Professional Documents
Culture Documents
Matematyka 2016 Czerwiec Matura Podstawowa Odpowiedzi
Matematyka 2016 Czerwiec Matura Podstawowa Odpowiedzi
(„NOWA MATURA”)
FORMUŁA DO 2014
(„STARA MATURA”)
MATEMATYKA
POZIOM PODSTAWOWY
CZERWIEC 2016
Klucz punktowania zadań zamkniętych
Nr
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
zad
Odp. C B D B D A C B C A C A A D B A C C B D B D B A D
Rozwiązanie
Równanie ma sens liczbowy dla każdej liczby rzeczywistej x ≠ −1 i x ≠ 0 .
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
I sposób rozwiązania
Przekształcamy równanie w sposób równoważny
2x +1 2x +1
− = 0,
2x x +1
(2 x + 1)( x + 1) − 2 x(2 x + 1) = 0 ,
2 x( x + 1)
2 x 2 + 3x + 1 − 4 x 2 − 2 x
= 0,
2 x ( x + 1)
−2 x 2 + x + 1
=0.
2 x ( x + 1)
Stąd otrzymujemy równanie kwadratowe
− 2x 2 + x + 1 = 0 .
Ponieważ Δ = 12 − 4 ⋅ (−2) ⋅ 1 = 9 , to równanie ma dwa rozwiązania
x1 = − 12 , x 2 = 1 .
Każda z otrzymanych liczb jest różna od −1 i od 0. Zatem każda z tych liczb jest
rozwiązaniem naszego równania.
II sposób rozwiązania
Przedstawiamy równanie w postaci równoważnej
( 2 x + 1) −
1 1
= 0.
2x x +1
Z własności iloczynu, otrzymujemy
1 1
2 x + 1 = 0 lub − =0.
2x x +1
Rozwiązaniem pierwszego z równań jest liczba x = − 12 .
Strona 2 z 16
1 1
Zapiszmy równanie − = 0 w postaci równoważnej
2x x + 1
( x + 1) − 2 x
= 0,
2 x( x + 1)
−x +1
=0.
2 x( x + 1)
Stąd x = 1 .
Każda z otrzymanych liczb jest różna od −1 i od 0. Zatem każda z tych liczb jest
rozwiązaniem naszego równania.
III sposób rozwiązania
Z własności proporcji możemy równanie zapisać w postaci równoważnej
( 2 x + 1)( x + 1) − 2 x ( 2 x + 1) = 0 ,
( 2 x + 1)( x + 1 − 2 x ) = 0 ,
( 2 x + 1)(1 − x ) = 0 .
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Stąd
2 x + 1 = 0 lub 1 − x = 0 ,
x = − 12 lub x = 1 .
Każda z otrzymanych liczb jest różna od −1 i od 0. Zatem każda z tych liczb jest
rozwiązaniem naszego równania.
Schemat punktowania
Zdający otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.
gdy zapisze równanie w postaci
• równania kwadratowego w postaci uporządkowanej lub iloczynowej:
− 2 x 2 + x + 1 = 0 , ( 2 x + 1)(1 − x ) = 0
albo
1 1
• alternatywy równań, np.: 2 x + 1 = 0 lub − =0
2x x +1
i na tym poprzestanie lub dalej popełnia błędy.
Strona 3 z 16
Zadanie 27. (0–2)
Dane są proste o równaniach y = x + 2 oraz y = −3 x + b , które przecinają się w punkcie
leżącym na osi Oy układu współrzędnych. Oblicz pole trójkąta, którego dwa boki zawierają
się w danych prostych, a trzeci jest zawarty w osi Ox.
Rozwiązanie
Zauważmy, że prosta o równaniu y = x + 2 przecina oś Oy w punkcie (0, 2 ) . Zatem
współczynnik b w równaniu y = −3x + b jest równy 2, a więc druga z prostych ma równanie
postaci y = −3 x + 2 .
Geometryczną ilustracją opisanej sytuacji jest trójkąt wskazany na wykresie.
y
2 C
A B x
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
-4 -3 -2 -1 0 1 2
2
Podstawa trójkąta ma długość 2 , a jego wysokość jest równa 2. Zatem pole tego trójkąta
3
jest równe
8 8
PABC = 12 ⋅ ⋅ 2 = .
3 3
Schemat punktowania
Zdający otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.
gdy
• zapisze wartość współczynnika b w równaniu prostej y = −3x + b : b = 2
albo
• prawidłowo narysuje wykresy obu funkcji i zaznaczy punkt (0, 2 ) .
