efJe<eÙe:pÙeesefle<eieefCeleced
hee"Ÿemeece«eÙee: efvecee&Ceced
hee"Š – ØeLece: («enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe)
ØeOeeveieJes<ekeâ:
he$emecevJeÙekeâ:
hee"uesKekeâ:
hee"meceer#ekeâ:
Yee<eemebheeokeâ:
pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 1
F&-mveelekeâesòejhee"Ÿe›eâcemÙe efJe<eÙemetÛeer
he$eveeced - ØeLececed («enueeIeJeced)
hee"Ÿe›eâcemecevJeÙekeâ: - Øees. YeejleYet<eCeefceße:
- [e@. Me$egIveef$ehee"er
pÙeesefle<eefJeYeeie:, mebmke=âleefJeÅeeOece&efJe%eevemebkeâeÙe:,
keâe.efn.efJe.efJe., JeejeCemeer
- Øees. YeejleYet<eCeefceße:
DeeÛeeÙe&:, pÙeesefle<eefJeYeeie:, je°^erÙemebmke=âlemebmLeeveced,
(ceeefveleefJeÕeefJeÅeeueÙe:) Yeesheeueheefjmej:,Yeesheeue, ce0Øe0
- [e@0 vevovekegâceejefleJeejer
DeefmemšWš Øeeshesâmej:
pÙeesefle<eefJeYeeie:
GòejeKeC[cegòeâefJeÕeefJeÅeeueÙe:, nuÉeveer (vewveerleeueced)
- Øees. ceoveceesnvehee"keâ:
DeeÛeeÙe&:,pÙeesefle<eefJeYeeie:, je°^erÙemebmke=âlemebmLeeveced,
(ceeefveleefJeÕeefJeÅeeueÙe:) ueKeveTheefjmej:,
ueKeveT
- [e@.GceekeâevleÛelegJexoer
GheeÛeeÙe&:, mebmke=âleefJeÅeeOece&efJe%eevemebkeâeÙe:,
keâeMeerefnvotefJeÕeefJeÅeeueÙe:, JeejeCemeer
1
 hee"efJeJejCeced
efJe<eÙeveece pÙeesefle<eieefCeleced
he$eced ØeLececed (ieÇnueeIeJeced)
hee":/Meer<e&keâ: ØeLece: («enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe)

