.8. Granaty specjalne
W grupie granatów specjalnych zawierających materiały wybuchowe
mają zastosowanie niżej wymienione granaty:
1. Ręczne granaty dymne RGD-2db14 i RGD-2dcz.15
2. Ręczny granat zapalający RGZ.
3. Ćwiczebny granat łzawiący CGŁ-1.
4. Ręczny granat hukowo-błyskowy.
5. Ręczny granat termobaryczny.
1. Ręczny granaty dymne RGD-2db lub RGD-2dcz przeznaczony jest do
wytwarzania krótkotrwałych zasłon dymnych w celu maskowania działań
pojedynczego żołnierza lub żołnierzy do szczebla plutonu włącznie oraz
do oślepiania stanowisk ogniowych przeciwnika. Granaty dymne
wykorzystywane mogą być również jako element składowy granatu
nasadkowego DGN16 wystrzeliwanego z karabinka-granatnika 7,62 mm
kbk AK GN[6]. Poniżej przedstawiono budowę granatu dymnego.
Skorupa granatu (1) wykonana jest z papieru i chroni ona granat przed
wilgocią. W skorupie znajduje się mieszanka dymotwórcza (2), która
zabezpieczona jest przeponami (4, 10). Przepony zabezpieczają
mieszankę przed wysypaniem się jej z granatu. W celu użycia granatu
należy zdjąć denko (8) i dno z taśmą (3). Następnie należy wyciągnąć
potarkę (9) i potrzeć nią główkę zapłonnika (7). Lont prochowy który
znajduje się w zapłonniku powoduje impuls ogniowy, który zapala
mieszaninę dymotwórczą. Lont prochowy powoduje 10 s opóźnienie
14
RGD-2db – Ręczny granat dymny – 2 dym biały.
15
RGD-2db – Ręczny granat dymny – 2 dym czarny.
16
DGN – Dymny granat nasadkowy.
str. 44
zapalenia się mieszanki i umożliwia żołnierzowi odrzucenie granatu na
bezpieczną odległość.
10 1 2
3
9
8 4
7 6 5
Rys 3.8.1. Budowa ręcznego granatu dymnego:
1) skorupa, 2) mieszanka dymotwórcza, 3),dno z taśmą, 4) przepona dolna, 5) rurka, 6)
taśma izolacyjna, 7) zapłonnik, 8) pokrywka 9) taśma z potarka,10) przepona górna.
Źródło: Podręcznik – Amunicja Wojsk Lądowych – 1983 r.
Dym palącej mieszanki wydostaje się przez rurkę (5) i otwory znajdujące
się w przeponie górnej i dolnej.
Zdjęcie 3.8.1. Ręczny granat dymny RDG-2db.

1) skorupa, 2) taśma z potarka, 3) przepona dolna.
Źródło: Własne.
UWAGA: Skorupa i taśma z potarką podlega zwrotowi do magazynu

środków bojowych. W przypadku niewybuchu, granat podlega
str. 45
zwrotowi do magazynu i traktujemy go jako niebezpieczny w użyciu,
a bezpieczny w przechowywaniu (klasa 5a). Granat dymny w tym
przypadku należy przechowywać w oddzielnym pomieszczeniu
(komorze) w skrzyni na której powinna znaleźć się zalaminowana
(zafoliowana) kartka formatu A4 z napisem „DO ZNISZCZENIA”.
Napis wykonujemy centralnie w osi poziomej i pionowej kartki,
czarnymi literami wielkości 72 pkt.
Każdy przypadek wadliwego działania środków bojowych należy
wpisać do Z-PZ i przesłać informację do COL. W informacji należy
podać partię kompletacji śb i dane elaboracyjne oraz opis
zdarzenia[7].
Informację wykonuje kierownik zajęć.
Granaty dymne charakteryzują się następującymi danymi taktyczno-
technicznymi określonymi poniżej w tabeli:
Wyszczególnienie Parametry
Masa granatu 300 g
Masa ładunku dymnego 330-370 g
Czas rozpalania do 10 s
Czas intensywnego dymienia 50-80 s
średnia odległość rzutu 35 m
Tabela3.8.1. Dane taktyczno-techniczne granatów dymnych RGD-2db (dcz).

Źródło: Podręcznik Amunicja wojsk lądowych – 1985 r.
Nowszym granatem dymnym stosowanymi w Wojsku Polskim jest

granat UGD-200/1. Granat służy do pozoracji ataku chemicznego,
ćwiczeń poligonowych, oznaczania pozycji oddziałów itp.
str. 46
Zdjęcie 3.8.2. Uniwersalny granat dymny UGD-200/1.
Źródło: Katalog amunicji grupy z zbrojeniowej BUMAR – edycja 2014 r.
Granat może być odpalany ręcznie lub wystrzeliwany za pomocą

specjalnych wyrzutni (AWGŁ,RWGŁ-1 lub RWGŁ-3).
Do wystrzeliwania granatu UGD-200/1, a także granatu łzawiącego
UGŁ-200/1 wykorzystywany jest 7,62 mm wz. 43 ślepy lub uniwersalny
nabój miotający (UNM).
Zdjęcie 3.8.3. Ręczna wyrzutnia granatów łzawiących RWGŁ-3.

Źródło: Własne.
Poniżej w tabeli przedstawiono podstawowe dane taktyczno-

techniczne granatu.
str. 47
Masa granatu 315 g
Masa ładunku dymnego 200±5 g
Kolor dymu biały
Czas rozpalania 3-6 s
Czas intensywnego dymienia min 7 s
średnia odległość rzutu 35 m
Tabela3.8.2. Dane taktyczno-techniczne uniwersalnego granatu dymnego.

Źródło: Katalog amunicji grupy z zbrojeniowej BUMAR – edycja 2014 r.
2. Granat zapalający przeznaczony jest do zapalania materiałów

łatwopalnych (drewna, paliw płynnych, wnętrz wozów bojowych, ściółki
leśnej, itp.).
1 2 3
Zdjęcie i Rys. 3.8.4. Ręczny Granat zapalający RGZ:

1) rękojeść, 2) mieszanka zapalająca, 3) zapalnik.
Źródło: Własne.
Granat charakteryzuje się prostą budową składa się z drewnianej
rękojeści (1), termitowej mieszanki zapalające (2) i zapalnika
magnezowego (3). Mieszanka termitu składa się z termitu 50-60%,
utleniaczy: azotanu barowego30-40%, magnezu 8-10% i smoły służącej
str. 48
jako lepiszcze 3-5%. Utleniacze wchodzące w skład termitu i mieszanek
termitowych umożliwiają palenie się bez dostępu powietrza i pod wodą.
Granat wytwarza temperaturę od 1000º do 3000º C.
Zapalnik magnezowy po włożeniu do granatu zapalany jest przez
żołnierza za pomocą potarki.
Zdjęcie 3.8.5. Potarka do inicjowania ręcznego granatu zapalającego RGZ.

Źródło: Własne.
Uwaga: Nie wolno przechowywać granatów zapalających

z włożonym do granatu zapalnikiem.
3. Ćwiczebny granat łzawiący wykorzystywany jest w szkoleniu wojsk

do pozoracji skażeń chemicznych np. ćwiczeń żołnierzy z maską p-gaz.
Zdjęcie 3.8.6. Widok ogólny ćwiczebnego granatu łzawiącego CGŁ-1.

Źródło: Własne.
str. 49
Granat składa się z kadłuba z diafragmami, 2 brykietów sprasowanej
mieszanki CB-2, zapłonnika, taśmy potarkowej oraz 2 pokrywek. Poniżej
w tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatu.
Masa granatu 220±2g
2-chloroacetofenon,
Rodzaj zastosowanych
chlorek potasu,
środka chemicznych
chlorku amonu
Czas rozpalania max 20 s
Czas dymienia 1 min
Tabela3.8.2. Dane taktyczno-techniczne granatu CGŁ

Źródło: karta charakterystyki produktu – Zakład chemiczny „NITRO-CHEM”S.A,
Katalog amunicji „Bumar amunicja” – edycja 2014 r.
Podobnie jak w przypadku granatu UGD-200/1 w Wojsku Polskim

stosuje się uniwersalny granat łzawiący typu UGŁ-200/1. Granat, poprzez
działanie drażniące, ma zastosowanie do celów specjalnych, tj.
wypierania, rozpraszania zbiegowisk, manifestacji i innych wystąpień
o charakterze chuligańskim[10]. Granat ma podobną budowę do granatu
RGD-2db (dcz).
str. 50
Zdjęcie 3.8.7. Granat UGŁ-200/1.
Źródło: Własne.
Składa się on z pakietowego korpusu wypełnionego pirotechniczną

mieszanką dymno-łzawiącej. Mieszanina dymno-łzawiąca składa się
z mączki prochowej, talku kosmetycznego i chloroacetofenonu.W dolnej
i górnej części korpusu znajdują się krążki z otworami (diafragmy)
zabezpieczające wysypywanie się mieszanki łzawiącej oraz
umożliwiające wydostawanie się dymu na zewnątrz granatu.
W celu inicjacji granatu zastosowano zapalnik (główka zapalnika
z opóźniaczem prochowym i masą podpałkową)[15].
Granat odpalany jest za pomocą potarki znajdującej się na pokrywce
górnej granatu lub po załadowaniu granatu do broni granat odpalany jest
poprzez gazy i cząstki prochu naboju ślepego lub UNM. Poniżej
przedstawiono budowę granatu UGŁ-200/1.
str. 51
2
1 3 4 5 6 7 8 9 10 9
Rys. 3.8.2. Budowa granatu UGŁ-200/1:
1) pokrywka górna, 2) potarka, 3) krążek (dystansowy) zabezpieczający,
4) główka zapalnika, 5) krążek górny z otworami (diafragma), 6) opóźniacz prochowy,
7) masa podpałowa, 8) ładunek dymno-łzawiący,
9) krążek dolny z otworami (diafragma),10 ) pokrywka dolna.
Źródło: Podręcznik do szkolenia strzeleckiego – Centralny Ośrodek Szkolenia Służb Więziennych
we Wrocławiu [15].
Poniżej w tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne

uniwersalnego granatu łzawiącego.
Masa granatu 315 g
Masa dymno-łzawiąca 200±5 g
Rodzaj zastosowanych
chloroacetofenon,
środków chemicznych
Czas rozpalania 3-6 s
Czas dymienia min. 7 s
Tabela3.8.3. Dane taktyczno-techniczne granatu UGŁ-200/1.

Katalog amunicji „Bumar amunicja” – edycja 2015 r., www.Wors11.com.
4. Granat hukowo-błyskowy(flashbang) przeznaczony jest dla potrzeb

służb bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz do działań bojowych
w terenie zurbanizowanym. Zasadniczym czynnikiem obezwładniającym
str. 52
jest wytwarzany przez granat błysk i dźwięk o natężeniu 120-170 dB17
porażający ośrodek wzrokowy i słuchowy człowieka.
Zdjęcie 3.8.8. Granat hukowo-błyskowe.

1) granat GHB, 2) granat P1A6[16].
Źródło: Katalog amunicji BUMAR S.A-edycja 2014 r., www.alter.com.
W grupie tych granatów wyrózniamy granat hukowo-błyskowy GHB

produkowany przez zakład ZM MESKO S.A. i granat hukowo-błyskowy
P1A6 produkowny w Czechach. Granaty uzbrojone są w zapalniki
dźwigniowe z opóźniaczami pirotechnicznymi o zwłoce czasowej od 1,5
do 2,5 sekundy. Granaty zawierają mini-ładunki, umieszczone wewnątrz
korpusu, które po upływie czasu działania opóźniacza pirotechnicznego
zapalnika i rozcaleniu granatu zostają rozrzucone
i detonują, wytwarzając falę dźwiękową i generując silny błysk[16] [17].
Poniżej przedstawiono zdjęcie wybuchu granatu hukowo-błyskowego
w pomieszczeniu.
17
dB – jednostka natężenia dźwięku.
str. 53
Zdjęcie 3.8.9. Wybuch granatu hukowo-błyskowego.
Źródło: własne.
W tabeli poniżej przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatów

hukowo-błyskowych.
Rodzaj granatu GHB P1A6
Masa granatu 268,5 g b/d
Zapalnik UZRG18 klasyczny dźwigniowy
Czas opóźnienia działania 1,5-2 s 1-5 s
Natężenie dźwięku 120 dB 170 db
Tabela3.8.3. Dane taktyczno-techniczne granatu UGŁ-200/1.

Katalog amunicji „Bumar amunicja” – edycja 2015 r., www.Works11.com.
18
UZRG – Uniwersalny zapalnik ręcznych granatów
str. 54
5. Granat termobaryczny przeznaczony jest do zwalczania siły żywej
w pomieszczeniach lub pojazdach oraz niszczenia sprzętu znajdującego
się w przestrzeni zamkniętej. Wybuch granatu termobarycznego
odbywający się w dużym obszarze, nagrzewa ten obszar oraz jego
otoczenie. Wytworzona temperatura przez wybuch granatu jest jednym
z czynników rażenia, stąd w nazwie „termo”.
Natomiast efekt „baryczny” wynika z połączenia się fali detonacyjnej
wybuchu klasycznego materiału wybuchowego z wybuchem rozpylonych
metali w powietrzu generujący dodatkowo zwiększenie się fali
detonacyjnej poprzez tworzenia się tzw. „fali podmuchowej”[18].
Do klasycznego materiału wybuchowego dodaje się najczęściej
proszki metalu, takich jak aluminium lub magnez i inne związki
chemiczne podtrzymujące efekt spalania metali w powietrzu.
Wybuchu granatu możemy podzielić na trzy etapy[18]:
1) pierwszy etap – trwający kilka mikrosekund reakcje utleniania
się materiału wybuchowego w fali detonacyjnej. Procesy
przebiegające na tym etapie decydują o zdolnościach kruszących
kompozycji wybuchowej, na przykład zdolności do przebijania
pancerza[18];
2) etap drugi – trwający setki mikrosekund reakcje spalania materiału
wybuchowego przebiegająca za falą detonacji, są to przede
wszystkim reakcje wybuchu produktów detonacji z cząstkami
metalu, zbyt dużymi, by mogły być spalone w fali detonacyjnej.
Reakcje spalania po detonacji wpływają na charakterystykę
impulsu ciśnienia decydującego o zdolnościach burzących
materiału wybuchowego, tzn. zdolności do niszczenia ścian
budynków, bunkrów (ścian pojazdu)[18].
str. 55
Zdjęcie 3.8.10. Wybuch termobarycznego materiału wybuchowego.
Źródło: własne
3) trzeci etap – trwający dziesiątki milisekund spalanie pył metalu

z wykorzystaniem tlenu z powietrza, po rozproszeniu
i wymieszaniu ich z powietrzem przez falę uderzeniową
generowaną wybuchem i towarzyszą jej turbulencje. Głównym
skutkiem procesu dopalania jest ciepło, które podnosi ciśnienie
gazów wzmacniając falę ciśnienia i podmuch[18].
Na wyposażeniu Wojsk Specjalnych znajduje się granat
termobaryczny GHTB19 bułgarskiej firmy ARSENAL.
Poniżej przedstawiono zdjęcie granatów oraz w tabeli dane taktyczno-
techniczne bojowego granatu termobarycznego.
19
GHTB – ang. HandGrenadeTermo Barometric
str. 56
1 2
Zdjęcie 3.8.11. Granaty termobaryczne:
1) granat szkolny, 2) granat bojowy.
Źródło: www.Arsenal.com.
Masa granatu max 0,51 kg
Typ zapalnika AF-11/AF13
Czas opóźnienia działania 3,2-4,2/3,2-4,8 s
Masa materiału wybuchowego 0,32 kg
Temperatura fali uderzeniowej 2000ºC
Wymiary opakowania 420x400x216 mm
Ilość granatów w opakowaniu 36 szt.
Klasa i podklasa zagrożenia 1.1F
Zunifikowany numer materiału
UN 0292
niebezpiecznego
Tabela3.8.4. Dane taktyczno-techniczne granatu GHTB.

