Recenzent: dr Agnieszka Szplit

Doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki (2006), Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie],
magister filologii angielskiej Uniwersytetu Śląskiego (2000), adiunkt na Wydziale Pedagogicznym i Artystycznym
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. Prowadzi zajęcia z metodyki nauczania języka angielskiego
w przedszkolu i klasach 1–3 i przedmiotów jej pokrewnych, jest także opiekunem praktyk studenckich w zakresie
nauczania języka angielskiego. Wypromowała wiele prac licencjackich poświęconych nauczaniu dzieci języka
obcego. Nauczyciel dyplomowany, doświadczony doradca i konsultant metodyczny, inspektor szkół językowych
EAQUALS w Europie, trener nauczycieli prowadzący warsztaty szkoleniowe (np. dla PASĘ, EduNation]
i e-konferencje (Mac Edukacja). Autorka wielu publikacji z zakresu metodyki nauczania języka angielskiego,
psychodydaktyki i pedeutologii. Współautorka Eaąuals Framework For Teacher Training and DeveIopment (2011)
uznawanego za podstawę programową kursów dla nauczycieli w Europie.

Tytuł programu:
MULTISENSORYCZNA NAUKA JĘZYKA ANGIELSKIEGO W PRZEDSZKOLU.
PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA DZIECI W WIEKU 3–6 LAT

Autorka programu:
Ewa Wodzicka-Dondziłło

Wydawca: Wydawnictwo JUKA-91

Akt prawny, w oparciu o który dokonano analizy zgodności programu nauczania

z podstawą programową:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie

podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej
kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością
intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla
branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej
do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej
(http://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2017/356)

Informacje ogólne

Program Ewy Wodzickiej-Dondziłło jest zgodny z Podstawą programową wychowania

przedszkolnego dla przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego z dnia 14
lutego 2017 r. Przeznaczony jest dla nauczycieli języka angielskiego pracujących
z dziećmi w wieku 3–6 lat.

Program zawiera 55 stron tekstu, w tym 48 stron programu oraz spis wykorzystanej
literatury i przykładowe scenariusze zajęć.

Program Multisensoryczna nauka języka angielskiego w przedszkolu. Program nauczania

języka angielskiego dla dzieci w wieku 3–6 lat został podzielony na 11 rozdziałów,

w
w których przedstawiono założenia programu (rozdział I), opisano uczestników procesu
edukacyjnego, a zatem dzieci, nauczycieli, rodziców i dyrektora (II), scharakteryzowano
optymalne warunki realizacji programu (III), cele nauczania (IV) i treści (V) oraz
procedury ich realizacji (VI), opisano zakładane osiągnięcia uczniów (VII) i sposoby ich
kontroli (VIII). Autorka wskazuje również na walory programu (rozdział IX)
i przedstawia spis wykorzystanej literatury (X), dołącza także dwa przykładowe
scenariusze lekcji do wykorzystania przez nauczycieli (XI).

Opis programu i opinia merytoryczna

Wszelkie działania edukacyjne podejmowane w przedszkolu stanowią podwaliny

do dalszej nauki, tworzą bazę do wykorzystania w kolejnych etapach edukacyjnych.
Nauczanie języka angielskiego ma na celu przede wszystkim motywowanie, zachęcanie,
stwarzanie sytuacji sprzyjających odkrywaniu świata, jak i wykorzystywanie
naturalnych predyspozycji dziecka do rozwijania umiejętności językowych1. Jednakże
działania podejmowane przez nauczycieli muszą być dostosowane do określonego
wieku dzieci i ich predyspozycji psychicznych i fizycznych. Rozpoczęcie nauki języka
obcego we wczesnych latach życia jest możliwe dzięki wykorzystaniu choćby ciekawości
poznawczej dzieci, ich chęci poznawania świata, doświadczania go wszystkimi zmysłami
i stopniowego, coraz lepszego rozumienia. Edukacja językowa jest ułatwiona dzięki
naturalnej potrzebie komunikacji oraz łatwości naśladowania dźwięków mowy
wynikającej z dużej plastyczności organów mowy i wrażliwości na dźwięki. Celem
rozwijania umiejętności językowych jest również kształtowanie osobowości, tolerancji
i kultury dziecka, pogłębianie jego wiedzy o otaczającym go świecie oraz wspieranie
jego rozwoju poznawczego i emocjonalnego. Autorka programu słusznie zauważa, że
proces edukacji dzieci ma charakter holistyczny, a zintegrowanie odbywa się na wielu
płaszczyznach. Przedstawiony program Multisensoryczna nauka języka angielskiego
w przedszkolu. Program nauczania języka angielskiego dla dzieci w wieku 3–6 lat odnosi się
do założeń rozwoju holistycznego, i zmierza w kierunku zaspokojenia
odmiennych potrzeb dzieci o różnych stylach uczenia się czy typach inteligencji
poprzez zapewnianie stymulacji wielozmysłowej.