1. GösMÙeced
DemÙe hee"mÙeesösMÙeeefve efvecveefueefKeleeefve meefvle -
 «enueeIeJemÙe heefjÛeÙeb meg‰g™hesCe %eemÙeefle~
 «enueeIeJemÙe efkeâced – efkeâced JewefMe°Ÿeb Jele&les Fefle %eeves o#e: YeefJe<Ùeefle~
 pÙeesefle<es «enueeIeJemÙe efkeâceefmle DeJeoeveefceefle %eeves kegâMeuees YeefJe<Ùeefle~
2. «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe:
«enueeIeJeb pÙeesefleMMeeŒemÙe keâjCe«evLeesÓefmle~ Ùeefmceved «evLes ueIegØekeâejsCe «eneCeeced
DeeveÙeveb efve™efheleb lemÙe «evLemÙe veece ‘«enueeIeJeefceefle’~ ‘«enes’ veece
pÙeesefle<eesòeâmetÙee&efo«eneCeeb mecetn: leLee ‘ueeIeJeced’ veece ueIetheeÙe:~ DeLee&od ueIegØekeâejsCe
metÙee&efo«eneCeeced DeeveÙeveb Ùeefmceved leled «enueeIeJeced~ DeeÛeeÙe&ieCesMeowJe%esve 1442 Mekesâ
DemÙe «evLemÙe jÛevee ke=âlee~ ieCesMeowJe%esve «enueeIeJes pÙeeÛeehekeâce&efJevewJe «eneCeeb
ceOÙeceemhe°eieefle:, GoÙeemleefJeÛeej:, «enCemecYeJeeefoefJeÛeej: FlÙeeÅee efJe<eÙee: mecÙeied™hesCe
Øeefleheeefolee:~ ieCesMe: cetue™hesCe pÙeesefle<emÙe %eeveb mJeefheleg: ØeehleJeeved~ ieCesMemÙe efhelee
pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 2
2
DeeÛeeÙe&kesâMeJe: ‘«enkeâewlegkeâced’ veecekeâmÙe «evLemÙe jÛeveeb ke=âleJeeved~ keâeueevevlejs
ieCesMeowJe%esve leoeOeejsCe «enueeIeJemÙe jÛevee ke=âlee~ SJeb «enueeIeJes GYeÙees: (efheleeheg$eÙees:)
DevegYeJe: meceeefnle:~ ‘«enkeâewlegkeâced’ veecekeâeod «evLeeod Dehes#eeke=âleb «enueeIeJes «eneveÙeveb
mejue™hecesJe Jele&les~ Demceeled Øeefmeefæ: Dehes#eeke=âleceefOekeâced~ pÙeesefle<es Ùe$e
keâuheeos«eneveÙevemÙe Øeef›eâÙee me efmeæevle:~ Ùe$e Ùegieeos«e&neveÙeveb leled lev$eced~ Ùe$e Mekeâeod
«eneveÙeveb leled keâjCeced~ «enueeIeJes Mekeâeod «eneveÙeveb ef›eâÙeles, Demceeæslees: «enueeIeJeb
keâjCe«evLeesÓefmle~ «enueeIeJes ØeOeeveleÙee ceOÙeceeefOekeâejeled heeleeefOekeâejheÙe&vleb
Ûelego&MeesÓOÙeeÙee: meefvle~ hejb Ûe ceuueeefjefJeÕeveeLemÙe šerkeâeÙeeb <ees[MeeÓOÙeeÙee: meefvle~
veJeerve™hesCe heÃee”Ûevõ«enCeeefOekeâejceefmle~ DeOÙeeÙes<eg ›eâceMe: ceOÙeceeefOekeâej:,
jefJeÛevõmhe°eefOekeâej:, heÃeleeje mhe°eefOekeâej:, ef$eØeMveeefOekeâej:, Ûevõ«enCeeefOekeâej:,
metÙe&«enCeeefOekeâej:, ceemeieCeeefOekeâej:, «enCeÉÙemeeOeveeefOekeâej:, GoÙeemleeefOekeâej:,
«enCeÛÚeÙeeefOekeâej:, ve#e$eÛÚeÙeeefOekeâej:, ëe=bieesVelÙeefOekeâej:, «enÙeglÙeefOekeâej:, heeleeefOekeâej:
SJeb Ûe heÃee”Ûevõ«enCeeefOekeâej: GhemebnejeefOekeâej§e Jele&vles~ DeOÙeeÙes<eg Deveskesâ<eeb Úvomeeb
ØeÙeesiee: heÅes<eg meefvle~ DeOÙeeÙeevegmeejb ›eâceMe: 16, 10, 17, 26, 13, 13, 19,
8, 25, 6, 12, 4, 4, 14 Mueeskeâe: meefvle~ ÙeLee–ØeLeceeÓOÙeeÙes 16, efÉleerÙeÓOÙeeÙes
10, le=leerÙeeÓOÙeeÙes 17 Fefle~ Devesve ØekeâejsCe «enueeIeJes DeenlÙe 187 mehleeMeerlÙeefOekeâ-
SkeâMeleb Mueeskeâe: meefvle~ ØeOeeve™hesCe Ûelego&MeeÓOÙeeÙes<eg ÛelJeej: «enCeefJe<eÙekeâe DeOÙeeÙee:
meefvle~ ÙeÅeefhe «enueeIeJemÙe šerkeâemeg Mueeskeâ›eâceeCeeb efJeefYeVelee Jele&les, leLeeefhe keâjCe«evLes<eg
«enueeIeJemÙe cenòee DeefOekebâ Jele&les~
«enueeIeJeejcYes Je<e&Mekebâ 1442 Jele&les~ DemÙe #eshekeâe: Mekeâ 1441
Deceevleheâeuiegveke=â<Ce 30 ÛevõJeemejmÙe (DeeÁueefleLÙevegmeejb 19 ceeÛe&, meved 1520)
metÙeexoÙekeâeefuekeâceefmle~ les efvecveØekeâejsCe Jele&vles –
pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 3
3
 «eneCeeb #eshekeâe:
je0 Deb0 keâ0
metÙe&mÙe - 11 19 41
ÛevõmÙe - 11 19 6
ÛevõesÛÛemÙe - 5 17 33
jenes: - 0 27 38
YeewcemÙe- 10 7 8
yegOeMeerIeÇkesâvõmÙe- 8 29 33
iegjes:- 7 2 16
Meg›eâMeerIeÇkesâvõmÙe- 7 20 9
Meves: 9 15 21

keâefmceved «evLes keâes «enes Kes mecÙeied ™hesCe ÂMÙeles, DemÙe efJe<eÙeØeefleheeoveced
DeeÛeeÙexCe ceOÙeceeefOekeâejs efvecveØekeâejsCe ke=âleceefmle -
meewjesÓkeâexÓefhe efJeOetÛÛece¿keâefuekeâes veeypees ieg®mlJeeÙe&-
peesÓme=«eent Ûe keâpeb %ekesâvõkeâceLeeÙex mes<egYeeie: Meefve:~
Meew›ebâ kesâvõcepeeÙe&ceOÙeieefleleerces Ùeeefvle ÂkeâdleguÙeleeb
efmeæwmlewefjn heJe&Iece&veÙemelkeâeÙee&efokebâ lJeeefoMesled~~
DevJeÙe:
Deke&â: meewj:, efJeOetÛÛeced De¿keâefuekeâesveeype Deefhe meewjhe#eerÙe: ieg™: leg DeeÙe&pe:,
Deme=keâd jent Ûe DeeÙe&he#eerÙeew, %ekesâvõb keâgpeced, DeLe mesMegYeeie: Meefve:, DeeÙex, Meew›ebâ kesâvõced,