Źródło:www.Arsenal.com.
1. Omów ogólną budowę granatu zaczepnego.
str. 57
2. Omów ogólną budowę granatu obronnego.
3. Omów ogólną budowę granatu przeciwpancernego.
4. Omów ogólną budowę granatów ćwiczebnych.
5. Omów budowę i zasadę działania zapalnika UZRGM.
6. Jakie zapalniki stasujemy do granatów ćwiczebnych typu CRG-42
i CRG-42A ?
7. Jakie w wojsku stosowane są granaty specjalne.
8. Omów ogólną budowę granatu dymnego, zapalającego.
9. Czy w przypadku pękniętego lub braku możliwości wykręcenia
z granatu korka zastępczego, granat traktujemy jako niesprawny ?
4. Granaty nasadkowe
Z uwagi na ograniczony zasięg donośności granatów ręcznych

wynikający z możliwości siły ludzkich mięśni do użytku w Siłach
Zbrojnych wprowadzono granaty nasadkowe.
Energią gazów prochowych lub pocisku wyrzucającego granat
z broni zwiększyła zasięg skuteczny donośności granatu do celu na
odległość do ok. 400 m. Pozwala to żołnierzowi zwalczać siłę żywą
i cele opancerzone w większej odległości od własnego stanowiska
str. 58
ogniowego. Granaty tego typu zaliczamy do grupy granatów bojowych
i podgrupy granatów zasadniczych. W grupie granatów bojowych
znajduje się również podgrupa granatów specjalnych przeznaczonych
do oświetlania i zadymiania np. przedpola stanowisk ogniowych,
a także poprzez zastosowanie granatu zapalającego umożliwia
żołnierzowi zapalenie materiałów łatwopalnych na polu walki.
Zdjęcie 4.1. Karabinki do miotania granatami nasadkowych:

1) 7,62 mm kbk AK Gn, 2) 5,56 mm BERYL, 5,56 mm MSBS.
Źródło: Własne.
Do miotania granatami nasadkowymi wykorzystywane są trzy
rodzaje uzbrojenia:7,62 mm karabinek-granatnik kbk AK Gn, 5,56 mm
karabinek typu BERYL i 5,56 mm karabinek MSBS20. Na zdjęciu 4.1.
przedstawiono powyższe rodzaje uzbrojenia.
20
MSBS – Modułowy System Broni Strzeleckiej.
str. 59
4.1. Granaty nasadkowe do karabinka-granatnika 7,62 mm kbk
AKGnwz. 60/72
Karabinkiem – granatnikiem 7,62 mm kbk AK Gn wz. 60/72 miotać

można nw. granaty nasadkowe:
1) Kulkowy granat nasadkowy KGN;
2) Kulkowy ćwiczebny granat nasadkowy K-CGN;
3) Przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60;
4) Przeciwpancerny ćwiczebny granat nasadkowy PGN-60 ćwicz.
5) Ćwiczebny granat nasadkowy CGN;
6) Dymny granat nasadkowy DGN.
1 2 3 4
Zdjęcie 4.1.1.Karabinki do miotania granatami nasadkowych:

1) dymny granat nasadkowy DGN, 2) kulkowy granat nasadkowy KGN,
3) przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60, 4) ćwiczebny granat nasadkowy CGN.
Źródło: Własne.
Powyższe granaty miotane są za pomocą gazów prochowych
wytworzonych przez uniwersalny nabój miotający UNM
wz. 1943/60. Poniżej przedstawiono zdjęcie naboju i rysunek
przedstawiający budowę naboju UNM.
str. 60
Zdjęcie 4.1.2. Uniwersalny nabój miotający UNM.
Źródło: Własne.
Nabój składa się z lakierowanej łuski stalowej (1), ładunku

prochowego (2) i spłonki zapalającej (3). W celu odróżnienia naboju
UNM od amunicji ślepej wierzchołach naboju malowany jest na kolor
biały.
3 2 1
Biały kolor
Rys. 4.1.1. Budowa uniwersalnego naboju miotającego UNM:

1) łuska, 2) ładunek prochowy, 3) spłonka zapalająca.
Źródło: Podręcznik „Amunicja Wojsk Lądowych”.
Uwaga:
Zabronione jest używanie innej amunicji niż nabój UNM do
strzelania granatami nasadkowymi z karabinka-granatnika kbk gn.
Zastosowanie amunicji bojowej zagraża życiu strzelającemu lub
uszkodzeniu (zniszczeniem) karabinka-granatnika.
Użycie amunicji bojowej może spowodować natychmiastowy wybuch
(zadziałanie) granatu przed zejściem z nasadki
karabinka-granatnika.
str. 61
4.1.1. Kulkowy granat nasadkowy KGN
Kulkowy granat nasadkowy przeznaczony jest do zwalczania siły

żywej w terenie odkrytym i w okryciach typu polowego np. punktów lub
stanowisk ogniowych, punktów obserwacyjnych, gniazd karabinów
maszynowych, itp. Stosowany jest również do niszczenia samochodów
i do walki z lekko opancerzonymi pojazdami wojskowym.
Granatami można strzelać również do otworów strzelniczych i okien
w terenie zurbanizowanym.
Zasadniczym czynnikiem rażącym granatu są kulki metalowe
znajdujące się w skorupie granatu, których promień rażenia po wybuchu
granatu wynosi ok. 200 m.
Zasadniczymi elementami granatu są następujące elementy:
1) Głowica bojowa;
2) Stabilizator;
3) Zapalnik denno-ciśnieniowy DC-1.
Głowica granatu składa się ze skorupy (1) w której znajduje się ładunek
kruszący (2), łącznik (6) ze spłonką pobudzającą (3) i podkładką (5).
Skorupa ma kształt kulisty i odlana jest ze stopu aluminium.
W odlewie skorupy znajduje się 244 szt. kulek łożyskowych, które
stanowią zasadniczy element rażący odłamkami. Ładunek kruszący (2)
znajdujący się w skorupie składa się z materiału kruszącego trotylu
i heksogenu w stosunku wagowym 1:1. Wewnątrz materiału kruszącego
znajduje się cylindryczne gniazdo w które wchodzi spłonka
pobudzająca (3). Spłonka pobudzająca typu 7K1 przeznaczona jest do
pobudzenia ładunku kruszącego i spowodowania jego wybuchu. Łącznik
(6) przeznaczony jest do połączenia głowicy (a) ze stabilizatorem (b).
str. 62
Wzdłuż osi łącznika znajduje przewód ogniowy (7) przez który następuje
przekazanie strumienia ogniowego po zadziałaniu zapalnika DC-1 (8).
Między łącznikiem a materiałem kruszącym włożona jest podkładka
preszpanowa (5) zabezpieczająca przesuwanie się spłonki pobudzającej
(3) w korpusie skorupy (1). Podczas przechowywania
i przewożenia granatów na łącznik (6) wkręcony w skorupę (1) jest
nakręcony korek z podkładką uszczelniającą, która chroni spłonkę
pobudzającą (3) przed zawilgoceniem a przewód ogniowy (7) przed
zanieczyszczeniem[20].
Stabilizator składa się z trzonu stabilizatora (10), zapalnika denno-
ciśnieniowego DC-1 (8) i brzechw stabilizatora (12). Trzon stabilizatora
służy do nakładaniu granatu na nasadkę karabinka-granatnika i połączenia
poszczególnych części stabilizatora.
1 2 3
Zdjęcie 4.1.1.1.Zapalnik denno-ciśnieniowy DC-1:

1) dno zapalnika, 2) widok boczny, 3) góra zapalnika.
Źródło: Własne.
Wewnątrz w części przedniej stabilizatora znajduje się gwint do

podłączenia stabilizatora z łącznikiem (6) głowicy granatu (a) i gwint do
wkręcenia zapalnika DC-1 (8).
str. 63
1 2 3 4 5 6 d e 8 10 11
7 9
a b c
Rys. 4.1.1.1.Budowa kulkowego granatu nasadkowego KGN:

1) skorupa, 2) ładunek kruszący, 3) spłonka pobudzająca, 4) kulka, 5), podkładka, 6) łącznik, 7) przewód ogniowy, 8) zapalnik DC-1,
9) podkładka, 10) trzon stabilizatora, 11) brzechwa stabilizatora, a) głowica, b) stabilizator, c) przewód trzonu stabilizatora,
d) miejsce łączenia głowicy ze stabilizatorem, e) ścięcie do klucza.
Źródło: Instrukcja „7,62 mm karabinki AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN), AK, kbkg wz. 1960
i kbkg wz. 1972 – Opis i użytkowanie. Sposoby i zasady strzelania” [20].
Podkładka stabilizatora (9) reguluje głębokość wkręcenie zapalnika DC-1
w trzon stabilizatora (10) oraz uszczelnia połączenie pomiędzy tymi
elementami. Brzechwy stabilizatora (11) stabilizują lot granatu
nasadkowego podczas lotu. Są one przynitowane do części tylnej trzonu
[20].
Po nałożeniu granatu na nasadkę granatnika i jego odpaleniu nabojem
UNM ciśnienie gazów prochowych naboju działając na powierzchnię
przepony zapalnika DC-1 umieszczonego w trzonie stabilizatora
powoduje ruch granatu do przodu i uzbrojenie zapalnika. Po uderzeniu
granatu w cel następuje zadziałanie zapalnika (8) i przekazanie strumienia
ogniowego przez przewód ogniowego (3) do spłonki pobudzającej (3).
Powoduje to zapalenie się spłonki pobudzającej, która detonuje ładunek
kruszący (2), rozerwanie głowicy granatu(a), rozrzut kulek (4)
i fragmentów skorupy granatu. Rozrzut odłamków następuje w kierunku
strzelania i płaszczyzn bocznych. Liczba odłamków lecąca w kierunku
strzelającego granatem jest minimalna[20].
Poniżej w tabeli znajdują się podstawowe dane taktyczno-techniczne
granatu.
Kaliber 53 mm
Prędkość początkowa 645 m/s
Skuteczny promień rażenia
(promień w którego obrębie
7m
następuje obezwładnienie 50%
siły żywej)
Największa donośność 400 m
Masa granatu 460 g
Masa głowicy granatu 325 g
Masa materiału wybuchowego 65 g
Tabela4.1.1.1. Dane taktyczno-techniczne granatu KGN.

4.1.2. Przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60
Przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60 przeznaczony jest do
niszczenia opancerzonych wozów bojowych na bliskich odległościach.
Można go również używać do niszczenia bunkrów, schronów i innych
umocnień typu trwałego [20].
Granat składa się z następujących zasadniczych elementów:
1. Głowicy.
2. Stabilizatora.
3. Zapalnika denno-ciśnieniowego DC-1.
Na rysunku 4.1.2.1. przestawiono budowę granatu.
1. W skład głowicy (a) wchodzi:
1) czepiec (1) którego zadaniem jest ochrona elementów ładunku
kumulacyjnego podczas uderzenia granatu w przeszkodę, zapewnienie
optymalnej odległości oddziaływania strumienia kumulacyjnego
ładunku wybuchowego od pancerza i poprawienie właściwości
balistycznych granatu na torze lotu;
2) wkładka kumulacyjna (3) zwiększająca efekt kumulacyjny ładunku
wybuchowego (4). Jest ona wykonana w kształcie stożka z blachy
miedzianej dopasowanej do kształtu otworu ładunku wybuchowego.
Ładunek wybuchowy wykonany jest z mieszaniny trotylu i heksogenu;
3) ekran (5) przeznaczony do odpowiedniego kształtowania fali
detonacyjnej ładunku wybuchowego. Umieszczony jest on przed
pobudzaczem w gnieździe w ładunku wybuchowym na stałe za
pomocą lakieru;
4) Pobudzacz (6) składa się ze spłonki PAT, płaszcza
w którym znajduje się ładunek pobudzający (pentryt). Jego zadaniem
jest inicjacja (wybuch) ładunku wybuchowego (4)
str. 66
1 2 3 4 5 6 8
d e 12 13
7 9 10 11 b c
a
Rys. 4.1.2.1.Budowa przeciwpancernego granatu nasadkowego PGN-60:

1) czepiec, 2) kołnierz, 3) wkładka kumulacyjna, 4) ładunek wybuchowy,5) ekran,6) pobudzacz, 7) podkładka tekturowa,8) łącznik,
9) podkładka, 10) zapalnik DC-1, 11) podkładka,12) trzon stabilizatora, 13) brzechwa stabilizatora, a) głowica, b) stabilizator,
c) przewód trzonu stabilizatora, d) miejsce łączenia głowicy ze stabilizatorem, e) ścięcie do klucza.
Źródło: Instrukcja „7,62 mm karabinki AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN), AK, kbkg wz. 1960
i kbkg wz. 1972 – Opis i użytkowanie. Sposoby i zasady strzelania” [20].
Jest on włożony do gniazda w tylnej części i dociśnięty podkładką
tekturową (7) do ekranu (5).
5) łącznika przeznaczonego do łączenia głowicy ze stabilizatorem.
Kołnierz głowicy (2) wykorzystywany jest jako jeden z elementów
punktu linii celowania karabinka-granatnika[20].
2. Stabilizator tak samo jak w przypadku kulkowego granatu
nasadkowego KGN przeznaczony jest do stabilizacji lotu granatu
i zamontowania w nim zapalnika denno-ciśnieniowego DC-1.
W elementy łącznika głowicy (8) i przedniej części trzonu stabilizatora
podczas przechowywania i transportu wkręcone są korki chroniące przed
wilgocią i zabrudzeniem granatu.
UNM ciśnienie gazów prochowych naboju działając na powierzchnię
przepony zapalnika DC-1 umieszczonego w trzonie stabilizatora
powoduje ruch granatu do przodu i uzbrojenie zapalnika[20].
Po uderzeniu granatu w przeszkodę następuje deformacja czepca głowicy
(1) i zadziałanie zapalnika DC-1 (10), który zapala spłonkę pobudzacza.
W wyniku zadziałania pobudzacza (6) następuje detonacja ładunku
wybuchowego i utworzenie się strumienia kumulacyjnego który niszczy
pancerz pojazdu opancerzonego. Poniżej w tabeli znajdują się
podstawowe dane taktyczno-techniczne granatu.
Kaliber 68 mm
Prędkość początkowa 60 m/s
Donośność 100 m
Przebijalność pancerza do 200 mm
Masa granatu 556 g
Masa materiału kruszącego ok. 240 g
Tabela 4.1.2.1 Dane taktyczno-techniczne granatu PGN-60.
4.1.3. Dymny granat nasadkowy DGN
Dymny granat nasadkowy DGN przeznaczony jest do wytwarzania

krótkotrwałych zasłon dymnych w celu zamaskowania działań
pojedynczego żołnierza i małych pododdziałów w czasie walki oraz
oślepienia stanowisk ogniowych przeciwnika. Służy również do
likwidowania luk w zasłonach dymnych, stawianych za pomocą innych
środków zadymiania[6].
Granat składa się z komory (2) w której mieści się ręczny granat
dymny RGD-2 (1) i stabilizator (3), którego budowa jest taka sama jak
w przypadku granatów KGN i PGN-60.
UNM ciśnienie gazów prochowych działając na powierzchnię łącznika
i tuleję gwintowaną stabilizatora powoduje ruch granatu do przodu.
Płomień gazów prochowych naboju UNM po przejściu przez otwór
ogniowy w łączniku zapala zapłonnik granatu. Powoduje to zapalenie się
mieszanki dymotwórczej i wytworzenie dymu białego o żółtawym
odcieniu. Poniżej na rysunku przedstawiono budowę granatu dymnego.
str. 69
1 2
3
Rys. 4.1.2.1.Budowa dymnego granatu nasadkowego:

1) ręczny granat dymny, 2) komora, 3) stabilizator.
UWAG:
Przed wydaniem z magazynu środków bojowych (wykonanie obsługi
bieżącej) granatów nasadkowych należy sprawdzić korki głowicy
i stabilizatora granatu oraz całość pozostałych elementów.
W przypadku stwierdzenia rdzy na powyższych elementach granat
nie nadaje się do użytkowania. Należy go komisyjnie wybrakować do
kategorii 5b i postępować zgodnie z decyzją Centralnego Organu
Logistycznego (COL) - Szefostwa Środków Bojowych IWsp.
Podobnie postępujemy w przypadkach gdy nie możemy odkręcić
korków głowicy i stabilizatora lub po wykręceniu korka z głowicy lub
stabilizatora będą się wysypywać z środka zardzewiałe elementy
granatu.
Zabronione jest strzelanie na tej samej osi strzelnicy (rejonu zajęć)
z granatów bojowych i ćwiczebnych.
Zabrania się miotania granatem amunicją ostrą.
W przypadku niewybuchów granat podlega niszczeniu w miejscu
szkolenia. Kierownik zająć winny jest w powyższych przypadkach
sporządzić informację dotyczącą niesprawności granatów
(niewybuchów) poprzez Szefa środków bojowych WOG do COL.
4.1.4. Nasadkowe granaty ćwiczebne
Do grupy ćwiczebnych granatów nasadkowych przeznaczonych do

prowadzenia strzelań podczas szkolenia ogniowego na strzelnicach,
placach treningowych, itp. z karabinka-granatnika zaliczamy kulkowy
ćwiczebny granat nasadkowy K-CGN i ćwiczebny granat nasadkowy
PGN-60 ćwicz.
Do grupy tej zaliczamy również ćwiczebny granat nasadkowy CGN,
który jest wykorzystywany do pozoracji strzelań artyleryjskich
na zmniejszonych obiektach poligonowych. Tor lotu granatu i efekt jego
działania w miejscu upadku odwzorowuje w miniaturze tor lotu i efekt
działania pocisku artyleryjskiego [6]. Ćwiczebne granaty nasadkowe są
granatami wielokrotnego użytku.
Poniżej przedstawiono na zdjęciu ww. ćwiczebne granaty nasadkowe.
Zdjęcie 4.1.4.1.Ćwiczebne granaty nasadkowe:

