Object 1

4
3
2

JĘZYK POLSKI KLASA 5

ZACHWYCAJĄCY KOSMOS

Temat: Na dobry początek – Jan Lechoń „Preludium”.

Cele:
Wyjaśnię pojęcie „apostrofa”.

Apostrofa – to bezpośrednie zwrócenie się do jakiegoś odbiorcy, na przykład osoby,

bóstwa czy przedmiotu. Stosuje się ją w tekstach poetyckich pełnych emocji,
utrzymanych w podniosłym, uroczystym nastroju, a także w przemówieniach.

Preludium – interpretacja
Jan Lechoń, a właściwie Leszek Serafinowicz, był polskim poetą współczesnym,
który zasłynął jako współtwórca literackiej grupy Skamander. Był także autorem
tomu wierszy Marmur i róża, przynależącego do zbioru Poezje zebrane, wydanego w
roku 1954. Jednym z opublikowanych w nim utworów jest Preludium, wiersz o
zaskakująco pozytywnym jak na twórczość Jana Lechonia wydźwięku, pochwalający
proste, zwyczajne życie.

Preludium – analiza stylistyczna i środki stylistyczne

Wiersz Preludium jest stosunkowo krótki, lecz zbudowany w sposób regularny.

Składa się z dwóch tetrastychów, czyli zwrotek złożonych z czterech wersów,
napisanych siedmio- lub ośmiozgłoskowcem. Rytmu oraz harmonii nadają rymy w
układzie przeplatanym (krzyżowym).
Zastosowana liryka ma charakter pośredni, tak więc podmiot liryczny nie jest
jawny, nieznana jest jego dokładna tożsamość. Treść utworu pozwala jednak
wyszczególnić jego cechy – jest to osoba doświadczona przez życie oraz dojrzała,
która docenia zwyczajne życie, nie oczekuje od losu wiele, docenia każdy dzień. W
sposób emocjonalny podchodzi także do przyrody. W dziele pojawia się także
element liryki inwokacyjnej, dzięki wykorzystaniu apostrofy, bezpośredniego
zwrotu do adresata (Wodo pełna srebrnych lśnień!).

Utwór pochwala proste życie, tak więc napisany został korespondującym z tematyką,
nieskomplikowanym językiem. W wierszu brak jest wyszukanych, rozbudowanych
przenośni, w zamian autor sięgnął po mniej wymyślne środki realistycznie opisujące
świat przedstawiony. Krajobraz oraz piękno przyrody zobrazowane są za pomocą
plastycznych, oddziałujących na wyobraźnię epitetów (senny szelest, czerwony świt,
srebrne lśnienia, darowany dzień, zbudzony ptak, cudowne życie). Sytuacja liryczna
jest dynamiczna dzięki personifikacjom – przyroda zostaje ożywiona i posiada
cechy charakterystyczne dla ludzi (słońce wraca z drugiej strony, sennych szelest
drzew). Stan ducha i przeżywane przez osobę mówiącą emocje prezentują
ekspresyjne wykrzyknienia (Cudownego życia dzień!, Ach!, Wodo pełna srebrnych
lśnień!).
Preludium – interpretacja wiersza

Tytułowe preludium oznacza wstęp do czegoś – w tym przypadku jest to

poranek, początek dnia, który może przynieść człowiekowi coś niespodziewanego.
Wiele osób jednak tego nie dostrzega, nie traktuje brzasku jak zapowiedzi nieznanych
wydarzeń, szansy na nowe doświadczenia. Podmiot liryczny jednak jest świadomy tej
niezmiennej harmonii następowania po sobie dnia i nocy, poranek traktuje jako
ważny, wyjątkowy moment, ta chwila nie powszednieje. Z niecierpliwością
wyczekuje tego, co go czeka, czuje się pełen energii oraz chęci do działania. Sił
dodaje mu wschodzące słońce, budząca się ze snu przyroda, delikatnie szeleszczące
liście na drzewach, zaczerwienione od promieni niebo. Wraz z podmiotem lirycznym,
dzień rozpoczynają ptaki, które towarzyszą mu swoim śpiewem.