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 4

4
DepeeÙe&ceOÙeieced, Fefle Fces ÂòegâuÙeleeb Ùeeefvle~ Fn leg efmeæw: lew heJe&Oece&veÙemelkeâeÙee&efokeâced
DeeefoMesled~
JÙeeKÙee
Deke&â: · meewjhe#eerÙemetÙe&efmeæevle›eâceefmeæ: Iešles~ efJeOetÛÛeb · ÛevõesÛÛeb meewjhe#eerÙeb
Iešles~
De¿efuekeâesveeype: · veJekeâueenerveÛevõ: meewjhe#eerÙe: Iešles~ ieg™: leg · ye=nmheeflemleg,
DeeÙe&pe: · DeeÙe&he#eerÙe: Iešles~ Deme=«eent Ûe · kegâpejent Ûe, DeeÙe&he#eerÙeew Iešsles~ %ekesâvõkebâ
· yegOeMeerIeÇkesâvõb, keâgpeb yeÇeÿehe#eerÙeb Iešsles~ DeLe mes<eg Yeeie: · hebÛeceYeeieÙegòeâ: Meefve:,
DeeÙex · DeeÙe&he#es Iešles~ Meew›ebâ · Meg›eâmÙesob kesâvõced~ DepeeÙe&ceOÙeieced ·DepeeÙe&Ùeesce&OÙeieb
Iešles~ Fces meJexÓefhe «ene: ÂòegâuÙeleeb · ÂiieefCelewkeäÙeleeb, Ùeeefvle · ieÛÚefvle~ Fn leg
Deefmceved «enueeIeJeeÓÓKÙes keâjCe«evLes, efmeæw: · mebmeeefOelew:, lew: · «enw:,
heJe&Oece&veÙemelkeâeÙee&efokebâ · «enCeeoerefve heJee&efCe, Ùeeieeefokeâe: Oecee&:, jepeveerlÙeeefo: veÙe:,
melÙekeâeÙe&ced · GheveÙeveefJeJeeneefokeâced DeeefoMesled · pÙeesefleefJe&efÆefo&Mesled~
MueeskesâÓefmceved keâefmceved he#es keâes «enes Iešle Fefle DemÙe efJe<ecemÙe Øeefleheeoveceefmle~
metÙe&: ÛevõesÛÛeb leLee veJekeâueenerveÛevõ: meewjhe#eerÙe: Iešles~ ieg® Yeewce:, jeng§e DeeÙe&he#eerÙee
meefvle~ kesâ yeÇÿehe#es peeÙeles leòeLee SJeb Yetleb %emÙe yegOemÙe kesâvõced~ DeLe MeyoesÓvevlejJeeÛeer~
DeeÙe& DeeÙe&he#es Meefve: mes<eg Yeeie: heÃe 5 YeeieÙegòeâes Iešles~ Meg›eâmÙesob Meew›eâced SJeb Yetleb
Ùelkesâvõb leopeeÙe&ceOÙeieced~ Depees yeÇÿeeÓÓÙe&: heÇefmeæ~ GYeÙees: ØemeeOÙewleÅeesieeæ&leguÙeb Iešles~
Fefle lesYÙe: he#esYÙe: meeefOelee Fces «ene: Âef° leguÙeleeb ÂiieefCelewkeäÙeb Ùeeefvle ØeehvegJevleerefle~
SJeb «enCeesoÙeemlepeelekeâeoew «eneCeeb meeOeveb yengYÙees «evLesYÙe keâòe&JÙeefceefle pe[keâce& °dJee
DeeÛeeÙeex ueeIeJeeLe&cecegb «evLeb ke=âleJeeved~ Fneefmceved «ebLes efmeæwmlew«e&nw:
heJe&Oece&veÙemelkeâeÙee&efokeâceeefoMesled~ heJe&«enCeb, Oeceex Ùe%eeveg‰evewkeâeoMeer›eleeefokeâced~ veÙees
pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 5
5
veerefle:~ jepeveerefle: oC[veerlÙeeefokeâced~ melkeâeÙeË MegYeb keâeÙeË ›eleyevOeefJeJeeneefo~ SYÙees
«evLesYÙe SleoglheVeefleLÙeeosjsJeeefoMesod DeÙeb YeeJe:~ SkeâeoMÙeeefoefveCe&ÙeesÓmceeosJe efleLes: keâeÙe&:~
peelekeâeefo<eg meJe&$e «enevlejue#eCeesheeÙe§e hetJe&cesJe ØeefleheeefoleesÓefmle~
efvecveefueefKele™hesCe «enueeIeJes ØecegKeefJe<eÙee: meceeielee:
Denie&CeeveÙeveced, Denie&Ceeod ceOÙecejefJeyegOeMeg›eâmeeOeveced, ceOÙece-ÛevõesÛÛje£es:
meeOeveced, kegâpemÙe yegOekesâvõmÙe Ûe meeOeveced, iegjes: Meg›eâkesâvõmÙe Ûe meeOeveced, Meves:
meeOeveced, meewjeefoefmeæevleeveeb JewefMe°Ÿeced, YegpekeâesšŸeeoerveeceeveÙeveced, metÙe&cevoheâuemeeOeveced,
