KL 6. Szczęśliwi, Którzy Odkrywaja Piękno

Szczęśliwi, którzy odkrywają piękno
Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Przewodnik metodyczny
Szczęśliwi,
którzy odkrywają piękno
Klasa VI
szkoły podstawowej
Kielce 2021

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika
nr AZ-22-01/20-KI-4/21, zgodnego z programem nauczania nr AZ-2-02/20
Recenzenci
ks. dr Konrad Dyrda, ks. dr Paweł Płaczek
Redakcja
ks. dr Krzysztof Mielnicki, Elżbieta Kondrak
Zespół autorów
s. Dorota Adamek ks. dr Krzysztof Mielnicki
Magdalena Chomać Katarzyna Ostrowska-Biernacka
s. Helena Chudyba Ewelina Parszewska
Tatiana Czepurnych-Hamrol s. Tarsycja Zofia Sadowa
Elżbieta Ćwierz ks. dr Stanisław Sadowski
ks. dr Piotr Góra Agnieszka Sętorek
Magdalena Grzywińska Renata Skuza
Ewa Felis Barbara Sosnowska
Beata Jaroszko ks. Marcin Szymanik
s. Krystyna Jasińska Tokarska Dorota
Elżbieta Kondrak Grzegorz Zajączkowski
Małgorzata Kruza ks. dr Jan Zwierzchowski
Konsultacja katechetyczna Korekta

Ks. dr Mirosław Cisowski Michał Rowiński
Redakcja techniczna Projekt okładki

Wiktor Idzik Milena Machocka
Teksty Pisma Świętego według Biblii Tysiąclecia, wyd. 4, Pallottinum, Poznań 1991
i wyd. 5, Pallottinum, Poznań 2003
Za zezwoleniem Władzy Duchownej

Nr OJ-147/21
Kielce, 10 czerwca 2021 r.
bp Andrzej Kaleta
Wikariusz Generalny
ISBN 978-83-8144-518-4
© Copyright by Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 2021
Wydawnictwo „JEDNOŚĆ”
25-025 Kielce, ul. Jana Pawła II nr 4
Redakcja tel. 41 349 50 00 Druk i oprawa:
www.jednosc.com.pl Drukarnia im. A. Półtawskiego
e-mail: jednosc@jednosc.com.pl www.drukarnia.kielce.pl

Drodzy Katecheci!
Oddajemy do Waszych rąk przewodnik metodyczny pt. „Szczęśliwi, którzy
odkrywają piękno”. Razem z podręcznikiem ucznia stanowi on pakiet edukacyjny
realizujący w pełni założenia programu „Przez prawdę, piękno i dobro zdobywamy
świętość” w odniesieniu do klasy szóstej szkoły podstawowej.
Program ma wymiar ewangelizacyjny i podpowiada, jak ukazać uczniom drogę
do realizacji samego siebie i powołania chrześcijańskiego w swoim życiu. Owocem
nauczania ma być pozytywna odpowiedź uczniów na objawioną miłość Boga, która
spełnia się w warunkach codzienności. Dzięki temu uczniowie będą mogli odnaleźć
się w Kościele i w świecie, a w napotykanych różnorodnych systemach wartości
nauczą się dostrzegać i urzeczywistniać wartości uniwersalne, pochodzące od
Boga i prowadzące do Niego. Na tym etapie edukacyjnym proponujemy katechezę
mistagogiczną, by przez szereg tematów coraz głębiej wprowadzać w rozumienie
i przeżywanie historii zbawienia, w której Bóg nieustannie okazuje człowiekowi
swoją bliskość i zaprasza do współpracy.
W klasie szóstej centralne miejsce zajmują tematy ukazujące piękno Bożego
miłosierdzia, prowadzące do pogłębienia relacji z Panem Jezusem w sakramentach
uzdrowienia: pokuty i pojednania oraz namaszczenia chorych. Jak pięknie żyć, uczą
wybrani święci, dając świadectwo spotkania z Miłością Miłosierną, a wśród wartości,
o które „warto” się troszczyć, szczególne miejsce zajmuje życie. Chcemy pomagać
uczniom odkrywać jego piękno – by całe ich życie było piękne.
Cele katechetyczne, układ treści i związane z nimi wymagania oraz oczekiwane
postawy zostały zaplanowane w taki sposób, aby uczeń na lekcji religii nie tyle był
nauczany, ale uczył się. Poznawanie świata, odkrywanie jego piękna, czynienie
dobra i zdobywanie świętości to kluczowe zagadnienia uwzględniające indywi-
dualizm, a także twórczość i samodzielność katechizowanego. Szczęśliwi, którzy
odkrywają piękno!
Treści nauczania zaproponowane w klasie VI zostały ujęte w ośmiu rozdziałach:
Rozdział I – „Odkrywam piękno” prezentuje, w jaki sposób szukać piękna wiary
i troszczyć się o nią.
Rozdział II – „Pismo Święte w życiu chrześcijanina” zaprasza do odkrywania
piękna życia przez lekturę Pisma Świętego i zachęca do modlitwy jej tekstami.
Rozdział III – „Historia zbawienia: królowie i prorocy” na przykładzie życia
wybranych postaci biblijnych ukazuje, że człowiek nieustannie pragnie miłości
Boga, który chce prowadzić wszystkich przez drogi codzienności.
Rozdział IV – „Spotkanie z Jezusem Miłosiernym” wskazuje potrzebę zdoby-
wania miłosierdzia Bożego przez korzystanie z sakramentów uzdrowienia.
Rozdział V – „Dzieje Kościoła” przedstawia rozłamy w Kościele oraz działania
na rzecz jedności Kościoła powszechnego, Kościoła w Polsce i wspólnot najbliższych
uczniowi. Zachęca do poznawania wybranych postaci, dzięki którym dokonuje się
odnowa Kościoła.
Rozdział VI – „Przewodnicy w drodze do szczęścia” ukazuje aniołów i świętych
jako wzorce pięknego życia. Uczą oni, jak być świadkami wiary w dzisiejszych cza-
sach, by wypełnić misyjny obowiązek chrześcijanina.
5
Rozdział VII – „Moje wartości” pokazuje piękno miłości i wartość życia czło-
wieka od poczęcia do naturalnej śmierci. Ukazuje rodzinę, która powinna być dla
ucznia najlepszym środowiskiem rozwoju fizycznego, psychicznego i duchowego.
Rozdział VIII – „Wydarzenia zbawcze” sięga do liturgii jako źródła katechezy
i pogłębia rozumienie tajemnic zbawczych przeżywanych w roku liturgicznym.
Specyfika proponowanych materiałów polega na tym, że poszczególne rozdziały
mogą być realizowane w kolejności, jaką Katecheta uzna za najbardziej odpowied-
nią. Rozdziały VI i VIII zawierają katechezy dotyczące wydarzeń zbawczych oraz
postaci świętych i powinny być rozłożone na poszczególne okresy roku liturgiczne-
go. Podobnie treści rozdziału V o dziejach Kościoła można realizować w korelacji
z innymi przedmiotami humanistycznymi.
Strukturę scenariuszy tworzą trzy stałe etapy: I. Szukam tego, co ważne; II. Roz-
ważam i zdobywam; III. Zostaję ubogacony i działam.
Proponujemy katechezę antropologiczno-kerygmatyczną. Scenariusze lekcji
religii rozpoczynają się od ukazania wartości lub cnót, bazując na egzystencjalnych
przykładach, bliskich katechizowanym. W drugiej części katechizowany jest zapro-
szony do tego, by twórczo szukał sposobów zdobycia tej ważnej dla niego prawdy,
odkrytej i nazwanej w pierwszej części katechezy w oparciu o depozyt wiary Kościoła.
Celem jest pomaganie uczniowi w wyborze Ewangelii i przeżywaniu jej w życiu
codziennym. Ostatni etap lekcji to konkretne nazwanie tego, co uczeń osiągnie,
odpowiadając pozytywnie na zaproszenie Jezusa, a także wskazanie, jak może to
wpłynąć na kształtowanie w nim postaw chrześcijańskich, aby jego codzienne życie
było coraz bardziej autentyczne i szczęśliwe.
Przewodnik metodyczny stanowi zbiór gotowych scenariuszy, otwartych na Waszą
twórczą inicjatywę. Często proponujemy różne metody i formy pracy do przekazania
tej samej treści. Chcemy dać Wam jak największą możliwość dostosowania sposobu
prowadzenia katechez do konkretnej grupy uczniów. Możecie pominąć niektóre
metody, jeśli według was będą zbyt trudne lub zbyt łatwe w stosunku do możliwości
klasy, i zastąpić je innymi, pamiętając jednak zawsze, by nie tracić przy tym realizo-
wanych treści. Chcemy, by do Was należał wybór, w jaki sposób zrealizujecie temat.
Przewodnik zachęca do stosowania różnorodnych form aktywizacji, pracy z ob-
razem, tekstami biblijnymi, doktrynalnymi i literackimi, środkami audiowizualnymi
i multimedialnymi, śpiewu i modlitwy. Proponuje metody poszukujące, problemo-
we i motywujące, które służą jak najlepszemu kształtowaniu umiejętności ucznia.
Celem zaproponowanych w scenariuszach aktywności jest ukazanie prawdy, jak
ważna jest przedstawiana wartość, oraz zmotywowanie uczniów do samodzielnego
jej poszukiwania.
Realizację scenariuszy ułatwia „Teczka pomocy”. Zaproponowane w niej mate-
riały dostępne są w wersji elektronicznej na stronie internetowej Wydawnictwa „Jed-
ność”. Znajdują się tam teksty do pracy w grupach, pomoce multimedialne, ilustracje
i plansze. Pomoce będą sukcesywnie uzupełniane o nowe propozycje dostosowane
do scenariuszy, a także wykraczające poza treści zawarte w tym przewodniku.
Życzymy Wam, aby przez poszukiwanie wspólnie z uczniami najważniejszych
wartości udawało się Wam każdego dnia odkrywać Boże piękno.
Redaktorzy
6
I
Odkrywam piękno

1. Odkrywać piękno wiary
Cele katechetyczne
– Ukazanie przymiotów wiary i jej wartości w życiu każdego człowieka.
– Motywowanie do poznawania i pogłębiania wiary.
Treści
Wiara darem i zadaniem (A.3).
Przymioty wiary (A.3).
Tekst biblijny: Hbr 11,1-3; Hbr 11,4.7-9.11.27-29.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia cechy charakteryzujące wiarę,
– cytuje z pamięci wybrane wersety biblijne określające wiarę,
– przyporządkowuje cechy wiary odpowiednim tekstom biblijnym,
– odczytuje cechy i określenia wiary na podstawie tekstów biblijnych,
– wyjaśnia, że wiara jest łaską – darem i zadaniem otrzymanym od Boga
(A.3.1),
– uzasadnia, że wiara jest zadaniem (A.3.2),
– wymienia przymioty wiary (A.3.3).
Postawy
Uczeń:
– z zaangażowaniem podejmuje refleksję nad wskazanymi tekstami
biblijnymi,
– dba o wzrost wiary przez słuchanie słowa Bożego (A.3.e),
– wzbudza akt wiary (A.6.c).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, prezentacja i analiza zdjęć,

praca z tekstem biblijnym, czytanie z podziałem na role, redagowanie
wyznania wiary, burza mózgów, poszukiwanie sposobów realizacji wiary,
praca w parach.
Środki dydaktyczne: egzemplarz Pisma Świętego, slajdy (zdjęcia przedstawia-
jące piękno), tekst z Listu do Hebrajczyków oraz karta pracy „Wyjątkowi
bohaterowie wiary” do pracy w parach, karteczki ze zdaniami na temat
wiary o różnej treści dla każdego ucznia.
I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

1. Modlitwa
K. zachęca uczniów do modlitwy „Aktem wiary”.
8
2. Na czym polega piękno? – rozmowa kierowana, prezentacja i analiza zdjęć
K. stawia pytania uczniom:
– Co ładnego, pięknego widzieliście podczas ostatnich wakacji?
– Kto z was chce być piękny?
– Czym jest piękno?
– O czym mówimy, że jest piękne?
– W jaki sposób możemy piękno przedstawić?
K. prezentuje zdjęcia (slajdy – teczka pomocy), stawiając pytanie:
– Co przedstawia dane zdjęcie?
?
– Jak przedstawilibyście piękne życie?
– Jakie piękno jest trudno wyrazić na sposób materialny/obrazem/słowami?
Mówimy o pięknie przyrody, pięknie człowieka, pięknie życia… O ile łatwo
jest pokazać piękną przyrodę i ładnych ludzi, to już trudniej pokazać piękne
życie czy piękno duchowe.
Dziś będziemy poszukiwać piękna wiary. Zastanowimy się, na czym ono
polega i jak je zdobyć.
K. poleca uczniom zapisać temat: Odkrywać piękno wiary.
II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

1. Wyjątkowi bohaterowie wiary – praca z tekstem biblijnym, praca w parach
K. ogłasza zawody. Uczniowie w parach otrzymują tekst z Listu do Hebrajczyków
oraz kartę pracy „Wyjątkowi bohaterowie wiary” (teczka pomocy). Zadaniem par
jest przeczytać tekst biblijny i obok imienia bohatera wpisać wydarzenie z nim
związane. Następnie uzupełniają zdanie „Wierzyć to…”. Wygrywa drużyna, która
pierwsza wykona zadanie.
Dzięki wierze Abel złożył Bogu cenniejszą niż Kain ofiarę, za co otrzymał
świadectwo, iż jest sprawiedliwy. Bóg bowiem zaświadczył o jego darach,
toteż choć umarł, przez nią jeszcze przemawia. Przez wiarę Noe został po-
uczony cudownie o tym, czego jeszcze nie można było ujrzeć, i pełen bojaźni
zbudował arkę, aby ocalić swą rodzinę. Przez wiarę też potępił świat i stał się
dziedzicem sprawiedliwości, którą otrzymuje się dzięki wierze. Dzięki wierze
ten, którego nazwano Abrahamem, usłuchał wezwania, by wyruszyć do ziemi,
którą miał objąć w posiadanie. Wyszedł, nie wiedząc, dokąd idzie. Dzięki wie-
rze przywędrował do Ziemi Obiecanej. Dzięki wierze także i sama Sara, mimo
podeszłego wieku, otrzymała moc poczęcia. Uznała bowiem za godnego wiary
Tego, który udzielił obietnicy. Dzięki wierze [Mojżesz] opuścił Egipt, nie uląkł-
9
szy się gniewu królewskiego; wytrwał, jakby widział Niewidzialnego. Dzięki
wierze zgotował Paschę i pokropienie krwią, aby nie dotknął się ich ten, który
zabijał to, co pierworodne. Dzięki wierze [Izraelici] przeszli Morze Czerwone
jak po suchej ziemi, a gdy Egipcjanie spróbowali to uczynić, potonęli. (Hbr
11,4.7-9a.11.27-29)
Polecenie:
W Biblii wielokrotnie spotykamy się z opisami relacji między ludźmi a Bo-
giem. Wiele z tych osób nazywamy bohaterami wiary. Na podstawie tekstu
biblijnego napiszcie, czego ci wyjątkowi bohaterowie dokonali dzięki wierze.
Wyjątkowi bohaterowie wiary

Osoba Wydarzenie
Przez wiarę Abel złożył Bogu ofiarę…
Przez wiarę Noe zbudował arkę, aby zbawić swą rodzinę…
Przez wiarę Abraham przywędrował do Ziemi Obiecanej…
Przez wiarę Sara mimo podeszłego wieku otrzymała moc poczęcia…
Przez wiarę Mojżesz opuścił Egipt, uczynił Paschę i pokropienie krwią…
Przez wiarę Izraelici przeszli Morze Czerwone jak po suchej ziemi…
Wierzyć to…
Po zakończonej pracy para, która pierwsza prawidłowo wykonała zadanie, czyta
swoje uzupełnienia. Chętny uczeń zapisuje na tablicy propozycje dokończenia zda-
nia „Wierzyć to…”, które podają również pozostali uczniowie. K. podsumowuje:
Dzięki wierze Noe, Abraham czy Mojżesz dokonali rzeczy niezwykłych.
Zaufali Bogu wbrew opinii innych ludzi, którzy żyli obok nich. Wiara wymagała
od nich dużego wysiłku, ale jej owocem było dobro i piękno życia. Ten, kto jak
Noe nie będzie się obawiał wyśmiania przez innych i niechęci z ich strony; ten,
kto jak Abraham odważy się wyruszyć w nieznane; ten, kto spróbuje pokonać
własne słabości, tak jak Mojżesz jąkanie się – ten z Bogiem może dokonać
pięknych i wielkich rzeczy! Pięknych dla Boga i ludzi. Ktoś taki może zostać
bohaterem wiary.
2. Wiara jest darem Boga – analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana
K. poleca chętnemu uczniowi przeczytać z podręcznika:
„Wiara zaś jest poręką tych dóbr, których się spodziewamy, dowodem
tych rzeczywistości, których nie widzimy. To dzięki niej przodkowie otrzymali
świadectwo. Przez wiarę poznajemy, że słowem Boga wszechświat został tak
stworzony, iż to, co widzimy, powstało nie z rzeczy widzialnych”. (Hbr 11,1-3)
– Co możemy dostrzec dzięki wierze?
– Ku czemu wiara kieruje nasze myśli?
– Co to znaczy, że wiara nadaje sens życiu człowieka?
10
K. dopowiada:
Wiara jest darem Boga i odpowiedzią człowieka. Dzięki niej możemy osią-
gnąć życie wieczne z Bogiem. W Liście do Hebrajczyków czytamy, że dzięki
wierze poznajemy to, co Bóg uczynił dla człowieka w historii ludzkości, i spo-
dziewamy się otrzymania Jego darów w przyszłości.
Najważniejsze cechy wiary to: Boskie pochodzenie, pewność, wolność, ro-
zumność, konieczność do zbawienia.
Możemy uwierzyć w Boga dzięki łasce, którą On nam daje. Prawdy objawione
oraz samego Boga przyjmujemy z wiarą dzięki otwartości serca, umysłu i woli.
Nasza wiara musi być wolna, ponieważ Bóg nikogo nie zmusza do przyjęcia
prawdy o Nim. Ten, kto prawdziwie wierzy, jest pewny obecności i miłości Boga.
Wiara powinna być także aktem rozumu, a nie bezkrytycznym przyjęciem prawd
o Bogu. Wiara jest konieczna do zbawienia i aby je osiągnąć, trzeba wytrwać
w wierze aż do końca. Wiara nadaje sens ludzkiemu życiu.
III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

1. Wiara jest zadaniem – czytanie z podziałem na role, redagowanie
wyznania wiary
Wśród biblijnych bohaterów jest również św. Piotr, który składa przed Je-
zusem wyznanie wiary.
K. wybiera uczniów do czytania tekstu biblijnego z podziałem na role: narrator,
Jezus, uczniowie, Piotr (podręcznik).
Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów:
„Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?” A oni odpowiedzieli: „Jedni za
Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego
z proroków”. Jezus zapytał ich: „A wy za kogo Mnie uważacie?” Odpowiedział
Szymon Piotr: „Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego”. Na to Jezus mu rzekł:
„Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego
ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie”. (Mt 16,13-17)
– Co wyznał Piotr w odpowiedzi na pytanie Jezusa?
– Kto objawił Piotrowi prawdę o Jezusie?
– Czyim darem jest wiara?
Wiara jest łaską, na którą człowiek powinien odpowiedzieć. Jest to więc dar
Boga i zarazem odpowiedź człowieka. To zadanie, które Bóg stawia również
przed nami. Tak jak św. Piotrowi, tak i nam Jezus zadaje pytanie: „A wy za
kogo Mnie uważacie?”. Napiszcie teraz własne wyznanie wiary.
Uczniowie w zeszytach piszą własne wyznanie wiary. Mogą zacząć od słów: „Jezu,
Ty jesteś…”.
2. AMEN strażnikiem wiary – burza mózgów
K. zapisuje na tablicy dużymi literami słowo AMEN i pyta:
– Ile razy w ciągu dnia używacie tego słowa?
– Gdzie to słowo jest najczęściej zapisywane?
11
– Co to słowo znaczy?
– Z jaką osobą to słowo się wam kojarzy?
K. wyjaśnia znaczenie i pochodzenie słowa „amen” oraz jego związek z wiarą.
K. może również zapisać to słowo na tablicy w języku hebrajskim, a obok niego
dopisać jego znaczenia.
Słowo „amen” może oznaczać: „niech się tak stanie” (w formie życzenio-
wej) lub „stań się!” (w formie rozkazującej). „Amen” jest wyrazem zgody
(odpowiednikiem polskiego „tak”), zatwierdzenia tego, co przed chwilą było
wypowiedziane.
(Amen, ordo.pallotyni.pl)
Słowo „amen” w języku hebrajskim wywodzi się z tego samego rdzenia co

słowo „wiara” – wierność, ufność, oparcie oraz słowo „prawda” – pewność,
niezawodność, stabilność, trwałość, bezpieczeństwo. Słowo „amen”, które
wypowiadamy przy modlitwach i wyznaniach wiary oraz przy przyjmowaniu
sakramentów, powinno nam zawsze przypominać, że wiara nie jest oderwana
od prawdy, że jest czymś trwałym i pewnym.
Taki powinien być fundament naszego życia: prawdziwy, pewny, niezawodny,
stabilny, trwały, bezpieczny, dający oparcie. Takim fundamentem jest tylko Bóg.
BÓG JEST WIARYgodny.
Powróćcie do waszego wyznania wiary i dopiszcie dużymi literami słowo
AMEN.
Amen:
P „niech się tak stanie”
P „stań się!”
P TAK
P wiara – wierność, ufność, oparcie
P prawda – pewność, niezawodność, stabilność, trwałość, bezpieczeństwo
Wierzę – to znaczy słucham Boga i wypełniam Jego słowa.
Wiara w życiu jest fund-AMEN-tem, na którym wznosimy budowlę życia.
3. Wiara w moim życiu – poszukiwanie sposobów realizacji wiary
K. rozdaje uczniom karteczki z wypisanymi zadaniami wypływającymi z wiary
(teczka pomocy). Uczniowie piszą, jak mogą te zadania realizować w życiu.
Wierzę – to znaczy słucham Boga.
Wierzę – to znaczy wypełniam słowa Boga.
Wiara jest fund-AMEN-tem, na którym buduję swoje życie.
BÓG JEST WIARYgodny.
Wierzę – to znaczy jestem wierny.
12
Wierzę – to znaczy, że ufam Bogu.
Wierzę – to znaczy opieram się na Bogu.
Wierzę – to znaczy uznaję Jezusa jako Syna Bożego.
Wierzę – to znaczy odpowiadam na wezwanie Boga.
Wierzę – to znaczy odkrywam w sobie duchowe piękno.
Wierzę – to znaczy szukam odpowiedzi na wątpliwości w wierze.
Wierzę – to znaczy przeciwstawiam się złu.
Wierzę – to znaczy nie obawiam się wyśmiania i niechęci ze strony innych.
Wierzę – to znaczy pokonuję własne słabości.
Wierzę – to znaczy dokonuję wielkich rzeczy dla Boga i ludzi.
Wierzę – to znaczy jestem blisko Boga na modlitwie.
Wierzę – to znaczy jestem dobry dla innych.
Wierzę – to znaczy ofiarowuję Bogu to, co dla mnie ważne.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają kartę pracy „Wyjątkowi bohaterowie wiary” oraz zapisują naj-
lepsze uzupełnienia zdań „Wierzyć to…”. Dopisują także własne wyznanie wiary
i wyjaśnienie słowa „amen”.
5. Praca domowa
1. Wybierz jednego z bohaterów wiary z 11 rozdziału Listu do Hebrajczyków
i opisz w kilku zdaniach jego życie lub przygotuj na jego temat krótką
prezentację.
2. Naucz się na pamięć słów z Listu do Hebrajczyków 11,1-3.
3. Pomódl się własnymi słowami, by twoja wiara stawała się piękna.
6. Modlitwa
Uczniowie mogą przeczytać własne wyznania wiary zapisane podczas katechezy
lub te z wylosowanych karteczek. Następnie wszyscy modlą się wspólne „Credo”.
Literatura
Amen, <http://www.ordo.pallotyni.pl/index.php/zrozumie-liturgi/euchary-
stia/1253-amen>, dostęp: 20.10.2020.
B.D. Kwiatkowski, Przymioty wiary, „Niedziela Płocka” [online], 2005, nr 18
<http://www.niedziela.pl/artykul/41132/nd/Przymioty-wiary>, dostęp:
20.10.2020.
13
2. Wzrastać w wierze
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat wiary i jej treści.
– Motywowanie do umacniania i pogłębiania swojej wiary.
Treści
Co to znaczy „wierzyć”? Wartość wiary w Boga (A.2).
Symbole wiary (A.4).
Tekst biblijny: Łk 17,5-6; Mt 17,20.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie: wiara (A.2.1),
– wymienia główne prawdy wiary,
– wyjaśnia wybrane artykuły Składu Apostolskiego (A.4.1),
– omawia prawdę, że u podstaw wiary leży przyjęcie Bożej miłości
i odpowiedź na nią,
– przytacza biografie osób, którym wiedza pomogła w dotarciu do wiary
(A.2.5),
– uzasadnia, że wiara nadaje sens codzienności i prowadzi do moralnego
piękna,
– uzasadnia potrzebę coraz lepszego poznawania treści wiary,
– rozróżnia wiarę naturalną i religijną (nadprzyrodzoną),
– wyjaśnia, że wiara jest wejściem w osobistą relację z Bogiem.
Postawy
Uczeń:
– samodzielnie szuka sposobów umacniania swej wiary,
– dąży do zdobycia wiedzy służącej pogłębianiu wiary (A.2.a),
– świadomie wyznaje wiarę (A.4.a),
– daje świadectwo wiary (E.2.a).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, schematyczne przedstawienie

treści, czytanie i analiza tekstu biblijnego, puzzle logiczne, zdania niedo-
kończone, opowiadanie, prezentacja multimedialna, refleksja.
Środki dydaktyczne: egzemplarz Pisma Świętego, ziarno gorczycy, kartki
z niedokończonymi zdaniami, puzzle z tekstem Składu Apostolskiego,
slajdy (zdania niedokończone, zdjęcia przedstawiające „Troskę o wiarę”),
czasopisma katolickie, film „Miernik dobra”.
14
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy „Duchu Święty, który oświe-
casz…”.
2. Co pomaga wzrastać? – rozmowa kierowana, schematyczne
przedstawienie treści
K. pokazuje na dłoni ziarno gorczycy i pyta:
– Czego potrzebuje ziarno, by stać się drzewem?
K. może narysować na tablicy drzewo z korzeniami i zapisuje z lewej strony od-
powiedzi uczniów.
Wzrost drzewa
woda
gleba
powietrze
słońce
liście drzewa
nowe ziarna
korzenie
Dzięki temu, że drzewo rośnie coraz większe, możemy cieszyć się pięknem
jego liści, kwiatów, a z czasem również owoców. Podobnie jest z człowiekiem:
my również potrzebujemy wzrostu w różnych dziedzinach naszego życia.
3. Dlaczego chcemy wiedzieć coraz więcej? – rozmowa kierowana
K. prowadzi rozmowę na temat konieczności zmian w życiu człowieka:
– Czego nowego możecie się nauczyć w klasie 6?
– Czego musicie się uczyć ciągle (nieustannie)?
– W jakie dziedzinie pojawiają się ciągle nowe rozwiązania techniczne?
– Dlaczego naturalne jest to, że im jesteśmy starsi, tym mamy większą
wiedzę?
Czymś naturalnym powinno być to, że im człowiek jest starszy, tym ma
większą wiedzę. Uczymy się rzeczy nowych, bazując na tym, co już umiemy. Ale
codzienność zaskakuje nas, np. pojawia się nowe oprogramowanie w telefonie,
a w programach komputerowych dodawane są nowe funkcje. Zawsze jednak
w nauce musi być jakaś podstawa, baza. Nie jest możliwe czytanie instrukcji
obsługi urządzenia, jeśli nie umie się czytać. Nasza wiedza wzrasta przez naukę
15
i doświadczenie. Potrzebę wzrostu możemy odnieść także do wiary. Aby mogła
wzrastać, potrzebne są odpowiednie warunki: wiedza i doświadczenie.
K. poleca zapisać temat: Wzrastać w wierze.

1. Wierzyć ludziom, wierzyć Bogu – rozmowa kierowana
Człowiek kieruje się wiarą w wielu sytuacjach. Zarówno w zwykłych codzien-
nych relacjach, jak i w sferze religii. W języku polskim w tych różnych okolicz-
nościach używa się tego samego czasownika „wierzyć”, ale w angielskim są dwa.
K. zapisuje na tablicy słowa „FAITH” oraz „BELIEVE” i wyjaśnia ich zakres:
FAITH [feith] BELIEVE [biliw]
dotyczy religijnej sfery życia, np.: dotyczy świeckiej sfery życia, np.:
wierzę w Boga, w Jezusa i ta wiara wierzę drugiemu człowiekowi
ma wpływ na moje zbawienie
Człowiek, który rozwija wiarę, staje się człowiekiem wiary-godnym i inni

ludzie będą mu wierzyć.
2. Wiara jak ziarnko gorczycy – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. prosi, by uczniowie przeczytali w ciszy z podręcznika tekst biblijny, a następnie
czyta go głośno chętny uczeń.
Apostołowie prosili Pana: „Dodaj nam wiary”. Pan rzekł: „Gdybyście mieli
wiarę jak ziarnko gorczycy, powiedzielibyście tej morwie: Wyrwij się z korze-
niem i przesadź się w morze, a byłaby wam posłuszna”. (Łk 17,5-6)
Jeśli będziecie mieć wiarę jak ziarnko gorczycy, powiecie tej górze: „Przesuń
się stąd tam!”, a przesunie się. I nic nie będzie dla was niemożliwego. (Mt 17,20)
K. pyta uczniów:
– Komu z was udało się mocą wiary przesadzić jakąś morwę lub przesunąć
górę?
Następnie K. wyjaśnia symbolikę obrazów ewangelicznych:
Ziarno gorczycy – wiara; przesadzić w morze, rzucić w morze – pozbyć się
raz na zawsze; morwa i góra – obrazy słabości, grzechów.
Wyrwać morwę jest bardzo trudno, ponieważ ma bardzo długie korzenie.
Przeniesienie góry jest wręcz niemożliwe. A przecież według Jezusa, mając
wiarę, można to zrobić. Tak wielką ma moc.
3. Troska o żywą relację z Bogiem – rozmowa kierowana, schematyczne przed-
stawienie treści
K. powraca do rysunku drzewa na tablicy, dopisuje na tablicy słowo „BÓG” i pyta:
– Co jest konieczne, by wzrastała nasza wiara?
16
Wzrost drzewa Wzrost wiary
woda słowo Boże
gleba BÓG wspólnota
powietrze modlitwa
słońce sakramenty
liście drzewa dobre uczynki
nowe ziarna apostolstwo
korzenie relacja miłości do Boga
4. Coraz głębiej poznawać treść wiary – puzzle logiczne

Jednym z ważnych elementów rozwoju wiary jest zdobywanie wiedzy o tym,
w co wierzymy, poznawanie prawd wiary. Prawdy wiary nazywamy inaczej do-
gmatami. Za chwilę sprawdzicie, jaka jest wasza wiedza na ten temat.
K. pyta uczniów:
– W co i w Kogo wierzymy jako katolicy?
– Jak nazywa się zbiór prawd naszej wiary? (Skład Apostolski, Credo, Główne
prawdy wiary)
K. dzieli klasę na grupy 4-osobowe lub pary i rozdaje koperty z tekstem Składu
Apostolskiego (lub Głównych prawdy wiary) pociętym na części (teczka pomocy).
Zadaniem uczniów jest uszeregować teksty w odpowiedniej kolejności.
Wierzę w Boga Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi,

i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego Jedynego, Pana który się począł z Ducha Świę-
naszego, tego,
narodził się z Maryi umęczon pod Ponckim Pi- ukrzyżowan,
Panny, łatem,
umarł i pogrzebion, zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał,
wstąpił na niebiosa, siedzi po prawicy Boga Ojca stamtąd przyjdzie sądzić ży-
Wszechmogącego, wych i umarłych.
Wierzę w Ducha Świę- święty Kościół powszechny, świętych obcowanie,
tego,
grzechów odpuszcze- ciała zmartwychwstanie, żywot wieczny. Amen.
nie,
Po skończonym zadaniu uczniowie kolejno czytają poszczególne prawdy wiary.

K. pyta:
– Która z prawd wiary jest dla was najmniej zrozumiała?
17
1. Wierzyć to odpowiedzieć na miłość Boga – rozmowa kierowana

K. pisze na tablicy „WIERZYĆ” i prosi uczniów, by podali określenia, które za-
wierają w sobie to słowo, np.:
uWIERZYĆ,
poWIERZYĆ,
zaWIERZYĆ…
Następnie wspólnie wyjaśniają, co one znaczą. K. podsumowuje:
Wierzę, że Bóg istnieje i jest Bogiem Jedynym. Wierzę w Jego słowo, które do
mnie kieruje, i postępuję według niego. Wierzę w Boga i wierzę Bogu. Wiara jest
odpowiedzią na Bożą miłość. Jest darem, który otrzymujemy za darmo od Boga.
Wybrany uczeń czyta z podręcznika:
„W Ewangelii Janowej czytamy: «Boga nikt nigdy nie widział. Jednorodzony
Bóg, który jest w łonie Ojca, On nam Go objawił» (J 1,18). Dlatego musimy
uwierzyć Jezusowi, Synowi Bożemu, gdy chcemy się dowiedzieć, co Bóg chciałby
nam przekazać. Wierzyć oznacza zatem zgodzić się na Jezusa i oprzeć na Nim
całe swoje życie” (Youcat 22).
– Dlaczego musimy uwierzyć Chrystusowi?
– Co zmienia się w życiu człowieka, który wierzy?
– Dlaczego możemy mieć pewność, że życie osoby, która jest blisko Jezusa,
staje się piękniejsze?
Jezus jest blisko tych, którzy chcą swoje życie przeżyć razem z Nim. W Nim
poznamy całą prawdę o Jego Ojcu. Jezus jest gwarancją, że kiedyś możemy
osiągnąć niebo.
K. może skorzystać z krótkiego filmu „Miernik dobra” (ze strony <http://youtu.be/
gmJYOZqCPyw>, dostęp: 20.102020).
2. Wiara przemienia życie i nadaje mu sens – opowiadanie, zdania

niedokończone
K. pyta:
– Jakie znacie osoby, które mają dużą wiedzę na temat wiary i Boga?
– W jaki sposób możecie wiedzieć więcej o Bogu?
– Co może zmienić w naszym życiu wiedza o Bogu?
We wzroście wiary pomaga wiedza o Bogu i poznawanie prawd wiary. Przy-
kładem tego jest św. Ignacy Loyola. Jako młody chłopak chciał być zauważony
i doceniony przez współczesnych mu ludzi. Nosił długie włosy, spadające mu
aż do ramion, kolorowe spodnie i czapkę. Publicznie najchętniej pojawiał się
w stroju rycerza, nosząc miecz, sztylet i oręż wszelkiego rodzaju. Jego największą
przyjemnością były ćwiczenia rycerskie. W czasie walk hiszpańsko-francuskich
znalazł się w oblężonej Pampelunie i został poważnie ranny. Podczas długiej
rekonwalescencji dla skrócenia czasu chciał czytać powieści rycerskie, ale za-
miast nich otrzymał książkę „Życie Jezusa”. Przeczytanie jej sprawiło, że życie
18
Ignacego zmieniło się całkowicie. Zachwycił się Jezusem, oddał żebrakowi
swój kosztowny strój rycerski, a sam stał się ubogim człowiekiem modlitwy.
Razem ze swoimi przyjaciółmi złożył śluby ubóstwa, czystości oraz wierności
Kościołowi, a zwłaszcza ojcu świętemu. W ten sposób powstał nowy zakon,
zwany Towarzystwem Jezusowym.
Nie wiemy, jak potoczyłoby się życie Ignacego, gdyby nie otrzymał szansy
poznawania życia Jezusa. Znamy za to owoce jego wiary i miłości do Boga.
Założone przez niego zgromadzenie Jezuitów miało i ma nadal ogromny wpływ
na życie Kościoła. Z niego wywodzi się obecny papież Franciszek.
(oprac. na podst.: Święty Ignacy z Loyoli, prezbiter, brewiarz.pl)
Święty Ignacy Loyola pokochał Jezusa Chrystusa dzięki poznawaniu Jego

życia. Odkrył piękno wiary i całkowicie poświęcił się jej głoszeniu.
K. rozdaje uczniom przygotowane na kartkach zdania niedokończone (lub wyświe-

tla je na slajdzie –teczka pomocy), które uzupełniają indywidualnie bądź w parach
i na koniec chętni czytają je głośno:
 Wiara w Boga może przemieniać moje życie, ponieważ…
 Dzięki wierze moje życie może być piękniejsze, ponieważ…
 Zagrożeniem dla mojej wiary w Boga jest…
 Wiara w Boga pomaga mi…
 Wierzę, ponieważ…
K. podsumowuje:
Wiara pomaga człowiekowi dokonywać życiowych wyborów. Jest światłem
w ciemnym labiryncie różnych możliwości. Nadaje sens, nadaje znaczenie życiu.
Sprawia, że nasze życie staje się piękniejsze.
3. Żyję według zasad wiary – refleksja
K. może wyświetlić slajdy pokazujące troskę o wiarę (np. młodego człowieka na
modlitwie, uczestniczącego we Mszy Świętej, czytającego Biblię i czasopisma ka-
tolickie – teczka pomocy), stawiając pytania:
– Na czym polega życie wiarą na co dzień?
 rozmawiam z Bogiem, z Jezusem, o tym, co przeżywam,
 rozwijam i ubogacam moją modlitwę,
 uczestniczę w liturgii,
 czytam Pismo Święte i literaturę religijną,
 aktywnie uczestniczę w katechezie.
Modlitwa i udział we Mszy Świętej to jednak zbyt mało, by w pełni żyć wiarą.
Mamy też postępować według jej zasad wszędzie tam, gdzie się znajdziemy.
Waszym środowiskiem jest rodzina i szkoła.
K. stawia pytania (może to być refleksja lub uczniowie odpowiadają głośno):
– Po czym inni mogą poznać, że jesteście ludźmi wierzącymi w Boga?
– W jakich codziennych czynach widać waszą miłość do Boga?
– W jakich postawach wobec kolegów czy koleżanek widać waszą wiarę?
19
K. może przywołać nazwiska znanych osób dających współcześnie świadectwo
wiary.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują tłumaczenie słowa „faith”, zapis „Wzrost wiary” oraz treść zdań
niedokończonych.
5. Praca domowa
1. Napisz własne wyznanie wiary.
2. Przygotuj prezentację multimedialną o sposobach wyrażania wiary przez
osobę, którą znasz i cenisz.
3. Odszukaj w Internecie jedną z modlitw ułożonych przez Ignacego Loyolę,
przepisz ją do zeszytu i pomódl się nią.
6. Modlitwa
Uczniowie pojedynczo czytają poszczególne prawdy wiary, a pozostali odpowiadają
„wierzę” lub wszyscy modlą się „Aktem wiary”.
Literatura
Święty Ignacy z Loyoli, prezbiter, <https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/07-31a.
php3>, dostęp: 20.10.2020
K. Tarnowski, Usłyszeć Niewidzialne. Zarys filozofii wiary, Kraków 2005.
Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Częstochowa 2011.
20
3. Wierzyć tylko Bogu. Grzechy
przeciw wierze
Cele katechetyczne
– Ukazanie pierwszeństwa Boga w życiu człowieka oraz istoty zagrożeń
wiary.
– Kształtowanie krytycznej postawy wobec praktyk zagrażających wierze.
Treści
Trzy pierwsze przykazania Dekalogu: relacja Bóg – człowiek (C.4).
Praktyki przeciwne wierze w Boga.
Tekst biblijny: Kpł 19,31.
Wymagania
Uczeń:
– wskazuje, co pogłębia wiarę w Boga, a co ją niszczy,
– wyjaśnia treść przykazania miłości (A.10.1),
– uzasadnia pierwszeństwo Boga w życiu człowieka (C.4.1),
– wskazuje, co jest źródłem bałwochwalstwa i czarów,
– wyjaśnia, że zabobon, bałwochwalstwo, wróżbiarstwo oraz magia są wyni-
kiem fałszywego obrazu Boga (C.4.2),
– przytacza argumenty wierzących w dyskusji ze współczesnym ateizmem
(A.2.6),
– uzasadnia, że Bóg jest prawdziwym Bogiem, który działa i wyzwala czło-
wieka,
– uzasadnia, że głęboka wiara jest realizacją przykazania miłości Boga,
– wyjaśnia, na czym polega niebezpieczeństwo praktykowania magii i spiry-
tyzmu,
– właściwie ocenia rzeczywistość, nazywając zło złem, a dobro dobrem.
Postawy
Uczeń:
– dokonuje oceny swojej postawy wiary,
– podejmuje działania pogłębiające wiarę,
– troszczy się o wzrost swojej wiary (A.2.b).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, schematyczne przedstawienie

treści, czytanie i analiza tekstu biblijnego, praca z tekstem, minitest, świa-
dectwo, śpiew.
Środki dydaktyczne: kartki z tekstami z KKK i pytaniami do pracy w grupach,
minitest dla każdego ucznia, slajd z analizą wyników minitestu.
21
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do modlitwy „Credo”.
2. Co wspólnego ma 13 z nieszczęściem? – rozmowa kierowana, schematyczne
K. pisze na tablicy liczbę 13 i rozmawia z uczniami na temat jej znaczenie, zapisując
wokół niej propozycje uczniów.
– Co powszechnie mówi się o liczbie trzynaście?
– Skąd bierze się w człowieku lęk przed trzynastką?
– Co trzynastka ma wspólnego z pechem?
– Z jakimi jeszcze przesądami spotkaliście się?
– Z jakimi spotkaliście się praktykami przeciwnymi wierze w jednego Boga?
Obok schematu z „13” K. pisze słowo „Jezus” i pyta:
– Z czym pozytywnym kojarzy się wam osoba Jezusa?
pech 13 nieszczęście pomoc JEZUS szczęście

wypadek fatum tajemniczość ratunek nadzieja tajemnica
K. dopowiada:
To człowiek nadaje znaczenie przesądom i różnego rodzaju znakom. Ze
zwykłej trzynastki czy czarnego kota może zrobić „magię”, choć one nie są
same w sobie ani dobre, ani złe. Czasem jednak stawia się je wyżej niż samego
Boga. Warto się zastanowić, kto ma większą moc: trzynastka, czarny kot czy
Jezus? W tym porównaniu znika magiczne znaczenie kota. Przesądy osłabiają
naszą wiarę w Bożą moc, a przecież wierzymy, że Bóg jest wszechmocny, czyli
może wszystko.
3. Duchowa wolność przeciwieństwem magii i przesądów – rozmowa kierowana
Wiara w moc czarnego kota lub przypisywanie liczbom magicznego znaczenia
odbiera nam wewnętrzną wolność. W naszym umyśle pojawia się przymus
podporządkowania się przesądom.
K. pyta:
– Jakie znacie przesądy?
– Z czego one wynikają?
– Dlaczego magia i przesądy odbierają nam duchową wolność?
– Jak można się z nich wyzwolić?
– Dlaczego wiara w Boga może uczynić nas wolnymi?
K. poleca zapisać temat: Wierzyć tylko Bogu.
22
1. Uwaga na „podróbki”! – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca uczniom otworzyć podręczniki i odszukać teksty Pisma Świętego. Wybrany
uczeń czyta je głośno. K. robi wprowadzenie:
Poznamy dwa teksty o wróżeniu i wywoływaniu duchów. Jeden jest ze Starego,
drugi z Nowego Testamentu. Oznacza to, że problem wróżenia towarzyszy
ludziom w każdym czasie. Sięga wielu lat przed narodzeniem Chrystusa, był
w czasach jemu współczesnych i, jak wiemy, jest w naszych czasach.
„Nie będziecie się zwracać do wywołujących duchy ani do wróżbitów. Nie
będziecie zasięgać ich rady, aby nie splugawić się przez nich. Ja jestem Pan,
Bóg wasz!” (Kpł 19,31)
Kiedy szliśmy [Paweł i Sylas] na miejsce modlitwy, zabiegła nam drogę jakaś
niewolnica, opętana przez ducha wieszczego. Przynosiła ona duży dochód
swym panom. Ona to, biegnąc za Pawłem i za nami, wołała:„Ci ludzie są sługami
Boga Najwyższego, oni wam głoszą drogę zbawienia”. Czyniła to przez wiele
dni, aż Paweł mając dość tego, odwrócił się i powiedział do ducha: „Rozkazuję
ci w imię Jezusa Chrystusa, abyś z niej wyszedł”. I w tejże chwili wyszedł. Gdy
panowie jej spostrzegli, że przepadła nadzieja ich zysków, pochwycili Pawła
i Sylasa, i zawlekli na rynek przed władzę. (Dz 16,16-19)
– Kto sprawiał, że niewolnica mogła wróżyć?
– Kiedy tę możliwość straciła?
– Dlaczego właścicielom niewolnicy nie spodobało się uwolnienie jej od
ducha wieszczego?
– Dlaczego nie powinniśmy się zwracać o radę do wróżbitów i osób wywo-
łujących duchy?
– Czego oczekuje Bóg od wierzących w Niego?
K. uzupełnia:
Szukanie rady u wróżbitów, astrologów, magów jest okazaniem wobec Boga,
że On się nie liczy. Wydaje się, że ludzie ci mają większą władzę od Niego,
bo mówią o przyszłości. Przykład niewolnicy wskazuje, że ten, kto wróży, nie
czyni tego sam z siebie. Ta kobieta poddana była woli złego ducha. Ponadto
jej wróżenie było źródłem zysku.
3. Zabobon, bałwochwalstwo, wróżbiarstwo, magia – praca z tekstem,
praca w grupach
K. dzieli klasę na 6 grup, rozdaje każdej kartki z fragmentami KKK oraz pytaniami
dla grupy (teczka pomocy). K. może wcześniej wyjaśnić trudniejsze wyrażenia.
Grupa 1
„Pierwsze przykazanie (…) domaga się od człowieka, by nie wierzył w innych
bogów poza Bogiem i nie oddawał czci innym bóstwom poza Jedynym Bogiem.
Pismo Święte nieustannie przypomina o odrzuceniu «bożków ze srebra i złota,
23
uczynionych rękami ludzkimi», które «mają usta, ale nie mówią; oczy mają,
ale nie widzą…». (…) Bóg natomiast jest «Bogiem żywym», który daje życie
i działa w historii”.
(Katechizm Kościoła katolickiego, p. 2112)
– Czego oczekuje od nas Bóg w przykazaniu pierwszym?

– Co może być współczesnym bożkiem?
Grupa 2
„«Będziesz miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej
duszy swojej, ze wszystkich swych sił» (Pwt 6,5). Pierwsze przykazanie wzywa
człowieka do wiary w Boga, do pokładania w Nim nadziei i do miłowania Go
nade wszystko”.
(Katechizm Kościoła katolickiego, p. 2133, 2134)
„«Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon» (Mt 4,10). Adoracja

Boga, zanoszenie do Niego modlitw, oddawanie należnej Mu czci, wypełnianie
przyrzeczeń i złożonych Mu ślubów są aktami cnoty religijności, które wchodzą
w zakres posłuszeństwa pierwszemu przykazaniu”.
– Do czego wzywa pierwsze przykazanie?

– Jak możemy oddawać cześć Bogu?
Grupa 3
„Pierwsze przykazanie zabrania oddawania czci innym bogom poza Jedynym
Panem, który objawił siebie swojemu ludowi. Zakazuje zabobonu i bezbożności.
Zabobon to pewnego rodzaju wynaturzony przerost religijności”.
„Zabobon jest wypaczeniem kultu, który oddajemy prawdziwemu
Bogu. Przejawia się on w bałwochwalstwie, jak również w różnych formach
wróżbiarstwa i magii”.
– Na czym polega zabobon?

– Jak możemy okazywać wiarę w Boga?
Grupa 4
„Bałwochwalstwo (…) polega na ubóstwianiu tego, co nie jest Bogiem. Ma
ono miejsce zawsze wtedy, gdy człowiek czci i wielbi stworzenie zamiast Boga,
bez względu na to, czy chodzi o innych bogów czy o demony (na przykład
satanizm), o władzę, przyjemność, rasę, przodków, państwo, pieniądze itd.
(…) Bałwochwalstwo odrzuca jedyne panowanie Boga; jest nie do pogodzenia
z Boską komunią”.
– Na czym polega bałwochwalstwo?