Natura funkcjonuje w harmonii i symbiozie, wspólnie rozpoczyna kolejny,

ekscytujący dzień. Osoba mówiąca czuje się zjednoczona z przyrodą, jest częścią
świata. Podziwia jego niezwykłą doskonałość, obserwuje jesienne kasztany i docenia
ich idealny kształt, wita się z nimi niczym z innymi ludźmi. O roślinach i zwierzętach
mówi z szacunkiem, jako człowiek nie uważa się za istotę ważniejszą, wyższą, na
świecie wszyscy są sobie równi. Dostrzega, że przyroda może być odbiciem stanów
emocjonalnych, ale też że ma swoje własne tajemnice, niedostępne dla ludzi.

Podmiot liryczny obserwuje otoczenie, które funkcjonuje w harmonii,

niezmiennym od setek lat rytmie – nadaje to stałości także jego życiu. Poranek
jest dla niego okazją, aby docenić możliwość przeżycia kolejnego dnia. Dla wielu
osób ich egzystencja jest oczywista, jednak osoba mówiąca ma świadomość ulotności
oraz przemijania, śmierci czyhającej tuż za rogiem. Jest to postać dojrzała,
doświadczona przez życie, która potrafi cieszyć się prostymi chwilami, otaczającym
go pięknem natury, samym faktem istnienia. Być może przeżył już tak wiele
ekstremalnych lub skrajnych doświadczeń, że najwięcej radości daje mu spokój oraz
stabilizacja.
Do pełni szczęścia nie potrzeba mu wiele – zupełnie pomija temat dóbr
materialnych, nie przywiązuje większej wagi do luksusowych przedmiotów i
bogactw. Możliwość rozpoczęcia kolejnego dnia jest dla niego najpiękniejszym
darem. Potrafi także obyć się bez innych ludzi – oni też przemijają, z czasem
odchodzą z tego świata, czasami znikają niespodziewanie. Przyroda natomiast jest
wieczna, nigdy go nie opuści, towarzyszyć mu będzie aż do śmierci.

Podsumowanie

Utwory Jana Lechonia nieczęsto przybierały pozytywny wydźwięk, Preludium należy

więc do mniejszości jego dorobku. Do napisania wiersza wychwalającego proste,
prozaiczne życie, skłoniła autora prawdopodobnie przynależność do słynnej,
literackiej grupy Skamander. Jej członkowie, którzy przetrwali dramatyczne
wydarzenia II Wojny Światowej i obserwowali niewyobrażalne okrucieństwo,
doceniali zwyczajną, banalną codzienność, która zapewniała szczęście.
Doświadczenie bólu i ludzkiego cierpienia nauczyło ich czerpania radości z każdej
chwili.

Zad. 1
Pogodny, spokojny, radosny.
Zad.2
a) Podmiot liryczny znajduje się prawdopodobnie w swoim domu. Budzi się rano,
widzi drzewa i wschodzące słońce. Słyszy śpiew ptaków. W wierszu podmiot
liryczny cieszy się z nadchodzącego poranka.
Osoba mówiąca w wierszu zwraca się do przyrody, która znajduje się za oknem.
Wita się z wodą i kasztanami.

b) Apostrofa – to bezpośrednie zwrócenie się do jakiegoś odbiorcy, na przykład

osoby, bóstwa czy przedmiotu. Stosuje się ją w tekstach poetyckich pełnych emocji,
utrzymanych w podniosłym, uroczystym nastroju, a także w przemówieniach.

Podmiot liryczny zwracając się do wody i kasztanów wyraża swój zachwyt nad
życiem.

c) Podmiot liryczny wyraża swój zachwyt. W apostrofie zostały zastosowane

wykrzykniki, aby zwiększyć emocjonalność wypowiedzi.

Zad.3
a) Z treścią wiersza łączy się druga definicja słowa „preludium”. Tytuł wiersza
oznacza zapowiedź budzącego się poranka.
b) Każdy dzień mojego życia rozpoczynam od zachwytu otaczającą mnie przyrodą.
Moje życie jest wspaniałe.

Zad. 4
Myślę, że warto spędzać czas z osobą, która jest podmiotem lirycznym w wierszu,
ponieważ jest optymistą i dzieli się radością.
Warto spędzać czas z osobą, która jest podmiotem lirycznym w wierszu, ponieważ
jest optymistycznie nastawiona do życia i ma dobry pływ na otoczenie.