ÛevõcevoheâuemeeOeveced, jefJeÛevõÙees: ieefleheâueeveÙeveced, ÛejKeC[meeOeveced, ÛejheâuemeeOeveced,
DeÙeveebMemeeOeveced hebÛeebiemeeOeveced, cevoheâueMeerIeÇheâueeveÙeveced, heâuemebmkeâejefJeefOe:, Yeewceeoerveeb
cevomhe°e ieefle:, Yeewceeoerveeb mhe°e ieefle:, Je›eâceeie&MeerIeÇkesâvõebMee:,
Yeewceieg™MeveerveececegoÙeemlekesâvõebMee:, yegOeMeg›eâÙees®oÙeemlekesâvõebMee, Je›eâesoÙeemleeoerveeb
keâeue%eeveced, yegOeMeg›eâÙees: Je›eâesoÙeemleeveeb efoveØeceeCeced, Yeewceieg™Meveerveeb Je›eâesoÙeeoerveeb
efoveØeceeCeced, uebkeâesoÙeeled mJeesoÙe%eeveced, ueivemeeOeveced, ueiveeefo°%eeveced,
ieesueeveeb#eebMeefoveceeveeveeb meeOeveced, veleesVeleheuekeâCee&veeb Ûe %eeveced, nejmeeOeveced,
YeepÙemeeOeveced, ÚeÙeelees velekeâeue%eeveced, met#cemLetue›eâeefvlemeeOeveced, De#eebMeeveeb
veleebMeesVeleebMe%eeveced, GVeleebMesve keâCe&%eeveced, Ùev$eÉeje efoiebMemeeOeveced, legjerÙeÙev$eeod
efokeämeeOeveced, uecyeveeveÙeve meeOeveced MejmeeOeveced, mheMe&cees#eÙees: keâeuemeeOeveced,
mecceerueveesvceeruevekeâeueÙees: meeOeveced, F°iegCemeeOeveced ÛevõoMe&vemecYeJeemecYeJe%eeveced,
iegjes®oÙeemlemeeOeveced, Meg›eâesoÙeemlemeeOeveced, «eneCeeb efoveceeveÛÚeÙeÙees%ee&veØekeâej:, JesOelees
«enÛÚeÙeemeeOeveØekeâej:, «enÛÚeÙeÙee efoveielekeâeuemeeOeveØekeâej:, ve#e$eeCeecegoÙeemle-
OeÇgJemeeOeveØekeâej:, «eneCeeb jesefnCeerMekeâšYesoØekeâejmlemÙe heâueb Ûe, Ûevõëe=bieesVeeflekeâeue-
meeOeveØekeâej: ëe=bieesVelesefo&i%eeveØekeâej:, kegâpeeefo«enefyecyemeeOeveØekeâej: JÙeleerheeleJewOe=lÙeesefJe&Jeskeâ:
pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 6
6
mhe°heelemecYeJeeÓmecYeJe%eeveced, heelemebMeÙeYesoveØekeâej:, Mejmhe°meeOeveØekeâej: ve#e$eOeÇgJe-
meeOeveØekeâej:, efheC[meeOeveØekeâej:, metÙe&ve#e$ele: heâueIeefškeâemeeOeveced, ve#e$emeeOeveØekeâej:,
ÙeesiemeeOeveØekeâej:, «eemeceevemeeOeveØekeâej:, ÛevõefyecyeYetYeemeeOeveÙees: Øekeâej: Øeefleceemeb
JeejeefoÛeeueveØekeâej§e~
3. «evLekeâleg&: heefjÛeÙe:
keâewefMekeâiees$eeslheVemÙe DeeÛeeÙe&ieCesMemÙe pevcekeâeue: Mekesâ 1429 Deemeerled~ DemÙe
efheleg: veece kesâMeJe: leLee ceeleg: veece ue#ceerosJeer Deemeerled~ DeeÛeeÙexCe mJeefhelegjsJe
pÙeesefleMMeeŒemÙe %eeveb Øeehleced~ lemÙe pevcemLeueced veefvo«eece Deemeerled~ DeeÛeeÙee&: cetue™hesCe
pÙeesefle<eMeeŒemÙe KeieesueerÙeieefCelemÙe DeeÛeeÙee&Ceeb hejchejeÙeeb meceeielee:~ mJepevcekeâeueeod
$eÙeesoMeJe<ee&JeÙeefme DeeÛeeÙe&: ‘«enueeIeJeced’ FlÙemÙe DeYetlehetJe&«evLemÙe efvecee&Ceb ke=âleJeeved~
DeeÛeeÙe&: mJeheefjÛeÙeb mJe«evLes («enueeIeJes) efve™efheleJeeved ÙeLee –
veefvo«eece FnehejevleefJe<eÙes efMe<Ùeeefoieerlemlegefle-
ÙeexÓYetlkeâewefMekeâJebMepe: mekeâuemeÛÚeŒeeLe&efJelkesâMeJe:~