Założenia programu, przedstawione w rozdziale I, to charakterystyka kontekstu

społeczno-edukacyjnego procesu uczenia się–nauczania oraz opis wybranych koncepcji
pedagogicznych. Stanowią one spójną podbudowę teoretyczną programu nauczania.
Multisensoryczna nauka języka angielskiego uwzględnia podmiotowość dziecka i
aktywizuje wszystkie jego zmysły w celu wspomagania wszechstronnego rozwoju, przy
jednoczesnym poznawaniu języka obcego. Program w swoich założeniach nawiązuje do
teorii inteligencji wielorakich, dzieci zaś uczą się przez zabawę, w radosnej i przyjaznej
atmosferze. Włączenie zagadnienia dotyczącego rozwoju wrażliwości interkulturowej
jest dodatkowym elementem stanowiącym o nowoczesnym i wartościowym ujęciu
procesu uczenia się języka obcego. Stwierdzić można, że przedstawiony do opinii
program w swoich założeniach teoretycznych odzwierciedla tendencje istniejące we
współczesnej metodyce nauczania języka angielskiego.
Rozdział II programu zawiera charakterystykę uczestników procesu
edukacyjnego–dzieci, nauczycieli, rodziców i dyrekcji przedszkola lub szkoły
organizującej edukację małego dziecka.

