ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

alkanlarn zellikleri;
HDROKARBONLAR - Doymu olduklar iin katlma tepkimesi vermezler.
- Alkanlar apolar bileiklerdir.
- Alkanlardaki H atomu baka atomlarla yer deiti-
rebilir. (Cl, F, Br, I ...)
Alifatik Aromatik
ALKENLER (CnH2n)
(Zincir yada halkal) (Arenler)
- Benzen ve trev - Alkanlardaki -an eki yerine, -en eki getirilerek
leri adlandrlrlar.
Doymu Doymam - Aromatik nitro - Homolog sra olutururlar.
ve amino C2H4 Eten(etilen), C3H6 Propen,
bileikleri C4H8 Bten
Alkanlar Alkan Alkin

- alkenlerde izemeri;
ALKANLAR (CnH2n+2)
- Doymu hidokarbonlardr. X X H X H X X X
- Homolog sra olutururlar.
C=C C=C C=C C=C
CH4 Metan C 4H10 Btan C7H16 Heptan H H X H H X X H
C2H6 Etan C 5H12 Pen tan C8H18 Ok tan cis- trans-
C3H8 Pr opan C6H14 Heksan C9H20 nonan cis - trans izomeri
grlmez.
k i m y a a l e m i . c o m

- Alkanlardan bir hidrojen eksik olan gruba Alkil denir

R ile gsterilir. CnH2n+1 genel formlne uyarlar. alkenlerde elde;
CH3 Metil C 2H5 Etil C3H7 Propil ...... * 1 mol mono alkolden 1 mol su ekilmesiyle

CH3 - CH2 - OH C2H4 + H2O

Alkanlarda izomeri; Alkol Alken
- Btan (C4H10) ile balar.
* Alkinlere 1 mol H2 katlmasyla
CH3
I CnH2n-2 + H2 CnH2n
CH3 - CH2 - CH2 - CH3 CH3 - CH - CH3 Alkin Alken
n - Btan 2 - Metil propan
* Alkil halejenrlerin bazlarla tep.
w w w.

* alkanlarda; ikinci karbona bir metil veya iki metil

balysa -izo ve -neo izomeriyi olutururlar. H H H
I I I
CH3 CH3 H - C-C- C - H + KOH CH3 - HC = CH2 + KBr + H2O
I I I I I
CH3 - CH - CH3 CH3 - C - CH2 - CH3 H Br H
2- Metil propan I
(izo - btan) CH3
alkenlerin zellikleri
2,2 di metil btan * Doymam olduklar iin katlama tepkimesi verir-
(neo - heksan) ler.
alkanlarda elde;
CnH2n + H2 CnH2n+2
* Wrtz Sentezi
- Bu yntemle ift karbonlu alkanlarn eldesi tam Alken Alkan
verimli olarak gerekleir.
* Katlma tep. Markownikov kuralna uyulur.
2R - X + 2Na R - R + 2NaX
Alkil halejenr Alkan
CH3 - HC = CH2 + H - OH CH3 - HC - CH3
* Grignard Bileiklerinden I
- Bu yntemle tek karbonlu alkanlarda elde edilir. propen OH
2 - propanol
R - MgX + H - X R - H + MgX2
Alkan

-1-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

* Alkenler deriik KMnO4 ile ykseltgenme tepkime- * Alkinler metal iyonlaryla yer deitirme tepkimesi
si verirler. Bu tepkimelerde ALDEHT, KETON ve verirler. Bu tepkimelerin gereklemesi iin l
AST ler oluur. baa bal olan karbonlarda H atomu bulunmaldr.

* Alkenlerde if balar alp birbirine balanarak NH3 +

HC CH + 2Cu+ Cu - C C - Cu + 2H
byk molekller oluur. Bu olaya POLMERLE-
ME denir. krmz kelek

+
CH3 - C C - C H3 + 2Cu Tepkime olmaz.
H H H H H H
I I I I I I
C=C C=C C-C CH3 - C C - H + Ag + CH3 - C C - Ag + H+
I I I I I I
H H n H H H H n beyaz kelek
poli etilen
* amonyakl ortamda Cu+ ve Ag + iyonlaryla verilen
bu tepkime ALKN lerin ayrt edici reaksiyonudur.
CI CI H
H
I I * ALKN lerde ALKEN lerde olduu gibi polimerle-
C=C C- C me tepkimesi verirler.
I I
H H H H
n n * Asetilenin (Etin) benzen halkasn oluturduu tep-
k i m y a a l e m i . c o m

kime polimerlemedir.
poli vinil klorr
(P.V.C)
H
C H
H C C
H
H C C H
ALKNLER (CnH2n-2) H C C O
- Dz zincirlerinde en az bir tane l ba bulun H C C H
C C
duran hidrokarbonlardr. H C
C6 H6
- Alkanlardaki -an eki yerine -in getirilerek adlandr- H
H (Benzen)
lrlar.
C6 H6

