Hidrokarbonlar Fonksiyonel Gruplar

Alifatik Aromatik

Doymuş Doymamış

/kimyadersleri
1 5 9
…………….. …………….. ……………

2 6 10
…………….. …………….. ……………

3 7
…………….. ……………..

4 8
…………….. ……………..

/kimyadersleri
 (Yapısında pi bağı bulunmaz.) (Yapısında pi bağı içerir.)

H H H
_ _ _

_
H C H C_C
_ H H H
H H H
_ _ _
_
_

_ _ _ _
_
H C C C H H C _C H
_
_
_

H H H
H H H H H H CH3
_ _ _ _ _ _
_ _
_ _

_ _
_ _
_ _

_ _

H C C C C C C_H _
CH3 _ CH _ C _ CH2 _ CH3

_
H H H H H H

/kimyadersleri
 _ CH _ _
CH3 CH _ CH2 CH3 CH3 – CH = CH – CH – CH3

–
_

_
CH3 CH3 CH2 – CH3

CH3

CH≡C–CH2–C ≡C–C ≡CH H

_
C
H_ C C _H

=
_
CH3 H_ C C_H
C

_
H
/kimyadersleri
• Yapısında sadece tekli bağ bulunduran hidrokarbonlara ………….. denir.
• Genel formülü ……………….‘dir.
• İlk 4 karbonlu üyesi özel adla adlandırılır.
• 4 karbondan fazla olanlar adlandırılırken Latince sayının sonuna ……. eki getirilir.

Karbon Karbon
Formül Adı Formül Adı
Sayısı Sayısı
1 CH4 …………. 6 C6H14 …………..

2 C2H6 …………. 7 C7H16 …………..

3 C3H8 ………….. 8 C8H18 ………….

4 C4H10 ………….. 9 C9H20 ………….

5 C5H12 ………….. 10 C10H22 …………

/kimyadersleri
• Alkanlar düz zincirli, dallanmış ve halkalı yapıda olabilir.
• Sadece C–C ve C–H tekli bağları içerdikleri için ve her bir karbon atomu mümkün olan
en fazla sayıda hidrojen atomuna bağlı olduğu için …………………………….. diye
adlandırılır.
• Alkanların yapısındaki bütün bağlar ………………… ve yapısındaki bütün karbon
atomları …….. hibritleşmesi yapmıştır.
• Halkalı yapıda olan alkanlara ……………. denir. Sikloalkanların genel formülü ……….’dir

/kimyadersleri
• Alkanlardan 1 tane hidrojenin (H) ayrılması sonucu oluşan kararsız, radikalik (R)
yapılardır.
• Genel formülleri ……………‘dir.
• Alkiller adlandırılırken alkan adındaki –an eki kaldırılarak sonuna …… eki getirilir.

Formül Adı Alkil Adı

CH4 Metan -H ……………..…………

C2H6 Etan -H ………………………..

C3H8 Propan -H …………..…….……..

C4H10 Bütan -H ………………..………

C5H12 Pentan -H ……………….……….

/kimyadersleri
Karbon atomu,
• bir tane karbon atomuna bağlı ise ……………………………
• iki tane karbon atomuna bağlı ise ……………………………..
• üç tane karbon atomuna bağlı ise ……………………………… karbon atomu olarak
adlandırılır.

R H R R R R
C C C

H H H H R H
Birincil (10) İkincil (20) karbon Üçüncül (30)
karbon atomu atomu karbon atomu

• Karbon atomları için bu sınıflandırma hidrojen atomları için de kullanılabilir.

/kimyadersleri
• Eğer bir alkanda herhangi bir dal yoksa yani düz zincirli ise ………... şeklinde adlandırılır.
• Bir alkanın iki numaralı C atomunda bir tane –CH3 (metil) grubu varsa ………… şeklinde
adlandırılır.
• Bir alkanın iki numaralı C atomunda iki tane –CH3 grubu varsa …………….. şeklinde
adlandırılır. Karbon atomlarının toplam sayısı düşünülerek adlandırılır.

CH3 CH3
_

_
CH3 CH _ CH3 _
CH3 C _ CH3

_
……………. CH3
………………

/kimyadersleri
 H H H H H H H H H

_
_
_

_
_
_

_
_
_
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
H C C C H H C C C H C C C H
_
_

_
_

_
_
_
H H H H H H H H
………. ………. ………….