1) K-CGN, 2) PGN 60 ćwicz, 3) CGN.
Źródło: www:ak-info.ru.
str. 72
1. Kulkowy ćwiczebny granat nasadkowy K-CGN składa się z głowicy
(1) do której wkręcany jest kadłub (2) wraz z 12 mm nb. „Błysk-Dym (3).
W celu zabezpieczenia naboju błysk-dym do kadłuba granatu dokręcany
jest łącznik (4) na który montowany jest zespół uderzeniowy składający
się ze sprężyny iglicy (5) i iglicy (6). W skład granatu wchodzi korek (7)
i stabilizator (8). Elementem zabezpieczającym przez samoczynnym
zadziałaniem iglicy jest zawleczka z kółkiem, która uniemożliwia iglicy
uderzenie w spłonkę naboju błysk-dym.
Granat po wyciagnięciu zawleczki, wkłada się ostrożnie na nasadkę
karabinka-granatnika, celuje i odpala nabój UNM. Odpalenie naboju
powoduje powstanie gazów prochowych i ruch granatu do przodu.
Po uderzeniu granatu w przeszkodę iglica (6) pokonuje pod wpływem
bezwładności opór sprężyny iglicy (5) i nakłuwa spłonkę naboju
błyskowo-dymnego. Następuje zapalenie masy błyskowo-dymnej,
a następnie pod wpływem ciśnienia, wycięcie krążków tekturowych ze
ścianek łuski naboju i gwałtowny wypływ gazów z cząsteczkami
zapalanej masy, połączony z efektem dźwiękowym, świetlnym
i dymnym[6]. Poniżej przedstawiono rysunek który przedstawia
poszczególne elementy granatu.
1 2 3 4 5 6 7 8
Rys. 4.1.4.1.Budowa kulkowego ćwiczebnego granatu nasadkowego K-CGN:

1)głowica, 2) kadłub, 3) nabój błysk-dym, 4) łącznik, 5) sprężyna iglicy,
6) iglica, 7) korek, 8) stabilizator, kółko z zawleczką.
str. 73
2. Ćwiczebny przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60 ćwicz.
różni się budową od granatu bojowego tym, że skorupa granatu wykonana
jest ze stopu aluminiowego. Zamiast pobudzacza umieszczono korek o
kształcie i masie zbliżonej do kształtu i masy elementów granatu
bojowego. Granat nie zawiera materiałów wybuchowych. Poniżej na
rysunku przedstawiono budowę granatu ćwiczebnego.
1 2 3 4
Rys. 4.1.4.2.Budowa ćwiczebnego przeciwpancernego granatu

nasadkowegoPGN-60 ćwicz. :
1)głowica, 2) podkładka, 3) korek, 4) stabilizator.
3. Ćwiczebny granat nasadkowy CGN składa się z głowicy (1) do której

wkładany jest 12 mm nb. „Błysk-Dym” (2), łącznika (3) służy dokręceniu
w głowicy naboju. Zespół uderzeniowy składający się ze sprężyny
iglicy (4) i iglicy (5).
1 2 3 4 5 6 7
Rys. 4.1.4.3. Budowa ćwiczebnego przeciwpancernego granatu

nasadkowego PGN-60 ćwicz.:
1) głowica, 2) nabój błysk-dym, 3) łącznik , 4) sprężyna iglicy,
5) iglica, 6) korek,7) stabilizator.
str. 74
Dalszymi elementami wchodzącymi w skład granatu jest korek (6)
i stabilizator (7). Ćwiczebny granat nasadkowy CGN działa tak samo jak
kulkowy ćwiczebny granat nasadkowy K-CGN.
Na zdjęciu 4.1.4.2 przedstawiono budowę granatu, oraz wygląd
poszczególnych elementów granatu CGN.
4 3
1
7 6 5
Zdjęcie 4.1.4.2. Elementy ćwiczebnego granatu nasadkowego CGN:

1)głowica, 2) nabój błysk-dym, 3) łącznik , 4) sprężyna iglicy, 5) iglica,
6) korek,7) stabilizator.
Źródło: własne.
Ćwiczebne granaty nasadkowe wymienione w podrozdziale podobnie

jak granaty bojowe do karabinka-granatnika odpalane są uniwersalnym
nabojem miotającym UNM.
str. 75
UWAGA
Ćwiczebne granaty nasadkowe każdorazowo po użyciu zawsze
powinny być wyczyszczone i zakonserwowane przez użytkownika.
Magazynier środków bojowych w czasie przyjmowania granatów
powinien sprawdzić czy w granacie nie znajdują się pozostałości po
naboju błysk-dym.
Ponadto magazynier może zakwalifikować do ponownego użycia
granat jeśli:
- gwinty nie mają uszkodzeń;
- części mechaniczne zespołu uderzeniowego nie zacierają się,
- połączenie głowicy z trzonem stabilizatora jest pewne bez
zukosowania na gwincie;
- skrzydełka trzonu stabilizatora są niepołamane lub nie wysuwają
się z trzonu stabilizatora.
W przypadku stwierdzenia powyższych uszkodzeń magazynier
zobligowany jest do niewydawania ćwiczebnych granatów na zajęcia
oraz przekazać granaty do składu materiałowego celem ich naprawy.
str. 76
4.2. Granaty nasadkowe do karabinka 5,56 mm typu Beryl
i MSBS
Granaty nasadkowe do karabinka 5,56 mm typu Beryl i MSBS

wprowadzono do wojska w latach 90 i podlegały one ciągłej
modernizacji. W grupie granatów użytkowanych w wojsku wyróżniamy:
1. Granat nasadkowy przeciwpancerno-odłamkowy GNPO.
2. Granat nasadkowy dymny NGD-93.
3. Nasadkowy granat zapalający NGZ-93.
4. Nasadkowy granat oświetleniowy NGOs-93.
Na zdjęciu poniżej przedstawiono zdjęcie ww. granaty
1 2
3 4
Zdjęcie 4.2.1. Granaty nasadkowe do karabinków 5,56 mm:

1)GNPO, 2) NGOs-93, 3) NGD-93 , 4) NGZ-93.
Źródło: Katalog amunicji Zakładów metalowych DEZAMET SA – edycja 2014 r.
str. 77
Granaty nakładane są na nasadkę karabinka o średnicy 22 mm (lub
specjalnego urządzenia wylotowego) i odpalane są z broni za pomocą
amunicji 5,56x45 mm z pociskiem stalowo-ołowianym o masie
4 gramów[21].Strzelanie z amunicji tego typu jest bezpieczne z uwagi na
zamontowanie w trzonie stabilizatora granatów pułapki kulowej, która
przechwytuje pocisk i przekazuje energię kinetyczną pocisku pozwalającą
granatowi na lot do określonego celu przez strzelającego żołnierza.
Zasięg skuteczny granatów określany jest przez producenta na odległość
do 240 m zależnie od rodzaju zastosowanego granatu którym strzelamy.
W celu rozróżnienia granatu dymnego i zapalającego w nocy konstruktor
zastosował w granacie zapalającym wystający znacznik („wypustka”)
w części czołowej granatu. Nie stwarza to możliwości wystąpienia
pomyłki w zastosowaniu odpowiedniego granatu w działaniach bojowych
przez strzelającego. Na zdjęciu poniżej przedstawiono widok pułapki
kulowej znajdującej się w trzonie stabilizatora granatu.
Zdjęcie 4.2.2. Pułapka kulowa granatu nasadkowego.

Źródło: Własne.
1. Granat nasadkowy przeciwpancerno-odłamkowy GNPO

przeznaczony jest do rażenia lekko opancerzonych celów (o grubości
str. 78
pancerza do 80 mm), umocnień typu polowego, rażenia siły żywej
w terenie otwartym i znajdującymi się za lekko opancerzonymi
przeszkodami, środków ogniowych przeciwnika rozmieszczonych na
odkrytej powierzchni w dolnym terenie, w okopach, na wodnych terenach
błotnistych. Poniżej przestawiono budowę granatu.
3 GNP
10-02-
O
4 118
5
7
11 8
9
10
Rys. i Zdjęcie 4.2.3. Rysunek i zdjęcie budowy granatu GNPO:

1) czepiec balistyczny, 2) głowica kumulacyjno-odłamkowa, 3) wkładka kumulacyjna,
4) materiał wybuchowy, 5) zespół odłamkowy, 6) spłonka TAP, 7) zapłonnik ZGN,
8) pułapka, 9) nasadka, 10) ogon, 11) celownik.
Źródło: Własne.
str. 79
Zasadniczym czynnikiem powodującym przebicie pancerza
i rażenia siły żywej jest zamontowana w granacie wkładka kumulacyjno-
odłamkowa powodująca przebicie pancerza i rażenia przeciwnika
odłamkami. W tabeli poniżej przedstawiono dane taktyczno-techniczne
granatu.
Typ amunicji Kumulacyjno-odłamkowa
Model GNPO
Temperatura pracy - 40º C ÷ 50º C
Masa około 410 g
Średnica granatu/głowicy 40 / 60 mm
Zapalnik ZGN
Granica uzbrajania 10 ÷ 50 m
Donośność 240 m
Promień rażenia odłamkami 5m
Masa odłamków 0,26 g
Przebijalność płyty pod kątem 0º min 80 mm
Rodzaj materiału wybuchowego A-IX-1 (heksogen)
Ilość materiału wybuchowego 65 g
Tabela 4.2.1 Dane taktyczno-techniczne granatu GNPO.

2. Granat nasadkowy dymny NGD-93 przeznaczony jest do

pogorszenia widoczności i zmniejszenia możliwości obserwacji, w celach
maskowania lub oślepiania systemów obserwacji i ognia przeciwnika.
Masa dymna (mieszanina pirotechniczna) zapalana jest za pomocą naboju
akustycznego. Nabój akustyczny posiada spłonkę która pobudzana jest
iglicą, która wykonuje ruch w kierunku spłonki pod wpływem
bezwładności (uderzeniu granatu w cel). Zapalona mieszanka
dymotwórcza wydostaje się na zewnątrz granatu poprzez kanały dymne
znajdujące się w głowicy dymnej. Poniżej przestawiono budowę granatu.
str. 80
1
3
4
5
6
7
Rys. i Zdjęcie 4.2.4. Rysunek i zdjęcie przekroju budowy granatu NGD-93:

1) ładunek dymny, 2) głowica dymna, 3) kanał dymny, 4) nabój akustyczny,
5) iglica, 6) pułapka, 7) nasadka, 8) ogon.
Źródło: Własne.
Poniżej w tabeli przedstawione dane taktyczno-techniczne granatu.

Typ amunicji Dymna
Model NGD-93
Masa około 454 g
Czas intensywnego dymienia min 50 s
str. 81
Donośność min. 200 m
Masa dymna na bazie
Ładunek dymny heksachloroetanu –
ok 190g
Tabela 4.2.2 Dane taktyczno-techniczne granatu NGD-93.

3. Nasadkowy granat zapalający NGZ-93 przeznaczony jest do

zapalania materiałów łatwopalnych, konstrukcji budowlanych w terenie
zurbanizowanym oraz nieopancerzonego sprzętu przeciwnika. Działanie
termiczne granatu pozwala na przepalenie blachy stalowej o grubości do
2 mm. Budowa granatu jest taka sama jak granatu dymnego z taką różnicą
że ładunek dymny zastąpiono ładunkiem zapalającym. Należy zwrócić
jedynie uwagę na to, że zapalony ładunek łatwopalny (mieszanina
pirotechniczna) wytwarza strumień gorących gazów i cząstek stałych
wydostających się na zewnątrz granatu poprzez kanały zapalające oraz
przepaloną blachę skorupy głowicy granatu powodując zapalenie się
materiału łatwopalnego. Poniżej przestawiono budowę granatu.
str. 82
1
2
NGZ-93
10-08-118
3
4
5
6
7
Rys. i Zdjęcie 4.2.5. Rysunek i zdjęcie przekroju budowy granatu NGZ-93:

1) ładunek zapalający, 2) głowica zapalająca, 3) kanał zapalający, 4) nabój akustyczny,
5) iglica, 6) pułapka, 7) nasadka, 8) ogon.
Źródło: Własne.

Typ amunicji Zapalająca
Model NGZ-93
Masa około 466 g
Czas palenia min. 30 s
Donośność min. 200 m
Masa zapalająca na bazie
Ładunek zapalający tlenku żelazowego –
ok 190g
Tabela 4.2.3 Dane taktyczno-techniczne granatu NGZ-93.

str. 83
4. Nasadkowy granat oświetleniowy NGOs-93 przeznaczony jest
do oświetlania w nocy terenu w rejonie celu oraz do oświetlania
obiektów i ugrupowań przeciwnika (w tym także oślepiania
operatorów przyrządów noktowizyjnych). Głowica oświetlająca (1)
granatu zawiera zespół oświetleniowy ze spadochronem (2), który
rozcalany jest podczas lotu granatu w powietrzu. Inicjacja zespołu
rozcalającego (3) jest uruchamiana za pomocą zespołu iglic (4)
znajdujących się bezpośrednio za pułapką. Po uderzeniu naboju
z pociskiem stalowo-ołowianym w pułapkę, następuje ruch granatu do
przodu oraz uderzenie zespołu iglic w spłonkę zapalającą zespołu
rozcalającego. Spłonka zapalająca powoduje zapalenie się opóźniacza
pirotechnicznego (b) który znajduje się w środkowej części zespołu
rozcalającego. Zwłoka czasowa opóźniacza pirotechnicznego, jest tak
dobrana żeby rozcalenie (zapalenie się mieszaniny miotającej)
i zapalenie się mieszaniny oświetlającej (a) granatu nastąpiło po
osiągnięcie maksymalnego pułapu granatu w powietrzu. Wyrzuceniu
zespołu oświetleniowego ze spadochronem poza głowicę oświetlającą
powoduje rozwinięcie się spadochronu, palenie się mieszaniny
oświetleniowej w pojemniku z mieszaniną oświetleniową i oświetlenie
terenu.
Poniżej przedstawiono budowę granatu.
str. 84
1
NGOs-93
a 11-03-118
3 c
c
b
4
5
6
Rys. i Zdjęcie 4.2.6. Rysunek i zdjęcie przekroju budowy granatu NGOs-93:

1) głowica oświetlająca, 2) zespół oświetlający ze spadochronem, 3) zespół rozcalający,
4) zespół iglic, 5) pułapka, 6) nasadka, 7) ogon, a) mieszanina oświetleniowa,
b) opóźniacz pirotechniczny, c) mieszanina miotająca.
Źródło: Własne.
Typ amunicji Oświetlająca
Model NGOs-93
str. 85
Masa około 466 g
Odległość postawienia gwiazdki min. 150 m
Wysokość postawienia gwiazdki min. 100 m
Prędkość opadania gwiazdki max 5 m/s
Kolor ognia oświetlającego biały lub żółty
Czas świecenia min. 20 s
Światłość min. 50 000 cd21
Masa mieszaniny
35 g
oświetleniowej
Tabela 4.2.3 Dane taktyczno-techniczne granatu NGOs-93.

1. Dokonaj podziału granatów nasadkowych pod względem

przeznaczenia i cech konstrukcyjnych granatu.
2. Omów budowę granatów nasadkowych PGN-60 i KGN.
3. Omów budowę granatów nasadkowych GNPO i NGZ-93.
4. Podaj różnice dotyczące sposobu miotania granatów nasadkowych
z karabinka granatnika 7,62 mm kbk AK Gn, i 5,56 mm karabinka
szturmowego5,56 mm „BERYL”.
5. Omów budowę nasadkowych granatów ćwiczebnych.
6. Na co należy zwrócić uwagę podczas wydawania i przyjmowania
grantów nasadkowych do magazynu środków bojowych?
21
cd- Kandela. Jednostka światłości źródła światła w Międzynarodowy Układzie
Jednostek Miar.
str. 86
5. Naboje granatnikowe
Z uwagi na niedoskonałości granatów nasadkowych związanych

z precyzyjnością trafienia do wybranego celu i potrzebą zwiększenia
donośności granatów wprowadzono do użytku w Siłach Zbrojnych naboje
granatnikowe. Dodatkową zaletą naboi granatnikowych w porównaniu z
granatami nasadkowymi jest czas przygotowania naboju granatnikowego
do użycia oraz możliwość strzelania seriami lub ogniem ciągłym
nabojami z granatników automatycznych do wybranych celów na polu
walki. Z uwagi na scaloną budowę nabojów granatnikowych poprawiły
się również warunki bezpieczeństwa związane z przechowywaniem,
transportem i użyciem ich w działaniach bojowych wojsk.
Zdjęcie 5.1. Naboje granatnikowe produkowane przez DEZAMET S.A.