C2H2 Etin C3H4 propin C4H6 btin HALKALI HDROKARBONLAR

(Asetilen) Siklo Alkanlar
* CnH2n genel formlne uyarlar.
w w w.

alkinlerin eldesi
* ki halojenli alkanlardan * Halkal alkanlar, alkenlerle izomeridir.
* Her karbon atomu 4 sigma ba yapar.
CH3 - CH - CH2 + 2KOH CH3 -C CH + 2H2O + 2KBr * lk yeleri 3 karbonlu siklo propandr.
I I
Br Br propin CH2

* alkinlerin metal bileiklerinden

CH3
R - C CNa + R - X R - C C - R + NaX H2 C CH2
Siklo propan Metil siklo propan

alkinlerin zellikleri CH3

* doymam olduklar iin katlma tepkimesi verirler.
Br
CnH2n-2 + 2H2 CnH2n+2
Alkin Alkan CH3
1,3 dimetil siklo btan CI
* alkinlere su katlmasyla aldehit ve ketonlar oluur. 1-brom-2-klor
siklo pentan
O
II
HC CH + H - OH CH3 - C - H (Aset aldehit) Siklo Alkenler
Asetilen
O * CnH2n-2 genel formlne uyarlar.
II * Halkal alkenler, alkinlerle izomeri gsterirler.
CH3 - C CH + H2O CH3 - C - CH3 (propanon)
* lk yeleri 3 karbonlu siklo propendir.
Aseton
-2-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -
1
ALKOLLER VE ETERLER
2
Alkoller
Siklo propen Siklo bten siklo 4 3
heksen 1,3 siklo 1) Mono alkoller 2) Poli alkoller
heksadien * molekllerinde bir tane * Farkl karbonlara
CI _ OH grubu bulunduran bal olmak artyla
alkollerdir. birden fazla _OH
CI 2,4 diklorsiklo
heksen grubu bulunduran
alkollerdir.
1o alkol (Primer)

FONKSYONEL GRUPLAR H CH2 - OH

I I
Madde Fonksiyonel Genel rnek R - C - OH CH2 - OH
Grup forml I Etandiol (Glikol)
H
Alkol _ OH R _ OH CH3 _ OH
metanol 2o alkol (Sekonder)

Eter _O_ R_O_R CH3 _ O _ CH3 R-H CH2 - OH

dimetil eter I I
R - C - OH CH - OH
k i m y a a l e m i . c o m

I
O O O CH2 - OH
II II II
Aldehit _C_H R_C_H CH3 _ C _ H propantriol
(Gliserin)
Etanal
3o alkol (Tersiyer)
O O O
II II II R
Keton _C _ R_C_R CH3 _ C _ CH3 I
propanon R - C - OH
I
R
O O O
II II II Alkollerin Eldesi
Asit _ C _ OH R _ C _ OH CH3 _ C _ OH
w w w.

Etonoik asit * Alkil halojenrlerden

(asetik asit)
R - X + NaOH R - OH + NaX
O O O alkil halojenr Alkol
II II II
Ester _C _O_ R_C_O_R CH3_C_O_ C2H5 * Alkenlere su katlmasyla (Markownikov)
etil etanoat
(asetik asit
etil esteri) R - CH = CH2 + H - OH R - CH - CH3
I
Alken OH
* Alkol
* * Aldehit ve ketonlardan
* Fonksiyonel grup izomeresi; ayn karbon saysna - Aldehitler bir kademe indirgenirse 1o alkoller.
sahip alkol-eter, aldehit-keton, asit-ester izomeri - Ketonlar bir kademe indirgenirse 2o alkoller.
gsterirler.
O
II [H2 ]
R-C-H R - CH2 - OH
Aldehit 1o Alkol

