1.Życiorys.

Jan Kochanowski żył w latach 1530–1584. Pochodził z wielodzietnej rodziny, miał 6 braci i 5 sióstr.
Ojciec Jana - Piotr był właścicielem kilku wsi, natomiast matka - Anna odznaczała się wysoką kulturą
intelektualną. Po śmierci swojego ojca odziedziczył dwór w Czarnolesie, gdzie tworzył swe dzieła.

2.Okres studiów

Około 1544 roku Jan rozpoczął naukę w Akademii Krakowskiej. Po jej ukończeniu poeta mógł
studiować za granicą dzięki swoim mecenasom (Jan Firlej, Filip Padniewski i bp Piotr Myszkowski).
Przez 5 lat studiował w Padwie, gdzie nabył wiedzę z zakresu filozofii oraz o literatury (np. Twórczość
Dantego czy Petrarki). We Włoszech rozpoczął tworzyć po łacinie.

3.Okres dworski

Po powrocie z podróży poeta rozpoczął karierę jako dworzanin. Przez pierwsze lata przebywał na
dworze swoich mecenasów, jednak potem trafił na dworu króla Zygmunta Augusta, gdzie uzyskał
tytuł królewskiego sekretarza. W tym okresie pisał dużo fraszek i pieśni. Powstały wtedy również
poematy „Zuzanna” oraz „Muza”.

4.Okres czarnoleski

W roku 1575 Jan ożenił się z Dorotą Podlodowską i osiedlił się w Czarnolesie. Doczekał się 6 córek i
jednego syna. Szczęście rodzinne zakłóciła śmierć jego córki Urszulki. To wydarzenie odcisnęło
znaczny ślad w jego twórczości. To właśnie o tym zdarzeniu Kochanowski pisze w swoich trenach. Jan
Kochanowski był poetą, który rozsławił Polskę. Uważany jest za najwybitniejszego poetę okresu
odrodzenia i „ojca” naszej literatury. Jego utwory przepełnione są mądrością życiową. We fraszkach
oraz w pieśniach przedstawił swoje spojrzenie na barwną epokę, w której żył.

5.Najważniejsze utwory Jana Kochanowskiego

 „Fraszki” (np. „Na lipę”, „Na zdrowie”, „Na dom w Czarnolesie”, „Na pijanego”, „Do snu”, „O
szlachcicu polskim”, „Do fraszek”, „O doktorze Hiszpanie” i wiele innych)
 „Pieśni”
 „Psałterz Dawidów”
 „Odprawa posłów greckich”
 „Szachy”, „Zgoda” „Satyr albo Dziki Mąż”

1.”Do fraszek”
Utwór należy do liryki bezpośredniej. Podmiot liryczny jest autorem fraszek, o których snuje rozmy-
ślania, dlatego można utożsamiać go z samym Kochanowskim. Utwór ma zwięzłą formę, charaktery-
styczną dla tego gatunku literackiego. Utwór ma formę rozbudowanego bezpośredniego zwrotu do
fraszek, na początku wiersza pojawia się apostrofa. Podmiot liryczny zwraca się uosobionych fra-
szek. Pojawia się odwołanie do mitologicznej Fortuny, bogini odpowiedzialnej za wszystkie wydarze-
nia spotykające człowieka, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Podmiot liryczny wyraża za pomocą
fraszek swoje refleksje, wynikające z życiowego doświadczenia. Podkreśla jednak, że czytelnicy nigdy
nie będą w stanie dowiedzieć się całej prawdy na jego temat. Mogą próbować zrozumieć artystę
przez wnikliwą analizę jego fraszek, ale jest to skazane na porażkę. Kolejnym elementem antycznym
w fraszce jest porównanie twórczości podmiotu lirycznego do labiryntu. Nikt nie jest w stanie go
przejść, nawet z pomocą nici Ariadny. Stanowi to odwołanie do mitycznego labiryntu,
wybudowanego przez Dedala z rozkazu króla Minosa. Miał on na celu uwięzienie Minotaura. Z tego
mitu wywodzi się związek frazeologiczny „nić Ariadny”, oznaczający wskazówkę, wyjście z bezna-
dziejnej sytuacji. Fraszka należy do liryki autotematycznej. Podmiot liryczny zachęca do poszukiwa-
nia we fraszkach rozrywki i pretekstu do refleksji nad życiem, a nie poszukiwania głębszego sensu.

