Deszcz jesienny

Tytuł wiersza określa porę roku, w której została umiejscowiona sytuacja liryczna. Jesień kojarzy się z
chłodem, szarością, przygnębiającą pogodą. Wprowadza to czytelnika w atmosferę smutku, melan-
cholii, towarzyszącą podmiotowi lirycznemu. Deszcz i jego oddziaływanie na nastrój człowieka są
głównymi motywami wiersza. W całym utworze najważniejszą rolę pełnią stany emocjonalne. Każdy
wers ma charakter pesymistyczny, bohater utworu myśli tylko o negatywnych rzeczach. Człowiek czu-
je się przytłoczony swoim smutkiem, traci nadzieję na nadejście lepszych momentów. Melancholię
odczuwa nie tylko bohater liryczny, w świecie przedstawionym w utworze nie ma miejsca na radość i
szczęście. Rozpacz podmiotu lirycznego udzieliła się nawet szatanowi.

Wiersz rozpoczyna się strofą, która powtarza się w utworze jeszcze czterokrotnie i pełni funkcję refre-
nu. Podmiot liryczny wewnątrz swojego domu obserwuje monotonnie padający deszcz. W kolejnej
zwrotce pojawia się obraz spersonifikowanych marzeń sennych. Naturalny porządek rzeczy został za-
kłócony, noc nie dobiegła końca, ponieważ dalej panuje ciemność. Mary nocne ze smutkiem snują się
więc po ziemi i bezskutecznie szukają swojego miejsca. Przypominają kondukt żałobny, symbolizują
brak nadziei, rozpacz, tęsknotę. W strofie czwartej podmiot liryczny mówi więcej na temat straty,
którą przeżywa. Opowiada o porzuceniu przez ważną dla niego osobę, ale jego refleksje są wymijają-
ce, udaje, że nie pamięta kto to był. Niedawno uczestniczył w pogrzebie, nie ma pewności czyim. Czu-
je beznadzieję, ponieważ mrok uniemożliwia bycie szczęśliwym, podmiot liryczny nie potrafił odwza-
jemnić uczuć osoby, która chciała go pokochać. Poeta nie ogranicza poczucia smutku tylko do bohate-
ra utworu. Osoba mówiąca wspomina dramatyczne wydarzenia, które przez cały czas mają miejsce
na świecie. Umierają żebracy, którzy nie otrzymali w porę pomocy, ludzie giną w pożarach. Płacz i
rozpacz są wszechobecne.

W strofie szóstej pojawia się motyw szatana, który idzie przez ogród przed domem podmiotu lirycz-
nego. Zmienia w pustynię wszystko dookoła, niszczy cały świat, obserwuje przerażenie cierpiących lu-
dzi. Kwiaty zostały spalone, trawniki są pokryte kamieniami. Przeraziło to nawet samego szatana, któ-
ry się rozpłakał. Wizerunek zasmuconego diabła dopełnia nastroju melancholii i beznadziei, płacze nie
tylko natura i człowiek, ale nawet istota zła, której nikt nie posądza o posiadanie uczuć. Szatana moż-
na potraktować jako symbol niemoralnych ludzi, którzy w końcu zdadzą sobie sprawę z krzywd, które
wyrządzają i zapłaczą nad skutkami swojego zachowania. Rozpacz obecna na świecie ma charakter
ostateczny, nadzieje na lepszą przyszłość zostały pogrzebane. Są to elementy filozofii Schopenhauera,
który uznawał życie za pasmo cierpienia i porażek. Według tej koncepcji, wszystkie działania w celu
zaspokojenia swoich potrzeb i ambicji skończą się upokorzeniem.

Wiersz „Deszcz jesienny” jest przykładem polskiego dekadentyzmu. Było to przekonanie o całkowi-

tym upadku ludzkości, porzuceniu najważniejszych wartości i zasad moralnych. Dekadenci nie podej-
mowali prób transformacji rzeczywistości, byli bierni i zrezygnowani, całe ich istnienie wypełniał ból.
Utwór jest także przykładem liryki impresjonistycznej, mającej na celu oddanie nastroju ulotnej chwi-
li, a nie realistycznego obrazu rzeczywistości. Wiersz oddaje stan duszy podmiotu lirycznego, kładzie
nacisk na nastrój i przeżycia emocjonalne.

LEOPOLD STAFF (1878-1957) - poeta, dramaturg, tłumacz. Ukończył filozofię i romanistykę na

Uniwersytecie Lwowskim. Debiutował tomikiem poetyckim Sny o potędze (1901). W okresie młodo-
polskim wydał m.in. zbiory Ptakom niebieskim (1905), Gałąź kwitnąca (1908). Staff to klasyk poezji
polskiej z XX w., mistrz harmonii i umiaru, podejmujący dialog z kulturą epok dawnych. Tłumaczył na
język polski arcydzieła literatury antyku (np. Myśli Epikura), średniowiecza (np. Kwiatki św. Franciszka
z Asyżu), renesansu (np. pisma Leonarda da Vinci i poezje Michała Anioła), romantyzmu (np.
Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego), a także dzieła Friedricha Nietzschego.