O
II [H2 ]
R - C - R R - CH - OH
I
R
2o Alkol

-3-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

* Organik asit ve Esterlerden H O

- Asitler iki kademe indirgenirse 1o alkoller I [O2 ] II
R - C - OH R - C - R + H2O
- Esterlerin indirgenmesiyle 2 mol mono alkoller
I Keton
oluur. R
2o alkol
O O
II [H2 ] II [H2 ] * ncl alkoller ykseltgenemez.
R - C - OH R-C-H R - CH2 - OH
Asit -H20 Aldehit Alkol POL ALKOLLER

* Grignard bileiklerinden - Mono alkollerdeki gibi alkali metallerle tepkime

verirler.
O
II CH2 - OH CH2 - ONa
R - MgX + H - C - H Birincil alkol
I + 2Na I + H2(g)
Form aldehit
CH2 - OH CH2 - ONa
Etendiol
O
II
R - MgX + R - C - H kincil alkol
Aldehit ETERLER
k i m y a a l e m i . c o m

O R-O-R R - O - R
II Basit eter Kark eter
R - MgX + R - C - R ncl alkol
Keton
CH3 - O - CH3 C2H5 - O - C2H5 CH3 - O - C2H5
dimetil eter dietil eter metil etil eter
ALKOLLERN ZELLKLER

* R - OH R-O-H hidrojen ba ierir.

* Ayn karbon sayl ETER lere gre daha yksek C2 H5
scaklkta erir ve kaynarlar.
difenil eter etil fenil eter
* Alkali metallerle tepkime vererek H2 gaz karrlar.
(Na, K)
Eterlerin Eldesi
w w w.

1
R - OH + Na R - ONa + H2(g) * ki mol mono alkolden bir mol su ekilmesiyle
Alkolat 2
2R - OH R - O - R + H2O
* Asitlerle tepkime vererek ESTER leri olutururlar.
* Williamson Senteziyle (Alkolatlardan)
O O
II II R - ONa + R - X R - O - R + NaX
R - C - O H H-O - R R - C - O - R + H2O
Asit Alkol Ester Eter

Eterlerin zellikleri
* Alkollerden su kmasyla ALKEN ler oluur.
* Eterlerden oksijen atomunun ortaklamam elek-
CH3 - CH2 - OH CH2 = CH2 + H2O tronlar bulunduu iin polar yapdadr, krk doru-
Etanol Eten(Etilen) dur.

* 1o alkoller bir kademe ykseltgenirse ALDEHT * Eterlerde Hidrojen ba olmad iin izomerleri
* 2o alkoller bir kademe ykseltgenirse KETON olan alkollerden daha uucudur.
lar oluur.
* Suda iyi znrler.
O
[O2 ] II
R - CH2 - OH R - C - H + H2O
1o alkol Aldehit

-4-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

ALDEHT VE KETONLAR * Birincil alkollerin ykseltgenmesiyle ALDEHT

aldehitlerin ykseltgenmesiyle KARBOKSLL
Aldehitler ASTLER oluur. Yani aldehitler hem indirgenir
hem de ykseltgenir.
O
II * Aldehitlerin ykseltgenmesi KMnO4 ve K2Cr2O7
R - C - H alkanlardaki adlandrmann sonuna bileiklerinin asitli zeltileriyle olur.
-al eki getirilir.
* Aldehitlerin ayrt edici tepkimesi Tollens ve Fehling
ayralarna etki etmesidir.
O O O
II II II - Aldehitler amonyakl gm nitrat zeltisinde Ag+
CH3 -C - H H-C-H CH3 - CH2 - C - H
iyonunu indirgerken (Tollens) kendisi AST te yk-
Etanal Metanal Propanal seltgenir.
(asetaldehit) (formaldehit)
- Aldehitler amonyakl bakr nitrat zeltisinde Cu+2
iyonlarn (Fehling) Cu+1 olarak indirgerken kendi-
Cl O CH3 O
leri asit te ykseltgenir.
I II I II
CH3 - CH - C - H CH3 - CH2 - CH - C - H
2 - klor propanal 2 - metil btanal O O
II [OH-] II
CH3 - C - H + 2Ag+ CH3 - C - OH + 2Ag
k i m y a a l e m i . c o m

Aldehit Tollens Asit

Aldehitlerin Eldesi

* Birincil alkollerin bir kademe ykseltgenmesiyle

O O
O II II
[O] II CH3 - C - H + 2Cu+2 +40H CH3 - C - OH + Cu2O
R - CH2 - OH R - C - H + H2O Aldehit Fehling Asit + 2H2O
1o Alkol Aldehit

* Aldehitler katlma tepkimesi verirler.