H H H H H H H H H H H H
_ _
_ _

_ _
_ _
_ _

_ _
_ _

_ _

_ _
_ _
_ _ _ _

_ _
_ _ _ _

_ _
H C C C C_ H H C C C C_ _ _ _ _
H C C C C_ H
H H H H H H H H H H H
…………. ……….. …………..
CH3 CH3 CH3
_
_

_
_
CH3 CH _ CH3
_
CH3 CH _ CH2 _ _
CH3 C _ CH3

_
…………… ……………. …………..
 CH3
_ CH _ CH _ CH _ CH _ CH _ CH _ CH
2 3 CH3 2 3

_
_
CH3 Br CH3
……………………………………………… ………………………………………………

CH3
_ CH _ CH _ CH _ CH
2 3 CH3
_
_

_
CH3 CH3 CH3
_ CH _ CH _ CH _ CH _ CH
2 3

_
_
……………………………………………… Br C2H5

………………………………………………………………

/kimyadersleri
• Çizgi bağ gösteriminde sadece karbon atomları arasındaki bağlar zikzak şeklinde yazılır.

CH2CH3 CH3

_
_

CH3CHCH3CH2CH2CHCH3

Cl
_

CH3CHCH2CH2CH3

/kimyadersleri
• Karbon atomlarının halka oluşturacak şekilde dizilmesiyle oluşan alkanlara …………
…….…………….. denir.
• Karbonların halka oluşturabilmesi için sayılarının en az …. olması gerekir.
• Halkalı alkanların adlandırılması, aynı karbon sayılı düz zincirli alkanın adına ……… ön
eki getirilerek yapılır.

Br
CH3

CH3
……………… ……………… ……………… ……………… ………………

/kimyadersleri
• C1-C4 karbon sayılı alkanlar ……; C5-C17 ……; 18 ve daha fazla karbon içeren alkanlar
ise …… hâldedir.
• Alkanlar ……….. moleküllerdir ve molekülleri arasında yoğun fazda …………………
vardır. Karbon sayısı arttıkça alkanların kaynama noktası (KN) ……………
• Aynı sayıda karbon içeren alkanlarda dallanma arttıkça kaynama noktası ………..
• Alkanlar …………… yapıda oldukları için suda ……………… Ancak karbontetraklorür ve
benzen gibi ………….. çözücülerde çözünür.

_ _ _
CH3 CH2 CH2 CH2 _ CH3 _ _
CH3 CH _ CH2 CH3

_
n-Pentan CH3
(KN: 36 0C) İzopentan
(KN: 28 0C)
/kimyadersleri
1- Yanma tepkimesi
2- Yer değiştirme (sübstitüsyon) tepkimeleri verirler.

1- Yanma Tepkimeleri:

CnH2n+2 + 3n+1 O2 n CO2 + (n+1) H2O + ısı

2

/kimyadersleri
2- Yer Değiştirme Tepkimeleri
• Alkanlar ultraviyole (UV) ışınları etkisiyle ya da yüksek sıcaklıklarda halojenlerle
…………………………….. verir.

UV
CH4(g) + Cl2(g) veya ısı CH3Cl(g) + HCl(g)
…………….
UV
CH3Cl(g) + Cl2(g) veya ısı CH2Cl2(g) + HCl(g)
…………….
UV
CH2Cl2(g) + Cl2(g) veya ısı CHCl3(g) + HCl(g)
…………….
UV
CHCl3(g) + Cl2(g) veya ısı
CCl4(g) + 4HCl(g)
…………….
/kimyadersleri
• Karbonlar arasında en az bir tane ……. bağ bulunduran …………….. hidrokarbonlara
………. denir.
• Alkenlerdeki ikili bağlar alkenlerin fonksiyonel grubunu oluşturur.
• Genel formülleri ………….’dir.
• Tek karbonlu alken yoktur ilk üyesi … karbonlu eten’dir.
• Alkenlerden bir hidrojen çıkarılması ile elde edilen gruba ……….. denir. Alkenil, alken
adının sonuna …… eki getirilerek adlandırılır. Genel formülleri ………..’dir.

H H H H H
_

_
C_C _

_
1200 C = C _C H

_
H H H H
eten (etilen) propen
/kimyadersleri
• İkili bağ içeren en uzun karbon zinciri seçilir.

CH3–CH=CH–CH–CH3

–
CH2–CH3
• İkili bağ en küçük sayıyı alacak şekilde numaralandırılır.