1
P. Edelenbos, R. Johnstone, A. Kubanek, The Main Pedagogical Principles Underlying the
Teaching Languages to Very Young Learners, European Comission, Brussels 2006, s. 29, 37.
 Szczegółowy opis procesów rozwojowych dzieci i ich zachowań w określonym roku
życia sugeruje wyraźne skupienie uwagi autorki programu na podmiocie procesu–
dziecku. Program zawiera niezmiernie przydatny dla nauczycieli opis procesów
rozwojowych zachodzących u uczniów w wybranym przedziale wiekowym: trzylatków,
czterolatków, pięciolatków i sześciolatków. Ewa Wodzicka-Dondziłło szczegółowo
przedstawia cechy rozwojowe dzieci w kilku obszarach, do których zalicza: czas
koncentracji uwagi, rozwój ruchowy, motorykę małą, rozwój poznawczy, rozwój
społeczno-emocjonalny oraz rozwój językowy. Opis każdego z obszarów zawiera
charakterystykę wybranych, istotnych dla danego roku życia cech dzieci oraz pokazuje
zmiany zachodzące wraz z wiekiem. Pozwala on na stopniowanie trudności zadań
przez nauczyciela w korelacji z przebiegiem rozwoju uczniów. W opisie tym widoczny
jest zamysł praktyczny, wybrano bowiem te aspekty rozwoju, które mają bezpośredni
związek ze sposobem organizowania zajęć językowych. W programie odnaleźć można
również praktyczne wskazówki metodyczne dotyczące nauczania języka obcego. Autorka
zawarła w nich zarówno rady praktyczne, jak i opis przykładowych technik i aktywności
stymulujących rozwój językowy dzieci. Stanowi to materiał bardzo cenny z punktu widzenia
nauczyciela.
Jednym z kluczowych czynników wpływających na efektywność wczesnej nauki
języków obcych jest osoba nauczyciela. W programie część dotycząca nauczycieli rozpoczyna
informacja o wymaganiach formalnych dotyczących podjęcia pracy. Kolejno Ewa
Wodzicka-Dondziłło charakteryzuje najważniejsze cechy dobrego nauczyciela i oczekiwania
społeczne, jakie wobec niego się pojawiają. Wskazuje również na różnice pomiędzy specyfiką
pracy nauczyciela wychowania przedszkolnego i nauczyciela filologa.
Program porusza ważny aspekt procesu edukacyjnego, jakim jest współpraca
rodziców i nauczycieli języka angielskiego. Autorka przypomina, jak istotne jest odpowiednie
motywowanie dziecka przez rodziców, oraz informuje, w jaki sposób nauczyciel może
wspomagać rodzica w jego działaniach. Uwrażliwienie nauczyciela na konieczność
podejmowania współpracy z rodzicami jest z pewnością atutem opiniowanego
programu. W programie ujęto również rolę dyrektora we wprowadzaniu
innowacji pedagogicznych.
Rozdział III programu przedstawia optymalne warunki procesu
edukacyjnego, podczas którego ma być on realizowany. Opis dotyczy sali dydaktycznej
(w tym jej wyposażenia) i materiałów dydaktycznych wykorzystywanych przez
nauczyciela, przedstawia także plan czasowy realizacji programu. Program oferuje
interesującą bazę pomocy dydaktycznych wspomagających rozwój językowy dzieci.
Przedstawia również dwa warianty czasu realizacji uzależnione od takich czynników, jak
wiek dzieci, częstotliwość zajęć językowych oraz stopień integracji treści kształcenia
językowego z edukacją przedszkolną. Plan podstawowy przewiduje po dwa spotkania
tygodniowo, od 25 do 35 minut, w zależności od wieku dzieci, plan optymalny zaś stanowi
pełną integrację nauczania języka angielskiego z treściami wychowania przedszkolnego.
Autorka przedstawia również wskazówki, jak organizować zajęcia w licznych grupach.
Cele nauczania zapisane w programie (rozdział IV) są zgodne z wytycznymi
zawartymi w podstawie programowej. Są dobrane trafnie i adekwatnie do planowanych
warunków realizacji programu, są też realistyczne. Podzielone zostały na cele ogólne,
szczegółowe i językowe. Mimo wyraźnego ich podziału program wskazuje jednak
na ich integrację. Zawiera bowiem szczegółowy opis sposobów realizacji celów edukacji
przedszkolnej oraz celów szczegółowych, wynikających z podstawy programowej, na
zajęciach języka obcego. Opisane zostały zarówno warunki, jak i sposoby realizacji
celów, które sformułowano jako wskazówki metodyczne dla nauczycieli. Program
podaje również przykłady integracji treści kształcenia językowego z wychowaniem
przedszkolnym, z rozdzieleniem na cztery obszary rozwoju dziecka: rozwój fizyczny i
ruchowy, emocjonalny, społeczny i poznawczy. Opis celów dydaktycznych jest
szczegółowy i praktyczny, pokazuje bowiem nauczycielom konkretne przykłady.
Cele językowe zostały dostosowane do obowiązujących w Europie standardów
kształcenia językowego. Zgodnie z naturalnym procesem rozwoju kompetencji
językowych u dzieci wyróżnione są cele w zakresie słuchania i rozumienia oraz
mówienia. Program wskazuje również cele związane z przygotowaniem do nauki
pisania.
Rozdział V programu zawiera treści nauczania w układzie spiralnym.
Wyróżnione są zakres tematyczny, sytuacje i funkcje komunikacyjne oraz kategorie
gramatyczne wybrane dla danego wieku, wprowadzane zgodnie z podejściem
leksykalnym do nauczania. Dobór treści wydaje się adekwatny do wieku uczniów i ich