Zdający otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.
8
gdy obliczy pole trójkąta: .
3
Strona 4 z 16
(x − x ) ≥ 0 i ( y 2 − y ) ≥ 0 dla
2 2 2
Kwadrat każdej liczby rzeczywistej jest nieujemny, więc
dowolnych liczb rzeczywistych x i y. Suma dwóch liczb nieujemnych jest nieujemna, więc
otrzymana nierówność jest prawdziwa dla dowolnych liczb rzeczywistych x i y.
II sposób rozwiązania
Zapiszmy nierówność x 4 + y 4 + x 2 + y 2 ≥ 2 ( x3 + y 3 ) w postaci równoważnej
x 4 − 2 x3 + x 2 + y 4 − 2 y 3 + y 2 ≥ 0 ,
x 2 (x 2 − 2 x + 1) + y 2 ( y 2 − 2 y + 1) ≥ 0 ,
x 2 (x − 1) + y 2 ( y − 1) ≥ 0 .
2 2
( x − 1)
2
Kwadrat każdej liczby rzeczywistej jest nieujemny, więc x2 ≥ 0 , ≥ 0 , y2 ≥ 0
i ( y − 1) ≥ 0 dla dowolnych liczb rzeczywistych x i y. Iloczyn liczb nieujemnych jest
2
Schemat punktowania
Zdający otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.
gdy
(x − x ) + ( y 2 − y ) ≥ 0 i popełni błędy przy jej
2 2 2
• zapisze nierówność w postaci
uzasadnianiu, np. przez zapisanie, że po lewej stronie są składniki dodatnie
albo
x 2 ( x − 1) + y 2 ( y − 1) ≥ 0 i popełnia błędy przy jej uzasadnianiu, np. przez zapisanie,
2 2
•
że po lewej stronie są składniki dodatnie
i na tym poprzestanie lub dalej popełnia błędy.
Zdający otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.
gdy zapisze wyrażenie w postaci sumy nieujemnych składników i sformułuje wniosek.
Strona 5 z 16
Zadanie 29. (0–2)
Dany jest trapez prostokątny ABCD o podstawach AB i CD oraz wysokości AD. Dwusieczna
kąta ABC przecina ramię AD w punkcie E oraz dwusieczną kąta BCD w punkcie F (zobacz
rysunek).
D C
A B
Wykaż, że w czworokącie CDEF sumy miar przeciwległych kątów są sobie równe.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Rozwiązanie
I sposób rozwiązania
Półproste BF i CF to dwusieczne kątów ABC i BCD przy ramieniu BC trapezu ABCD.
Oznaczmy zatem miary tych kątów odpowiednio 2α i 2β jak na rysunku.
D C
β β
E
α
α
A B
Suma miar kątów trapezu przy jego ramieniu jest równa 180° ,więc
2α + 2 β = 180° ,
α + β = 90° .
Suma miar kątów trójkąta jest równa 180° , więc miara kąta BFC jest równa
BFC = 180° − (α + β ) = 180° − 90° = 90° .
Stąd wynika, że
CFE = 180° − BFC = 180° − 90° = 90° .
Kąt CDE jest prosty, gdyż trapez jest prostokątny, więc suma miar przeciwległych kątów
CDE i CFE czworokąta CDEF jest równa
CDE + CFE = 90° + 90° = 180° .
Suma miar kątów czworokąta jest równa 360° , więc suma miar dwóch pozostałych kątów
czworokąta CDEF jest równa
DCF + DEF = 360° − 180° = 180° .
Zatem CDE + CFE = DCF + DEF , co kończy dowód.
Strona 6 z 16
II sposób rozwiązania
Półproste BF i CF to dwusieczne kątów ABC i BCD przy ramieniu BC trapezu ABCD.
Oznaczmy zatem miary tych kątów odpowiednio 2α i 2β jak na rysunku.
D C
β β
E
α
β α
A G B
Proste AB i CD są równoległe, więc naprzemianległe kąty BGC i DCG są równe, czyli
BGC = β .
Zatem trójkąt BCG jest równoramienny. Stąd i z równości kątów CBF i GBF wynika z kolei,
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
że trójkąty BCF i BFG są przystające. Zatem ich kąty przy wierzchołku F są równe. Są to
jednak kąty przyległe, więc są to kąty proste. W rezultacie
CFE = 180° − BFC = 180° − 90° = 90° .