– Jak możemy uwielbiać Boga?
24
Grupa 5
„Należy odrzucić wszystkie formy wróżbiarstwa: odwoływanie się do Szatana
lub demonów, wywoływanie zmarłych lub inne praktyki mające rzekomo
odsłaniać przyszłość. Korzystanie z horoskopów, astrologia, chiromancja,
wyjaśnianie przepowiedni i wróżb, zjawiska jasnowidztwa, posługiwanie się
medium, są przejawami chęci panowania nad czasem, nad historią i wreszcie nad
ludźmi, a jednocześnie pragnieniem zjednania sobie tajemnych mocy. Praktyki
te są sprzeczne ze czcią i szacunkiem (…), które należą się jedynie Bogu”.
„Bóg może objawić przyszłość swoim prorokom lub innym świętym. Jednak
właściwa postawa chrześcijańska polega na ufnym powierzeniu się Opatrzności
w tym, co dotyczy przyszłości, i na odrzuceniu wszelkiej niezdrowej ciekawości
w tym względzie”.
– Na czym polega wróżbiarstwo?

– Komu Bóg może objawić przyszłość?
Grupa 6
„Wszystkie praktyki magii lub czarów, przez które dąży się do pozyskania
tajemnych sił, by posługiwać się nimi i osiągać nadnaturalną władzę nad bliźnim
– nawet w celu zapewnienia mu zdrowia – są w poważnej sprzeczności z cnotą
religijności. Praktyki te należy potępić tym bardziej wtedy, gdy towarzyszy im
intencja zaszkodzenia drugiemu człowiekowi lub uciekanie się do interwencji
demonów. Zasługuje również na naganę noszenie amuletów. Spirytyzm często
pociąga za sobą praktyki wróżbiarskie lub magiczne. Dlatego Kościół upomina
wiernych, by wystrzegali się go. Uciekanie się do tak zwanych tradycyjnych
praktyk medycznych nie usprawiedliwia ani wzywania złych mocy, ani wyko-
rzystywania łatwowierności drugiego człowieka”.
– Na czym polega magia i spirytyzm?

– Dlaczego nie powinniśmy oczekiwać od demonów np. uzdrowienia?
K. poleca wypisać na tablicy, jak można wypełniać zobowiązania wynikające

z I przykazania oraz grzechy przeciw wierze, nad którymi uczniowie pracowali
w grupach.
Wypełnianie zobowiązań I przykazania Grzechy przeciw wierze
 odrzuceniu bożków…  zabobon i bezbożność
 wiara w Boga, nadzieja, miłość  bałwochwalstwo
 adoracja Boga,  wróżbiarstwo (przywoływanie zmarłych,
 modlitwa, horoskopów, astrologia, chiromancja…)
 oddawanie czci Bogu,  magia i czary
 wypełnianie przyrzeczeń  spirytyzm
 powierzenie się opatrzności Bożej
25
Bóg pragnie, byśmy uwierzyli, że jest dla nas jedynym i prawdziwym Bogiem.
On pozwala niektórym osobom, prorokom i świętym poznać przyszłość, by
wzywali ludzi do nawrócenia. Nigdy jednak nie otrzymywali za to pieniędzy,
wręcz odwrotnie – często byli za to prześladowani.
Poszukiwanie wiedzy, pomocy u złych duchów nigdy nie przyniesie
człowiekowi korzyści. Żadnemu ze złych duchów nie zależy na naszym dobru
ani na szczęściu teraz czy w wieczności. Odwoływanie się do nich, oddala
nas od Boga i otwiera drogę w stronę zła. Podobnie noszenie amuletów jest
pokazaniem, iż wierzymy w ich moc, a przecież nie jest ona większa od mocy
Boga. Pytanie, czy warto sięgać po coś, co ma wątpliwą skuteczność, jeżeli
możemy zwrócić się bezpośrednio do wszechmocnego Boga?
Bóg dał nam pierwsze przykazanie, by nas chronić przed złem i móc się nami
opiekować. My tylko musimy dokonać wyboru – zdecydować, że chcemy, by
On nas prowadził przez życie. Bóg nigdy nie złamie danego nam słowa i nigdy
nie zawiedzie naszej nadziei.

1. Poznaję stan mojej wiary – minitest, świadectwo
K. rozdaje dla każdego ucznia minitest do samodzielnej oceny postawy wiary (teczka
pomocy) i prosi o wypełnienie części A (czas: 2 minuty). Następnie K. proponuje,
aby chętni uczniowie wypowiedzieli się na temat dokonanej oceny swojej wiary
i dali jej świadectwo.
Część A. Przyjrzyj się swojej postawie wiary…
Twoja postawa wiary tak nie
Modlę się.
Czytam Pismo Święte.
Odrzucam zło.
Odrzucam obce praktyki (zabobony, horoskopy, wróżbiarstwo, magię).
Czytam prasę religijną.
Nazywam zło złem.
Nazywam dobro dobrem.
Przestrzegam innych przed złem.
Podsumowanie
Uczniowie podliczają ilość wypowiedzi na „tak” i na „nie”, następnie czytają,

w której kategorii wiary się mieszczą. K. pokazuje slajd (teczka pomocy) z analizą
wyników.
Twoja wiara…
26
TAK NIE
1-2 Twoja wiara dopiero się budzi… 1-2 Zadbaj o swoją wiarę…
3-4 Upadasz i dzielnie podnosisz się. J 3-4 Uwaga! Oddalasz się od Boga… K
5-6 Bóg cieszy się tobą… JJ 5-6 Pomyśl, jak wrócić do Boga … KK
7-8 Jesteś radosnym uczniem Chrystusa… 7-8 Bóg tęskni za tobą. Czeka na ciebie…
JJJ KKK
K. podsumowuje:
Wiara w Boga wymaga naszej wytrwałej pracy nad sobą. Bóg będzie nam
w tym pomagał, bo tęskni za nami i pragnie, byśmy byli blisko Niego. On chce
nas uszczęśliwiać.
Niestety w przestrzeni publicznej, szczególnie w mediach, często spotykamy
stwierdzenia, że Bóg jest niepotrzebny. Współczesny ateizm stawia w miejsce
Boga fałszywie pojmowaną wolność. Mówi człowiekowi: możesz robić wszystko,
na co masz ochotę – jesteś wolny. Jakie argumenty mogą podać wierzący
w dyskusji z ateistami? Najważniejszym argumentem jest wiara w miłość, którą
Bóg chce obdarzać każdego człowieka i której pragnie od nas. Aby prawdziwie
kochać Boga i innych ludzi, musimy wytrwale pracować nad sobą i uczyć się
poświęcenia, a nie coraz większego ulegania własnym zachciankom.
2. Wiara w Boga wypełnieniem przykazania miłości – minitest, śpiew
K. prosi jednego z uczniów o przypomnienie przykazania miłości Boga. Następnie
pyta:
– Co to znaczy miłować Boga całym sercem / duszą / umysłem?
– Jakie znaczenie ma tu słowo „cały”?
– Dlaczego nie można podzielić swojego serca, duszy i umysłu między Boga
a np. magię?
Przykazanie miłości Boga mobilizuje nas do oddania się Mu w całości. Nie
można chcieć ofiarować Panu Bogu świeczki a diabłu ogarka. Tak jak nie można
powiedzieć komuś, kogo się kocha, że dzisiaj cię kocham, a jutro będę kochać
kogoś innego, ale pojutrze to znowu będę kochać ciebie.
Nasza wiara w Boga realizuje się każdego dnia przez wypełnianie przykazania
miłości. Im bardziej kochamy Boga, tym mocniejsza jest nasza wiara. Im mocniej
wierzymy, tym bardziej wzrasta nasza miłość do Boga i innych ludzi.
– Jak możemy umacniać naszą wiarę i pogłębiać miłość do Boga?
Uczniowie indywidualnie wypełniają część B minitestu (teczka pomocy).
Chcę być blisko Boga, dlatego…
umacniam swoją wiarę przez: wyrzucam ze swojego życia:
• systematycznie uczęszczanie na Mszę Świętą • horoskopy
… …
Chętni uczniowie czytają wyniki swojej pracy. K. krótko dowartościowuje ich wypowie-
dzi, a następnie zaprasza do wspólnego śpiewu piosenki „Jedyny Pan” (podręcznik).
27
Jedyny Pan, prawdziwy Bóg. Am Dm7 G C
Wszystko, co mam, oddaję Mu.
On Jedynym Panem jest.
Szema Izrael. /2x FG
3. Zapis do zeszytów
Uczniowie wpisują zobowiązania wynikające z I przykazania oraz grzechy przeciw
wierze, wklejają minitesty oraz wpisują słowa Pisma Świętego:
„Ja jestem Pan, Bóg wasz!” (Kpł 19,31)
4. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego lepiej jest prosić o pomoc Boga niż wróżki.
2. Zaprojektuj internetowe okienko pop-up ostrzegające przed wejściem
na stronę z wróżbami.
3. Odmów „Akt wiary” w intencji tych, którzy odeszli od Boga na skutek
zaangażowania się w magię lub wróżbiarstwo.
5. Modlitwa
K. zaprasza do wspólnej modlitwy słowami „Aktu wiary, nadziei, miłości i żalu”.
Literatura
V. Hribernig-Körber, Katolicyzm praktyczny. Przewodnik, Poznań 2011.
Praktyczny słownik biblijny, red. A. Grabner-Haider, Warszawa 1994.
Słownik teologiczny, t. 2: O-Ż, red. ks. A. Zuberbier, Katowice 1989.
Słownik teologii biblijnej, red. X. Leona-Dúfour, Poznań 1994.
28
4. Szczęśliwi, którzy zdobywają
duchowe piękno
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości duchowego piękna oraz wątpliwości religijnych jako
naturalnego doświadczenia w procesie rozwoju wiary.
– Kształtowanie postawy troski o duchowe piękno oraz motywowanie do
szukania pomocy w przeżywaniu kryzysu wiary.
Treści
Wartość wiary w Boga (A.2).
Trudności i niebezpieczeństwa na drodze wiary (A.3).
Tekst biblijny: Mt 14,23-33.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia, na czym polega piękno duchowe człowieka wierzącego,
– uzasadnia, że bliska więź z Bogiem (duchowe piękno) czyni człowieka
szczęśliwym,
– uzasadnia, że podejmując duchową walkę, możemy z Jezusem pokonać
wątpliwości wiary,
– wskazuje na trudności w wierze i przedstawia sposoby ich przezwyciężania
(A.3.4),
– odróżnia troskę o piękno zewnętrzne od troski o piękno duchowe,
– charakteryzuje podobieństwa (różnice) w postawie wiary św. Piotra
i własnej,
– uzasadnia potrzebę ciągłego wyjaśniania rodzących się wątpliwości reli-
gijnych.
Postawy
Uczeń:
– wyraża chęć rozmowy o swoich wątpliwościach dotyczących wiary,
– wzoruje się na świadkach wiary (A.2.c),
– chroni wiarę przed zagrożeniami (A.3.d),
– szuka kompetentnych osób i odpowiedzi na rodzące się w nim pytania.
Metody, formy i techniki: projekt, rozmowa kierowana, uroczyste czytanie

tekstu biblijnego, kolorowanie tekstu, schematyczny zapis treści, chmura
słów, pokaz slajdu, refleksja, świadectwo, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egzemplarz Pisma Świętego, tekst biblijny Mt 14,23-33
(jeden na dwie osoby), kartka A4 do pracy w grupach, slajd z przykładową
chmurą słów.
29
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Aktem miłości”.
2. Na czym polega troska? – projekt, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy, którym przydziela zadanie opracowania różnych sposobów
troski (czas ok. 5 minut), np.:
Przygotujcie projekt dotyczący troski we wskazanych wymiarach życia czło-
wieka. Zapiszcie go w pięciu punktach.
Grupa 1 – troska o wygląd zewnętrzny.
Grupa 2 – troska o młodszego brata.
Grupa 3 – troska o stawanie się coraz mądrzejszym.
Grupa 4 – troska o zdrowie.
Grupa 5 – troska o przyjaźń.
Przedstawiciele grup krótko przedstawiają opracowane propozycje. K. zwraca
uwagę:
– O jakich kategoriach troski mówiliście?
– W jakiej hierarchii wartości ułożylibyście troskę o ciało, przyjaźń i sprawy
duchowe?
– Czym różni się troska o rzeczy od troski o sprawy duchowe?
Wszystkie rodzaje troski są ważne, jednak niektóre są ważniejsze od innych.
Troszczymy się o siebie samych i bliskie nam osoby. Ważniejsza jest jednak
troska o zdrowie niż o wygląd naszego ciała. Wszelkie sposoby okazywania
troski wymagają jednak ustalenia pewnych zasad, ponieważ opiekowanie się
kimś nie jest łatwe i często pojawia się w nas zniechęcenie. Musimy dbać o to,
by troska o innych nie była okazjonalnym okazywaniem pomocy, lecz by wy-
pływała z potrzeby czynienia dobra. Troski potrzebuje również piękno, które
jest w nas – piękno duchowe.
3. Duchowe piękno – rozmowa kierowana
K., stawiając pytania, przypomina treści poprzednich katechez:
– Na czym polega duchowe piękno?
– W jaki sposób można je utracić?
– Na czym może polegać kryzys wiary w Boga?
Duchowe piękno to pokój sumienia wypływający z bycia blisko Boga i do-
brego życia. Dziś poszukamy sposobów, jak troszczyć się o duchowe piękno,
by móc pokonać kryzys wiary.
K. poleca zapisać temat: Szczęśliwi, którzy troszczą się o duchowe piękno.

1. Kryzys wiary Piotra – uroczyste czytanie tekstu biblijnego
K. wyjaśnia:
30
Tym, co charakteryzuje wiarę, jest dynamizm. Ona musi wzrastać. Gdy
w relacji z Bogiem napotykamy trudności, musimy się z nimi zmierzyć. Tak
jak w wielu innych dziedzinach, również w wierze nie możemy uciekać od
pojawiających się problemów. Wątpliwości w wierze mieli nawet ludzie, którzy
zostali świętymi. Były obecne także w życiu św. Piotra. Zobaczmy, jak sobie
z nimi poradził.
K. poleca uczniom, by wstali, i wybrany uczeń czyta z Pisma Świętego (lub pod-
ręcznika):
[Jezus] wyszedł sam jeden na górę, aby się modlić. Wieczór zapadł, a On
sam tam przebywał. Łódź zaś była już o wiele stadiów oddalona od brzegu,
miotana falami, bo wiatr był przeciwny. Lecz o czwartej straży nocnej przyszedł
do nich, krocząc po jeziorze. Uczniowie, zobaczywszy Go kroczącego po jezio-
rze, zlękli się, myśląc, że to zjawa, i ze strachu krzyknęli. Jezus zaraz przemówił
do nich: „Odwagi! To Ja jestem, nie bójcie się!” Na to odezwał się Piotr: „Panie,
jeśli to Ty jesteś, każ mi przyjść do siebie po wodzie!” A On rzekł: „Przyjdź!”
Piotr wyszedł z łodzi i krocząc po wodzie, podszedł do Jezusa. Lecz na widok
silnego wiatru uląkł się i gdy zaczął tonąć, krzyknął: „Panie, ratuj mnie!” Jezus
natychmiast wyciągnął rękę i chwycił go, mówiąc:„Czemu zwątpiłeś, człowiecze
małej wiary?” Gdy wsiedli do łodzi, wiatr się uciszył. Ci zaś, którzy byli w łodzi,
upadli przed Nim, mówiąc: „Prawdziwie jesteś Synem Bożym”. (Mt 14,23-33)
– Jaka była pora, gdy Jezus przyszedł do łodzi, krocząc po jeziorze?
– Co działo się z łodzią?
– Co robił Jezus przed przyjściem do uczniów?
Czwarta straż nocna odbywała się między godziną trzecią a szóstą w nocy.
To trudny okres dla tych, którzy muszą czuwać. Nawet kierowcy w tym czasie
najczęściej zasypiają za kierownicą. Zmęczenie i znużenie sprawia, że trudno
podołać obowiązkom. To symboliczny czas słabości. Tak było też z apostoła-
mi. Zmęczeni walczyli z wysokimi falami. Widząc idącego Jezusa, krzyczeli ze
strachu.
2. Trudności w wierze i ich pokonywanie – kolorowanie tekstu, schematyczny
zapis treści
K. rozdaje uczniom tekst biblijny Mt 14,23-33 (jeden na dwie osoby). Uczniowie
czytają go w ciszy i zaznaczają na czerwono wyrażenia mówiące o trudnościach
osób w łodzi. K. rysuje na tablicy kontur człowieka i prosi uczniów o zapisanie na
tablicy zaznaczonych wyrażeń (po lewej stronie postaci). Następnie uczniowie za-
znaczają na zielono w tekście sposoby, dzięki którym trudności zostały pokonane,
a potem czytają je i zapisują na tablicy z prawej strony postaci.
31
Przyczyny trudności w wierze Pomoc w pokonaniu trudności
• noc (ciemności) • słowa Jezusa: „Odwagi!”
• wiatr i fale • prośba Piotra, by Jezus kazał mu
• lęk z powodu „zjawy” przyjść do siebie
• nierozpoznanie Jezusa • wołanie Piotra o pomoc
• łódź daleko od brzegu • wyciągnięta ręka Jezusa do
• niebezpieczeństwo utonięcia Piotra
• zwątpienie • obecność Jezusa w łodzi
• wyznanie wiary w Jezusa
K. dopowiada:
Przesłanie tekstu Ewangelii pokazuje, że w momencie największej słabości
człowiek samodzielnie nie pokona żywiołów. Wtedy przychodzi Jezus ze słowa-
mi: „Odwagi! Ja jestem”. Jezus ma władzę nad burzą i niebezpiecznymi falami,
które pojawiają się w życiu ludzi.
3. Jezus przychodzi z pomocą – rozmowa kierowana
K. wskazuje na wypisane trudności w wierze i pyta:
– Na czym może polegać duchowa noc (ciemności)?
– Co mogą oznaczać fale i wiatr w naszym życiu duchowym?
– Kiedy nie potrafimy rozpoznać Jezusa?
– Co przyczynia się do naszego zwątpienia w Boga?
K. uzupełnia:
Przyczyny zwątpienia i trudności w wierze często związane są z trudnymi
doświadczeniami: cierpieniem, niezrozumieniem, chorobą lub śmiercią bliskiej
osoby. Zranienia duchowe sprawiają, że boimy się, a czasem nawet krzyczymy
z lęku jak apostołowie w łodzi. Jezus mówi do nas: „Odwagi! Ja jestem”. On
chce nam pomóc, jak pomógł Piotrowi, i odnowić w nas radość życia.
K. pyta:
– Dlaczego Piotr prosi Jezusa o to, aby mógł przyjść do Niego?
– Co było przyczyną tonięcia Piotra?
– Co robi Piotr, gdy zaczyna tonąć?
– Dzięki czemu mógł bezpiecznie dotrzeć do łodzi?
– Kogo Piotr rozpoznaje w osobie Jezusa Chrystusa?
Odpowiedzi na pytania, które pojawiają się w nas w trudnych momentach
życia, udziela nam Ewangelia. Sytuacja Piotra przedstawiona przez ewangelistę
Mateusza uczy nas, że:
Ø wobec trudności nie należy zamykać się w sobie – Piotr wyszedł trudno-
ściom naprzeciw,
Ø trzeba zwrócić się o pomoc do innych osób (np. w chorobie zwracamy się
do lekarza, przy braku prądu do energetyka itp.),
Ø trzeba uwierzyć, że Jezus JEST z nami w naszych trudnościach,
Ø trzeba wyciągnąć rękę do Jezusa i pozwolić, by On ją złapał.
32
1. Pokonać wątpliwości w wierze – chmura słów, pokaz slajdu, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach (jak wcześniej). K. wręcza każdej
kartkę A4 i pokazuje slajd z przykładową chmurą słów (teczka
pomocy). Następnie poleca uczniom utworzyć nową chmurę
na jej wzór do hasła „Duchowe piękno”. Po około 5 minutach
grupy odczytują treść swoich chmur. Najlepsze mogą zapisać
wszyscy uczniowie lub stworzyć jedną ze wszystkich najlepszych
propozycji.
Zastanówcie się, jak możecie pokonać wątpliwości w wierze. Wybierzcie
słowa klucze, które staną się motywacją do pracy nad trudnościami w wierze
i poszukiwania duchowego piękna, i utwórzcie z nich chmurę słów.
2. Wiara innych umacnia moją wiarę – refleksja
Ludzie, którzy są obok nas, mogą pomóc nam wzrastać w wierze i umacniać
ją. Zastanówcie się:
– Na ile wasza wiara jest podobna do wiary św. Piotra?
– Na kim ze znanych wam osób chcielibyście wzorować swoją wiarę?
– Kiedy jesteście pewni swojej wiary w Boga?
– Jak często macie wątpliwości w wierze?
– Jak próbujecie je pokonać?
Wiara innych umacnia naszą wiarę. Święty Piotr po tym, jak Jezus uratował
go przed utonięciem w głębinach jeziora, wyznaje wiarę, że Jezus jest Synem
Bożym. Jego doświadczenie oraz doświadczenia wielu innych osób pokazują, że
naprawdę jesteśmy w ręku Pana Boga. On jest z nami w naszych cierpieniach,
towarzyszy naszym trudnościom i wspiera nas w rozwiązywaniu wszelkich
kłopotów.
3. Bóg umacnia moją wiarę, czyniąc cuda – świadectwo
K. opowiada:
Posłuchajcie, jak wielką moc ma wiara. Ksiądz Michał Olszewski, egzorcysta,
który posługuje wśród chorych, podzielił się takim doświadczeniem:
„Pamiętam człowieka z Krakowa chorego na Alzheimera. Odwiedzałem go
z Komunią pierwszopiątkową i z tym człowiekiem nie było już kontaktu. Leżał
cały czas, miał wielkie rany na plecach, nogach, wielkie odleżyny, które nie
dały się zagoić, i leżał tak z wykrzywiona twarzą, z grymasem bólu. Pytam jego
żonę, dlaczego on ma cały czas wykrzywioną twarz, czy jest to skutek choroby,
paraliżu? Żona odpowiedziała, że to z powodu bólu, przez te odleżyny. Byłem
tam ostatni raz przed moim odejściem z parafii w pierwszy piątek miesiąca
i miałem takie pragnienie w sercu, żeby Jezus zabrał chociaż te odleżyny, żeby
ten człowiek mógł po prostu spokojnie sobie leżeć, żeby nie czuł bólu. Jego
żona mówiła mi, że podgojenie tych ran trwało pół roku, ale nie znikały, lecz
tworzyły się nowe. Wziąłem oleje chorych, namaściłem go, pomodliłem się
z tą intencją – Panie Jezu, żebyś te odleżyny zabrał.
33
Po kilku dniach otrzymuję telefon od tej pani: „Czy ksiądz mógłby przyjść
do nas na kolację przed wyjazdem?” Zachodzę tam wieczorem. Wchodzę do
pokoju, gdzie leży ten człowiek i widzę jego spokojną twarz, z lekkim uśmiechem,
leży tak łagodnie, że pierwsza myśl, jaka mi się nasunęła, to ta, że umarł. Jego
żona przynosi plik zdjęć. Robiła zdjęcia dla rodziny, dla lekarzy, bo nikt by nie
uwierzył, że rany goiły się z godziny na godzinę. Nie było znaku po odleżynach.
Po kilku dniach było tylko zaróżowione miejsce, gdzie była największa rana.
Poprosiłem Jezusa o te nieszczęsne odleżyny. Jezus je uzdrowił”.
(Ks. M. Olszewski, Bóg żywy – ewangelizacja dzisiaj)
Wielu ludzi cierpi. Czy chciałbyś im tak pomagać? Czy chciałbyś wierzyć
aż tak?
Ks. Michał Olszewski mówi w swoich świadectwach o namacalnej obecności
Boga w życiu. W tych świadectwach jest taki żar, taki ogień, że chce się iść, że
chce się żyć Ewangelią, że chce się nawrócić już dziś, już teraz. Że w imię Jezusa
chce się uzdrawiać.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy treści o trudnościach w wierze i sposobach ich po-
konywania oraz przygotowaną chmurę słów do hasła „Duchowe piękno”.
5. Praca domowa
1. Napisz, w jaki sposób możesz być dla kogoś umocnieniem na drodze
wiary.
2. Przynajmniej przez tydzień módl się za osoby przeżywające kryzys wiary.
6. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy i prosi, by przez 15–30 sek. modlili się
indywidualnie w ciszy. Następnie rozpoczyna modlitwę w intencji młodych ludzi
przeżywających kryzys wiary. „Ojcze nasz”.
Literatura
Ks. M. Kowalski, ks. P. Śliwiński, Jutro Niedziela – XIX zwykła A. W porze naj-
większej słabości człowiek nie pokona żywiołów. Wtedy przychodzi Pan,
<https://stacja7.pl/jutro-niedziela/jutro-niedziela-xix-zwykla-a/>, dostęp:
20.10.2020.
Ks. M. Olszewski, Bóg żywy – ewangelizacja dzisiaj, Kraków 2012, s. 94-95.
Ks. W. Pikor, Bóg, woda i człowiek, Poznań 2010.
34
5. Powierzyć się Bożej Opatrzności
Cele katechetyczne
– Pogłębione ukazanie prawdy o Trójcy Świętej i Bożej opatrzności.
– Umocnienie wiary w nieustanną opiekę wszechmogącego Boga.
Treści
Opatrzność Boża (A.11).
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie: opatrzność Boża (A.11.3),
– wyjaśnia symbolikę oka opatrzności,
– omawia prawdę, że Bóg w Trójcy Świętej czuwa nad światem,
– wymienia przykłady Bożej interwencji w życiu konkretnego człowieka,
– wskazuje, że Bóg posługuje się zdarzeniami i ludźmi, czuwając nad swoim
stworzeniem,
– uzasadnia, że człowiek najpełniej dostrzega Bożą opatrzność z perspektywy
czasu,
– wskazuje na ciągłość działania Boga w dziejach świata i każdego człowieka
(E.3.1).
Postawy
Uczeń:
– stara się odczytywać wydarzenia życiowe w świetle objawienia (A.10.d),
– ufa Bożej opatrzności (A.11.f).
Metody, formy i techniki: analiza problemu, czytanie tekstu biblijnego, pytania

w tekście, burza mózgów, śpiew, prezentacja symbolu, rozmowa kierowana,
świadectwo, prezentacja slajdu, plakat, refleksja, praca w grupach, praca
w parach.
Środki dydaktyczne: plansze z symbolem Bożej opatrzności i jego opisem (slajd),
zdjęcie (slajd) Świątyni Opatrzności Bożej, świeca, wypowiedzi na temat
Bożej opatrzności na kartkach do pracy w grupach.

1. Modlitwa
„Duchu Święty, który oświecasz”.
2. Dlaczego lepiej? – analiza problemu
K. stawia uczniom problem, w którym mają dokonać wyboru. Chodzi o to, by
dostrzegli hierarchię wartości w życiu.
35
– Dlaczego lepiej mieć dobrych przyjaciół niż bogatych kolegów?
– Dlaczego lepiej mieć kochającą rodzinę niż wspaniały dom?
– Dlaczego lepiej mieć mądrość niż pieniądze?
– Dlaczego lepiej mieć zdrowie niż majątek?
Wydaje się nam, że najbardziej chcemy mieć jak najwięcej drogich rzeczy,
wspaniały dom, bogatych rodziców. Pytanie, czy posiadanie tych rzeczy uczyni
nas szczęśliwymi? W głębi serca chcemy po prostu być kochani, mieć dobrych
rodziców i przyjaciół. Nie zawsze tak jednak jest. Zastanowimy się, jak odkryć,
co jest najważniejsze i najlepsze dla nas. Co przygotował dla nas Bóg?
K. zapisuje na tablicy temat: Powierzyć się Bożej opatrzności.

1. Jezus o Bożej opiece – czytanie tekstu biblijnego, pytania w tekście,
praca w parach
Chętny uczeń czyta głośno fragment Mt 6,25-34 (podręcznik), a następnie uczniowie
w parach pracują z tekstem (maks. 6 minut). K. robi wprowadzenie:
Pan Jezus nauczał, że Bóg stale troszczy się o świat, który stworzył, szcze-
gólnie zaś o człowieka. Wyszukajcie w tekście pytania, które Jezus skierował
do swoich słuchaczy, a następnie napiszcie, co chciał im przez nie powiedzieć
na temat opatrzności Bożej.
Nie martwcie się o swoje życie, o to, co macie jeść i pić, ani o swoje ciało,
czym się macie przyodziać. Czyż życie nie znaczy więcej niż pokarm, a ciało
więcej niż odzienie? Przypatrzcie się ptakom podniebnym: nie sieją ani żną i nie
zbierają do spichlerzy, a Ojciec wasz niebieski je żywi. Czyż wy nie jesteście
ważniejsi niż one? Kto z was, martwiąc się, może choćby jedną chwilę dołożyć
do wieku swego życia? A o odzienie czemu się martwicie? Przypatrzcie się liliom
polnym, jak rosną: nie pracują ani przędą. A powiadam wam: nawet Salomon
w całym swym przepychu nie był tak ubrany jak jedna z nich. Jeśli więc ziele
polne, które dziś jest, a jutro do pieca będzie wrzucone, Bóg tak przyodziewa,
to czyż nie tym bardziej was, ludzie małej wiary? Nie martwcie się zatem i nie
mówcie: co będziemy jedli? co będziemy pili? czym będziemy się przyodzie-
wali? Bo o to wszystko poganie zabiegają. Przecież Ojciec wasz niebieski wie,
że tego wszystkiego potrzebujecie. Starajcie się naprzód o królestwo Boga
i o Jego sprawiedliwość, a to wszystko będzie wam dodane. Nie martwcie się
więc o jutro, bo jutrzejszy dzień sam o siebie martwić się będzie. Dosyć ma
dzień każdy swojej biedy. (Mt 6,25-34)
36
Proponowany zapis:
Pytania Wyjaśnienia
Czyż życie nie znaczy więcej niż pokarm, Życie jest ważniejsze od pokarmu, a ciało
a ciało więcej niż odzienie? ważniejsze od ubrania.
Czyż wy nie jesteście ważniejsi niż ptaki? Człowiek jest ważniejszy dla Boga niż inne
stworzenia, np. ptaki.
Kto z was, martwiąc się, może choćby jedną Tylko Bóg może przedłużyć nasze życie.
chwilę dołożyć do wieku swego życia? On jest Panem życia i śmierci.
A o odzienie czemu się martwicie? Ubranie nie powinno być najważniejszą
troską człowieka.
Jeśli więc ziele polne Bóg tak przyodziewa, Bóg opiekuje się światem przyrody,
to czyż nie tym bardziej was, ludzie małej a szczególnie człowiekiem.
wiary?
Nie martwcie się zatem i nie mówcie: co Bóg w swojej sprawiedliwości zadba o po-
będziemy jedli? co będziemy pili? czym karm, napój i ubranie dla człowieka.
będziemy się przyodziewali?
Najtrafniejsze wyjaśnienia uczniowie zapisują na tablicy bądź K. dyktuje je uczniom

do zeszytów. K. podsumowuje:
Pokarm, napój i ubranie są symbolami naszych potrzeb materialnych. Jezus
pokazuje, że są jeszcze inne, ważniejsze potrzeby, o które powinniśmy zadbać.
To troska o królestwo Boże. Jeżeli zatroszczymy się o królestwo Boga, On
zaopiekuje się nami. To przejaw zaufania, że Bóg wie, co jest dla nas dobre.
Może się bowiem okazać, że pragniemy posiadać to, czego nie potrzebujemy
lub co może stać się nawet przyczyną naszego cierpienia.
– Dlaczego Bóg opiekuje się światem?
– Dlaczego Bóg opiekuje się człowiekiem?
2. Przejawy opatrzności Bożej – burza mózgów
K. stawia problem przed klasą, a wybrany uczeń zapisuje odpowiedzi na tablicy.
– W czym dostrzegamy Bożą opatrzność?
Boża opatrzność
P Bóg troszczy się o cały świat.
P Bóg troszczy się o każdego człowieka.
P Prawa przyrody są wyrazem Bożej opatrzności.
P Bóg troszczy się o ludzi przez wydarzenia historyczne.
P Bóg troszczy się o dzieci za pośrednictwem rodziców.
P Bóg opiekuje się starszymi, posługując się ich dziećmi.
P Bóg opiekuje się nami przez aniołów.
K. uzupełnia:
Opatrzność Boża to opieka Boga nad wszystkim, co stworzył, a szczególnie
nad człowiekiem. W historii ludzkości opatrzność przejawia się przez wydarze-
37
nia, przez prawa przyrody oraz troskę o każdego człowieka. W doświadczaniu
Bożej opieki możemy dostrzec mądrość, dobroć i miłość Boga. Człowiek
otrzymuje od Niego wszystko, co jest mu potrzebne do rozwoju i do tego, aby
otrzymał zbawienie.
Bóg opiekuje się nami za pośrednictwem aniołów lub innych ludzi. W ten
sposób wszyscy mamy swój udział w Bożej trosce o świat. Nawet wtedy, gdy
ludzie czynią zło, Bóg potrafi wyprowadzić z tego dobro.
3. Szukajcie wpierw królestwa… – śpiew
K. mówi:
Sprawiedliwość Boga przypomina, że naszym obowiązkiem jest zatroszczyć
się o innych. W ten sposób uczestniczymy w Bożej opatrzności. Bóg posługuje
się naszym umysłem, naszymi rękami i umiejętnościami, aby troszczyć się o lu-
dzi. Pan Jezus powiedział: „Nie martwcie się”. Nie oznacza to jednak, że mamy
w ogóle nie pracować, lecz że na pierwszym miejscu powinniśmy stawiać to, co
jest najważniejsze, a nie potrzeby materialne.
Najważniejszą troską w naszym życiu jest nasze zbawienie. Przypomniał
o tym Pan Jezus, mówiąc o szukaniu królestwa Bożego.
K. uczy piosenki „Szukajcie wpierw królestwa Bożego” (podręcznik).
Szukajcie wpierw królestwa Bożego C G7 Am C
i jego sprawiedliwości, F C G7
a wszystko inne będzie wam przydane. C G7 Am C
Allelu-, alleluja. F C G7 C
4. Oko opatrzności – prezentacja symbolu, rozmowa kierowana
K. umieszcza na tablicy lub wyświetla na slajdzie symbol opatrzności Bożej (teczka
pomocy) i pyta:
– Gdzie można spotkać taki znak?
– Co on oznacza?
K., wyjaśniając, dołącza do symbolu opatrzności plansze (lub kolejne slajdy),
wyjaśniając poszczególne jego elementy.
Trójkąt z promieniami na zewnątrz i okiem wewnątrz niego to symbol Bożej
opatrzności. Oko oznacza, że Bóg na nas patrzy, zna nasze potrzeby i chce nas
w nich wspierać. Trójkąt jest symbolem Trójcy Świętej – przypomina nam, że
czuwa nad nami Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty. Promienie oznaczają
Bożą chwałę.
Symbol Bożej opatrzności
Oko – Bóg na nas patrzy, aby widzieć nasze potrzeby i dbać o nie
Trójkąt – znak Trójcy Świętej
Promienie – Boża chwała
38
Symbol Bożej opatrzności możemy spotkać w wielu kościołach, kapliczkach,
czasem nawet na ścianach starych domów. Ludzie wyrażali w ten sposób swoją
wiarę we wszechmoc Boga, Jego dobroć i troskę o człowieka.
Zdarza się, że symbole biblijne i te związane z wiarą są przejmowane i wy-
korzystywane przez różne grupy i organizacje. Na przykład biblijny symbol
tęczy – znak przymierza między Bogiem a ludźmi – został przejęty przez ruchy
LGBT. Podobnie symbol Bożej opatrzności jest stosowany przez loże masońskie.
Według nich symbol Bożej opatrzności ma przypominać, że działania maso-
nów są zawsze obserwowane przez Boga. Choć Bóg w wolnomularstwie jest
przedstawiany jako Wielki Architekt Wszechświata to Jego postrzeganie jest
sprzeczne z chrześcijańskim obrazem Jedynego Boga w Trójcy, objawionego
w Jezusie Chrystusie.
(oprac. na podst.: M. Kierasiński, Masoneria)

1. Opatrzność Boża w naszym życiu – świadectwo
K. robi wprowadzenie:
Kiedy doświadczamy cierpienia, zazwyczaj buntujemy się i pytamy, dlaczego
nas to spotkało. Nie jest łatwo ufać Bożej opatrzności w trudnych chwilach,
zwłaszcza gdy rodzi się pokusa myślenia, że Bóg nas opuścił. Przykładem tego,
że nic nie dzieje się w naszym życiu bez przyczyny, może być świadectwo zna-
nego dziennikarza Krzysztofa Ziemca.
22 czerwca 2008 r. w jego domu wybuchł pożar, a on sam, ratując swoją
rodzinę, uległ bardzo ciężkim poparzeniom. Długo leżał w szpitalu, a później
przez wiele miesięcy na nowo uczył się chodzić i wykonywać codzienne czynno-
ści. Po rehabilitacji wrócił do pracy, więc nadal możemy go oglądać w progra-
mach informacyjnych i publicystycznych. Historię swojego wypadku i wsparcia,
jakiego doświadczył, opisuje w książce „Wszystko jest po coś”. Składa w niej
następujące świadectwo:
„Jestem pewien, że gdyby nie bliscy, którzy byli przy mnie w najtrudniejszych
chwilach, nie miałbym siły walczyć. Gdyby nie moja wiara, nie widziałbym w tej
walce sensu. Wszystko jest po coś. Cierpienie również. Nie myślimy o tym, gdy
wszystko dobrze się układa. A gdy się nie układa? Jeśli wierzymy w Boga, dopiero
wtedy zaczynamy rozumieć, że Ktoś napisał scenariusz nad naszymi głowami.
Jestem przekonany, że i dla mnie Ktoś napisał scenariusz. Przekonuję się o tym
każdego dnia. (…) Staram się moją historią podtrzymywać [ludzi] na duchu,
staram się dawać siłę innym.
Kiedy pytam siebie, po co był ten wypadek, to cierpienie, odpowiadam
sobie: może właśnie po to? By dać innym nadzieję, że można! Że się da! By
dać innym siłę do walki. Może dziwić, że zło i cierpienie potrafi dać tyle dobra!
Gdyby nie mój wypadek, nie byłoby tej książki, tych spotkań, tylu krzepiących
rozmów. (…)
39
Mój wypadek był po to, żeby dać świadectwo innym. Wierzę, że ma sens,
że w dniu wypadku dostałem z «góry» nową listę zadań. Do tego przekonania
musiałem jednak dojrzeć”.
(K. Ziemiec, Wszystko jest po coś)
K. pyta:
– Jaki sens swojego wypadku i cierpienia odkrył Krzysztof Ziemiec?
My również, patrząc na historię swojego życia, możemy dostrzec sens wielu
wydarzeń, które nas spotkały.
K. może dać przykład jakiegoś wydarzenia ze swojego życia, które świadczy o Bożej
opiece. K. zachęca uczniów, aby również podali przykłady opieki Pana Boga – mogą
one pochodzić z ich życia czy z życia innych osób, znanych im z mediów.
2. Wotum wdzięczności za Bożą opiekę – rozmowa kierowana,
prezentacja slajdu
Bóg w swojej opatrzności, wykorzystując
działania poszczególnych ludzi, prowadzi całe
narody. Z Pisma Świętego znamy historię
narodu wybranego, którym Bóg opiekował
się w wędrówce do Ziemi Obiecanej. Rów-
nież patrząc na historię Polski, dostrzegamy
Boże prowadzenie naszego narodu. Polacy,
chcąc pokazać swą wdzięczność, postanowili
wybudować Świątynię Opatrzności Bożej.
K. pokazuje uczniom zdjęcie (bądź slajd – teczka pomocy) Świątyni Opatrzności
Bożej w Warszawie.
– Gdzie znajduje się Świątynia Opatrzności Bożej?
– Kiedy powstał pomysł jej wybudowania?
Świątynia Opatrzności Bożej znajduje się w Warszawie na Polach
Wilanowskich. Decyzję o jej budowie podjęto już w 1791 r., kiedy to posłowie
Sejmu Czteroletniego postanowili podziękować Panu Bogu za Konstytucję
3 Maja. Jednak rozbiory i wojny uniemożliwiły realizację budowy prawie
na 200 lat. W 1989 r. prymas Polski kard. Józef Glemp wystąpił z inicjatywą
kontynuowania budowy, która trwa do dziś.
Przy Świątyni Opatrzności Bożej powstało Centrum Opatrzności Bożej
i od kilku lat co roku w pierwszą niedzielę czerwca obchodzi się tam Święto
Dziękczynienia.
3. Doświadczenie opatrzności Bożej – plakat, praca w grupach
Uczniowie pracują w czteroosobowych grupach. Ich zadaniem jest wykonać pla-
kat do wylosowanego tekstu na temat Bożej opatrzności (teczka pomocy). Czas
pracy: maks. 7 minut. Po upływie tego czasu grupy prezentują efekty swojej pracy
na forum klasy. K. wyjaśnia:
40
Wielu mądrych i świętych ludzi dostrzegało w swoim życiu Bożą opiekę
i wypowiadało się na ten temat. Waszym zadaniem będzie przygotować plakat
przedstawiający wybraną myśl na temat opatrzności Bożej.
Proponowane cytaty:
„Troskliwa miłość Boga Ojca”. (św. Jan Paweł II)
„Ten, który cię stworzył, wie również, co ma z tobą zrobić”. (św. Augustyn)
„Pan wie lepiej, co robi, niż my wiemy, czego chcemy”. (św. Teresa od
Dzieciątka Jezus)
„Bóg daje każdemu ptakowi pożywienie, ale nie wrzuca go do gniazda”.
(przysłowie holenderskie)
„Nic nie może się zdarzyć, jeśli nie chciałby tego Bóg”. (św. Tomasz More)
„Wszystko, czego Bóg chce, chociaż mogłoby wydawać się nam najgorsze,
jest dla nas najlepsze”. (św. Tomasz More)
4. Powierzam się Bożej opatrzności – refleksja
K. zapala świecę, poleca uczniom wstać i wyciszyć się. Następnie stawia pytania
do refleksji:
– W jakich wydarzeniach dostrzegasz, że Pan Bóg prowadzi cię przez życie?
– Jak podziękujesz Bogu za dobro, którego doświadczasz?
– W jaki sposób przyjmujesz niepowodzenia i trudności?
– Dlaczego należy dziękować Bogu za trudne sytuacje?
– O kogo masz obowiązek się troszczyć?
Po chwili ciszy K. czyta fragmenty Psalmu 31 (podręcznik):
Ja (…) pokładam ufność w Tobie, Panie,
mówię: „Ty jesteś moim Bogiem”.
W Twoim ręku są moje losy (…)
Niech zajaśnieje Twoje oblicze nad Twym sługą,
wybaw mnie w swej łaskawości! (Ps 31,15-16a.17)
Po chwili ciszy: „Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu…” (3x).
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przerysowują symbol Bożej opatrzności oraz znaczenie poszczególnych
jego elementów. Przepisują także zapis pod hasłem „Boża opatrzność”.
6. Praca domowa
1. Ułóż wiersz, w którym podziękujesz Bogu za Jego opiekę nad ludźmi
i całym światem.
2. Napisz list, w którym pocieszysz cierpiącego kolegę. Wskaż, że z trudnej
sytuacji, w której się znalazł, może wyniknąć dobro. Zapewnij go o swojej
pomocy i modlitwie.
3. Wieczorem poproś Boga, abyś umiał Mu zaufać w każdej sytuacji.
41
Literatura
M. Kaszowski, Boża Opatrzność, w: Teologia w pytaniach i odpowiedziach,
<http://www.teologia.pl/m_k/zag02c-14.htm>, dostęp: 20.10.2020.
M. Kierasiński, Masoneria, <https://opoka.org.pl/biblioteka/I/IR/mk-masone-
ria2015.html>, dostęp: 20.10.2020.
J. Salij, Opatrzność, w: tenże, Szukającym drogi, <http://mateusz.pl/ksiazki/js-sd/
Js-sd_06.htm>, dostęp: 20.10.2020.
K. Ziemiec, Wszystko jest po coś, Kraków 2012, s. 8-9.
A. Zuberbier, Opatrzność Boża, w: Słownik teologiczny, t. 2, red. A. Zuberbier,
Katowice 1989.
Korelacja z edukacją szkolną
Język polski:
l Kształcenie literackie i kulturowe – niektóre gatunki literackie, środki
stylistyczne i ich funkcje. Znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach.
Interpretacja tekstów.
l Tworzenie wypowiedzi – dialog, opowiadanie, podziękowanie, opis
przeżyć wewnętrznych, charakterystyka, tekst o charakterze argumen-
tacyjnym. Plan odtwórczy i twórczy tekstu; notatka.
l Lektury: Biblia – wybrane przypowieści ewangeliczne.
Muzyka i plastyka:
l Tworzenie artystycznych projektów edukacyjnych o charakterze inter-
dyscyplinarnym (również z wykorzystaniem technologii informacyjno-
-komunikacyjnych).
Wiedza o społeczeństwie:
l Społeczna natura człowieka – człowiek istotą społeczną. Znaczenie
potrzeb społecznych człowieka (kontaktu, przynależności, uznania).
Sytuacje wymagające podjęcia decyzji indywidualnej i grupowej.
l Prawa człowieka – przeciwstawianie się zjawiskom braku tolerancji
wobec różnych mniejszości.
Geografia:
l Europa – szacunek i zrozumienie innych kultur.
Język obcy:
l Tłumaczenie tekstów religijnych (hebrajski, grecki oraz języki nowo-
żytne).
42
II
Pismo Święte
w życiu chrześcijanina

6. Odkrywanie Biblii
Cele katechetyczne
– Ukazanie Pisma Świętego jako księgi bosko-ludzkiej, przekazującej
zbawcze prawdy.
– Kształtowanie postawy szacunku dla Biblii i zainteresowania jej treścią.
Treści
Bóg objawia się człowiekowi (A.5).
Natchnienie biblijne (A.10).
Tekst biblijny: Dz 8,26-38.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie „Biblia” i wymienia inne jej nazwy,
– wyjaśnia, czym jest Pismo Święte (A.9.1),
– wymienia księgi Starego i Nowego Testamentu (A.9.3),
– przedstawia proces formowania się ksiąg biblijnych (A.9.2),
– wyjaśnia pojęcie: kanon Pisma Świętego (A.10.1),
– wymienia sposoby Bożego objawienia (w słowie Bożym) (A.5.1),
– określa, czym jest Tradycja Kościoła,
– wyjaśnia, że czytając Biblię, spotyka się z Bogiem,
– charakteryzuje związek między Pismem Świętym a Tradycją (A.10.2).
Postawy
Uczeń:
– podejmuje samodzielną lekturę Pisma Świętego (A.10.e),
– wierzy, że Pismo Święte jest słowem Boga do człowieka (A.9.a),
– okazuje szacunek wobec słowa Bożego – tekstów biblijnych (A.11.a).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, burza mózgów, schematyczny

zapis treści, czytanie z podziałem na role, analiza tekstu, prezentacja
slajdu (filmu), prezentacja teledysku, ankieta, projekt, modlitwa Pismem
Świętym, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego (1 na 2 osoby), slajdy (informacje na
temat Biblii, modlitwa przed czytaniem Pisma Świętego), film „Czym jest
kanon Pisma Świętego?” („Niedzielne Oczywistości”, odc. 8), nagranie
teledysku ks. J. Bartczaka „Pismo Święte”.
1. Modlitwa
K. jako modlitwę czyta Psalm 8.
44
2. Co pomaga zrozumieć Pismo Święte? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Co jest potrzebne, by nauczyć się obcego języka?
(czas, chęci, książki, nauczyciel, systematyczność, wyjazd za granicę na kurs,
poznanie kultury danego kraju…)
– W czym pomaga dobra znajomość języków obcych?
K. wyjaśnia:
Z czytaniem i rozumieniem Biblii jest podobnie jak z nauką języków
obcych.. Nie wystarczy znać słowa trzeba jeszcze właściwie je rozumieć.
Musimy mieć informacje, które pomogą nam zrozumieć to, co czytamy. Te
informacje zawarte są w Tradycji Kościoła. Jak podczas nauki obcego języka
bardzo pomocna jest wiedza nauczyciela, tak przy czytaniu Pisma Świętego
z pomocą przychodzą osoby (katecheci, księża), Urząd Nauczycielski Kościoła,
czyli kolegium biskupów w jedności z papieżem, czy też wspólnoty, które znają
Tradycję Kościoła i trwają w jedności z Kościołem. Poszukamy sposobów
odkrywania przesłania Pisma Świętego.
3. Co wiem o Piśmie Świętym? – burza mózgów, schematyczny zapis treści
K. pisze na środku tablicy słowa „Pismo Święte” i prosi, by uczniowie podali sko-
jarzenia z nimi związane. Wybrany uczeń zapisuje informacje na tablicy; ważne
jest, by się nie powtarzały, np.:
zbawienie 46+27=73 księgi
Ewangelia PISMO ŚWIĘTE psalmy
Stary i Nowy Testament przypowieści Dobra Nowina

K. poleca zapisać temat: Odkrywanie Biblii.
1. Biblia prowadzi do Boga – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu

Uczniowie szukają w podręcznikach fragmentu Dz 8,26-38. K. przydziela role
do czytania tekstu biblijnego: narrator, Anioł Pański, Filip, dworzanin królowej
etiopskiej.
„Wstań i pójdź około południa na drogę, która prowadzi z Jerozolimy do
Gazy: jest ona pusta” – powiedział anioł Pański do Filipa. A on poszedł. Właśnie
wtedy przybył do Jerozolimy oddać pokłon Bogu Etiop, dworzanin królowej
etiopskiej Kandaki, zarządzający całym jej skarbcem, i wracał, czytając w swo-
im wozie proroka Izajasza. „Podejdź i przyłącz się do tego wozu” – powiedział
Duch do Filipa. Gdy Filip podbiegł, usłyszał, że tamten czyta proroka Izajasza:
„Czy rozumiesz, co czytasz?” – zapytał. A tamten odpowiedział: „Jakżeż mogę
rozumieć, jeśli mi nikt nie wyjaśni?” I zaprosił Filipa, aby wsiadł i spoczął przy
nim. A czytał ten urywek Pisma:
45
Prowadzą Go jak owcę na rzeź,
i jak baranek, który milczy, gdy go strzygą,
tak On nie otwiera ust swoich.
W Jego uniżeniu odmówiono Mu słuszności.
Któż zdoła opisać ród Jego?
Bo Jego życie zabiorą z ziemi.
„Proszę cię, o kim to Prorok mówi, o sobie czy o kimś innym?” – zapytał
Filipa dworzanin. A Filip otworzył usta i wyszedłszy od tego tekstu Pisma,
opowiedział mu Dobrą Nowinę o Jezusie. W czasie podróży przybyli nad jakąś
wodę: „Oto woda – powiedział dworzanin – cóż stoi na przeszkodzie, abym
został ochrzczony?” I kazał zatrzymać wóz, i obaj, Filip i dworzanin, weszli do
wody. I ochrzcił go. (Dz 8,26-38)
K. pyta:
– Co czytał dworzanin z Etiopii?
– Dlaczego nie rozumiał tego, co czyta?
– Co się stało, gdy dworzanin zrozumiał przesłanie tekstu proroka Izajasza?
Prawdopodobnie etiopski dworzanin już wcześniej czytał teksty Pisma
Świętego. Znał ich treść, ale ich nie rozumiał. Dopiero pomoc Filipa sprawiła,
że poznał ich przesłanie. Owocem tego było przyjęcie chrztu przez dworzanina.
Słowa Boga zapisane w Biblii mają moc, jeśli przyjmiemy je z wiarą.
3. Prawda o Piśmie Świętym – rozmowa kierowana, prezentacja slajdu (filmu)
K., odwołując się do podręcznika, przypomina i uzupełnia wiadomości o Biblii
lub pokazuje slajdy (teczka pomocy) i wyjaśnia kolejno ich treść. Może również
pokazać film „Czym jest kanon Pisma Świętego? Niedzielne Oczywistości”, odc. 8
(5:52), <http://www.youtube.com/watch?v=wF7Se6iYspw> (dostęp: 28.10.2020).
Autor Pisma Świętego to Duch Święty oraz ludzie przez Niego natchnieni.
Natchnienie biblijne jest bezpośrednim, pozytywnym i nadprzyrodzonym
wpływem Boga na umysł i wolę człowieka piszącego.
Kanon Pisma Świętego – zbiór 46 ksiąg Starego Testamentu i 27 Nowego
Testamentu, które Kościół uznaje za natchnione.
Kryteria kanoniczności. Odpowiedź na to pytanie pozwala znaleźć Tradycja.
W Starym Testamencie za natchnione uznajemy te księgi, które za natchnione
uznawali Jezus i apostołowie. W Nowym Testamencie uważamy za natchnione
te księgi, które były czytane w czasie liturgii w Kościele jako Pismo Święte, ich
autorem był apostoł albo ich treść opiera się na informacjach pochodzących
z nauczania apostołów. Księgi muszą zawierać treść zgodną z nauką całego
Pisma Świętego.
Proces powstania Starego Testamentu (trwał ponad 1000 lat):
Ø treść ksiąg była początkowo przekazywana ustnie, np. o patriarchach
(m.in. Abrahamie) i wędrówce narodu wybranego z niewoli egipskiej,
Ø później były one spisywane przez pisarzy nazywanych skrybami,
Ø ostateczna redakcja polegała na łączeniu spisanych tekstów w księgi.
46
Proces powstania Nowego Testamentu (trwał do około 100 roku n.e.):
Ø Jezus żył i nauczał do ok. 30 r.,
Ø od ok. 30 r. (po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa) opowiadano o Jego
życiu ustnie,
Ø pierwsze teksty pisane pojawiły się od ok. 50 r.,
Ø w czasie od ok. 60 do 100 r. zostały spisane cztery Ewangelie.
Z tej części katechezy K. wraz z uczniami tworzy krótką notatkę.