* Asitlerin bir kademe indirgenmesiyle
O OH
O O II I
w w w.

II [H+ ] II R - C - H + H - OH R-C-H
R - C - OH R - C - H + H2O + I
Asit Aldehit OH
Aldehit Aldehit hidrat

* Asit klorrden

O O O OH
II II II I
R - C - Cl + H2 R - C - H + HCl R - C - H + NH3 R - CH amonyakl
Asit klorr Aldehit I aldehit
NH2
Aldehitlerin zellikleri

* Bir kademe indirgenirlerse birincil alkoller oluur. * Aldehitlere NH3 katlmas olurken ketonlara NH3
katlamaz.
O H
II [H2 ] II * Aldehitler polimerleme tepkimesi verirler.
R-C-H R - C - OH
Aldehit Alkol KETONLAR
* Bir kademe ykseltgenirse asitler oluur. O O
II II
O O R-C-R R - C - R
II [O] II
basit keton kark keton
R-C-H R - C - OH
Aldehit Asit

-5-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

O O * Ketonlarn en nemli zelliklerinden biri ykseltge-

II II nememeleridir. Bylece Fehling ve Tollens ayra-
CH3 - C - CH3 CH3 - C - C2H5 larna etki etmezler.
dimetil keton btanon
(propanon) (etil metil keton) * Aldehitler polimerleme tepkimesi verirken Keton
lar (aseton = propanon hari) polimerleme tepki-
mesi vermez.
Ketonlarn eldesi
KARBOKSLL ASTLER VE ESTERLER
* kincil alkollerin ykseltgenmesiyle
Karboksilli asitler
H O
I [O] II O
R - C - OH R - C - R + H2O II
I keton R - C - OH R - COOH
R
2o Alkol
CH3
* Alkinlere su katlmasyla; I
yada daha fazla karbon sayl alkinlere su katlr- CH3COOH CH3 - CH - CH2 - COOH
d b a
sa KETON lar oluur.
Etanoik asit 3 - metil btanoik asit
(b - metil btirik asit)
k i m y a a l e m i . c o m

O
II
CH3CH2C CH + H2O CH3 - CH2 - C - CH3
1 - Btin
CH3 OH
Ketonlarn zellikleri I I
HC - COOH CH3 - CH - CH2 - COOH
* Ketonlarda aldehitlerde olduu gibi katlma (NH3 I 3 - oksi btanoikasit
hari) tepkimesi olur. HC - COOH
1,2 propandioik asit
O OH
II I NH2
R - C - R + HCN R-C-R I
I CH3 - CH - COOH
CN HCOOH 2 - Aminopropanoik asit
metanoik
w w w.

asit
O OH (formikasit) CH3 - CH2 - COOH
II I propanoikasit
R - C - R + NaHSO3 R-C-R
I
SO3Na
Asitlerin Eldesi
* Ketonlara Grignard bileiklerinin katlmasyla
* Birincil alkollerin iki kademe ykseltgenmesiyle
ncl alkoller oluur.
O O
O OMgX OH [O] II [O] II
II I H+ I R - CH2 - OH R-C-H R - C - OH
R - C - R + R - MgX R-C-R R-C-R
Alkol Aldehit Asit
keton grignard I I
R R
3o alkol * Esterlerin asitli ortamda su ile tepkimesinden
(hidrolizinden)
* Ketonlar indirgenerek ikincil alkolleri oluturur.
O O
O OH
II II
II Ni I
R - C - R + H2 R-C-H R1 - C - O - R2 + HOH R1 - C - OH + R2 - OH
keton I Ester Asit Alkol
R
2o alkol

-6-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

* Grignard Bileiklerinden * NEML ORGANK ASTLER

O Formik asit
CO2 II O
R - MgX + 0 = C = 0 R - C - OMgX + HX II
HCOOH H - C - OH asit
O
II
R - C - OH + MgX2
Asit
aldehit

* Karboksilat tuzlarndan Formik asit hem aldehit, hem de asit grubu bulundur-
duu iin aldehitten dolay Fehling ve Tollens zel-
R - COONa + HBr R - COOH + NaBr tisine etki eder.
Karboksilat Asit
tuzu
Asetik asit
Karboksilli asitlerin genel zellikleri
O
II
* Metallerle tekimeye girerek H2 gaz karrlar. CH3 - C - OH sirkenin ekiliini veren asittir.
(CH3 - COOH) (meyvelerde bulunur)
k i m y a a l e m i . c o m

+1 1
R - COOH + Na R - COONa + H2(g)
2 Ya asitleri

+2 * Molekllerinde karbon says ift olan, dz zincirli

2R - COOH + Mg (R - COO)2Mg + H2(g)
monokarboksilli asitlere ya asitleri denir.

