ALDEHİT VE KETONLAR

LOGO
Karbonil Grubunun Yapısı

Ketonlar
Aldehitler

O Karbonil O

grubu
R R
R H

sp2
Aldehit ve Ketonların Adlandırılmaları
IUPAC sisteminde, alifatik aldehitler, ilgili alkanın sonuna -al eki koyarak adlandırılırlar.

O O O

H H H H

Metanal Etanal Propanal

Formaldehit Asetaldehit Propiyonaldehit

O
O

Cl H
H

Fenil etanal
5-Kloropentanal Fenilasetaldehit
Aldehit ve Ketonların Adlandırılmaları

-CHO grubu bir halka sistemine bağlı olan aldehitler, karbaldehit son eki eklenerek adlandırılırlar.

O O O

H H H

Benzenkarbaldehit Siklohekzankarbaldehit 2-Naftalinkarbaldehit

Benzaldehit
 O
O

H
H

HO

OCH3
 Alifatik ketonlar ilgili alkan adının sonuna –on eki getirilerek adlandırılır.

O O O

Bütanon 2-Pentanon 4-Penten-2-on

Etil metil keton Metil propil Keton Allil metil keton

O O

Aseton Asetofenon Benzofenon

Alıştırmalar

Her birini aldehit veya keton olarak sınıflandırın.

 Alıştırmalar
Aşağıdakilerin her birini isimlendirin:
Alıştırmalar

Her birinin yapısal formüllerini çizin:

Fiziksel Özellikleri
Polar Karbonil Grubu
 Kaynama Noktaları

Aldehitler ve ketonlar
Polar karbonil gruplarına (C=O).
+ -
C=O
• Polar gruplar arasında etkileşimlere.
+ - + -
C=O ------- C=O
• Aynı kütledeki alkanlar ve eterlerden daha yüksek
kaynama noktalarına.
• Aynı kütledeki alkollerden daha düşük kaynama
noktalarına sahiptirler.
Kaynama Noktalarının Karşılaştırılması
Alıştırmalar
 Suda Çözünürlükleri

Aldehitler ve ketonlardaki karbonil grubunun elektronegatif O atomu, suyla

hidrojen bağı oluşturur.
 Aldehitlerin Sentezleri

Aldehitlerin hazırlanması

1. Birincil alkolleri Swern yükseltgemesiyle veya Piridinyum

klorokromat kullanarak yükseltgemesiyle
2. Alkenlerin ozonlanmasıyla
3. Açil klorürler, Esterler ve Nitrillerin indirgenmesiyle
1. Primer Alkollerin Yükseltgenmesi

1) DMSO, (COCl)2
R OH R H
2) Et3N

1oAlkolün aldehite Swern yükseltgenmesi

PCC
R OH R H
CH2Cl2

1oAlkolün aldehite PCC ile yükseltgenmesi

2. Alkenlerin Ozonlanması
3.Açil Klorürler, Esterler ve Nitrillerin İndirgenmesi

Teorik olarak karboksilik asitlerin indirgenmesiyle aldehitlerin hazırlanması mümkün

olmalıdır. Kullanılan indirgeme reaktifi LiAlH4 bunun uygulanması mümkün değildir. Çünkü
aldehit ara basamağından alkole kadar indirgeme gerçekleşir.

Bu reaksiyonu başarmak için karboksilik asit yerine, daha kolay indirgenen karboksilik asit
türevlerini ve LAH den daha az reaktif alüminyum hidrür türevi kullanmak gerekir.
3.Açil Klorürlerden Aldehitler

O O O

SOCl2 1. LiAlH(O-t-Bu)3, Et2O, -78 oC

R OH R Cl R H
2. H2O
Karboksilik asit
1o Alkol
 3.Ester ve Nitrillerden Aldehitler
Hem esterler hem nitriller DIBAL-H tarafından aldehite indirgenebilirler.

Al

Diizobutilalüminyum hidrür
DIBAL-H

O OAl(i-Bu)2
(i-Bu)2AlH
Oet H
Hekzan, -78 oC OEt

O
H2O
H

(i-Bu)2AlH NAl(i-Bu)2 O
CN H2O
o
H H
Hekzan, -78 C
 Alıştırmalar
1. Aşağıdaki 1,2 ve 3 dönüşümleri için reaktifler üretiniz.
O O O
1 OH 2 Cl 3 H

2. Aşağıdaki tepkimenin ürünü nedir?

O
O
1. DIBAL-H, hekzan, -78 oC
?
2. H2O

3. Benzilalkolden başlayarak feniletanal eldesinin sentez aşamalarını gösterin.

H
OH ?
O

4. Propanal’in aşağıdaki bileşiklerden nasıl sentezlendiğini gösterin.

a) Propanol
b) Propanoik asit
 Ketonların Sentezleri

Ketonların hazırlanması

1. İkincil alkollerin yükseltgemesiyle

2. Alkenlerin ozonlanmasıyla
3. Arenlerin Friedel-Crafts açillenmesiyle
4. Nitrillerden
1. Sekonder Alkollerin Yükseltgenmesi