Dalsza część dowodu przebiega tak, jak w I sposobie.
α
α
A B
Trójkąt ABE jest prostokątny, więc BEA = 90° − α . Zatem
DEF = 180° − BEA = 180° − ( 90° − α ) = 90° + α .
Suma miar przeciwległych kątów DEF i DCF w czworokącie CDEF jest zatem równa
(1) DEF + DCF = ( 90° + α ) + β = 90° + α + β .
Strona 7 z 16
Kąt CFE jest kątem zewnętrznym trójkąta CBF, więc
CFE = α + β .
Kąt EDC jest prosty, gdyż trapez jest prostokątny, więc suma miar przeciwległych kątów
CDE i CFE czworokąta CDEF jest równa
CDE + CFE = 90° + α + β .
Stąd i z (1) otrzymujemy DEF + DCF = CDE + CFE . To kończy dowód.
α
A D B
Oblicz pole
a) trójkąta ADE.
b) czworokąta BCED.
Rozwiązanie I sposób
Ponieważ BD = 2 AD i AE = 2 CE oraz AB = 15 i AC = 12 , więc
1 1 2 2
AD =
AB = ⋅15 = 5 oraz AE = AC = ⋅12 = 8 .
3 3 3 3
Z jedynki trygonometrycznej otrzymujemy
( )
2
sin α = 1 − cos 2 α = 1 − 54 = 1 − 16 = 3.
25 5
Zatem pole trójkąta ABC jest równe
1 1 3
PABC = ⋅ AB ⋅ AC ⋅ sin α = ⋅15 ⋅12 ⋅ = 54 ,
2 2 5
a pole trójkąta ADE jest równe
1 1 3
PADE = ⋅ AD ⋅ AE ⋅ sin α = ⋅ 5 ⋅ 8 ⋅ = 12 .
2 2 5
Strona 8 z 16
Zatem pole czworokąta BCDE jest równe
PBCDE = PABC − PADE = 54 − 12 = 42 .
Rozwiązanie II sposób
Poprowadźmy wysokość CF trójkąta ABC oraz wysokość EG trójkąta ADE jak na rysunku.
C
h
p
α
A D G F B
Z trójkąta prostokątnego AFC otrzymujemy
AF 4 AF
cos α = , czyli = .
AC 5 12
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
48
Stąd AF = .
5
Z twierdzenia Pitagorasa natomiast
2 2 2
AC = AF + CF ,
2
48
122 = + h 2 .
5
( )
2
Stąd h = 122 − 48
5
= 36
5
.
Pole trójkąta ABC jest zatem równe
1 1 36
PABC = ⋅ AB ⋅ h = ⋅15 ⋅ = 54 .
2 2 5
Trójkąty AFC i AGE są podobne, gdyż oba są prostokątne i mają wspólny kąt ostry przy
wierzchołu A. Zatem
EG AE
= .
CF AC
Ponieważ AE = 2 CE , więc AE = 23 AC . Otrzymujemy zatem
p 23 AC 2
36
= = .
5 AC 3
2 36 24 1 1
Stąd p = ⋅ = . Skoro BD = 2 AD i AB = 15 , to AD = AB = ⋅15 = 5 . Pole
3 5 5 3 3
trójkąta ADE jest zatem równe
1 1 24
PADE = ⋅ AD ⋅ p = ⋅ 5 ⋅ = 12 .
2 2 5
Zatem pole czworokąta BCDE jest równe
PBCDE = PABC − PADE = 54 − 12 = 42 .
Strona 9 z 16
Uwaga:
Pole trójkąta ADE możemy tez obliczyć inaczej. Poprowadźmy wysokość tego trójkąta
z wierzchołka D.
C
h
M
q
α
A D F B
1 1
Ponieważ BD = 2 AD i AB = 15 , więc AD = AB = ⋅15 = 5 .
3 3
Z trójkąta prostokątnego ADM otrzymujemy
AM 4 AM
cos α = , czyli = .
AD 5 5
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Strona 10 z 16
Pokonanie zasadniczych trudności zadania ....................................................................... 3 p.
Zdający obliczy pole trójkąta ADE: PADE = 12 .
Uwaga:
Jeżeli zdający rozwiązuje zadanie z wykorzystaniem faktu, że rozważany trójkąt jest
prostokątny i nie przedstawia uzasadnienia tego faktu, to może otrzymać maksymalną liczbę
punktów za całe rozwiązanie.
