Sprawozdanie 6

Pomiar ciepła spalania paliwa

ciekłego
Natalia Marcinkiewicz
Maciej Bielewicz
Kamil Wlazłowski
Alicja Taczalska
Maja Herbin

1
Spis treści
1. Wstęp teoretyczny
1.1. Podstawowe pojęcia
1.2. Opis teoretyczny
1.3. Opis stanowiska
1.4. Przygotowanie do badania
2. Prezentacja wyników pomiarów
2.1. Pomiary dla Izopropanu
2.2. Pomiary dla oleju napędowego
3. Obliczanie ciepła spalania
4. Rachunek błędu pomiarowego
4.1. Rachunek błędu pośredniego ciepła spalania
5. Wnioski

1. Wstęp teoretyczny
2
1.1 Podstawowe pojęcia
Ciepło spalania – jest to wartość energii, jaką otrzymamy przy spaleniu zupełnym i
całkowitym paliwa, dla którego wkropliła się woda zawarta w spalinach które zostały
ochłodzone do temperatury otoczenia

Spalanie zupełne – proces, w wyniku którego produkty spalania nie zawierają

związków, które mogłyby być poddane dalszemu utlenianiu (przy analizie spalin nie
wykazano obecności tlenku węgla)

Spalanie całkowite – proces, w wyniku którego cała masa paliwa uległa utlenieniu.

1.2 Opis teoretyczny

Celem ćwiczenia jest zaprezentowanie pierwszej zasady termodynamiki, dla układu
zamkniętego, opisanej wzorem:

∆U = Q – L

Gdzie: ∆U – zmiana energii wewnętrznej, Q – ciepło, L – praca

Założenia:
Praca w układzie jest równa 0, wymiana ciepła z otoczeniem jest minimalnie mała,
energia dostarczona do układu w celu zapłonu jest tak mała, że można mówić o
procesie egzoenergetycznym.

W celu realizacji spalania paliwa całkowitego i zupełnego, reakcja zachodzi w

atmosferze czystego tlenu o podwyższonym ciśnieniu.

1.3 Opis stanowiska

Do przeprowadzenia badania potrzebne są następujące przyrządy laboratoryjne:

1) Kalorymetr
2) Zbiornik na wodę
3) Komora spalania paliwa
4) Zaklejony taśmą tygiel

Oraz badane odczynniki:

• Alkohol izopropylowy
• Olej napędowy

3
4
1.4 Przygotowanie do badania
Głównym i tym samym niezbędnym zabiegiem, było zaklejenie tygielka taśmą klejącą.
Paliwa ciekłe ze względu na swoje właściwości, mają tendencje do szybkiego
parowania, dlatego konieczne jest ograniczenie wielkości otworu w celu zmniejszenia
odpływu oparów paliwa. Ważna uwagą jest to, że otwór nie może być szczelnie
zaklejony. W momencie zapłonu tlen zawarty w zamkniętym tygielku, zostałby zużyty,
wytwarzając podciśnienie, stwarzając możliwość rozlania się paliwa w zbiorniku, Commented [ŁC1]: ??
powodując znaczną niemiarodajność pomiaru. Aby, zapewnić większą dokładność
pomiaru, zespół badawczy był zobligowany do korzystania z rękawiczek, oraz
przyrządów laboratoryjnych, w celu ograniczenia nanoszenia tłuszczy, i innych
palnych składników na badany element. Pozostała część badania, jest realizacją
układu zamkniętego, opisanego w powyższych punktach.

2. Prezentacja wyników pomiarów Commented [ŁC2]: formatowanie

Przed umieszczeniem próbki w bombie kalorymetrycznej, wykonano niezbędne

pomiary mas. Kolejno zmierzono masę pustego tygla, tygla zaklejonego taśmą, z
czego policzono masę taśmy. Następnie zmierzono masę tygla zaklejonego taśmą i
napełnionego paliwem, odejmując od tej wartości wartość masy tygla z taśmą
otrzymano masę wlanego paliwa. Równolegle zmierzono masę pojemnika z wodą i po
odjęciu zapisanej masy pojemnika, wyznaczono masę wody.