CH3–CH2–CH=CH2

• İkili bağ her iki uca eşit mesafede ise önce dallanma, sonra alfabetik önceliğe bakılır.

CH3
–

CH3–C=C–CH3
–

Br

/kimyadersleri
• Ana zincirdeki karbon sayısına eşit karbonlu alkanın adının sonundaki –an eki yerine
…… eki getirilerek adlandırma yapılır.
CH3

–
CH3–CH2–CH=CH2 CH3–C=C–CH3 CH3–CH=CH–CH–CH3

–
……………………… Br CH2–CH3
…………………. ……………………………...

• 2 ve 3 karbonlu alkenlerde ikili bağın yerini belirtmeye gerek yoktur.

CH2=CH2 CH3–CH=CH2

…………….. ………………………

/kimyadersleri
• Birden fazla ikili bağ varsa her bir ikili bağın yeri belirtilir ve –en ekinden önce ikili
bağların sayısı –dien, –trien eklerinden biriyle belirtilir.

CH3

–
CH3–CH=CH–C=CH2 CH2=CH–CH=CH–CH=CH2

……………………………... ………………………………....

• Alkenlerin 1 hidrojen eksik hâline alkenil denir.

Alkenil Grubu IUPAC Adı Yaygın Adı

CH2=CH– …………………… ……………………

CH2=CH–CH2– …………………… ……………………

/kimyadersleri
 C2H5 CH3 CH2 = CH – CH –CH3
–

–
CH = CH – C = CH –CH3 (CH2)2 – CH3

…………………………........ …………………………........

Br
–

CH3 – CH – CH – CH = CH2
–

…………………………........
…………………………....

/kimyadersleri
• Halkalı yapıdaki alkenlere ……………. denir.
• Genel formülleri ………….’dir.
• En küçük üyesi …………………
• Sikloalkende bir tane ikili bağ varsa ikili bağın yerini belirtmeye gerek yoktur. Birden
fazla ikili bağ varsa ikili bağların yeri belirtilir.

CH3 CH3 Br

………………… ……………..…. ………………… ……………………………….…

/kimyadersleri
• Oda koşullarında alkenlerin ilk üç üyesi (eten, propen, büten) gaz, 5-15 arası olanlar sıvı,
diğerleri ise katıdır.
• Alkenler de alkanlar gibi ………… yapılı bileşiklerdir. Bu nedenle molekülleri arasında
yalnız …………………….. etkindir.
• Molekül kütlesinin artması (Karbon sayısının artması) London kuvvetlerinin etkinliğini
arttıracağından bileşiklerin erime ve kaynama noktasını ……………..
• Apolar molekül olduklarından suda …………………. Benzen, eter, kloroform gibi
organik çözücülerde çözünürler.
• Kaynama noktaları aynı karbon sayılı alkanlardan daha düşüktür.

/kimyadersleri
1- Yanma tepkimesi
2- Katılma tepkimesi
3- Polimerleşme tepkimesi verirler.

1- Yanma Tepkimeleri:

CnH2n + 3n O2 n CO2 + n H2O

2

/kimyadersleri
2- Katılma Tepkimeleri:
Alkenler bromlu suyun
kızıl kahve rengini giderir.

H H
__
C C + H2 CH3 – CH = CH2 + Br2
H H

CH3 – CH = CH2 + HCl CH3 – CH = CH2 + H2O

• Hidrojenin çok olduğu karbona hidrojen, az olduğu karbon atomuna ise diğer grup
bağlanır. Buna Markovnikov Kuralı denir (Zengin olan zenginleşir).
/kimyadersleri
3- Polimerleşme Tepkimeleri:
• Moleküllerin pi bağlarının açılmasıyla belirli bir düzende birbirine bağlanarak büyük
moleküller oluşturmasına ………………, sürekli tekrarlayan birim moleküllere
……………., monomerlerin oluşturduğu büyük moleküllere de …………… adı verilir.

H H F F
H H F F
–C _ C –

–
–
_ –C _ C –
_

–
–
n C C n C C

–
–
H F F

–
–
H H H n F F n
Etilen Polietilen Tetrafloroetilen Politetrafloroetilen
(PTFE)
(TEFLON)
Cl H Cl H
_ –C _ C –
–
–

n C_C
–
–

H H Hn
H
Vinil klorür Polivinil klorür (PVC)
/kimyadersleri