Źródło: Katalog amunicji DEZAMET S.A. – edycja 2017 r.
Podział granatów pod względem bezpieczeństwa i użycia na polu

walki jest taki sam jak dla granatów ręcznych i nasadkowych. Zasadniczą
cechą wyróżniającą naboje granatnikowe jest duża donośność pocisku (do
max ok. 2200 m), lepsze skupienie pocisku (pocisków) w celu, możliwość
str. 87
strzelania do celów zakrytych (amunicja programowalna), wytwarzanie
punktowych i rozproszonych zasłon dymnych, zapalanie punktowe lub
obszarowe materiałów łatwopalnych, stosowanie amunicji z pociskami
gumowymi i mieszanek łzawiących do obezwładniana przeciwnika oraz
szereg różnych rodzajów amunicji ćwiczebnej stosowanych w szkoleniu
żołnierzy.
5.1 Układ miotania i działanie naboju granatnikowego
Stosowane jest wiele wariantów miotania nabojami granatnikowymi

z broni palnej (granatników). Dzielimy je na układy miotania
bezodrzutowego, rakietowego, rakietowo-bezodrzutowego
i dwukomorowe. Producenci amunicji w Polsce do granatników
podwieszanych, samodzielnych i automatycznych zastosowali
dwukomorowy system miotania granatami.
Na rysunku poniżej przedstawiono ogólną budowę naboju
granatnikowego. Na podstawie jego budowy wyjaśniono zasadę działania
dwukomorowego układu miotania i działania naboju granatnikowego.
Układem miotania dwukomorowego charakteryzuje się specyficzna
budowa łuski. W dno łuski (11) wkręcona jest wkrętka ze spłonką (10)
zamykająca dolną grubościenną cześć łuski (komorę wysokiego
ciśnienia). Znajduje się w niej również materiał miotający (9) który
zabezpieczony jest membraną oddzielającą tzw. komorę wysokiego
ciśnienia (c) od komory niskiego ciśnienia (a). Komora niskiego
i wysokiego ciśnienia połączona jest ze sobą kanałami (8). Po uderzeniu
iglicy w spłonkę zapalającą (10) następuje jej inicjacja i zapalenie
materiału miotającego (9). W komorze wysokiego ciśnienia powstają
gazy prochowe o ciśnieniu rzędu od kilkudziesięciu do stu kilkudziesięciu
str. 88
MPa, powodujące perforację przepony i dostanie się gazów prochowych
przez kanały (8) do komory niskiego ciśnienia. Następuje rozprężenie się
gazów prochowych do ciśnienia niepowodującego rozerwania łuski oraz
oddziaływanie gazów na dno płaszcza (5) powodujących ruch pocisku
w przód w przewodzie lufy granatnika.
1
2
3
4
5
6
7
8
a 9
b 10
c 11
Rys. 5.1.1. Przykładowa budowa naboju granatnikowego:
1)czepiec, 2) zapalnik, 3) podkładka cienka, 4) podkładka gruba
5) płaszcz, 6) wkładka fragmentująca, 7) materiał kruszący, 8) kanał,
9) ładunek miotający 10) wkrętka ze spłonką, 11) łuska a) komora niskiego ciśnienia,
b) przepona c) komora wysokiego ciśnienia.
Źródło: Katalog amunicji – Zakłady Metalowe DEZAMETS.A – edycja 2014 r.
Płaszcz łuski (5) posiada pierścień wiodący który wcinając się w bruzdy
przewodu lufy nadaje pociskowi granatu ruch obrotowy. Nabój granatu
po wylocie z lufy osiąga odpowiednią prędkość początkową i obrotową.
Powoduje to uzbrojenie się zapalnika naboju (2) w odległości bezpiecznej
dla strzelającego. Po uderzeniu naboju w cel następuje zgniecenie
str. 89
czepca (1) i zadziałanie zapalnika (2), który powoduje detonację
materiału kruszącego (7). W wyniku wybuchu materiału kruszącego
następuje rozerwanie się wkładki fragmentującej (6), płaszcza pocisku (5)
i rażenie celu odłamkami. Zapalniki głowicowe naboi granatnikowych
mogą posiadać samolikwidator, który po uzbrojeniu się zapalnika granatu
i jego niezadziałaniu (np. braku uderzenia naboju w cel, rykoszetowaniu,
itp.) spowodują wybuch granatu. Zwłoka czasowa samolikwidatora
zapalnika granatu jest tak dobrana aby wybuch nastąpił w miejscu
uderzenia lub upadku naboju. Budowa łusek w tym objętość komór
niskiego i wysokiego ciśnienia może się różnić zależnie od rodzajów
zastosowanych granatników do strzelania nabojami.
Oprócz głowicowych zapalników uderzeniowych w bojowych
zasadniczych nabojach granatnikowych22 mają zastosowanie zapalniki
uderzeniowo-programowalne. WW. zapalnik zastosowano w naboju
kumulacyjno-odłamkowym 40x53 mm NGKO-RF23 z zapalnikiem
programowalnym do granatnika automatycznego. Operator granatnika
dalmierzem dokonuje pomiaru odległości do celu i programuje zapalnik
na wybuch granatu na określonej przez niego odległość (działanie
odłamkowe granatu). Powyższe zastosowanie tego typu zapalnika
pozwala do strzelania do celów zakrytych oraz wybuch granatów nad
celem (np. przeciwnik znajdujący się w okopach lub za przeszkodą
terenową, maszerująca grupa żołnierzy, itp.)
W granatach dymnych i zapalających nie stosuje się zapalników
uderzeniowych lecz „układ zapalający mieszankę pirotechniczną”
zbudowaną ze spłonki zapalającej z opóźniaczem prochowym. Gazy
22
Patrz rozdział 2 – Podział granatów.
23
RF – RadioFrequency – programowanie radiowe.
str. 90
prochowe wyrzucające nabój z łuski zapalają spłonkę zapalającą.
Strumień ogniowy spłonki powoduje zapalenie się opóźniacza
prochowego, który po określonym czasie powoduje zapalenie się
mieszanki pirotechnicznej granatu (dymnej, zapalającej, oświetleniowej).
Poniżej przedstawiono budowę granatu dymnego.
Rys. 5.1.2. budowa naboju granatnikowego dymnego NGD-N:

Źródło: Katalog amunicji – Zakłady Metalowe DEZAMET S.A – edycja 2014 r.
W dalszych podrozdziałach zostaną przedstawione poszczególne

rodzaje nabojów granatnikowych uwzględniając ich zastosowanie do
rodzajów uzbrojenia występujących w Siłach Zbrojnych naszego
państwa.
str. 91
5.2 Naboje granatnikowe 40x46 mm.
Naboje granatnikowe 40x46mm LV24 wystrzeliwane są za pomocą

granatników podwieszanych do broni, indywidualnych granatników
jednostrzałowych i ręcznych granatników powtarzalnych
(rewolwerowych).
W Wojsku Polskim wykorzystywane są następujące rodzaje uzbrojenia
do strzelania ww. amunicją:
1. Granatnik jednostrzałowy podwieszany GBO-40 do karabinków
5,56 mm typu „Beryl”, „MSBS” i 7,62 mm AKM. Występuje też
wersja tego typu granatnika GBO 40/1 do karabinka 5,56 mm „Mini
Beryl” (odpowiednik uzbrojenia NATO – granatnik typu M79).
2. Granatnik jednostrzałowy samodzielny GSBO-40 (odpowiednik
uzbrojenia NATO typuM203).
3. Ręczny granatnik powtarzalny RGP-40 z zasobnikiem bębnowym.
4. I inne granatniki spełniające wymogi konstrukcyjne do strzelania
nabojem granatnikowym 40x46 mm.
Poniżej na zdjęciu przedstawiono ww. rodzaje uzbrojenia.
24
LV – LowVelocity – niskiej prędkości
str. 92
1 2
Zdjęcie 5.2.1. Targi Defender 2016 w Ostródzie – granatniki produkowane

na potrzeby Sił Zbrojnych:
1) granatnik jednostrzałowy podwieszany GPBO-40, 2) granatnik jednostrzałowy
samodzielny GSBO-40, 3)ręczny granatnik powtarzalny RGP-40.
Źródło: Własne.
W grupie naboi granatnikowych 40x46 mm występują granaty bojowe

zasadnicze i specjalne, granaty ćwiczebne i treningowe. Zakłady
Metalowe DEZAMET S.A. produkują następujące granaty na potrzeby
naszej armii:
1. Bojowe naboje granatnikowe (podgrupa granaty zasadnicze):
a) 40 mm nabój odłamkowy NGO-N (High Explosive);
b) 40 mm nabój odłamkowy NGO-N1 (High Explosive);
2. Bojowe naboje granatnikowe (podgrupa granaty specjalne):
a) 40 mm nabój oświetlający NGOS-N (Illumination);
b) 40 mm nabój dymny NGD-N(Smoke);
c) 40 mm nabój dymny rozcalany NGDR-N (Multi Smoke);
d) 40 mm nabój zapalający NGZ-N (Incediary);
str. 93
e) 40 mm nabój kulkowy NGK-N (Multi rubber balls);
f) 40 mm nabój hukowo - błyskowy NGHB-N (Flash - Bang);
g) 40mm nabój obezwładniający NGPG-N (Non lethal).
3. Ćwiczebne naboje granatnikowe:
a) 40 mm nabój ćwiczebny NGC-N (Practice);
b) 40 mm nabój ćwiczebny NGC1-40 (Practice);
c) 40 mm nabój ćwiczebny ze smugaczem NGC2-40
(Practice - T);
d) 40 mm nabój ćwiczebny - hukowy NGC3-40 (Target Practice);
e) 40 mm nabój marker NGM1-40 (Practice Marker);
f) 40mm nabój marker ze smugaczem NGM2-40 (Practice
Marker - T).
4. Treningowe naboje granatnikowe:
a) 40 mm nabój treningowy NGT-N1 (Training Round).
b) 40 mm nabój granatnikowy treningowy 2 NGT2-N.
W dalszej części podrozdziału podręcznika przedstawiona zostanie
krótka charakterystyka, budowa w formie tabelarycznej oraz dane
taktyczno-techniczne poszczególnych granatów:
1. 40 mm naboje odłamkowe NGO-N i NGO-N1 przeznaczone są
do rażenia:
- lekkich umocnień polowych,
- nieopancerzonych środków ogniowych przeciwnika,
- siły żywej,
- polowych magazynów amunicji,
- transportu samochodowego.
str. 94
Granaty zbudowane są z łuski zawierającą wkrętkę ze spłonką zapalającą
oraz z ładunku miotającego znajdującego się w komorze wysokiego
ciśnienia.
1
2
3
4
5
6
NGO-N NGO-N1
00-00-118 00-00-118
7
8
9
10
Rys. 5.2.1. Wygląd zewnętrzny i budowa naboi granatnikowych

NGO-N i NGO-N1:
1)czepiec, 2) zapalnik, 3) podkładka cienka, 4) podkładka gruba, 5) skorupa,
6) wkładka fragmentująca, 7) materiał kruszący, 8) łuska, 9) ładunek miotający,
10) wkrętka ze spłonką zapalającą
Źródło: Katalog amunicji rysunek – Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. – edycja 2014 r.
Głowica bojowa zawiera zapalnik uderzeniowy zabezpieczony czepcem.

Granat NGO-N posiada zapalnik GBZ-74, a granat NGO-N1 – zapalnik
G-01. Skorupa granatu zawiera wkładkę fragmentującą wypełnioną
materiałem kruszącym.
Poniżej przedstawiono zdjęcie granatu NGO-N.
str. 95
1 2
Zdjęcie 5.2.2. Nabój granatnikowy NGO-N:

1) widok ogólny, 2) przekrój, 3)zapalnik GBZ-74
Źródło: Własne.
W tabeli poniżej przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatów.
Parametry
Wyszczególnienie
NGO-N NGO-N1
Kaliber 40 mm 40 mm
Rodzaj naboju Odłamkowy Odłamkowy
Masa naboju 267 g 290 g
Prędkość wylotowa 78±2 m/s 82±2 m/s
Donośność min. 370 m min. 400 m
Materiał kruszący b/d25 Heksogen RDX
Ilość odłamków b/d 200 szt.
Masa odłamków b/d 0,28 g
Promień rażenia b/d 5m
Czas samolikwidacji b/d 24±5 s
Odległość uzbrajania b/d 10-25 m
Tabela 5.2.1 Dane taktyczno-techniczne granatu NGO-N i NGO-N1

25
b/d – brak danych
str. 96
Zdjęcie 5.2.3. Nabój granatnikowy z samolikwidatorem NGO-N1:
Źródło: Własne.
2. 40 mm nabój oświetlający NGOS-N (NGOs-N) przeznaczony jest

do oświetlania terenu. W skład naboju wchodzi część głowicowa
zawierająca spadochron wraz z pojemnikiem z pirotechnicznym
materiałem oświetlającym (kostka oświetlająca). Do zapalenia kostki po
ok. 4 s od wystrzelenia pocisku służy opóźniacz pirotechniczny
inicjowany przez strumień ogniowy ładunku miotającego.
Poniżej przedstawiono zdjęcie i rysunek przedstawiające budowę
naboju.
str. 97
1
2
4
5
6
7
8
Rys. i Zdjęcia 5.2.4. Wygląd zewnętrzny i budowa naboi granatnikowych NGOS-N:

1) czepiec, 2) spadochron, 3) kostka oświetlająca, 4) opóźniacz pirotechniczny,
5) korpus,6) łuska, 7) ładunek miotający, 8) wkrętka ze spłonką zapalającą
Źródło: rysunek – Katalog amunicji Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. – edycja 2014 r.,
zdjęcie – własne.
W tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne naboi.

Kaliber 40 mm
Masa naboju 225 g
Masa pocisku 155 g
Zasięg min. 100 m
Czas świecenia min. 34 s
Moc świecenia 90 000 cd
Czas opóźnienia 3-4 s
Tabela 5.2.2 Dane taktyczno-techniczne granatu NGOS-N

3. 40 mm nabój dymny NGD-N (Smoke) i 40 mm nabój dymny

rozcalany NGDR-N (Multi Smoke) przeznaczone są do stawiania zasłony
str. 98
dymnej jednym lub kilkoma pociskami, w celu osłaniania działań wojsk
własnych (środków ogniowych, gniazd oporu, punktów dowodzenia, itp.).
Nabój dymny NGD-N wytwarza zasłonę dymną w miejscu upadku
poprzez kanały dymne. Granat NGDR-N posiada dwie kostki dymne
dolną i górną, które podlegają rozcaleniu. Rozcalenie granatu następuje
na torze lotu pocisku po wypaleniu opóźniacza (czas 4.5 s). Efekt ten
powoduje znaczne zwiększenie zasłony dymnej oraz utrudnienie
odrzucenia granatu z pola akcji prewencyjnej. Granat NGDR-N maskuje
w zakresie promienni widzialnych i podczerwieni.
Poniżej przedstawiono budowę i zdjęcie granatów.
a b
Rys. 5.2.5. Wygląd zewnętrzny i budowa naboi granatnikowych

NGD-N i NGDR-N:
a) granat NGD-N, b) granat NGDR-N
Źródło:Katalog amunicji rysunek – Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. – edycja 2014 r.
Na zdjęciu poniżej przedstawiono widok ogólny granatów dymnych
str. 99
a b
Zdjęcia 5.2.4. Wygląd granatów NGD-N i NGDR-N:
a) granat NGD-N, b) granat NGDR-N
Źródło: Katalog amunicji Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. – edycja 2017 r.
Tabela poniżej przedstawia dane taktyczno-techniczne granatów.

Parametry
Wyszczególnienie
NGD-N NGDR-N
Kaliber 40 mm 40 mm
Masa naboju 300 g 300 g
Czas dymienia min. 15 s min. 15 s
Prędkość wylotowa
82±2 m/s 82±2 m/s
granatu
Zasięg 370 m min. 100 m
Tabela 5.2.3 Dane taktyczno-techniczne granatu NGD-N i NGDR-N.

4. 40 mm nabój zapalający NGZ-N (Incediary) przeznaczony jest do

zapalania materiałów łatwopalnych, konstrukcji drewnianych oraz
techniki wojskowej. Poniżej przedstawiono budowę i zdjęcie granatu.
str. 100
Rys. 5.2.5. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGZ-N.
Zdjęcia 5.2.5. Wygląd granatu NGZ-N wyprodukowanego w 2012 r.

Należy zwrócić uwagę na malowanie odróżniające naboju

zapalającego. Na rysunku 5.2.5 i zdjęciu 5.3.2. str. 115 różnią się one
miejscem występowania znakowania. Wersje wyprodukowane
bezpośrednio przed 2012 r. posiadają czerwony pasek odróżniający, a
naboje wyprodukowane później, malowany mają na kolor czerwony
czepiec pocisku naboju.
str. 101
W tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne naboi.
Kaliber 40 mm
Masa naboju 300 g
Masa pocisku 230 g
Zasięg 370 m
82±2 m/s
granatu
Czas palenia min. 15 s
Czas opóźnienia 3-5 s
Tabela 5.2.4. Dane taktyczno-techniczne granatu NGZ-N.

5. 40 mm nabój kulkowy NGK-N (Multi rubberballs) przeznaczony

jest do obezwładniania siły żywej. W chwili strzału z lufy granatnika
wyrzucanych jest 25 kulek gumowych, wywołujących stłuczenia na
powierzchni ciała ofiary.
Poniżej przedstawiono budowę i zdjęcie granatu.
Rys. 5.2.6. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGK-N.

str. 102
Zdjęcia 5.2.6. Wygląd granatu NGK-N.
W tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne naboju.

Kaliber 40 mm
Masa naboju 190 g
Liczba kulek 25 szt.
Powierzchnia rażenia 1m/1m-2m/2m
Zasięg min 5m-max 15m
Tabela 5.2.5. Dane taktyczno-techniczne granatu NGK-N.
6. 40 mm nabój hukowo - błyskowy NGHB-N (Flash - Bang)

przeznaczony jest do chwilowego obezwładnienia siły żywej poprzez jej
oślepienie oraz ogłuszenie. Pocisk działa po upływie 0,9 – 1,1 sek. od
chwili wystrzału. Poniżej przedstawiono budowę i zdjęcie granatu.
Rys. 5.2.7. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGHB-N.

str. 103
Zdjęcia 5.2.7. Wygląd granatu NGHB-N.
W tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne naboju.