metvegmlemÙe leo*defIeÇhe©eYepeveeuueyOJeeJeyeesOeebMekebâ
mhe°b Je=òeefJeefÛe$eceuhekeâjCeb ÛewleûCesMeesÓkeâjesled~
DevJeÙe:
Fn DehejevleefJe<eÙes veefvo«eeces Ùe: efMe<Ùeeefoieerlemlegefle:, mekeâuemeÛÚeŒeefJeled
keâewefMekeâJebMepe: kesâMeJe DeYetled ~ lemÙe metveg: ieCesMe: leo*efIeÇhe©eYepeveeled DeJeyeesOeebMekebâ
ueyOJee Je=òeefJeefÛe$eb mhe°b Ûe Sleod DeuhekeâjCeced Dekeâjesled ~
JÙeeKÙee
Fn DehejevleefJe<eÙes·heef§ecemecegõefvekeâšØeosMes, veefvõ«eeces·YejlemÙe jeceeiecevekeâeb*d#eÙee
efveJeemeYetceew, efMe<Ùeeefoieerlemlegleer:·efMe<ÙeeefoefYe: mebmlegle:, keâewefMekeâJebMepe:·keâewefMekeâ-
JebMeesÆJe:, mekeâuemeÛÚeŒeefJeod·efJeefJeOepÙeesefle:MeeŒe%e:, kesâMeJe:·«evLekeâleg&: efhelee DeYetled~
pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 7
7
lemÙe kesâMeJemÙe, megvet:·heg$e:, ieCesMe:·«enueeIeJekeâlee& ieCesMeowJe%e:, leo*efIeÇhe©eYepeveeled ·
leoerÙeÛejCemesJeele:, DeJeyeesOeebMekebâ·%eeveueJeb, ueyOJee·ØeehÙe, Je=òeefJeefÛe$eb·
yengefJeOeÛÚvoelcekebâ, mhe°b megefJeMeoÃe, Sleod DeuhekeâjCeb·«enueeIeJeeKÙeb keâjCe«evLeced
Dekeâjesled~
MueeskesâÓefmceved mJeefmLeeflehegj:mejb veeceeefo keâLeÙeefle~ kesâMeJees veefvo«eece DehejevleefJe<eÙes
mecegõlešefvekeâšheef§eceosMes efMe<ÙeeefoefYeieealee mleefleÙe&mÙesefle me leLee keâewefMekeâiees$es peele:~
mekeâueeefve Ùeeefve meefvle meceerÛeerveeefve MeeŒeeefCe les<eeb ÙesÓLee&mleeved Jesefòe peeveeefle me leLee
SJebYetlees ÙemlemÙe metvegie&CesMe:~ leo*efIeÇhe©eYepeveeòeÛÛejCekeâceuemesJeveeled efkebâefÛeoJeyeesOeebMekebâ
%eeveueJeb ueyOJee ØeehÙe Fob keâjCeb mhe°b mhe°eLeË Je=òewvee&veeÚvoesefYeefJe&efÛe$eced~ DeLexve yengueb Ûe
Sleokeâjesled ke=âleJeeefvelÙeLe& Fefle hetJe&Mekeâeod«eneveÙeveØekeâejes «evLeeuebkeâej§e ke=âle:~
DeeÛeeÙe&: yeeuÙekeâeueeod yegefæceeved heefjßeceer Ûe Deemeerled~ me Ûe Deveskesâmeeb «evLeeveeb
šerkeâeveeb Ûe jÛeveeb ke=âleJeeved~ leemeg jÛeveemeg ‘«enueeIeJeced’ DelÙevleb Øeefmeæced~ mecØeefle
YeejleJe<ex efJeefJeOeheÃeeÁeveeb «enueeIeJesve «eneveÙeveb YeJeefle~ YeejleJe<ex
megØeefmeæù<eerkesâ<eheÃee”sÓefhe «eneveÙeveb «enueeIeJesve YeJeefle leLee Ûe efleLÙeeefomeeOeveb
cekeâjvoerÙee YeJeefle~ DeeÛeeÙe&ieCesMeowJe%esve «enueeIeJeeoefleefjòeâb ueIegefleefLeefÛevleeceefCe:,
ye=nefòeefLeefÛevleeceefCe:, efmeæevleefMejesceefCešerkeâe:, ueerueeJeleeršerkeâe, efJeJeenJe=voeJevešerkeâe,
cegntòe&lelJešerkeâe, ßeeæefveCe&Ùe:, ÚvoeCe&Ješerkeâe, lepe&veerÙev$eeoerveeb Ûe jÛevee ke=âlee~ DeeÛeeÙexCe
Gòeâced leLee –
ke=âlJeeoew «enueeIeJeeKÙekeâjCeb efleLÙeeefoefmeefæÉÙeced~
Mueeskewâ: ßeeæefJeefOeb meJeemeveleÙee ueerueeJeleerJÙeeke=âefleced~~
meØe#eshecegntòe&leòJeefJeJe=efleb heJee&efomeefVeCe&Ùeb
lemceevcebieueefveCe&ÙeeÅeLe ke=âlee JewJeenmeöerefhekeâe~~