Zgodnie z wytycznymi prowadzącego masa wody powinna wynosić 2000 g ze

względu na skalibrowanie urządzenia.

5
2.1 Pomiary dla Izopropanu
Masa pojemnika, w którym znajdowała się woda została zdefiniowana jako
765,6 g. Zgodnie z wytycznymi starano się osiągnąć masę paliwa bliską 0,7 g.

W tabeli poniżej przedstawiono wyniki pomiarów i opisanych wyżej obliczeń, dla

każdej z trzech wykonanych serii pomiarowych.

Tabela 1 Pomiary masy dla Izopropanu

Paliwo: Izopropan
Pomiar 1

Wielkość Wartość zmierzona/policzona jednostka

masa tygla 13,1458 g

masa taśmy 0,0819 g
masa paliwa 0,7343 g
masa wody 1999,673 g
Pomiar 2

Wielkość Wartość zmierzona/policzona jednostka

masa tygla 11,0418 g

masa taśmy 0,0964 g
masa paliwa 0,7304 g
masa wody 1999,762 g
Pomiar 3

Wielkość Wartość zmierzona/policzona jednostka

masa tygla 11,0637 g

masa taśmy 0,0925 g
masa paliwa 0,7030 g
masa wody 1999,760 g

Wyniki pomiarów odczytano z wydruków, wykonanych przez urządzenie,

przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 2 Wyniki pomiarów dla Izopropanu

Paliwo: Izopropan
Pomiar 1
Wielkość Wartość zmierzona jednostka
temperatura początkowa 23,2866 °C

6
 wzrost temperatury 2,6255 °C
ciepło spalania brutto 35,9053 MJ/kg
Pomiar 2
Wielkość Wartość zmierzona jednostka
temperatura początkowa 24,709 °C
wzrost temperatury 2,6565 °C
ciepło spalania brutto 36,5249 MJ/kg
Pomiar 3
Wielkość Wartość zmierzona jednostka
temperatura początkowa 26,2616 °C
wzrost temperatury 2,5361 °C
ciepło spalania brutto 36,1354 MJ/kg

2.2 Pomiary dla oleju napędowego

Masa pojemnika, w którym znajdowała się woda została zdefiniowana jako

781,2 g. Zgodnie z wytycznymi starano się osiągnąć masę paliwa bliską 0,5 g.

W tabeli poniżej przedstawiono wyniki pomiarów i opisanych wyżej obliczeń, dla

każdej z trzech wykonanych serii pomiarowych.

Tabela 3 Pomiary masy dla oleju napędowego

Paliwo: Olej napędowy

Pomiar 1

Wielkość Wartość zmierzona/policzona jednostka

masa tygla 10,9941 g

masa taśmy 0,0999 g
masa paliwa 0,5618 g
masa wody 1999,996 g
Pomiar 2

Wielkość Wartość zmierzona/policzona jednostka

masa tygla 13,7589 g

masa taśmy 0,0879 g
masa paliwa 0,6158 g
masa wody 2000,765 g
Pomiar 3

Wielkość Wartość zmierzona/policzona jednostka

masa tygla 13,1103 g

7
 masa taśmy 0,1024 g
masa paliwa 0,5819 g
masa wody 2000,064 g

Wyniki pomiarów odczytano z wydruków, wykonanych przez urządzenie,

przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 4 Wyniki pomiarów dla oleju napędowego

Paliwo: Olej napędowy

Pomiar 1
Wielkość Wartość zmierzona jednostka
temperatura początkowa 22,2534 °C
wzrost temperatury 2,6305 °C
ciepło spalania brutto 50,6819 MJ/kg
Pomiar 2
Wielkość Wartość zmierzona jednostka
temperatura początkowa 24,4349 °C
wzrost temperatury 3,0132 °C
ciepło spalania brutto 49,2322 MJ/kg
Pomiar 3
Wielkość Wartość zmierzona jednostka
temperatura początkowa 26,5449 °C
wzrost temperatury 2,9108 °C
ciepło spalania brutto 50,3236 MJ/kg

