KARTKÓWKA POL – renesans, fraszka

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE RENESANSU:

→ Powrót do starożytności, antycznych idei, filozofii

→ Nawiązywanie do starożytnej sztuki
→ Powracanie do antycznego kanonu piękna, harmonii, umiaru i proporcji.
→ Wykształcony człowiek znał łacinę i grekę - czytał dzieła w oryginale.

CECHY ARCHITEKTURY RENESANSOWEJ:

→ Sięganie do motywów z architektury antycznej

→ Zachowanie idealnych proporcji budynków
→ Duże, okrągłe trójskrzydłowe okna
→ Budowle robione z kamienia, cegły i drewna
→ Perfekcyjne miasta

Przykłady: Bazylika św. Piotra w Rzymie, Kościół San Giorggio Maggiore, Twierdza w Tivoli

CECHY LITERATURY RENESANSOWEJ:

→ Pisana w językach narodowych

→ Człowiek stał się głównym bohaterem utworu
→ Zaczęto wprowadzać motywy biblijne i mitologiczne
→ Powstały nowe gatunki literackie

CECHY SZTUKI RENESANSOWEJ:

Zainteresowanie się anatomią

Rozwój techniki olejnej i stosowanie nowych perspektyw
Piękno ludzkiego ciała
Harmonia, jasność, równowaga i spokój kompozycji
Naśladowanie natury

Przykłady: Dawid (Donatello), Narodziny Wenus (Sandro Botticelli), Stworzenie Adama

(Michał Anioł)

RAMY CZASOWE EPOKI ODRODZENIA:

Renesans trwał mniej więcej od przełomy XIV i XV w. do końca XVI wieku.

GŁÓWNY PRĄD UMYSŁOWY:

Głównym prądem umysłowym tych czasów stał się humanizm, który zgodnie z hasłem “Człowiekiem
jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce” koncentruje się na człowieku i wszystkim tym czym go dotyczy,
na pierwszym miejscu. Odwrotnie niż w średniowieczu, już nie Bóg jest przyczyną i celem życia,
człowiek, który został położony w samym centrum wszechświata. Takie poglądy nazywa się
antropocentryzmem.

Typem idealnego człowieka renesansowego stał się humanista, czyli osoba wszechstronnie
uzdolniona, wykształcona.

WIELCY WŁOSCY TWÓRCY RENESANSOWI:

 → Leonardo Da Vinci (włoski renesansowy artysta i uczony: malarz, rzeźbiarz, architekt, inżynier, a
także odkrywca, matematyk, anatom, wynalazca, geolog, filozof, muzyk, pisarz.)
→ Rafael Santi (włoski malarz i architekt)
→ Michał Anioł (włoski rzeźbiarz, malarz, poeta i architekt)
→ Donatello (rzeźbiarz włoskiego renesansu)

POLSCY PRZEDSTAWICIELE:

→ Jan Kochanowski (poeta, tłumacz, prepozyt, sekretarz królewski Zygmunta Augusta)

→ Mikołaj Rej (polski poeta i prozaik renesansowy, tłumacz, a także polityk i teolog ewangelicki)
→ Mikołaj Kopernik (polski polihistor: prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i niższy duchowny
katolicki, doktor prawa kanonicznego, zajmujący się również astronomią i astrologią,
matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią.)
→ Andrzej Frycz Modrzewski (Pisarz polityczny, autor „O poprawie Rzeczypospolitej”)
→ Ks. Piotr Skarga (Polski kaznodzieja, autor „Kazań Sejmowych)
→ Mikołaj Gomółka (Znany kompozytor pieśni kościelnych)
→ Jakub Wujek (Zasłynął z przełożenia Biblii na język polski)

CECHY GATUNKOWE FRASZKI:

→ Fraszka to gatunek literacki z pogranicza liryki i epiki, zazwyczaj jest rymowana lub
wierszowana. Może podejmować różnorodną tematykę, najczęściej utrzymywana jest w
charakterze żartobliwym czasem refleksyjnym. Jest lakoniczna (zwięzła, krótka) oraz posiada
wyrazistą puentę, która może mieć jakieś głębsze, ukryte znaczenie.
→ Fraszka to inaczej drobiazg, błahostka.
→ Najbardziej popularne fraszki zostały napisane przez Sztaudyngera oraz Jana
Kochanowskiego, przez którego ten rodzaj utworu, został wprowadzony do literatury polskiej
(po raz pierwszy w 1584 roku).

FRASZKI JANA KOCHANOWSKIEGO:

Jan Kochanowski pisząc fraszki kierował się renesansową zasadą “Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie
nie jest mi obce” i w swoich utworach poruszał różne tematy dotyczące spraw człowieka. Opowiadał
m.in. o sobie i swoich przyjaciołach, miłości, codziennym życiu, przyrodzie czy urokach wsi.

Bardzo charakterystyczne dla poety było stawianie przyimków w tytułach swoich fraszek.

Kochanowski w swoich utworach starał się przekazywać maximum treści przez minimum słów, krótką
formę oraz stosował się do innych typowych cech występujących we fraszkach.

1. NA LIPĘ (temat: życie na wsi, blisko natury)

Utwór przynosi pochwałę życia na wsi zgodnego z naturą. Pojawia się w nim uosobienie
przyrody – czarnoleskiej lipy, która przemawia. Drzewo opowiada o sobie i swoich zaletach.
Reasumując, żyjąc zgodnie z naturą można doznać przyjemnego cienia lipy, gdzie zapomina
się o codziennych troskach, jest spokojnie i bezpiecznie.

2. NA DOM W CZARNOLESIE (temat: dom i życie rodzinne)

Fraszka mówi o tym, że najważniejszym warunkiem do osiągnięcia szczęścia jest zwyczajne i

skromne życie rodzinne. Podmiot w tekście zwraca się do Boga z prośbą o dalsze
błogosławieństwo. Nie ważne są dla niego wartości materialne, a duchowe. Najbardziej ceni
sobie zdrowie, rodzinę, czyste sumienie i nic więcej nie jest mu potrzebne.
 3. O ŻYWOCIE LUDZKIM (temat: refleksja nad ludzkim losem)

Kochanowski rozmyśla nad istotą życia człowieka, podkreśla ulotność tego, co ziemskie.
Porównuje ludzi do kukiełek, którzy nie decydują o swoim losie, a jedynie odgrywają
wyznaczoną im rolę. Neguje nietrwałe wartości, takie jak pieniądze, którymi wszyscy w tych
czasach się kierują.

4. NA SOKALSKIE MOGIŁY (temat: patriotyzm)

Fraszka opowiada o porażce wojsk polskich i ich śmierci. Autor pochwala ich odwagę,
postawę i mówi, że nie należy płakać nad ich śmiercią, gdyż taki zgon, w obronie swojego
kraju przed wrogiem, powinien być powodem do zazdrości, a nie żalu.

5. O MIŁOŚCI (temat: miłość)

Utwór pokazuję potęgę uczucia jakim jest miłość. Nie da się przed nią uciec, bo jest to siła tak
wielka, że każdy musi jej doświadczyć.