2.”Do gór i lasów”

Utwór jest wierszem stychicznym. Fraszka należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia
swoją obecność w utworze. Świadczy o tym obecność czasowników w pierwszej osobie liczby poje-
dynczej. Ze względu na doświadczenia życiowe, osobę mówiącą można utożsamiać z samym Kocha-
nowskim. Adresatem utworu są tytułowe góry i lasy, do których apostrofa pojawia się na początku
utworu. Utwór został oparty na antytezie, zestawieniu w jednej wypowiedzi dwóch przeciwstawnych
znaczeniowo elementów. Kilkukrotnie pojawiają się określenia czasu „dziś” i „jutro”. Streszczenie kil-
kudziesięciu lat w krótkim utworze powoduje, że dawno minione czasy są postrzegane, jako teraź-
niejszość. Fraszka rozpoczyna się apostrofą do gór i lasów. Podmiot liryczny przygląda się górom i la-
som, które dalej wyglądają tak samo, jak za czasów jego młodości. Jest to typowy człowiek
renesansu, wykształcony, odbywający zagraniczne podróże, poznający wielu ciekawych ludzi. Pełnił
w swoim życiu wiele ról, był studentem, rycerzem, dworzaninem, a nawet księdzem. Podmiot lirycz-
ny przywołuje postać Proteusza, potrafiącego przepowiadać przyszłość i zmieniać postać. Poeta
stwierdza, że człowiek powinien aktywnie kierować swoim życiem, poszukiwać własnego miejsca na
ziemi. Przesłaniu utworu odpowiada łacińskie hasło carpe diem (chwytaj dzień). Utwór ma formę
autobiografii Jana Kochanowskiego.

3. "Człowiek Boże igrzysko"

„Człowiek Boże igrzysko” dotyczy istoty Boga i człowieka, ludzkiej pychy. Istnieje przekonanie o
podobieństwie Boga do człowieka, że jest w centrum wszechświata. Fraszka jest ironiczna, w
przedstawianiu człowieka jako centrum świata zachowuje ironiczny dystans wobec idei
humanistycznej. Utwór jest próbą odpowiedzi na pytanie „kim jest człowiek”? Tekst uświadamia
nam, że człowiek jest bożym igrzyskiem. Człowiek dąży do tego, by być jak najlepszym, by móc być
lepszym od samego Boga Człowiek myśli, że świat został stworzony tylko dla niego i to on jest
najważniejszym, jest wpatrzony w samego siebie. Fraszka nawiązuje do teologicznej wizji teatrum
mundi. W koncepcji teatrum mundi Bóg przedstawiony jest w dwóch postaciach. Postać Boga
generowano jako widza oraz reżysera. Traktowanie Boga jako widza oświecenie nazwało DEIZMEM.
Jest to pogląd ateistyczny. Natomiast traktowanie Boga jako reżysera romantyzm nazwał
PROWIDENCJALIZMEM. Pogląd ten z ogromną siła oddziaływał na romantyzm, który mówił, iż Bóg
jest stworzycielem świata oraz kieruje człowiekiem.

4. “Na dom w Czarnolesie"

Fraszka jest utworem stychicznym. Wiersz jest regularny i rytmiczny. Utwór należy do liryki
bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność w utworze. Świadczy o tym zastosowanie
czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków. Ze względu na wątki
biograficzne i światopogląd, podmiot liryczny można utożsamiać z samym Kochanowskim. Wiersz na-
leży do liryki zwrotu do adresata, ma formę rozbudowanej apostrofy do Boga. W utworze widoczne
są elementy autobiograficzne. Czarnolas to mazowiecka wieś, gdzie Kochanowski osiedlił się po la-
tach kariery dworskiej i prowadził spokojne życie ziemianina. Czarnolas stał się dla Kochanowskiego
synonimem azylu, gdzie można wypocząć w gronie najbliższych. W tym miejscu powstało wiele zna-
nych utworów poety. Fraszka wyraża wdzięczność Bogu za wszystkie łaski oraz nadzieję na pomyślną
przyszłość. Nie prosi o dobra materialne, które nie dają szczęścia, szybko przemijają. Jego poglądy
odpowiadają filozofii epikurejskiej. Podmiot liryczny jest dumny ze swoich dotychczasowych osią-
gnięć, do wszystkiego doszedł ciężką pracą. Nie popada jednak w pychę, uważa że człowiek posiada
moc sprawczą, jednak nie może zapominać o kluczowej roli, którą w życiu odgrywa Bóg. Ludzkie pla-
ny nie mają żadnego znaczenia, jeśli są niezgodne z boskimi wyrokami. Nawet największy wysiłek nie
jest w stanie zmienić przeznaczenia, wyznaczonego przez Boga. Wszystkie pragnienia podmiotu li-
rycznego są związane z jego „gniazdem ojczystym”, które można interpretować, jako Czarnolas lub
całą Polskę. Mężczyzna nie chce opuszczać rodzinnych stron, nie skuszą go żadne luksusy, nie zależy
mu na posiadaniu imponującej rezydencji. Kochanowski, osiedlając się w Czarnolesie, nie był już oso-
bą młodą, dlatego ma też nadzieję na spokojną starość.