1. Weź do ręki Pismo Święte – prezentacja teledysku, analiza tekstu,
praca w parach
K. może wykorzystać teledysk ks. Jakuba Bartczaka „Pismo Święte” (2:40), <http://
www.youtube.com/watch?v=bJ8tso4vC-I> (dostęp: 28.10.2020). Po wysłuchaniu
K. rozdaje uczniom tekst refrenu i drugiej zwrotki – 1 na 2 osoby (teczka pomocy)
i poleca:
Wybierzcie z tekstu trzy wyrażenia, które według was najlepiej wyjaśniają,
dlaczego warto czytać Pismo Święte. Wpiszcie je do zeszytów.
Uwierz, życie jest pięknym momentem
Człowieku, czytaj Pismo Święte
Pytaj, czytaj, weź do ręki „Żywe Słowo”, te „Święte Księgi”
Do wyprostowania są drogi kręte
Człowieku, czytaj Pismo Święte
Pytaj, czytaj, Święte Księgi
Za słowo życia – Bogu dzięki!
Słowa Bożego każdy jeden wers

Przekazuje prawdę, że życie ma sens
Jest serio piękne
Dlatego warto – czytaj Pismo Święte
Odkryj w nim prawdę
Słowo, po słowie
Zmienia się świat, ale nie zmienia się człowiek
Chciwość, pycha, egoizm, draństwo
Żywe słowo Boże oto lekarstwo na choroby duszy
Każde wariactwo leczyć można
Czytaj Biblię nie tylko na Wigilię
Tylu wierzących, a gdzie ci prawdziwi?
Daj się zadziwić!
Szczęśliwi znaczy błogosławieni
Co krzywe, drętwe można zmienić
47
By prostymi były życia drogi kręte
Otwórz i czytaj Pismo Święte
(Pismo Święte, tekst ks. Jakub Bartczak)
Uczniowie czytają wybrane teksty, K. obserwuje, które powtarzają się najczęściej
i pyta:
– Jaka grupa wiekowa słucha tego rodzaju muzyki?
– W jakie grupie wiekowej czytane jest Pismo Święte?
– Dlaczego wybraliście właśnie te słowa?
– Do kogo one przemawiają najmocniej?
Tekst piosenki jest swego rodzaju kampanią na rzecz czytania Pisma Świę-
tego. Skierowana jest ona do młodych ludzi, którzy szukają swojej drogi i sensu
życia. Również wy będziecie mieli szansę na przygotowanie podobnej kampanii.
2. Kto czyta Biblię? – rozmowa kierowana, ankieta
K. wyjaśnia:
Kampanię kieruje się do określonej grupy osób. Jej celem jest na przykład
doprowadzenie do zmiany myślenia lub zachowania wobec określonego
problemu, by osiągnąć dobro wspólne. Przeprowadzając kampanię, warto ją
wcześniej zaplanować. Celem naszej kampanii będzie zachęcenie uczniów do
czytania Pisma Świętego. Będzie miała ona większe szanse powodzenia, jeżeli
sprawdzimy, jaki poziom wiedzy mają osoby, do której jest ona kierowana. U nas
będą to uczniowie waszej klasy. Informacje zdobędziemy dzięki kilku pytaniom.
K. może wyznaczyć sekretarza, który zapisuje wyniki na tablicy.
– Kto ma Pismo Święte w domu?
– Kto ma własny egzemplarz Biblii?
Podnoszą rękę osoby posiadające Biblię.
– W jakich sytuacjach czytasz Pismo Święte?
– Dlaczego, twoim zdaniem, warto czytać Pismo Święte?
– Czym różni się określenie „Pismo Święte” od słowa „Biblia”?
– Jakie znasz sposoby czytania Pisma Świętego?
– Jakie są najważniejsze prawdy zawarte w Piśmie Świętym?
K. uzupełnia w miarę potrzeby i podsumowuje wyniki ankiety:
Słowo „biblia” pochodzi z języka greckiego i oznacza księgi; liczba pojedyncza
to „biblion” – księga, zwój papirusu.
Sposoby czytania Pisma Świętego:
Ø od początku do końca kolejne księgi i rozdziały,
Ø na chybił trafił, ale poprzedzone modlitwą,
Ø Namiot spotkania,
Ø Lectio Divina…
Pismo Święte przekazuje prawdy zbawcze. Nie jest książką do geografii ani
o historii świata – te fakty nie muszą w nim być przekazywane w sposób idealny.
W wyjaśnieniu jego przesłania pomaga nam Tradycja Kościoła, która swymi
korzeniami sięga czasów apostolskich. Stanowi ona przekaz tego, co uczniowie
48
otrzymali z nauczania i przykładu Jezusa, a także to, czego nauczył ich Duch
Święty. Pismo Święte jest nieomylne w sprawach wiary.
3. Kampania na rzecz czytania Pisma Świętego – projekt, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy i poleca zaplanować „Kampanię na rzecz czytania Pisma
Świętego”.
a) Grupy wybierają jedną formę i pracują na katechezie, np.:
Ø Plakat. Szukają ciekawego i chwytliwego tytułu. Opracowują projekt graficzny,
kolorystykę… Mogą np. posłużyć się wcześniej wybranymi wyrażeniami z piosenki
„Pismo Święte” ks. J. Bartczaka.
Po ok. 8 minutach grupy prezentują klasie swoje plakaty.
b) Uczniowie realizują przygotowanie kampanii jako pracę domową i przedstawią
na kolejnej katechezie.
Ø Grupy mogą przygotować w ramach projektu np.:
ü plakat, ü krótki film,
ü wiersz, ü ulotkę,
ü gazetkę w klasie, ü animację…
K. podsumowuje pracę uczniów:
Pismo Święte może mieć wpływ na życie każdego z nas, ale musimy je czytać
i szukać sposobów na jego zrozumienie. Poznany dzisiaj dworzanin etiopski
przyjął chrzest po przeczytaniu i wyjaśnieniu słów Biblii.
4. Zapis do zeszytu
Wszyscy uczniowie wpisują krótką notatkę z punktu „Prawda o Piśmie Świętym”,
indywidualnie wpisują wybrane wyrażenia z piosenki „Pismo Święte” oraz hasła
z „Kampanii na rzecz czytania Pisma Świętego”.
5. Praca domowa
1. Odszukaj strony internetowe, na których zamieszczane są teksty niedziel-
nych czytań, i wpisz te adresy do zeszytu.
2. Zapisz w kilku zdaniach, o czym były czytania lub homilia na Mszy Świętej
w niedzielę.
3. Napisz piosenkę, wiersz albo hasło promujące czytanie Pisma Świętego.
4. Wieczorem przeczytaj dowolny fragment Pisma Świętego. Czytanie po-
przedź modlitwą.
6. Modlę się, czytając słowo Boga – modlitwa Pismem Świętym
K. pokazuje na slajdzie jedną z modlitw przed czytaniem Pisma Świętego (teczka
pomocy):
ü „Mów Panie, bo sługa Twój słucha” – słowa młodego Samuela (1 Sm
3,10).
ü „Twoje słowo jest lampą dla moich kroków i światłem na mojej ścieżce”
(Ps 119,105).
49
ü „Oczyść Panie moje myśli, moje usta i moje serce, abym godnie czytał
Pismo Święte”
ü Chcę przyjąć Chrystusową Ewangelię. Pragnę wierzyć i pełnić to, co będę
czytać.
Następnie uczniowie w parach otrzymują egzemplarz Biblii i w ciszy czytają wska-
zany przez K. fragment, np. Psalm 8.
Literatura
Czym jest Tradycja, a czym Pismo Święte?, <https://deon.pl/wiara/pytania-o-wia-
re/czym-jest-tradycja-a-czym-pismo-swiete,126399>, dostęp: 28.10.2020.
Warto wykorzystać
Ks. J. Bartczak, Pismo Święte, <http://www.youtube.com/watch?v=bJ8tso4vC-
-I>, dostęp: 28.10.2020.
Czym jest kanon Pisma Świętego?, „Niedzielne Oczywistości”, odc. 8, <http://
www.youtube.com/watch?v=wF7Se6iYspw>, dostęp: 28.10.2020.
50
7. Jak czytać Biblię, by ją zrozumieć?
Cele katechetyczne
– Ukazanie wybranych zasad interpretacji Pisma Świętego.
– Kształtowanie poprawnego rozumienia oraz postawy akceptacji słowa
Bożego we własnym życiu.
Treści
Podstawowe wiadomości o Piśmie Świętym – gatunki literackie, zasady
interpretacji Starego i Nowego Testamentu (A.9).
Słowo Boże jako wezwanie Boże i drogowskaz w kształtowaniu życia chrze-
ścijanina (A.13).
Tekst biblijny: 2 P 1,20-21.
Wymagania
Uczeń:
– omawia budowę Pisma Świętego (księgi, rozdziały, wersety, wyjaśnienia
pod tekstem),
– potrafi odszukać wskazany fragment biblijny,
– rozróżnia rodzaje i gatunki literackie w Biblii (A.9.4),
– podaje cechy wybranych gatunków literackich (A.9.5),
– przyporządkowuje gatunki literackie do wybranych fragmentów Pisma
Świętego,
– uzasadnia konieczność określenia gatunków literackich dla właściwej
interpretacji tekstów biblijnych.
Postawy
Uczeń:
– zachowuje kościelne zasady przy interpretacji tekstów biblijnych (A.9.d),
– wierzy w prawdy zawarte w objawieniu Bożym (A.10.a).
Metody, formy i techniki: świadectwo, rozmowa kierowana, schematyczne przed-

stawienie treści, czytanie Pisma Świętego, praca z tekstem, miniwykład,
analiza tekstu biblijnego, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego (1 na 2 osoby), teksty biblijne do
pracy w grupach, kartki z tekstem biblijnym i pytaniami do pracy w parach.

1. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy słowami Psalmu 8 i wybrana osoba czyta
go z Pisma Świętego.
51
2. Wyjątkowość Biblii – świadectwo
K. wprowadza w temat:
Dziś kolejna katecheza o Biblii, księdze niezwykłej dla wielu osób.
Posłuchajcie, co o niej mówił rosyjski pisarz Dymitr Mereżkowski: „…mam
ją u siebie już trzydzieści lat. Czytam ją codziennie i czytać będę, póki oczy
widzą, przy wszelkim od słońca czy serca biegnącym świetle, w najjaśniejsze dni
i najciemniejsze noce, szczęśliwy czy nieszczęśliwy, chory czy zdrów, czujący czy
nieczuły. I wydaje mi się, że wciąż czytam coś nowego, nieznanego, i że nigdy
nie przeczytam, nie poznam do głębi (…); grzbiet odpada, kartki rozsypują się
(…) trzeba by ją na nowo oprawić, ale szkoda, bo prawdę mówiąc strach choćby
na kilka dni rozstać się z tą książką”.
(D. Mereżkowski, Jezus nieznany)
– Jak często autor tych słów czyta Biblię?

– Co w niej odkrywa?
3. Biblia dzieło Boga i ludzi – rozmowa kierowana, schematyczne
K. wyjaśnia:
Biblię można czytać na wiele sposobów. Za każdym razem na nowo
poznajemy jej przesłanie i to poznawanie może nie mieć końca. Poszukamy,
jak odkrywać właściwy sens tekstów biblijnych.
– Co to jest interpretacja?
– Co można interpretować? (utwory literackie, opowiadania historyczne,
utwory muzyczne)
– Po co interpretujemy utwory literackie? (aby zrozumieć ich właściwy sens)
K. uzupełnia:
Pismo Święte powstało wiele wieków temu i z tego powodu nie wszystkie
zwroty są dla nas dzisiaj zrozumiałe. Potrzebujemy więc interpretacji tekstów
biblijnych. Pismo Święte zostało napisane przez ludzi, którzy posługiwali
się pewnymi zasadami wspólnymi dla wszystkich dzieł literackich. Dlatego
możemy w nim wyróżnić znane nam gatunki literackie, których używa się także
współcześnie.
Biblia powstała we współpracy Boga i ludzi, więc przy interpretowaniu ksiąg
biblijnych uwzględnia się dwie płaszczyzny: literacką i teologiczną. Poszukamy,
jak należy czytać Biblię, na co w niej zwracać uwagę, aby słowo Boże zostało
zrozumiane poprawnie.
K. może przypomnieć, jak szukać w Piśmie Świętym wybranego wersetu.
Cała Biblia dzieli się na księgi, rozdziały i wersety. Każda księga ma swój
skrót, który ułatwia zapisanie tzw. siglów. Podział Biblii na rozdziały znany jest
dopiero od XIII w. Dokonał go po raz pierwszy na tekście łacińskim francuski
uczony Stephen Langton. Natomiast podział na wersety zapoczątkował w roku
1528 Santes Pagnini.
52
K. zapisuje na tablicy i krótko przypomina sposoby posługiwania się Biblią, zwra-
cając uwagę na wykaz skrótów umieszczony na początku każdego egzemplarza
i spis treści na końcu.
K. poleca zapisać temat: Jak czytać Biblię, by ją zrozumieć?

1. Kto może interpretować Pismo Święte? – czytanie Pisma Świętego
Jeden z uczniów czyta z Pisma Świętego fragment 2 P 1,20-21 (podręcznik).
To przede wszystkim miejcie na uwadze, że żadne proroctwo Pisma nie jest
do prywatnego wyjaśniania. Nie z woli bowiem ludzkiej zostało kiedyś przynie-
sione proroctwo, ale kierowani Duchem Świętym mówili od Boga święci ludzie.
– Dlaczego nie każdy może interpretować Pismo Święte według własnych
kryteriów?
– Kto może wyjaśniać przesłanie Pisma Świętego?
Wyjaśniania Pisma Świętego dokonuje Nauczycielski Urząd Kościoła, który
jest do tego upoważniony. Jedynie w łączności z całym Kościołem możemy
właściwie zrozumieć Biblię.
2. Gatunki literackie w Biblii i ich cechy – praca z tekstem, praca w grupach
K. poleca, by uczniowie przeczytali z podręcznika definicje wybranych gatunków
literackich. Następnie w grupach otrzymują kartki z tekstami biblijnymi (teczka
pomocy). Uczniowie, posługując się objaśnieniami z podręcznika, dopasowują
poznany gatunek literacki. Wybrany uczeń zapisuje na tablicy:
Gatunki literackie w Piśmie Świętym: psalm, list, hymn, modlitwa, kazanie,
przypowieść, metafora.
Psalm to pieśń biblijna o charakterze modlitewno-hymnicznym. Wspólnym
elementem wszystkich psalmów jest refleksja nad spotkaniem człowieka
z Bogiem.
List to pisemna wypowiedź skierowana do jakiejś osoby. Tej formy użyto
do głoszenia Dobrej Nowiny o Jezusie, kierując listy do różnych wspólnot
w Kościele czasów apostolskich.
Hymn jest pieśnią pochwalną na cześć Boga. Sławi Jego słowa, czyny
i przymioty.
Modlitwa to słowa człowieka wypowiadane bezpośrednio do Boga.
Kazanie to mowa zawierająca pouczenia moralne.
Przypowieść to gatunek literacki posługujący się porównaniami (gr.
parabole) i pewną tajemniczością. Ma formę krótkiego opowiadania opartego
na codziennych realiach i zawierającego ukryte przesłanie. Celem przypowieści
było pouczenie i wyjaśnienie jakiejś prawdy religijnej. Przypowieści szczególnie
często używał Pan Jezus.
53
Grupa 1: Ps 9,2-5 – psalm
Chwalić Cię będę, Panie, całym sercem moim,
opowiem wszystkie cudowne Twe dzieła.
Cieszyć się będę i radować Tobą,
psalm będę śpiewać na cześć Twego imienia, o Najwyższy.
Bo wrogowie moi się cofają,
padają, giną sprzed Twego oblicza.
Boś Ty przeprowadził mój sąd i wyrok,
zasiadając na tronie – Sędzio sprawiedliwy.
– Do jakiego gatunku literackiego należy ten tekst?
Grupa 2: 1 Kor 1,1-9 – list

Paweł, z woli Bożej powołany na apostoła Jezusa Chrystusa, i Sostenes,
brat, do Kościoła Bożego w Koryncie, do tych, którzy zostali uświęceni w Je-
zusie Chrystusie i powołani do świętości wespół ze wszystkimi, co na każdym
miejscu wzywają imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa, ich i naszego Pana.
Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego i Pana Jezusa Chrystusa! Bogu mo-
jemu dziękuję wciąż za was, za łaskę daną wam w Chrystusie Jezusie. W Nim
to bowiem zostaliście wzbogaceni we wszystko: we wszelkie słowo i wszelkie
poznanie, bo świadectwo Chrystusowe utrwaliło się w was. Nie doznajecie
tedy braku żadnej łaski, oczekując objawienia się Pana naszego, Jezusa
Chrystusa. On też będzie umacniał was aż do końca, abyście byli bez zarzutu
w dzień Pana naszego, Jezusa Chrystusa. Wierny jest Bóg, który powołał was
do współuczestnictwa z Synem swoim, Jezusem Chrystusem, Panem naszym.
Grupa 3: 1 Kor 13,1.4-8a – hymn

Gdybym mówił językami ludzi i aniołów,
a miłości bym nie miał,
stałbym się jak miedź brzęcząca
albo cymbał brzmiący.
Miłość cierpliwa jest,
łaskawa jest.
Miłość nie zazdrości,
nie szuka poklasku,
nie unosi się pychą;
nie jest bezwstydna,
nie szuka swego,
nie unosi się gniewem,
nie pamięta złego;
nie cieszy się z niesprawiedliwości,
lecz współweseli się z prawdą.
Wszystko znosi,
wszystkiemu wierzy,
we wszystkim pokłada nadzieję,
54
wszystko przetrzyma.
Miłość nigdy nie ustaje.
Grupa 4: Łk 22,39-43 – modlitwa

Potem [Jezus] wyszedł i udał się, według zwyczaju, na Górę Oliwną; towa-
rzyszyli Mu także uczniowie. Gdy przyszedł na miejsce, rzekł do nich: „Módlcie
się, abyście nie ulegli pokusie”. A sam oddalił się od nich na odległość około
rzutu kamieniem, padł na kolana i modlił się tymi słowami: „Ojcze, jeśli chcesz,
zabierz ode Mnie ten kielich. Wszakże nie moja wola, lecz Twoja niech się sta-
nie!” Wtedy ukazał Mu się anioł z nieba i pokrzepiał Go.
Grupa 5: Mt 5,21-24 – kazanie

Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!; a kto by się dopuścił
zabójstwa, podlega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na
swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: Raka, podlega Wy-
sokiej Radzie. A kto by mu rzekł: „Bezbożniku”, podlega karze piekła ognistego.
Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam sobie przypomnisz, że brat
twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołtarzem, a najpierw
idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj.
Grupa 6: Łk 8,4-8 – przypowieść

Gdy zebrał się wielki tłum i z poszczególnych miast przychodzili do [Jezusa],
opowiedział im przypowieść: „Siewca wyszedł siać swoje ziarno. A gdy siał,
jedno padło na drogę i zostało podeptane, a ptaki podniebne wydziobały je.
Inne padło na skałę i gdy wzeszło, uschło, bo nie miało wilgoci. Inne znowu
padło między ciernie, a ciernie razem z nim wyrosły i zagłuszyły je. Inne w koń-
cu padło na ziemię żyzną i gdy wzrosło, wydało plon stokrotny”. To mówiąc,
wołał: „Kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha!”.
Uczniowie prezentują swoje teksty i określają gatunek literacki. K. uzupełnia:
W Biblii można również spotkać się z mitem, a cała Pieśń nad pieśniami ma
formę dramatu. Czytając Pismo Święte, wielu tekstów nie da się odczytywać
dosłownie, a sama znajomość gatunków literackich nie wystarczy, by zrozumieć
Boże słowo zawarte w Biblii.

1. Odkrywam cechy autora ludzkiego w tekstach biblijnych – miniwykład
K. wyjaśnia:
Słowo Boże zostało w Piśmie Świętym przekazane w języku konkretnych
ludzi. W poznawaniu przesłania tekstów biblijnych konieczna jest znajomość
55
okoliczności, w jakich konkretny tekst powstawał, między innymi wykształcenia
autora, kultury i epoki, w jakiej tworzył.
K. może porównać sposób pisania i wyrażania się np. dwóch najlepszych uczniów
z klasy i kontynuuje:
„W Piśmie Świętym Bóg mówi do człowieka w sposób ludzki. Aby dobrze
interpretować Pismo Święte, trzeba więc zwracać uwagę na to, co autorzy
ludzcy rzeczywiście zamierzali powiedzieć i co Bóg chciał nam ukazać przez
ich słowa” (KKK 109).
„W celu zrozumienia intencji autorów świętych trzeba uwzględnić
okoliczności ich czasu i kultury, «rodzaje literackie» używane w danej epoce,
a także przyjęte w tamtym czasie sposoby myślenia, mówienia i opowiadania.
Inaczej bowiem ujmuje się i wyraża prawdę w różnego rodzaju tekstach
historycznych, prorockich, poetyckich czy w innych rodzajach wypowiedzi”
(KKK 110).
K. wyjaśnia na przykładzie św. Łukasza.
Cechy autora ludzkiego – św. Łukasza, który napisał Ewangelię oraz Dzieje
Apostolskie:
Ø sposób myślenia i wyrażania się – jako lekarz używa wyrażeń typowo
medycznych,
Ø wrażliwość – jest czuły na ludzkie cierpienie, tak też ukazał Jezusa,
Ø styl pisania – piękny i bogaty język świadczy o jego wykształceniu,
Ø środowisko życia – pisze do chrześcijan nawróconych z pogaństwa, opusz-
cza więc to, co zrozumiałe było tylko dla Żydów,
Ø umiejscowienie w czasie – lata osiemdziesiąte I wieku naszej ery.
2. Poznaję słowo Boże – analiza tekstu biblijnego, praca w parach
Biblia jest księgą niewyczerpaną, piękną, ale i trudną. Jest listem Boga
skierowanym do człowieka, ale wymaga umiejętności radzenia sobie z tekstami
biblijnymi, aby nie zgubić prawdy o Bogu. Pismo Święte jest przede wszystkim
słowem Bożym. W rozumieniu go pomagają zasady interpretacji ustalone przez
Kościół.
Dymitr Mereżkowski, czytając Biblię, miał wrażenie, że wciąż czyta coś
nowego, nieznanego i że nigdy nie przeczyta, nie pozna jej do głębi. Biblia to
księga ponadczasowa. Przemawia również do nas.
Uczniowie w parach otrzymują kartki z tekstem biblijnym i pytaniami (teczka
pomocy).
Przeczytaj tekst z Ewangelii wg św. Łukasza 10,30-37 i odpowiedz na pytania:
1. Do kogo są skierowane te słowa?
2. O czym mówią?
3. Czego Pan Jezus oczekuje od ludzi?
4. Co warto zmienić w swoim życiu po przeczytaniu tych słów?
K. może wybrać kilka tekstów i podzielić klasę na grupy. Uczniowie mogą również
pracować indywidualnie z egzemplarzami Nowego Testamentu.
56
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują nazwy wybranych gatunków literackich stosowanych w Biblii oraz
sigla analizowanego w parach tekstu i odpowiedzi na postawione do niego pytania.
4. Praca domowa
1. Przeczytaj fragment Mt 13,1-23 i napisz, co w nim jest wyjątkowego.
2. Przeczytaj dowolnie wybrany tekst z Pisma Świętego i ustal, jaki to ga-
tunek literacki. Następnie napisz, co warto zmienić w swoim życiu pod
wpływem tych słów.
3. Wieczorem przeczytaj fragment Pisma Świętego jako modlitwę.
5. Modlitwa
K. poleca, by uczniowie podczas modlitwy rozważali tekst biblijny. Uczeń czyta
z Pisma Świętego Ps 9,2-5.
Literatura
D. Mereżkowski, Jezus nieznany, Warszawa 1937, s. 6, cyt. za: Ks. W. Kulbat,
Czy trzeba bronić Biblii?, <http://www.niedziela.pl/artykul/95763/nd/Czy-
-trzeba-bronic-Biblii>, dostęp: 26.11.2020.
57
8. Dlaczego tłumaczymy Biblię?
Cele katechetyczne
– Zapoznanie z najważniejszymi przekładami Pisma Świętego.
– Motywowanie do poznawania Boga w Biblii oraz kształtowanie postawy
szacunku wobec tekstów biblijnych.
Treści
Języki biblijne Starego i Nowego Testamentu (A.9).
Tłumaczenia Biblii.
Tekst biblijny: Mt 28,19.
Wymagania
Uczeń:
– podaje, w jakich językach napisano Biblię,
– wymienia najbardziej znane jej tłumaczenia,
– wyjaśnia, dlaczego tłumaczy się Biblię na języki narodowe,
– potrafi rozpoznać przekład Biblii zatwierdzony przez Kościół katolicki.
Postawy
Uczeń:
– wyraża radość z poznawania Boga poprzez Pismo Święte wydane w języku
ojczystym,
– stara się kierować w życiu słowem Bożym (A.9.b),
– wyraża szacunek dla treści zawartych w tekście biblijnym.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, ćwiczenie językowe, miniwykład,

prezentacja tekstów (slajd), praca z tekstem, uzupełnianie tabeli, biblio-
nerzy, quiz biblijny, refleksja, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego w różnych przekładach, kartki lub
slajdy z tekstami (Psalm 9, Mt 28,19 w różnych językach na kartkach
(slajd), oryginalne języki Biblii, tekst Iz 61,10 w różnych językach, tłuma-
czenia Biblii, pytania do pracy w grupach), film „Archiwum X Kościoła”
odc. 6 – „Zwoje z Qumran”.

1. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy Psalmem 9,2-5 (slajd – teczka pomocy):
Podczas ostatniej lekcji poznaliście fragment Psalmu 9, którym także dzisiaj
będziemy chwalić Boga.
58
2. Tekst oryginalny i jego przekłady – rozmowa kierowana
K. pyta:
– O jakim tekście mówimy, że jest oryginalny?
– Na czym polega tłumaczenie tekstów?
– Jak nazywa się osoba, która tłumaczy teksty?
K. uzupełnia:
Tekst napisany przez autora nazywamy autografem. Czasem oryginalny
tekst ma kilku autorów. Teksty przetłumaczone na inny język nazywamy
tłumaczeniami bądź przekładami.
Każde Pismo Święte, jakie mamy w domu, jest przekładem na język polski
z innych języków. Mamy także różnego rodzaju Biblie dla dzieci, które można
nazwać przekładem na język zrozumiały nawet dla najmłodszych. Podobnie
Biblia pisana gwarą pozwala posługującym się nią osobom lepiej zrozumieć
słowo Boga. Bardzo ważne jest, by przy tłumaczeniu Biblii zachować przesłanie
jej tekstów.
K. prezentuje różne przekłady Pisma Świętego oraz poleca przeczytanie strony
tytułowej z Biblii Tysiąclecia, gdzie jest napisane zdanie „W przekładzie z języków
oryginalnych”.
– Dlaczego przekład jest z języków oryginalnych, a nie z tekstów oryginal-
nych?
K. poleca zapisać temat: Dlaczego tłumaczymy Biblię?
1. Znak krzyża w różnych językach – ćwiczenie językowe, praca w parach

K. rozdaje (jeden na dwie osoby) tekst Mt 28,19 w różnych językach (lub wyświetla
slajd – teczka pomocy). Tekst może być w wybranych językach współczesnych oraz
w języku hebrajskim, greckim i łacinie. Uczniowie w ciszy uczą się czytać i najpierw
chętni, a potem cała klasa czyta głośno.
Po polsku: W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen.
Po angielsku: In the name of the Father, and the Son, and the Holy Spirit.
Amen.
Po niemiecku: Im Namen des Vaters und des Sohnes und des Heiligen
Geistes. Amen.
Po włosku: Nel nome del Padre del Figlio e dello Spirito Santo. Amen.
Po francusku: Au nom du Pere et du Fils et du Saint-Esprit. Amen.
Po czesku: Ve jménu Otce i Syna i Ducha Svatého. Amen.
Po rosyjsku: Во имя Отца и Сына и Святого Духа. Аминь.
Na koniec K. pokazuje tekst w języku hebrajskim, greckim i po łacinie.
Po hebrajsku: ‫בשם האב והבן ורוח הקודש אמן‬
[be-szem ha-aw we ha-ben we ruach ha-kodesz amen]
59
Po grecku: Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Αμήν.
[Ejs to onoma tu Patros kaj tu Hyju kai tu Hagiju Pneumatos. Amen]
Po łacinie: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti. Amen.
Język hebrajski czyta się od prawej strony do lewej. Podobnie otwiera się
książki napisane w tym języku. Z języka greckiego znacie na pewno pojedyncze
litery, ponieważ używa się ich np. w matematyce. Łacina to język martwy. Nie
ma kraju, który używałby go jako języka narodowego, ale w tym języku powstało
wiele dzieł literatury.
Język hebrajski i grecki to języki oryginalne Biblii. Łacina jest językiem, na
który Biblia była przetłumaczona. Dokładniej będziemy o tym mówić dzisiaj
na katechezie.
K. wyjaśnia:
Słowa wypowiadane podczas czynienia znaku krzyża są fragmentem Ewan-
gelii św. Mateusza. To słowa Jezusa, które skierował do apostołów przed swoim
odejściem do nieba.
Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca
i Syna, i Ducha Świętego. (Mt 28,19)
Nakaz misyjny Jezusa mógł być zrealizowany tylko wtedy, gdy głoszenie
Ewangelii odbywało się w języku zrozumiałym dla słuchaczy. To z tego powodu
tłumaczono teksty Pisma Świętego.
2. Historia tekstów oryginalnych i języki Biblii – miniwykład, prezentacja
tekstów (slajd)
K. wyjaśnia:
Niestety, nie dysponujemy dziś żadnym tekstem oryginalnym, spisanym przez
autora bądź autorów danej księgi Pisma Świętego. Oryginały, czyli autografy,
zaginęły i czekają na odnalezienie w piaskach pustyni czy jeszcze nieodkrytych
starożytnych bibliotekach. Wiele uległo zniszczeniu przez zwyczajne używanie,
ale też wypadki, zwłaszcza pożary; przyczynił się do tego również żydowski
obyczaj składania podniszczonych tekstów do tzw. genizy, gdzie czekały na
swój rozpad.
Powstaje więc pytanie, skąd wiemy, jak wyglądały czy też co zawierały wersje
oryginalne. Wiemy to dzięki temu, że zachowało się do dziś wiele odpisów i kopii
(apografów). Podobnie sprawa się ma z dziełami pisarzy. Nie zachowały się
rękopisy wierszy, utworów, ale same dzieła przetrwały dzięki temu, że ktoś je
skopiował. Tak więc z kopii i odpisów dowiadujemy się, jak wyglądał oryginał.
Przez wiele wieków tekst Pisma Świętego był przepisywany, czyli kopiowany
ręcznie. Dysponujemy dziś tekstem możliwie najbardziej wiernym oryginałowi
dzięki temu, że kopiowanie było niezwykle dokładne: po przepisaniu tekstu
liczono litery – musiało ich być tyle samo co w oryginale. Ponadto archeolodzy
biblijni po odkryciu zwojów znad Morza Martwego mogli porównać wiele
istniejących tekstów z tekstami skopiowanymi wcześniej.
60
K. może zaprezentować uczniom fragment filmu „Archiwum X Kościoła” odc. 6
– „Zwoje z Qumran”, od 1:20 do 3:14, (np. ze strony: <https://www.youtube.com/
watch?v=JWpudzJckcA>, dostęp: 26.11.2020).
K. pokazuje stronę redakcyjną Biblii Tysiąclecia i mówi:
Dziś nad wiernym tłumaczeniem Biblii czuwa Urząd Nauczycielski Kościoła.
Księgi, co do których Kościół jest pewien, że są wierne oryginałowi, posiadają
imprimatur, czyli kościelną zgodę na publikację.
Sformułowanie „W przekładzie z języków oryginalnych” oznacza, że
tłumacze skorzystali z najbardziej wiarygodnego tekstu każdej z ksiąg Pisma
Świętego, spisanego w języku, w którym powstała.
K. wyświetla na slajdzie (teczka pomocy) informacje:
Trzy oryginalne języki Pisma Świętego, czyli języki, w których powstawały
dane księgi, to:
ü hebrajski – napisano w nim prawie cały Stary Testament,
ü aramejski – w tym języku powstała część Starego Testamentu (fragmen-
ty Ksiąg Ezdrasza i Daniela) oraz przypuszcza się, że także Ewangelia
według św. Mateusza,
ü grecki – powstał w nim Nowy Testament oraz część Starego Testamentu
(2 Mch i Mdr).
Uczniowie mogą obejrzeć w podręczniku (lub na prezentacji multimedialnej – tecz-
ka pomocy), jak wygląda fragment Księgi Izajasza (Iz 61,10) w języku hebrajskim,
greckim oraz po łacinie.
3. Przekłady Biblii – praca z tekstem, uzupełnianie tabeli
K. mówi (lub wyświetla slajd – teczka pomocy):
Do najbardziej znanych przekładów (tłumaczeń) Pisma Świętego należą:
ü Septuaginta,
ü Wulgata,
ü Biblia ks. Jakuba Wujka,
ü Biblia Tysiąclecia.
Uczniowie szukają w podręczniku objaśnień do poszczególnych tłumaczeń Biblii.
K. dzieli klasę na czteroosobowe grupy, każdej przydziela jedno z tłumaczeń i wręcza
zestaw pytań na kartkach (teczka pomocy):
– Jaka jest nazwa tłumaczonej Biblii?
– Kto ją przetłumaczył?
– Z jakiego języka?
– Na jaki język?
– Kiedy została przetłumaczona?
– Dlaczego przetłumaczono Biblię na ten właśnie język?
Zestaw 1
Septuaginta – najstarsze tłumaczenie Starego Testamentu z języka
hebrajskiego na język grecki. Powstało w Aleksandrii w III–II w. przed Chr. dla
Żydów żyjących z dala od swojego kraju. Nie znali oni już języka hebrajskiego,
61
w którym napisana była Biblia, a językiem greckim, na który przetłumaczono
Biblię, posługiwano się w wielu krajach. Dzięki temu znacznie powiększyło
się grono odbiorców Biblii. Legenda opowiada o tym, że tłumaczyło ją
siedemdziesięciu dwóch mędrców, i tak powstała Septuaginta, co znaczy właśnie
„siedemdziesiąt” (w zapisie cyframi rzymskimi: LXX).
Zestaw 2
Wulgata jest tłumaczeniem całej Biblii na język łaciński. Powstało ono na
przełomie IV–V w. z języków oryginalnych, czyli hebrajskiego i greckiego.
Przekładu tego dokonał św. Hieronim, który nawet udał się do Palestyny,
ojczyzny Pisma Świętego, by tam nad nim pracować. Wulgatę wydano drukiem
po raz pierwszy w 1466 r. – jest to tzw. Biblia Gutenberga. Łacińskim tekstem
Biblii posługiwano się w wielu krajach, więc poszerzył on znacznie grono jej
czytelników.
Zestaw 3
Jednym z polskich tłumaczeń jest Biblia w przekładzie ks. Jakuba Wujka.
Powstała w latach 1540–1597 (ogłoszona drukiem w 1599 r.). Ksiądz Jakub
Wujek tłumaczył ją z Wulgaty, napisanej w języku łacińskim, ale sięgał również
do tekstów w językach oryginalnych. Oprócz tekstu Pisma Świętego przekład
ten posiadał komentarze i wypowiedzi ojców Kościoła. Stał się oficjalnym
przekładem polskim, używanym zarówno przez katolików, jak i protestantów.
Miał bardzo duży wpływ na dzieje języka polskiego i literaturę polską.
Zestaw 4
W roku 1965 wydano zbiorowy przekład Biblii pod redakcją benedyktynów
z Tyńca. Bibliści polscy, posługując się tekstami napisanymi w języku
hebrajskim i greckim, przetłumaczyli Biblię na język polski. Ponieważ została
wydana na pamiątkę milenium chrztu Polski, nazwano ją Biblią Tysiąclecia.
Jest to współcześnie najbardziej znana i najczęściej używana Biblia w języku
polskim (np. w lekcjonarzu mszalnym i innych księgach liturgicznych Kościoła
katolickiego).
Na tablicy (lub slajdzie – teczka pomocy) powstaje zapis:
Tłumaczenia Biblii
Nazwa Septuaginta Wulgata Biblia ks. Jaku- Biblia Tysiąc-
(LXX) ba Wujka lecia
Kto tłuma- Siedemdzie- Św. Hieronim Ks. Jakub bibliści polscy
czył? sięciu dwóch Wujek
mędrców
Z jakiego z hebrajskiego z języków orygi- z Wulgaty i z ję- wyłącznie z ję-
języka? nalnych (hebraj- zyków oryginal- zyków oryginal-
ski i grecki) nych nych
Na jaki grecki łacinę polski polski
język?
62
Kiedy? III–II w. przed IV–V w. po 1450–1499 r. 1965 r. (pierw-
Chrystusem Chrystusie sze wydanie)
Dlaczego?
Na pytanie „Dlaczego Biblię przetłumaczono?” każda grupa powinna odpowie-

dzieć sama. Analiza odpowiedzi uczniów może być przydatna w pogłębieniu treści
katechezy.
K. zwraca uczniom uwagę na konieczność sprawdzenia, czy używane przez nich
Pismo Święte posiada imprimatur Kościoła, w odróżnieniu od np. Biblii prote-
stanckiej. I dodaje:
Ponieważ Pismo Święte zawiera słowo samego Boga, a Kościół troszczy się
bardzo, by to, co podaje do wierzenia, zawsze było zgodne z prawdą, tłumaczenia
Biblii muszą być zatwierdzone przez Kościół.
1. Ponadczasowa wartość Biblii – rozmowa kierowana

K. prowadzi rozmowę:
Pismo Święte jest najczęściej wydawaną i tłumaczoną księgą świata. Do roku
2010 zostało w całości przetłumaczone na 469 języków, a sam Nowy Testament
przetłumaczono na 1231 języków z około 6500 żywych języków, jak podają
językoznawcy.
– Dlaczego Biblia jest tak często tłumaczona?
– Dlaczego wciąż tak wiele osób zadaje sobie trud jej tłumaczenia?
– Dlaczego drukuje się coraz więcej egzemplarzy Biblii?
– Dlaczego ma tak licznych czytelników?
– Co daje ludziom czytanie i rozważanie słowa Bożego?
K. podsumowuje:
W Biblii poznajemy samego Boga i Jego wolę względem nas. Bóg udziela nam
wskazówek, abyśmy mogli osiągnąć życie wieczne. Z Pisma Świętego możemy
przekonać się o wielkiej miłości Boga do człowieka. Biblia przynosi wsparcie
i pocieszenie w trudnych chwilach, a potęguje radość, gdy czujemy się szczęśliwi.
2. Nowoczesne sposoby przekazywania treści Biblii – biblionerzy, quiz biblijny
K. pyta:
– Jakie są współczesne sposoby poznawania treści biblijnych?
– Jakie znacie filmy o treściach zaczerpniętych z Biblii?
– Jakie sposoby poznawania treści biblijnych można znaleźć w Internecie?
Treści Pisma Świętego przekazywane są na różne sposoby. Wśród nich znaj-
dziemy filmy o wydarzeniach biblijnych, ale także np. o Ziemi Świętej, które
wyjaśniają kulturę z czasów Jezusa. W Internecie znajdziemy też np. quizy
biblijne, zagadki, które pomagają sprawdzić biblijną wiedzę. To nowoczesne
sposoby tłumaczenia Biblii na język zrozumiały dla współczesnego pokolenia.
63
K. może zaprezentować uczniom „Biblionerzy – quiz biblijny” ze strony biblionerzy.
pl i wspólnie z nimi odpowiadać na pytania. Może także sam poprowadzić quiz
biblijny, wybierając dowolną formę, np.:
1. Pan Bóg stworzył człowieka: a) pierwszego dnia, b) w siódmym dniu,
c) szóstego dnia.
2. Kto powiedział „Wąż mnie zwiódł i zjadłam”: a) Deobra, b) Ewa, c) Maria
Magdalena.
3. Był gotowy złożyć Bogu w ofierze swego jedynego syna: a) Abraham,
b) Jozue, c) Dawid.
4. Co wypłynęło ze skały, gdy Mojżesz uderzył w nią laską: a) manna,
b) lawa, c) woda.
5. Ile darów przynieśli Mędrcy dla Dzieciątka Jezus: a) jeden, b) trzy,
c) dwa.
6. Jezus wjechał do Jerozolimy na: a) koniu, b) wozie, c) osiołku.
7. Marnotrawny syn z przypowieści Jezusa pasł: a) świnie, b) owce, c) wiel-
błądy.
8. Mojżesz na górze Synaj otrzymał: a) laskę, b) przykazania, c) arkę przy-
mierza.
9. Do kogo Jezus powiedział „Dziś będziesz ze Mną w raju”: a) Piotra
chodzącego po wodzie, b) Zacheusza siedzącego na drzewie, c) Łotra
wiszącego na krzyżu.
10. Jezus spędził 40 dni i 40 nocy: a) na pustyni, b) w Ogrodzie Oliwnym,
c) w grobie.
11. Dokąd Święta Rodzina uciekła z Betlejem przed Herodem: a) na górę
Synaj, b) do Jerozolimy, c) do Egiptu.
12. Jezus poprosił kobietę spotkaną przy studni: a) o coś do jedzenia, b) o wodę
do picia, c) o trochę mleka.
13. Słowami „Na początku było Słowo” rozpoczyna się: a) Ewangelia św. Jana,
b) Apokalipsa, c) Księga Rodzaju.
14. Król Salomon zasłynął z: a) dobroci, b) odwagi, c) mądrości.
15. Ile razy Jezus kazał przebaczać: a) 77 razy, b) 3 trzy, c) 7 razy.
3. W Biblii spotykam Boga – refleksja
K. robi wprowadzenie do refleksji:
Biblia jest księgą przeznaczoną dla wszystkich ludzi.
Astronauci Neil Armstrong i Edwin Aldrin podczas ich wyprawy w kosmos
złożyli na księżycu w imieniu Pawła VI teksty biblijnych psalmów. Krążąc
na orbicie okołoksiężycowej, słowami psalmów modlili się astronauci Frank
Borman, James Lovell (protestanci) i William Anders (katolik). Z kolei
przywieziony przez innych astronautów odłamek skały z księżyca jest
umieszczony w drzwiczkach tabernakulum kościoła w Nowej Hucie. To symbol
hołdu wybitnych naukowców i badaczy dla Biblii”.
(oprac. na podst.: Ks. W. Kulbat, Czy trzeba bronić Biblii?)
64
Pomyślcie:
– Kto ze znanych wam osób otacza Biblię ogromnym szacunkiem?
– Jaką wartość ma księga Pisma Świętego dla was?
– Jak często szukacie w niej kontaktu z Bogiem?
– Jak często myślicie o tym, że Bóg czeka na spotkanie z wami przez swoje
słowo zapisane w Biblii?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują do zeszytu uzupełnioną tabelę.
5. Praca domowa
1. Ułóż krzyżówkę do hasła „Septuaginta”, stosując wyrażenia związane
z Biblią.
2. Odszukaj w Biblii Tysiąclecia wykaz ksiąg i ich tłumaczy. Napisz, ile osób
ją tłumaczyło.
3. Napisz, jak rozumiesz słowa: „Kto zgubił swego Boga, może go odnaleźć
w tej Księdze, a tego, kto Go nigdy nie poznał, owieje tchnienie Bożego
słowa” (Heinrich Heine).
6. Modlitwa
K. może zaproponować modlitwę wybranym fragmentem z Biblii Tysiąclecia.
Literatura
Ks. W. Kulbat, Czy trzeba bronić Biblii?, <http://www.niedziela.pl/artykul/95763/
nd/Czy-trzeba-bronic-Biblii>, dostęp: 26.11.2020.
J. Dyson, Quiz biblijny. Ponad 1500 pytań i odpowiedzi ze Starego i Nowego
Testamentu, Kielce 2012.
Warto wykorzystać
Biblionerzy – quiz biblijny, <https://biblionerzy.pl>, dostęp: 26.11.2020.
„Archiwum X Kościoła”, odc. 6 – Zwoje z Qumran, <https://www.youtube.com/
watch?v=JWpudzJckcA>, dostęp: 26.11.2020.
65
9. Jak modlić się Biblią?
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat różnych rodzajów modlitw
na podstawie Pisma Świętego.
– Kształtowanie chęci rozwoju osobistej modlitwy w oparciu o wzorce
biblijne.
Treści
Biblia księgą wiary (A.10).
Pojęcie modlitwy, rodzaje, formy modlitwy (D.1).
Biblijne wzory modlitwy (D.2).
Trudności w modlitwie (D.4).
Wymagania
Uczeń:
– podaje definicję modlitwy,
– przedstawia rodzaje i formy modlitwy (D.1.3),
– podaje przykłady modlących się postaci biblijnych,
– wymienia najważniejsze trudności w modlitwie (D.4.1),
– przedstawia sposoby przezwyciężania trudności w modlitwie (D.4.2),
– ukazuje związek wydarzeń biblijnych z życiem chrześcijanina (A.10.5),
– formułuje modlitwy dziękczynienia, uwielbienia, przeproszenia i prośby
w oparciu o teksty biblijne (D.2.4).
Postawy
Uczeń:
– dokonuje refleksji nad słowem Bożym (A.11.c),
– w modlitwie inspiruje się przykładami biblijnymi (D.2.a).
Metody, formy i techniki: prezentacja instrukcji, rozmowa kierowana, czytanie

Pisma Świętego, analiza tekstu, praca z tekstem, redagowanie tekstu,
minicelebracja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, instrukcja obsługi urządzenia, teksty
do pracy w grupach, świeca.
1. Modlitwa
K. robi wprowadzenie do modlitwy:
Pomodlimy się za osoby, które mają trudności w modlitwie słowami „Pod
Twoją obronę”.
66
2. Dlaczego potrzebna jest instrukcja obsługi? – prezentacja instrukcji,
rozmowa kierowana
K. czyta wybraną instrukcję obsługi, nie poddając początkowo, czego ona dotyczy, np.:
ð Rozpakuj urządzenie i podłącz do zasilania.
ð Załaduj papier.
ð Zainstaluj kasetę z atramentem.
ð Zainstaluj oprogramowanie potrzebne do konfiguracji.
ð Skonfiguruj urządzenie i wykonaj próbny wydruk.
– Czego może dotyczyć ta instrukcja?
– Dlaczego nie można wykonywać poleceń instrukcji w innej kolejności?
– Dlaczego instrukcja obsługi jest ważna?
– W czym nam pomaga posługiwanie się nią?
Jeśli wykonamy kolejne czynności zgodnie z instrukcją, szybciej osiągniemy
cel i łatwiej będzie nam korzystać z danego urządzenia. Ograniczymy też lęk
przed uszkodzeniem go i zyskamy przyjemność z posługiwania się nim. Korzy-
stanie z instrukcji można odnieść również do modlitwy. Nasza modlitwa także
potrzebuje instrukcji obsługi. Z nią łatwiej jest odnaleźć relację z Panem Bogiem.
Dzisiaj taką instrukcją się będziemy posługiwać, by nasza modlitwa była radością.
2. Czym jest modlitwa? – rozmowa kierowana
K. przypomina informacje na temat modlitwy, prowadząc rozmowę:
– Co to jest modlitwa?
– Jakie trudności napotykacie podczas modlitwy?
– Jakie znacie rodzaje modlitw?
K. poleca wybranemu uczniowi zapisać na tablicy rodzaje modlitwy i podsumowuje:
Rodzaje modlitwy:
ü uwielbienie,
ü dziękczynienie,
ü przebłaganie (przeproszenie),
ü prośba.
Modlitwę często nazywamy dialogiem między człowiekiem a Bogiem.
Rozmowa wymaga działania każdej z osób, które ją podejmują. Niestety
różne przeszkody i trudności, które napotykamy, sprawiają, że modlimy się
coraz rzadziej lub w ogóle rezygnujemy z rozmowy z Bogiem. Odpowiedzi na
pytanie, jaka powinna być modlitwa i jak pokonać wszystko, co ją utrudnia,
poszukamy w Piśmie Świętym.
Uczniowie zapisują temat: Jak modlić się Biblią?