* Doymu ya asitleri kat ve hayvansal yalarda

* Bazlarla ntrleme tepkimesi verirler. bulunur.
RCOOH + KOH RCOOK + H2O * Doymam ya asitleri de ift sayda karbon atomu
Asit Baz Tuz
ierir. Dz zincirde ift ban varl asidi doyma-
m hale getirir.
* Tuzlarla tepkimeye girerek CO2 gaz karrlar.
w w w.

* Sv yalar doymam ya asitlerinden oluur.

* ki mol mono asitten 1 mol su karsa Anhidritler
oluur. * Doymam ya asitleri hidrojenle doyurularak
margarinler oluur.
O O O O
II II II II OPTK ZOMER
R - C - O H + OH - C - R R - C - O - C - R - H2O
Asit Asit Anhidrit
- Bir karbon atomuna drt farkl atom ya da grup
balysa, bu tr karbon atomuna asimetrik karbon
atomu denir.
* Ester oluumu
H COOH
O O I I
II II F - C * - Br H - C * - OH
R - C - O H + H O- R R - C - O - R + H2O
Asit Alkol Ester I I
Cl CH3
brom flor klor metan st asidi
* Asitler indirgenerek aldehitleri ve alkolleri olutu-
rurlar.
- Bu tr bileikler biri dierinin ayna grnts olan
iki tr molekl olutururlar. Bu tr izomeriye optik
O O
II [H2 ] II [H2 ] izomeri denir. Buna gre bir maddenin optik
R - C - OH R-C-H R - CH2 - OH izomeri gstermesi iin asimetrik karbon atomu
Asit Aldehit Alkol iermesi gerekir. Byle maddeler optike aktiftir.

-7-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

* Dzlem polarize k asimetrik karbon atomu bulun 2- Asit klorrlerden

duran zeltilerden geirilirse, n yaylma dzle-
mi saa veya sola doru evrilir. O O
II II
R - C - Cl + H O - R R - C - O - R + HCl
COOH COOH
I I
H - C * - OH HO - C * - H Esterlerin Genel zellikleri
I I
CH3 CH3 - Ho kokulu maddelerdir. Parfmeride kullanlrlar.
D - st asidi L - st asidi - Ester moleklleri arasnda hidrojen ba olu
mad iin ayn karbon sayl asitlere gre daha
* Polarize k saa evriliyorsa (+), sola evriliyorsa dk scaklkta kaynarlar.
( - ) iareti kullanlr.
1- Esterleme tersi olan hidroliz olaynda ester, kar-
* D- ve L- izomerleri birbiriyle ters etkiye sahip boksilli asit ve alkole dnr.
olduklar iin bu iki izomerin eit miktarda karm
optike aktiflii kaybeder. Bu tr karmlara rase- O O
mik karm (rasemat) ad verilir. II Asit II
R - C - O - R + HOH R - C - OH + R + OH
Asit Alkol
ESTERLER
k i m y a a l e m i . c o m

2- Esterlerin baz ortamdaki hidrolizine sabunlama

Karboksilli asit molekl ve alkol moleklnn tep denir.
kimesinde su molekl ile birlikte oluan maddeye
ester, olaya da esterleme denir. O O
II Sabun II - +
O O R - C - OR + NaOH R - C - ONa + R - OH
II esterleme II
sabun
R - C - OH + O H - R R - C - OR + H2O
hidroliz
YALAR

* Esterleme olay bir denge tepkimesidir. Ya asitlerinin gliserinle oluturduu esterlere ya

denir.
Adlandrma
O
w w w.