5. "Na zdrowie"
Fraszka jest utworem stychicznym. Podmiot liryczny zakłada, że zdrowie jest najważniejszą warto-
ścią w życiu człowieka. Ostatnie cztery wersy fraszki mają charakter wniosku, osoba mówiąca zwraca
się z prośbą o zachowanie zdrowia. Fraszka należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia
swoją obecność. Opis nabiera plastyczności dzięki licznym epitetom. Na rytm utworu wpływają
anafory. Zastosowano także przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzenia do kolejnego wer-
su. Pojawiają się wyliczenia, gdy podmiot liryczny wymienia wartości mające mniejsze znaczenie niż
zdrowie. Osoba mówiąca wypowiada się w sposób emocjonalny, utwór kończy wykrzyknienie. Wy-
stępują liczne archaizmy. Ze względu na posiadane poglądy, można utożsamiać go z samym Kocha-
nowskim. Utwór stanowi apostrofę do upersonifikowanego zdrowia. Podmiot liryczny chce przypo-
mnieć czytelnikom, że jest ono najważniejszą wartością. Utwór rozpoczyna się stwierdzeniem, że
zdrowie docenia się dopiero, gdy się je straci. Strata zdrowia otwiera ludziom oczy, uświadamia ich,
jak proste było ich życie, gdy nie musieli zmagać się z chorobami. W codziennym życiu łatwo o tym
zapomnieć, skupić się na narzekaniu, gromadzeniu dóbr materialnych, które okazują się nieistotne,
gdy człowiek musi zmierzyć się z prawdziwym problemem. Zdrowie w utworze jest określone jako
szlachetne, uosobienie wszystkiego, co najważniejsze. Młodzi ludzie mają tendencję do ignorowania
zagrożeń, korzystania z życia, nawet jeśli jest to szkodliwe. Podmiot liryczny wymienia wszystkie war-
tości, które ludzie naiwnie stawiają na pierwszym miejscu, nie doceniając tego co mają. Wszystko to
przestaje jednak liczyć się dla człowieka, który musi w codziennym życiu zmagać się z chorobą. Po
wyrażeniu obiektywnych refleksji na temat roli zdrowia w życiu człowieka, podmiot liryczny ujawnia
swoją obecność. Nazywa zdrowie drogim klejnotem. Są one cenne i umożliwiają spokojną, dostatnią
egzystencję. Osoba mówiąca prosi o ochronę przed chorobami dla siebie i swojej rodziny. Te słowa
świadczą o dojrzałości i silnie ukształtowanym systemie wartości. Fraszki Kochanowskiego są wyra-
zem dojrzałego światopoglądu, stanowią refleksję doświadczonego życiowo mężczyzny. Z czasem po-
eta zaczął stawiać zdrowie na pierwszym miejscu, co mogło wynikać z nadchodzącej starości oraz
chorób, które dotknęły jego rodzinę. Kochanowski odrzucił wysokie stanowiska, sławę i zaszczyty,
rozluźnił kontakty ze światem dworskim i artystycznym.

6.”Do Wenery”
Tytułowa Wenera to bogini rzymska, która jest odpowiednikiem greckiej Wenus, czyli bogini miłości.
Cała fraszka to apostrofa do tego mitologicznego uosobienia miłości. Podmiot liryczny prosi boginię
jako władczynię uczuć ludzkich, aby nie zsyłała na niego z powrotem nadziei związanej z obiektem
jego dawnych uczuć, czyli ukochaną kobietą. Jest on bardzo zdeterminowany w swym błaganiu, co
poświadcza wykrzyknienie. Według podmiotu dużo lepszym życiem jest nieodczuwanie miłości, co
spowoduje zachowanie spokoju ducha. Z jego słów wynika, że po wielokrotnych zawodach w
uczuciach, jakie go spotykały, może z całą pewnością zwrócić się ku postawie wstrzemięźliwej.
Wszystko o co się stara i tak obróci się w nicość, a uczucie jest jedynie fikcją, kupioną za wysoką
cenę. Według niego nie można ufać miłości, ponieważ ona nie ukazuje prawdziwego obrazu, ale
zaślepiając kochanka, fałszuje rzeczywistość. Musi się mieć na baczności, by znów nie dać się zwieść
uczuciu. Zakończenie utworu ukazuje, że podmiot liryczny wie, że bogini, jeśli tylko zechce, i tak ześle
jeszcze na niego, mimo jego próśb, uczucie miłości. Wie również, że jego strapienia i bolączki
związane ze stanem zakochania oraz prośby, które ku niej kieruje, są dla niej jedynie powodem do
radości i żartów. Dla Wenus ludzkie smutki są powodem uciechy. Fraszka Kochanowskiego jest
ukazaniem trosk, jakie niesie ze sobą uczucie miłości, które, choć silne, potrafi zmącić prawdziwy
obraz rzeczywistości, ponieważ serce zaczyna dominować nad rozumem.