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 8

8
 ve leg kesâJeueb «enueeIeJemÙe jÛeveeb ke=âlJee ieCesMeowJe%e: «enieefCelemÙe ceeieË mejueb
ke=âleJeeved~ Deefheleg lesve mJekeâerÙekeâeueKeC[s YeejleerÙepÙeesefle<emÙeeOeejesÓefhe megÂ{: ke=âle:~ lesve
ØeeÛeerveefmeæevleeveeced DevOeevegkeâjCeb ve ke=âlJee heos-heos mJekeâeues «eneCeeb JesOeb ke=âlJee
ieefCeleeielee: JesOeesheueyOeyesOee§e ceeveeveeb mecevJeÙesve Dehej: ceeie&: efveefce&le:, ÙemÙeeOeejs JesOeb
efJevee YeejleerÙeheæleerveeb Megæ«eneCeeb meeOeveb YeefJelegcen&efle ~ ØeeÛeerveØeÛeefueleyeÇeÿe – DeeÙe& -
meewj-efmeæevleeveeb mJeerkeâjCeb leLee Ûe Ùe$e mebMeesOevecehes#eles, le$e mebMeesOeveceefhe ke=âleced ~
leefmceved keâeueKeC[s efmeæevleeveeb ÙemÙeeb heæleew ÂMÙeemeved Deemeerled DeeÛeeÙexCe mee heæefle:
Gæ=lee§e ~
3.1 «evLekeâleg&efve&jefYeceevelee
hetJex Øeew{leje: keäJeefÛeeflkeâceefhe ÙeÛÛe›egâOe&vegpÙeeË efJevee~
les lesvewJe ceneefleieJe&kegâYe=ogÛÚ=biesÓefOejesnefvle efn~~
efmeæevleesòeâefceneefKeueb ueIegke=âleb efnlJee OegvegpÙex ceÙee~
leûJeex ceefÙe ceemleg efkebâ ve Ùeonb leÛÚeœelees Je=æOeer:~~
DevJeÙe:
keäJeefÛeod OevegpÙex efJevee Ùeled efkeâceefhe hetJex Øeew{leje: Ûe›egâ: les lesve SJe efn
ceneefleieJe&kegâYe=ogÛÚ=bies DeefOejesnefvle Fn ceÙee OevegpÙex efJevee DeefKeueb efmeæevleesòebâ ueIegke=âleb
leûJe&: ceefÙe cee Demleg, Ùeod Denb efkebâ leÛÚeŒele: Je=æOeer: ve Deefmce~
JÙeeKÙee
keäJeefÛeled mJekeâerÙes «evLes Ùe$e kegâ$eefÛeod Jee OevegpÙex efJevee Ùeled efkeâceefhe hetJex · hegje
keâeues Øeew{leje · YeemkeâjeoÙe: Ûe›egâ:~ les lesve · mJeke=âlesvewJe efn ceneefleieJe&kegâYe=ogÛÚ=bies ·
cenoeJeuesheJe&leefMeKejs, DeefOejesnefvle~ Fn · «enueeIeJes, ceÙee · ieCesMeowJe%esve, OevegpÙex
efJevee, DeefKeueb · mechetCe&, efmeæevleesòebâ · ieefCeleb, ueIegke=âleb · mejueerke=âleb, leodieJe&: ·

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1) 9

9
leod«evLe jÛevee™heesÓnbkeâejes, ceefÙe · «evLekeâle&efj cee Demleg~ Ùeod Denb efkebâ leÛÚeŒelees
Je=æOeerue&yOeMeeŒe%eeveced Deefmce~
3.2 JebMeueeflekeâe

keâceueekeâj: (keâewefMekeâiees$eerÙe: yeÇeÿeCe:, DeeÛeeÙe&JewÅeveeLemÙe efMe<Ùe§e)

kesâMeJe: (keâceueekeâjmÙe heg$e:)

ieCesMe: (kesâMeJemÙe megle:)

Devevle: jece: (ieCesMemÙe ueIegYeüelee)

ve=efmebn: (jecemÙe megle:)

4. «enueeIeJemÙe JewefMe°Ÿeced
pÙeeÛeehekeâcee&efob efJeneÙe Deefle ueIegØekeâejsCe «eneveÙeveced DemÙe «evLemÙe JewefMe°Ÿeb
Jele&les~ ÙeLee DeeÛeeÙexCe «evLeejcYes efve™efheleced -
ÙeÅehÙekeâe<e&g™jJe: keâjCeeefve Oeerje
mles<eg pÙekeâe OevegjheemÙe ve efmeefæjmceeled~
pÙeeÛeehekeâce&jefnleb megueIegØekeâejb
keâlegË «enØekeâjCeb mhegâšcegÅeleesÓefmce~~