możliwości intelektualnych, jest też zgodny z zainteresowaniami uczniów (treści
skupione na uczniu, jego otoczeniu, rodzinie itd.), co ma ogromne znaczenie dla
efektywności procesu uczenia się języka obcego.
Proces nauczania języka obcego w przedszkolu jest bardzo wymagający.
Zapewnienie dzieciom odpowiedniej ilości kontaktu z językiem obcym jest trudne, stąd
konieczność efektywnego wykorzystania czasu. Dlatego też Ewa Wodzicka-Dondziłło
opisuje procedury osiągania celów (rozdział VI). Dokonuje krótkiej
prezentacji metod nauczania języka angielskiego oraz przedstawia zwroty, które mogą
być używane przez nauczyciela podczas zajęć. Słusznie stwierdza, że
stosowanie języka obcego jako narzędzia komunikacji od samego początku zwiększa
efektywność procesu nauczania (s. 39). Autorka dostarcza nauczycielom dokładną listę
wyrażeń wykorzystywanych podczas zajęć językowych, grupując je w zależności od
funkcji językowych (powitanie, reakcje spontaniczne, skupienie uwagi uczniów,
udzielanie instrukcji, sprawdzenie zrozumienia, motywowanie do pracy, wyrażenia
rutynowe oraz pożegnanie). Program proponuje także nauczycielom określone sposoby
pracy (techniki nauczania) w formie różnego rodzaju zabaw. Założenie uczenia się przez
zabawę jest dalece słuszne i efektywne. Wskazanie technik zabawowych w procedurach
podkreśla także spójność programu i wskazuje na rzeczywistą realizację założeń
programowych.
Kolejnym (VII) rozdziałem programu jest opis osiągnięć. Jest on starannie
zaplanowany, pozostaje w korelacji z założeniami programu. Prezentuje
jasny obraz celu, do którego nauczyciel dąży. Autorka proponuje monitorowanie
postępów językowych uczniów. Wymienione w programie osiągnięcia wskazują na
umiejętności zdobyte na końcu etapu edukacji przedszkolnej. Wynikają one z
określonych uprzednio celów w zakresie słuchania i rozumienia oraz mówienia.
Program wskazuje też na konieczność rozwijania samodzielności w uczeniu się, co
jest zgodne ze wskazaniami współczesnych teorii pedagogicznych.
Kontrola osiągnięć (rozdział VIII) ma dać nauczycielowi (a kolejno i rodzicowi)
informację zwrotną dotyczącą postępów poczynionych przez dziecko. Autorka programu
zakłada trzy formy tej kontroli: monitorowanie, kontrolę bieżącą i opis osiągnięć. Tak
jak i w poprzednich rozdziałach widoczne jest podejście praktyczne i tworzenie
swoistego przewodnika dla nauczycieli. Program zawiera bowiem przykłady zalecanych
technik monitorowania i narzędzi motywowania uczniów, dołączony jest także
przykładowy arkusz diagnozy umiejętności dziecka. Jest on przejrzysty i prosty
w użyciu, dzięki zastosowaniu formy tabeli oraz dołączonej do niej legendy.
 Atutem programu jest włączenie do procesu kontroli osiągnięć portfolio
językowego jako narzędzia służącego zarówno do opisu osiągnięć, jak i wdrażania do
samodzielności w procesie uczenia się języków obcych. Założeniem programu jest,
zgodnie z praktyką, wykorzystanie portfolio jako narzędzia podnoszącego motywację
dzieci. Portfolio językowe jest szeroko stosowanym w Europie narzędziem językowym,
ale jego wykorzystanie w Polsce jest znikome. Wprowadzenie portfolio do programu
jest zatem kolejnym elementem wskazującym na nowoczesne podejście do nauczania
języka angielskiego zauważalne w opiniowanym programie.
Rozdział IX programu stanowi podsumowanie, w którym autorka w skrócie
przybliża założenia, pojawiające się podczas przygotowania programu, oraz
cechy programu. Program zakończony jest bogatą bibliografią, co wskazuje na dobrą
znajomość literatury metodycznej i pedagogicznej.
Niewątpliwie dużym atutem programu Ewy Wodzickiej-Dondziłło są dołączone do
programu dwa scenariusze zajęć - dla dwóch poziomów nauczania. Są one obrazem
znajomości przez autorkę realiów nauczania dzieci języka angielskiego. Do cech
charakterystycznych scenariuszy zaliczyć należy:
• widoczny w strukturze zajęć podział na określone etapy lekcji (przygotowanie
zajęć i rozpoczęcie (faza nazwana A), wprowadzenie i utrwalenie materiału (B)
oraz zakończenie (C)),
• podanie informacji o wykorzystanych środkach dydaktycznych i numerach
nagrań, uzupełnione zapisem nagrań,
• przekazania wskazówek metodycznych dotyczących sposobu organizacji
i prowadzenia zajęć (opis czynności nauczyciela) wraz z poradami „praktyka”
(odnaleźć można nawet propozycję zapisu tematyki zajęć w dzienniku),
• graficzny przekaz najważniejszych informacji (np. podział na etapy lekcji A, B, C
w postaci grafu), który ułatwia nauczycielom szybką orientację w procesie
realizacji lekcji.
Scenariusze stanowią bardzo praktyczny materiał, są łatwe i szybkie w użyciu, również
dzięki swojej szacie graficznej. Interesujące jest także widoczne zamierzenie autorki,
która nie tylko wspiera nauczycieli w pracy codziennej, jest ich przewodnikiem, lecz
także próbuje edukować ich poprzez dodatkowe wskazówki i informacje metodyczne.
Interesujące i praktyczne scenariusze stanowią niebagatelne ułatwienie dla
nauczycieli.