* nce alkolden gelen alkil grubunun ad yazlr. CH2 - O - C - R

Sonra asitin -ik asit ksm kaldrlr ve yerine -at eki CH2 - OH O
O
getirilir.
3R - C + CH - OH CH - O - C - R + 3H2O
OH O
O O CH2 - OH
II II CH2 - O - C - R
CH3 - C - O C2H5 C2H5 - C - OCH3 Gliserin
ya
etil etanoat metil propanoat

* Bir baka adlandrma nce asit ad, sonra alkolden Yalar yaplarna giren asitlere gre e ayrlrlar.
gelen alkil isminin sonuna ester szc eklenir.

O O a) Kat Yalar Doymu ya asitlerinin oluturduk

II II lar esterlerdir. Hayvansal yalar bu trdendir.
CH3 - C - O C2H5 CH3 (CH2)2 - C - OCH3
asetik asitin etil esteri btanoik asitin metil esteri b) Sv Yalar Doymam ya asitlerinin olutur
(etanoik asitin etil esteri) duklar esterlerdir. Zeytin yai pamuk ya,
soya ya gibi.
Esterlerin Eldesi
1- Karboksilli asitlerle Alkollerin tepkimesinden c) KuruyanYalar Yaplarnda ok sayda ift ba

O O bulunur. Ak havada brakldklarnda havann

II H+ II oksijeni ift balar krar. Katlamaya balar.
R - C - OH + H O - R R - C - O - R + H2O

-8-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

* Yaplarnda ift ba bulunduran doymam yalar Ni Dissakkaritler

katalizrlnde H2 ile doyurularak margarinler
oluur. * ki monosakkarit moleklnden 1 molekl su k-
masyla oluan karbonhidratlardr.
Deterjanlar
* Genel formlleri C12 H22 O11 dir.
- Yaplar sabuna benzeyen bileiklerdir.
* En nemlileri sakkaroz (ay ekeri), laktoz, maltoz
- Farklar, Ca+2ve Mg+2 iyonu ieren sert sularda ve sellobiyozdur.
da ie yararlar.
C6H12O6 + C6H12O6 C12H22O11 + H2O
glikoz fruktoz sakkaroz
KARBONHDRATLAR

klorofil Polisakkaritler
CO2 + H2O + Gne (CH2O)n + O2
Enerjisi fotosentez
* ok sayda monosakkaritin birlemesiyle oluurlar.
karbonhidrat
Genel formlleri (C6H10O5)n dir.

* En nemlileri niasta, selloz, glikojendir.

Karbonhidrat lar yaplarnda aldehit veya keton
grubu bulunduran polialkollerdir.
k i m y a a l e m i . c o m

* Niasta; buday, patates ve msrda bol miktarda

bulunur.

* Selloz; bitkilerin yap ta olup en bol bulunan

polisakkarittir.
Monosakkaritler Disakkaritler Polisakkaritler
* Glikojen; hayvanlarn karbonhidrat deposudur.
Karacier ve kaslarda bulunur.
Monosakkaritler
ALFATK AMONYAK TREVLER
- Daha basit ekerlere ayrlamayan polihidroksi alde-
hit veya ketonlardr.
1- AMNLER
- Suda znen tatl maddelerdir.
* Amonyaktaki hidrojen atomlar yerine alkil grupla-
w w w.

rnn gemesiyle oluan bileiklerdir.

- En nemlileri glikoz, fruktoz ve galaktoz dur.
.. .. .. ..
H-N-H R-N-H R-N-H R-N-R
CHO CH2OH CHO
I I I I I I I
H - C - OH C=O H - C - OH H H R R
I I I amonyak birincil amin ikincil amin ncl amin
H - C - OH HO - C - H H - C - OH
I I I
H - C - OH H - C - OH H - C - OH
I I I H NH2
H - C - OH H - C - OH H - C - OH I
I I I CH3 - N - H CH3 - NH - CH3
CH2OH CH2OH CH2OH metil amin siklo hekzil amin dimetil amin
Glikoz Fruktoz Galaktoz

Bu bileiin kapal formlleri ayn (C6H12O6) yap * Doymam azot bileikleri hidrojenlenirse aminler
oluur.
formlleri farkl birbirinin izomeridir.

* inde aldehit grubu bulunduran monosakkaritler Ni

Fehling ve Tollens zeltisine etki ederek burdaki R - C N + 2H2 R - CH2 - NH2
nitril amin
iyonlar (metal) indirgerler.

* Aminler kt kokulu bileiklerdir.