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1)10

10
DevJeÙe:
ÙeÅeefhe GjJe: Oeerje: keâjCeeefve Dekeâe<e&g: (hegvejefhe) les<eg pÙekeâe Oeveg DeheemÙe efmeefæ:
ve (Deefmle), Demceeod Denb ieCesMeowJe%e:) pÙeekeâce&jefnleb megueIegØekeâejb mhegâšb «enØekeâjCeb
keâleg&ced GÅele Deefmce~
JÙeeKÙee
DeLee&od ÙeÅeefhe GjJe: · cenevle:, Oeerje: · pÙeesefleefJe&ÅeeefJeoebJeje ieiee&oÙees cen<e&Ùe:
YeemkeâjeÅee DeeÛeeÙee&: Ûe, keâjCeeefve · «en%eevemeeOekeâeved keâjCe«evLeeved Dekeâe<e&g: ·
jÛeÙeeceemeg:, leLeeefhe les<eg pÙeesefle«e&vLes<eg, pÙekeâe Oeveg:· pÙeeÛeeheefcelÙeeMeÙe:, DeheemÙe ·
otjerke=âlÙe, Ùele: efmeefæ: · «eneefomeeOevemeceLe&lee ve YeJeefle, Demceeled keâejCeeled
pÙeeÛeehekeâce&jefnleb · leeYÙeeb efJevee, megueIegØekeâejb · met#ceef›eâÙeemeceefvJeleb, mhegâšb ·
mhe°lejb, «enØekeâjCeb ·«enjÛeveekeâejb keâlegË jÛeefÙelegced, Denb · ieCesMeowJe%e:, GÅele: ·
lelhej: Deefmce~
efkeâceefhe keâeÙeË ØeÙeespeveb efJevee ve YeefJelegcen&efle, peeveefvle SJe meJex pevee:~ Ùele:
ØeÙeespeveeefokeâLeveb efJevee «evLehe"veeoew ØeJe=efòeve& mÙeeled~ leLeesòebâ Ûe –
efmeefæ: ßeesleØeJe=òeerveeb mebyevOekeâLeveeÅele:~
lemceeled meJex<eg MeeŒes<eg mebyevOe: hetJe&cegÛÙeles~~
efkeâcesJee$eeefYeOesÙeb mÙeeefoefle he=°mleg kesâveefÛeled~
Ùeefo ve ØeesÛÙeles lemcew heâueMetvÙeb leg leÆJesled~~
meJe&mÙewJe efn MeeŒemÙe keâce&Cees Jeeefhe keâmÙeefÛeled~
ÙeeJeled ØeeÙeespeveb veesòebâ leeJeled leled kesâve ie=¢ele Fefle~~

Denb ieCesMemleLeeÓefhe «enØekeâjCeb «ene «enmecyevOeerefve «enCeesoÙeemleeefve keâcee&efCe

Øeef›eâÙevles meeOÙevles ÙeefmceefVeefle leled ØekeâjCeb kegâòe&gcegÅele GoÙeb ØeehleesÓefmce~ Ùe$e
keâuheeos«e&neveÙeveb me efmeæevle:~ Ùe$e Ùegieeos«e&neveÙeveb leled lev$eced~ Ùe$e Mekeâeod «eneveÙeveb

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1)11

11
leled keâjCeced~ «enØekeâjCeefcelÙevesve Mekeâeod«eneveÙeveb keâjesceerefle metefÛeleced~ leLeeefhe keâLeb ÙeÅeefhe
GjJees cenevlees Oeerje ieiee&Åee: $e+<eÙees YeemkeâjeÛeeÙee&ÅeeÛeeÙee&§e keâjCeeefve Dekeâe<e&g§e›egâ:, hejb
les<eg pÙekeâeOevegjheemÙe peerJeeOeveg<eeR lÙekeälJee «eneefoefmeefæÙe&mceeVe YeJeefle Demceeæsleesefjob ceÙee
(ieCesMeowJe%esve) ef›eâÙeles~ efkebâ efJeefMe°ced~ pÙee peerJee~ Ûeeheb Oeveg: Slelkeâcee&YÙeeb jefnleb meglejeb
ueIegØekeâejb mhegâšced~
mecØeefle DeeÁue«evLes<eg ve leg kesâJeueb ØelÙeskeâced DebMemÙe YegpepÙeeefo meeOeveb Gæ=leced~
Deefheleg ØelÙeskeâkeâueemeg YegpepÙeeefo Deefhe keâefLeleced~ ceÙee efmeæevleeveeb heeoesveÛelJeej: DebMeeveeb
YegpepÙeeefo Gæ=leced~ DeLee&led les<eg meJeË leg ÛelegefJeËMeefle (24) pÙeeefheC[eveeb keâefLeleced~ hejb Ûe
keâjCe«evLes<eg yengOee 9 (ØelÙeskeâoMeDebMeesheefj) DebMeeveeb pÙeeefheC[eveeb YeJeefvle~ «enueeIeJes
YegpepÙeeefoØeÙeesie: ve ef›eâÙeles, leLeeefhe DemÙe «evLemÙe ceeOÙecesve «enieefCeleeefo-ef›eâÙee:
ef›eâÙevles, leled ÂkeâdleguÙesve Âkeâefmeæsve Ûe °Ÿee met#cecesJe YeJeleerefle~ «enueeIeJeced
mJekeâerÙekeâeueKeC[mÙe DeYetlehetJe&cesJe «evLe: Jele&les~ DeeÛeeÙe&ieCesMeowJe%esve «enueeIeJes meJex<eeb
JemlegefmLeleerveeb Ûe megueYejerlÙee JeCe&veb ke=âleJeeved~ Demceeled keâejCeeled kesâ<egefÛeod efJe<eÙes<eg mLetuelee
Deefhe Deeielee~ hejb Ûe DevÙekeâjCe«evLeeveeb ceefhe efmLeefle SJecesJe efJeÅeles ~
DeeOegefvekeâÙetjesefheÙeve«evLeesòeâefmeæevlew: men legueveeÙeeb «enueeIeJeesòeâ«eneCeeb
metÙe&mecyeefvOeleguevee MekeâmÙe1442 DeejcYekeâeues «enueeIeJemÙe ceOÙeceieCee: efkeâÙeefvceleb
vÙetveeefOekeäÙeceeÙeeefle, ÙeLee–