1. Modlitwa, która podoba się Bogu – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu
Znajomość poszczególnych rodzajów modlitwy nie wystarczy, by dobrze się
modlić. Ważna jest także nasza wewnętrzna postawa, aby modlitwa podobała
67
się Bogu. Najlepszym nauczycielem modlitwy jest Jezus, który sam modlił się
do Ojca przed ważnymi wydarzeniami w swoim życiu.
K. poleca uczniom otworzyć podręczniki i przeczytać teksty biblijne:
„Ty zaś, gdy chcesz się modlić, wejdź do swej izdebki, zamknij drzwi i módl
się do Ojca twego, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu,
odda tobie.
Modląc się, nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na
swe wielomówstwo będą wysłuchani. Nie bądźcie podobni do nich! Albowiem
wie Ojciec wasz, czego wam potrzeba, zanim jeszcze Go poprosicie”.
(Mt 6,6-8)
„Proście, a będzie wam dane (…). Każdy bowiem, kto prosi, otrzymuje”.
(Łk 11,9-10)
„Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam: O cokolwiek byście prosili Ojca, da
wam w imię moje”.
(J 16,23)
– Jakie cechy powinna mieć modlitwa?
– Dlaczego mamy prosić Boga, skoro On wie, czego potrzebujemy?
– Co jest najważniejsze podczas modlitwy?
– Dlaczego Bóg chce spełniać nasze prośby?
K. podsumowuje:
Pan Bóg oczekuje od nas, byśmy wytrwale zwracali się do Niego, ufając
w Jego dobroć. Na modlitwie jednak najważniejsza jest świadomość, że Bóg
jest obecny przy mnie. Samo przebywanie w obecności Boga już jest modlitwą.
2. Modlitwa w Biblii – praca z tekstem Pisma Świętego
K. dzieli klasę na 4 lub 8 grup i przydziela im fragmenty biblijne (teczka pomocy).
Uczniowie mają przeczytać teksty i odpowiedzieć na pytania. K. robi wprowadzenie:
W Piśmie Świętym można odnaleźć wiele postaci, które modliły się do Boga.
Jednocześnie znajdujemy w niej różne rodzaje i formy modlitwy, ponieważ
osoby te modliły się w różnych sytuacjach.
Grupa 1
J 11,41-42 – dziękczynienie
Jezus wzniósł oczy do góry i rzekł: „Ojcze, dziękuję Ci, że Mnie wysłuchałeś.
Ja wiedziałem, że Mnie zawsze wysłuchujesz. Ale ze względu na otaczający
Mnie tłum to powiedziałem, aby uwierzyli, że Ty Mnie posłałeś”.
– Jaki rodzaj modlitwy przedstawia tekst biblijny?
– Kto modlił się tymi słowami?
– Jaka jest postawa modlącej się osoby wobec Boga?
Grupa 2
Ps 51,3-6.11 – przebłaganie (podręcznik)
Psalm Dawida, gdy po grzechu z Batszebą przybył do niego prorok Natan.
Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości,
w ogromie swego miłosierdzia wymaż moją nieprawość!
68
Obmyj mnie zupełnie z mojej winy
i oczyść mnie z grzechu mojego!
Uznaję bowiem moją nieprawość,
a grzech mój mam zawsze przed sobą.
Tylko przeciw Tobie zgrzeszyłem
i uczyniłem, co złe jest w Twych oczach,
tak że się okazujesz sprawiedliwy w swym wyroku
i prawy w swoim osądzie.
Odwróć oblicze swe od moich grzechów
i wymaż wszystkie moje przewinienia!
Grupa 3
Łk 1,46-50 – uwielbienie (podręcznik)
Wtedy rzekła Maryja:
„Wielbi dusza moja Pana
i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy.
Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej.
Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia,
gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny;
a święte jest Jego imię –
i miłosierdzie Jego z pokoleń na pokolenia dla tych, co się Go boją”.
Grupa 4
Ps 86,3-7.11 – prośba
Psalm Dawida o pomoc w przeciwnościach.
Panie, zmiłuj się nade mną,
bo nieustannie wołam do Ciebie.
Rozraduj życie swego sługi,
bo ku Tobie, Panie, wznoszę moją duszę.
Ty bowiem, Panie, jesteś dobry i pełen przebaczenia,
pełen łaskawości dla wszystkich, którzy Cię wzywają.
Wysłuchaj, Panie, modlitwę moją
i zważ na głos mojej prośby!
Wołam do Ciebie w dniu mego utrapienia,
bo Ty mnie wysłuchujesz.
Naucz mnie, Panie, Twej drogi,
bym postępował według Twojej prawdy;
skłoń moje serce ku bojaźni przed Twoim imieniem!
69
Przedstawiciele grup prezentują wyniki pracy i dopisują na tablicy imiona modlą-
cych się postaci z Biblii obok rodzajów modlitwy.
Rodzaje modlitwy Biblijne wzory modlitwy
ü dziękczynienie ü Jezus
ü przebłaganie (przeproszenie) ü Dawid
ü uwielbienie ü Maryja
ü prośba ü Dawid
K. podsumowuje:
W Piśmie Świętym jest wiele osób, które mogą być dla nas wzorem modlitwy
prośby, uwielbienia, dziękczynienia czy przeproszenia.
Modlitwa prośby uczy nas pokory i uznania, że jesteśmy zależni od Boga.
Pomaga również pozbywać się pychy i postępowania tak, jakbyśmy byli
samowystarczalni. Modlitwa przeproszenia to stanięcie przed Bogiem w prawdzie
o sobie. To ważne, by nie rezygnować z modlitwy szczególnie po popełnieniu
grzechu, lecz spojrzeć na swoje myśli, słowa i czyny tak, jak widzi je Bóg. Modlitwa
uwielbienia jest ogłaszaniem, że Bóg jest dobry, miłosierny, łaskawy. To mówienie
o Bożej wspaniałości.

1. Odkryć pragnienie modlitwy – analiza tekstu, rozmowa kierowana
K. poleca uczniom przeczytać w ciszy z podręcznika:
Święta matka Teresa z Kalkuty napisała: „Wszystko zaczyna się od modlitwy.
Naucz się kochać modlitwę. Zapragnij częstej modlitwy w ciągu dnia i zadaj
sobie trud, by się modlić. Jeśli chcesz się modlić lepiej, módl się częściej. Im
częściej będziesz się modlił, tym łatwiej Ci to będzie przychodzić. Doskonała
modlitwa nie polega na wypowiadaniu wielu słów, ale musi w niej być zapał,
który wzniesie Twoje serce do Jezusa”.
(44 myśli matki Teresy, adonai.pl)
K. pyta:
– Co mogą znaczyć słowa matki Teresy: „Naucz się kochać modlitwę”?
– Co proponuje święta matka Teresa tym, którzy chcą się lepiej modlić?
– Na czym polega doskonała modlitwa według niej?
– W jaki sposób można pokonywać trudności w modlitwie?
Początkowo modlitwa może nam się wydać trudem. Ale tak jak w innych
dziedzinach życia powtarzamy wielokrotnie różne czynności i z czasem wy-
konujemy je z łatwością, tak też jest z modlitwą. Im częściej jesteśmy blisko
70
Boga na modlitwie, tym łatwiej będzie nam rozpoczynać kolejną. Za chwilę
przećwiczymy to w praktyce.
2. Bóg czeka na moją modlitwę – rozmowa kierowana, redagowanie tekstu,
minicelebracja
Uczniowie pracują w grupach (jak wcześniej), pisząc własne modlitwy (czas ok. 3
minuty) na wzór tekstu biblijnego, z którym pracowali.
Przeczytane i analizowane przez was teksty biblijne to wspaniałe modlitwy.
Można do nich sięgać w chwilach trudności na modlitwie, a takie sytuacje
przeżywa każdy człowiek. Modlitwy jednak musimy uczyć się nieustannie,
jak Dawid, który zgrzeszył – nie zatrzymał się na grzechu, lecz prosił Boga
o przebaczenie. Musimy też uczyć się wdzięczności za to, co otrzymujemy,
i za spotkanych ludzi. Piękną modlitwą jest uwielbienie, daje ona radość
w przebywaniu z Bogiem. Radość z tego, że On po prostu jest.
K. rozpoczyna minicelebrację. Zapala świecę i czyta Mt 6,8-15:
Wy zatem tak się módlcie:
Ojcze nasz, który jesteś w niebie,
niech się święci Twoje imię!
Niech przyjdzie Twoje królestwo;
niech Twoja wola się spełnia na ziemi, tak jak i w niebie.
Naszego chleba powszedniego daj nam dzisiaj;
i przebacz nam nasze winy, tak jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw
nam zawinili;
i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego.
Jeśli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy
Ojciec wasz niebieski.
Lecz jeśli nie przebaczycie ludziom, Ojciec wasz nie przebaczy wam także
waszych przewinień.
Następnie chętni uczniowie czytają swoje modlitwy prośby, dziękczynienia, uwiel-
bienia i przeproszenia.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują rodzaje modlitwy oraz tabelę z wynikami pracy w grupach.
4. Praca domowa
1. Ułóż modlitwę, która najlepiej wyrazi twoją postawę wobec Boga.
2. Odszukaj w Piśmie Świętym i wpisz do zeszytu modlitwę wypowiedzianą
przez jedną z postaci biblijnych.
3. Napisz modlitwę, w której podziękujesz Bogu za dar życia i poprosisz Go
o dalszą opiekę i błogosławieństwo.
Literatura
44 myśli matki Teresy, <http://adonai.pl/ludzie/?id=119>, dostęp: 26.11.2020.
71
10. Rozmawiać z Bogiem słowami psalmów
Cele katechetyczne
– Ukazanie treści wybranych psalmów oraz sposobów wykorzystania nowych
technologii w modlitwie i życiu religijnym.
– Motywowanie do pogłębiania osobistej relacji z Bogiem z wykorzystaniem
osiągnięć współczesnej techniki.
Treści
Słowo Boże jako drogowskaz w kształtowaniu życia chrześcijanina (A.13).
Biblijne wzory modlitwy (D.2).
Tekst biblijny: Ps 9,2-3.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie: psalm (A.10.1),
– omawia treść wybranych psalmów Dawida,
– wskazuje, że psalmy pomagają wyrażać swoje uczucia przed Bogiem,
– wskazuje wątki, tematy starotestamentalne obecne w literaturze pięknej
(A.11.5),
– wskazuje, gdzie w świecie cyfrowym można znaleźć treści o tematyce
religijnej,
– podaje przykłady, kiedy technika może służyć Bożej sprawie,
– podaje przykłady apostolstwa na portalach społecznościowych (F.2.1).
Postawy
Uczeń:
– słucha i czyta Pismo Święte z zaangażowaniem (A.11.b),
– w modlitwie inspiruje się przykładami biblijnymi (D.2.a).
Metody, formy i techniki: recytacja, śpiew, rozmowa kierowana, pantomima,

praca z tekstem, analiza tekstów (slajd), prezentacja teledysku, projekt
teledysku, praca plastyczna, wyszukiwanie w Internecie, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, Psalm 81 dla każdego ucznia (slajd),
fragmenty psalmów do pracy w grupach, slajd (fragmenty psalmów w tłu-
maczeniu Jana Kochanowskiego, fragment „Psalmu na trudne dni”),
teledyski (Psalm 23, „Psalm na trudne dni” oraz „Chwały dźwięk” zespołu
ToON), kartki A4 i zdjęcia z gazet do pracy w grupach, komputer, dostęp
do Internetu.
72
1. Modlitwa – recytacja lub śpiew
K. rozdaje uczniom fragment Psalmu 81 lub wyświetla go na slajdzie (teczka po-
mocy) i wszyscy wspólnie głośno go czytają.
Radośnie śpiewajcie Bogu, naszej Mocy,
wykrzykujcie Bogu Jakuba!
Zacznijcie śpiew i w bęben uderzcie,
w harfę słodko dźwięczącą i w lirę!
Dmijcie w róg na nowiu,
podczas pełni, w nasz dzień uroczysty! (Ps 81,2-4)
2. Co można wyrazić śpiewem? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakiej muzyki słuchacie najczęściej?
– Którą piosenkę uważacie za najlepszą?
– Do czego nawiązuje jej treść?
– Jakie piosenki odwołują się do życia młodych ludzi?
– Dlaczego w ogóle ludzie piszą piosenki (tworzą tekst i muzykę)?
– Jakie znacie piosenki religijne?
– O czym mówią te piosenki?
– Gdzie najczęściej są śpiewane?
K. podsumowuje i uzupełnia:
Piosenki religijne bardzo często swoje źródło mają w tekstach Pisma Świę-
tego. Ich zadaniem jest prowadzić do modlitewnego spotkania z Bogiem.
Muzyka jest ważnym elementem liturgii sprawowanej w kościele, katechez,
spotkań grup parafialnych. Najbardziej znaną formą takich utworów religij-
nych są psalmy. Zajmiemy się dzisiaj odkrywaniem, co możemy powiedzieć
Panu Bogu o swoim życiu, wykorzystując ich teksty. Dlaczego przez tak wiele
lat są aktualne i dlaczego także współczesny człowiek może odnaleźć w nich
to, co przeżywa w swoim sercu.
K. poleca zapisać temat: Psalmami mówić Bogu o swoim życiu.

1. Dawid w Psalmach wyraża swoje uczucia wobec Boga – pantomima,
praca w grupach
K. dzieli klasę na 4 grupy (lub wielokrotność 4). Uczniowie w grupach wybierają
narratora, który wyrecytuje tekst psalmu (teczka pomocy), a zadaniem pozostałych
członków jest przedstawić go za pomocą gestów i mimiki (pantomima). Grupy
przygotowują się maksymalnie 5 minut. K. robi wprowadzenie:
Autorem wielu pieśni, które nazywamy psalmami, był król Dawid. Księgę,
w której zostały one spisane, nazywamy Księgą Psalmów. Odkryjemy za chwilę,
jakie uczucia wyrażał Dawid w swoich psalmach i do kogo je kierował.
73
Grupa 1 – radość
Chwalić Cię będę, Panie, całym sercem moim,
opowiem wszystkie cudowne Twe dzieła.
Cieszyć się będę i radować Tobą,
psalm będę śpiewać na cześć Twego imienia, o Najwyższy.
(Ps 9,2-3)
Grupa 2 - lęk
Zawołałem z ucisku do Pana,
Pan mnie wysłuchał i wywiódł na wolność.
Pan jest ze mną, nie lękam się –
cóż mi może zrobić człowiek?
Pan ze mną, mój wspomożyciel,
ja zaś będę mógł patrzeć z góry na mych wrogów.
(Ps 118,5-7)
Grupa 3 – smutek
Jestem zgnębiony, nad miarę pochylony,
przez cały dzień chodzę smutny.
Bo jestem bardzo bliski upadku
i ból mój jest zawsze przy mnie.
Ci, którzy złem odpłacają za dobro,
za to mi grożą, że idę za dobrem.
Nie opuszczaj mnie, Panie,
mój Boże, nie bądź daleko ode mnie!
Spiesz mi na pomoc,
Panie, zbawienie moje!
(Ps 38,7.18.21-23)
Grupa 4 – samotność
Oczy me zawsze zwrócone ku Panu,
gdyż On sam wydobywa nogi moje z sidła.
Wejrzyj na mnie i zmiłuj się nade mną,
bo jestem samotny i nieszczęśliwy.
Oddal udręki mojego serca,
wyrwij mnie z moich ucisków!
Wejrzyj na udrękę moją i na boleść
i odpuść mi wszystkie grzechy!
(Ps 25,15-18)
2. Relacja z Bogiem wyrażona w psalmach – praca z tekstem, praca w grupach
Uczniowie wracają do tekstu psalmów, nad którymi pracowali. K. pisze na tablicy
lub wyświetla slajd (teczka pomocy) z pytaniami, na które odpowiada każda z grup:
– Co przeżywa autor psalmu?
– Co jest powodem jego emocji?
– Jaka jest jego relacja z Bogiem?
74
Przykładowy zapis:
Psalm Co przeżywa autor? Co jest powodem jego emocji? Jego relacja z Bogiem
Ps 9 radość piękno świata raduje się Bogiem
Ps 118 lęk, radość odzyskanie wolności odczuwa bliskość Boga
Ps 38 smutek, przygnębie- zagrożenie ze strony złych ludzi prosi o pomoc i bliskość
nie, ból Boga
Ps 25 samotność, poczucie udręka i boleść z powodu grze- chce być blisko Boga,
nieszczęścia chów ufa Mu…
K. podsumowuje:
Dawid zwracał się do Boga w różnych chwilach swego życia. W psalmach wy-
rażał to, co przeżywał. Śpiewał Bogu, gdy odczuwał swoją grzeszność, zagrożenie
ze strony innych ludzi, lęk, smutek i osamotnienie, ale też radość z pokonania
problemów i odzyskania duchowej wolności. Zawsze pragnął być blisko Boga,
któremu ufał, i radował się tą bliskością oraz pięknem świata, który stworzył.
1. Nieustanna aktualność psalmów – analiza tekstów (slajd),

prezentacja teledysku
Treść psalmów przez wieki była tak bardzo aktualna dla kolejnych pokoleń,
że przetłumaczono je na wiele języków. Przekłady były tworzone nie tylko przez
biblistów, ale też największych pisarzy. Recytowano je i śpiewano w każdej
z epok literackich. Choć niektórzy uważają je tylko za literaturę piękną, to
posługiwano się nimi przede wszystkim jako modlitwami, okazując Bogu przez
nie własne przeżycia.
K. wyświetla na slajdzie fragmenty psalmów w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego
(teczka pomocy), a następnie współczesne wykonanie w formie recytacji i piosenki.
Przeczytajcie tekst psalmów w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego. Zasta-
nówcie się, co w nich wyraził.
Psalm 7
W Tobie ja samym, Panie, człowiek smutny,
Nadzieję kładę; Ty racz o mnie radzić!
Nieprzyjaciel mój, jako lew okrutny,
Szuka mej dusze, aby ją mógł zgładzić;
Z jego paszczeki jeśli mię, mój Boże,
Ty sam nie wyrwiesz, nikt mię nie wspomoże.
Jeśli mię, Panie, słusznie oszacował

Zły człowiek, a ma do mnie jaką winę;
Jeslim przyjaźni nieszczyrze zachował,
75
A do złej chęci dał z siebie przyczynę:
Niech nieprzyjaciel górę ma nade mną,
Niech mię w proch zetrze i moje cześć ze mną!
Psalm 33
Pana sercem wesołym wspomieńcie, cnotliwi,
Pana przystojnie chwalą uczciwi.
Wspomieńcie Go na cytrze i na wielostronej
Dzięki Mu czyńcie harfie złoconej!
Przynieście Mu nową pieśń, nową niesłychaną,
Trąbcie Mu w głośną trąbę miedzianą.
Abowiem każde słowo Pańskie jest prawdziwe,
Wszytki uczynki są świętobliwe;
Sprawiedliwość miłuje, kocha się w szczyrości,
Pełna jest ziemia Jego litości.
– Co wyraża Jan Kochanowski w swoich wersjach psalmów?

– O czym w nich mówi Panu Bogu?
– Jakie znacie trudne sytuacje z życia Jana Kochanowskiego?
My również przeżywamy różne chwile w życiu. Czasami są one radosne,
a czasami smutne czy pełne poczucia winy i osamotnienia. W każdym mo-
mencie możemy podzielić się z Bogiem tym, co przeżywamy. Gdy trudno jest
nam znaleźć słowa, które mogłyby wyrazić to, co czujemy, możemy sięgać do
Księgi Psalmów – tam znajdziemy podpowiedź. Psalmy są jak instrukcja, która
podpowiada nam modlitwy na każdą chwilę naszego życia. Są pomocą, dzięki
której możemy uczynić nasze życie pięknym.
K. może zaprezentować współczesną wersję interpretacji wybranych psalmów (są
dostępne w Internecie) lub skorzystać z propozycji podanych niżej.
Współczesny człowiek poszukuje możliwości wyrażania siebie, tego, co
przeżywa, za pomocą różnego rodzaju mediów społecznościowych. Dzieli się
z osobami znanymi i nieznanymi swymi uczuciami, również religijnymi. Wiele
osób poszukuje inspiracji w wyrażaniu siebie w psalmach.
K. prezentuje np.: Psalm 23, od 0:20 do 2:50, ze strony: <https://www.youtube.com/
watch?v=9EPGPG6e6jI> (dostęp: 18.12.2020) oraz „Psalm na trudne dni”, od
0:20 do 1:40, np. ze strony: <https://www.youtube.com/watch?v=tX641tHqhBQ>
(dostęp: 18.12.2020).
– Co chcą powiedzieć Bogu współcześni wykonawcy psalmów?
– Dlaczego twórcy i wykonawcy tych utworów dzielą się nimi z innymi?
– Dlaczego robią to w np. w Internecie?
– Dlaczego człowiek, dawniej i współcześnie, kieruje do Boga swój ból,
smutek, radość i nadzieję?
Każdy z nas przeżywa ból i smutek. Możemy je przyjąć i zrozumieć tylko
w relacji z Bogiem. W każdym z psalmów, choć wydaje się, że kierują uwagę
76
w stronę cierpienia, możemy odkryć nadzieję pokładaną w Bogu. Wiedział o tym
król Dawid, Jan Kochanowski i wiele osób na przestrzeni dziejów i współcześnie.
Psalmy pomagają nam wyrazić siebie, ale także zrozumieć plan Boga wobec
nas. Pomagają odkryć Bożą miłość skierowaną do każdego z nas.
2. Pan jest ze mną – projekt teledysku, praca plastyczna, praca w grupach
K. wyświetla na slajdzie fragment „Psalmu na trudne dni” (teczka pomocy), dzieli
klasę na pięć grup i każdej z nich przydziela dwie linijki tekstu. Grupy otrzymują też
kartkę A4 oraz ilustracje z różnych gazet. Zadaniem uczniów jest wykonać rysunki
lub zaprojektować zdjęcia i obrazy, by utworzyć teledysk. Po skończonej pracy K.
może przypiąć projekty do sznurka, zgodnie z kolejnością wynikającą z tekstu. Tę
pracę warto wykonać jako prezentację multimedialną.
K. poleca uczniom:
Przeczytajcie cały tekst i zastanówcie się, jakim obrazem, zdjęciem, grafiką,
można wyrazić jego słowa.
Choćby góry się zatrzęsły, wiem,
Jezus mój Pan obok jest.
Jezus mój Pan blisko jest.
Jezus mój Pan ze mną jest.
Pan tarczą mą, ona mnie osłoni.

Pan twierdzą mą, w niej mogę się schronić.
Choć ciągle wróg uderza z ciemności,
Pan obok jest, On mnie nie opuści.
(Psalm na trudne dni, youtube.com)
K. podsumowuje:
Wasz projekt i tekst „Psalmu na trudne dni” to modlitwa dla tych, którzy
przeżywają trudne chwile. Jest w nich nadzieja obecności Boga, który pomaga
i podnosi z upadku. Bóg nigdy nie opuszcza człowieka. To tylko my zapominamy
o Nim i nie prosimy o Jego pomoc. On na nas zawsze czeka.
3. Technika, która służy Bożej sprawie – rozmowa kierowana,
prezentacja teledysku
Psalmy możemy odnaleźć w świecie cyfrowym, który jest współczesnym
sposobem wyrażania siebie. Mamy dostęp do wielu urządzeń i mediów. Wśród
nich najczęściej korzystamy z radia, telewizji i Internetu, np. YouTube’a.
Współczesna technika może nam pomóc w modlitwie, w zrozumieniu treści
słów Pisma Świętego. Sztuką jest, by wykorzystać ją jako pomoc do poznawania
Boga i pogłębiania relacji z Nim.
K. może pokazać uczniom np. teledysk „Chwały dźwięk” zespołu ToON przygo-
towany na „VIII Uwielbienie w Centrum Miasta” (3:48) ze strony <https://www.
77
youtube.com/watch?v=1EELHykzUac> (dostęp: 26.11.2020) lub wybraną pio-
senkę z serii filmów „Domek na Skale”, np. „Siewca” (3:13) ze strony <https://
www.youtube.com/watch?v=giDbY1Pfp9s> (dostęp: 26.11.2020).
– Jakie znacie strony internetowe, których treści mogą pomóc nam spotkać
się z Bogiem?
– Jakie znacie blogi o treściach religijnych?
– Do osób w jakim wieku są one skierowane?
K. kontynuuje:
W Internecie możemy też znaleźć strony, na których można się zapoznać
z filmami o tematyce biblijnej, zarówno dla dzieci, jak i dla młodzieży oraz
dorosłych, a także z muzyką chrześcijańską.
4. Chrześcijaństwo w świecie cyfrowym – wyszukiwanie w Internecie
K. może wpisać w wyszukiwarkę internetową hasła do stron chrześcijańskich,
a uczniowie wpisują do zeszytów ich nazwy.
P Muzyka dla ducha,
P Śpiewam, rymuję, wiarę pojmuję. Siódme niebo,
P Seria filmów „Domek na Skale”,
P Promyczek dobra,
P Mała Orkiestra Dni Naszych,
P filmy biblijne dla młodzieży,
P muzyka chrześcijańska na YouTubie…
K. uzupełnia:
W wielu miastach naszego kraju i na całym świecie odbywają się koncerty
uwielbienia Boga i festiwale filmów lub piosenek religijnych, które można
oglądać i przeżywać za pośrednictwem Internetu lub telewizji. Wśród nich
jest Spotkanie Młodych w Lednicy, Światowe Dni Młodzieży i wiele innych.
Chrześcijaństwo ma wiele do zaoferowania młodym ludziom w świece cyfrowym.
Narzędzia te powinny prowadzić do osobistego spotkania z Bogiem.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy tabelę oraz wybrane nazwy chrześcijańskich stron
internetowych.
6. Praca domowa
1. Przygotuj prezentację multimedialną do wybranego psalmu lub piosenki
religijnej.
2. Odszukaj nazwę miasta, w którym odbywa się koncert muzyki chrześci-
jańskiej pt. „Debiuty”, oraz znajdź wyjaśnienie skrótu JSJD. Wpisz je do
zeszytu.
3. Pomódl się wieczorem wybranym psalmem.
7. Modlitwa
Katechezę kończy recytacja „Psalmu na trudne dni”.
78
Literatura
Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność 2000 lat nadziei, red.
H. Witczyk, Kielce 2002.
J. Kochanowski, Psalm 7, <https://literat.ug.edu.pl/jkpsalm/008.htm>, dostęp:
18.12.2020.
J. Kochanowski, Psalm 33, <https://literat.ug.edu.pl/jkpsalm/034.htm>, dostęp:
18.12.2020.
Psalm na trudne dni, <https://www.youtube.com/watch?v=tX641tHqhBQ>,
dostęp: 18.12.2020.
H. Witczyk, Teofania w Psalmach, Kraków 1985.
79
Język polski:
Interpretacja tekstów.
l Rozumienie tekstu – informacje wyrażone wprost i pośrednio, ważne
i drugorzędne.
tacyjnym. Plan odtwórczy i twórczy tekstu; notatka.
Muzyka i plastyka:
-komunikacyjnych).
Historia:
l Cywilizacje starożytne – cywilizacje starożytnego Wschodu (Mezopo-
tamii, Egiptu i Izraela) oraz cywilizacje starożytnej Grecji i Rzymu.
l Społeczna natura człowieka – zasady komunikowania się. Sytuacje
wymagające podjęcia decyzji indywidualnej i grupowej; podstawowe
sposoby podejmowania wspólnych decyzji.
l Środki masowego przekazu – funkcje i rodzaje środków masowego
przekazu. Znajdowanie w mediach wiadomości na wskazany temat.
Różnica między informacją o faktach a komentarzem i opinią.
l Nieletni wobec prawa – korzyści i zagrożenia wynikające z korzystania
z zasobów Internetu. Przemoc w cyberprzestrzeni i odpowiednia reakcja
na nią.
Język obcy nowożytny oraz język mniejszości narodowej lub etnicznej:

l Języki biblijne i tłumaczenia tekstów biblijnych.
80
III
Historia zbawienia:
Królowie i Prorocy

11. Bóg patrzy na serce. Historia Dawida
Cele katechetyczne
– Ukazanie roli Dawida – pasterza i króla w historii zbawienia.
– Budzenie potrzeby podobania się Bogu.
Treści
Główne postaci historii zbawienia w Starym Testamencie (A.11). Życie
i misja Dawida.
Biblijni świadkowie wiary (F.2) – król Dawid.
Boże kryteria wyboru człowieka.
Tekst biblijny: 1 Sm 16,1.4a.7.10-13b.
Wymagania
Uczeń:
– przedstawia wydarzenia historii zbawienia w Starym Testamencie: pierwsi
królowie (A.11.1),
– prezentuje najważniejsze wydarzenia z życia króla Dawida (A.11.2),
– wymienia cechy Dawida, które podobały się Bogu,
– podaje przykłady męstwa Dawida i jego wiary w Bożą pomoc,
– opowiada o walce Dawida z Goliatem,
– potrafi wykazać różnice między patrzeniem ludzkim a Bożym patrzeniem
na człowieka,
– charakteryzuje postawę Dawida wobec Boga.
Postawy
Uczeń:
– stara się rozpoznawać i rozwijać w sobie pozytywne cechy charakteru,
– jest przekonany o kierowaniu światem przez Boga (A.11.e),
– ucieka się do Boga w trudnych chwilach swego życia, powierza Bogu
swoje życie.
Metody, formy i techniki: prezentacja ilustracji, rozmowa kierowana, quiz,

czytanie Pisma Świętego z podziałem na role, analiza tekstu, prezentacja
obrazu, łamigłówka, opowiadanie biblijne, określanie cech, rozpoznawanie
osób, tworzenie listy cech, rozmowa kierowana, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: ilustracje lub slajdy (przedstawiające: osoby, które wy-
różniają się wyglądem, oraz osoby utalentowane, Dawida jako pasterza,
Dawida i Goliata, Dawida jako króla), kartki z łamigłówką dla każdego
ucznia, arkusze papieru i pisaki do pracy w grupach.
82
1. Modlitwa
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach fragment Psalmu 9 (temat 10),
który będzie modlitwą.
2. Chcę być zauważony czy doceniony? – prezentacja ilustracji,
rozmowa kierowana
K. pokazuje ilustracje (slajd) przedstawiające osoby, które wyróżniają się czymś
spośród innych, np. dziewczyna z czerwonymi włosami, ktoś z tatuażem, kolczy-
kiem w nosie itp. (teczka pomocy). Uczniowie przez chwilę przyglądają się tym
ilustracjom, a następnie K. prowadzi rozmowę.
– Czym te osoby wyróżniają się spośród innych?

– Co robią młodzi ludzie, aby zwrócić na siebie uwagę?
K. prezentuje kolejne zdjęcia (teczka pomocy) i pyta:
– Czym te osoby mogły w młodości się wyróżniać spośród innych?
– Za co mogą zostać docenieni?
– Za co docenia się młodych ludzi?
– W jaki sposób zabiegamy o to, byśmy zostali zauważeni i docenieni?
– Dlaczego nie wystarczy zwracać uwagi innych tylko wyglądem zewnętrznym?
Nasz wygląd zewnętrzny sprawia, że zostajemy zauważeni. Ale by inni
nas docenili, potrzeba czegoś więcej. Muszą dostrzec, że jesteśmy ludźmi
wartościowymi, że posiadamy jakieś uzdolnienia i umiejętności i rozsądnie je
wykorzystujemy. Poznamy dzisiaj Dawida, w młodości niedocenionego przez
najbliższych, a mimo to wybranego przez Boga.
K. poleca zapisać temat: Bóg patrzy na serce. Historia Dawida.
3. Kontekst historyczny wyboru i panowania Dawida – quiz
K. proponuje uczniom quiz, by przypomnieć wiedzę na temat historii od czasów
Abrahama.
83
Przypomnimy w dużym skrócie niektóre wydarzenia z historii narodu wy-
branego.
1. Bóg polecił Abrahamowi, aby: a) odwiedził swoich krewnych w Sodo-
mie, b) opuścił rodzinny dom i wyruszył do kraju, który On mu wskaże,
c) zamieszkał w Egipcie.
2. Abraham miał złożyć Bogu w ofierze swego syna, który miał na imię:
a) Izaak, b) Jakub, c) Mojżesz.
3. Syn Izaaka – Jakub miał 12 synów, z których jednego bracia sprzedali.
Był to: a) najmłodszy Beniamin, b) Józef zwany egipskim, c) Ezaw zwany
brodatym.
4. Pobyt w Egipcie, do którego przybyli w czasie głodu ojciec Józefa i jego
bracia, zmienił się z czasem: a) w niewolę ze strony Egipcjan, b) ucieczkę
do Betlejem, c) walkę z Rzymianami.
5. Bóg polecił wyprowadzić Izraelitów z niewoli egipskiej: a) Izaakowi,
b) Abrahamowi, c) Mojżeszowi.
6. Izraelici wędrowali z Egiptu przez pustynię do Ziemi Obiecanej: a) 10
lat, b) 20 lat, c) 40 lat.
7. Podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej Bóg przekazał Mojżeszowi na
górze Synaj: a) posąg Baala, b) tablice z Dekalogiem, c) laskę, którą wy-
prowadził wodę ze skały.
8. Naród wybrany wprowadził do Ziemi Obiecanej: a) Jozue, krewny Moj-
żesza, b) sędzia Gedeon, c) siłacz Samson.
9. Bóg wybrał na sędziów Izraela m.in. Gedeona, Samsona i Samuela. Ich
zadaniem było: a) rozsądzać rodzinne awantury, b) prowadzić naród
w trudnych i niebezpiecznych czasach, c) rozstrzygać problemy kryminalne.
K. przypomina:
Po śmierci Jozuego przywódcami Izraelitów byli sędziowie, którzy dbali
o zachowywanie wierności Bożemu prawu. Było ich czternastu, a ostatnim był
Samuel. Lud jednak pragnął mieć króla tak jak inne narody. Pierwszym królem
był Saul, ale ponieważ nie słuchał Boga, Bóg wybrał nowego króla.

1. Boże plany wobec Dawida – czytanie Pisma Świętego z podziałem na role
K. wybiera uczniów do czytania fragmentu Pisma Świętego z podziałem na role:
narrator, Bóg, Samuel, Jesse (podręcznik).
Rzekł Pan do Samuela: „(…) Napełnij oliwą twój róg i idź: Posyłam cię do
Jessego Betlejemity, gdyż między jego synami upatrzyłem sobie króla”.
Samuel uczynił tak, jak polecił mu Pan, i udał się do Betlejem.
Pan (…) rzekł do Samuela: „Nie zważaj ani na (…) wygląd, ani na wysoki
wzrost, (…) nie tak bowiem, jak człowiek widzi, widzi Bóg, bo człowiek widzi
to, co dostępne dla oczu, a Pan widzi serce”.
I Jesse przedstawił Samuelowi siedmiu swoich synów, lecz Samuel oświad-
czył Jessemu: „Nie ich wybrał Pan”. Samuel więc zapytał Jessego: „Czy to już
84
wszyscy młodzieńcy?” Odrzekł: „Pozostał jeszcze najmniejszy, lecz on pasie
owce”. Samuel powiedział do Jessego: „Poślij po niego i sprowadź tutaj, gdyż
nie rozpoczniemy uczty, dopóki on nie przyjdzie”. Posłał więc i przyprowadzo-
no go: był on rudy, miał piękne oczy i pociągający wygląd. Pan rzekł: „Wstań
i namaść go, to ten”. Wziął więc Samuel róg z oliwą i namaścił go pośrodku jego
braci. Od tego dnia duch Pański opanował Dawida. (1 Sm 16,1.4a.7.10-13b)
2. Dawid wybrany przez Boga – analiza tekstu, prezentacja obrazu
K. pokazuje obrazy przedstawiające Dawida jako pasterza oraz namaszczenie
przez Samuela (teczka pomocy) i wspólnie z uczniami analizuje przesłanie tekstu
biblijnego.
– Dokąd Bóg posłał Samuela?

– Kogo Samuel miał odszukać w Betlejem?
– Którego z synów Jessego wybrał Bóg na króla?
– Czym zajmował się Dawid?
– Jak wyglądał?
Samuel wybrał się do Betlejem, by tam namaścić nowego króla. Bóg wskazał
na Dawida, najmniejszego z synów Jessego, pasterza.
3. Bóg patrzy na serce – łamigłówka, rozmowa kierowana
K. rozdaje uczniom łamigłówki do rozwiązania (teczka pomocy):
Rozwiąż łamigłówkę i przeczytaj, w jaki sposób Bóg dokonuje wyborów.
Litera oznacza kolumnę, a cyfra wiersz – tak jak w grze w statki, np. E4 oznacza
literę R.
A B C D E F
1 A Ą B C Ć D
2 E Ę F G H I
3 J K L Ł M N
4 Ń O Ó P R S
5 Ś T U W Y Z
CZŁOWIEK __ __ __ __ __ __ __, CO DOSTĘPNE __ __ __
D5 F2 F1 F5 F2 B5 B4 F1 C3 A1
__ __ __ __, A PAN __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ .
B4 D1 F5 C5 D5 F2 F1 F5 F2 F4 A2 E4 D1 A2
85
Rozwiązanie: „Człowiek widzi to, co dostępne dla oczu, a Pan widzi serce”.
Chętny uczeń czyta głośno z podręcznika całe zdanie:
„Nie zważaj ani na (…) wygląd, ani na wysoki wzrost, (…) nie tak bowiem,
jak człowiek widzi, widzi Bóg, bo człowiek widzi to, co dostępne dla oczu, a Pan
widzi serce” (1 Sm 16,7).
– Dlaczego Dawid podobał się Bogu?
– Czym kierował się Bóg przy wyborze kolejnego króla?
– Co to znaczy, że Bóg widzi serce, a człowiek to, co dostępne dla oczu?
K. uzupełnia:
Ludzie bardzo często oceniają innych, patrząc na ich wygląd, Bóg natomiast
zwraca uwagę na to, w jaki sposób postępują. Tak też było w przypadku Da-
wida – był niedoceniony przez najbliższych, przez ojca, a jednak Bóg zauważył
jego szlachetne i dobre serce. Wybrał go ze względu na dary ukryte w sercu
i nakazał Samuelowi namaścić na króla. Bóg czuwał przy nim, o czym świadczą
kolejne wydarzenia z życia Dawida. Jego imię pochodzi z języka hebrajskiego
i oznacza „ulubieniec, umiłowany”.
4. Dawid z Bożą pomocą pokonuje Goliata – opowiadanie biblijne,
prezentacja obrazu
K. opowiada historię walki Dawida z Goliatem na podstawie 1 Sm 17:
W czasie rządów króla Saula na Izraelitów kilkakrotnie napadali Filistyni.
Do walki z nimi stawał wcześniej sędzia Gedeon. Później walczył z nimi król
Saul ze swoim wojskiem. Po klęsce, jaką im zadały wojska Saula, Filistyni chcieli
się zemścić i kolejny raz wyruszyli do walki z Izraelitami. Filistyni wysłali Go-
liata – największego siłacza, który miał ponad dwa metry wzrostu, ubranego
w ciężką zbroję, z oszczepem w ręku, by stanął naprzeciw wojska izraelskiego
i zaproponował układ. Polegał na tym, że Izraelici mieli wybrać spośród siebie
jednego wojownika, z którym on stoczyłby walkę. Od jej wyniku zależałoby, który
naród popadnie w niewolę: jeśli wygrałby Goliat, Izraelici staliby się niewolni-
kami Filistynów, jeśli zaś zwycięzcą zostałby żołnierz izraelski – niewolnikami
byliby Filistyni. Propozycję tę Goliat ponawiał każdego ranka i wieczora przez
czterdzieści dni. Izraelici oraz król Saul bardzo obawiali się podjąć wyzwanie.
Dawid słyszał słowa Goliata, który nie tylko wzywał do pojedynku, ale także
wyśmiewał Boga Jahwe. Dawid udał się do Saula i powiedział, że chce walczyć
z potężnym Filistynem. Saul nie chciał się zgodzić, ze względu na młody wiek
Dawida. W końcu jednak przekonał króla mówiąc, że z pewnością wybawi
Izraelitów z rąk Filistynów, bo będzie walczył w obronie Boga i to Bóg doda
mu mocy i odwagi. Król postanowił ubrać Dawida w swoją zbroję, która jednak
okazała się zbyt duża. Ponadto Dawid nie miał wprawy w noszeniu zbroi i nie
umiał się w niej poruszać. Zabrał więc jedynie kij i procę, a do torby paster-
skiej włożył pięć gładkich kamyków ze strumienia. Stanął naprzeciw Goliata,
który, widząc młodego mężczyznę, wzgardził nim i nie chciał podejmować
walki. Kiedy Dawid rzekł do niego, że przychodzi w imię Pana Zastępów i że
86
Pan odda Goliata w ręce Dawida, aby wszyscy się przekonali, że Bóg opiekuje
się Izraelem, Filistyn zgodził się na walkę. Wówczas chłopak sięgnął do torby,
wyjął kamień i wyrzucił go z procy prosto w czoło Goliata. Wróg upadł twarzą
na ziemię, a Dawid podbiegł, wziął jego miecz i uciął mu głowę. Przerażeni
Filistyni zaczęli uciekać, ale Izraelici dogonili ich i wzięli do niewoli.
Po tym wydarzeniu Dawid był uważany za wielkiego bohatera, a gdy król Saul
zmarł, został kolejnym władcą Izraela. Miał wówczas trzydzieści lat. Ostatecznie
pobił Filistynów i zdobył Jerozolimę, w której zamieszkał, nazywając ją miastem
Dawidowym. Dawid, jako król, dobrze troszczył się o swoich poddanych.
K. pokazuje obrazy: Dawid walczy z Goliatem, Dawid królem (teczka pomocy).
– Czym Dawid zasłużył sobie na docenienie przez innych?

– Dlaczego Dawid podobał się Bogu?
Dawid odznaczał się męstwem, ale też i sprytem. Przede wszystkim jednak
ufał, że otrzyma wsparcie od Boga, gdy będzie walczył dla dobra narodu. Poszedł
stoczyć pojedynek z Goliatem w imię Boga. Oznacza to, że był też pokorny.
Miał dobre i szlachetne serce. To właśnie świadczy o pięknie jego życia. Niestety
później, gdy był królem, Dawid uległ swoim namiętnościom, pożądając żony
jednego ze swoich żołnierzy. Szczerze jednak za swój grzech żałował.
Wiele wieków później z pokolenia Dawida narodził się Zbawiciel – Jezus
Chrystus. Dawid jest więc częścią Bożego planu zbawienia ludzi.

