10 ALKENLER -1 AYT Kimya /@notbudur

35 Güncel ve Kaliteli Ders Notları

ALKENLER (OLEFİNLER) Numaralandırma yapılırken çift bağlı karbonlar en küçük numarayı alır.
Yan gruplar en küçük numarayı alacak şekilde yön belirlenir. Yan gruplar
Yapısında en az bir tane ikili bağ bulunduran hidrokarbonlara alken
çift bağa eşit uzaklıkta ise alfabetik öncelik dikkate alınır.
(olefin), yapısında birden fazla ikili bağ bulunduran alkenlere
Adlandırma yapılırken genel kurallar dikkate alınır. Halkada bir tane
polialken denir.
çift bağ varsa numarası söylenmez. Siklo sözcüğü yazıldıktan sonra C
sayısına göre alken adı belirtilir.
Genel formülü: CnH2n Sikloalken: CnH2n-2
VSEPR Gösterimi: AX3 H 120o H CH3 CH3 C2H5
Molekül Geometrisi: Düzlem üçgen C C 4 1
Br 3
4
CH 6 1
5

Bağ Açısı: 120o H H 3 2 2 1 CH3 H3C

5
4 3
2

Hibritleşme türü: sp2 Cl

Eten molekülü 3-kloro-1-metil 3-bromo-5-izopropil 1-etil-5-metil
siklobüten siklopenten 1,3 siklopentadien

om
ALKENLERİN ADLANDIRILMASI
ALKENLERİN ÖZELLİKLERİ
Alkenlerin Adlandırılması İle İlgili Kurallar
Apolar yapılıdır. Molekülleri arasında London kuvvetleri etkindir.
1 İkili bağın olduğu zincir ana zincir kabul edilir. Suda çözünmez. CCl4, C6H6 gibi apolar yapılı organik çözücülerde
çözünür.
CH3-CH=CH-CH2-CH-CH3 CH3-CH=CH-CH-CH-CH3 C sayısı arttıkça kaynama noktası artar.
CH3 CH3 CH2 Aynı C sayılı alkenlerde dallanma sayısı arttıkça kaynama noktası
CH3 düşer.
Yanma, katılma ve polimerleşme tepkimeleri verirler.
2 İkili bağın yakın olduğu uçtan başlanarak numaralandırma yapılır.
ALKENLERİN TEPKİMELERİ

.c
1 2 3 4 5 6 7 6 5 4 3 2 1
CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3 CH3-CH-CH-CH2-CH=CH-CH2 Yanma Tepkimeleri
CH3CH3
Alkenler yanma tepkimesi vererek CO2 ve H2O oluşturur.
3 İki tane ikili bağ var ve uçlara eşit uzaklıkta ise önce yan grup daha
CnH2n + 3nO2 nCO2 + nH2O
sonra alfabetik önceliğe bakılır.
ur
1 2 3 5 6 7 8 7 6 5 4 3 2 1 Alkenlere H2 Katılması
CH3-C=CH-CH2-CH=CH-CH2 CH3-C=CH-CH2-CH=C-CH2
Alkenlere Pd, Pt veya Ni katalizörlüğünde H2 katılmasıyla alkanlar
CH3 CH3 Br
oluşur. Alkenin yapısındaki her bir pi bağına karşılık 1 tane H2
Yan grup önceliği Alfabetik öncelik
katılması olur.
4 Yan gruplar alkanlardaki kurallara göre adlandırılır. Yan gruplar CH2=CH2 + H2 CH3-CH3
yazıldıktan sonra ikili bağın bulunduğu C atomunun numarası
Eten Etan
ud

belirtilerek ana zincir yazılır. Ana zincir yazılırken alkan adındaki

-an eki çıkarılıp yerine -en eki getirilir. Alkenlere Halojen (X2) Katılması
4 3 2 1 1 2 3 4 1 2 3 4 5 Alkenlere halojen katılması sonucunda alkil dihalojenürler (dihaloalkan)
CH3-CH=CH-CH3 CH2=CH-CH2-CH3 CH3-C=CH-CH-CH3
oluşur.
2-Büten 1-Büten CH3 Br
4-Bromo-2-metil-2-penten CH2=CH-CH3 + Br2(suda) CH2-CH-CH3 (1,2-dibromopropan)
Propen Br Br
5 2 ve 3 karbonlu alkenlerde ikili bağın yeri belirtilmez.
Alkenlere Halojen Asidi (HX) Katılması
tb

CH2=CH2 CH2=CH-CH3
Alkenlere HX katılması ile lkil halojenürler oluşur. Alkenlere halojen
IUPAC adı: Eten IUPAC adı: Propen asidi (HCl, HBr...) katılması Markovnikov Kuralı'na göre gerçekleşir.
Yaygın adı: Etilen Yaygın adı: Propilen
Markovnikov Kuralı: Simetrik olmayan bileşiklerin pozitif kısmı
(genellikle hidrojen) ikili bağ karbonlarından hidrojeni fazla olana
6 Birden fazla ikili bağ varsa ikili bağların sayısı -dien, -trien ekleriyle katılır. Negatif kısmı ise ikili bağ karbonlarından hidrojeni az olana
belirtilir. katılır. İkili bağ karbon atomlarında eşit sayıda hidrojen bulunan
no

7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 alkenlerde bu kural dikkate alınmaz.

CH3-C=CH-CH2-CH=C-CH2 CH2=CH-C=CH-C=CH2
CH3 Br C2H5 CH2=CH2 + HCl CH3-CH2-Cl
Kısaca Markovnikov Kuralı:
2-Bromo-6-metil-2,5-heptadien 3-etil-1,3,5-hekzatrien Eten Etil klorür Hidrojen ikili bağlı C atomlarından
H hidrojenin çok olduğu C atomuna
7 Alkenlerden 1 H çıkarılırsa alkenil elde edilir. katılır.
CH2=CH-CH3 + HCl CH2-CH-CH3
Cl
CH2=CH- CH2=CH-CH2- CH2-CH=CH- Propen 2-kloro propan
IUPAC adı: Etenil IUPAC adı: 2-Propenil IUPAC adı: 1-Propenil
Yaygın adı: Vinil Yaygın adı: Allil Alkenlere Su (H2O) Katılması
Alkenlere su katılarak alkol elde edilir. Katılma Markovnikov Kuralı'na
SİKLOALKENLER ve ADLANDIRILMASI göre gerçekleşir. H atomu ikili bağlı C atomlarından H sayısı çok olana
katılır.
Genel formülleri CnH2n-2 dir. Doymamış hidrokarbonlardır.
Aynı C sayılı alkinlerle yapı izomeridir. CH2=CH2 + H2O CH3-CH2-OH
En küçük üyesi 3 karbonlu siklopropendir. Eten Etanol (etil alkol)
H
CH2=CH-CH3 + H-OH CH2-CH-CH3
Siklopropen Siklobüten Siklopenten Siklohekzen OH
(C3H4) (C4H6) (C5H8) (C6H10) Propen 2-propanol