Rozwiązanie
Rozwiązanie zadania składa się z dwóch etapów. Pierwszy polega na obliczeniu pierwszego
wyrazu i różnicy ciągu (a n ) . Drugi etap polega na wyznaczeniu najmniejszego dodatniego
wyrazu tego ciągu.
I sposób rozwiązania I etapu
Z warunków zadania wynika, że a1 + a2 + a3 + a4 = 2016 i a5 + a6 + ... + a12 = 2016 .
Ze wzoru na n-ty wyraz ciągu arytmetycznego otrzymujemy
a1 + ( a1 + r ) + ( a1 + 2r ) + ( a1 + 3r ) = 2016 i ( a1 + 4r ) + ( a1 + 5r ) + ... + ( a1 + 11r ) = 2016 ,
4a1 + 6r = 2016 i 8a1 + 60r = 2016 ,
2a1 + 3r = 1008 i 2a1 + 15r = 504 .
Odejmując stronami równania, otrzymujemy
12r = −504 ,
r = −42 .
Zatem 2a1 + 3 ⋅ ( −42 ) = 1008 , więc a1 = 504 + 3 ⋅ 21 = 567 .
Strona 11 z 16
Stąd i ze wzoru na n-ty wyraz ciągu arytmetycznego otrzymujemy
a1 + 4r + a1 + 11r = 504 ,
2a1 + 15r = 504 .
Po rozwiązaniu otrzymanego układu równań otrzymujemy a1 = 567 i r = −42 .
Rozwiązanie II etapu
Ciąg (a n ) jest więc opisany wzorem ogólnym an = 567 + (n − 1) ⋅ ( −42 ) = 609 − 42n dla n ≥ 1 .
Strona 12 z 16
Wyznaczmy numery wszystkich dodatnich wyrazów ciągu.
an > 0 ,
609 − 42n > 0 ,
609 1
n< = 14 .
42 2
Ponieważ r = −42 < 0 , więc ciąg (a n ) jest malejący. Wynika stąd, że najmniejszym dodatnim
wyrazem ciągu jest a14 = 609 − 42 ⋅14 = 21 .
Uwaga:
Najmniejszy dodatni wyraz ciągu (a n ) możemy też wyznaczyć w inny sposób. Ponieważ
r = −42 < 0 , więc ciąg (a n ) jest malejący. Zauważmy, że jednym z wyrazów ciągu (a n ) jest
567 − 14 ⋅ 42 = 21 , a następnym 21 − 42 = −21 < 0 . Stąd wynika, że najmniejszy dodatni wyraz
ciągu to 21.
Schemat punktowania
Rozwiązanie, w którym postęp jest niewielki, ale konieczny na drodze do pełnego
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
rozwiązania ........................................................................................................................... 1 p.
Zdający zastosuje
• wzór na sumę n-początkowych wyrazów ciągu arytmetycznego i zapisze jedno
z równań wynikających z treści zadania:
a1 + a4 a +a
⋅ 4 = 2016 , 4a1 + 6r = 2016 , 5 12 ⋅ 8 = 2016 , 8a1 + 60r = 2016 ,
2 2
a1 + a12
⋅12 = 4032
2
albo
• wzór na n-ty wyraz ciągu arytmetycznego i wyznaczy jeden z wyrazów an dla n > 1
w zależności od a1 i r, np. a2 = a1 + r
i na tym poprzestanie lub dalej popełnia błędy.
Uwaga
Jeżeli zdający zapisze, że S12 = 4032 , to otrzymuje 1 punkt.
Rozwiązanie, w którym jest istotny postęp ........................................................................ 2 p.
Zdający zapisze dwa równania wynikające z podanych sum wyrazów ciągu i wyznaczy jeden
z wyrazów an dla n > 1 w zależności od a1 i r, np.:
a1 + a4 a +a
⋅ 4 = 2016 i 5 12 ⋅ 8 = 2016 i a4 = a1 + 3r .
2 2
Pokonanie zasadniczych trudności zadania ....................................................................... 3 p.
Zdający zapisze układ dwóch równań z dwiema niewiadomymi pozwalający obliczyć
pierwszy wyraz i różnicę ciągu (a n ) , np.:
a1 + a1 + 3r a + 4r + a1 + 11r
⋅ 4 = 2016 i 1 ⋅ 8 = 2016 .
2 2
Rozwiązanie prawie pełne ................................................................................................... 4 p.