Kaliber 40 mm
Masa naboju 240 g
Masa pocisku 170 g
76 m/s
granatu
Generowany hałas 170 db
Czas opóźnienia 1,4÷1,7 s
Tabela 5.2.5. Dane taktyczno-techniczne granatu NGHB-N.

7. 40 mm nabój obezwładniający NGPG-N (Non lethal) przeznaczony

jest do obezwładniania siły żywej poprzez oddziaływanie energią
kinetyczną pocisku gumowego. Poniżej przedstawiono zdjęcie i budowę
granatu.
Zdjęcia 5.2.8. Wygląd granatów NGPG-N.

str. 104
Rys. 5.2.8. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGPG-N.
8. 40 mm nabój ćwiczebny NGC1-40 (Practice) przeznaczony jest do

prowadzenia ćwiczeń praktycznych dla strzelców, posługujących się
40 mm granatnikiem jednostrzałowym, z zakresu taktyki panowania nad
agresywnie zachowującym się tłumem lub pojedynczymi osobnikami.
Podczas prowadzenia ćwiczeń tego typu amunicją z lufy granatnika nie
jest wyrzucany granat, a słyszalny jest tylko huk taki sam jak podczas
użycia amunicji z pociskiem drewnianym NGPD-N lub z pociskiem
gumowym NGPG-N. Nabój NGC1-N nie powoduje zagrożenia dla osób
biorących czynny udział w szkoleniu.
Poniżej przedstawiono rysunek z budową i zdjęcie granatu.
Rys. 5.2.9. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGC1-40.

str. 105
Zdjęcia 5.2.9. Wygląd granatów NGC1-40.
9. 40 mm nabój ćwiczebny ze smugaczem NGC2-40

(Practice - T) przeznaczony jest do prowadzenia ćwiczeń z zakresu
taktyki użycia amunicji granatnikowej dymnej NGD-N i zapalającej
NGZ-N. Nabój posiada smugacz, sygnalizujący w postaci dymu miejsce
upadku granatu. Wydostający się z granatu dym symuluje działanie
granatu dymnego (zapalającego).
Poniżej przedstawiono rysunek z budową i zdjęcie granatu.

str. 106
Zdjęcia 5.2.10. Wygląd granatów NGC2-40.
Źródło: Własne.
10. 40 mm nabój ćwiczebny-hukowy NGC3-40 (Target Pratice)

przeznaczony jest do szkolenia żołnierzy w zakresie posługiwania się
granatnikiem oraz 40 mm amunicją odłamkową HE. Nabój
z pociskiem ćwiczebnym zbudowany jest z uderzeniowego zapalnika
ćwiczebnego z pirotechnicznym mechanizmem odległościowego
uzbrajania wypracowującym granicę bezpieczeństwa pocisku, naboju
z ładunkiem hukowo-błyskowym oraz łuski dwukomorowej ze spłonką
i materiałem miotającym.
str. 107
Pocisk po uderzeniu uruchamia pod wpływem bezwładności iglicę,

która wykonuje ruch do przodu i uderza w spłonkę naboju hukowo-
błyskowego. Zadziałaniu granatu po uderzeniu w cel towarzyszy efekt
hukowo błyskowy interpretujący wybuch granatu odłamkowego (HE).
11. 40 mm nabój marker NGM1-40 (Practice Marker) - naboje
ćwiczebne marker przeznaczone są do prowadzenia ćwiczeń
praktycznych dla strzelców posługujących się granatnikiem
automatycznym z zakresu taktyki użycia amunicji granatnikowej bojowej.
Nabój z pociskiem ćwiczebnym zawiera proszek fluorescencyjny
w czepcu. Po uderzeniu cel czepiec pęka, a zawarty w nim proszek
tworzy kolorowy obłok pokazujący miejsce upadku pocisku. Poniżej
przedstawiono rysunek z budową.
str. 108
Rys. 5.2.11. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGM1-40.
12. 40 mm nabój marker ze smugaczem NGM2-40 (Practice

Marker - T)- naboje ćwiczebne marker ze smugaczem przeznaczone są do
prowadzenia ćwiczeń praktycznych dla strzelców posługujących się
granatnikiem automatycznym z zakresu taktyki użycia amunicji
granatnikowej bojowej. Nabój z pociskiem ćwiczebnym zawiera
smugacz, który po wystrzelaniu pocisku zapala się świecąc na kolor
czerwony, umożliwiając obserwację wystrzelonego pocisku na torze lotu.
Umieszczony w części głowicowej marker z proszkiem fluorescencyjnym
po uderzeniu w cel tworzy kolorowy obłok pokazujący miejsce upadku
pocisku. Poniżej przedstawiono rysunek z budową
i zdjęcie granatu.
str. 109
Rys. 5.2.12. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGM2-40.
Zdjęcia 5.2.11. Wygląd granatów NGM1-40 i NGM2-40.

Źródło: Własne.
Poniżej w tabelach przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatów

ćwiczebnych.
Typ granatu
Wyszczególnienie
NGC1-40 NGC2-40 NGC3-40
Masa naboju śr. 277 g
Masa pocisku 210 ± 3 g
Prędkość początkowa 76 ± 2 m/s
Zasięg 400 m
Zakres temperatury -40 °C ÷ +50 °C
str. 110
stosowania
Zapalnik - - C-580
Tabela 5.2.6. Dane taktyczno-techniczne granatów ćwiczebnych.

Typ granatu
Wyszczególnienie
NGM1-40 NGM2-40
Masa naboju śr. 277 g
Masa pocisku 210 ± 3 g
Prędkość początkowa 76 ± 2 m/s
Zasięg 400 m
Zakres temperatury
-40 °C ÷ +50 °C
stosowania
Kolor masy
pomarańczowy
wskaźnikowej
Kolor smugacza - czerwony
Czas palenia się
- min. 8 s
smugacza
Tabela 5.2.7. Dane taktyczno-techniczne granatów ćwiczebnych.

13. 40 mm nabój treningowy NGT-N1 (Training Round)

przeznaczony jest nauki ładowania amunicji oraz oddanie tzw. suchego
strzału imitacyjnego z granatnika.
str. 111
Rys. 5.2.13. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego
NGT1-N (NGT-N1).
Źródło: Katalog amunicji rysunek – Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. – edycja 2014 r
14. 40 mm nabój granatnikowy treningowy 2 NGT2-N przeznaczony

jest do nauki użycia amunicji ostrej z pociskiem dymnym NGD-N,
zapalającym NGZ-N oraz amunicji ćwiczebnej 2 NGC2-N systemu
SBAO-40. Dzięki nabojowi treningowemu możliwa jest nauka ładowania
amunicji oraz oddanie tzw. suchego strzału imitacyjnego.
str. 112
Rys. 5.2.14. Wygląd zewnętrzny i budowa naboju granatnikowego NGT2-N.
UWAGA
Naboje treningowe niezawierają materiałów pirotechnicznych i są
bezpieczne w użyciu.
Naboje treningowe ( łuska i czepiec) wyprodukowane po 2014 r.
malowane są na kolor złoty oraz posiadają napis „TRENINGOWY”
koloru białego
Rys. 5.2.14. Wygląd zewnętrzny granatu NGT1-N.

str. 113
5.3 Naboje granatnikowe 40x47 mm
Naboje granatnikowe 40x47 mm wystrzeliwane są z granatnika typu
„Pallad” który jest podwieszany do karabinków 7,62 mm AKM
i karabinka szturmowego 5,56 mm typu „Beryl”. Występuje również
wersja indywidualnego granatnika jednostrzałowego typu „Pallad-D”
który jest przeznaczony do strzelania ww. amunicją.
Poniżej na zdjęciu przedstawiono wymienione rodzaje granatników.
Zdjęcia 5.2.1.Granatnik Typu „PALLAD” i „PALLAD-D”

1) granatnik podwieszony „Pallad” do karabinka 7,62 mm kbk AKM,
2) granatnik „Pallad” podwieszony do karabinka 5,56 mm „Beryl”,
3) indywidualny jednostrzałowy granatnik typu „Pallad-D”
Źródło: własne.
W kalibrze 40x47 mm wyróżniamy następujące rodzaje naboi:

1. nabój granatnikowy odłamkowy NGO (NGO-74),
str. 114
2. nabój granatnikowy zapalający NGZ (NGZ-74),
3. nabój granatnikowy ćwiczebny NGC (NGC-74),
4. nabój granatnikowy balistyczny NGB (NGB-74).
W dalszej części podrozdziału przedstawiono budowę i dane
taktyczno- techniczne ww. granatów.
1. Nabój granatnikowy NGO (NGO-74) przeznaczony do rażenia:
- lekkich umocnień polowych,
- nieopancerzonych środków ogniowych przeciwnika,
- siły żywej,
- polowych magazynów amunicji,
- transportu samochodowego.
Granat zbudowany jest z naboju w którego skład wchodzi czepiec,
zapalnik GBZ-74, wkładka odłamkowa zawierająca materiał kruszący
(heksogen) oraz łuska zawierająca spłonkę i materiał miotający
znajdujący się w komorze wysokiego ciśnienia. Poniżej na zdjęciu
przedstawiono widok ogólny i budowę granatu.
2
3
4
5
7
Zdjęcia 5.3.1.Nabój granatnikowy NGO-74”
1) czepiec, 2) zapalnik GBZ-74, 3) wkładka odłamkowa, 4) materiał kruszący,
5) komora niskiego ciśnienia, 6) kanał ogniowy zabezpieczony przeponą,
7) spłonka wraz z materiałem miotającym
Źródło: własne.
str. 115
2. Nabój granatnikowy zapalający NGZ (NGZ-74) przeznaczony jest
do zapalania łatwo palnych przedmiotów na polu walki.
Granat zbudowany jest podobnie jak granat NGO-74. Posiada taką
samą łuskę, zapalnik, spłonkę i materiał miotający. Zamiast wkładki
odłamkowej w skorupie granatu (4) znajduje się pirotechniczna
mieszanka zapalająca (5) która po zadziałaniu zapalnika (uderzeniu
pocisku w cel) jest zapalana. Nagrzane cząstki pirotechnicznej
mieszaniny zapalającej wraz z gazami o wysokiej temperaturze wydostają
na zewnątrz skorupy poprzez otwory ogniowe. Powodują one zapalenie
się materiałów łatwopalnych znajdujących się w pobliżu granatu. Poniżej
przedstawiono zdjęcie z widokiem ogólnym i budowę granatu.
1
2
3
4
5
6
Zdjęcia 5.3.2.Nabój granatnikowy NGZ (NGZ-74)”

1) czepiec, 2) zapalnik GBZ-74, 3) otwory ogniowe, 4) skorupa,
5) pirotechniczny materiał zapalający 6) łuska, 7) spłonka i materiał miotający
Źródło: własne.
str. 116
3. Nabój granatnikowy ćwiczebny NGC (NGC-74) służy do
szkolenia żołnierzy w zakresie posługiwania się 40 mm granatnikiem
i 40 mm amunicją granatnikową NGO-74. Działanie błyskowo-dymne
inicjowane jest w wyniku uderzenia pocisku w przeszkodę lub teren.
Dzięki temu możliwa jest ocena wyników strzelania.
Granat w części głowicowej zawiera nabój z ładunkiem „Błysk-
Dym”, który inicjowany jest poprzez nakłucie spłonki za pomocą
iglicy znajdującej się w „mechanizmie nakłóciowym”. Iglica
„mechanizmu nakłóciowego” wykonuje ruch w kierunku spłonki
w wyniku bezwładności (uderzenie pocisku w cel).
Poniżej przedstawiono zdjęcie z widokiem ogólnym i budowę
granatu.
1
2
3
Zdjęcia 5.3.3.Nabój granatnikowy NGC (NGC-74)”

1) czepiec, 2) nabój błysk-dym, 3) skorupa,
4) zespół uderzeniowy, 5) łuska
Źródło: własne.
str. 117
4. nabój granatnikowy balistyczny NGB (NGB-74) przeznaczony
jest do badań balistycznych 40 mm granatnika oraz prób odbiorczych
elementów 40 mm amunicji. Nabój może być użyty jako ćwiczebny do
prowadzenia strzelań do celu. Nabój granatu wykonany jest
z odlewu aluminiowego i nie zawiera materiałów wybuchowych.
Poniżej przedstawiano zdjęcie z widokiem ogólnym i budowę granatu.
1
2
4
5
Zdjęcia 5.3.3.Nabój granatnikowy NGB (NGB-74)”

1) czepiec, 2) pocisk aluminiowy, 3) skorupa,
4) łuska, 5) spłonka i materiał miotający
Źródło: własne
5.4 Naboje granatnikowe 40x53 mm

Naboje granatnikowe 40x53 mm przeznaczone są do strzelania
z dowolnego zatwierdzonego przez NATO granatnika automatycznego.
Do strzelania nabojami granatnikowymi 40x53 mm wykorzystywane
są granatniki maszynowe H&KGMG i granatnik automatyczny MK-19
MOD3. Na zdjęciu poniżej przedstawiono ww. granatniki.
str. 118
Zdjęcia 5.4.1.granatniki kalibru 40x53 mm:
1)H&KGMG, 2) MK-19 MOD 3
Źródło: własne
W Wojsku Polskim do ww. granatników wykorzystywana jest nw.

amunicja:
1. 40x53 mm nabój z pociskiem odłamkowym HE,
indeks NGA-O.
2. 40x53 mm nabój z pociskiem kumulacyjno-odłamkowym,
indeks NGKO.
3. 40x53 mm nabój z pociskiem kumulacyjno-odłamkowym
programowany radiowo, indeks NGKO-RF.
str. 119
4. 40x53 mm nabój ćwiczebny z pociskiem BALL-TP,
indeks NGAC.
5. 40x53 mm nabój ćwiczebny z pociskiem BALL-TP-T,
indeks NGAC-T.
6. 40x53 mm nabój ćwiczebny z markerem, indeks NGA-M.
7. 40x53 mm nabój ćwiczebny z markerem ze smugaczem,
indeks NGA-MT.
1. 40x53 mm nabój z pociskiem odłamkowym HE (NGA-O)
przeznaczony jest do[22]:
- osłony manewrów własnych pododdziałów,
- niszczenia lekko opancerzonych wozów bojowych,
- utrudnienia wykonania manewru przeciwnikowi,
- ograniczenia możliwości prowadzenia ognia kierowanego
przez przeciwnika,
- wskazywania celów do rażenia własnym pododdziałom,
- niszczenia lekkich umocnień polowych,
- niszczenia nieopancerzonych środków ogniowych przeciwnika,
- rażenia siły żywej znajdującej się w transzejach i punktach
oporu,
- rażenia kolumn wojska w marszu, atakującej piechoty, obsługi
stanowisk ogniowych,
- niszczenia polowych magazynów amunicji,
- rażenia transportów samochodowych.
Zasadniczymi elementami granatu są: zapalnik PDSD451, skorupa
wykonana ze stali gwarantującej poprawną fragmentację odłamków
obciśnięta pierścieniem miedzianym na której znajduję się ogniwo
łącznikowe typu M16A2. W skorupie znajduje się mało wrażliwy na
str. 120
bodźce zewnętrzne materiał wybuchowy PBXW-11 oraz łuska
zawierająca spłonkę typuFED 215, ładunek miotający (proch
nitrocelulozowy) i przeponę.
Rys. 5.4.1. Wygląd zewnętrzny i ogólna budowa naboju granatnikowego NGA-O.

Źródło: Instrukcja użytkowania 40 x 53 mm naboi z pociskiem odłamkowym – HE indeks NGA-O
Rys. 5.4.2. Budowa skorupy naboju granatnikowego NGA-O.