keâuee DebMe
metÙe&: - 0 0
Ûevõ: - 0 2
ÛevõesÛÛe: ± 1 55
jeng: - 0 17

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1)12

12
 Yeewce: ± 0 44
yegOeMeerIeÇesÛÛe: ± 8 21
ieg™: ± 0 58
Meg›eâMeerIeÇesÛÛe: ± 1 22
Meefve: ± 1 29

De$e yegOes DelÙeefOekebâ $egefš: Jele&les~ Meg›esâ, Meveew: ÛevõesÛÛes Ûe 1 le: És DebMeeveeb cesJe
Ûe Mes<eceskeâced DebMesveeuheb DeMegefæ Deefmle~ Ûevõ Deeflemet#ceb mÙeeled~ jenesjefhe
DelÙeefOekeâceMeÏefæ: ve mÙeeled~ «enueeIeJes JesOesve «eneCeeb efkeâÙeefvceleced Devlejefceefle hetJe&cesJe
Øeefleheeefoleced~
5. pÙeesefle<es «enueeIeJemÙeeÓJeoeveced
«enueeIeJeeled hetJe&ceefhe pÙeesefle<epeieefle Deveskeâ-keâjCe«evLee Deemeved~ les<eg keâjCe«evLes<eg
KeC[KeeÅe:, YeemJeleerkeâjCe«evLe:, keâjCeØekeâeMe:, keâjCekegâletnue: «enkeâewlegkeâced Ûe Deemeved~
S<eg keâjCe«evLes<eg «eneveÙeveheæefle DeYeer°Mekeâeled ef›eâÙevles~ hejb Ûe «enmhe°eefoheæefle:
mejuecesJeb ve Deemeerled~ ‘«enueeIeJeced’ heÃeoMeMeleeyÅeeced DeYetlehetJe&: keâjCe«evLeesÓefmle~
DeeÛeeÙe&ieCesMeowJe%esve hetJe&ke=âleeveeb meJex<eeb keâjCe«evLeeveeceeOeejsCe mJe«evLemÙe jÛevee ke=âlee~
«enueeIeJemÙe efvecee&Ceb ke=âlJee ieCesMeowJe%esve pÙeesefle<epeiele: ceneshekeâejes efJeefnle:~ keâejCeefceob
pÙeeÛeehekeâcee&efojefnle«eneveÙeveb «evLesÓmÙe DeefÉleerÙee ke=âefleefmle~ mJekeâerÙekeâeueKeC[s
«enueeIeJeced meJeexlke=â°keâjCe«evLe™hesCe ØeefmeæceYeJeled ceOÙes meJex<eeb pÙeesefleefJe&oeced~ mecØelÙeefhe
YeejleJe<ex Deveskesâ<eeb heÃeeÁkeâejeCeeb heÃee”s «eneveÙeveced DemÙe meeneÙÙesve ef›eâÙeles~
6. meejebMe:
megueIegØekeâejsCe «eneveÙeveb efve™efheleced Ùeefmceved «evLes, lemÙe «evLemÙe veece «enueeIeJeced~
«enueeIeJeced mJekeâerÙekeâeueKeC[s keâjCe«evLeeveeb meJeexlke=â°es «eÇvLees Jele&les~ DeeÛeeÙe&-

pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1)13

13
ieCesMeowJe%esve DemÙe «evLemÙe efvecee&Ceb ke=âlJee pÙeesefle<epeieefle cenoeshekeâejes efJeefnle:~
«enueeIeJemÙe efvecee&Cekeâeue: 1442 Mekesâ Deemeerled~ «evLesÓefmceved 1442 Mekeâeod
Denie&CeeveÙeveb Gæ=leced~ le$ewJe «eneveÙeveeefokeâeÙee&efCe Øeefleheeefoleeefve~ «enueeIeJeced ve kesâJeue
ieCesMemÙe jÛevee Deemeerod, Deefheleg lemÙe efheleg: kesâMeJemÙeeefhe Deemeerled~ kesâMeJemÙe ke=âles
«enkeâewlegkeâmÙeeOeejsCe «enueeIeJemÙe jÛevee DeYeJeled~ «evLesÓefmceved GYeÙees: ceefle: ØeÙeespÙee:~
«enueeIeJeced ve kesâJeueb mJekeâerÙekeâeueKeC[s Øeefmeæced Deemeerled~ Deefheleg mecØelÙeefhe~
DemÙeesoenjCeb mecØeefle efveefce&leheÃeeÁeveeb «enmhe°erkeâjCesve Jele&les~


pÙeesefle<eieefCeleced «enueeIeJeced (1) «enueeIeJemÙe heefjÛeÙe: JewefMe°ŸeÃe (1)14

14