-9-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

* Aminlerde N - H ba bulunduundan hidrojen ba * Proteinlerin yap talar olan amino asitler canl-
ierirler. Erime ve kaynama noktalar bu nedenle lnda temelidir.
yksektir.
* ncl aminlerde hidrojen ba yoktur. * Amino asitler proteinlerden hidroliz ile elde edilir-
* Suda iyi znrler. zeltileri bazik zellik gsterir. ler.

AMTLER * Suda iyi znrler. Hem asit hem de baz grubu

tadklar iin i tuz olutururlar.
- Karboksilli asitlerin, karboksil gruplarndaki
O * Amfoter zellik gsterirler.
II
- C - OH (OH) gruplar yerine NH2 grubunun * Bir amino asit moleklyle, dier amino asit
gelmesiyle oluurlar. moleklnn su k ile birbirine balanmasna
peptitleme denir.
O
II * ok sayda amino asit moleklnn peptitleme-
R - C - NH2 sine polipeptit denir. Proteinler birer polipeptitdir.
amit

* Asitlerdeki -ik yada -oik asit ekleri kaldrlarak -amit

szc getirilir.
k i m y a a l e m i . c o m

O O AROMATK HDROKARBONLAR VE AROMATK

II II BLEKLER
H - C - OH H - C - NH2
formik asit formamit BENZEN (C6H6)

H
O O C
II II
CH3 - C - OH CH3 - C - NH2
asetik asit asetamit H C C H

H C C H

C
O O
w w w.

II II H
CH3 - CH2 - C - NH2 H2N - C - NH2
propiyonamit (propanamit) re - Benzen ve dier aromatik bileikler yazlrken kar-
bon ve hidrojenler gsterilmez. Benzen formlnde
* Hidrojen ba ierdiklerinden suda iyi znrler. her kede bir karbon ve bir hidrojen bulunur.

* Amitler ntr bileikleridir. Asit ve bazlarla tepkime - Tm karbon balar ayn kuvvettedir. Bu nedenle
vermezler. katlma tepkimesi vermez. Yer deitirme tepkime-
si verirler.
* RE: Sentetik olarak elde edilen ilk organik bileik-
tir.

AMNO ASTLER
naftalin (C10H8) antrasen (C14H10)
Yaplarnda hem amino (-NH2), hem de karboksil
grubu (-COOH) bulunduran bileiklerdir. - Benzen halkasna bir atom ya da grup balysa yeri
sylenmez.
COOH
I Br CI
H2 N - C - H
I
R
monobrombenzen monoklorbenzen

-10-
 ORGANK KMYA - DERS NOTLARI -

CH3 NH2 OH Uygun artlarda Ni katalizrlnde H2

CH2OH katlarak siklohekzona dnr.

Ni
+ 3H2
Toluen Anilin Fenol Benzialkol

COOH
Nitro Benzen
O O O
II II II
C-H C - OH O -C - COH2 NO2

Benzaldehit Benzoikasit Asetil salisilik asit

(aspirin)

* Benzen halkasna iki atom veya grup balysa -orto, * Toluene mol NO2 katlrsa trinitrotoluen oluur.
-meta, -para n ekleri alarak adlandrlrlar. Patlayc zellik gsterir.

CH3
X X
k i m y a a l e m i . c o m

X
X NO2 NO2
X
orto - X
meta - para -

NO2
NO2 NH2 CH3
Trinitrotoluen (TNT)
NO2 NH2

FENOL
1,2 dinitro benzen 1,3 di amino benzen
(ortodinitro benzen) (meta di amino benzen) CH3 OH
1,4 di metil benzen
(para di metil benzen) * Alkole benzemesine ramen alkol
deildir. Suda zndnde zayf
AST zellii gsterir.
w w w.

* Benzene iki metil grubunun balanmasyla ismi

ksilen olur. Fenol
(fenikasit)
CH3 CH3 CH3
CH3
CH3 ANLN
o - ksilen para - ksilen
CH3 NH2
meta - ksilen

* Zayf baz zellii gsterirler.

* Benzen; takmrnn damtlmasndan, petrol-
den, Asetilenin basn altndan polimerlemesiyle
elde edilir. Amino benzen
(Anilin)
3 C2 H 2 C6H6
Asetilen Benzen

* Kolaylkla katlmc tepkime vermezler.

* Yer deitirme tepkimesi verirler.

Cl
+ Cl2 + HCl

-11-