Źródło: Instrukcja użytkowania 40 x 53 mm naboi z pociskiem odłamkowym
– HE indeks NGA-O.
str. 121
Rys. 5.4.3. Budowa łuski naboju granatnikowego NGA-O.
Zapalnik PDSD451 jest zapalnikiem mechanicznym uderzeniowym

z pirotechnicznym układem samolikwidacji. Wzorem do opracowania
zapalnika PDSD451 był amerykański zapalnik US PD M549. Czepiec
zapalnika wykonany jest ze stopu aluminium, kadłub mechanizmu
zabezpieczająco - uzbrajającego z tworzywa sztucznego, elementy
mechanizmu uzbrajania oraz zabezpieczeń wykonane są ze stopów
metali[21].
Zapalnik uzbraja się po uzyskaniu przyspieszenia liniowego większego
niż 22 500 g i prędkości obrotowej większej niż 6000 obr/min. Powyższe
parametry uzbrojenia zapalnika pocisku następują w odległości ok. 18 m
od wylotu lufy granatnika.
Wybuch granatu następuje po uderzeniu pocisku w cel lub
w przypadku nie zadziałania mechanizmu uderzeniowego granat wybucha
po zadziałaniu samolikwidatora pirotechnicznego po upływie ok. 14÷20 s
str. 122
od wylotu pocisku z lufy. Ogólną budowę zapalnika przedstawiono
poniżej.
2 3
1
5
6
7 6
Rys. 5.4.4.Ogólna zapalnika PDSD451 naboju granatnikowego NGA-O:
1) czepiec balistyczny, 2) czepiec ochronnym, 3) iglica mechanizmu
uderzeniowego, 4) iglica samolikwidatora, 5) samolikwidator, 6) pobudzacz
materiału wybuchowego PBXW-11, 7) bezpiecznik osiowy
Szczegółowe działanie granatu zawarte jest w instrukcji wydanej przez

producenta (ZM DEZAMET S.A).
W tabeli poniżej przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatu.
str. 123
Typ granatu 40x53 mm
Rodzaj pocisku HE
Typ taśmy amunicyjnej M16A2
Masa naboju z ogniwem 352±5 g
Masa pocisku 245±12 g
Zapalnik PDSD451 producent JunghansMicrotec
Dolna granica uzbrajania granatu ≥ 18 m
Górna granica uzbrajania granatu ≤ 40 m
Czas samolikwidacji 14 ÷ 20 s
Rodzaj materiału wybuchowego PBXW-11
Promień skutecznego rażenia ≥3m
Promień niebezpiecznego
≤ 20 m
oddziaływania odłamków
Materiał łuski stop aluminium
Typ spłonki FED 215
Proch nitrocelulozowy jednobazowy
Typ prochu w ładunku miotającym
EI-HV / F15080
Temperatura samoinicjacji ≥ 160 °C
Masa prochu w ładunku miotającym 4,5 g
Średnia prędkość pocisku mierzona w
odległości 24 m od wylotu z lufy (V24śr) V24śr =237±8 m/s
w temperaturze +21°C
Donośność maksymalna ≥ 1800 m
Donośność skuteczna 1500 m
Zakres temperatur pracy 40 °C ÷ +55 °C
Tabela 5.4.1 Dane taktyczno-techniczne granatu NGA-O.

2. 40x53 mm naboje z pociskiem kumulacyjno-odłamkowym (NGKO)

i pociskiem kumulacyjno-odłamkowym programowanym radiowo
(NGKO-RF) służą do rażenia opancerzonych celów, umocnień polowych,
zwalczania siły żywej, magazynów amunicji, punktów oporu, kolumn
wojska w marszu, obsługi stanowisk ogniowych oraz transportu
wojskowego. Granat NGKO posiada zapalnik uderzeniowy
z samolikwidatorem. Natomiast granat NGKO-RF posiada zapalnik
str. 124
programowalny który umożliwia wybuch granatu po osiągnięciu
określonej odległości. Programowanie zapalnika odbywa się za pomocą
głowicy „programatora”, a parametry dotyczące pomiaru odległości
wybuchu granatu realizowane jest za pomocą dalmierza laserowego.
Układ logiczny programatora przelicza odległość określoną przez
dalmierz na zwłokę czasową po której granat wybuchnie. Granat
umożliwia rażenie celów ukrytych w okopie lub za osłoną terenu (teren
zakryty). Poniżej przedstawiono zdjęcie granatów.
Zdjęcia 5.4.2.Granaty NGKO i NGKO-RF:

Budowa granatów jest podobna, różnice występują tylko

w zastosowaniu innych zapalników głowicowych. W granacie NGKO
zastosowano zapalnik uderzeniowy z samolikwidatorem typu
str. 125
MK443Mod0, a w granacie NGKO-RF zapalnik podwójnego działania:
uderzeniowy oraz programowalny. Granat zbudowany jest
z pocisku i łuski. Pocisk posiada zapalnik głowicowy zabezpieczony
czepcem. Skorupa pocisku wykonana ze stali gwarantującej poprawną
fragmentację odłamków. Wewnątrz skorupy znajduje się wkładka
kumulacyjna i materiał wybuchowy PBXW-11. Łuska granatów jest
wykonana z aluminium i jest zbudowana tak samo jak granat NGA-O.
Poniżej przedstawiono budowę granatów.
Rys. 5.4.4. Ogólny widok i budowa granatów NGK-O i NGKO-RF.

Poniżej w tabeli przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatów.

Parametry
Wyszczególnienie
NGKO NGKO-RF
Rodzaj pocisku HEDP
Masa naboju z ogniwem 363 g
Zapalnik MK443MOD0 Programowalny
Zakres programowania czasowego - 430 ms do 20 s
Dolna granica uzbrajania granatu ≥ 18 m
Górna granica uzbrajania granatu ≤ 40 m
Czas samolikwidacji min. 20 s
Rodzaj materiału wybuchowego PBXW-11
Promień skutecznego rażenia ≥5m
str. 126
Parametry
Wyszczególnienie
NGKO NGKO-RF
Promień niebezpiecznego
≤ 15 m
oddziaływania odłamków
Typ prochu w ładunku miotającym Proch nitrocelulozowy
Temperatura samoinicjacji ≥ 160 °C
Zakres temperatur pracy 40 °C ÷ +55 °C
Tabela 5.4.2 Dane taktyczno-techniczne granatu NGKO i NGKO-RF.

3. 40x53 mm naboje ćwiczebne z pociskiem BALL-TP (NGAC)

i pociskiem BALL-TP-T (NGAC-T) przeznaczone są do prowadzenia
ćwiczeń praktycznych dla strzelców posługujących się granatnikiem
automatycznym z zakresu taktyki użycia amunicji granatnikowej bojowej
40x53 mm. Pociski ww. naboi nie posiadają żadnych elementów
wybuchowych oraz zapalnika[23].
Naboje ćwiczebne ze smugaczem z pociskiem BALL-TP-T zawierają
smugacz, który po wystrzeleniu pocisku zapala się, świecąc na kolor
czerwony. Umożliwia to obserwację toru lotu wystrzelonego pocisku.
Poniżej przedstawiono budowę granatów.
str. 127
Rys. 5.4.5. Ogólny widok i budowa granatów NGAC i NGAC-T
Źródło: Instrukcja użytkowania 40 x 53mm naboi ćwiczebnych z pociskiem BALL-TP indeks
NGAC i 40 x 53 mm naboi ćwiczebnych ze smugaczem z pociskiem BALL-TP-T
indeks NGAC-T. Nowa Dęba 2015 r.
Pociski granatu wykonane są ze stopu aluminium i są wystrzeliwane

z granatnika automatycznego pod wpływem gazów prochowych
powstałych ze spalenia ładunku miotającego znajdującego się w łusce.
Układ miotania pocisku jest taki sam jak dla wszystkich naboi
granatnikowych (układ dwukomorowy).
Poniżej przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatów.
Parametry
Wyszczególnienie
NGAC NGAC-T
Rodzaj pocisku BALL BALL TP
Smugacz brak czerwony
Czasz palenia się smugacza - min. 8 s
EI-HV
Średnia prędkość pocisku (V24śr) w
V24śr =237±8 m/s
temperaturze +21°C
str. 128
Parametry
Wyszczególnienie
NGAC NGAC-T
Zakres temperatur pracy 40 C ÷ +63 °C
Tabela 5.4.3 Dane taktyczno-techniczne granatu NGAC i NGAC-T.

4. 40x53 mm naboje ćwiczebne marker (NGA-M) i marker ze

smugaczem (NGA-MT) przeznaczone są do prowadzenia ćwiczeń
praktycznych dla strzelców posługujących się granatnikiem
automatycznym z zakresu taktyki użycia amunicji granatnikowej
bojowej. Nabój z pociskiem ćwiczebnym (NGA-MT) zawiera
smugacz, który po wystrzelaniu pocisku zapala się świecąc na kolor
czerwony, umożliwiając obserwację wystrzelonego pocisku na torze
lotu. Umieszczony w części głowicowej marker z proszkiem
fluorescencyjnym po uderzeniu w cel tworzy kolorowy obłok
pokazujący miejsce upadku pocisku. Poniżej przedstawiono zdjęcie
granatów.
Zdjęcia 5.4.3.granatniki NGA-M i NGA-MT.

Źródło: Własne.
str. 129
Poniżej przedstawiono widok ogólny i budowę granatów.
Rys. 5.4.6. Ogólny widok i budowa granatów NGA-M i NGA-MT.

Źródło: Instrukcja użytkowania 40 x 53mm naboi ćwiczebnych z pociskiem MARKER indeks
NGA-M i 40 x 53 mm naboi ćwiczebnych ze smugaczem z pociskiem MARKER-T
indeks NGA-MT. Nowa Dęba 2015 r.
Poniżej przedstawiono dane taktyczno-techniczne granatów.

Parametry
Wyszczególnienie
NGA-M NGA-MT
ćwiczebny
ćwiczebny
Rodzaj pocisku z markerem
z markerem
i smugaczem
Masa pocisku 250 g
Proszek fluorescencyjny koloru
Marker
pomarańczowego
Smugacz brak czerwony
Czasz palenia się smugacza - min. 4 s
EI-HV
str. 130
Parametry
Wyszczególnienie
NGA-M NGA-MT
Zakres temperatur pracy 40 C ÷ +63 °C
Tabela 5.4.4 Dane taktyczno-techniczne granatu NGA-M i NGA-MT.

Uwaga
Naboje granatnikowe przechowuje się i wydaje w oryginalnych
opakowaniach. W przypadku przyjmowania granatów do magazynu
podlegają przeglądowi (sprawdzenie wyglądu zewnętrznego,
sprawdzenie spłonki granatu). W przypadkach naruszenia pionowego
położenia taśmy na naboju granatu automatycznego, granat
traktować jako niesprawny i komisyjnie przekwalifikować do
kategorii 5a. Kategorycznie zabrania się zrzucania amunicji
ze środków transportowych. Kategorycznie zabrania się
przewracania, wleczenia, rzucania i uderzenia o siebie opakowań
transportowych.
Zabrania się używać amunicji która upadła z wysokości większej
niż 1 metr. W przypadkach niskich temperatur poniżej 0ºC, może
następować zamarzanie ogniw taśmy na naboju. W tym przypadku
opakowanie wraz z granatami należy przenieść do pomieszczenia
gdzie temperatura powietrza jest powyżej 0ºC.
str. 131
Zdjęcia 5.4.4.Opakowanie typu PA-120.
Źródło: Własne
Amunicja umieszczona w skrzyni amunicyjnej PA-120 nie może być

uszkodzona mechanicznie, nie może posiadać śladów uderzeń,
wgnieceń, pęknięć, upadków, uszkodzeń mechanicznych, pęknięć,
okopceń, osmoleń, wycieków substancji itp. Amunicja nie może nosić
śladów napraw oraz budzić podejrzeń co do jej stanu. W powyższych
przypadkach amunicję traktować jako niesprawną.
Dopuszczalne jest przechowywanie amunicji w warunkach polowych
pod zadaszeniami lub w stosach przykrytych brezentem. Podczas
przechowywania amunicji w niekorzystnych warunkach należy
dołożyć do ograniczenia działania środowiska naturalnego na
przechowywaną amunicję. Zaleca się, aby amunicję z raz otwartej
skrzyni transportowej zużyć w pierwszej kolejności.
Warunki przechowania i transportu powinny zabezpieczać amunicję
przed bezpośrednim oddziaływaniem źródeł ciepła.
Zależnie od rodzaju używanego granatnika należy zwrócić uwagę czy
taśma do granatników automatycznych rozpoczyna się końcówką
męską, czy żeńską.
str. 132
a
Zdjęcia 5.4.5.Ogniowe taśmy typu M16A2:

a) końcówka żeńska, b) końcówka męska.
Źródło: Własne.
Do granatnika MK-19 MOD 3 taśma granatu powinna się

rozpoczynać końcówką męską, a do granatnika H&KGMG
końcówką żeńską.
W przypadkach realizowania obsługiwań bieżących, okresowych
i rocznych należy dokładnie zapoznać się z instrukcjami
obsługiwań technicznych naboi granatnikowych.
5.5 Pytania kontrolne
1. Jakiego rodzaju uzbrojenia stosujemy do miotania nabojami

granatnikowymi? Podaj przykłady.
2. Dokonaj podziału granatów ręcznych.
3. Omów budowę granatów ręcznych.
4. Dokonaj podziału granatów nasadkowych.
5. Omów budowę granatów nasadkowych.
6. Dokonaj podziału naboi granatnikowych według przeznaczenia.
7. Omów ogólną zasadę działania dwukomorowego układu
miotania naboju granatnikowego.
str. 133
8. Co to są granaty specjalne? Podaj przykłady naboi
zakwalifikowanych do grupy granatów bojowych i podgrupy
granatów specjalnych.
9. Jakie rozróżniasz naboje granatnikowe bojowe, ćwiczebne
i treningowe ?
10. Czy naboje granatnikowe treningowe zawierają materiały
wybuchowe?
11. Omów ogólną budowę bojowego naboju granatnikowego.
12. Kiedy nabój granatnikowy jest niesprawny?
13. Dlaczego rozróżniamy część żeńską i męską ogniwa taśmy
naboju granatu?
str. 134
6. Identyfikacja granatów
Identyfikacja granatów w zakresie eksploatacji i bezpiecznego

użytkowania jest bardzo ważna. Znajomość rozróżnienia granatów pod
względem cechowania, znakowania (malowanie ochronne
i odróżniające), zmniejsza możliwość popełnienia błędów w czasie ich
przyjmowania i wydawania z magazynu przez magazyniera środków
bojowych. Zdobycie wiedzy w tym zakresie dotyczy również
amunicyjnego i „operatora” uzbrojenia używającego granaty.
Użytkownik powinien zawsze sprawdzać czy ma do czynienia
z amunicją zawierającą lub niezawierającą materiałów wybuchowych.
Dalsze czynności to stwierdzenie z jakim typem amunicji mamy do
czynienia (np. obronny, zaczepny, dymny, ćwiczebny, treningowy, itp.), a
następnie odczytanie partii kompletacji amunicji, stwierdzenie czy środek
bojowy jest sprawny (przegląd techniczny, obsługa bieżąca). Identyfikacji
i przeglądowi również podlegają opakowania zawierające amunicję.
W dalszej części podręcznika zostaną przedstawione sposoby
identyfikacji granatów.
6.1. Identyfikacja granatów ręcznych
Pierwszym etapem identyfikacji granatów ręcznych jest potwierdzenie

jego rodzaju i typ granatu. Granaty bojowe malowane są na kolor zielony,
ćwiczebne malowane są na kolor czarny (połączenie malowania
ochronnego z malowaniem odróżniającym) i posiadają na obwodzie
skorupy granatu pasek koloru czerwonego (pasek odróżniający)
o szerokości 8 mm i napis „ĆWICZEBNY” koloru czerwonego
znajdujący się na wieku lub skorupie granatu.
str. 135
Granaty szkolne posiadają kolor skorupy zgodnie
z jego przeznaczeniem i posiadają na obwodzie skorupy granatu pasek
koloru białego o szerokości 8 mm i napis „SZKOLNY” (znakowanie)
kolory czarnego (białego) zależnie od koloru skorupy. Granaty
treningowe maluje się na kolor czarny i posiadaj napis
„TRENINGOWY” kolory czarnego (białego) zależnie od koloru
skorupy. Paski również nanosi się na dźwignię spustową zapalnika
UZRGM.
1 2 3
Zdjęcia 6.1.1. Malowanie ochronne i odróżniające granatu:

1) granat bojowy, 2) granat ćwiczebny, 3) granat szkolny.
Źródło: Własne.
Z uwagi na możliwość zatarcia się koloru skorupy lub paska na

granacie (dźwigni spustowej zapalnika) podczas przechowywania
(wielokrotnego użycia amunicji do szkolenia – amunicja szkolna
i treningowa) dodatkowo na trwałe nanosi się na elementy granatu
(skorupę, dźwignię spustową zapalnika) cechowanie. Polega ono na
wybiciu na trwałe cyfr. liter, itp. określających przeznaczenie granatu,
zapalnika (napisy :„SZKOLNY”, „SZKOL. SZK.”, „ĆWICZEBNY”,
„TRENINGOWY”). Producent cechując granaty i zapalniki nanosi
również:
str. 136
1. na wieku granatu: numer zakładu produkcyjnego skorupy.
2. na zapalniku:
- rodzaj zapalnika,
- nr zakładu produkcyjnego zapalnik;
- partię,
- rok produkcji.
Poniżej przedstawiono rysunek przedstawiający znakowanie i cechowanie
granatu szkolonego.
Rys. 6.1.1. Znakowanie i cechowanie granatu i zapalnika.