1. Pozytywne cechy mojego serca – określanie cech, rozpoznawanie osób
Uczniowie otrzymują małe kartki, na których piszą w 2–3 zdaniach swoje pozytyw-
ne cechy, nie wpisując imienia (np. lubię matematykę, chętnie pomagam innym,
zawsze mam swoje zdanie, staję w obronie słabszych itp.). K. zbiera kartki i kilka
z nich odczytuje, a klasa zgaduje, o kim mowa. Następnie K. podsumowuje:
87
Każdy człowiek jest inny, ale w każdym jest coś dobrego. Mamy wiele cech,
z których jesteśmy dumni i które możemy rozwijać. To, co napisaliście o sobie,
to dary ukryte w waszych sercach. Te dary ukrył tam Bóg, byście mogli budo-
wać dobro. Jesteśmy częścią Bożego planu zbawienia nas samych oraz ludzi,
których spotykamy.
2. Bóg patrzy na moje serce – tworzenie listy cech, rozmowa kierowana,
praca w grupach
– Co widzą w was ludzie, których spotykacie?
– Co widzi Bóg w waszym sercu?
– Na co zwracamy uwagę u ludzi, których spotykamy?
Bóg, wysyłając Samuela do młodego Dawida, zwrócił uwagę na jego serce.
Podobnie wysyła ludzi, którzy mogą przyjść do nas z określonym zadaniem do
wykonania. Do nich także Bóg może powiedzieć: Nie zwracaj uwagi na jego
wygląd, ale na jego serce.
Również my możemy być wysłannikami Pana Boga, który posyła nas do
konkretnych osób i mówi: Nie zwracaj uwagi na jego wygląd, ale na jego serce.
Bóg może też powiedzieć bezpośrednio nam: Nie zwracaj uwagi na swój
wygląd, ale na swoje serce. Inaczej mówiąc: odszukaj w sobie to, co dobre
i piękne; rozwijaj to, co Bóg oraz inni ludzie docenią w tobie.
K. dzieli klasę na grupy po 4–6 osób. Każda z nich ma przygotować listę cech i po-
staw, które należy rozwijać, by odpowiedzieć na Boże wezwanie (mogą wspierać
się cechami wypisanymi wcześniej). Grupy wypisują cechy na arkuszach papieru
i prezentują pozostałym. Najlepsze można zapisać pod hasłem:
Bóg patrzy na serce, czyli:
ü widzi moją dobroć,
ü dostrzega, że przebaczam,
ü wie, że Mu ufam,
ü wie, że pragnę dobra…
K. uzupełnia:
Bóg patrzy na serce każdego z nas. Tym spojrzeniem motywuje nas: zadbaj
o swoje duchowe piękno i rozwijaj je dla dobra własnego i innych ludzi. Teraz
przede wszystkim dla dobra bliskich, koleżanek i kolegów w klasie, a kiedyś
być może całego kraju. To duchowe piękno zawsze prowadzi nas do zbawienia.
Bóg kieruje naszym życiem, przez sytuacje i wydarzenia, w których stawia nas
teraz. Przez poszczególnych ludzi kieruje także światem.
Rozwój dobra i piękna w sobie wymaga pracy. Będzie to łatwiejsze, gdy
poprosimy Boga o pomoc. Gdy jesteśmy blisko Niego, On nam daje siłę do
pracy nad sobą.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują notatkę:
88
Bóg wybrał Dawida na króla Izraela. Nie zwracał uwagi na jego wygląd,
lecz na dobre i szlachetne serce. Dawid odznaczał się męstwem, kochał Boga
i ufał Mu.
Przepisują również najlepsze propozycje z plansz pod hasłem „Bóg patrzy na serce,
czyli…”.
4. Praca domowa
1. Ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie twoje imię. Jej hasłami
niech będą nazwy dobrych cech, które w sobie dostrzegasz, lub takich,
które chcesz posiadać.
2. Zastanów się, nad jaką pozytywną cechą charakteru musisz szczególnie
popracować. Powierz tę pracę Bogu w wieczornej modlitwie.
5. Modlitwa – śpiew
W Piśmie Świętym przeczytaliśmy: „Od tego dnia duch Pański opanował
Dawida”. Od chwili, gdy Dawid został namaszczony na króla, Bóg towarzyszył
mu, a on całkowicie zaufał i uwierzył Bogu. Tak jak Dawid powierzmy teraz
swoje życie w opiekę Panu i poprośmy o siły w rozwijaniu w nas tego, co dobre
i piękne.
Gdy Boży Duch wypełnia mnie, Em
Jak Dawid wierzyć chcę / wielbić chcę / ufać chcę. H7 Em
Jak Dawid, jak Dawid, jak Dawid wierzyć chcę… Am Em H7 Em E7
Literatura
Nowy leksykon biblijny, red. F. Kogler, R. Egger-Wenzel, M. Ernst, Kielce 2011.
H. Kreul, Od złości do radości. Jak rozpoznawać i okazywać uczucia, Kielce 2018.
89
12. Daję ci serce mądre. Salomon
Cele katechetyczne
– Ukazanie mądrości jako daru Boga i jej wartości na przykładzie króla
Salomona.
– Kształtowanie umiejętności podejmowania właściwych decyzji.
Treści
Biblijne przykłady osób żyjących modlitwą (D.2) – Salomon.
Mądrość Boża a mądrość ludzka.
Tekst biblijny: 1 Krl 3,5-15.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia wybrane fakty z życia Salomona,
– definiuje mądrość i wymienia jej przejawy,
– wskazuje różnice między mądrością Bożą a ludzką,
– omawia przejawy mądrości Salomona,
– potrafi właściwie oceniać czyny, nazywając zło złem, a dobro dobrem,
– uzasadnia potrzebę Bożej pomocy w dokonywaniu mądrych wyborów,
– na podstawie tekstów biblijnych wskazuje osoby żyjące modlitwą (D.2.1).
Postawy:
Uczeń:
– dokonuje wyborów zgodnych z wolą Bożą,
– wyraża postawę odpowiedzialności za rozwój darów, które otrzymał od Boga,
– w modlitwie inspiruje się przykładem króla Salomona (D.2.a).
Metody, formy i techniki: sondaż, czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu,

rozmowa kierowana, opowiadanie biblijne, prezentacja slajdu, prezentacja
postaw (scenki), zdania niedokończone, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: slajd (kontur człowieka ze strzałkami i napisami, tabela
z kolumnami „Mądrość” i „Inteligencja”), opis postaw na kartkach do
pracy w grupach.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Duchu Święty, który oświecasz…”.
2. Podejmowane wybory – sondaż
K. wyświetla slajd (teczka pomocy) lub rysuje na tablicy kontur człowieka i 5 strzałek
odchodzących od niego, które podpisuje:
90
BOGACTWO
SŁAWA
DŁUGIE ŻYCIE
MĄDROŚĆ
INTELIGENCJA
K. mówi:
Wyobraźcie sobie, że Bóg chce wam dać wielki dar i proponuje do wyboru:
mądrość, bogactwo, inteligencję, długie życie lub sławę. Możecie wybrać tylko
jedną rzecz. Na co się zdecydujecie?
K. organizuje sondaż. Uczniowie przez podniesienie ręki wskazują swój wybór,
a chętny uczeń liczy głosujące osoby i zapisuje na tablicy obok strzałek. W zależności
od ilości głosów oddanych na daną propozycję K. pyta:
– Dlaczego najbardziej pragniecie…?
– Jaka płynie korzyść z posiadania…?
Przed podobnym wyborem stanął król Salomon. To, co wybrał i co otrzymał,
będzie treścią naszej katechezy.
K. poleca zapisać temat: Daję ci serce mądre. Salomon.
II. Rozważam i zdobywam

1. Salomon prosi o mądrość – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu
K. poleca uczniom otworzyć podręczniki i przeczytać fragment 1 Krl 3,5-15. Wcze-
śniej wyjaśnia:
Salomon odziedziczył tron po swoim ojcu Dawidzie. Od jego decyzji zależał
los ludu izraelskiego. Do niego należało rządzenie całym narodem i rozsądzanie
sporów między poddanymi.
Pan ukazał się Salomonowi w nocy, we śnie. Wtedy Bóg rzekł: „Proś o to,
co mam ci dać”. A Salomon odrzekł: „Tyś okazywał Twemu słudze, Dawidowi,
memu ojcu, wielką łaskę, bo postępował wobec Ciebie szczerze, sprawiedliwie
i w prostocie serca. (…) Tyś ustanowił królem Twego sługę w miejsce Dawida,
mego ojca, a ja jestem bardzo młody i nie umiem rządzić. Ponadto Twój sługa
jest pośród Twego ludu, który wybrałeś, ludu mnogiego, którego nie da się zli-
czyć ani też spisać z powodu jego mnóstwa. Racz więc dać Twemu słudze serce
rozumne do sądzenia Twego ludu i rozróżniania dobra od zła, bo któż zdoła
sądzić ten lud Twój tak liczny?” Spodobało się Panu, że właśnie o to Salomon
poprosił. Bóg więc mu powiedział: „Ponieważ (…) nie poprosiłeś dla siebie
o długie życie ani też o bogactwa (…), ale prosiłeś dla siebie o umiejętność
rozstrzygania spraw sądowych, oto spełniam twoje pragnienie i daję ci serce
mądre i pojętne, takie, że podobnego tobie przed tobą nie było i po tobie nie
będzie. I choć nie prosiłeś, daję ci ponadto bogactwo i sławę, tak iż za twoich
dni podobnego tobie nie będzie wśród królów. Jeśli zaś będziesz postępować
moimi drogami, zachowując moje prawa i polecenia (…), to przedłużę twoje
91
życie”. Gdy Salomon się obudził, uświadomił sobie, że to był sen. Udał się do
Jerozolimy i stanąwszy przed Arką Przymierza Pańskiego, ofiarował całopalenia
i złożył ofiary pojednania. (1 Krl 3,5-15)
K. pyta:
– O co Salomon mógł prosić Boga?
– O co Salomon Go poprosił?
– Dlaczego poprosił o mądrość?
– Na czym polega mądrość według Salomona?
Salomon poprosił o mądrość nie ze względu na siebie, lecz ze względu na
naród, którym miał rządzić.
2. Na czym polega mądrość Salomona – rozmowa kierowana
K. poleca uczniom wyszukać w tekście, na czym polegała mądrość w rozumieniu
Salomona. Uczeń zapisuje na tablicy:
Mądrość Salomona:
P serce pełne rozsądku do sądzenia ludu,
P rozróżnianie dobra i zła.
K. pyta:
– Co to znaczy mieć serce pełne rozsądku?
– Na czym polega umiejętność rozróżniania dobra i zła?
K. wyjaśnia:
Mądrości, o którą prosił Salomon, nie można się nauczyć na uniwersytecie
czy przez studiowanie ksiąg. To mądrość życia według prawa ustanowionego
przez Boga. Jest ona darem, który można wyprosić na modlitwie.
– Co jeszcze Salomon otrzymał od Boga?
– Dlaczego Bóg dał Salomonowi więcej niż prosił?
– Dlaczego warto być mądrym człowiekiem?
Salomon otrzymał wszystkie dary, spośród których mogliście wybierać na
początku katechezy. Ten, kto wybiera mądrość, może otrzymać wszystko, tzn.
bogactwo, długie życie i sławę. Nie są to jednak dary, które mają być wykorzysty-
wane do egoistycznego zaspokajania własnych potrzeb, lecz do służenia innym.
Bóg nie jest przeciwnikiem bogactwa, inteligencji czy sławy, chce tylko, aby
człowiek potrafił właściwie dysponować tym, co od Niego otrzymuje. Człowiek
mądry ma wszystko, bo potrafi właściwie pokierować swoim życiem.
3. Salomon sprawiedliwym sędzią – opowiadanie biblijne
K. opowiada historię sądu Salomona na podstawie 1 Krl 3,16-28. Chętni ucznio-
wie w trakcie opowiadania mogą kontynuować wątek po stawianym pytaniu. Za
prawidłową kontynuację otrzymują plusy.
Salomon jako król sprawował też władzę sędziowską. Pewnego razu przyszły
do niego dwie kobiety.
– Z jakim problemem zwróciły się do Salomona?
Jedna trzymała na ręku żywe dziecko, druga zaś dziecko martwe. Mieszkały
one w tym samym domu i obie zostały matkami w podobnym czasie. Gdy jedno
92
z dzieci zmarło, obydwie mówiły, że to, które żyje, to jej dziecko. Jedna oskarżała
drugą, że żywe dziecko zostało podmienione na martwe. Chcąc rozsądzić spór
Jedna z kobiet trzymała na ręku żywe dziecko, druga zaś dziecko martwe.
Mieszkały one w tym samym domu i obie zostały matkami w podobnym czasie.
Gdy pewnej nocy jedno z dzieci zmarło, obydwie mówiły, że to, które żyje, to
jej dziecko. Jedna oskarżała drugą, że żywe dziecko zostało podmienione na
martwe. Król, chcąc rozsądzić spór, wydał polecenie strażnikowi.
– Jakie to było polecenie?
Salomon polecił strażnikowi pałacu podzielić żywe dziecko na dwie części,
po połowie dla każdej matki.
– Jaka była reakcja matek?
Pierwsza prosiła, by pozostawić dziecko przy życiu i oddać drugiej kobiecie.
Druga zgadzała się z poleceniem Salomona, by je podzielić.
– Jaki wydał wyrok Salomon?
Salomon oddał dziecko tej matce, która wolała je stracić niż pozwolić, by
zostało zabite.
Nie jest łatwe wydawanie wyroków tak, by były sprawiedliwe. Warto zasta-
nowić się, co pomogło Salomonowi wydać właściwy wyrok. Czy to inteligencja,
mądrość czy też inne cechy?
III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM I DZIAŁAM

1. Mądry czy inteligentny – rozmowa kierowana, prezentacja slajdu
K. pokazuje slajd (teczka pomocy) lub rysuje na tablicy tabelę z kolumnami „Mą-
drość” i „Inteligencja”. Następnie pyta uczniów:
– Na czym polega mądrość?
– Na czym polega inteligencja?
– Jaka jest różnica między mądrością a inteligencją?
– Jaka może być różnica między działaniem człowieka mądrego a inteli-
gentnego?
– Jakie zło może wynikać z kierowania się w życiu ludzką inteligencją
z pominięciem Bożych przykazań?
– Dlaczego inteligencja poparta Bożą mądrością służy dobru?
Przykładowy zapis:
MĄDROŚĆ INTELIGENCJA
P szuka prawdy, bez mądrości:
P wypływa z miłości, P jest tylko wiedzą,
P wykorzystuje inteligencję do dobrego celu, P myli prawdę z fałszem,
P potrafi odróżniać dobro od zła, P może prowadzić do oszukiwa-
P prowadzi do świętości, nia,
P prowadzi do przyjaźni z Bogiem i ludźmi, P może krzywdzić ludzi,
P prowadzi do trwałej radości i szczęścia, P nie potrafi kochać…
P uszczęśliwia ludzi… z mądrością:
P służy dobru…
93
K. podsumowuje:
Mądrość Boża zawsze zmierza ku dobru człowieka, daje pokój serca, uczy
właściwych relacji między ludźmi. Daje też umiejętności do wykorzystywania
inteligencji dla większego dobra.
Inteligencja, czyli inaczej mówiąc mądrość ludzka, jest zazwyczaj ukierun-
kowana na osobiste korzyści, na rozwijanie tylko samego siebie, realizowanie
własnych marzeń, zaspokajanie własnych potrzeb, jest egoistyczna, stara się
unikać tego, co trudne.
2. Zastosowanie mądrości – prezentacja postaw (scenki), praca w grupach
K. dzieli uczniów na grupy. Każda otrzymuje opis uzdolnień młodych ludzi (tecz-
ka pomocy). Mają podać przykłady, jak mogą je wykorzystać dla dobrych celów
oraz kiedy mogą się przyczynić do wyrządzenia krzywdy innym i samym sobie.
Uczniowie mają 3 minuty na przygotowanie się, następnie prezentują przed klasą
swoje propozycje.
Grupa 1
Wojtek i Mirek mają 14 lat. Obaj są uzdolnieni plastycznie i lubią malować
sprayem. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości oraz do
czegoś dobrego.
Grupa 2
Krzysiek i Waldek mają 16 lat. Obaj są dobrymi informatykami i lubią tworzyć
strony internetowe. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości
oraz do czegoś dobrego.
Grupa 3
Ania i Paulina mają 15 lat. Obie są uzdolnione muzycznie i lubią śpiewać
i grać na gitarze. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości
oraz do czegoś dobrego.
Grupa 4
Zosia i Jacek mają 14 lat. Oboje są dobrymi komikami i lubią występować
na scenie. Podaj przykład wykorzystania ich uzdolnień bez mądrości oraz do
czegoś dobrego.
K. podsumowuje wypowiedzi uczniów:

Mądrość prowadzi do dobra własnego i innych. Odrzucenie jej sprawia
cierpienie wielu osobom.
3. Wiem, że mądrość… – sondaż, zdania niedokończone
K. wyjaśnia:
Teraz podobnie jak na początku katechezy możecie dokonać wyboru: co
chcecie zdobywać – mądrość, bogactwo, inteligencję, długie życie czy sławę?
94
K. ponownie organizuje sondaż, uczniowie przez podniesienie ręki wskazują swój
wybór, a chętny uczeń liczy głosujących i zapisuje wynik na tablicy obok poprzed-
niego zapisu. W zależności od tego, czy i jak zmieniły się decyzje uczniów, K. pyta:
– Jakie zmiany dokonały się w waszych decyzjach?
– Dlaczego ważniejsze okazało się…?
– Dlaczego mądrość dana od Boga ma większą wartość niż ta ludzka?
W podręczniku przy każdym temacie są przywoływane różne wartości służące
człowiekowi. Jedną z nich jest mądrość. Ułóżcie własne wyjaśnienie, czym jest
mądrość, kończąc zdania:
Warto… mądrość…
Wiem, że mądrość…
Uczniowie mogą kończyć zdania, pracując w parach. Po 2 minutach chętni czytają
głośno swoje uzupełnienia, najlepsze K. zapisuje na tablicy, a uczniowie w zeszytach.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują zapis z tablicy: „Mądrość Salomona”, treść tabeli „Mądrość
i inteligencja” oraz dokończone zdania.
5. Praca domowa
1. Przeprowadź z mamą, tatą lub innym dorosłym wywiad na temat: „Moja
najmądrzejsza decyzja w życiu”.
2. Zastanów się, kto jest dla ciebie przykładem niezwykłej mądrości.
3. Podczas wieczornej modlitwy zastanów się, jakie dobre decyzje możesz
podjąć w swoim życiu. Podziękuj za nie Bogu.
6. Modlitwa
Uczniowie czytają tekst modlitwy o mądrości, która pomaga dokonywać właściwych
wyborów (podręcznik):
Przychodzę do Ciebie, Boże, i proszę o mądrość:
oczu, aby patrzyły mądrze,
ust, aby mówiły mądrze,
kroków, aby podążały mądrze,
serca, aby kochało mądrze,
myśli, aby były mądre,
rozumu, aby wybierał mądrze.
Przyjdź, Duchu Święty,
wypełnij moje serce darem Twojej mądrości.
Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.
Literatura
B. Delelis, S. Ristroph, Mali bohaterowie Biblii, Kielce 2018.
W świecie Biblii. Przewodnik po Starym i Nowym Testamencie, red. T. Dowley,
Kielce 2018.
95
13. Naprawdę Pan jest Bogiem. Eliasz
Cele katechetyczne
– Ukazanie charakteru powołania proroka i jego misji.
– Budzenie potrzeby poznania Boga i zaangażowania w Jego sprawy.
Treści
Misja proroka Eliasza. Główne postaci historii zbawienia w Starym Testa-
mencie (A.11).
Biblijni świadkowie wiary (F.2) – Eliasz.
Tekst biblijny: 1 Krl 18,30-39.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie: prorok (A.11.3),
– podaje prawdę, że Eliasz był prorokiem posłanym przez Boga,
– charakteryzuje misję proroka Eliasza,
– podaje przykłady, kiedy należy sprzeciwić się większości.
Postawy
Uczeń:
– wykazuje odwagę, by mówić o Bogu i bronić wiary w swoim środowisku.
Metody, formy i techniki: ćwiczenie argumentacji, opowiadanie biblijne, pre-

zentacja ilustracji, czytanie i analiza tekstu biblijnego, scenki, refleksja,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: Pismo Święte, ilustracja przedstawiająca proroka Eliasza
oraz złożoną ofiarę, na kartkach przykładowe sytuacje do argumentacji
oraz tematy scenek do pracy w grupach.

1. Modlitwa
„Duchu Święty, który oświecasz…”.
2. Jak udowodnić swoją rację? – ćwiczenie argumentacji, praca w grupach
– Kiedy jesteście zmuszeni do udowadniania swoich racji?
– Co jest istotne, gdy udowadniamy, że to my mamy rację?
– Jakie argumenty są ważne?
Podczas uzasadniania, że my mamy rację, musimy mieć właściwe argumenty
i trzymać się określonych zasad. Podając argumenty, musimy mówić prawdę.
96
Uzasadniając, nie możemy używać siły fizycznej, ale siły argumentów. Potrzebna
też jest odwaga, by przeciwstawić się silniejszym od nas lub całej grupie osób.
K. dzieli klasę na 4- lub 6-osobowe grupy i przydziela im zadania. Mają oni znaleźć
4–5 argumentów do uzasadnienia przykładowej sytuacji (teczka pomocy). Część
grup otrzymuje te same sytuacje, by mogły uzupełniać się podczas prezentacji.
Chodzi też o to, by pokazać powszechność i oczywistość niektórych argumentów.
Udowodnijcie, że macie rację, według zasad:
ü mówimy prawdę,
ü podajemy istotne argumenty,
ü jesteśmy konsekwentni.
Sytuacja 1
Słaby uczeń napisał sprawdzian na „bardzo dobry”. 15 uczniów z klasy ma
wątpliwości, czy praca była samodzielna. Pomóżcie mu w argumentacji, że
rzeczywiście się nauczył do sprawdzianu.
Sytuacja 2
Barbara dowiedziała się, że jej przyjaciółka Zosia obmawia ją z koleżankami.
Zapytana, czy to prawda, zaprzeczyła. Jednak Basia i 10 koleżanek z klasy jej
nie wierzą. Pomóżcie Zosi w argumentacji, że zawsze była wierną przyjaciółką.
Sytuacja 3
Wojtek wrócił ze szkoły o dwie godziny wcześniej niż zwykle. Rodzice są
zaniepokojeni i uważają, że wagaruje. Pomóżcie mu w argumentacji, że był na
lekcjach tyle czasu, ile powinien.
Po prezentacjach grup K. podsumowuje i uzupełnia:

W tych przykładach celowo niektórzy mieli podać swoje argumenty przed
dużą grupą osób. Łatwiej jest odpierać zarzuty jednej osoby. Trudność się
zwiększa, gdy nasze argumenty nie skutkują. Niektórzy nie chcą nam wierzyć,
choć mówimy prawdę. Jeżeli jest to np. duża grupa koleżanek lub kolegów,
czasem sytuacja staje się niebezpieczna. Potrzeba dużej odwagi, by stanąć
przeciw wrogom.
Dziś powiemy o człowieku, który miał odwagę stanąć sam przeciwko bardzo
dużej grupie przeciwników. Było ich aż czterystu pięćdziesięciu.
3. Większość przeciw jednemu – opowiadanie biblijne, prezentacja ilustracji
K. pokazuje ikonę przedstawiającą proroka Eliasza (teczka pomocy) i przypomina
jego historię.
Na poprzedniej katechezie mówiliśmy o Salomonie, który
jako król Izraela odznaczał się wielką mądrością. Po jego śmierci
sytuacja narodu wybranego bardzo się zmieniła. Kraj rozpadł
się na dwie części, a następujący po sobie królowie nie potrafili
zjednoczyć narodu.
Za panowania króla Achaba nad królestwem Izraela Bóg po-
wołał proroka Eliasza. Król Achab poślubił pogańską księżniczkę
97
Izebel. Fakt ten mocno wpłynął na religijność Izraelitów. Razem z przybyciem
Izebel w kraju pojawił się kult pogańskiego bożka Baala. Żona miała tak moc-
ny wpływ na Achaba, że wybudował Baalowi ołtarz i oddawał temu bożkowi
cześć, a także zachęcał do tego swój lud. Z czasem Izebel zaczęła prześladować
proroków prawdziwego Boga i tych, którzy im pomagali. Naród uległ wpływom
pogańskim. Oddawał cześć bożkowi. Wydawało się, że Bóg Izraela zostanie
zapomniany.
K. pyta:
– Co może zrobić Eliasz, by przywrócić wiarę w jedynego Boga?
– Co zrobilibyście, by lud powrócił do tego Boga, który jest prawdziwy?
Prawdziwy Bóg to ten, który działa, który ma moc. Posłał On do króla Achaba
proroka Eliasza, by upomniał jego i naród. Niestety, po upomnieniu Achaba
i jego żony oraz zapowiedzi kary Eliasz musiał uciekać przed ich gniewem.
Powrócił po trzech latach, gdy był już jedynym prorokiem prawdziwego Boga,
a proroków Baala było czterystu pięćdziesięciu.
K. poleca zapisać temat: Naprawdę Pan jest Bogiem. Eliasz.

1. Sąd Boży nad prorokami pogańskimi – opowiadanie biblijne, czytanie
Pisma Świętego
K. czyta z Pisma Świętego tekst o ofierze składanej przez proroków Baala i proroka
Eliasza (podręcznik). Wcześniej K. przedstawia kontekst tego wydarzenia.
Eliasz ganił naród wybrany za brak stałości w wierze. Mówił Izraelitom, że
nie mogą się modlić do Baala i do Jahwe, że tylko jeden z nich jest prawdziwym
Bogiem. Eliasz zaproponował prorokom Baala eksperyment.
Kapłani Baala mieli wybrać sobie jednego cielca, porąbać go i umieścić na
drwach, by złożyć go w ofierze swemu bożkowi, ale nie wolno im było podkładać
ognia. To samo miał zrobić Eliasz z drugim cielcem. Kapłani Baala, których
było czterystu pięćdziesięciu, mieli jako pierwsi wzywać imienia swojego boga,
by odpowiedział im, zsyłając ogień. Następnie Eliasz miał zrobić tak samo.
Kapłani Baala przygotowali cielca do złożenia ofiary, a potem wzywali Baala
od rana aż do południa, ale nic się wydarzyło. Eliasz szydził z nich, mówiąc, że
może powinni głośniej wołać swojego boga, bo może jest zamyślony albo śpi.
Baal nie odpowiedział na wołanie kapłanów.
Eliasz wziął dwanaście kamieni według liczby pokoleń potomków Jakuba
(…). Następnie ułożył kamienie na kształt ołtarza ku czci Pana i wykopał dokoła
ołtarza rów (…). Potem ułożył drwa i porąbawszy młodego cielca, położył go
na tych drwach i rozkazał: „Napełnijcie cztery dzbany wodą i wylejcie do rowu
oraz na drwa!” Potem polecił: „Wykonajcie to drugi raz!” Oni zaś to wykonali.
I znów nakazał: „Wykonajcie trzeci raz!” Oni zaś wykonali to po raz trzeci, aż
woda oblała ołtarz dokoła i napełniła też rów. Następnie w porze składania
ofiary (…) prorok Eliasz wystąpił i rzekł: „O Panie, Boże Abrahama, Izaaka oraz
Izraela! (…) Wysłuchaj mnie, o Panie! Wysłuchaj, aby ten lud zrozumiał, że Ty,
98
o Panie, jesteś Bogiem i Ty znów nawracasz ich serca”. A wówczas spadł ogień
od Pana i strawił żertwę i drwa oraz kamienie i muł, jak i też pochłonął wodę
z rowu. Cały lud to ujrzał i upadł na twarz, a potem rzekł: „Naprawdę Pan jest
Bogiem! Naprawdę Pan jest Bogiem!”. (1 Krl 18,31-39)
2. Jahwe jest prawdziwym Bogiem – analiza tekstu biblijnego, prezentacja
ilustracji
K. prezentuje grafikę przedstawiającą ofiarę Eliasza (teczka pomocy) i pyta:
– Ilu proroków Baala stanęło przeciwko Elia-
szowi?
– Jakie zadanie mieli do wykonania prorocy
Baala?
– Jak długo pogańscy prorocy wzywali imienia
bożka?
– Jak wyglądał ołtarz zbudowany przez Eliasza?
– Co wydarzyło się po modlitwie Eliasza?
K. podsumowuje:
Po dwóch stronach stanęli przeciwko sobie Eliasz i czterystu pięćdziesięciu
proroków bożka Baala. Baal nie wysłuchał próśb swoich kapłanów, ponieważ
był tylko bożkiem wymyślonym przez ludzi.
Na prośbę Eliasza Bóg Jahwe zesłał ogień, który strawił nie tylko ofiarę, ale
i drewno, kamienie, a nawet muł i wodę z rowu. Prawdziwy Bóg okazał swoją
potęgę. Prorocy Baala wystąpili przeciw Niemu, a konsekwencją tego była ich
śmierć.
Ta historia pokazuje, że nie zawsze większość ma rację.

1. Jeden przeciwko wielu – scenki
Możemy stanąć przed trudną decyzją przeciwstawienia się większości, więc
zastanowimy się wspólnie, jak należy wtedy postąpić.
– Kiedy dobrze mieć takie samo zdanie jak grupa?
– Jakie możecie podać przykłady, gdy większa grupa nie ma racji?
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. Przedstawiciele grup losują temat
scenki, którą następnie będą mieli przedstawić. K. podpowiada, jak można ode-
grać daną scenę. Ważne, by cała grupa przygotowywała argumenty dla atakowanej
w scence osoby do obrony przed trudnymi i ośmieszającymi sytuacjami. Czas
przygotowania: maks. 3 minuty Propozycje scenek (teczka pomocy):
1. Wszyscy uczniowie chcą uciec z lekcji, Krzysztof jest temu przeciwny.
2. Kilkoro uczniów czeka na przyjazd autobusu, koledzy malują markerem
ściany na przystanku autobusowym i namawiają Marka, który nie chce
tego robić.
99
3. Koledzy namawiają Antka do zapalenia papierosa, a on nie ma na to
ochoty.
4. Kilkoro dzieci przechodzi obok kościoła, Kasia czyni znak krzyża, pozo-
stałe dzieci śmieją się z niej.
5. Dziewczynki plotkują o nowej koleżance, Ania staje w jej obronie.
Po prezentacji scenek K. rozmawia z uczniami, jak należy się zachować w przed-
stawionych sytuacjach.
– W jakich sytuacjach powinniśmy przeciwstawiać się większości?
– Dlaczego trudno jest się przeciwstawić kolegom, którzy myślą inaczej niż my?
– Jak powinniśmy się zachować, gdy jesteśmy namawiani do zrobienia
czegoś złego?
K. podsumowuje:
Lubimy mieć uznanie kolegów i koleżanek. Jest nam przyjemnie, gdy na-
leżymy do jakieś paczki, która się spotyka i spędza razem wolny czas. Jednak
czasami pomysły grupy mogą mieć przykre konsekwencje (np. wyrzuty sumie-
nia, choroba, uzależnienie, nawet śmierć) i jeżeli zdajemy sobie z tego sprawę,
powinniśmy wyrazić swój sprzeciw. Wydaje się to trudne, bo możemy stracić
kolegów, koleżanki, a nikt nie lubi być sam. Sytuacja jest jeszcze trudniejsza,
gdy nasi koledzy zwrócą się przeciwko nam i staniemy się obiektem kpin. Jed-
nak stawką jest uczciwość wobec własnego sumienia. Sprzeciw wobec grupy
wymaga odwagi, o którą możemy prosić Boga. On zawsze udzieli nam wsparcia
i da wytrwałość w dobrym. Ważne jest, byśmy dbali o swój kontakt z Bogiem,
korzystając często z sakramentu pokuty i pojednania, by nasze sumienia nie
zostały zagłuszone grzechami.
2. Odważnie staję w obronie wiary – refleksja
K. stawia pytania do refleksji:
Pierwszą spośród prawd naszej wiary jest stwierdzenie, że jest jeden Bóg.
– Jak często myślisz o obecności prawdziwego Boga?
– Czego ci brakuje, by odważnie stawać w obronie wiary, swoich przekonań?
– Dlaczego nie musisz się wstydzić znaku krzyża w obecności kolegów
i koleżanek?
– Jak często przyznajesz się wobec innych, że się modlisz i uczestniczysz
w niedzielnej Mszy Świętej?
– Dlaczego warto z odwagą nosić medalik?
– Jak zareagujesz, gdy zobaczysz, że ktoś wyśmiewa się z krzyża?
K. podsumowuje:
Jesteśmy chrześcijanami i mamy odważnie wyznawać swą wiarę. Nie może-
my wstydzić się tego, że chodzimy do kościoła, czy tego, że się modlimy, nawet
jeśli wiele osób tego nie robi. Mamy stanowić dla innych ludzi przykład wiary,
pobożności i sumiennego wypełniania swoich obowiązków. Zawsze też w mo-
dlitwie możemy prosić Boga o siłę potrzebną do obrony wiary.
100
3. Zapis do zeszytu
Eliasz był prorokiem, czyli człowiekiem posłanym przez Boga. Bóg posłał
go, by upomniał króla i przypomniał swoim rodakom, że jedynym ich Panem
jest Bóg.
Jako chrześcijanin jestem zobowiązany do odważnego wyznawania wiary.
„Naprawdę Pan jest Bogiem” (1 Krl 18,39).
4. Praca domowa
1. Napisz, w jaki sposób możesz stawać w obronie wiary w swoim środowisku.
2. Zastanów się i napisz, na czym polega dawanie świadectwa wiary.
3. Pomódl się o odwagę mówienia o Bogu.
5. Modlitwa
Prośmy Boga o wsparcie dla nas wszystkich:
ü Abyśmy zawsze stawali w obronie wiary.
Wszyscy odpowiadają: Prosimy Cię, Panie.
ü Abyśmy nie zaniedbywali niedzielnej Mszy Świętej i często przystępowali
do sakramentu pokuty i pojednania.
ü Abyśmy nie wyrządzali swoim postępowaniem krzywdy innym.
ü Abyśmy potrafili przeciwstawić się tym, którzy chcą nas namówić do
czynienia zła.
Na zakończenie można zaśpiewać dowolną pieśń.
Literatura
Jean-Marie Le Vert, Credo. Taka jest moja wiara. 5 minut dziennie dla zrozu-
mienia wiary katolickiej, Kielce 2019.
101
14. Działać cuda Bożą mocą. Elizeusz
Cele katechetyczne
– Ukazanie działalności proroka Elizeusza zatroskanego o głoszenie prawdy
o jedynym Bogu.
– Budzenie potrzeby wzmacniania wiary w jedynego Boga.
Treści
Elizeusz. Główne postaci historii zbawienia w Starym Testamencie (A.11).
Jahwe jedynym Bogiem.
Tekst biblijny: 2 Krl 5,1-3.9-15a.
Wymagania
Uczeń:
– omawia treść perykopy o Syryjczyku Naamanie,
– charakteryzuje misję proroka Elizeusza,
– wymienia wybrane cuda Elizeusza,
– pamięta słowa wyznania wiary Syryjczyka Naamana,
– ukazuje związek wydarzeń biblijnych z prawdami wiary (A.10.5),
– podaje przykłady miłości Boga do człowieka w historii i współcześnie,
– uzasadnia, że Bóg czyni cuda także dzisiaj.
Postawy
Uczeń:
– dostrzega działanie Boga w codziennym życiu,
– stara się odczytywać wydarzenia życiowe w świetle objawienia (A.10.d).
Metody, formy i techniki: burza mózgów, rozmowa kierowana, redagowanie

zaświadczenia, śpiew, rozmowa kierowana, opowiadanie biblijne, prezen-
tacja filmu, świadectwo, refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: kartki z logogryfem do pracy w parach, karty pracy „Gdzie
dostrzegam działanie Boga?”, nagranie piosenki 2 Tm 2,3 „Jedyny Pan”,
nagranie muzyki refleksyjnej.

1. Modlitwa
K. zaprasza dzieci do wspólnej modlitwy: „Duchu Święty, który oświecasz…”.
2. Dostrzegam działanie Boga – burza mózgów, praca w grupach
K. dzieli klasy na czteroosobowe grupy i rozdaje im karty pracy (teczka pomocy).
Zadaniem grup jest udzielić odpowiedzi na pytanie: „Gdzie dostrzegam działanie
Boga?”. Po zakończonej pracy uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami na
forum klasy. K. podsumowuje:
102
Ludziom żyjącym w XXI w. bardzo trudno dostrzec działanie Boga w świecie.
Nieustanny pośpiech, duża ilość prac, które mają do wykonania, i codzienne
problemy powodują, że nie mają czasu na modlitwę i czytanie słowa Bożego.
Prowadzi to do utraty wewnętrznych oczu – oczu duszy – które pozwalają zo-
baczyć, że Pan Bóg działa w życiu każdego z nas.
Dziś powiemy o działaniu Boga przez cuda. Są one potwierdzeniem mocy
Boga i Jego obecności. Cuda są m.in. konieczne do potwierdzenia świętości
osoby, wobec której trwa proces beatyfikacyjny lub kanonizacyjny. Najczęściej
są to uzdrowienia.
K. poleca zapisać temat: Działać cuda Bożą mocą. Elizeusz.

1. Bóg uzdrawia Naamana – prezentacja ilustracji, redagowanie zaświadczenia,
praca w grupach
K. prezentuje ikonę przedstawiającą Elizeusza i wyjaśnia:
Kolejnym prorokiem po Eliaszu był Elizeusz, jego uczeń.
Bóg powołał go na proroka, by pomógł ludziom w roz-
poznaniu znaków Bożego działania. Imię Elizeusz w jęz.
hebrajskim oznacza „Bóg pomógł”.
Uczniowie pracują w tych samych co poprzednio grupach.
Każda z nich czyta tekst dotyczący uzdrowienia wodza Na-
amana (podręcznik).
Naaman, wódz wojska króla Aramu (…) był trędowaty. Aramejczycy podczas
napadu łupieskiego uprowadzili z ziemi Izraela młodą dziewczynę, którą prze-
znaczono do usług żonie Naamana. Ona rzekła do swojej pani:„O, gdyby pan mój
udał się do proroka, który jest w Samarii! Ten by go wówczas uwolnił od trądu”.
Więc Naaman przyjechał swymi końmi i swoim powozem i stanął przed drzwia-
mi domu Elizeusza. Elizeusz zaś kazał mu przez posłańca powiedzieć:„Idź, obmyj
się siedem razy w Jordanie, a ciało twoje będzie takie jak poprzednio i staniesz się
czysty!” Rozgniewał się Naaman i odszedł ze słowami: „Przecież myślałem sobie:
Na pewno wyjdzie, stanie, następnie wezwie imienia Pana, Boga swego, poruszy
ręką nad miejscem chorym i odejmie trąd”. (…) Pełen gniewu zawrócił, by odejść.
Lecz słudzy jego przybliżyli się i przemówili do niego tymi słowami: „Mój ojcze,
gdyby prorok kazał ci spełnić coś trudnego, czy byś nie wykonał? O ileż więc
bardziej, jeśli ci powiedział: Obmyj się, a będziesz czysty”. Odszedł więc Naaman
i zanurzył się siedem razy w Jordanie, według słowa męża Bożego, a ciało jego
na powrót stało się jak ciało małego chłopca i został oczyszczony.
Wtedy wrócił do męża Bożego z całym orszakiem, wszedł i stanął przed nim,
mówiąc: „Oto przekonałem się, że na całej ziemi nie ma Boga poza Izraelem!”.
(2 Krl 5,1-3.9-15a)
Po przeczytaniu tekstu uczniowie w grupach wcielają się w rolę Naamana i piszą
w jego imieniu zaświadczenie o cudzie oczyszczenia z trądu, które ma być ogłoszone
w jego kraju. Po ok. 7 minutach grupy prezentują swoje prace.
103
Przykładowe zaświadczenie:
Ja, Naaman, wódz wojska króla Aramu, zaświadczam, że byłem chory na trąd.
Za namową służącej pojechałem do Samarii, gdzie mieszka prorok Elizeusz.
Elizeusz nawet nie przyjął mnie w swoim domu, lecz przez posłańca kazał
mi się obmyć siedem razy w rzece Jordan. Nie podobało mi się to i chciałem
już wrócić do domu. Tylko dzięki namowie sług zanurzyłem się w wodach rzeki.
I stał się cud, o którym daję świadectwo. Trąd zniknął, a moja skóra jest zdrowa.
Poszedłem podziękować Bogu proroka, który jest Bogiem całej ziemi.
2. Bóg działa według własnych zasad – rozmowa kierowana, śpiew
K. pyta:
– Jak Naaman wyobrażał sobie cud uzdrowienia?
– Dlaczego początkowo buntował się przeciw poleceniu Elizeusza?
– Co było konieczne, by Bóg okazał mu swoją dobroć?
– Dzięki czemu Naaman odzyskał zdrowie?
– Dlaczego Naaman dziękował Bogu, a nie Elizeuszowi?
Wódz Naaman oczekiwał cudu na swoich zasadach. Miał o nim konkretne
wyobrażenie. Jednak Bóg działa według własnych zasad. Gdyby Naaman nie
wykonał polecenia Elizeusza, nie doświadczyłby cudu. Nie przekonałby się,
że Bóg Izraela jest Bogiem jedynym. Uzdrowienie Naamana dokonało się za
sprawą znaku niemożliwego do wytłumaczenia zgodnie z prawami natury, czyli
cudu. Dokonał go Bóg za pośrednictwem proroka Elizeusza. Elizeusz był tylko
narzędziem Boga. Podobnie jest, kiedy mówimy o cudach za wstawiennictwem
świętych. Oni również działają w imieniu Boga nie własnym.
3. Elizeusz pomaga ludziom doświadczyć Boga – opowiadanie biblijne
K. pisze na tablicy „Cuda Elizeusza”, a następnie opowiada o nich (do wyboru po-
niżej). Po każdym opisie cudu K. wspólnie z uczniami ustala jego nazwę, po czym
wybrany uczeń zapisuje ją na tablicy.
Naaman nie był jedynym człowiekiem, któremu Elizeusz pomógł odkryć
prawdę o Bogu Izraelitów. Posłuchajcie o wybranych cudach, które mocą Bożą
Elizeusz uczynił dla ludzi.
Cud 1
Starszyzna miejska Jerycha zwróciła się do Elizeusza o pomoc:
– Jerycho wyludnia się z powodu złej, niezdatnej do picia wody.
Prorok polecił, by przyniesiono mu nową misę pełną soli. Następnie udał
się do źródła i rozsypał wokół niego sól, mówiąc:
– Oto wola Pana: „Ja czynię te wody zdrowymi, by nie powodowały śmierci”.
W tej chwili znikło wszelkie zanieczyszczenie i mieszkańcy Jerycha mogli
pić zdrową wodę.
Cud 2
Innego cudu dokonał prorok na rzecz biednej wdowy. Powiedziała ona do
Elizeusza:
104
– Elizeuszu! Mój mąż został niedawno pochowany. Był człowiekiem dobrym
i bogobojnym. Ale choroba i śmierć nie pozwoliły mu spłacić wszystkich dłu-
gów, jakie zaciągnął, żeby kupić rzeczy potrzebne dla rodziny. Teraz wierzyciel
chce odebrać swoją należność i postanowił wziąć moich dwóch synów jako
niewolników.
– Kobieto! – odpowiedział Elizeusz. – Co masz w domu?
– Nic poza dzbanem oliwy.
– W takim razie idź do swoich sąsiadów i poproś, aby ci pożyczyli puste
naczynia. Zgromadź ich jak najwięcej. Przynieś je do domu, zamknij drzwi
i przelej oliwę z dzbana do każdego z naczyń.
Wdowa nalała oliwę ze swojego dzbana do pierwszego, drugiego, potem do
trzeciego naczynia i tak do wszystkich, jakie zebrała. Oliwa przestała płynąć,
gdy napełniła ostatnie naczynie.
Kobieta przybyła do proroka, by mu podziękować. On zaś polecił jej:
– Sprzedaj tę oliwę i spłać wierzyciela. Zostanie ci jeszcze dość pieniędzy,
aby wyżywić całą rodzinę.
(oprac. na podst.: G. Falzone Fontanelli, Biblia opowiedziana dzieciom…)
Cud 3
W mieście na północy Izraela mieszkali małżonkowie,
którzy przyjmowali Elizeusza w swoim domu. Mieli dla nie-
go przygotowany pokoik na piętrze, gdzie mógł odpoczy-
wać i modlić się. Elizeusz chciał się im za to odwdzięczyć,
lecz odmawiali za każdym razem. Pewnego dnia prorok
dowiedział się, że kobieta pragnęła mieć syna. Poruszony
obiecał jej: „W przyszłym roku, o tej porze, będziesz miała
syna”. Tak rzeczywiście się stało. Chłopiec rósł i rodzice
byli wreszcie szczęśliwi. Ale pewnego dnia chłopiec poszedł
do ojca, który pracował w polu przy żniwach, i poczuł się źle. Bardzo bolała go
głowa. Odprowadzono go do domu i oddano matce, jednak niestety nie potrafiła
mu pomóc. Chłopiec umarł.
Matka wzięła martwego syna ręce, zaniosła na piętro, położyła na łożu Eli-
zeusza i wyruszyła na poszukiwanie proroka. Gdy Elizeusz usłyszał o śmierci
jej syna wyruszył z nią do jej domu. Wszedł do pokoju, gdzie dziecko leżało bez
życia, i zaczął modlić się do Boga. Nagle malec otworzył oczy, jakby po długim
śnie. Na wołanie Elizeusza przybiegła matka i pełna wzruszenia najpierw rzuciła
się z wdzięcznością do nóg proroka.
(oprac. na podst.: Biblia. Historia zbawienia w opowiadaniach)
Cud 4
Pewnego dnia przyszedł do Elizeusza człowiek, przynosząc dwadzieścia
chlebów jęczmiennych. Prorok kazał je rozdać stu ludziom. Sługa, który miał
to zrobić, nie wierzył, że chleba wystarczy, jednak rozdzielił go między głod-
nych – wszyscy się najedli, tak jak zapewnił Elizeusz, i jeszcze zostały resztki.
105
Przykładowy zapis na tablicy:
Cuda Elizeusza:
ü Uzdrowienie wodza Naamana.
ü Oczyszczenie wody.
ü Rozmnożenie oliwy.
ü Przepowiednia narodzin syna.
ü Wskrzeszenie chłopca.
ü Rozmnożenie chleba.
K. podsumowuje:
Elizeusz działał wiele cudów Bożą mocą, przekonując ludzi, że On jest Bo-
giem jedynym i prawdziwym.

1. Bóg działa w moim życiu według własnych zasad – rozmowa kierowana,
prezentacja filmu, świadectwo
– Czego oczekujemy od Boga?
– Kiedy buntujemy się przeciw Bogu i otaczającej nas rzeczywistości?
– Dlaczego oczekiwanie na cud musi się łączyć z podporządkowaniem się
woli Boga?
Podobnie jak Naaman my też mamy własne wyobrażenie dotyczące działania
Boga w naszym życiu. W pewnym sensie próbujemy Bogu pokazywać, co i jak
ma dla nas zrobić. Wydaje się nam, że my wiemy lepiej od Niego, co i kiedy
jest nam potrzebne. Ale Bóg działa według własnych zasad. Ponieważ są dla
nas tajemnicą, Bóg oczekuje od nas wiary i zaufania w Jego wolę.
K. może tę część przeprowadzić na dwa sposoby:
a) Prezentuje uczniom fragment świadectwa „Zdobyty [#12] – Ks. Dariusz Wę-
grzyn”, do 4:00, ze strony: <https://www.youtube.com/watch?v=E5GsTa_mxY-
A&feature=emb_logo> (dostęp: 1.12.2020) i rozmawia z uczniami:
– Jakie plany miał Bóg wobec nowo narodzonych dzieci?
– Dlaczego główny bohater mówi, że on i jego siostra są u Boga i dla Boga?
b) K. czyta świadectwo o uzdrowieniu:
Cud uzdrowienia Agatki
„Szczęść Boże! Miesiąc temu prosiłam o modlitwę za Agatkę, uczennicę
klasy II szkoły podstawowej, która uległa poważnemu wypadkowi, przechodząc
na pasach. Stan był bardzo ciężki, z zagrożeniem życia, dziecko było w śpiączce
farmakologicznej. Lekarze obawiali się najgorszego, stwierdzili, że co mogli,
to zrobili, reszta w ręku Boga. Wiele osób w jej intencji się modliło, prosiłam
również waszą wspólnotę o modlitwę. Dziewczynkę szczęśliwie wybudzono,
obyło się bez powikłań, szybko wraca do zdrowia. Chwała Panu za łaskę jej
życia i powrót do zdrowia. Za modlitwę w jej intencji – Bóg zapłać”.
(Świadectwa z modlitwy wstawienniczej, bogurodzica.ox.pl)
106
– Komu Agatka zawdzięcza wyzdrowienie?
– Za co i komu dziękuje autor świadectwa?
K. podsumowuje:
Prorok Elizeusz przez cuda, udowadniał, że Pan Bóg jest obecny i troszczy
się nie tylko o swój naród, ale także o innych ludzi (Naaman nie należał do
narodu wybranego, był Aramejczykiem). Również i dzisiaj troszczy się o nas.
Jednak często tego nie dostrzegamy.
– Jakie cuda dokonują się każdego dnia w naszym otoczeniu?
– Dlaczego trudno nam jest dostrzec, że Pan Bóg działa w codziennych
sytuacjach?
– Dlaczego warto się zastanowić, czemu przeżywamy trudne chwile?
– Czego Bóg chce nas wtedy nauczyć?
Bóg codziennie działa w życiu każdego z nas. Czasem dostrzegamy i odczu-
wamy to tak wyraźnie jak osoby cudownie uzdrowione. Częściej jednak Jego
działanie jest bardzo dyskretne i zajęci sobą nie zauważamy radosnych oczu
mamy, uśmiechu koleżanki, świeżego, pachnącego chleba czy promieni słońca.
A to wszystko jest nam dane przez Boga. Są to cuda dokonujące się w każdej
chwili naszego istnienia.
Także trudne chwile są ważne i potrzebne w naszym życiu. To dzięki nim
pokonujemy swoje słabości i zdobywamy nową siłę i nowe zdolności.
2. Znaki Bożej obecności w moim życiu – refleksja
K. włącza cicho muzykę refleksyjną i stawia pytania:
Teraz w ciszy odpowiedzcie sobie na pytania:
– Czy dostrzegasz i doceniasz to, że nie jesteś głodny, nie brakuje ci jedze-
nia?
– Jak podziękujesz Bogu za to, że opiekuje się tobą przez twoich bliskich?
– Jak reagujesz w trudnych dla ciebie chwilach?
– Czy ufasz Bogu, że zawsze pragnie twojego dobra?
– Jak dziękujesz Bogu za piękno kwiatów, wschodów i zachodów słońca,
gór, szumu morza czy szmeru strumyka?
Pamiętaj, Bóg działa w twoim życiu według własnych zasad.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują zaświadczenie o cudzie opracowane w grupach, listę cudów
Elizeusza oraz tekst biblijny:
„Oto przekonałem się, że na całej ziemi nie ma Boga poza Izraelem!”
(2 Krl 5,15).
4. Praca domowa
1. Naucz się na pamięć słów wyznania wiary wodza Naamana.
2. Narysuj jeden z cudów Elizeusza.
3. Opisz jeden z cudów, który codziennie dokonuje się w twoim życiu.
107
5. Modlitwa
K. zachęca do śpiewu piosenki „Jedyny Pan”.
Literatura
Biblia. Historia zbawienia w opowiadaniach, Kielce 2001, s. 66-67.
G. Falzone Fontanelli, Biblia opowiedziana dzieciom. Stary Testament, Kielce
2007, s. 180-181.
D. Haas, G. Victor, Pomysły zabaw biblijnych, Kielce 2003.
Świadectwa z modlitwy wstawienniczej, <www.bogurodzica.ox.pl/index.php?op-
tion=com_content&view=article&id=77%3Ainne-wiadectwa&catid
=37%3Awiadectwa&Itemid=53&limitstart=12>, dostęp: 1.12.2020.
Warto wykorzystać
Zdobyty [#12] – Ks. Dariusz Węgrzyn, <https://www.youtube.com/wat-
ch?v=E5GsTa_mxYA&feature=emb_logo>, dostęp: 1.12.2020.
108
15. Ten, który obraził się na Boga. Jonasz
Cele katechetyczne
– Pogłębienie i poszerzenie wiedzy na temat istoty miłosierdzia Bożego
oraz znaczenia pozytywnej odpowiedzi na Boże wezwanie do pokuty
i nawrócenia.
– Motywowanie do przyjmowania i odpowiadania na bezwarunkową miłość
Boga, ogarniającą wszystkich grzeszników.
Treści
Misja proroka Jonasza.
Istota miłosierdzia Bożego.
Tekst biblijny: Jon 1–4.
Wymagania
Uczeń:
– charakteryzuje misję proroka Jonasza,
– wyjaśnia pojęcie: miłosierdzie (A.10),
– wymienia najważniejsze przymioty Boga (A.5.2),
– podaje prawdę, że Bóg pragnie nawrócenia grzeszników,
– określa, że zazdrość jest jednym z grzechów głównych,
– wymienia grzechy cudze,
– uzasadnia konieczność pokuty i nawrócenia.
Postawy
Uczeń:
– w skupieniu słucha słowa Bożego, wzywającego do pokuty i nawrócenia,
– podejmuje decyzję nawrócenia, powierzając się Bożemu miłosierdziu,
– ze skruchą i żalem przystępuje do sakramentu pokuty i pojednania.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, czytanie z podziałem na role,

wywiad, mapa uczuć, szczepionka (przyporządkowanie), refleksja, praca
w parach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, slajd z modlitwą Jonasza, pytania
dla dziennikarza na kartce, karty pracy do pracy metodą szczepionki (1 na
2 osoby), nagranie muzyki refleksyjnej.