3.Obliczenia ciepła spalania

Kalorymetr jako wynik podaje ciepło spalania paliwa, uwzględniając efekty takie jak: praca,
wykonana przez mieszadło, ciepło spalania unormowanej nitki oraz energia zapłonu. Straty
ciepła do otoczenia uznajemy za pomijalne. Jako poprawkę uwzględnimy ciepła spalania
wieczka tygielka. Obliczenia kalorymetru wyglądają następująco:

(𝑚𝑤 + 𝐾)𝐶𝑤 ∆𝑡 − ∑ 𝑞𝑖
𝑊𝑜 =
𝑚𝑝

Wzór 1

8
Gdzie:

mw-masa wody w kalorymetrze, K - wartość wodna, mp - masa spalonego paliwa,

Wo - ciepło podane przez kalorymetr, ∑ qi - suma poprawek na dodatkowe efekty
cieplne, Cw-ciepło właściwe wody, ∆t -przyrost temperatury wody.

Szukaną wartość ciepła spalania opisuje:

(𝑚𝑤 + 𝐾)𝑐𝑤 Δ𝑡 + Σ𝑞 − 𝑚𝑡 𝑊𝑡
𝑊= ,
𝑚𝑝

Wzór 2

Gdzie:

mt-masa taśmy na tygielku, Wt- ciepło spalania materiału taśmy,

Po przekształceniu równań 1 i 2 otrzymujemy:

𝑚𝑡 𝑊𝑡
𝑊 = 𝑊0 −
𝑚𝑝

Wzór 3

Średnie ciepło podane przez kalorymetr wynosiło następująco 36,19 MJ/kg dla
izopropanu i 50,08 MJ/kg dla oleju napędowego. Uwzględniając spalanie taśmy
równe średnio 4,07 MJ/kg nasze ostateczne wyniki, to 32,12 MJ/kg dla pierwszego
paliwa i 46,01 MJ/kg dla drugiego.

4. Rachunek błędu pomiarowego

4.1 Rachunek błędu pośredniego ciepła spalania
Podczas laboratorium wykorzystano następujące przyrządy pomiarowe:

• Waga użyta do pomiaru masy wody: 𝑢𝑚𝑤 = 0,1𝑔

• Waga użyta do pomiaru masy wieczka, paliwa oraz taśmy: 𝑢𝑚 = 0,0001𝑔
• Termopara do pomiaru temperatury: 𝑢𝑡 = 0,01𝐾

Aby obliczyć niepewność złożoną błędu pośredniego wykorzystano wzór:

9
Wzór 6 Niepewność pomiaru pośredniego

𝜕𝑓(𝑥𝑗 )
Gdzie: 𝜕𝑥𝑗
- pochodna cząstkowa wzoru po konkretnej zmiennej, 𝑢(𝑥𝑗 )- niepewność
pomiaru konkretnej zmiennej.

Do obliczenia niepewności wykorzystano równanie postaci:

(𝑚𝑤 + 𝐾)𝐶𝑤 ∆𝑡 − ∑ 𝑞
𝑊𝑡 =
𝑚
Gdzie:

∑q=𝑊𝑡𝑡 𝑚𝑡 + 𝑊𝑡𝑛 𝑚𝑛

Wtt - ciepło spalania taśmy(28480kJ/kg), mt – masa taśmy, Wtn - ciepło spalania Commented [ŁC3]: Drut nam się nie spala
materiału nitki (17 400kJ/kg), mn - masa nitki Commented [ŁC4]: A co z taśmą?

mw-masa wody w kalorymetrze, K - wartość wodna, m - masa spalonego paliwa, Wt

- ciepło spalania paliwa, Cw-ciepło właściwe wody, ∆t -przyrost temperatury wody.