Źródło: Dokumentacja techniczna – Zakład Elaboracji Amunicji w Stawach.
Na zdjęciu poniżej przedstawiono dźwignie spustowe zapalników

UZRGM. Strzałka czerwona określa położenia paska odróżniającego,
a strzałka czarna pokazuje miejsce cechowania dźwigni.
str. 137
3
Zdjęcia 6.1.2. Dźwignie spustowe zapalników UZRGM:

1) bojowa, 2) ćwiczebna, 3) szkolna.
Źródło: Własne.
Magazynier (amunicyjny) wydając (przyjmując) granat sprawdza

asygnatę na której znajdują się:
- nazwa i typ amunicji,
- indeks materiałowy,
- partia kompletacji amunicji,
- kategoria,
- ilość środków do wydania i pobrania.
1
2
3
4
Zdjęcia 6.1.3. Odczytywanie informacji producenta na zapalniku UZRGM:

1) rodzaj zapalnika, 2) nr zakładu produkcyjnego, 3) partia, 4) rok produkcji.
Źródło: Własne.
str. 138
Następnie porównuje dane z asygnaty z informacjami naniesionymi przez
producenta na opakowaniach, granatach i zapalnikach.
a b c
2 3 4
Zdjęcia 6.1.4. Odczytywanie informacji producenta na zapalniku UZRGM Ćwicz.:
1) rodzaj zapalnika, 2) partia, 3) rok produkcji, 4) nr zakładu produkcyjnego, a) cecha
granatu ćwiczebnego, b) partia kompletacji, c) pasek odróżniający.
Źródło: Własne.
Poniżej przedstawiono odczytywanie danych producenta ze skorupy

granatu.
a 3
b
2
1
4
Zdjęcia 6.1.5. Odczytywanie informacji producenta z granatu F-1:

1) partia, 2) rok produkcji, 3) nr zakładu produkcyjnego, 4) rodzaj zaelaborowanego
materiału wybuchowego (T- Trotyl), a) nr producenta skorupy b) partia kompletacji.
Źródło: Własne.
Rozróżniamy dwa rodzaje informacji kompletacji środka bojowego

- informacje nadane przez producenta,
str. 139
- informacje nadane przez np. Zakład elaboracji Amunicji (zbiorcza
partia kompletacji – patrz zdjęcie nr 6.1.5.)
- Partię kompletacji określa się za pomocą cyfr i liter, które
składają się z następujących grup informacji:
- 8 znaków literowo-cyfrowych określających partię amunicji,
- 2 cyfry określające rok produkcji,
- 5 cyfr określające producenta.
Na rys. 6.1.6. przedstawiono przykład odczytywania partii kompletacji
(Partia - H-41, Rok produkcji amunicji – 2000 r., Numer (kod) zakładu
produkcyjnego) - 21.
H-41-00-21
H-41 00 21
Rok Numer
Partia
produkcji zakładu
Rys. 6.1.6. Odczytywanie partii kompletacji.
Źródło: Własne.
W niektórych przypadkach zamiast numeru zakładu może być jego

nazwa.
- Partia zbiorcza – w niektórych przypadkach po naprawie
amunicji z kilku partii, kompletuje się jedną partię nadając jej
partię zbiorczą, przy czym partię zbiorczą nadaje wykonawca
naprawy. Partia zbiorcza zawiera następujące grupy
informacyjne:
- 2 znaki literowe określające partię zbiorczą,
- 2 cyfry określające numer wykonanej partii zbiorczej przez
Warsztat Techniczny Składu Materiałowego Środków
str. 140
Bojowych (WTŚB SM) lub (Zakład Elaboracji Amunicji -
ZEA) w danym roku,
- 2 cyfry określające rok wykonania partii zbiorczej przez WTŚB
SM lub ZEA,
- 3 cyfry określające numer (kod) wykonawcy partii zbiorczej.
Na rys. 6.1.7. przedstawiono przykład odczytywania partii zbiorczej.
Zb-2-16-24 (Zb2-16-24)
Zb 2 16 24
Znak literowy Numer Rok

partii wykonanej wykonania Numer zakładu
zbiorczej partii partii wykonującego
zbiorczej zbiorczej partię zbiorczą
w danym
roku
Rys. 6.1.7. Odczytywanie partii zbiorczej.

Źródło: Własne.
Poniżej przedstawiono znakowanie ręcznego granatu obronnego

RGO-88.
1
2
RGO–88
4
10 - 92 - 611
A – IX – 1
Rys. 6.1.8. Odczytywanie informacji producenta. Granat RGO-88:

1) rodzaj granatu, 2) partia, 3) rok produkcji, 4) nr zakładu produkcyjnego, 5) rodzaj
materiału wybuchowego (A-IX-1 – heksogen flegmatyzowany).
Źródło: Własne.
str. 141
Znakowanie (Partię kompletacji) w granatach specjalnych naniesione
jest na obwodzie korpusu granatu.
Poniżej na zdjęciu przedstawiono znakowanie granatów specjalnych.
2
a
3
1 4
4 3 2
Zdjęcia 6.1.9. Odczytywanie informacji producenta z granatów specjalnych:
1) typ granatu, 2) rok produkcji, 3) partia, 4) nr zakładu produkcyjnego,
a) granat CGŁ-1, b) granat RDG-2db.
Źródło: Własne.
Drugim ważnym elementem dotyczącym identyfikacji amunicji jest

odczytywanie znakowania na opakowaniach w których znajdują się
zapalniki i granaty.
Poniżej przedstawiono odczytywanie partii kompletacji opakowań
w których znajdują się zapalniki UZRGM do granatów bojowych
i ćwiczebnych.
str. 142
a b
1
2
3
4
5 5
6
7
Zdjęcia 6.1.10. Odczytywanie informacji producenta z opakowania metalowego:

1) typ zapalnika, 2) przeznaczenie, 3) nr zakładu produkcyjnego, 4) rok produkcji,
5) partia, 6) ilość sztuk w opakowaniu, 7) pasek odróżniający
a) zapalnik UZRGM Ćwicz., b) zapalnik UZRGM.
Źródło: Własne.
Należy zwrócić uwagę na opakowanie z zapalnikami UZRGM ćwicz.
stosowanych do granatów CRG-42 i CGR-42A. Na opakowaniu w celu
wyróżnienia zapalnika ćwiczebnego namalowany jest pasek odróżniający
koloru czerwonego.
Podobnie identyfikujemy opakowania drewniane do przechowywania
granatów wraz z zapalnikami.
Poniżej przedstawiono odczytywanie danych producenta na
opakowaniach drewnianych.
2 1 4 2 1 4
5 3 a b 6 3 7
Zdjęcia 6.1.11. Odczytywanie informacji producenta z opakowania drewnianego:
1) typ środka bojowego, 2) partia, 3) rok produkcji 4) nr zakładu produkcyjnego,
5) masa brutto opakowania, 6) ilość sztuk w opakowaniu, 7) rodzaj zaelaborowanego
materiału wybuchowego (T- Trotyl). a) dane zapalnika, b) dane granatu.
Źródło: Własne.
str. 143
Uwaga
Zabronione jest zamazywanie lub wykonywanie napisów na
znakowaniach fabrycznych zawierających informacje od producenta.
Na zdjęciu 6.1.11. dane dotyczące ilości sztuk oraz jakim
materiałem wybuchowym zostały zaelaborowane granaty zostały
zamazane poprzez wykonanie napisu z danymi dotyczącymi
obsługiwania granatów. Napis dotyczący obsługi powinien być
wykonany na powierzchni bocznej lub wieku opakowania
drewnianego w miejscu pozwalającym magazynierowi swobodny
dostęp do tych danych w przypadku przechowywania skrzyń
z granatami w stosie.
str. 144
6.2. Identyfikacja granatów nasadkowych
Identyfikacja granatów nasadkowych odbywa się podobnie jak

w przypadku granatów ręcznych. Poniżej przedstawiono, cechowanie,
znakowanie, malowanie ochronne i odróżniające granatów nasadkowych.
Legenda:
-cechowanie amunicji
-znakowanie amunicji
PGN-60
RGD-2db
PGN-60ĆWICZ SZKOLNY
7-86-118
-pasek odróżniający
PGN-60N
DGN KGN K-CGN

6-84-118 7-84-118 SZKOLNY
1-84-120
CGN
ĆWICZ SZKOLNY ĆWICZ SZK ĆWICZ
PGN-60ĆWICZ
DGN
PGN-60
1-84-120
K-CGN
KGN
1 2 3 4 5 6 7 8
Rys. 6.2.1. Cechowanie, znakowanie granatów nasadkowych:
1) Dymny granat nasadkowy DGN, 2) Przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60,
3) Ćwiczebny przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60 Ćwicz., 4) Szkolny
przeciwpancerny granat nasadkowy PGN-60, 5) Kulkowy granat nasadkowy KGN,
6) Kulkowy ćwiczebny granat nasadkowy K-CGN, 7) Szkolny kulkowy granat
nasadkowy, 8) Ćwiczebny granat nasadkowy do sprawdzania balistyki armaty.
Źródło: Własne.
Granaty nasadkowe przedstawione na rysunku 6.2.1. wyprodukowane

zostały przed 2012 r. (przed wprowadzeniem Normy obronnej
NO-13-A237 – Znakowanie amunicji). W związku z tym znakowanie
str. 145
granatów odbiega od zasad określonych ww. normie. Po 2012 r. skorupy
amunicji dymnej maluje się na kolor jasnozielony, a pasek odróżniający
malowany jest na kolor brązowy identyfikujący elementy lub składniki
amunicji o niskiej sile wybuchu (kruszności), wskazujący na
występowanie materiału wybuchowego o niskiej sile wybuchu.
Według nomenklatury dotyczącej znakowania amunicji
wyprodukowanej przed 2012 r. amunicję dymną znakuje się paskiem
koloru czarnego. Pozostałe kolory pasków, czerwony dotyczy amunicji
ćwiczebnej, biały dotyczy amunicji szkolnej. Cechowanie granatów
nasadkowych nie odbiega od zasad znakowania określonych ww. normie
obronnej.
Identyfikacja granatów nasadkowych nowszej generacji
wyprodukowane w 90 latach do strzelania z karabinków typu „Beryl” i
„MSBS” jest taka sama jak do granatów nasadkowych do strzelania z
karabinka-granatnika AK Gn wzór 1960/1972. W przypadku
nasadkowego granatu zapalającego NGZ-93 wyróżniający pasek koloru
czerwony oznacza że mamy do czynienia z granatem zapalającym, a nie z
granatem ćwiczebnym. Dodatkowo w celu odróżnienia granatu
zapalającego od granatu dymnego NGD-93 w warunkach nocnych (złej
widoczności) na wierzchołku granatu zapalającego zastosowano
znakowanie zewnętrzne w postaci wystającej „wypustki”.
Poniżej przedstawiono rysunek przedstawiający znakowanie granatów.
str. 146
Legenda:
-znakowanie amunicji -pasek odróżniający
11-03-118
NGOs-93
1
09-09-118
NGZ-93
2
Znakowanie
zewnętrzne 10-08-118
NGD-93
3
10-02-118
GNPO
Rys. 6.2.1. Znakowanie granatów nasadkowych:

1) nasadkowy granat oświetleniowy NGOs-93, 2) nasadkowy granat zapalający
NGZ-93, 3) nasadkowy granat dymny NGD-93, 4) granat nasadkowy przeciwpancerno-
odłamkowy GNPO.
Źródło: Własne.
Na zdjęciach poniżej przedstawiono identyfikację granatu

i opakowania drewnianego.
3 2
4 1
Zdjęcia 6.2.1. Odczytywanie informacji producenta z granatu nasadkowego:
1) typ granatu, 2) partia, 3) rok produkcji 4) nr zakładu produkcyjnego.
Źródło: Własne.
str. 147
1 2 3 4
5 6 7
Zdjęcia 6.2.2. Odczytywanie informacji producenta z opakowania drewnianego:
1) typ granatu, 2) partia, 3) rok produkcji 4) nr zakładu produkcyjnego, 5) ) rodzaj
zaelaborowanego materiału wybuchowego (A-IX-1 – heksogen flegmatyzowany), 6)
ilość granatów w opakowaniu, 7) waga brutto opakowania.
Źródło: Własne.
str. 148
6.3. Identyfikacja naboi granatnikowych
Naboje granatnikowe produkowane są od lat siedemdziesiątych do lat

współczesnych. Możemy spotkać się z granatami o różnym znakowaniu
w wyniku wprowadzenia unormowań dotyczących znakowania w 2012 r.
(NO-13-A237 – Znakowanie amunicji). Poniżej w tabeli przedstawiono
różnice dotyczące znakowania (malowania odróżniającego) skorup i łuskę
naboi granatnikowych wynikające z wprowadzenia ww. normy.
Oznaczenie stosowane
Przeznacze w Wojsku Polski
w
Lp. nie przed Uwagi
Wojskach NATO zgodnie
amunicji wprowadzeniem
z APO-2
Normy Obronnej
Zielony lub czarny pocisk
NGO-N
HE – HIGH
Granaty Zielony pocisk EXPLOSIVE
odłamkowe Korpus pocisku srebrny
HEDP – HIGH
01-75-003
NGO-74
1. (kumulacyjn Żółty pocisk

EXPLOSIVE
o-
10-14-0234H
DUAL
40mm x 46
odłamkowy)
580.00
NGO-N1
HE
PURPLES
Korpus pocisku srebrny lub

zielony
Czerwony pasek
NGZ
Czerwony pasek
02-75-118
NGZ-74
w środkowej części
Granat wierzchołka pocisku INCENDIARY
2.
zapalający Czerwony czepiec
w środkowej części
INCENDIARY
03-16-0234N
40mm x 46
NGZ-N
531.00
pocisku
Jasno zielony wierzchołek

MULTI SMOKE
01-13-0234N
SMOKE
40mm x 46
NGD-N
Granat
530.00
3. ----- (MULTI
dymny
SMOKE)
naboju
str. 149
w
Lp. nie przed Uwagi
z APO-2
Normy Obronnej
Czarny pasek
00-00-118
NGD-N
Biały wierzchołek naboju
ILLUM.STARS
01-12-0234N
40mm x 46
NGOS-N
525.00
Granat Na spado-
4. oświetlenio ----- chronie
wy Biały pasek ILLUM. –
ILLUMINATI
00-00-118
NGOś-N
ON
STARS
Czarny pocisk
Czarny pocisk
NGC-N
05-76-121
NGC-74
Granat Czerwony pasek u podstawy

5.
ćwiczebny Niebieski pocisk
Czerwony pasek u
11-15-0234H
podstawy skorupy
PRACTICE
40mm x 46
580.00
NGC1-40
pocisku
Biały pasek PRACTICE

Biały pasek na
SZKOLNY
korpusie pocisku
NGO-N1
05-75-121
SZKOLNY
NGO-74
Granat
6.
szkolny napis „SZKOLNY”
Napis INERT
PDSD 451 INERT
04-16-0234H
Czarny napis
40x53mm HE
INERT-
02-16-23H
INERT
589.01
NGA-O
„SZKOLNY” na OBOJĘTNY
korpusie pocisku
Biały pasek
00-00-118
TRENINGOWY
NGT1-N
Granat TNRG–
7. -----
treningowy Training
napis „TRENINGOWY”
str. 150
w
Lp. nie przed Uwagi
z APO-2
Normy Obronnej
Pasek koloru czerwonego
NGHB-N
Granat
8. błyskowo- ----- FLASHBENG
hukowy Napis FLASHBENG
40 mm FLASHBENG
1R-15-02341
580.00
Tabela 6.3.1. Znakowanie naboi granatnikowych:
Źródło: Własne.
Szczególną uwagę należy zwrócić w umiejscowieniu paska

czerwonego i dokładnym odczytywaniu znakowania na naboju
granatnikowym dotyczącego wszystkich rodzajów granatów.
W przypadku naboi granatnikowych wz. 1974 pasek czerwony na
obwodzie podstawie skorupy określa że mamy do czynienia z nabojem
ćwiczebnym. Natomiast pasek czerwony znajdujący się na obwodzie
granatu w centralnej części czepca określa nam że mamy do czynienia
z granatem zapalającym.
Na zdjęciu przedstawiono ww. dotyczące umiejscowienia pasków.
str. 151
1
Zdjęcia 6.3.1. Znakowanie granatów wz. 1974:

1) nabój granatnikowy zapalający NGZ, 2) nabój granatnikowy ćwiczebny NGC.
Źródło: Własne.
Podobna sytuacja może występować w nabojach granatnikowych
wyprodukowanych po 2012 roku z uwagi na okres przejściowy (2012 –
2013 r.) dotyczący wdrażania nowego znakowania na granatach przez
producentów.
Norma obronna dotycząca nowego znakowania amunicji wprowadziła
również informacje związane z rodzajem zastosowanego zapalnika
naboju granatnikowego oraz jego partii kompletacji. Informacje te
nanoszone są za pomocą cechownia na czepiec naboju oraz za pomocą
znakowania na opakowania stalowe do przechowywania granatów.
Także paski odróżniające zastąpiono malowaniem odróżniającym
powierzchni czepca naboju np. „po staremu” czepiec granatu
ćwiczebnego malowany jest na czarno i posiada czerwony pasek
odróżniający, natomiast najnowszej produkcji granaty tego typu nie
posiadają paska odróżniającego ale czepiec granatu malowany jest na
kolor niebieski. Na zdjęciu 6.3.2. przedstawiono znakowanie amunicji
granatnikowej 40x46 mm.
str. 152
1
2
3
a 4 b
5 6 7
Zdjęcia 6.3.2. Identyfikacja naboi granatnikowych 40x46 mm:

1) czepiec koloru czarnego, 2) czepiec koloru zielonego, 3) pasek odróżniający,
4) Typ (indeks) naboju, 5) nr partii, 6) rok produkcji, 7) numer zakładu produkcyjnego,
a) nabój granatnikowy ćwiczebny, b) nabój granatnikowy odłamkowy z
samolikwidatorem.
Źródło: Własne.
Należy zwrócić uwagę (zdjęcie 6.3.2), że zapalniki naboi
granatnikowych mogą być produkowane w dwóch wariantach: bez
samolikwidatora z literą „N” na końcu indeksu zapalnika (NGO-N) lub
zapalnik posiadający samolikwidator z literą „N” i cyfrą „1” na końcu
zapalnika (NGO-N1).
Na zdjęciu 6.3.3. przedstawiono identyfikację amunicji 40x46 mm
z uwzględnienie rozróżnienia kolorów czepców i powierzchni barwnej
wierzchołków pocisków granatów.
str. 153
1 2 3 4 5
6 7

1) nabój granatnikowy zapalający, 2 i 3) naboje granatnikowe dymne ,
4) nabój granatnikowy oświetleniowy, 5) nabój granatnikowy obezwładniający,
6) nabój granatnikowy odłamkowy 7) nabój granatnikowy ćwiczebny, 8) nabój
granatnikowy obezwładniający z pociskiem gumowym.
Źródło: Własne.
Przedstawione znakowanie (malowanie ochronne/odróżniające) na
zdjęciu 6.3.3 czepców dotyczy również naboi granatnikowych do
granatników automatycznych. Poniżej na zdjęciu 6.3.4. przedstawiono
znakowanie naboi granatnikowych kalibru 40x53 mm.
str. 154
1 2 3
4 5 6 7

1) nabój NGA-O, 2) nabój NGKO 3) nabój NGKO-RF, 4) nabój NGA-M,
5) Nabój NGA-MT, 6) nabój NGAC-T, 7) nabój NGAC
Źródło: Własne.
Należy również zwrócić uwagę że aktualnie nabój bojowy 40x53 mm

o indeksie NGA-O produkowane są w wersji z żółtym kolorem czepca
podobnie jak w przypadku amunicji 40x46 mm HE.
str. 155
Zdjęcia 6.3.3. Taśma z nabojami granatnikowymi 40x53 mm NGA-O.
Źródło: Własne.
Szczegółowy znakowanie naboi amunicji bojowej i ćwiczebnej kalibru

40x53 mm zostało przedstawione na rysunkach 6.3.1, 6.3.2.
Rys 6.3.1. Identyfikacja granatu 40x53 mm HE.