1. Modlitwa
Jako modlitwę K. czyta słowa Jonasza lub wyświetla je jako slajd (teczka pomocy),
by czytali wszyscy uczniowie.
109
W utrapieniu moim wołałem do Pana,
a On mi odpowiedział.
Z głębokości Szeolu wzywałem pomocy,
a Ty usłyszałeś mój głos.
Gdy gasło we mnie życie,
wspomniałem Pana,
a modlitwa moja dotarła do Ciebie,
do Twego świętego przybytku. (Jon 2,3.8)
2. Bóg sam wybiera ludzi do misji – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jak reagujecie na polecenia, których nie macie ochoty wykonać?
– Dlaczego wykonujecie polecenia innych, choć buntujecie się wewnętrz-
nie?
– W jakich sytuacjach ludzie obrażają się na Pana Boga?
Czasem wypełniamy polecenia innych z rozsądku, bo wiemy w głębi serca,
że to ważne sprawy. Innym razem do końca jesteśmy zbuntowani, ale mimo
to wykonujemy np. zadaną pracę. Dziś porozmawiamy o człowieku, który nie
miał ochoty spełniać poleceń Boga i aby ich uniknąć, postanowił uciec. Ponadto
obraził się na Boga za to, że okazał swoje miłosierdzie mieszkańcom pewnego
miasta.
K. poleca zapisać temat: Ten, który obraził się na Boga. Jonasz.

1. Bóg wybiera Jonasza do swoich zadań – czytanie z podziałem na role
Wszyscy uczniowie szukają w podręczniku tekstu biblijnego o Jonaszu, a K. wyzna-
cza trzech do czytania z podziałem na role: Pan Bóg, narrator, Jonasz.
Pan skierował do Jonasza (…) te słowa: „Wstań, idź do Niniwy – wielkiego
miasta – i upomnij ją, albowiem nieprawość jej dotarła przed moje oblicze”.
A Jonasz wstał, aby uciec do Tarszisz przed Panem. (…) znalazł okręt (…)
i wsiadł na niego, by udać się nim do Tarszisz, daleko od Pana.
Ale Pan zesłał na morze gwałtowny wiatr, i powstała wielka burza na mo-
rzu, tak że okrętowi groziło rozbicie. I [żeglarze] wzięli Jonasza, i wrzucili go
w morze, a ono przestało się srożyć.
Pan zesłał wielką rybę, aby połknęła Jonasza. I był Jonasz we wnętrzno-
ściach ryby trzy dni i trzy noce. Z wnętrzności ryby modlił się Jonasz do Pana,
Boga swego.
Pan nakazał rybie i wyrzuciła Jonasza na ląd.
Pan przemówił do Jonasza po raz drugi tymi słowami: „Wstań, idź do Nini-
wy, wielkiego miasta, i głoś jej upomnienie, które Ja ci zlecam”. Począł więc
Jonasz iść przez miasto jeden dzień drogi i wołał, i głosił: „Jeszcze czterdzieści
dni, a Niniwa zostanie zburzona”. I uwierzyli mieszkańcy Niniwy Bogu, ogłosili
post i przyoblekli się w wory od najstarszego do najmłodszego. (…) I ulitował
się Bóg nad niedolą, którą postanowił na nich sprowadzić, i nie zesłał jej.
110
Nie podobało się to Jonaszowi i oburzył się. Jonasz wyszedł z miasta, za-
trzymał się po jego wschodniej stronie, (…) aby widzieć, co się będzie działo
w mieście. A Pan Bóg sprawił, że krzew rycynusowy wyrósł nad Jonaszem, by
cień był nad jego głową (…). Ale z nastaniem brzasku dnia następnego Bóg
zesłał robaczka, aby uszkodził krzew, tak iż usechł. A potem, gdy wzeszło słoń-
ce, zesłał Bóg gorący, wschodni wiatr. Słońce tak prażyło Jonasza w głowę, że
zasłabł. Życzył więc sobie śmierci i mówił: „Lepiej dla mnie umrzeć, aniżeli żyć”.
Na to rzekł Bóg do Jonasza: „Czy słusznie się oburzasz z powodu tego krzewu?
(…) Tobie żal krzewu, którego nie uprawiałeś i nie wyhodowałeś, który w nocy
wyrósł i w nocy zginął. A czyż Ja nie powinienem okazać litości Niniwie, wiel-
kiemu miastu, gdzie znajduje się więcej niż sto dwadzieścia tysięcy ludzi?”.
(Jon 1,1-4.15; 2,1-2.11; 3,1-2.4-5.10; 4,1.5-11)
2. Jonasz posłuszny Bogu wbrew własnemu sercu – wywiad
K. wyznacza osoby, które wcielą się w rolę dziennikarza i Jonasza. Pozostali ucznio-
wie to mieszkańcy Niniwy. Dziennikarz i Jonasz siadają na krzesłach ustawionych
na środku sali. K. może wcześniej przygotować pytania dla dziennikarza na kartce
(teczka pomocy).
K. zapowiada:
Spotykamy się, aby porozmawiać o wydarzeniach, które miały miejsce w życiu
mieszkańców Niniwy i Jonasza.
Przykładowe pytania:
ü Dziennikarz do Jonasza:
– Jonaszu, jakie zadanie otrzymałeś od Boga?
– Dlaczego nie chciałeś go wypełnić?
– W jaki sposób chciałeś uciec przed Bogiem?
– Co się wydarzyło na morzu?
– Co myślałeś, będąc we wnętrzu ryby?
– Dlaczego jednak podjąłeś się przestrzec mieszkańców Niniwy przed
Bożą karą?
– Jaka miała być Boża kara?
ü Dziennikarz do mieszkańców Niniwy:
– Co pomyśleliście, gdy Jonasz mówił o Bożej karze?
– Ile dni Bóg dał wam na nawrócenie?
– Dlaczego zaczęliście pościć?
– Jak długo pościliście?
– Co się stało, że miasto nie zostało zburzone?
ü Dziennikarz do Jonasza:
– Dlaczego nie spodobało ci się, że Bóg ulitował się nad mieszkańcami
Niniwy i ich nie ukarał?
– Dlaczego cieszyłeś się z krzewu rycynusowego?
– Co się z nim stało pewnej nocy?
K. może nagrodzić plusami lub ocenami za aktywność uczniów odgrywających
rolę dziennikarza i Jonasza oraz tych, którzy prawidłowo odpowiadali na pytania.
111
Bóg polecił Jonaszowi, by udał się do Niniwy i upomniał jej mieszkańców.
Jednak Jonasz miał własne plany. Wydawało mu się, że wie lepiej niż Pan Bóg, co
ma robić. Ucieka przed Bogiem. Gdy jednak okręt zaczyna tonąć podczas burzy,
Jonasz jest przekonany, że dzieje się to z jego powodu. Wie, że to interwencja Boga
wobec jego nieposłuszeństwa. Wyrzucony na ląd przez rybę, wbrew własnej woli
idzie nawracać mieszkańców Niniwy. Jonasz to prorok, który głosił słowo Boże
wbrew własnemu sercu.
3. Serce Jonasza i serca mieszkańców Niniwy – mapa uczuć
K. rysuje na tablicy tabelę, podpisuje jej kolumny, a następnie prowadzi rozmowę.
Chętny uczeń stopniowo tworzy zapis na tablicy.
– Co czuł Jonasz, gdy otrzymał polecenie nawracania Niniwitów?
– Jak postanawia uwolnić się od Bożej misji?
– Co mógł przeżywać podczas burzy i we wnętrzu ryby?
– Co Jonasz czuł, gdy mieszkańcy Niniwy się nawrócili?
– Czego nauczył go Bóg z pomocą krzewu?
– Jak zachowują się mieszkańcy Niniwy?
– Co postanowił król i mieszkańcy, słysząc słowa Jonasza?
– Co odczuwali, gdy minęło 40 dni, a Bóg ich nie ukarał?
Co przeżywa Jonasz? Co przeżywają mieszkańcy Niniwy?
niechęć do mieszkańców Niniwy grzeszą
ucieka przed Bogiem podejmują post i umartwienie
odczuwa lęk podczas burzy radość z Bożego przebaczenia
oburza się, widząc nawrócenie Niniwitów
obraża się na Boga
zrozumiał Boże miłosierdzie
K. podsumowuje:
Po trzech dniach wzywania mieszkańców Niniwy do nawrócenia Jonasz
wyszedł poza miasto i czekał, aż Bóg je zniszczy. Ponieważ Niniwici nawrócili
się, Bóg odstąpił od wymierzania kary. Wtedy Jonasz obraził się na Boga, ale
On, dając prorokowi cień krzewu, a potem zabierając go, pokazał mu, jak bardzo
egoistycznie myślał tylko o sobie. Żal mu było rośliny, a nie ulitował się nad
wielotysięcznym miastem.
Historia Jonasza przypomina historię wielu osób żyjących współcześnie.
Człowiek nie zawsze czuje i rozumie jak Bóg, ponieważ nie jest tak
dobry i miłosierny jak On. Trudno nam przyjąć, że Bóg rezygnuje ze swej
sprawiedliwości, dając szansę nawrócenia i okazując miłosierdzie.
Choć Jonasz najpierw uciekał przed Bogiem, to jednak wykonał to, o co go
prosił.
112
1. Grzechy cudze – rozmowa kierowana, szczepionka (przyporządkowanie),
praca w parach
K. rozmawia z uczniami:
– Jak nazywamy postawę ludzi, niezadowolonych, że inni mają lepiej?
– Jak jeszcze możemy wyjaśnić, czym jest zazdrość?
K. podsumowuje:
Jonasz przeżywał w swoim sercu zazdrość. Czuł radość, że mieszkańcom
Niniwy przytrafi się coś złego, i był zły z powodu ich nawrócenia. Zazdrość jest
przejawem egoizmu. Tak bardzo kochamy samych siebie, że nie chcemy, by
inni ludzie byli szczęśliwi.
Zazdrość jest jednym z grzechów głównych, co oznacza, że może on stać
się przyczyną innych grzechów. Jonasz chciał poczekać, aż grzechy Niniwitów
sprowadzą na nich śmierć. W takich sytuacjach mówimy o grzechu cudzym.
Grzechy cudze popełniamy wtedy, gdy naszą postawą przyczyniamy się do tego,
że grzeszą inni ludzie. Stajemy się wtedy współwinni popełnionego zła.
K. prosi uczniów o odszukanie w podręczniku grzechów cudzych, wyznacza jed-
nego do głośnego ich odczytania i prowadzi rozmowę, wyjaśniając poszczególne
sformułowania.
Następnie uczniowie, pracując w parach metodą szczepionki, podają postawy
i zachowania przeciwne grzechom cudzym (powinny być sformułowane w 1. os.
lp.). K. może również rozdać uczniom karty pracy (teczka pomocy), na których
będą przyporządkowywać zaproponowane szczepionki do grzechów cudzych.
Spróbujemy teraz znaleźć sposoby na unikanie grzechów cudzych – takie
szczepionki, które będą przeznaczone dla nas samych. Powinny one polegać
na współpracy z innymi w czynieniu dobra. Zwróćcie uwagę, że do podjęcia
działania przeciw grzechom potrzebujemy Bożej pomocy i własnej odwagi.
Grzechy cudze Szczepionka
1. Namawiać kogoś do grzechu. Dbam o swoje dobre pragnienia
2. Nakazywać grzech. Podpowiadam to, co dobre
3. Zezwalać na grzech. Odważnie mówię: nie wyrażam zgody na zło
4. Pobudzać do grzechu. Zachęcam do czynienia dobra w miejsce zła
5. Pochwalać grzech drugiego. Zło nazywam złem
6. Milczeć, gdy ktoś grzeszy. Upominam tych, którzy grzeszą
7. Nie karać za grzech. Uznaję, że za wyrządzoną krzywdę należy się kara
8. Pomagać do grzechu. Unikam osób, które mnie namawiają do zła
9. Usprawiedliwiać czyjś grzech. Sprawiedliwie oceniam złe postępowanie
Pary prezentują swoje propozycje (lub przyporządkowanie). Najciekawsze wszyscy
uczniowie mogą zapisać w zeszytach. K. podsumowuje:
113
Przeciwieństwem grzechów cudzych jest współpraca z innymi w czynieniu
dobra. Bóg chce się posługiwać nami, by mógł przez nas działać wśród tych,
z którymi spotykamy się każdego dnia. To nasza misja od Boga. On czeka,
byśmy ją podjęli, choć czasem pragniemy od niej uciec, tak jak zrobił to Jonasz.
2. Wielkość Bożego miłosierdzia – rozmowa kierowana
K. rysuje na tablicy serce tak duże, by objęło tabelę z uczuciami Jonasza i miesz-
kańców Niniwy i pyta:
– Gdzie Jonasz powinien szukać lekarstwa na swoją chorobę?
– W jaki sposób Bóg pomaga człowiekowi w przezwyciężeniu grzechu?
Bóg zlitował się nad mieszkańcami Niniwy i wysłał do nich Jonasza. Zlitował
się również nad samym Jonaszem, pogrążonym w egoizmie i zazdrości.
Bóg kocha wszystkich ludzi i nie chce śmierci (ani fizycznej, ani duchowej)
żadnego człowieka, ale pragnie, aby się nawrócił. Dlatego dał nam pomoc
– sakrament pokuty i pojednania, w którym możemy doświadczyć Bożego
miłosierdzia.
Miłosierdzie to największa cecha Pana Boga. Jest to wierna i współczująca
miłość Boga do każdego człowieka. Bóg, okazując miłosierdzie, rezygnuje ze
swej sprawiedliwości, dając szansę nawrócenia. Zawsze przebacza nam grzechy
w sakramencie pokuty, gdy szczerze żałujemy. Dzięki łasce uzyskanej w tym
sakramencie otrzymujemy szansę na zmianę naszego postępowania.
3. „Niechaj każdy odwróci się od swego złego postępowania…” – refleksja
K. włącza cicho muzykę refleksyjną i prosi uczniów, aby zamknęli oczy. Następnie
czyta z Pisma Świętego zdanie z Księgi Jonasza i stawia pytania do refleksji:
„Ty jesteś Bogiem łagodnym i miłosiernym, nieskorym do gniewu i bogatym
w łaskę, litującym się nad niedolą”. (Jon 4,2)
– Dlaczego Bóg przebacza ludziom?
– Dlaczego pragnie, byśmy odrzucili zazdrość?
– Kogo Bóg wysyła do mnie, by wzywał mnie do nawrócenia?
– Do kogo wysyła mnie z wiadomością o potrzebie nawrócenia się do Boga?
– Dlaczego Bóg oczekuje ode mnie nawracania innych?
– Jak często myślę o tym, że Bóg kocha grzeszników i czeka na ich nawró-
cenie?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują definicję grzechów cudzych oraz tabelę z zapisem, co przeży-
wali Jonasz i mieszkańcy Niniwy. Mogą wpisać również wypracowane w parach
szczepionki.
5. Praca domowa
1. Zaprojektuj logo Bożego miłosierdzia.
2. Pomódl się za grzeszników, by się nawrócili i doświadczyli Bożego miło-
sierdzia.
114
6. Modlitwa
K. mówi:
Pomódlmy się słowami „Ojcze nasz”, prosząc, aby Bóg okazywał nam miło-
sierdzie w taki sposób, jak my jesteśmy miłosierni wobec bliźnich.
Literatura
Ewangelia w życiu dziecka. Rok A, oprac. ks. J.S.K., Warszawa 1986.
P. Blachowski, Miłosierdzie Boże, <liturgia.wiara.pl/doc/496902.Milosierdzie-
-Boze>, dostęp: 1.12.2020.
115
16. Menedżer Pana Boga. Izajasz
Cele katechetyczne
– Ukazanie mesjańskich proroctw Izajasza.
– Budzenie pragnienia spotykania się z Jezusem podczas Mszy Świętej.
Treści
Mesjańskie proroctwa Izajasza.
Etapy Bożego planu zbawienia ludzi.
Tekst biblijny: Iz 9,5-6a; 53,3-5.
Wymagania
Uczeń:
– określa, czym jest proroctwo,
– podaje przykłady proroctw mesjańskich,
– uzasadnia, że proroctwa mesjańskie wypełniły się w Jezusie Chrystusie,
– wymienia najważniejsze przymioty Boga (A.5.2) – mądrość,
– uzasadnia konieczność dobrego przygotowania się na spotkanie z Jezusem
w każdej Mszy Świętej.
Postawy
Uczeń:
– wyraża pragnienie spotkania się z Jezusem podczas Mszy Świętej,
– systematycznie modli się i spełnia dobre uczynki, aby dobrze przygotować
się do spotkania z Jezusem.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, miniwykład, schematyczny zapis

treści, czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu, uzupełnianie kart pracy,
praca z tekstem, celebracja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, karty pracy (slajd) „Boży plan pomocy
ludziom” i „Mój plan przyjęcia zbawienia” dla każdego ucznia, świeca.

1. Modlitwa
„Ojcze nasz”.
2. Na czym polega planowanie – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie zadania, która macie wykonać, musicie najpierw odpowiednio
zaplanować?
– Co musicie wziąć pod uwagę, planując np. przygotowanie się do klasówki?
116
– Co jest konieczne w planowaniu, np. gdy chcecie zaplanować poprawę
oceny niedostatecznej?
– Kto może wam w tym pomóc?
Planujemy wykonanie różnych zadań, by ich realizacja przebiegła spraw-
nie. Jednak czasami nie możemy wykonać zadania, mimo że je zaplanujemy,
zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych. Potrzebujemy pomocy, a czasem nawet
kogoś, kto wspólnie z nami albo za nas wykona zadanie.
3. Bóg pragnie zbawienia wszystkich ludzi – miniwykład, schematyczny
zapis treści
Przez grzech pierworodny ludzie znaleźli się sytuacji kryzysowej. Między nimi
a Panem Bogiem – źródłem szczęścia i miłości – powstała ogromna przepaść.
Konsekwencją braku zaufania Bogu był smutek i cierpienie. Ludzie nie potra-
fili kochać jak przedtem, zniknął porządek zaprowadzony przez Boga. Jednak
Bóg nie pozostawił ludzi bez pomocy. Plan tej pomocy zapowiedział już w raju.
K. zapisuje na tablicy pierwszy element schematu (lub wyświetla slajd – teczka
pomocy).
Boży plan pomocy ludziom
Stopniowo w trakcie katechezy powstanie cały schemat.

Następnie K. czyta z Pisma Świętego tekst Protoewanglii i przypomina jego zna-
czenie:
„Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potom-
stwo twoje a potomstwo jej: ono ugodzi cię w głowę, a ty ugodzisz je w piętę”.
(Rdz 3,15)
– Kim jest niewiasta i jej potomstwo, o którym mówi tekst biblijny?
– Co oznacza zapowiedź pokonania szatana?
Po grzechu pierworodnym Bóg obiecuje, że na ziemię przyjdzie Jego Syn,
który pokona szatana. To początek Bożego planu pomocy ludziom w osiągnięciu
zbawienia. Kolejnym było posyłanie do Izraelitów proroków, którzy przema-
wiali w Bożym imieniu i zapowiadali przyjście na świat Zbawiciela. Izraelici
z niecierpliwością oczekiwali na Mesjasza, Pomazańca Bożego, który naprawi
to, co zniszczył grzech pierworodny. Bóg przez proroków uszczegóławiał swój
plan pomocy ludziom, odsłaniając coraz więcej informacji na temat Dziecka
– Zbawiciela.
K. dopisuje na tablicy:
Boży plan pomocy ludziom ZBAWIENIE CZŁOWIEKA
Wśród proroków ogłaszających Boży plan, według którego Bóg miał realizo-
wać zbawienie ludzi, był Izajasz. Jego imię pochodzi z jęz. hebrajskiego i znaczy
117
„Jahwe jest zbawieniem” lub „Jahwe jest pomocą”. Działał on w Jerozolimie
między 739 a 697 r. przed narodzeniem Chrystusa.
K. poleca zapisać temat: Menedżer Pana Boga. Izajasz.

1. Prorok Izajasz menedżerem Pana Boga – czytanie Pisma Świętego,
analiza tekstu
Wszyscy uczniowie szukają w podręczniku fragmentu Iz 9,5-6a, a chętna osoba
czyta go głośno.
„Albowiem Dziecię nam się narodziło, Syn został nam dany, na Jego barkach
spoczęła władza. Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny,
Odwieczny Ojciec, Książę Pokoju. Wielkie będzie Jego panowanie w pokoju bez
granic na tronie Dawida i nad Jego królestwem, które On utwierdzi i umocni
prawem i sprawiedliwością, odtąd i na wieki”. (Iz 9,5-6a)
K. pokazuje uczniom ilustrację (slajd – teczka pomocy)
przedstawiającą proroka Izajasza i pyta:
– O kim mówi prorok Izajasz?
– Jak nazywa przyszłego Mesjasza?
– Gdzie będzie panował?
– Czego dokona?
– Jak długo będzie panował?
K. może zwrócić uwagę uczniów na tekst, który Izajasz trzyma w dłoniach.
2. Sposób realizacji Bożego planu – uzupełnianie kart pracy, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy po 4–6 osób i rozdaje wszystkim uczniom karty pracy pt.
„Boży plan pomocy ludziom” (teczka pomocy). Na podstawie tekstu Izajasza
uczniowie uzupełniają sposób realizacji Bożego planu, np.:
Boży plan pomocy ludziom ZBAWIENIE CZŁOWIEKA
Sposób realizacji
Iz 9,5-6a Będzie:
Na ziemię przyjdzie Boży Bogiem Mocnym, Księciem Pokoju…
Syn rządził prawem i sprawiedliwością…
118
K. podsumowuje tę część pracy:
Prorok Izajasz zapowiedział, że na świat przyjdzie Syn Boży. Będzie miał
władzę, którą będzie sprawował, szerząc pokój, sprawiedliwość i Boże prawo.
Jego królestwo będzie trwało na wieki. Izajasz zapowiedział również, w jaki
sposób obiecany Zbawiciel tego dokona.
3. Mesjasz wypełnia Boży plan – praca z tekstem, uzupełnianie kart pracy
Uczniowie pracują w utworzonych wcześniej grupach. Szukają w podręczniku
kolejnego proroctwa Izajasza i na jego podstawie uzupełniają dalszą część karty
pracy. Po ok. 3 minutach grupy prezentują efekty swojej pracy na forum klasy.
„Wzgardzony i odepchnięty przez ludzi, Mąż boleści, oswojony z cierpie-
niem, jak ktoś, przed kim się twarz zakrywa, wzgardzony tak, iż mieliśmy go
za nic.
Lecz on się obarczył naszym cierpieniem, on dźwigał nasze boleści, a my
uznaliśmy go za skazańca, chłostanego przez Boga i zdeptanego.
Lecz on był przebity za nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Spadła
nań chłosta zbawienna dla nas, a w jego ranach jest nasze uzdrowienie”.
(Iz 53,3-5)
Boży plan pomocy ludziom CEL ZBAWIENIE CZŁOWIEKA
Sposób realizacji
Iz 9,5-6a Będzie On:

Na ziemię przyjdzie Boży Bogiem Mocnym, Księciem Pokoju…
Syn rządził prawem i sprawiedliwością…
Iz 53,3-5 Będzie On:

Mesjasz wzgardzony i odepchnięty przez ludzi…
będzie cierpiał dźwigał nasze boleści…
przebity za nasze grzechy…
K. pyta:
– Kogo dotyczyły słowa proroka Izajasza?
– Co zapowiada Izajasz o przyszłym Zbawicielu?
119
Słowa proroka Izajasza wypełniły się w Panu Jezusie. Należą one do tzw.
proroctw mesjańskich, które odnosiły się bezpośrednio do osoby Pana Jezusa:
przepowiadały Jego narodziny i niektóre fakty z Jego życia, a szczególnie to, że
będzie cierpiał i umrze za ludzkie grzechy. Wszystkie te proroctwa wypełniły się.

1. Mój plan przyjęcia zbawienia – uzupełnianie kart pracy, praca w grupach
Boży plan pomocy ludziom może zrealizować się także w naszym życiu. By
tak się stało, musimy starać się tak planować swoje życie, by nigdy nie brakowało
w nim otwartości na działanie Boga. W ten sposób możemy osiągnąć zbawienie.
– Kto może nam pomóc w wypełnieniu Bożego planu w naszym życiu?
Uczniowie pracują w tych samych grupach co wcześniej. Wszyscy otrzymują od K.
kartę pracy pt. „Mój plan przyjęcia zbawienia” (teczka pomocy). Zadaniem grup
jest uzupełnienie działań, które pozwolą na utrzymanie kontaktu Jezusem-Zbawi-
cielem i jednocześnie będą drogą do osiągnięcia zbawienia. K. pomaga uczniom,
ukierunkowując ich pracę na sakrament Eucharystii. Po zakończeniu zadania
grupy prezentują wyniki swojej pracy na forum klasy.
Uzupełnijcie plan przyjęcia Bożej pomocy. W sposobie realizacji weźcie pod
uwagę, co zapowiadał o Jezusie Izajasz, na czym polega udział w Jego królestwie
oraz dzięki czemu zbawił ludzi.
Mój plan przyjęcia Bożej pomocy CEL ZBAWIENIE
Sposób realizacji
Zdobywam zbawienie przez:

modlitwę
udział we Mszy Świętej
Bliskość z Jezusem sakrament pokuty i pojednania
pomoc innym ze względu na Jezusa
wprowadzanie pokoju, który przynosi Jezus
bycie sprawiedliwym
przyjęcie cierpienia…
Bóg oczekuje, że włączymy się w Jego plan zbawienia.
120
2. Eucharystia najbliższym spotkaniem ze Zbawicielem – rozmowa kierowana
Najlepszym sposobem spotykania się ze Zbawicielem jest uczestniczenie
we Mszy i przyjmowanie Go w Komunii Świętej. Właśnie wtedy ofiarowuje się
On za nas. Gdy przyjmujemy Jezusa do swojego serca, On umacnia nas, byśmy
coraz bardziej kochali Pana Boga i innych ludzi. Abyśmy mogli otworzyć nasze
serca na Bożą łaskę, musimy zadbać o dobre przygotowanie do Mszy Świętej.
– Co nam pomaga dobrze przeżyć Mszę Świętą?
Uczniowie zapisują prawidłowe odpowiedzi na tablicy.
ü Sakrament pokuty i pojednania,
ü systematyczna modlitwa,
ü prośba do Ducha Świętego przed Mszą Świętą o łaskę skupienia,
ü punktualność,
ü uważne słuchanie słowa Bożego,
ü dobre uczynki…
– Po czym inni poznają, że jesteśmy blisko Pana Jezusa?
3. Prosimy Cię, Jezusie Zbawicielu – celebracja
Poprosimy Pana Jezusa, aby pomógł nam dobrze przygotowywać się do
Eucharystii.
K. zapala świecę, poleca uczniom, aby powstali, i prosi, by na każde wezwanie
odpowiadali: „Prosimy Cię, Jezusie Zbawicielu”.
Panie Jezu, przybyłeś do nas dawno temu. Mimo to nadal czekamy na Ciebie
i pragniemy spotykać się z Tobą podczas Mszy Świętej.
ü Panie Jezu, przybądź do nas. Prosimy Cię…
ü Otwórz nam oczy na Twoje przyjście. Prosimy Cię…
ü Otwórz nam uszy, abyśmy usłyszeli Twoje słowo. Prosimy Cię…
ü Otwórz nasze serca na spotkanie z Tobą w Komunii Świętej. Prosimy Cię…
ü Otwórz nasze serca na spotkania z innymi ludźmi. Prosimy Cię…
Po zakończonej modlitwie uczniowie przez chwilę trwają w ciszy, powierzając
Jezusowi swoje przygotowanie do najbliższej Mszy Świętej.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy „Boży plan pomocy ludziom” oraz „Mój plan przy-
jęcia Bożej pomocy”. Mogą też przepisać z tablicy pomysły na dobre przygotowanie
się do Mszy Świętej.
5. Praca domowa
1. Naucz się na pamięć słów proroka Izajasza, w których przepowiedział,
że Mesjasz będzie cierpiał.
2. Ułóż krzyżówkę, której hasłem będzie słowo „Izajasz”.
Literatura
121
17. Nie lękaj się, bo jestem z tobą. Jeremiasz
Cele katechetyczne
– Ukazanie obietnicy Bożego przebaczenia na przykładzie postaci i nauczania
proroka Jeremiasza.
– Kształtowanie postawy zaufania Bogu, który daje nadzieję w trudnych
sytuacjach.
Treści
Trudności i niebezpieczeństwa na drodze wiary (A.3).
Powołanie i misja Jeremiasza.
Tekst biblijny: Jr 1,4-8.
Wymagania
Uczeń:
– podaje, kim był i gdzie działał Jeremiasz,
– omawia nauczanie proroka Jeremiasza,
– wyjaśnia, że zapowiadane przez Jeremiasza nowe przymierze wypełniło
się w Jezusie Chrystusie,
– interpretuje omawiane teksty prorockie,
– wskazuje na trudności w wierze i przedstawia sposoby ich przezwyciężania
(A.3.4),
– podaje przykłady świadków wiary w konkretnych sytuacjach życiowych (E.1.8).
Postawy
Uczeń:
– wyraża gotowość nawrócenia i pokuty,
– troszczy się o wzrost swojej wiary (A.2.b),
– stara się żyć według zasad wiary (A.3.c).
Metody, formy i techniki: miniwykład, czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu,

prezentacja obrazu, opowiadanie, rozmowa kierowana, scenki, refleksja.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, krzyżówka, ilustracja (slajd) przed-
stawiająca Jeremiasza opłakującego zburzenie Jerozolimy, slajd z tekstami
Pisma Świętego, opis scenek na kartkach.

1. Modlitwa
Każda katecheza to spotkanie z Bogiem, który do nas mówi. Poprośmy
Ducha Świętego, abyśmy jak najlepiej przyjęli i zrozumieli słowo Boże, które
dziś usłyszymy.
122
2. Postawa narodu wybranego wobec Boga – miniwykład
W historii narodu wybranego był taki czas, że zapomniał on o miłości do
Boga i do ojczyzny. Bóg posyłał do Izraelitów proroków, których zadaniem było
nawoływanie do zmiany postępowania. Jednym z nich był Jeremiasz, którego
imię wywodzi się z języka hebrajskiego i oznacza „Jahwe podnosi”.
Jeremiasz pochodził z rodziny kapłańskiej. Od najmłodszych lat był świad-
kiem tego, że Izraelici nie chcą słuchać Pana, i bardzo go to smuciło. Bóg
wezwał go na swoją służbę, choć Jeremiasz wzbraniał się przed przyjęciem
Jego wezwania, tłumacząc, że jest zbyt młody. Jednak Bóg wiedział, że dobrze
wypełni powierzoną mu misję, i zapewnił go, że zawsze będzie przy nim obecny.
Jeremiasz głosił słowa Boga w Jerozolimie przez wiele lat.
(oprac. na podst.: Biblia dla każdego, t. 7)
K. poleca zapisać temat: Nie lękaj się, bo jestem z tobą. Jeremiasz.

1. Bóg powołuje Jeremiasza – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu
K. opowiada:
Bóg powołał Jeremiasza na proroka, gdy ten był jeszcze bardzo młody.
Jeremiasz wzbraniał się z przyjęciem powierzonej mu przez Boga misji.
Wydawało mu się, że jest nieprzygotowany, by spełniać tak ważne zadanie
wobec narodu, który jest oporny i niechętnie słucha pouczeń.
Wybrany uczeń czyta z podręcznika:
Pan skierował do mnie następujące słowo: „Zanim ukształtowałem cię w ło-
nie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię, prorokiem
dla narodów ustanowiłem cię”.
I rzekłem: „Ach, Panie Boże, przecież nie umiem mówić, bo jestem mło-
dzieńcem!”.
Pan zaś odpowiedział mi: „Nie mów: Jestem młodzieńcem, gdyż pójdziesz,
do kogokolwiek cię poślę, i będziesz mówił, cokolwiek ci polecę. Nie lękaj się
ich, bo jestem z tobą, by cię chronić”. (Jr 1,4-8)
K. pyta:
– Kiedy Bóg zaplanował misję dla Jeremiasza?
– Jaką pomoc otrzymał Jeremiasz od Boga w wypełnianiu misji?
Bóg zawsze był blisko Jeremiasza. Co wynikło z tej bliskości? Mogłoby się
wydawać, że wszystko w życiu proroka powinno potoczyć się spokojnie i łatwo.
Jednak stało się inaczej. Naród wybrany nie słuchał pouczeń Jeremiasza i nie
chciał się nawrócić. Kraj został zniszczony, a lud uprowadzony do niewoli.
Jeremiasz miał poczucie, że nie udało mu się wypełnić misji otrzymanej od
Boga. Był pełen bólu związanego z upadkiem ojczyzny i własną niedolą.
K. lub wybrany uczeń czyta tekst z Pisma Świętego lub ze slajdu (teczka pomocy):
„Uwiodłeś mnie, Panie, a ja pozwoliłem się uwieść;
ujarzmiłeś mnie i przemogłeś.
Stałem się codziennym pośmiewiskiem, wszyscy mi urągają.
I powiedziałem sobie: Nie będę Go już wspominał ani mówił w Jego imię!
123
Ale wtedy zaczął trawić moje serce jakby ogień, żarzący się w moim ciele.
Czyniłem wysiłki, by go stłumić, lecz nie potrafiłem.
Ale Pan jest przy mnie jako potężny mocarz;
dlatego moi prześladowcy ustaną i nie zwyciężą”. (Jr 20,7.9.11a)
– Czego Jeremiasz doświadczał ze strony swojego narodu?
– Z czego chciał zrezygnować?
– Co się stało, gdy zdecydował się porzucić swoją misję i nie mówić w imie-
niu Boga?
– Kogo według Jeremiasza pokona Bóg?
– Czego Jeremiasz oczekuje od Boga?
– Dlaczego cierpienie i ból przybliżyły Jeremiasza do Boga?
K. uzupełnia:
Patrząc logicznie, po ludzku, Jeremiasz przegrał. Obawia się o swoje życie
i chce uciekać od Boga, zrezygnować z misji. Z głębi jego serca wypływa mo-
dlitwa pełna bólu i żalu. W trakcie modlitwy pojawia się nadzieja. Jeremiasz
mówi: „Pan jest przy mnie jako potężny mocarz”.
Co głosił Jeremiasz, że spotkał się z odrzuceniem ze strony rodaków? Po-
znamy teraz jego proroctwa.
2. Boża propozycja dla narodu wybranego – analiza tekstu, prezentacja obrazu
Uczeń czyta z podręcznika tekst Jr 4,1.14:
„Jeżeli chcesz powrócić, Izraelu – wyrocznia Pana – możesz do Mnie powró-
cić; a jeżeli oddalisz swe bóstwa, nie potrzebujesz się błąkać z dala ode Mnie.
Oczyść swe serce z nieprawości, Jerozolimo, abyś została ocalona! Dokądże
będziesz podtrzymywać w sobie swoje grzeszne myśli?”.
– Do czego nawołuje prorok Jeremiasz?
– Co jest warunkiem ocalenia Jerozolimy?
– Dlaczego Bóg mówi do narodu: „Jeżeli chcesz powrócić”?
K. pisze na tablicy:
Prorok Jeremiasz
– wzywa Izraelitów do nawrócenia
Naród izraelski odwrócił się od Boga i oddawał cześć bożkom, a więc po-
pełniał grzech bałwochwalstwa. Prorok Jeremiasz nawoływał Izraelitów, by
porzucili grzech i wrócili do Boga. Głosił, że wyłącznie nawrócenie narodu
może ocalić Jerozolimę. Był tylko jeden warunek powrotu do Boga – naród
musiał tego chcieć.
Uczeń czyta kolejny tekst z podręcznika:
„Zamienię Jerozolimę w stos gruzu, siedlisko szakali, miasta zaś judzkie
w pustkowie pozbawione mieszkańców”. (Jr 9,10)
– Co zapowiada prorok Jeremiasz?
K. kontynuuje zapis na tablicy:
– zapowiada zburzenie Jerozolimy
Prorok Jeremiasz zapowiedział, że jeśli naród izraelski nie zmieni swego
postępowania, Jerozolima zostanie zburzona, a naród znajdzie się w niewoli.
124
Proroctwo Jeremiasza spełniło się. Babilończycy zniszczyli Jerozolimę wraz ze
świątynią, a naród wzięli do niewoli.
K. prezentuje obraz pt. „Jeremiasz opłakujący zburzenie Jerozolimy” (teczka pomocy).
Proroka Jeremiasza nazywa się „płaczącym prorokiem” lub „prorokiem
o złamanym sercu”. Określenia te wskazują na
jego wrażliwość oraz poczucie odpowiedzialności
za naród. Jeremiasz opłakiwał zniszczoną stolicę
i pocieszał swój lud.
– Co było przyczyną zburzenia Jerozolimy
i niewoli narodu?
– Dlaczego Jeremiasz cierpiał z powodu
zburzenia Jerozolimy i niewoli narodu?
3. Jeremiasz zapowiada nowe przymierze – analiza tekstu
Przyczyną zburzenia Jerozolimy i niewoli Izraelitów było odejście narodu
od wiary i Bożych przykazań. Jednak podczas pobytu w niewoli pojawia się
nadzieja. Jeremiasz zapowiada, że po siedemdziesięciu latach Izraelici powrócą
z niewoli do swojej ojczyzny i że Bóg zawrze z nimi nowe przymierze.
K. odczytuje tekst z Pisma Świętego (podręcznik):
„Oto nadchodzą dni (…) kiedy zawrę z domem Izraela i z domem Judy
nowe przymierze. Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na
ich sercach. Będę im Bogiem, oni zaś będą Mi ludem. (…) Wszyscy bowiem od
najmniejszego do największego poznają Mnie (…), ponieważ odpuszczę im
występki, a o grzechach ich nie będę już wspominał”. (Jr 31,31.33b-34)
K. pyta:
– Czego będzie dotyczyło nowe przymierze?
– Kiedy i w kim wypełniło się to przymierze?
Proroctwo Jeremiasza dotyczy nie tylko narodu wybranego, lecz wszystkich
ludzi. Jeremiasz zapowiada, że Bóg wypisze swoje prawo w ludzkich sercach.
Proroctwo to wypełniło się w Jezusie Chrystusie, gdy odkupił nas przez swoją
mękę i śmierć.
K. kontynuuje zapis na tablicy:
– zapowiada nowe przymierze w Jezusie Chrystusie

1. Chcę wrócić do Boga – opowiadanie
– Kiedy Bóg zawarł z nami przymierze?
– Do czego nas zobowiązuje to przymierze?
– Kiedy odchodzimy od Boga, tak jak naród wybrany w czasach Jeremiasza?
– Co jest warunkiem, by odbudować więź z Bogiem? (nawrócenie)
Bóg zawarł z nami przymierze podczas chrztu świętego. Zostaliśmy zobo-
wiązani do wierności Bogu przez przestrzeganie przykazań. Niestety, podobnie
125
jak Izraelici my również poprzez niewłaściwe postępowanie niszczymy naszą
więź z Bogiem. Warunek powrotu do Boga jest tylko jeden – musimy chcieć
do Niego wrócić.
Posłuchajcie uważnie opowiadania pt. „Odwaga do nawrócenia”.
Mahatma Gandhi, przywódca Indii, w poszukiwaniu wolności dla swojej
ojczyzny odrzucał każdą formę przemocy. Dzięki pokojowym metodom osią-
gnął więcej niż inni karabinami maszynowymi. Tak opowiadał o swoim życiu:
„Miałem 15 lat, kiedy dokonałem kradzieży. Ponieważ miałem długi, ukra-
dłem mojemu ojcu złotą bransoletę, aby zapłacić ludziom, którym byłem coś
winien. Nie mogłem jednak znieść ciężaru mojej winy. Kiedy stałem przed
ojcem, ze wstydu nie mogłem otworzyć ust. Spisałem więc moje przyznanie
się do winy. Kiedy przekazałem mu tę kartkę, drżałem na całym ciele. Ojciec
przeczytał to wyznanie, zamknął oczy, a potem – podarł je.
– Już dobrze – powiedział i wziął mnie w ramiona.
Od tamtej pory o wiele bardziej kochałem mojego ojca”.
(oprac. na podst.: W. Hoffsummer, On bierze cię w ramiona…)
– Co zrobił młody Gandhi, aby uwolnić się od poczucia winy?

Nawrócenie tylko wtedy jest możliwe, gdy tego naprawdę pragniemy i potra-
fimy przyznać się do winy oraz naprawić popełnione zło, czyli zadośćuczynić za
nie, pokutować i odmienić swoje życie. Tylko wtedy, gdy nieustannie będziemy
stawali się lepszymi ludźmi, możemy być blisko Boga, a także dobrze służyć
innym.
2. Nadzieje nawrócenia – rozmowa kierowana, scenki
Pomyślimy teraz o kilku sytuacjach z życia. Waszym zadaniem będzie zasta-
nowienie się, jak wymienione w tych przykładach osoby mogą odnowić swoją
więź z drugim człowiekiem i z Bogiem.
a) K. przedstawia sytuacje, a uczniowie wspólnie szukają sposobu naprawienia
sytuacji.
b) Uczniowie odgrywają sytuacje jako scenki (teczka pomocy), a następnie cała
klasa zastanawia się nad sposobami naprawienia danej sytuacji.
1. Jacek posądził Kamila o kradzież pieniędzy, których nie mógł znaleźć
w plecaku. Przy całej klasie nazwał kolegę złodziejem. Nazajutrz okazało się,
że pieniądze znalazła na parapecie pani woźna.
– Od czego zależy, czy Jacek i Kamil będą nadal dobrymi kolegami?
2. Kasia wzięła bez pozwolenia nową spódnicę swojej siostry na dyskotekę.
Zahaczyła nią o wystający gwóźdź i spódnica się zniszczyła.
– Od czego zależy, czy Kasia i jej siostra będą nadal dobre dla siebie?
3. Marta przyjechała do cioci na urodziny. Po jej wyjeździe ciocia odkryła,
że zniknęły jej złote kolczyki. Okazało się, że Marta wzięła je i sprzedała ko-
leżance w szkole.
– Od czego zależy, czy Marta i ciocia będą sobie nadal ufać?
126
4. Mama dała Kacprowi pieniądze na wycieczkę szkolną. Na wywiadówce
dowiedziała się, że wycieczka jest nieopłacona. Przeżyła wstyd, gdyż przed in-
nymi rodzicami twierdziła, że syn na pewno zapłacił. Po jej powrocie do domu
i rozmowie z synem Kacper przyznał się, że wydał pieniądze na co innego.
– Od czego zależy, czy Kacper odzyska zaufanie rodziców?
K. podsumowuje:
Do podobnych sytuacji często dochodzi i w naszym życiu – każdego dnia
poprzez grzech oddalamy się od Boga i tracimy więź z ludźmi. Niektóre prze-
winienia jest naprawić łatwiej, a inne trudniej. Zawsze pierwszym krokiem
jest przyznanie się do popełnionego zła i naprawienie go. Wówczas Bóg nam
przebacza i daje nam nadzieję na zmianę naszego życie na lepsze.
– W jakim sakramencie Jezus przebacza nam nasze grzechy?
3. Chcę przeprosić Boga za swoje grzechy – refleksja
K. prosi uczniów, aby wstali i wyciszyli się, a następnie mówi:
Proroctwo Jeremiasza wypełniło się w osobie Jezusa Chrystusa. Spójrzmy na
krzyż – to przez swoją mękę i śmierć Jezus odpuszcza nam wszystkie grzechy.
– Jak wypełniam swoje zobowiązania wobec Boga, które wynikają z chrztu?
– Czy kiedy zgrzeszę, rzeczywiście chcę się nawrócić i być znowu blisko
Boga?
– Co robię, aby naprawić wyrządzone zło?
Przeprośmy teraz Boga za wszystkie nasze grzechy, uchybienia i niedosko-
nałości.
K. zapowiada modlitwę w ciszy (przez pół minuty) zakończoną wspólnym „Spo-
wiadam się Bogu wszechmogącemu” i znakiem krzyża.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treści z tablicy:
Prorok Jeremiasz:
– wzywał Izraelitów do nawrócenia,
– zapowiedział zburzenie Jerozolimy i świątyni,
– zapowiedział nowe przymierze w Jezusie Chrystusie.
5. Praca domowa
1. Opisz jedną z trudności w wierze i przedstaw sposoby jej przezwyciężania.
2. Znajdź strony internetowe, które dotyczą problemów wiary, i wpisz do
zeszytu ich adresy.
3. W indywidualnej modlitwie powierz Bogu swoje wątpliwości w wierze.
Literatura
Biblia dla każdego, t. 7, red. W. Chrostowski, J. Nowak, H. Witczyk, Kielce
2004, s. 206.
W. Hoffsummer, On bierze cię w ramiona. Opowiadania o winie i pojednaniu,
Kielce 2002, s. 9.
127
18. Dochować wierności Bogu
i obyczajom. Daniel
Cele katechetyczne
– Ukazanie prawdy, że Bóg nie opuszcza ludzi, którzy Mu ufają.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za zachowanie tradycji religijnych.
Treści
Biblijni świadkowie wiary – Daniel (F.2).
Przykazania kościelne.
Tekst biblijny: Dn 6,2-24.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada historię Daniela i charakteryzuje jego postawę,
– wyjaśnia, że Daniel z narażeniem życia wypełniał tradycje swego narodu,
– podaje przykłady zapominania o tradycjach religijnych i zaniedbywania
ich przez współczesnych chrześcijan,
– uzasadnia wartość i potrzebę ufnej modlitwy,
– potrafi ocenić własne relacje z Bogiem i ludźmi w świetle postawy Daniela.
Postawy
Uczeń:
– wyraża postawę zaufania Bogu w trudnych sytuacjach,
– dba o zachowanie chrześcijańskich tradycji,
– pielęgnuje tradycje i zwyczaje religijne (A.10.c).
Metody, formy i techniki: praca z tekstem, rozmowa kierowana, gorące krzesło,

reklama, celebracja, śpiew kanonu, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: kilka małych świec, krzyż lub ikona, teksty z poleceniami
do pracy w grupach, nagrania kanonów.