Zalety opiniowanego programu–podsumowanie

Program Multisensoryczna nauka języka angielskiego w przedszkolu. Program

nauczania języka angielskiego dla dzieci w wieku 3–6 lat umiejętnie łączy interesujące
treści, bogate i różnorodne metody oraz formy pracy z dziećmi. Pozwala to na efektywne
nauczanie języka angielskiego, z uwzględnieniem różnorodnych stylów uczenia się,
typów inteligencji i preferencji modalnych uczniów. W programie wskazano przykłady
technik pobudzających, zgodnie z założeniami programu, wszystkie zmysły oraz
różnorodne zabawy, w tym istotne dla rozwoju małych dzieci zabawy ruchowe.
Zrealizowane zatem zostało zamierzenie autorki dotyczące wspierania rozwoju dzieci
i jednoczesnego nauczania języka obcego.
 Atutem programu jest także odnalezienie płaszczyzn integracji języka obcego
z edukacją przedszkolną. Program zawiera konkretne przykłady tej integracji, stanowiące
wzór i inspirację dla nauczycieli.
Mocną stroną programu jest jego zorientowanie na pomaganie nauczycielowi,
dzięki dużej bazie pomysłów metodycznych inspirujących nauczyciela. Przedstawione
sposoby pracy z dziećmi, techniki czy też opisy środków dydaktycznych stanowią z
pewnością materiał wartościowy–jak napisała sama autorka (s. 48) nawet dla
nauczycieli o niewielkim doświadczeniu zawodowym. Opisy te są jasne i czytelne, dzięki
czemu nauczyciele mogą je z łatwością adaptować do własnych potrzeb. Kolejnym atutem
programu jest to, że przygotowała go autorka posiadająca bogate doświadczenie w nauczaniu
języka angielskiego w grupach dziecięcych. Proponuje ona
konkretne, przemyślane i sprawdzone narzędzia, które pomogą nauczycielom przygotować
atrakcyjne, inspirujące, a także efektywne zajęcia językowe dla dzieci, wspierające ich
równomierny i wielokierunkowy rozwój (s. 48).
Podkreślić należy wewnętrzną spójność programu. Jego założenia są
konsekwentnie realizowane w proponowanych celach i treściach oraz sposobach pracy
z dziećmi. Ścisłe powiązanie prezentowanych elementów programu widoczne jest także
w dołączonych scenariuszach zajęć. Ich podbudowa zgodna jest z założeniami
określonymi na początku programu, odnoszą się do wskazanych celów i treści, nadają
się do realizacji w opisanych w programie warunkach.
Program jest przejrzysty i logicznie uporządkowany, co ułatwia jego
wykorzystanie przez nauczycieli. Jest napisany eleganckim, przystępnym językiem.

Ocena końcowa

Program jest poprawny pod względem merytorycznym i dydaktycznym. Zawiera

aktualny stan wiedzy metodycznej i treści zgodne z podstawą programową.
Opiniowany program jest propozycją wartościową i atrakcyjną dla nauczycieli.
Praca zgodnie z przedstawionym programem może zapewnić efektywne nauczanie
języka angielskiego w przedszkolu.

Program opiniuję pozytywnie.

Kielce, 20.08.2017. Agnieszka Szplit