Źródło: Instrukcja użytkowania 40 x 53mm naboi z pociskiem odłamkowym – HE
indeks NGA-O – Nowa Dęba 2016 r.
str. 156
Rys 6.3.2. Identyfikacja granatu 40x53 mm typu BALL-TP-T.
Źródło: Instrukcja Użytkowania40 x 53mm naboi ćwiczebnych z pociskiem.
BALL-TP indeks NGAC- Nowa Dęba 2016 r.
Naboje granatnikowe przechowywane są w opakowaniach

drewnianych i metalowych. Przykładowy sposób identyfikacji amunicji
40x 47 mm przedstawiono na zdjęciu 6.3.4.
3 1 2
6 4
Zdjęcie 6.3.4. Identyfikacja granatu 40x47 mm typu NGC – opakowanie metalowe:

1) kaliber, 2) typ granatu, 3) numer partii, 4) rok produkcji, 5) numer zakładu
produkcyjnego, 6) ilość sztuk w opakowaniu, 7) pasek odróżniający (granat ćwiczebny).
Źródło: własne.
str. 157
Powyższe informacje dotyczące naboju granatnikowych umieszczane
są na opakowaniach drewnianych.
1 2 3 4 5
6 7 8
Zdjęcie 6.3.5. Identyfikacja granatu 40x47 mm typu NGC

– opakowanie drewniane:
1) kaliber, 2) typ granatu, 3) numer partii, 4) rok produkcji, 5) numer zakładu
produkcyjnego, 6) ilość sztuk w opakowaniu, 7) pasek odróżniający (granat ćwiczebny),
8) waga brutto opakowania.
Źródło: własne.
Naboje granatnikowe do granatników automatycznych 40x53 mm

pakowane są w opakowania metalowe typu PA120 po 32 szt. Informacje
zawarte na opakowaniu zawierają bardzo dużą ilość danych dotyczących
np. zapalnika, łuski, spłonki, zawartych materiałów wybuchowych, partii
kompletacji, poszczególnych elementów konstrukcyjnych (rodzaj taśmy),
itp. Opakowania granatów zawierają również dane wymagane podczas
przewożenia środków bojowych określone w przepisach ADR26.
Na zdjęciach i rysunkach poniżej przedstawiono identyfikację
opakowań stalowych do przechowywania i przewożenia amunicji kalibru
40x53 mm.
26
ADR – międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów
i ładunków niebezpiecznych
str. 158
Rys 6.3.1. Informacje zawarte na opakowaniu stalowe granatu 40x53 mm HE.
Źródło: Instrukcja użytkowania40 x 53mm naboi z pociskiem odłamkowym – HE indeks NGA-O - Nowa Dęba 2016 r.
Kaliber Typ pocisku
Partia
kompletacji
Typ taśmy
Zdjęcie 6.3.1. Odczytywanie danych z opakowania stalowego granatu 40x53 mm HE.

Źródło: Własne.
str. 160
Naklejka
ostrzegawcza
ADR
Typ zapalnika Znak producenta

zapalnika
Typ łuski
Partia kompletacji
Partia i rok
zapalnika
wyprodukowa-
nia łuski Producent
łuski
Zdjęcie 6.3.1. Odczytywanie danych z opakowaniu stalowe granatu 40x53 mm HE.

Źródło: Własne.
str. 161
Rys. 6.3.1. Informacje zawarte na opakowaniu stalowym 40x53 mm naboi ćwiczebnych z pociskiem BALL-TP.
Źródło: Instrukcja Użytkowania 40 x 53mm naboi ćwiczebnych z pociskiem BALL-TP
indeks NGAC- Nowa Dęba 2015 r.
str. 162
Rys. 6.3.1. Informacje zawarte na opakowaniu stalowym 40x53 mm naboi ćwiczebnych z pociskiem BALL-TP-T.
Źródło: Instrukcja Użytkowania 40 x 53mm naboi ćwiczebnych z pociskiem BALL-TP
indeks NGAC-T -Nowa Dęba 2015 r.
str. 163
Uwaga
Magazynier, osoba przyjmująca lub wydająca granaty powinna
bardzo dokładnie podchodzić do zasad identyfikacji granatów.
W przypadkach braku wiedzy w tym zakresie powinno używać się
instrukcji „użytkowania” danego środka bojowego w celu uniknięcia
pomyłek w identyfikacji, a w szczególności wydania środków
bojowych zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie
(Instrukcja DU 4.21.4).
Wszelkie wątpliwości dotyczące identyfikacji (prawidłowego wydania
lub przyjęcia środków bojowych) przez magazyniera (amunicyjnego)
powinno być wyjaśnione w magazynie.
Poleca się magazynierowi każdorazowo sprawdzać czy opakowanie
zawiera pisemną instrukcję bhp związaną z przewożeniem
(eksploatacją) amunicji. W przypadkach gdy w opakowaniu
z amunicją producent nie umieścił instrukcji bhp, magazynier
powinien udzielić krótkiego instruktażu dotyczącego przewożenia
amunicji, postępowania w przypadkach niewybuchów i niewypałów
granatów, itp.
Każde opakowanie zawierające amunicję winno posiadać opisy
i naklejkę ostrzegawczą zgodnie z ADR.
Każdorazowo w czasie wydawania (przyjmowania) amunicji z uwagi
na różnice związane ze znakowaniem granatów zależną
od lat w których została ona wyprodukowana należy sprawdzać
rodzaj i typ granatów, rodzaj zapalnika, partię kompletacji amunicji.
W przypadkach braku możliwości zidentyfikowania, granatów nie
wydawać do zużycia (użytkowania). Amunicję niezidentyfikowaną
traktować jako niesprawną i zgłosić ten fakt Szefowi służby
(przełożonemu).
Każdorazowo w przypadkach niewybuchów i niewypałów kierownik
zajęć winny jest sporządzić notatkę informacyjną dotyczącą danych
identyfikujących środek bojowy, temat, miejsce i czas prowadzonych
zajęć. Informacja ta powinna zawierać również dane dotyczące
uszkodzenia uzbrojenia (sprzętu), oraz czy w wyniku wadliwego
działania amunicji nie było przypadku zranień (śmierci) operatora
uzbrojenia (innych osób).
1. Omów cechowanie i znakowanie granatów ręcznych.

2. Omów znakowanie opakowań w których przechowuje się
i przewozi granaty ręczne.
3. Omów cechowanie i znakowanie granatów nasadkowych.
4. Po czym rozróżnisz ręczne granaty bojowe, ćwiczebne i szkolne?
5. Po czym rozróżnisz nasadkowe granaty bojowe, ćwiczebne
i szkolne?
6. Omów cechowanie i znakowanie naboi granatnikowych?
7. Wykaż różnice w znakowaniu naboi granatnikowych
wyprodukowanych przed i po 2012 r.
8. Na co należy zwrócić uwagę podczas wydawania granatów
z magazynu.
str. 165
Zakończenie
Z uwagi na obszerność tematyki, która została zawarta w poradniku do

szkolenia eksploatatorów środków bojowych, należy zwrócić uwagę, że
wszystkie zagadnienia dotyczące budowy i rodzajów amunicji nie zostały
w wyczerpujący sposób opisane. Powyższy fakt wynika z wprowadzania
do użytkowania coraz nowszych generacji środków bojowych.
Zasadniczo należy zwrócić uwagę, że oprócz zawartych w poradniku
informacji, eksploatatorzy środków bojowych powinni poszukiwać
wiedzy dotyczącej danego środka bojowego w „Instrukcjach”. Pozwoli to
bezpiecznie eksploatować środki bojowe.
str. 166
Literatura
[1] Norma Obronna NO-13-A003 – Amunicja wojskowa: Terminologia

ogólna i klasyfikacja podstawowa - 2015 r.
[2]Norma Obronna NO-13-A009 – Naboje artyleryjskie, moździerzowe,
granatnikowe i granaty ręczne: Terminologia ogólna - 2016 r.
[3]Norma Obronna NO-13-A208– Granaty ręczne odłamkowe:
Wymagania - 2000 r.
[4]Norma Obronna NO-13-A002– Granatniki: Terminologia - 2017 r.
[5] Norma Obronna NO-13-A237 – Amunicja wojsk: Oznakowanie
- 2012 r.
[6] Podręcznik Amunicja Wojsk Lądowych – 1985 r.,
sygn. Uzbr. 2307/83.
[7] „Instrukcja o gospodarowaniu środkami bojowymi w Siłach
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” – DU-4.21.4.
[8] Katalog amunicji firmy Dezamet S.A. - edycja 2014 r. ,2016 r.,
2017 r.
[9] „Instrukcja Piechoty: Granaty ręczne” -1961 r., sygn. Szkol 161/61.
[10] Katalog grupy zbrojeniowej Bumar: amunicji – edycja 2014 r.
[11] Katalog amunicji zakładu Belma S.A. – edycja 2016 r.
[12] Instrukcja – „Ćwiczebne Granaty Ręczne (RPG-43 i RG-42): Opis
i użytkowanie” – 1971 r. , sygn. Uzbr. 1279/71.
[13] Instrukcja zakładowa – „Ćwiczebny granat CGR-42A: Instrukcja
eksploatacji” – Nowa Dęba - 1995 r.
[14] „Podręcznik do szkolenia strzeleckiego” – Centralny Ośrodek
Szkolenia Służb Więziennych we Wrocławiu.
[15] Artykuł P. Michała Starskiego pt. „Czeskie granaty ręczne” Nowa
Technika Wojskowa 10/2008 r.
str. 167
[16] Granat hukowo-błyskowy GHB –ZM MESKO S.A – 2000 r.
[17] Instrukcja „Petardy pozorujące strzały armatnie – opis
i użytkowanie”, sygn. Uzbr 1178/70
[18] Instrukcja „7,62 mm karabinki AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN),
AK, kbkg wz. 1960 i kbkg wz. 1972 – Opis i użytkowanie. Sposoby
i zasady strzelania”.
[19] Instrukcja „5,56 mm karabinek szturmowy wz. 1996 – Opis
i użytkowanie” – sygn. DWLąd 21/2000.
[20] Instrukcja użytkowania„40 x 53mm naboi z pociskiem odłamkowym
– HE indeks NGA-O”, wydanie 2. Nowa Dęba 2016 r.
[21] Instrukcja użytkowania„40 x 53mm naboi ćwiczebnych
z pociskiem BALL-TP indeks NGAC i 40 x 53mm naboi
ćwiczebnych ze smugaczem z pociskiem BALL-TP-T indeks
NGAC-T”. Nowa Dęba 2015 r.
[22] Podręcznik ADR– edycja 2015-2017 r.
Strony internetowe:
1) https://www.Remington.com,
2) https://www.iaaforum.org,
3) https://www.wikipedia.org,
4) http://www.gunrf.ru,
5) https://www.Worsk11.com.
str. 168

Poradnik ŚB Cz.2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik ŚB Cz.2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CENTRUM SZKOLENIA LOGISTYKI

kpt. mgr inż. Piotr MÄRTIN

PORADNIK DLA SPECJALISTÓW

Rozwijając tematykę amunicji strzeleckiej nie może zabraknąć

1. Amunicja - kompletne urządzenie naładowane materiałami

1.1. Pytania kontrolne

1. Jak dzielimy środki bojowe pod względem bezpieczeństwa?

Zasadniczo podział amunicji wynikający z Normy Obronnej

Grupa według stopnia

Tabela 2.1. Podstawowy podział amunicji wojsk.

Porównując podział amunicji wynikający Normy obronnej Norma

Rys. 2.1. Szczegółowy podział granatów

Zdjęcie. 2.1. Przykłady podziału granatów pod względem stopnia zagrożenia:

2. Kryterium sposobu miotania określa sposób dolotu granatu do

Ręczne Nasadkowe Naboje granatnikowe

F-1 PGN-60 NGB-74

RG-42 KGN NGO-74

RGO-88 DGN NGO-N (N1)

RGZ-89 GNPO NGC

RGD-2db NGZ-93 NGZ

CGŁ-1(CS) NGD-93 NGD

RPG-43 NGO-93 NGKO

Inne Inne Inne

Rysunek. 2.2. Przykłady podziału granatów ze względu na miotanie.

Zdjęcie. 2.2. Przykłady podziału granatów pod względem miotania:

3. Kryterium podziału granatów według przeznaczenia i cech

Zaczepne Obronne Przeciwpancerne Specjalne

RG-42 F-1 RPG-43 RGD-2db

RGZ-89 KGN PGN-60N CGŁ-1(CS)

Inne Inne Inne NGZ-93

Rysunek. 2.3. Przykłady podziału granatów według przeznaczenia

2) Do szkoleń w czasie pokoju wykorzystujemy amunicję ćwiczebno-

Zdjęcie. 2.3. Przykłady granatów ćwiczebnych:

Granaty ćwiczebne przeznaczone są do strzelań szkolno-bojowych

Zdjęcie. 2.4. Przykłady amunicji szkolno-treningowej:

Szczegółowy sposób znakowania granatów opisany został w ostatnim

2.1. Pytania kontrolne

1. Omów podstawowy podział granatów zgodnie z Normą Obronną

3.1. Ogólna budowa granatów ręcznych

Granaty ręczne składają się z dwóch zasadniczych elementów:

3.2. Budowa i zasada działania uniwersalnego zapalnika granatu

Zapalniki typu UZRGM kwalifikuje się do grupy zapalników

Zdjęcie 3.2.1. Rodzaje zapalników UZRGM.

Rys. 3.2.1. Budowa zapalnika bojowego UZRGM:

Opóźniacz pirotechniczny opóźnia czas zapalenia się spłonki

Poniżej w tabeli przedstawiono podstawowe dane taktyczno-techniczne

Rodzaj zapalników UZRGM UZRGM ćwicz

Masa 0,045 kg b/d9

gwint łączący z granatem Sp15,45x 13 zw/” Sp15,45x 13 zw/”

Długość gwintu 9,6 mm 9,6 mm

Długość części gniazda max 58 mm ok. 45 mm

Opóźnienie zapalnika 3,2-4 s 3,2-4 s

Tabela3.2.1. Dane taktyczno-techniczne zapalników.

Zdjęcie 3.2.2. Malowanie odróżniające dźwigni zapalnika UZRGM:

Należy też zwrócić uwagę na rodzaj wydawanego zapalnika.

Granaty zaczepne przeznaczone są do zwalczania siły żywej

W Wojsku Polskim wprowadzono do powszechnego użytkowania dwa

Rys. 3.3.1. Budowa granatów zaczepnych:

Zdjęcie 3.3.2. Widok ogólny granatów zaczepnych:

W tabeli poniżej przedstawiono podstawowe dane taktyczno-

Rodzaj granatu RG-42 RGZ-89

Masa granatu 400 g 370±5 g

Masa ładunku kruszącego Trotyl 120 g Heksogen 106 g