1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza ich do wspólnej modlitwy:
Podczas dzisiejszej katechezy poznamy osobę, która w sposób szczególny za-
ufała Bogu i Jego nakazom. Poprośmy Ducha Świętego, by pomógł nam się uczyć.
2. Przykazania kościelne – praca z tekstem
Uczniowie szukają w podręcznikach przykazań kościelnych. Chętne osoby czytają
je kolejno, a pozostali starają się krótko wyjaśnić ich treść.
128
1. W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy Świętej i powstrzy-
mać się od prac niekoniecznych.
2. Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty.
3. Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię
Świętą.
4. Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych,
a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach.
5. Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła.
K. podsumowuje:
Przykazania kościelne zostały ustanowione po to, aby pomóc ludziom przy-
bliżać się do Pana Boga. Zachowywanie ich ułatwia spotykanie się z Bogiem,
ale też jest sposobem pracy nad sobą. Dzięki nim możemy wypracować siłę woli
i wytrwałość. Na przykład post w Środę Popielcową i Wielki Piątek obowiązuje
wszystkich od 18. do 60. roku życia, a wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych
w każdy piątek jest wymagana od 14 lat. Choć prawo określa dolną granicę
wieku, w tradycji polskiej wymaganie to spełniają nawet dzieci.
3. Różne wymiary tradycji – rozmowa kierowana
– Jakie macie tradycje w swoich rodzinach?
– Jakie zwyczaje nazywamy polskimi (narodowymi) tradycjami?
– Jakie znacie tradycje religijne?
Wśród zwyczajów rodzinnych możemy wymienić np. składanie życzeń z okazji
urodzin czy spotkania w związku z określonymi wydarzeniami. Polską tradycją
jest np. wywieszanie flagi 1 i 3 maja lub robienie kokard narodowych na 11
listopada. Do tradycji religijnych zaliczymy święcenie pokarmów w Wielką
Sobotę czy palm w Niedzielę Palmową, ale także zamawianie Mszy Świętej
w rocznicę śmierci bliskiej osoby.
W Kościele określenie Tradycja rozumiemy w ten sposób, że „Kościół w swej
nauce, w swym życiu i kulcie uwiecznia i przekazuje wszystkim pokoleniom to
wszystko, czym on jest, i to wszystko, w co wierzy” (Konstytucja o objawieniu
Bożym, nr 8). Podobnie było w Starym Testamencie, gdzie tradycja była przeka-
zem orędzia Bożego. Nie chodziło tu tylko o wiedzę religijną, ale o życie wiarą.
Ten, kto zachowywał tradycję, żył wiarą i przestrzegał Bożych praw.
K. poleca uczniom zapisać temat: Dochować wierności Bogu i obyczajom. Daniel.

1. Historia Daniela – praca z tekstem biblijnym, gorące krzesło,
praca w grupach
Dziś spotkamy się z Danielem, który ryzykował życie, by spełnić wymagania
religijne. Jego imię, pochodzące z jęz. hebrajskiego, oznacza „Bóg jest sędzią”.
K. dzieli uczniów na grupy czteroosobowe. Czytają z podręcznika informację
129
o Danielu oraz fragment Pisma Świętego i układają pytania, które mogliby zadać
Danielowi, przeprowadzając z nim wywiad. Po zakończeniu pracy przez wszystkie
grupy K. siada na krzesełku na środku sali i wciela się w postać Daniela. Przed-
stawiciele grup zadają mu pytania, na które odpowiada jako Daniel.
Wśród Izraelitów przebywających w niewoli babilońskiej był również prorok
Daniel, człowiek prawy i mądry. Zdobył on przyjaźń króla babilońskiego Dariusza
i stał się jednym z jego zastępców, co sprawiło, że inni dostojnicy nie lubili go.
Zazdrościli mu jego mądrości i nie mogli znieść tego, że król mu ufa tak bardzo, że
zamierzał ustanowić go zarządcą nad całym królestwem. Wobec tego podstępem
wymusili na królu wydanie prawa, które zakazywało zwracania się w modlitwie
do Boga, a zmuszało do oddawania czci królowi. Ktokolwiek w ciągu trzydziestu
dni zanosiłby prośbę do jakiegoś boga, miał zostać wrzucony do jaskini lwów.
Gdy Daniel dowiedział się, że spisano dokument, poszedł do swego domu.
(…) Mężowie ci podbiegli gromadnie i znaleźli Daniela modlącego się i wzy-
wającego Boga. Poszli się więc i powiedzieli do króla: (…) „Daniel (…) nie
liczy się z tobą, królu, ani z zakazem wydanym przez ciebie. Trzy razy dziennie
odmawia swoje modlitwy”.
Wtedy król wydał rozkaz, by sprowadzono Daniela i wrzucono do jaskini
lwów. Król zwrócił się do Daniela i rzekł: „Twój Bóg, któremu tak wytrwale słu-
żysz, uratuje cię”.
Król wstał o świcie i udał się śpiesznie do jaskini lwów. Gdy był blisko jaskini,
zawołał do Daniela głosem pełnym bólu: „Danielu, sługo Boga żywego, czy
Bóg, któremu służysz tak wytrwale, mógł cię wybawić od lwów?” Wtedy Daniel
odpowiedział królowi: „Królu, żyj wiecznie! Mój Bóg posłał swego anioła i on
zamknął paszcze lwom; nie wyrządziły mi one krzywdy, ponieważ On uznał
mnie za niewinnego (…)”. Uradował się z tego król i rozkazał wydobyć Daniela
z jaskini lwów; nie znaleziono na nim żadnej rany, bo zaufał swemu Bogu. (Dn
6,11-14.17.20-24)
Przykładowe pytania:
– Dlaczego zwierzchnicy państwowi szukali sposobu, aby cię oskarżyć?
– Dlaczego nie posłuchałeś nakazu króla?
– Co czułeś, gdy zwierzchnicy państwowi przyłapali cię na modlitwie?
– Jak się czułeś, gdy byłeś uwięziony w jaskini z lwami?
– Dlaczego lwy nie zrobiły ci nic złego?
Gdy zostaną postawione wszystkie pytania i udzielone wszystkie odpowiedzi, K.
podsumowuje:
Zwierzchnicy państwowi nie lubili Daniela, ponieważ zazdrościli mu jego
mądrości. Nie mogli znieść tego, że król miał do niego bardzo duże zaufanie.
Podstępem wymusili na królu wydanie prawa dotyczącego religii, które zakazy-
wało zwracania się w modlitwie do Boga, a nakazywało oddawanie czci królowi.
Dla Daniela zachowywanie nakazów Bożych było ważniejsze niż zachowywanie
praw ludzkich. Nie posłuchał nakazu króla. Zwierzchnicy na to tylko czekali.
Przyłapali go na modlitwie, a następnie oskarżyli przed królem, który był zmu-
szony ukarać Daniela śmiercią przez wrzucenie do jaskini lwów.
130
2. Dwór Dariusza i współczesny świat – rozmowa kierowana
Dla Daniela przestrzeganie tradycji narodu i prawa Bożego było ważniejsze
niż wypełnianie prawa ustanowionego przez króla – ważniejsze nawet niż wła-
sne życie. Spróbujemy teraz zastanowić się, w czym współcześnie żyjący ludzie
przypominają dwór króla Dariusza. Na początku katechezy rozmawialiśmy
o przykazaniach kościelnych. Odwołując się do nich, zobaczymy, jak wygląda
zachowywanie tradycji wiary w naszym środowisku.
K. pisze na tablicy „Współczesny świat”, a następnie rozmawia z uczniami na temat
łamania tradycji chrześcijańskich w ich najbliższym otoczeniu. Swoje spostrzeżenia
uczniowie zapisują na tablicy w punktach.
Współczesny świat:
– coraz rzadziej uczestniczy w niedzielnej Mszy Świętej,
– zapomina o sakramencie pokuty,
– nawet w okresie wielkanocnym wiele osób nie przystępuje do Komunii
Świętej,
– urządza dyskoteki podczas Wielkiego Postu i nie przestrzega postów oraz
wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych,
– nie wypełnia obowiązku troski o wspólnotę Kościoła.

1. Jestem wierny tradycji chrześcijańskiej – reklama, praca w grupach
Uczniowie pracują w tych samych grupach co poprzednio. K. rozdaje kartki z po-
leceniami dla poszczególnych grup (teczka pomocy). Czas pracy: maks. 8 minut.
Zadania dla poszczególnych grup:
Grupa 1: Ułóżcie hasło reklamujące uczestnictwo w niedzielnej Mszy Świętej.
Grupa 2: Ułóżcie hasło reklamujące wartość sakramentu pokuty.
Grupa 3: Ułóżcie hasło reklamujące wartość przyjmowania Komunii Świętej.
Grupa 4: Ułóżcie hasło reklamujące powstrzymywanie się od udziału w za-
bawach i dyskotekach w piątki i podczas Wielkiego Postu.
Grupa 5: Ułóżcie hasło reklamujące niesienie pomocy materialnej i duchowej
osobom należącym do Kościoła.
Po zakończeniu pracy grupy prezentują swoje hasła na forum klasy i zapisują je
na tablicy oraz w zeszytach.
2. Współcześni „Daniele” – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Kto współcześnie zasługuje na miano „Daniela”, czyli człowieka, który
dba przede wszystkim o prawo Boże, a nie ludzkie?
K. rozmawia z uczniami na temat osób z ich otoczenia zachowujących tradycje
i prawa religijne (np. dziadkowie, rodzice, sąsiedzi) oraz instytucji czy wspólnot,
które je kultywują i zachęcają do tego innych ludzi (Rycerstwo Niepokalanej, Gość
Niedzielny, Niedziela, Ziarno itp.).
131
3. Ufam, więc jestem – celebracja, śpiew kanonu
K. stawia krzyż (ikonę) na ziemi przy ścianie, oświetla go kilkoma świeczkami.
Prosi uczniów, aby usiedli przed krzyżem (ikoną) na podłodze. Może włączyć cicho
nagranie kanonów. K. mówi:
Daniel w bardzo trudnym dla niego czasie, jakim było uwięzienie w jaskini
z lwami, nie przestał ufać Bogu. Zwrócił się do Niego z ufną modlitwą i Bóg
go nie zostawił. Lwy nie zrobiły mu krzywdy. My również przeżywamy trudne
chwile, które będziemy teraz przedstawiać Bogu. Można to zrobić głośno lub
w sercu…
Kiedy wszyscy wypowiedzą swoje prośby, K. zaprasza, aby przez 1 minutę trwali
wspólnie w milczeniu, następnie intonuje „Już się nie lękaj” (podręcznik).
Już się nie lękaj, porzuć zmartwienia, Am Dm G C
Bogu zaufaj, nic ci nie grozi. F E E7 Am
Już się nie lękaj, porzuć zmartwienia, Am Dm G C
Bóg miłością jest. F E Am
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy negatywne cechy współczesnego świata oraz hasła
reklamowe wypracowane w grupach.
5. Praca domowa
1. W kilku zdaniach opisz osobę, która pomaga ci zachowywać chrześcijań-
skie tradycje.
2. Zrób reklamę wybranego zwyczaju religijnego przestrzeganego w twojej
rodzinie.
3. Pomódl się o wytrwałość w zachowywaniu Bożych praw.
6. Modlitwa
„Akt miłości”.
Literatura
Ks. M. Polak, Pismo Święte czy Tradycja? <https://opoka.org.pl/biblioteka/T/
TD/zkatechizmu_07.html>, dostęp: 18.12.2020.
132
19. Wartość męczeństwa za wiarę.
Machabeusze
Cele katechetyczne
– Poznanie prawdy, że wierność Bogu wymaga czasem ofiary z życia.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za wiarę własną i innych.
Treści
Główne wydarzenia i postaci historii zbawienia w Starym Testamencie –
powstanie machabejskie (A.11).
Wartość męczeństwa za wiarę.
Tekst biblijny: 2 Mch 6–7.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie: „męczennik”,
– omawia przyczyny i przebieg powstania machabejskiego,
– przedstawia podstawowe wydarzenia historii zbawienia w Starym Testa-
mencie w porządku chronologicznym: powstanie machabejskie (A.11.1),
– wymienia wartości, które są ważniejsze niż życie ludzkie,
– uzasadnia wartość męczeństwa za wiarę,
– opowiada o okolicznościach śmierci starca Eleazara oraz siedmiu braci
i ich matki (2 Mch 6–7),
– charakteryzuje dzieje Żydów pod okupacją grecką w II wieku przed Chr.,
– podaje przykłady, współczesnych chrześcijan prześladowanych za wiarę.
Postawy
Uczeń:
– modli się za prześladowanych chrześcijan,
– jest gotowy do obrony swobody wyznawania wiary,
– daje świadectwo wiary (E.2.a),
– kieruje się w życiu hierarchią wartości wynikającą z wiary (C.2.a).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, burza mózgów, miniwykład,

analiza tekstu, projekcja filmu, metaplan, refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, teksty biblijne i pytania oraz wzór
metaplanu do pracy w grupach, film „Pierwsza piątka – Światowy Indeks
Prześladowań 2020”.
I. Szukam tego, co ważne

1. Modlitwa
K. rozpoczyna śpiew kanonu „Już się nie lękaj”.
133
2. Czym jest niewola – rozmowa kierowana, burza mózgów
K. zapisuje na tablicy słowo „niewola” i pyta:
– Czym jest niewola?
– Jakie ograniczenia nakładane są na naród będący w niewoli?
– Jakie ograniczenia nakładano na naród polski w czasie zaborów lub
II wojny światowej?
K. podsumowuje:
Niewola to stan, w którym naród, grupa ludzi czy pojedynczy człowiek traci
wolność, niepodległość czy suwerenność. Dodatkowo jest to także uzależnienie
od kogoś czy podporządkowanie komuś.
3. Izraelici w czasach panowania syryjskiego – miniwykład
K. mówi:
Naród Izraelski doświadczył w swojej historii wielu lat niewoli. Jedną z nich
była niewola babilońska. Po powrocie z niej Izraelici na nowo zamieszkali
w Palestynie. Niestety w II wieku przed narodzeniem Chrystusa znaleźli się pod
okupacją grecką. Po śmierci króla Seleukosa II na tron wstąpił jego syn Antioch
IV, który będąc wrogiem Żydów, postanowił ich zhellenizować, co oznaczało,
że tradycje narodu izraelskiego powoli ustępowały na rzecz greckiego stylu
życia. Organizowane widowiska wzorowano na teatrze greckim. W Jerozoli-
mie powstawały place sportowe, na których młodzi ludzie ćwiczyli dyscypliny
typowe dla kultury greckiej. Zachęcano ich także do zakładania tzw. kapelusza
Merkurego, którego używali greccy młodzieńcy podczas ćwiczeń sportowych.
Jego założenie oznaczało upodobnienie się do Merkurego, greckiego bożka
zawodów i zmagań sportowych. Wszystko to miało ogromny wpływ na tradycje
religijne Izraelitów.
Nastąpiło tak wielkie rozkrzewienie hellenizmu i taka moda na obce oby-
czaje, pod wpływem Jazona, niezwykłej nikczemności bezbożnika, a wcale
nie arcykapłana, tak iż kapłani nie okazywali już żadnej gorliwości w służbie
ołtarza, ale gardząc świątynią i zaniedbując ofiary, zaraz na sygnał do rzucania
dyskiem śpieszyli się, aby wziąć udział w niezgodnych z Prawem ćwiczeniach
palestry*. Za nic sobie mając zaszczyty ojczyste, za najpiękniejsze uważali
greckie odznaczenia. Oto dlaczego znaleźli się w trudnym położeniu; w tych,
których życie chcieli naśladować i do których chcieli się upodobnić, znaleźli
nieprzyjaciół i ciemiężycieli. Występowanie bowiem przeciwko Bożym prawom
nie ujdzie bezkarnie, ale to się okaże w chwili, która nastanie”. (2 Mch 4,13-17)
* Palestra – szkoła gimnastyczna, której patronami były bóstwa pogańskie.
K. pyta:
– Jaki władca zasiadł na tronie po Seleukosie?
– W jakich dziedzinach krzewiono grecki styl życia?
– Co Izraelici cenili bardziej niż tradycje narodowe?
– Jakie zwyczaje zaczęto wprowadzać wśród Izraelitów?
– Jaki wpływ miała hellenizacja na życie religijne?
– Co przewidywał autor biblijny wobec osób, które porzuciły Prawo Boże?
134
K. podsumowuje:
Antioch IV z pomocą arcykapłana Jazona wprowadził obcą kulturę i nowe
zwyczaje, niezgodne z prawem Bożym. Zakazał oddawania czci jedynemu
Bogu w świątyni jerozolimskiej oraz wprowadził kult greckich bożków. Część
Izraelitów nie podporządkowała się takim nakazom, a konsekwencją tego było
powstanie machabejskie.
Dzisiaj zastanowimy się, dlaczego warto odważnie dawać świadectwo wiary,
które w czasie niewoli może ostatecznie skończyć się śmiercią.
K. poleca zapisać temat: Wartość męczeństwa za wiarę – Machabeusze.

1. Prześladowania za wiarę i powstanie machabejskie – analiza tekstu,
praca w grupach
K. dzieli klasę na cztery grupy (lub wielokrotność czterech) i rozdaje każdej tekst
biblijny wraz pytaniami (teczka pomocy). Po skończonej pracy każda z grup czyta
pytania i odpowiada na nie na forum klasy. K. rysuje na tablicy tabelę, w którą przed-
stawiciele grup wpiszą odpowiedzi na dwa pytania (w drugiej i trzeciej kolumnie).
Grupa 1. Męczeństwo Eleazara
Eleazar, jeden z pierwszych uczonych w Piśmie, mąż już w podeszłym wieku,
o bardzo szlachetnej powierzchowności, był przymuszany do (…) jedzenia
wieprzowiny. On jednak, wybierając raczej chwalebną śmierć aniżeli godne
pogardy życie, dobrowolnie szedł na miejsce kaźni, a wypluł mięso, jak powinni
postąpić ci, którzy mają odwagę odrzucić to, czego nie wolno jeść nawet przez
miłość do życia.
Ci, którzy byli wyznaczeni do tej bezbożnej ofiarnej uczty, ze względu na
bardzo dawną znajomość z tym mężem, wzięli go na stronę i prosili, aby zjadł
przyniesione przez nich i przygotowane mięso, które wolno mu jeść. Niech
udaje tylko, że je to, co jest nakazane przez króla, mianowicie mięso z ofiary
pogańskiej. Tak postępując uniknie śmierci, a ze względu na dawną z nimi
przyjaźń skorzysta z miłosierdzia.
Dał im jasną odpowiedź (…). „Udawanie nie przystoi naszemu wiekowi. Wie-
lu młodych byłoby przekonanych, że Eleazar, który już ma dziewięćdziesiąt lat,
przyjął pogańskie obyczaje. Dlatego jeżeli mężnie teraz zakończę życie, okażę
się godny swojej starości, młodym zaś pozostawię rzetelny przykład ochotnej
i wspaniałomyślnej śmierci za godne czci i święte prawa”. To powiedziawszy,
natychmiast wszedł na miejsce kaźni. (…) swoją śmiercią zostawił nie tylko
dla młodzieży, lecz także dla większości narodu przykład szlachetnej odwagi
i pomnik cnoty. (2 Mch 6,18-22.23b-24.27-28.31)
– Kim był Eleazar?
– Czego nie chciał uczynić?
– Co mu groziło za odmówienie wykonania rozkazu króla?
– Jaka była postawa Eleazara?
– Dlaczego tak postąpił?
135
Grupa 2. Męczeństwo siedmiu braci i ich matki
Siedmiu braci razem z matką również zostało schwytanych. Bito ich bicza-
mi i rzemieniami, gdyż król chciał ich zmusić, aby skosztowali wieprzowiny
zakazanej przez Prawo. Jeden z nich, przemawiając w imieniu wszystkich, tak
powiedział: (…) Jesteśmy gotowi raczej zginąć, aniżeli przekroczyć ojczyste
prawa”. (…) bracia wzajemnie razem z matką napominali się, aby mężnie oddać
życie. Mówili tak: „Pan Bóg widzi i naprawdę ma litość nad nami”.
Przede wszystkim zaś godna podziwu i trwałej pamięci była matka.
Przyglądała się ona w ciągu jednego dnia śmierci siedmiu synów i zniosła
to mężnie. Nadzieję bowiem pokładała w Panu. (…) każdego z nich upomi-
nała w ojczystym języku. Mówiła do nich: „(…) nie ja wam dałam tchnienie
i życie (…). Stwórca świata, który ukształtował człowieka i zamyślił początek
wszechrzeczy, w swojej litości ponownie odda wam tchnienie i życie (…)”. (2
Mch 7,1-2.5-6.20-23)
– Do czego próbowano zmusić matkę i jej siedmiu synów?
– Dlaczego nie chcieli spożyć pokarmu zakazanego przez Prawo?
– Jaka była ich postawa?
– Co według słów matki Bóg odda synom za to, że umierają za Jego prawo?
Grupa 3. Działalność Judy Machabeusza

Juda, zwany też Machabeuszem, i jego ludzie potajemnie przychodzili do
wiosek, przywoływali do siebie i zabierali ze sobą krewnych oraz tych, którzy
trwali w judaizmie. Zebrali blisko sześć tysięcy ludzi. Błagali przy tym Pana,
aby wejrzał na deptany przez wszystkich naród i okazał litość świątyni bez-
czeszczonej przez ludzi bezbożnych, aby też zmiłował się nad rujnowanym
miastem, które niedługo ma być zrównane z ziemią (…). Kiedy Machabeusz
stanął na czele oddziału, już był dla pogan niezwyciężony, gdyż gniew Pań-
ski przemienił się w miłosierdzie. Nachodząc niespodziewanie miasta i wsie,
palił je, a zajmując dogodne stanowiska, zmusił do ucieczki niemałą liczbę
nieprzyjaciół. (…) Opowiadania zaś o jego męstwie rozchodziły się wszędzie.
(2 Mch 8,1-3a.5-7)
– Kim był Juda Machabeusz?
– O co prosili Boga wyznawcy judaizmu?
– Jakie działania podjął Juda Machabeusz?
Grupa 4. Zdobycie i oczyszczenie Świątyni

Machabeusz, a z nim jego ludzie, za przewodem Pana, odzyskali świątynię
i miasto, zniszczyli sporządzone przez obcokrajowców na placu ołtarze, a także
gaje. Po oczyszczeniu świątyni zbudowali nowy ołtarz, wykrzesali ogień z ka-
mieni, a potem wziąwszy ten ogień, złożyli ofiary po dwóch latach przerwy;
ropalili ogień na ołtarzu kadzenia i w lampach oraz wyłożyli chleb. Gdy to
zostało dokonane, upadli całym ciałem przed Panem i błagali, aby już nigdy
nie dozwolił im popaść w takie nieszczęście, ale jeżeliby kiedy zgrzeszyli, żeby
ich łagodnie skarcił, a nie wydawał bluźnierczym i barbarzyńskim narodom.
(2 Mch 10,1-4).
136
– Co udało się zdobyć Judzie Machabeuszowi?
– Co uczynili powstańcy po wyzwoleniu miasta?
– O co Izraelici prosili Boga po oczyszczeniu świątyni?
Przykładowa tabela:
Prześladowani za wiarę w czasie niewoli
Kto? Jaka była ich postawa? Dlaczego tak postępują?
Eleazar ð woli umrzeć niż przekroczyć ð chce dać świadectwo wiary wobec
Prawo… innych, a szczególnie młodych…
ð troszczy się o własną godność…
Siedmiu braci ð woleli zginąć niż przekroczyć ð mają nadzieję, że otrzymają od
i ich matka ojczyste prawa… Boga nowe życie…
Machabeusz ð proszą Boga o pomoc, ð walczą, zmuszając wrogów do

i sześć tysięcy ð postanawiają walczyć ucieczki…
Izraelitów w obronie Prawa Bożego…
Machabeusz ð wyzwalają Jerozolimę, ð by Bóg opiekował się nimi…
i jego ludzie ð odbudowują świątynię…
Przedstawiciele grup uzupełniają tabelę, a wszyscy przepisują ją do zeszytów.

K. podsumowuje:
Wprowadzenie nowych zwyczajów, niezgodnych z wiarą w jedynego Boga,
sprawiło, że wielu Izraelitów sprzeciwiło się im. Niektórzy z nich oddali swoje
życie za wiarę, nie ulegając nakazom króla. Wśród nich byli Eleazar oraz matka
i jej siedmiu synów, którzy woleli umrzeć niż złamać nakazy Boga. Prześlado-
wania Antocha IV wywołały zbrojne powstanie Izraelitów, na którego czele
stanęli bracia Machabeusze. Udało im się wyzwolić święte miasto Jerozolimę
i oczyścić świątynię z pogańskich bożków.
2. Za co warto oddać życie? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Za co zginęli Elezar i siedmiu synów wraz z matką?
– Jak nazywamy osobę, która oddaje swoje życie za wiarę?
– Za co jeszcze ludzie na przestrzeni wieków oddawali swoje życie?
– Jakie wartości mają większe znaczenie niż ludzkie życie?
– Dlaczego oddanie życia za wiarę pobudza innych do obrony wiary?
Wielu Izraelitów, tak jak Elezar oraz siedmiu synów i ich matka, nie chciało
złamać nakazów danych przez Boga. Osoby, które poniosły śmierć za wiarę,
nazywamy męczennikami. Przez wieki ludzie umierali za wartości, które były
dla nich ważniejsze niż własne życie, takie jak wiara, wolność, miłość, honor,
przyjaźń. Takie osoby są dla nas przykładem heroizmu i poświęcenia się dla
drugiej osoby.
137
III. Zostaję ubogacony i działam
1. Współcześni męczennicy za wiarę – rozmowa kierowana, projekcja filmu
K. rozpoczyna:
Postawę męczeństwa za wiarę znajdziemy nie tylko w Starym Testamencie.
Również historia Kościoła od początku jego istnienia jest historią męczenników.
Także współcześnie tysiące osób na świecie ginie za to, że wierzą w Jezusa.
K. wyświetla film „Pierwsza piątka – Światowy Indeks Prześladowań 2020” (4:16)
ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=vskOTuRyQOw&ab_channel=O-
penDoorsPolska> (dostęp: 18.12.2020). Następnie K. pyta:
– Jak współcześnie wygląda sytuacja chrześcijan w niektórych państwach?
– Z jakimi sytuacjami trudnymi sytuacjami spotykają się chrześcijanie w Polsce?
K. podsumowuje:
„Około 650 milionów chrześcijan mieszka w 50 krajach wymienionych
w Światowym Indeksie Prześladowań opracowanym przez Open Doors. Zgodnie
z nową oceną, ponad 260 milionów z nich cierpi z powodu wysokiego stopnia
prześladowań. Chrześcijanie obecnie stanowią największą na świecie grupę
religijną, która jest prześladowana”.
(Definicja prześladowań chrześcijan Open Doors, opendoors.pl)
Choć w Polsce Konstytucja gwarantuje wolność religijną, to katolicy spo-

tykają się ze strony przeciwników Kościoła z ośmieszaniem swoich wartości
i symboli religijnych oraz obrażaniem uczuć wierzących.
2. Moje świadectwo wiary – metaplan
K. rozpoczyna:
My również powinniśmy dawać świadectwo naszej wiary. Żyjemy w kraju,
w którym wg statystyk katolików jest ok. 90 procent. Jednak wokół nas często
widać i słychać, jak wiele środowisk atakuje Kościół i osoby wierzące. Dlatego
powinniśmy swoim postępowaniem odważnie dawać świadectwo swej wiary, którą
kierujemy się w życiu. Teraz zastanowimy się nad przykładem dawania świadectwa.
K. rozdaje tym samym grupom co poprzednio wzory metaplanu (teczka pomocy).
Po skończonej pracy każda z grup czyta swoje odpowiedzi na forum klasy.
Dawanie świadectwa
Jak jest? Jak powinno być?
Dlaczego nie jest tak, Wnioski

jak być powinno?
138
K. podsumowuje:
W codziennym życiu napotykamy różne trudności związane wyznawaniem
wiary. Najczęściej chodzi o wyśmiewanie i obrażanie Boga. Nie możemy jednak
wstydzić się Jezusa. On pragnie naszej wierności i oddania. Takiej postawy
uczą nas nie tylko postacie ze Starego Testamentu, ale także współcześni bo-
haterowie wiary. Są nimi chrześcijanie prześladowani m.in. w Korei Północnej,
Afganistanie i wielu innych krajach świata.
Pan Jezus powiedział do swoich uczniów następujące słowa:
„Do każdego więc, który się przyzna do Mnie przed ludźmi, przyznam się
i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie. Lecz kto się Mnie zaprze przed
ludźmi, tego zaprę się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie”. (Mt 10,32-33)
– Jaki warunek stawia Jezus ludziom wierzącym w Niego?
– Dlaczego warto przyznawać się do Boga i wiary w Niego?
Życie wiarą i wynikającymi z niej wartościami pozwoli nam otrzymać wieczną
nagrodę w niebie. Zadba o to sam Jezus, który poświadczy o nas przed swoim
Ojcem.
3. Jak można pomóc prześladowanym chrześcijanom? – burza mózgów
K. pyta:
– W jaki sposób możemy pomóc naszym braciom w wierze?
K. pozwala na swobodne wypowiedzi uczniów i uzupełnia je.
Istnieje wiele organizacji, które pomagają prześladowanym chrześcijanom.
Są to m.in. Pomoc Kościołowi w Potrzebie czy OpenDoors. Jednak największym
darem dla naszych braci będzie modlitwa w ich intencji.
4. Kiedy jestem gotów oddać życie za Jezusa? – refleksja
K. zaczyna:
Pomyśl:
– Dlaczego wierzysz w Jezusa?
– W jaki sposób dajesz świadectwo, że wierzysz w Boga?
– Czy nosisz publicznie medalik lub krzyżyk?
– Jak reagujesz, gdy w twojej obecności ktoś obraża Boga lub wierzących
w Niego?
– Czego ci brakuje, by odważnie stawać w obronie wiary?
– Co dla ciebie jest ważniejsze niż życie?
K. kontynuuje:
Podziękujmy Panu Bogu za możliwość swobodnego wyznawania wiary. Po-
prośmy o ulgę w cierpieniu dla prześladowanych chrześcijan słowami „Ojcze
nasz”.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują do zeszytu określenia dotyczące niewoli, tabelę oraz wnioski
z mataplanu.
139
6. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie stronę „Pomoc Kościołowi w Potrzebie” i wypisz,
w jaki sposób można pomagać prześladowanym chrześcijanom.
2. Napisz krótkie opowiadanie o znanym ci człowieku, który staje w obronie
wiary.
3. Ułóż modlitwę za prześladowanych chrześcijan.
Literatura
Definicja prześladowań chrześcijan Open Doors, <https://www.opendoors.pl/
przesladowania-chrzescijan/definicja-przesladowan-chrzescijan-open-
-doors>, dostęp: 18.12.2020.
Niewola, w: Słownik języka polskiego, < https://sjp.pwn.pl/sjp/niewola;2490172.
html>, dostęp: 18.12.2020.
Warto wykorzystać
Pierwsza piątka – Światowy Indeks Prześladowań 2020, <https://www.youtube.
com/watch?v=vskOTuRyQOw&ab_channel=OpenDoorsPolska>,
dostęp: 18.12.2020.
Portale:
Pomoc Kościołowi w Potrzebie – pkwp.org
OpenDoors. W służbie prześladowanym chrześcijanom – opendoors.pl
140
20. Dał Pan i zabrał Pan. Hiob
Cele katechetyczne
– Ukazanie historii Hioba oraz prawdy, że w ludzkim życiu przeplatają się
powodzenia i niepowodzenia.
– Kształtowanie postawy zaufania w dobroć Boga oraz cierpliwości
i wytrwałości w cierpieniu.
Treści
Człowiek wobec trudnych sytuacji życiowych: cierpienie, choroba.
Chrześcijanin wobec zła i nieszczęść (C.1).
Tekst biblijny: Hi 1,1-5a; 1,13-21; 42,10.13.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada dzieje biblijnego Hioba,
– wskazuje, czego Hiob uczy nas swoim cierpieniem,
– na podstawie historii Hioba oraz własnego doświadczenia uzasadnia, że
cierpienie jest nieodłącznym elementem ludzkiego życia,
– wyjaśnia znaczenie wytrwałej modlitwy w chorobie i cierpieniu,
– podaje przykłady, w jaki sposób ze zła i cierpienia Bóg może wyprowadzić
dobro (C.1.6),
– podaje przykłady właściwego zachowania chrześcijanina wobec zła
i nieszczęść (C.1.7),
– podaje przykłady własnych sukcesów i niepowodzeń,
– na podstawie tekstów biblijnych wskazuje osoby żyjące modlitwą (D.2.1).
Postawy
Uczeń:
– angażuje się w pomoc ludziom chorym,
– w skupieniu modli się za siebie lub innych o wytrwałość i cierpliwość
w znoszeniu cierpienia i choroby,
– wyraża zaufanie wobec Boga i wiarę w Jego dobroć.
Metody, formy i techniki: burza mózgów, mapa mentalna, czytanie Pisma

Świętego, analiza tekstu biblijnego, czytanie z podziałem na role, rozmowa
kierowana, śpiew, opowiadanie, projekcja filmu.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, ilustracje przedstawiające ludzi
chorych i niepełnosprawnych, film „Cyrk motyli” lub jeden z wywiadów
z Nickiem Vujicicem.
141
1. Modlitwa
2. Jak ludzie przyjmują cierpienie? – burza mózgów
K. prezentuje ilustracje przedstawiające ludzi cierpiących, chorych, niepełnospraw-
nych (teczka pomocy). K. pyta:
– Co nazywamy cierpieniem?
– Czym jest cierpienie?
– W jaki sposób ludzie przyjmują cierpienie?
– Jak ludzie w codziennym życiu radzą sobie z cierpieniem?
K. podsumowuje:
Cierpienie jest tajemnicą, która nigdy nie będzie wyjaśniona. Towarzyszy
każdemu człowiekowi i jest nieodłącznym elementem ludzkiego życia. Powo-
dem naszych cierpień może być tragiczne wydarzenie, choroba lub strata kogoś
bliskiego. Każdy człowiek przyjmuje cierpienie inaczej. Jedni płaczą, inni mają
potrzebę opowiadania o swoim cierpieniu, jeszcze inni chcą się ukryć przed
całym światem.
3. Czy cierpienie to porażka, a szczęście to sukces? – mapa mentalna
K. pisze z lewej strony tablicy słowo: CIERPIENIE, natomiast z prawej: SZCZĘ-
ŚCIE, następnie rozdaje uczniom kartki, na których zapisują odpowiedzi na dwa
pytania (na każdej kartce jedna odpowiedź):
– Co dla ciebie jest sukcesem, szczęściem?
– Co dla ciebie jest porażką, cierpieniem?
Odpowiedzi na pytanie o cierpienie uczniowie przymocowują z lewej strony tablicy,
natomiast o szczęście – z prawej. K. podsumowuje odpowiedzi uczniów, zwracając
uwagę na te, które powtórzyły się najczęściej.
K. pyta:
– W jaki sposób odczuwamy cierpienie?
– Jak przyjmujemy cierpienie, porażkę?
– Jak odczuwamy szczęście?
– Jak przyjmujemy sukces, szczęście?
K. mówi:
Jesteśmy szczęśliwi, zadowoleni, gdy odnosimy w życiu sukcesy i czujemy się
docenieni. Cieszymy się, że w czymś jesteśmy dobrzy. Jeżeli dotyka nas cier-
pienie, odczuwamy smutek, niezadowolenie z życia. Często pojawia się wtedy
pytanie: Dlaczego cierpienie spotkało właśnie mnie?
Dzisiaj poznamy człowieka, którego dotknęło ogromne cierpienie. To Hiob,
którego historia została zapisana w jednej z ksiąg Starego Testamentu.
142
1. Historia Hioba – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu biblijnego
K. czyta fragment Hi 1,1-5a:
Żył w ziemi Us człowiek imieniem Hiob. Był to mąż sprawiedliwy, prawy,
bogobojny i unikający zła. Miał siedmiu synów i trzy córki. Majętność jego
stanowiło siedem tysięcy owiec, trzy tysiące wielbłądów, pięćset jarzm wo-
łów, pięćset oślic oraz wielka liczba służby. Był najwybitniejszym człowiekiem
spośród wszystkich ludzi Wschodu. Synowie jego mieli zwyczaj udawania
się na ucztę, którą każdy z nich urządzał po kolei we własnym domu w dniu
oznaczonym. Zapraszali też swoje trzy siostry, by jadły i piły z nimi. Gdy mijał
czas ucztowania, Hiob dbał o to, by dokonywać ich oczyszczenia.
K. pyta:
– Jakimi cechami odznaczał się Hiob?
– Jak duży był majątek Hioba?
– Ile dzieci miał Hiob?
– Jaki zwyczaj mieli synowie Hioba?
– Co odbywało się po uczcie? (oczyszczenie, składano ofiarę)
Hiob był człowiekiem bogatym. Był także sprawiedliwy, prawy, bogobojny.
Zawsze też starał się wypełniać Boże nakazania.
2. Hiob przyjmuje z ręki Boga dobro i zło – czytanie z podziałem na role
K. wybiera uczniów do czytania z podziałem na role: narrator, Hiob, sługa I, sługa
II, sługa III, sługa IV. Czytają oni dalszy fragment z Księgi Hioba (podręcznik).
Pewnego dnia, gdy synowie i córki jedli i pili w domu najstarszego brata,
przyszedł posłaniec do Hioba i rzekł: „Woły orały, a oślice pasły się tuż obok.
Wtem napadli Sabejczycy, porwali je, a sługi mieczem pozabijali, ja sam
uszedłem, by ci o tym donieść”. Gdy ten jeszcze mówił, przyszedł inny i rzekł:
„Ogień Boży spadł z nieba, zapłonął wśród owiec oraz sług i pochłonął ich.
Ja sam uszedłem, by ci o tym donieść”. Gdy ten jeszcze mówił, przyszedł inny
i rzekł: „Chaldejczycy zstąpili z trzema oddziałami, napadli na wielbłądy, a sługi
ostrzem miecza zabili. Ja sam uszedłem, by ci o tym donieść”. Gdy ten jeszcze
mówił, przyszedł inny i rzekł: „Twoi synowie i córki jedli i pili wino w domu
najstarszego brata. Wtem powiał szalony wicher z pustyni, poruszył czterema
węgłami domu, zawalił go na dzieci, tak iż poumierały. Ja sam uszedłem, by
ci o tym donieść”.
Hiob wstał, rozdarł szaty, ogolił głowę, upadł na ziemię, oddał pokłon i rzekł:
„Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech
będzie imię Pańskie błogosławione!”
Pan przywrócił Hioba do dawnego stanu (…). Pan dwukrotnie powięk-
szył mu całą majętność. Miał jeszcze siedmiu synów i trzy córki. (Hi 1,13-21;
42,10.13)
– Jakie nieszczęścia spotkały Hioba?
– Jak Hiob zareagował na tragiczne wiadomości?
– Dlaczego Hiob nie miał żalu do Boga?
143
– W jaki sposób Bóg wynagrodził wierność Hioba?
K. podsumowuje:
Hiob został dotknięty ogromnym nieszczęściem. Mimo cierpienia wierzył
w sprawiedliwość Boga, dlatego potrafił powiedzieć: „Nagi wyszedłem z łona
matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech będzie imię Pańskie bło-
gosławione!” (Hi 1,21). Bóg wynagrodził Hioba za jego wierność: przywrócił
mu zdrowie, dał mu kolejne dzieci oraz pomnożył jego majątek.
Cierpienie Hioba było niezawinione, nie było karą za grzechy. Bóg na nie
zezwolił, wystawiając go na próbę, sprawdzając jego wiarę. Hiob okazał się
człowiekiem bezgranicznie ufającym Bogu. Nie rozumiał Bożych zamiarów, ale
nigdy się im nie sprzeciwił. Przyjął dobro z ręki Boga, ale przyjął również zło.

1. Ufam w dobroć Boga, przyjmuję to, co daje życie – rozmowa kierowana, śpiew
Hiob uczy nas ufności w dobroć Boga w każdej sytuacji naszego życia, za-
równo dobrej, jak i złej. Przypomina także, że Bóg zawsze chce nam pomagać.
Ważne, abyśmy pamiętali o modlitwie, dzięki której możemy zwracać się do
Niego, szczególnie w trudnych momentach naszego życia. Powinniśmy też
dziękować za dobro, które już otrzymaliśmy.
– Kiedy ufamy w dobroć Boga?
– Kiedy wątpimy w Bożą dobroć?
– Co możemy robić, kiedy ogarnia nas zwątpienie?
(modlić się, zwrócić się o wytrwałość do Boga)
Na początku katechezy mówiliśmy o porażce i sukcesie.
– Kiedy cierpienie można uczynić sukcesem?
– Dlaczego cierpienie ma sens tylko wtedy, gdy wierzymy w Boga?
Przyjęcie cierpienia wymaga od nas ogromnej wiary i wewnętrznej siły. Gdy
przyjmujemy cierpienie bez narzekania, jednoczymy się z Panem Jezusem, który
cierpiał niewinnie za grzechy ludzi. Taka bliskość z Jezusem to wielki sukces
naszego życia. Człowiek staje się wtedy szczęśliwy pomimo cierpienia.
K. może zaśpiewać z uczniami piosenkę „To mój Pan” (podręcznik).
To mój Pan wiele mi uczynił,

On moim Bogiem.
To mój Pan wiele mi uczynił,
On mnie uzdrowił.
2. Być wdzięcznym Bogu za to, co mam – opowiadanie, projekcja filmu
K. może zaprezentować uczniom film „Cyrk motyli” lub jeden z wywiadów z Nic-
kiem Vujicicem (Internet) lub opowiada o nim.
Wspaniałym przykładem przyjęcia cierpienia jest człowiek, który urodził się
bez rąk i nóg. Wydawałoby się, że jego życie, jako człowieka niepełnosprawne-
144
go, powinno być smutne i nieszczęśliwe. Jego rodzice traktowali go jak pełno-
sprawnego chłopca. Dopiero gdy poszedł do szkoły, spotkał się z nieprzyjaznym
nastawieniem ze strony kolegów. Nauczył się wielu rzeczy, które wydają się
niemożliwe dla osoby bez rąk i nóg. Jeździ na desce, pływa, gra w golfa, surfuje,
jeździ na snowboardzie, gra na perkusji, skończył studia, założył rodzinę i ma
dzieci. W pewnym momencie swojego życia zaakceptował swoją niepełno-
sprawność i postanowił wykorzystać ją dla dobra innych. Założył organizację
„Życie bez kończyn”. Wystąpił w filmie pt. „Cyrk Motyli” i prowadzi spotkania
z ludźmi w każdym wieku na całym świecie. Był także w Polsce.
Nick Vujcic dostrzegł, że jego niepełnosprawność może być atutem. Podczas
spotkania w Afryce w obronie osób niepełnosprawnych, które zostały wykluczo-
ne ze społeczeństwa, powiedział, że gdyby miał ręce i nogi nikt by go nie słuchał.
Ale właśnie to, że jest niepełnosprawny, sprawia, że ludzie bardziej słuchają
jego niż kogokolwiek innego. Widząc go, wierzą, że osoby niepełnosprawne są
wartościowe i zasługują na życie i troskę. Nick zrozumiał, że jego powołaniem
jest pomaganie innym.
Nick Vujcic powiedział kiedyś: „Mam wybór – albo być złym na Boga za to,
czego nie mam, albo być wdzięcznym za to, co mam”. „Narzekamy i nie doce-
niamy tego, co mamy. Jestem wdzięczny za moją małą stopę z dwoma palcami,
za moich rodziców i za to, że żyję”.
K. pyta:
– Co chcielibyście mieć, by osiągnąć sukces?
– Jakie macie ograniczenia?
– Za jakie niedoskonałości w waszym życiu możecie być wdzięczni Bogu?
– Jak możecie wykorzystać dla dobra innych to, co wydaje się nieszczęściem?
– Za co możecie być wdzięczni Bogu?
K. może pokazać zdjęcia „Nick Vujicic we Wrocławiu” ze strony: <https://info.
wiara.pl/gal/spis/5614724.Nick-Vujicic-we-Wroclawiu> (dostęp: 3.01.2021).
3. Moje niedoskonałości moją szansą – refleksja
K. zadaje pytania, na które każdy z uczniów stara się odpowiedzieć w swoim su-
mieniu:
Cierpienie może nas wzmocnić i przybliżyć do Boga, jeśli Mu zaufamy.
Bóg z cierpienia może wyprowadzić dobro. Hiob uczy nas, jak przyjmować
cierpienie. Pomyślcie:
– Jak przyjmuję cierpienie?
– O co proszę Boga w trudnych sytuacjach?
– Jak mogę wykorzystać swoje słabe strony dla dobra innych osób?
– Dlaczego warto dziękować Bogu za cierpienie?
– Jak reaguję na widok osób chorych i niepełnosprawnych?
– Jak mogę im pomóc?
W cierpieniu można czerpać siłę z modlitwy. Niekiedy Bóg daje uzdrowie-
nie. Czasem cierpienie innych pomaga nam wrócić do Boga. Pomyślcie, czego
145
brakuje wam do pełni szczęścia, i zastanówcie się, jak możecie ten brak wyko-
rzystać dla dobra własnego i innych.
Z ufnością zaśpiewajmy Bogu piosenkę „To mój Pan wiele mi uczynił”.
4. Zapis do zeszytu
Hiob został dotknięty ogromnym nieszczęściem. Mimo cierpienia wierzył
w sprawiedliwość Boga, dlatego potrafił powiedzieć: „Nagi wyszedłem z łona
matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech będzie imię Pańskie bło-
gosławione!” (Hi 1,21).
Postawa wobec cierpienia:
– zaufanie Bożej mądrości,
– zawierzenie cierpienia Bogu,
– przyjmowanie cierpienia z wiarą i pokorą,
– niesprzeciwianie się Bogu.
5. Praca domowa
1. Ułóż modlitwę w intencji osoby chorej lub niepełnosprawnej.
2. Napisz, jakie dobro w twoim życiu Bóg może wyprowadzić z cierpienia.
3. Pomódl się za osobę cierpiącą.
Literatura
Nick Vujicic: Moja misja? Zmieniać świat!, <https://info.wiara.pl/doc/2459826.
Nick-Vujicic-Moja-misja-Zmieniac-swiat>, dostęp: 3.01.2021.
Nick Vujicic we Wrocławiu, <https://info.wiara.pl/gal/spis/5614724.Nick-Vujicic-
-we-Wroclawiu>, dostęp: 3.01.2021.
Warto wykorzystać
Film „Cyrk motyli” lub wybrany wywiad z Nickiem Vujicicem.
146
21. Prorok na pograniczu Starego
i Nowego Testamentu. Jan Chrzciciel
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie treści ukazujących życie i misję Jana Chrzciciela.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za prowadzenie innych do
Chrystusa.
Treści
Główne wydarzenia i postaci historii zbawienia w Starym Testamencie –
sytuacja Izraela przed narodzeniem Jezusa Chrystusa (A.11).
Świadkowie wiary – biblijni i święci. Jan Chrzciciel (F.2).
Tekst biblijny: Mk 1,1-8.
Wymagania
Uczeń:
– przedstawia podstawowe wydarzenia historii zbawienia w Starym Testa-
mencie w porządku chronologicznym: sytuacja Izraela przed narodzeniem
Jezusa Chrystusa (A.11.1),
– wyjaśnia sytuację polityczną Izraela w czasie życia Chrystusa i w I wieku,
– podaje prawdę, że misją Jana Chrzciciela było przygotowanie ludzi na
przyjście Mesjasza,
– opowiada historię życia Jana Chrzciciela, który nauczał na przełomie
judaizmu i chrześcijaństwa,
– omawia działania króla Heroda (związane z życiem Jana Chrzciciela
i Jezusa),
– uzasadnia, że chrześcijaństwo ma swoje korzenie w judaizmie,
– wskazuje na różnice i podobieństwa między judaizmem a chrześcijaństwem
(wiara w Boga, etyka – przykazania Boże, Stary Testament jako słowo Boże,
nadzieja na ostateczne nadejście królestwa Bożego) (A.12.2).
Postawy
Uczeń:
– szuka bliskości Boga,
– wyraża szacunek dla ludzi o innych poglądach.
Metody, formy i techniki: planowanie spotkania, czytanie i analiza tekstu bi-

blijnego, miniwykład, kody QR, oś czasu, reklama, rozmowa kierowana,
refleksja, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, informacje oraz napisy na kartkach
o życiu Jana Chrzciciela (kody QR), slajdy (ilustracje związane z Janem
Chrzcicielem), magnesy, materiały do tworzenia plakatu (kartki A4, pisa-
ki…), slajd „Co łączy i dzieli judaizm i chrześcijaństwo?”.
147
Uwaga: K. może przed lekcją umieścić pod stolikami uczniów materiały do pracy
(kartki z kodem QR i napisami lub teksty).

1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy do Ducha Świętego.
2. Jak przygotować spotkanie? – planowanie spotkania, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i przydziela wszystkim takie samo zadanie.
Wyobraźcie sobie, że przygotowujcie spotkanie ze światowej sławy podróż-
nikiem. Możecie nadać mu imię i wymyślić, dokąd podróżował. Napiszcie
w pięciu punktach, co należy zrobić, by o jego przybyciu oraz o nim samym
dowiedziało się jak najwięcej osób. Wasze zadanie jest podobne roli do herolda,
który ogłaszał przybycie władcy.
Po ok. 4–5 minutach pracy przedstawiciele grup prezentują opracowane propo-
zycje. K. dodaje:
Podobne zadanie do tego, które wykonaliście, miał Jan Chrzciciel. Zapowia-
dał on przybycie Mesjasza. Poznamy dzisiaj najważniejsze zadania z jego misji.
K. poleca uczniom zapisanie tematu: Prorok na pograniczu Starego i Nowego
Testamentu. Jan Chrzciciel.