OH Swern Yüks. veya O

yükseltgeme reaktifleri
R R' R R'

2. Alkenlerin Ozonlanması
R R'' 1. O3 R R''
O + O
R' H 2.Me2S R' H

Keton Aldehit
3. Arenlerin Friedel-Crafts açillenmesi

O
O
AlCl3 R
+ + HCl
R Cl

4. Nitrillerden ketonlar
N-Mg+X O +
+
H3O 2+
R N + R' MgX R R' R R' + NH4 + Mg + X-

N-Li+ O +
+
H3O
R N + R' Li R R' + NH4 + Li+
R R'
 Alıştırmalar

1. 1-Butanolden 5- nonanon sentezleyin.

2. 2-siyanopropandan 2-metil-1-fenilpropanon sentezleyin
3. Hekzanoik asit metil esterden hekzanal sentezleyin.
 Karbonil Grubunun Reaksiyonları
Nükleofilik Katılma

O OH

+ Nu-H
R H R H
Nu
 Karbonil Grubunun Reaksiyonları
Reaktif kuvvetli bir nükleofil olduğu zaman (Nu:-), katılma, üçgen düzlemsel yapıdaki
karbonil bileşiğini, düzgün dörtyüzlü yapıdaki bir ürüne dönüştürür.

(a )

N u
R ' N u
- H -N u

:
:

:
O : O H + :N u -
- O
:

:
N u : R '

:
R R '
R
R

(b )
D ü z g ü n d ö rty ü z lü D ü z g ü n d ö rty ü z lü
Ü ç g e n d ü z le m araü rü n ü rü n
(v e e n a n tio m e ri) (v e e n a n tio m e ri)
 Karbonil Grubunun Reaksiyonları

Bir asit kataliz varlığında ve nükleofil zayıf olduğunda, karbonil oksijenin asitle tepkimesi
sonucunda karbonil grubunun elektrofilliği artırılır.
B asam ak 1

R '
R ' + R '

:
:

O + H -A O H
-
O H + + A :-
:

+

:
:
R R R

B asam ak 2
H

+ N u: N u :
R ' + -
:A
:

:
O H :N u -H O H O H + H -A
R ' R '
:
:

:
R
R R
Karbonil Grubunun Reaksiyonları
- -
O O

+
+
R
H R R'

A
l
d
e
h
i
t Keton

Nu

:
OH

:
R'
R

Düzgün dörtyüzlü
ürün
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması
Aldehit ve ketonlar, alkollerle reaksiyona girerek bir denge tepkimesiyle yarı-asetallere veya asetallere dönüşürler.

Yarı-Asetaller
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması
Yarı-asetal oluşum tepkimesi asitler ve bazlarla katalizlenir.
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Asetaller
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Asetaller
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Halkalı (Siklik) Asetaller

Aldehit ve ketonlar1,2-diol’ün fazlasıyla ve eser miktardaki asitle etkileştirilirse halkalı asetaller oluşur.

O
O O
+
H
O H
3O
+ O
H + HO
R R
' R R
' 2

K
eto
n H
alk
alia
seta
l
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Asetallerin Koruyucu grup olarak kullanılması

Asetaller sulu asitli ortamda aldehit ve ketona hidroliz olmalarına karşın bazik ortamlarda kararlıdırlar.

R
'
O O
R
' -
H
O
T
e
p
k
i
me
o
l
ma
z
H
O
2
RH

O O HO-
Tepkime olmaz
H2O
R R'
Halkali asetal
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Asetallerin Koruyucu grup olarak kullanılması

Asetaller, aldehit ve ketonları bazik ortamda istenmeyen reaksiyonlardan korumak için kullanılırlar.
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Asetallerin Koruyucu grup olarak kullanılması

 Alıştırmalar
Aşağıdaki dönüşümü gösteriniz.
O O H

O O
O E t

A B
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Tiyoasetaller
Aldehit ve ketonlar tiollerle tepkime vererek tiyoasetalleri oluştururlar.
Karbonil Grubuna Alkollerin Katılması

Tiyoasetaller
Tiyoasetaller hidrojen ve Raney Ni le tepkimeye girerek hidrokarbonları oluştururlar. Raney Ni adsorbe
hidrojen içeren özel bir Ni katalizörüdür.
 Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması

Aldehit ve ketonlar, birincil aminlerle iminleri, ikincil aminlerle enaminleri oluştururlar.

 Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması

İminler
 Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması

Oksimler ve Hidrazonlar

Hidroksil amin (NH2OH), hidrazin (NH2NH2), fenil hidrazin (C6H5NHNH2) ve 2,4-dinitro fenil hidrazin gibi
sübstitüe hidrazin bileşikleri, aldehit ve ketonlarla C=N türevleri oluştururlar.

O
H RN
H2
R N
NH N
O2

N N
Ho
rR'

H
o
r
R
' H
o
r
R
' O
2N

H
i
d
r
az
o
n 2
,4
-f
enilh
id
ra
zon
O
k
s
i
m
 Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması

Wolff-Kishner İndirgenmesi
Bir ketonun hidrazin ve bir bazla ısıtılmasını içeren Wolff-Kishner indirgenmesiyle, bir keton bir metilen
grubuna indirgenir.
 Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması

Wolff-Kishner İndirgenmesi
 Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması

Enaminler
Karbonil Grubuna Birincil ve İkincil
Aminlerin Katılması
Karbonil Grubuna Hidrojen Siyanür
Katılması
Hidrojen siyanür, aldehit ve çoğu ketonların karbonil grubuna katılarak siyanohidrin bileşiklerini
oluşturur.
Karbonil Grubuna Hidrojen Siyanür
Katılması
Asitli ortamda hidroliz, siyanohidrinleri α-hidroksi asitlere veya α, β-doymamış asitlere dönüştürür.
Karbonil Grubuna Hidrojen Siyanür
Katılması

Bir siyanohidrin LAH’le indirgenmesi β-aminoalkol verir

Alıştırmalar

Aşağıdaki reaksiyonunun nasıl yapılacağını gösteriniz.

 Karbonil Grubuna Yilür(Yilid) Katılması
Wittig Tepkimesi
Aldehit ve ketonlar fosfor yilüriyle tepkimeye girerek alken ve trifenilfosfin oksit verirler. Bu tepkimeye Wittig
tepkimesi denir.

Fosfor yilürler, genellikle trifenil fosfinden ve birincil veya ikincil alkil halojenürlerden elde edilirler.
Karbonil Grubuna Yilür(Yilid) Katılması
Wittig Tepkimesi
Alıştırmalar

1. Wittig tepkimesini kullanarak 2-metil-1-fenilprop-1-en bileşiğini sentezleyiniz.

2. Wittig tepkimesini kullanarak 2-fenil-prop-1-en bileşiğini sentezleyiniz.
3. Wittig tepkimesini kullanarak 2-siklopentil-eten bileşiğini sentezleyiniz
 Aldehitlerin Yükseltgenmesi

Bayer-Villiger Yükseltgenmesi
Aldehitlerin Yükseltgenmesi
 Karbonil Grubunun İndirgenmesi

1. Wolff-Kishner İndirgenmesi
2. Clemensen İndirgenmesi
3. Tiyoasetal oluşumu ve Raney Ni ile indirgenmesi
4. İndirgenme reaktifleri ile indirgenmesi

Ketonun amalganlanmış çinko içeren hidroklorik asitle reaksiyonu ile metilen grubuna indirgenmesi olarak bilinir.
Aldehit ve Ketonların Kimyasal Analizleri

Aldehit ve ketonlar amonyak türevleriyle verdikleri tepkimeler aracılığıyla ayırt edilebilirler. 2,4-dinitrofenil
hidrazin ve hidroksil amin, aldehit ve ketonlarla reaksiyona girerek çökelek oluştururlar.

Tollens Denemesi (Gümüş Ayna Denemesi)

Gümüş Aynası
Aldehit ve Ketonların Katılma Tepkimelerinin
Özeti
Aldehit ve Ketonların Katılma Tepkimelerinin
Özeti
Aldehit ve Ketonların Katılma Tepkimelerinin
Özeti
 Alıştırmalar
1. Propanalin, aşağıdaki reaktiflerin herbiriyle tepkimeye girdiğinde oluşacak ürünlerin yapısal formüllerini yazınız.
a) Sulu NaOH çözeltisi içinde NaBH4
b) C6H5MgBr, sonra H3O+
c) LiAlH4, sonra H2O
d) Ag2O, HO-
e) (C6H5)3P+-CH2-
f) H2 ve Pt
g) 1,2-Etandiol ve HA
h) Ag(NH3)2+
i) Hidroksilamin
j) Fenil Hidrazin
k) Soğuk seyreltik potasyum permanganat
l) 1,2 etantiyol, HA
m) 1,2 etantiyol, HA sonra Raney Ni
n) mCPBA
2. Fenil siklopentil keton bileşiğine m-kloroperbenzoik asit (mPBCA) ile olan reaksiyonunu mekanizma ile birlikte
gösterin.
Company Logo