Zdający
• obliczy pierwszy wyraz i różnicę ciągu (a n ) : a1 = 567 , r = −42
albo
• obliczy pierwszy wyraz, różnicę i najmniejszy dodatni wyraz ciągu (a n ) , popełniając
po drodze błędy rachunkowe.
Strona 13 z 16
Rozwiązanie pełne ................................................................................................................ 5 p.
Zdający obliczy pierwszy wyraz, różnicę oraz najmniejszy dodatni wyraz ciągu (a n ) :
a1 = 567 , r = −42 , a14 = 21 .
Uwagi:
1. Jeżeli zdający błędnie zinterpretuje treść zadania przyjmując, że a5 + a6 + ... + a12 jest sumą
12 początkowych wyrazów ciągu, to może otrzymać co najwyżej 1 punkt.
2. Jeżeli zdający zauważy, że a5 + a6 + ... + a12 jest sumą 8 wyrazów ciągu, ale zapisze
2a1 +(8−1) r
błędnie, że jest ona równa 2 ⋅8 , to może otrzymać za całe rozwiązanie co najwyżej
3 punkty.
3. Jeżeli zdający zapisze, że a5 + a6 + ... + a12 jest sumą 7 wyrazów ciągu i konsekwentnie
2 a5 +( 7 −1) r
zapisze tę sumę w postaci 2
⋅7 , to może otrzymać za całe rozwiązanie co najwyżej
3 punkty.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
l
h
r
A O B
Objętość stożka jest równa
1
V = πr 2 h .
3
Stąd
1
8π = πr 2 h ,
3
2
r h = 24 .
h 3 3
Z treści zadania wynika, że = , skąd h = r .
r 8 8
Otrzymujemy równanie
3
r 2 ⋅ r = 24 ,
8
3
r = 64 ,
r = 4.
3 3
Zatem h = 8 ⋅ 4 = 2 .
Strona 14 z 16
Z twierdzenia Pitagorasa dla trójkąta BSO otrzymujemy
r 2 + h2 = l 2 ,
( )
2
l = r 2 + h 2 = 42 + 32 = 73
4
= 73
2
.
Pole powierzchni całkowitej stożka jest równe
73
Pb = πrl = π ⋅ 4 ⋅ = 2 73 π .
2
Schemat punktowania
Rozwiązanie, w którym postęp jest niewielki, ale konieczny na drodze do pełnego
rozwiązania ........................................................................................................................... 1 p.
Zdający zapisze zależność między wysokością i promieniem podstawy stożka
h 3
• wynikającą z podanego stosunku, np.: =
r 8
albo
• wynikającą z podanej objętości: r 2 h = 24
i na tym poprzestanie lub dalej popełnia błędy.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Rozwiązanie
Oznaczmy przez v prędkość, z jaką zwykle leci samolot na tej trasie, przez s oznaczmy
długość trasy, gdy samolot znajduje się nad terytorium Austrii, a przez t oznaczmy czas
przelotu we wtorek. Zatem prędkość, z jaką samolot leciał we wtorek była równa 1,1v ,
a prędkość, z jaką samolot leciał w czwartek była równa 0,9v . Czas przelotu w czwartek był
równy t + 12 minut. Zatem
1,1v ⋅ t = s oraz 0,9v ⋅ ( t + 12 ) = s .
Stąd
1,1v ⋅ t = 0,9v ⋅ ( t + 12 ) ,
11t = 9 ( t + 12 ) ,
2t = 9 ⋅12 ,
t = 9 ⋅ 6 = 54 .
Strona 15 z 16
Odpowiedź: Czas, w jakim samolot przelatywał we wtorek nad Austrią był równy 54 minuty.
Schemat punktowania
Rozwiązanie, w którym postęp jest niewielki, ale konieczny na drodze do pełnego
rozwiązania ........................................................................................................................... 1 p.
Zdający zapisze jedno z równań opisujących zależność prędkości i czasu przelotu nad Austrią,
np.: 1,1v ⋅ t = s lub 0,9v ⋅ ( t + 12 ) = s .
Uwaga:
Jeżeli zdający stosuje błędny model, np. przyjmuje, że wzrostowi prędkości o 10%
odpowiada skrócenie czasu o 10% albo przyjmuje, że wzrostowi prędkości odpowiada
wydłużenie czasu, to za całe rozwiązanie otrzymuje 0 punktów.
Strona 16 z 16