Zatem:

𝜕𝑊𝑡 2 2+
𝜕W𝑡 2 2 𝜕W𝑡 2 𝜕𝑊𝑡 𝜕𝑊𝑡
(
𝑢𝑐 = √ 𝜕𝑚𝑤 ) ⋅ 𝑢 𝑚𝑤 ( ) ⋅ 𝑢 𝑡 + ( ) ⋅ 𝑢𝑚 2 + ( ) ∙ 𝑢𝑚 2 + ( ) ∙ 𝑢𝑚 2
𝜕∆𝑡 𝜕𝑚 𝜕𝑚𝑡 𝜕𝑚𝑛

2 2
𝐶𝑤 ∆𝑡 2 (𝑚𝑤 + 𝐾)𝐶𝑤 (𝑚𝑤 + 𝐾)𝐶𝑤 ∆𝑡 − ∑ 𝑞 −𝑊𝑡𝑡 2
( ) ⋅ 𝑢𝑚𝑤 2 + ( ) ⋅ 𝑢𝑡2 + (− 2 ) ⋅ 𝑢𝑚 2 + ( ) ⋅ 𝑢𝑚 2
𝑚 𝑚 𝑚 𝑚
𝑢𝑐 = −𝑊𝑡𝑛 2
+( ) ⋅ 𝑢𝑚 2
𝑚
√
Po podstawieniu danych dla spalania alkoholu izopropylowego:

Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3

10
 𝑢𝑐𝑎1 = 136,99𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾 𝑢𝑐𝑎2 = 137,72𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾 𝑢𝑐𝑎3 = 143,1𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾

Dla spalania oleju napędowego: Commented [ŁC6]: Wartość wodną macie podaną w prost
z kalibracji wykonanej kiedyś na urządzeniu więc jak liczycie
Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 jej niepewność??
𝑢𝑐𝑜1 = 179,33𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾 𝑢𝑐𝑜2 = 163,63𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾 𝑢𝑐𝑜3 = 173,17𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾

Ze względu na niewielką liczbę pomiarów nie można przeprowadzić analizy

statystycznej serii. Jako ostateczną niepewność przyjęto maksymalną wartośc
niepewności wśród trzech pomiarów dla danego paliwa, ze współczynnikiem
rozszerzenia k=2.

Zatem:
𝑈𝑐𝑎= 286,2 𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾
𝑈𝑐𝑜= 358,66 𝑘𝐽/𝑘𝑔𝐾 Commented [ŁC5]: Notacja wyników

5. Wnioski
Zastosowanie pierwszej zasady termodynamiki do układu zamkniętego pozwoliło nam
wyznaczyć ciepło spalania dwóch paliw ciekłych: oleju napędowego oraz izopropanu,
których średnie ciepła spalania wynoszą odpowiednio 46,01 MJ/kg i 32,12 MJ/kg. Commented [ŁC7]: A co z porównanie do literatury??
Porównując zmierzone wartości ciepła spalania do wartości tabelarycznych (dla oleju
napędowego 45 MJ/kg oraz dla izopropanu 30,45 MJ/kg) można zauważy, że
odbiegają one od uzyskanych wartości. Spowodowane jest to tym, że spalaniu uległo
nie tylko badane paliwo. Różnice w wartościach między tymi ciepłami spalania dla
izopropanu i oleju napędowego spowodowane są głównie różnicami w składzie
chemicznym obu substancji oraz w ich strukturze molekularnej. Przeprowadzony
eksperyment nie jest idealnym sposobem na wyznaczenie dokładnych ciepeł spalania
(co pokazuje porównanie z wartościami tabelarycznymi) poszczególnych paliw, lecz
na zobrazowanie działania pierwszej zasady termodynamiki. Na niedokładność
przeprowadzonego badania mają wpływ uproszczenia, które zostały przyjęte.
Mianowicie nie została uwzględniona wymiana ciepła wody oraz kalorymetru z
otoczeniem, oraz praca mieszadła. Dzięki pominięciu tych efektów, które przede
wszystkim mają związek z wymianą ciepła, znacznie skracamy czas trwania
doświadczenia. Należy również uwzględnić ciepła spalania nici oraz taśmy ulegające
spaleniu wraz z paliwem, które należy odjąć w celu zbliżenia się do rzeczywistej
wartości ciepła spalania dla danego paliwa.

11
Źródła
[1] https://www.chemeurope.com/en/encyclopedia/Heat_of_combustion.html

12