1. Misja Jana Chrzciciela – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać fragment Mk 1,1-8 (podręcznik):
Początek Ewangelii Jezusa Chrystusa, Syna Bożego. Jak jest napisane
u proroka Izajasza:
Oto Ja posyłam wysłańca mego przed Tobą;
on przygotuje drogę Twoją.
Głos wołającego na pustyni:
Przygotujcie drogę Panu,
prostujcie dla Niego ścieżki,
wystąpił Jan Chrzciciel na pustyni i głosił chrzest nawrócenia na odpuszcze-
nie grzechów. Ciągnęła do niego cała judzka kraina oraz wszyscy mieszkańcy
Jerozolimy i przyjmowali od niego chrzest w rzece Jordan, wyznając swoje
grzechy. Jan nosił odzienie z sierści wielbłądziej i pas skórzany około bioder,
a żywił się szarańczą i miodem leśnym. I tak głosił: „Idzie za mną mocniejszy
ode mnie, a ja nie jestem godzien, aby schyliwszy się, rozwiązać rzemyk
u Jego sandałów. Ja chrzciłem was wodą, On zaś chrzcić was będzie Duchem
Świętym”. (Mk 1,1-8)
K. pyta:
– Kto w Starym Testamencie zapowiedział Jana Chrzciciela?
– Jakimi słowami?
148
– Jakie zadanie otrzymał Jan Chrzciciel?
– Kto przychodził do niego?
– Do czego Jan wzywał ludzi?
– Czyje przyjście zapowiadał Jan Chrzciciel?
– Jakimi słowami zapowiadał przyjście Mesjasza?
K. podsumowuje:
Jan Chrzciciel to prorok, który działał na pograniczu Starego i Nowego
Testamentu. W swym nauczaniu używał słów dawnych proroków. Tak jak oni
wzywał do nawrócenia i wyjścia z niewoli grzechu oraz zapowiadał przyjście
Mesjasza. Jednocześnie odróżnia go od proroków istotna cecha: był heroldem-
-prekursorem – nie tylko prorokował, ale też ukazywał spełnienie proroctwa,
był jak gdyby jego częścią. Mówił: „Idzie za mną mocniejszy ode mnie, a ja nie
jestem godzien, aby schyliwszy się, rozwiązać rzemyk u Jego sandałów”. Jan
Chrzciciel to ostatni prorok zapowiadający przyjście Syna Bożego na ziemię.
Był kuzynem Jezusa, starszym od Niego o pół roku.
(oprac. na podst.: Bp W. Świerzawski, Św. Jan Chrzciciel)
2. Sytuacja w Judei na przełomie er – miniwykład

K. przybliża uczniom sytuację polityczną, gospodarczą i społeczną w Judei na
przełomie er.
Jan Chrzciciel żył i nauczał w czasach, gdy Judea dostała się pod panowanie
Rzymian i naród wybrany był w trudnej sytuacji gospodarczej i politycznej.
Życie mieszkańców Judei na przełomie er koncentrowało się głównie wokół
pracy na roli i handlu. Źródłem utrzymania było najczęściej rolnictwo, paster-
stwo i połów ryb. Rolnicy, chcąc uprawiać ziemię, musieli ją wcześniej oczyścić
z kamieni. Zdarzało się, że chmary szarańczy i zarazy roślin niszczyły uprawy.
Był to więc trudny czas.
Najważniejszym miastem dla Żydów była Jerozolima, w której znajdowała
się świątynia. Każdy Żyd po ukończeniu 20. roku życia miał obowiązek płacić na
jej utrzymanie. Modlitwa obowiązywała każdego mężczyznę od 13. roku życia.
Łączyła się ona z określonym rytuałem, jak np. okrycie głowy chustą modlitewną.
Dla Żydów centrum życia stanowiła rodzina. Małżeństwo było podstawowym
obowiązkiem mężczyzny, celem zaś obojga małżonków – duża liczba dzieci,
które były przyjmowane jako dar Boga.
W 63 r. przed Chrystusem Judea dostała się pod panowanie Rzymian.
Wprawdzie Rzymianie nie ingerowali zbytnio w wewnętrzne sprawy Żydów,
ale wymagali, żeby w prowincji panował spokój, by były płacone podatki i by
wysyłano rekrutów do armii. Namiastką politycznej swobody był Sanhedryn,
który mógł na przykład skazać na śmierć każdego cudzoziemca, nawet Rzymia-
nina, jeśli ten przekroczył próg świątyni przeznaczonej tylko dla Żydów. Mimo
takich przywilejów Żydzi nienawidzili Rzymian.
(oprac. na podst.: M. Grabowski, W jakich czasach i warunkach przyszło żyć Zbawicielowi?)
149
3. Życie Jana Chrzciciela – kody QR, oś czasu, praca w parach (grupach)
K. rozdaje uczniom kartki z informacjami o życiu Jana Chrzciciela (teczka pomocy)
lub prosi uczniów, aby zajrzeli pod swoje stoliki i poszukali kartek z kodem QR lub
tekstem (które przykleił tam przed lekcją). K. może przykleić po jednej kartce na dwie
lub cztery osoby, by włączyć jak najwięcej uczniów do pracy. Uczniowie, którzy mają
kartki z kodami, odkodowują je wg numeracji i czytają na głos ukrytą informację.
Pozostali sprawdzają, czy mają napis opisujący przedstawione wydarzenie. Jeśli
tak, podchodzą do tablicy, na której K. rysuje wcześniej oś czasu, i umieszczają
w odpowiednim miejscu swoją kartkę. Na środku osi czasu K. zaznacza czer-
wonym kolorem przełom er. K. może jednocześnie pokazać slajdy z ilustracjami
przedstawiającymi wydarzenia związane z Janem Chrzcicielem (teczka pomocy).
Przykładowy schemat:
1. Zachariasz i Elżbieta dowiadują się, że będą mieli dziecko.
2. Maryja odwiedza swoją krewną Elżbietę.
3. Narodzenie św. Jana Chrzciciela.
4. Rzeź niewiniątek i ocalenie św. Jana Chrzciciela.
Narodzenie Jezusa
7. Śmierć Jana Chrzciciela.
6. Jan chrzci Jezusa.
5. Jan Chrzciciel naucza na pustyni.
1. Zachariasz i Elżbieta dowiadują się, że będą mieli

dziecko
Rodzice św. Jana Chrzciciela mieszkali w Ain Karim.
Zachariasz pochodził z rodu kapłańskiego, Elżbieta była
krewną Maryi. Małżonkowie przez wiele lat nie mogli mieć
dzieci. Gdy byli w podeszłym wieku, Zachariaszowi ukazał
Kod QR nr 1 się archanioł Gabriel i zapowiedział, że zostanie ojcem,
a dziecko ma nosić imię Jan. Zachariasz nie uwierzył w to
i spotkała go za to kara – stracił mowę. Podczas ofiarowania
dziecka w świątyni i nadawania mu imienia, wbrew ówcze-
snemu zwyczajowi nakazującemu nadanie pierworodnemu
synowi imienia ojca, Zachariasz napisał na tabliczce: „Jan
jest jego imię”. W tym momencie odzyskał mowę i zaczął
Kod QR nr 2 wielbić Boga.
Ciekawostka: Ain Karim w języku hebrajskim oznacza
„źródło winnicy”. Nazwa tej miejscowości pochodzi od
źródła, przy którym, wg chrześcijańskiej tradycji, Maria
zatrzymała się w drodze do swej krewnej Elżbiety, aby
napić się wody.
150
2. Maryja odwiedza swoją krewną Elżbietę
Nawiedzenie św. Elżbiety przez Maryję to spotkanie
kobiet, które nosiły w sobie niezwykłe dzieci. W Ewangelii
wg św. Łukasza czytamy, że „gdy Elżbieta usłyszała pozdro-
wienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch
Święty napełnił Elżbietę” (Łk 1,41).
Kod QR nr 3
3. Narodzenie św. Jana Chrzciciela
W Ain Karim jest kościół pod wezwaniem św. Jana
Chrzciciela. Wewnątrz kościoła znajduje się grota, która
jest uznawana za pozostałość domu Zachariasza. Prawdo-
podobnie tutaj urodził się Jan Chrzciciel.
Kod QR nr 4
4. Rzeź niewiniątek i ocalenie św. Jana Chrzciciela
W kościele Nawiedzenia św. Elżbiety w Ain Karim
znajduje się fresk przedstawiający rzeź niewiniątek. Po
narodzinach Jezusa Herod Wielki wydał polecenie wymor-
dowania chłopców do lat dwóch mieszkających w Betlejem
i okolicy. Wśród tych dzieci był również Jan Chrzciciel.
Kod QR nr 5 Według tradycji Elżbieta, szukając ukrycia, uciekła z Janem
w góry. Niestety nie znalazła dla siebie i syna bezpiecznego
schronienia. Podobno Elżbieta, stojąc przed górą, wyszep-
tała: „Góro Pańska, przyjmij mnie wraz z dzieckiem” i nagle
góra się rozstąpiła.
5. Jan Chrzciciel naucza na pustyni
Kilka kilometrów od Ain Karim na Pustyni Judzkiej
znajduje się klasztor św. Jana na Pustyni. To tu Jan Chrzci-
ciel przebywał na pustkowiu. Ewangelista Mateusz pisze, że
„nosił odzienie z sierści wielbłądziej i pas skórzany około
bioder, a jego pokarmem była szarańcza i miód leśny”
Kod QR nr 6 (Mt 3,4). Według przepisów prawa Jan mógł nauczać po
osiągnięciu wieku 30 lat. Jan wzywał ludzi do pokuty i na-
wrócenia: „Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo Boże”.
Mimo surowego wyglądu i sposobu bycia miał ogromną
charyzmę i wielu ludzi przychodziło do niego.
Ciekawostka: Szarańcza, którą żywił się Jan Chrzciciel,
to nie były owady, lecz strąki rośliny o nazwie szarańczyn
Kod QR nr 7 strąkowy, inaczej drzewo świętojańskie. Jego owoce wy-
glądem przypominają szarańczę. W czasach św. Jana były
bardzo popularne. Spożywa się je również współcześnie.
151
6. Jan chrzci Jezusa
Jan udzielał ludziom chrztu w rzece Jordan. W judaizmie
rytualne obmycie było powszechne, jednak chrzest Jana był
czymś więcej. Jan nawoływał do pokuty i zmiany życia na
lepsze. Również Jezus poprosił go o chrzest. Początkowo
Jan sprzeciwił się temu, w końcu jednak ustąpił. Po chrzcie
Kod QR nr 8 Jezus natychmiast wyszedł z wody, co oznacza, że nie wy-
znawał grzechów tak jak inni przyjmujący chrzest – Jezus
był bez grzechu. Był to też moment objawienia, jak pisze
ewangelista Mateusz: „otworzyły się nad Nim niebiosa i uj-
rzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę (…). A głos
z nieba mówił: Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam
upodobanie” (Mt 3,16-17).
7. Śmierć Jana Chrzciciela

Ostatnie miejsce związane z Janem Chrzcicielem to for-
teca Heroda Wielkiego nosząca nazwę Macheront. Właśnie
tam Herod Antypas (syn Heroda Wielkiego, który naka-
zał rzeź niewiniątek) uwięził Jana Chrzciciela, ponieważ
Jan krytykował go za poślubienie żony brata, Herodiady.
Kod QR nr 9 W czasie uczty z okazji swoich urodzin Herod obiecał córce
Herodiady w podziękowaniu za jej taniec, że da jej wszyst-
ko, o co poprosi. Salome namówiona przez matkę zażądała
głowy Jana Chrzciciela na tacy. Jan Chrzciciel został ścięty.
Na miejsce śmierci Jana Chrzciciela wskazuje m.in. arabska
nazwa fortecy: „forteca ścięcia”.
K. uzupełnia:
Jan Chrzciciel, choć urodził się w rodzinie kapłańskiej, nie został kapłanem,
jak można było oczekiwać. Został prorokiem, podobnie jak wielcy prorocy Sta-
rego Testamentu. Był on jednak kimś więcej, wyprzedził swoje czasy. Można
powiedzieć, że był prekursorem chrześcijaństwa (prekursorem, czyli człowie-
kiem wyprzedzającym swoje czasy, zapoczątkowującym jakąś ideę). Jego osoba
łączy Stary i Nowy Testament. Jan Chrzciciel działał w stylu proroków Starego
Testamentu, ale jego celem było przygotowanie ludzi na nową rzeczywistość,
na przyjście Mesjasza.

1. Zapowiadam przyjście Jezusa – planowanie spotkania, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak na początku zajęć. K. może przydzielić wszystkim
to samo zadanie lub wyznacza różne konkretnym grupom.
152
Każdy z nas może być współczesnym Janem Chrzcicielem, który przygotuje
innych na spotkanie z Jezusem. Napiszcie 10 kroków (punktów), jak doprowa-
dzić do spotkania z Nim na niedzielnej Mszy Świętej:
P swoich kolegów, P swoją klasę,
P swoich rodziców, P najlepszą przyjaciółkę,
P najlepszego przyjaciela, P uczniów klasy III…
Po ok. 10 minutach pracy przedstawiciele grup prezentują swoje propozycje. K.
może uzupełnić:
Msza Święta jest spotkaniem z Jezusem, który przychodzi, by napełnić
wierzących swoją obecnością. Liturgia słowa obejmuje przesłanie Starego
i Nowego Testamentu. W niedzielę pierwsze z czytań jest wzięte ze Starego
Testamentu – liturgia podobnie jak Jan Chrzciciel łączy czas przed narodze-
niem Jezusa i po nim.
2. Być prorokiem dla ludzi współczesnych – reklama
K. pyta:
– Z jakim przesłaniem Jan Chrzciciel zwróciłby się do współczesnych ludzi?
Uczniowie mogą dalej pracować w grupach jak wcześniej. Ich zadaniem jest przy-
gotować reklamę do tekstu biblijnego: „Przygotujcie drogę Panu”. Grupy mają
zaprojektować grafikę i hasło.
3. Co łączy i dzieli judaizm i chrześcijaństwo? – miniwykład
K. wyjaśnia, posługując się slajdem (teczka pomocy):
Jan Chrzciciel to prorok, który łączy Stary i Nowy Testament. Wskazuje, że
korzenie chrześcijaństwa są w judaizmie. Między judaizmem i chrześcijaństwem
są podobieństwa i różnice.
Wyznawcy judaizmu Chrześcijanie

Wiara wierzą w jedynego Boga Jahwe wierzą w jedynego Boga w Trzech
w Boga Osobach
Mesjasz czekają nadal na przyjście Mesjasza Jezus jest obiecanym Mesjaszem
Zasady 10 przykazań Bożych 10 przykazań Bożych i przykazanie
moralne miłości Jezusa
Księgi Stary Testament zawiera słowo Boże Stary Testament i Nowy Testament
zawiera słowo Boże
nadzieja na ostateczne nadejście królestwa Bożego
Między wyznawcami judaizmu i chrześcijanami możliwy jest dialog mię-

dzyreligijny.
– Jak może wyglądać dialog między chrześcijaństwem a judaizmem?
– W jaki sposób możemy się w niego włączyć?
– Dlaczego powinniśmy szanować ludzi o innych poglądach?
153
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przerysowują z tablicy linię czasu wraz z informacjami o Janie Chrzci-
cielu oraz przepisują 10 kroków do spotkania z Jezusem opracowanych w grupach.
Mogą też wpisać najciekawsze hasła z utworzonych reklam.
5. Praca domowa
1. Przenieś się w wyobraźni do czasów Jana Chrzciciela i przeprowadź z nim
wywiad.
2. Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa: „Przygotujcie drogę Panu, prostujcie dla
Niego ścieżki”.
6. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz”.
Literatura
M. Grabowski, W jakich czasach i warunkach przyszło żyć Zbawicielowi?,
<https://polskatimes.pl/w-jakich-czasach-i-warunkach-przyszlo-zyc-
zbawicielowi/ar/13763533>, dostęp: 27.01.2021.
Ks. M. Rosik, Gdzie mieszkał Jan Chrzciciel? Ain Karem, <www.nowezycie.
archidiecezja.wroc.pl/index.php/2017/12/12/gdzie-mieszkal-jan-chrzciciel-
-ain-karem/>, dostęp: 27.01.2021.
Bp W. Świerzawski, Św. Jan Chrzciciel, fragment homilii z 1987 r., <http://www.
jadwizanki.pl/?wpis-patron=nasz-zalozyciel-o-sw-janie-chrzcicielu>,
dostęp: 27.01.2021.
Święty Jan Chrzciciel, <https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/06-24>, dostęp:
27.01.2021.

Język polski:
l Kształcenie literackie i kulturowe – elementy realistyczne i fantastyczne.
Odczytywanie tekstów poprzez przekład intersemiotyczny (np. rysunek,
drama).
l Tworzenie wypowiedzi – dialog, opowiadanie, opis, list, sprawozdanie
(z filmu, spektaklu, wydarzenia), podziękowanie, ogłoszenie, opis prze-
żyć wewnętrznych. Plan odtwórczy i twórczy tekstu; notatka.
154
Historia:
l Cywilizacje starożytne – cywilizacje starożytnego Wschodu (Mezopo-
tamii, Egiptu i Izraela) oraz cywilizacje starożytnej Grecji i Rzymu. Cha-
rakterystyka religii starożytnego Izraela. Różnica między politeizmem
a monoteizmem. Narodziny oraz rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa.
l II wojna światowa i jej etapy – zagłada Żydów.
l Społeczna natura człowieka – znaczenie potrzeb społecznych człowieka
(kontaktu, przynależności, uznania).
l Środki masowego przekazu – funkcje i rodzaje środków masowego
przekazu; znajdowanie w mediach wiadomości na wskazany temat.
l Wspólnoty narodowe/etniczne i Ojczyzna – przejawy postawy patrio-
tycznej młodego i dorosłego człowieka. Różne tożsamości społeczno-
-kulturowe i ich współistnienie. Przejawy antysemityzmu oraz potrzeba
przeciwstawiania się tym zjawiskom.
l Udział obywateli w życiu publicznym – społeczeństwo obywatelskie;
cnoty obywatelskie (odpowiedzialność, troska o dobro wspólne).
Geografia:
l Europa – szacunek i zrozumienie innych kultur przy zachowaniu poczu-
cia wartości dziedzictwa kulturowego własnego kraju.
Biologia:
l Układ nerwowy – sposoby radzenia sobie ze stresem.
Wychowanie fizyczne:
l Edukacja zdrowotna – czynniki, które wpływają pozytywnie i negatyw-
nie na zdrowie i samopoczucie.
l Kompetencje społeczne – właściwie zachowanie w sytuacji zwycięstwa
i porażki.
Edukacja dla bezpieczeństwa:

l Edukacja zdrowotna – współtworzenie warunków środowiskowych
i społecznych korzystnych dla zdrowia (wsparcie społeczne, komunika-
cja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji na rzecz
zdrowia itp.).
Wychowanie do życia w rodzinie:

l Rodzina – rodzinne wychowanie do miłości, prawdy, uczciwości, wy-
chowanie patriotyczne, religijne, moralne. Wartości i tradycje ważne
w rodzinie.
l Życie jako fundamentalna wartość – życie jako wartość.
155
IV
Spotkanie z Jezusem
miłosiernym

22. Stawać się nowym człowiekiem.
Przyjmowanie sakramentów
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiadomości na temat znaczenia poszczególnych
sakramentów w codzienności chrześcijanina.
– Kształtowanie postawy współpracy z łaską otrzymywaną w sakramentach.
Treści
Sakramenty – ich podział, sens i cel. Liturgia poszczególnych sakramentów
(B.3).
Tekst biblijny: 2 Kor 5,17.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia, czym jest sakrament,
– wymienia siedem sakramentów świętych,
– wyjaśnia, co to są sakramenty oraz omawia ich cel i znaczenie w życiu
chrześcijanina (B.3.1),
– wymienia znaki towarzyszące poszczególnym sakramentom,
– omawia podział sakramentów i sposób ich udzielania,
– wyjaśnia, że przyjmowanie kolejnych sakramentów umacnia i pogłębia
osobistą więź chrześcijanina z Chrystusem.
Postawy
Uczeń:
– spotyka się z Jezusem w sakramentach świętych (B.3.b),
– korzysta z dobrodziejstwa sakramentów, uznając je za pomoc Chrystusa
w prowadzeniu moralnego życia (B.3.c).
Metody, formy i techniki: analiza tekstu, prezentacja nagrania utworu, zazna-

czanie na osi życia, miniwykład z elementami prezentacji, rozmowa kiero-
wana, schematyczne przedstawienie treści, gra memory, śpiew, rachunek
sumienia, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: fragment tekstu piosenki (nagranie) ks. J. Bartczaka do
pracy w grupach, karty pracy „Sakramenty w życiu chrześcijanina” i „Sa-
kramenty – znaki łaski” dla każdego ucznia, plansze (slajdy) z elementami
schematu „Sakramenty – znaki łaski” oraz podziału sakramentów.

1. Modlitwa
K. proponuje uczniom śpiew piosenki „To mój Pan wiele mi uczynił”.
158
2. Lekarstwo na zło – analiza tekstu, prezentacja nagrania utworu,
praca w grupach
K. dzieli klasę na czteroosobowe grupy i rozdaje każdej fragment piosenki „Lekar-
stwo na zło” ks. Jakuba Bartczaka (teczka pomocy). K. może włączyć ten fragment
utworu od 0:45 do 1:44, ze strony: <https://www.youtube.com/watch?v=52SaC-
fRPSTY> (dostęp: 3.01.2021). Uczniowie w grupach odpowiadają na pytania:
– Co jest konsekwencją braku miłości?
– Co jest lekarstwem na zło?
– Przez co Duch Święty dodaje siły do dzielenia się dobrem i pięknem?
Ref. Miłość, pokój kontra cierpienie

Zadbaj o duszę i dbaj o sumienie
Dobro, prawda kontra oszustwo
Brak miłości owocuje pustką
Takie są czasy, że zło się wciąż ciska

Metoda zarybista to powiedzieć grzechom:
„Hasta la vista”, spowiedź i sakrament
Zmazuje plamę, do końca, na amen
Prawda jest jasna: grzech to dramat
Powiedz mu „nara” lub się postaraj
Zawsze na luzaku, nigdy na ugiętych
Zobacz, Duch Święty przez sakramenty
Poda ci rękę, poznaj co święte
Byś miał siłę dawać co piękne
Z serca bliskim, ogólnie wszystkim
Zrób te czystki w swoim wnętrzu
W swojej duszy. Trzeba się ruszyć, bądź
Całkiem wolny, przestań zgredzić
Człowieku, idź wreszcie do spowiedzi
Odśwież to dobro co w tobie siedzi
(Lekarstwo na zło, www.genius.com)
K. podsumowuje:
Lekarstwem na brak miłości i zło są sakramenty. Jeżeli życie porównamy do
wędrowania drogą, to chrzest jest pierwszym krokiem, który daje nam nowe życie
i zaczyna nas prowadzić w kierunku nieba. Niestety, „zło się wciąż ciska” i w miarę
jak wędrujemy, droga zarasta. Wtedy następnym krokiem powinien być sakra-
ment pokuty, który pomaga wyciąć ciernie zarastające drogę i „zmazuje plamę do
końca, na amen”. Bierzmowanie oraz Komunia Święta pozwalają drogę oczyścić
ogniem miłości – „Duch Święty poda ci rękę” i możesz poznać, co jest święte.
Wokół nas są jednak ludzie, którzy nie przystępują do sakramentów. Są też
tacy, którzy do nich przystępują, ale mają wrażenie, że w ich życiu nic się nie
159
zmienia. Są i tacy, którzy doświadczają łaski Bożej w sakramentach i są przeko-
nani, że życie dzięki tej łasce nabiera zupełnie innej jakości. Dziś zastanowimy
się, dlaczego sakramentów jest aż siedem, i co robić, by łaska Boża w nich
obecna przemieniała nasze życie.
K. poleca zapisać temat: Stawać się nowym człowiekiem. Przyjmowanie sakra-
mentów.
1. Sakramenty na osi życia – zaznaczanie na osi życia, praca w parach

K. rozdaje uczniom karty pracy z narysowaną osią życia (teczka pomocy). Ucznio-
wie, konsultując się w parach, zaznaczają na niej punktem lub klamrą czas przy-
stępowania do określonego sakramentu. Pracują maks. półtorej min.
Liczby na osi przedstawiają lata życia. Zaznacz na osi punktem lub klamrą
(możesz to zrobić różnymi kolorami) ten moment życia lub okres, w którym
przyjmujemy poszczególne sakramenty.
Sakramenty w życiu chrześcijanina
chrzest
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Eucharystia
chrzest namaszczenie chorych

bierzmowanie kapłaństwo
Eucharystia małżeństwo
pokuta i pojednanie
Po wykonaniu zadania wybrani uczniowie prezentują swoją pracę na forum klasy,
a chętny uczeń rysuje na tablicy przykładowy schemat. K. podsumowuje i uzupełnia:
Sakramenty otrzymujemy na różnych etapach naszego życia duchowego.
Chrzest, który przyjmujemy jako pierwszy, najczęściej w wieku niemowlęcym,
otwiera drogę do pozostałych sakramentów. Bierzmowanie zazwyczaj otrzymu-
jemy pod koniec szkoły podstawowej, a więc w wieku kilkunastu lat. Eucharystię
przyjmujemy od momentu pierwszej Komunii Świętej, czyli od 8–9 roku życia
aż do śmierci. Dlatego wskazująca ją klamra zajmuje prawie całą linię życia.
Podobnie jest z sakramentem pokuty i pojednania, do którego po raz pierwszy
przystępujemy przed pierwszą Komunią Świętą i możemy klękać przed kratkami
konfesjonału przez całe życie. Namaszczenie chorych udzielane jest w ciężkiej
chorobie i może to nastąpić kilkakrotnie w ciągu naszego życia. Do kapłaństwa
160
Kościół dopuszcza mężczyzn, którzy ukończyli 25 lat, natomiast małżeństwo
mężczyzna i kobieta mogą zawrzeć po ukończeniu 18 roku życia.
Uczniowie zaznaczają na swoich wykresach czas przystępowania do sakramentów
kapłaństwa i małżeństwa.
2. Podział sakramentów – miniwykład z elementami prezentacji
K. wyjaśnia:
„Sakramenty obejmują wszystkie etapy i wszystkie ważne momenty życia
chrześcijanina: sprawiają narodzenie i rozwój chrześcijańskiego życia wiary,
uzdrowienie i dar posłania” (KKK 1210). Z uwagi na to rozróżnienie dzielimy
je na trzy grupy.
K. umieszcza na tablicy bądź wyświetla w formie slajdu podział sakramentów
(teczka pomocy) i kontynuuje:
Chrzest, bierzmowanie i Eucharystia są sakramentami wtajemniczenia
chrześcijańskiego, gdyż otwierają nam dostęp do Bożej łaski i umacniają ją
w nas. Sakrament pokuty oraz namaszczenie chorych przywracają stan łaski
uświęcającej i przynoszą zdrowie duchowe, a w przypadku namaszczenia chorych
czasem także zdrowie fizyczne. Nazywamy je więc sakramentami uzdrowienia.
Kapłaństwo i małżeństwo są związane z powołaniem człowieka i jego posłaniem
do wspólnoty, dlatego określa się je mianem sakramentów w służbie wspólnoty.
SAKRAMENTY
wtajemniczenia sakramenty w służbie

chrześcijańskiego uzdrowienia wspólnoty
 chrzest  pokuta i pojednanie  kapłaństwo

 bierzmowanie  namaszczenie chorych  małżeństwo
 Eucharystia
3. Znaki niewidzialnej łaski – rozmowa kierowana, schematyczne

K. wyjaśnia:
Sakramenty towarzyszą nam w różnych momentach naszego życia i różnych
okolicznościach. Czym one są? Jedna z definicji mówi, że są to widzialne znaki
niewidzialnej łaski Bożej.
– Jakie znacie znaki?
– Jaką pełnią funkcję?
Mamy znaki drogowe, interpunkcyjne, dymne, świetlne itd. Są one pew-
nym ustalonym elementem rzeczywistości, który wywołuje określone reakcje
161
u odbiorcy. Na przykład jeśli widzimy kropkę na końcu ciągu wyrazów, wiemy,
że oznacza ona koniec zdania; jeśli kierowca widzi znak „ostry zakręt”, wie,
że powinien zwolnić i zwiększyć swoją uwagę, żeby nie doszło do wypadku…
Również znaki sakramentalne wskazują na pewną rzeczywistość niewidoczną
ludzkim okiem, na rzeczywistość duchową i powinny wywołać w nas właściwą
reakcję.
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika fragment Youcatu,
s. 105. Następnie uczniowie ponownie czytają go w ciszy:
„Sakramenty są ustanowionymi przez Chrystusa widzialnymi, świętymi zna-
kami niewidzialnej rzeczywistości, w których chrześcijanie mogą doświadczyć
uzdrawiającej, przebaczającej, posilającej, wzmacniającej i uzdalniającej do
miłości obecności Boga, bo w nich działa łaska Boża”.
K. rozdaje uczniom karty pracy „Sakramenty – znaki łaski” (teczka pomocy) oraz
umieszcza na tablicy plansze (lub pokazuje slajdy – teczka pomocy) z poszcze-
gólnymi elementami schematu z karty pracy (jak dalej) i w miarę, jak uczniowie
odpowiadają na pytania, umieszcza na planszach opisy i omawia je.
K. pyta:
– Co to są sakramenty?
– Kto je ustanowił?
– Kto udziela sakramentów?
– Co kryje się pod sakramentalnymi znakami? (obecność, łaska Boga)
SAKRAMENTY – ZNAKI ŁASKI
ustanawia udziela
sakramenty sakramentów
i powierza je i określa warunki
Kościołowi ich sprawowania
otrzymuje
życie Boże
K. uzupełnia:
Zadanie przekazywania swoich słów i znaków Jezus powierzył apostołom,
a oni swoim następcom: biskupom i ich pomocnikom – prezbiterom. Kościół
czuwa więc nad ich sprawowaniem i reguluje niektóre kwestie z nimi związane
(np. wiek, który powinna osiągnąć osoba przyjmująca sakrament), a najczęściej
udzielają ich duchowni.
162
W każdym sakramencie mamy dwa elementy: to, co niewidzialne – łaskę
Bożą, i to, co widzialne, czyli znaki (słowa, symbole, gesty) oraz inne konieczne
elementy, jak wino i chleb w Eucharystii, bez których nie można sprawować
tego sakramentu.
Co to jest łaska Boża działająca w sakramencie? Wiemy, że gdy Pan Jezus
umarł za nas na krzyżu, z Jego boku wypłynęły krew i woda. To z nich wzięły
początek sakramenty. W ten sposób wyrażamy prawdę, że wszystkie one są
zakorzenione w męce i śmierci Chrystusa na krzyżu. To moment, w którym
Pan Jezus wysłużył nam łaskę i ze względu na który Bóg nam tej łaski udziela.
Gdy przyjmujemy sakramenty, otwierając się na Bożą obecność w naszym życiu,
stajemy się nowym stworzeniem w Chrystusie.
Uczniowie czytają z podręcznika fragment biblijny:
„Jeżeli więc ktoś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To, co
dawne, minęło, a oto wszystko stało się nowe”. (2 Kor 5,17)
Uczniowie przepisują teksty z plansz w puste „okienka” na kartach pracy i wklejają
karty pracy do zeszytu.
1. Znaki bliskości Boga – gra memory, prezentacja multimedialna,

praca w grupach
K. wyjaśnia:
Każdy sakrament ukazuje nam inny dar Boga, inne działanie. Pod znakami
kryje się cudowne działanie Pana Boga w naszym sercu i w naszym życiu. Po-
szukamy takich elementów, które nazywamy istotnymi elementami sakramentu
– bez nich sakrament nie może zaistnieć, nie będzie skuteczny.
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. Każda z nich otrzymuje jeden zestaw
kart do gry memory „Znaki bliskości Boga” (po 14 kart – teczka pomocy). Ucznio-
wie w grupach układają karty napisami lub zdjęciami w dół. Zadaniem uczestników
gry jest dopasowanie do zdjęć znaków (zestaw 1) lub formuł sakramentalnych
(zestaw 2) poszczególnych sakramentów.
Uczestnik gry odkrywa 2 karty. Jeśli do siebie pasują, odkłada je i odkrywa ko-
lejną parę. Jeśli karty nie pasują do siebie – odkłada je napisem w dół i kolejka
przechodzi na następnego uczestnika. Gdy grupy odkryją wszystkie karty, układają
zdjęcia sakramentów z pasującymi do nich tekstami. Gdy wszyscy skończą, K. mówi
głośno nazwę sakramentu, wyznaczona przez niego grupa podaje gest, a kolejna
czyta formułę. W miarę pojawiania się odpowiedzi K. wyświetla slajdy z kolejnymi
okienkami tabeli (teczka pomocy):
163
SAKRAMENT Gest związa- Formuła sakramentalna
ny z formułą
Chrzest polanie głowy „N. ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha
wodą Świętego. Amen”.
Bierzmowanie namaszczenie „N. przyjmij znamię Daru Ducha Świętego”.

czoła olejem
krzyżma
Eucharystia ukazanie „Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: to jest bowiem

chleba i wina Ciało moje (…). Bierzcie i pijcie z niego wszyscy,
to jest bowiem kielich Krwi mojej (…)”.
Pokuta znak krzyża „Bóg, Ojciec miłosierdzia, który pojednał świat ze

nad peniten- sobą przez śmierć i zmartwychwstanie swojego Syna
tem i zesłał Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów,
niech ci udzieli przebaczenia i pokoju przez posługę
Kościoła. I ja odpuszczam tobie grzechy w imię Ojca
i Syna, i Ducha Świętego”.
Namaszczenie namaszczenie „Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim
chorych olejem głowy nieskończonym miłosierdziu wspomoże ciebie łaską
i dłoni Ducha Świętego”.
„Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi
i łaskawie podźwignie”.
Kapłaństwo wzniesienie „Prosimy Cię, Ojcze wszechmogący, daj tym swoim

rąk podczas sługom godność prezbiteratu; odnów w ich sercach
modlitwy Ducha świętości; niech wiernie pełnią przyjęty od
święceń Ciebie, Boże, urząd posługiwania kapłańskiego dru-
giego stopnia i przykładem swojego życia pociągają
innych do poprawy obyczajów”.
Małżeństwo przewiązanie „Ja, N., biorę ciebie N. za męża (żonę), i ślubuję ci

stułą prawych miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że cię
dłoni narze- nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż Panie
czonych Boże wszechmogący w Trójcy Jedyny i wszyscy
święci”.
164
K. podsumowuje:
Sakramenty obejmują wszystkie sfery życia człowieka. Liczba siedem jest
symboliczna i oznacza pełnię łask, które otrzymujemy w sakramentach. Przez
chrzest człowiek staje się dzieckiem Bożym; przez bierzmowanie zostaje umoc-
niony Duchem Świętym; przez spowiedź jedna się z Bogiem i Kościołem; przez
Eucharystię umacnia w sobie miłość do Chrystusa i bliźnich; przez sakrament
małżeństwa lub święceń staje się sługą tej miłości we wspólnocie Kościoła,
a małżonkowie także w małżeństwie; przez namaszczenie chorych otrzymuje
nadzieję i siłę do walki z chorobą (por. Youcat, p. 173).
2. Chcemy więcej Twej łaski – śpiew
K. wyjaśnia:
W każdym ze znaków sakramentalnych dostajemy łaskę – pomoc, której
właśnie w danej sytuacji potrzebujemy. Dla nikogo jej nie zabraknie i jest
dostępna w każdej chwili – wystarczy jej chcieć, modlić się o nią i… sięgać po
nią w sakramentach.
Uczniowie szukają w podręczniku piosenki „Boże, Twa łaska”, następnie K. uczy
melodii i śpiewa wspólnie z uczniami:
Boże, Twa łaska nad nami jest, D A G
Twoja miłość przychodzi wciąż. D A G
Działasz w mocy pośród nas, Em G A
przenikasz serca, gładzisz grzech. E G D G A
My chcemy więcej Ciebie, więcej łaski Twej. ADAG

Pragniemy więcej mocy, więcej miłości Twojej. ADAG
3. Mój udział w życiu sakramentalnym – rachunek sumienia
K. wycisza klasę i stawia pytania do refleksji:
– Jak często pragniesz, aby Pan Bóg był obecny w twoim sercu?
– Co możesz zrobić, by działał w twoim życiu?
– W jakich znakach doświadczasz Jego bliskości?
– Jak rozwijasz dar dziecięctwa Bożego otrzymany na chrzcie?
– Jak często przystępujesz do sakramentu pokuty i Komunii Świętej?
– Jak się do nich przygotowujesz?
– Co możesz zrobić, by przyjmowane przez ciebie sakramenty przynosiły
owoce?
Poproś Ducha Świętego o pomoc w dobrym przygotowaniu do przyjęcia
sakramentu bierzmowania.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają uzupełnione karty pracy „Sakramenty w życiu chrześcijanina”
i „Sakramenty – znaki łaski” oraz piszą notatkę:
Sakramenty są nam dane po to, byśmy na różnych etapach naszego życia
165
doświadczali umocnienia Bożą łaską i w ten sposób pogłębiali więź z Chrystu-
sem. Każdy z nich odgrywa ważną rolę w życiu przyjmującej go osoby.
5. Praca domowa
1. Napisz pięć argumentów, dlaczego warto systematycznie przystępować
do spowiedzi i Komunii.
2. Wyjaśnij, dlaczego po przyjęciu sakramentu pokuty i pojednania następ-
nym etapem powinno być przyjęcie Eucharystii.
3. Wieczorem pomódl się, by przystępowanie do sakramentów przybliżało
cię do Pana Jezusa.
6. Modlitwa
Na zakończenie K. zaprasza do śpiewu pieśni „Boże, Twa łaska”.
Literatura
Ks. J. Bartczak, Lekarstwo na zło, <http://genius.com/Ks-jakub-bartczak-lekar-
stwo-na-zo-lyrics>, dostęp: 3.01.2021.
M. Maliński, Siedem twoich wtajemniczeń, Poznań 1997.
M. Olszewski, Sakramenty na drodze do nieba, cz. 1, <https://www.youtube.
com/watch?v=zkI7DmmC3ZE>, dostęp: 3.01.2021.
Papież Franciszek, [Jakże pięknie jest…], Orędzie na XXXI Światowy Dzień
Młodzieży 2016 r., <http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/messages/
youth/documents/papa-francesco_20150815_messaggio-giovani_2016.
html>, dostęp: 18.09.2019
Sakramenty, <http://liturgiaecclesiae.pl.tl/Sakramenty.htm>, dostęp: 3.01.2021.
Warto wykorzystać:
Ks. J. Bartczak, Lekarstwo na zło (2:11), <https://www.youtube.com/wat-
ch?v=52SaCfRPSTY>, dostęp 3.01.2021.
166
23. Zaginął, a odnalazł się. sakrament
pokuty i pojednania
Cele katechetyczne
– Pogłębienie i poszerzenie wiedzy na temat znaczenia sakramentu pokuty
i pojednania.
– Kształtowanie potrzeby nieustannego nawracania się i wyznawania
grzechów w sakramencie pokuty i pojednania.
Treści
Liturgia poszczególnych sakramentów (B.3) – sakrament pokuty i pojednania.
Sens i skutki sakramentu pokuty i pojednania (B.7).
Tekst biblijny: Łk 15,11-24.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia, czym jest sakrament pokuty (B.7.1),
– podaje przebieg sakramentu pokuty (B.7.2),
– przytacza i interpretuje wybrane teksty biblijne, liturgiczne oraz nauczania
Kościoła na temat sakramentu pokuty i pojednania (B.3.2),
– opisuje warunki dobrze przeżytego sakramentu pokuty i pojednania (B.7.3),
– podaje skutki sakramentu w życiu indywidualnym i wspólnotowym (B.7.4),
– uzasadnia potrzebę regularnego przystępowania do sakramentu pokuty
(B.7.6),
– omawia rolę sakramentu pokuty i pojednania w życiu moralnym chrze-
ścijanina (B.7.5),
– wyjaśnia pojęcie miłosierdzia Bożego, wiążąc je ze sprawiedliwością i po-
wołując się na przypowieść o miłosiernym ojcu (A.13.13),
– wyjaśnia, jaki związek zachodzi między sakramentem pokuty i pojednania
a Eucharystią (B.6.4).
Postawy:
Uczeń:
– wierzy w zbawczą obecność Chrystusa w sakramentach świętych (B.3.a),
– wierzy w obecność Boga miłosiernego przebaczającego grzechy w sakra-
mencie pokuty (B.7.a),
– dobrze przygotowuje się do sakramentu pokuty (B.7.b),
– z wiarą i regularnie przystępuje do sakramentu pokuty i pojednania (B.7.c),
– wypełnia pokutę i podejmuje zadośćuczynienie (B.7.d).
Metody, formy i techniki: analiza obrazu, czytanie z podziałem na role, analiza

tekstu, rozmowa kierowana, prezentacja ilustracji, praca z tekstem liturgicz-
nym, rozsypanka wyrazowa, rachunek sumienia, śpiew, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia lub slajdy (obraz Rembrandta „Powrót syna mar-
notrawnego”, konfesjonał), rozsypanka wyrazowa.
167
1. Modlitwa
Zwróćmy się do najlepszego Ojca słowami modlitwy, której nauczył nas
Jezus Chrystus: Ojcze nasz…
2. „Powrót syna marnotrawnego” – analiza obrazu
K. umieszcza na tablicy zdjęcie obrazu Rembrandta „Powrót syna
marnotrawnego” bądź pokazuje slajd (teczka pomocy) i pyta:
– W jakiej tonacji kolorystycznej jest obraz?
– Która część obrazu jest najjaśniejsza?
– Co może wyrażać postawa klęczącego człowieka?
– Co może wyrażać gest starszego człowieka?
– Jaką scenę biblijną przedstawia ten obraz?
K. wyjaśnia:
Obraz Rembrandta „Powrót syna marnotrawnego” jest namalowany
w ciemnej, ale ciepłej tonacji. Malarz użył dużo barwy szarej i brązowej, choć
na pierwszym planie dominują kolory jasne: żółte i czerwone. Światło pada na
główne postacie: starszego mężczyznę, który obejmuje klęczącego przed nim
ubogo ubranego młodego człowieka. Starszy to ojciec, a młodszy to powracający
syn marnotrawny. Ojciec wita syna wzruszony i szczęśliwy. Syn klęczy u stóp
ojca, co ma oznaczać jego bezradność, skruchę i prośbę o wybaczenie. Światło
padające na główne postacie budzi radość i nadzieję. Tonący w mroku drugi plan
przypomina zło, nienawiść i smutek, które kiedyś przeżywał syn. Obraz niesie
przesłanie, że wszystkie popełnione grzechy Bóg nam wybaczy, jeśli będziemy
za nie gorąco żałować.
(oprac. na podst.: Powrót syna marnotrawnego – Rembrandt, magazynsztuki.pl)
Dziś powiemy sobie o szansie powrotu do Boga, którą ma każdy z nas. Po

zagubieniu się na drogach grzechu możemy odnaleźć miłość Boga w sakramen-
cie pokuty i pojednania.
K. poleca uczniom zapisać temat: Zaginął, a odnalazł się. Sakrament pokuty
i pojednania.

1. Przypowieść o miłosiernym ojcu – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu
K. wybiera 4 uczniów do czytania przypowieści o miłosiernym ojcu z podziałem
na role: narrator, ojciec, syn młodszy, syn starszy. Pozostali uczniowie śledzą tekst
w podręczniku.
Przypomnimy teraz przypowieść, która stała się dla Rembrandta inspiracją
do namalowania obrazu.
Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: „Ojcze,
daj mi część własności, która na mnie przypada”. Podzielił więc majątek między
168
nich. Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie
strony i tam roztrwonił swoją własność, żyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko
wydał, nastał ciężki głód w owej krainie, i on sam zaczął cierpieć niedosta-
tek. Poszedł i przystał na służbę do jednego z obywateli owej krainy, a ten
posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. Pragnął on napełnić swój żołądek
strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. Wtedy zasta-
nowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba,
a ja tu przymieram głodem. Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu:
Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu i względem ciebie; już nie jestem godzien
nazywać się twoim synem: uczyń mnie choćby jednym z twoich najemników.
Zabrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go
jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na
szyję i ucałował go. A syn rzekł do niego: „Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Niebu
i wobec ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem”. Lecz ojciec
powiedział do swoich sług: „Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go;
dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone
cielę i zabijcie: będziemy ucztować i weselić się, ponieważ ten mój syn był
umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się”. I zaczęli się weselić. (Łk 15,11-24)
K. pyta:
– O co młodszy syn poprosił ojca?
– Co młodszy syn zrobił z majątkiem?
– W jakiej sytuacji zdecydował się wrócić do domu?
– Jak zachował się ojciec, gdy zobaczył syna na drodze?
– W jaki sposób okazał radość z powrotu syna?
K. wyjaśnia:
Młodszy syn, żądając części majątku, nie zastanawiał się, jak bardzo zranił
swojego ojca. Gdy stracił majątek i zaczął cierpieć głód, pracował jako świ-
niopas. To była bardzo upokarzająca praca. Na dodatek zarabiał tak mało, że
nie mógł nawet zaspokoić głodu. Dlatego podbierał jedzenie świniom. Wtedy
zastanowił się nad swoim życiem. Przypomniał sobie dostatek w domu ojca
i zapragnął do niego wrócić. Zrozumiał popełnione zło. Postanowił się zmienić
i wrócił do domu.
Ojciec musiał oczekiwać syna, skoro zobaczył go już na drodze. O nic nie
pytał, nie miał pretensji, lecz rzucił mu się na szyję i ucałował go. Pierścień,
sandały i najlepsza szata, które mu podarował, były symbolem tego, że przy-
wrócił mu godność synowską. Uczta zaś była wyrazem radości z jego powrotu.
– W jakich sytuacjach jesteśmy podobni do syna marnotrawnego?
– Kiedy Bóg przyjmuje nas jak miłosierny ojciec z przypowieści?
K. podsumowuje:
Ojciec symbolizuje Boga, a syn człowieka, który odchodzi od Boga przez
grzech. Bóg kocha każdego i jak ojciec z przypowieści cierpliwie czeka, aż
człowiek zrozumie swój błąd i zechce do Niego wrócić. Nie robi nam wyrzutów
z powodu naszych grzechów i bardzo się cieszy z naszego powrotu.
169
Kiedy spotykamy się z Bożym miłosierdziem podczas rozgrzeszenia, czujemy
radość i ulgę. Możemy zacząć życie od nowa, z czystym sercem.
2. Sakrament pokuty – rozmowa kierowana, prezentacja ilustracji, praca
z tekstem liturgicznym
K. umieszcza na tablicy ilustrację przedstawiającą konfesjonał (slajd – teczka
pomocy).
Tak jak młodszy syn wielokrotnie w naszym życiu wybieramy własną drogę
i przez grzech odchodzimy od Boga Ojca. On jednak zawsze na nas czeka
i wybiega nam naprzeciw. Jest takie ważne miejsce, w którym na grzesznika
czeka miłosierny Ojciec.
K. pyta:
– Jak nazywamy miejsce, w którym się spowiadamy?
– Przed kim wyznajemy nasze grzechy podczas
spowiedzi?
– Kto wypowiada słowa rozgrzeszenia?
– Co robi kapłan, gdy podczas spowiedzi wyzna-
my nasze grzechy?
Miejscem specjalnie wydzielonym do słuchania spowiedzi jest konfesjo-
nał, w którym Bóg pragnie się z nami spotykać, abyśmy mogli doświadczać
Jego nieskończonej miłości. Słowo „konfesjonał” pochodzi od łac. confessio,
co oznacza „wyznanie”. W konfesjonale wyznajemy nasze grzechy, wyrażamy
żal z powodu wyrządzonego zła i zostajemy przygarnięci przez miłosiernego
Ojca. Konfesjonał to symbol Bożego miłosierdzia.
(oprac. na podst.: S. Hołodok, Kościół i jego wyposażenie)
W sakramencie pokuty i pojednania człowiek spotyka się z Bogiem. Potrzeb-

ny jest jednak kapłan, wobec którego przyznamy się do winy. Kapłani otrzymali
od Jezusa władzę odpuszczania grzechów jako następcy apostołów, do których
po swoim zmartwychwstaniu Jezus powiedział:
„Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczo-
ne, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane”. (J 20,22b-23)
Kapłan podczas spowiedzi udziela wskazówek i rad, w jaki sposób możemy na-
prawić wyrządzone zło, oraz zachęca do żalu za grzechy. Następnie daje pokutę,
abyśmy mogli zadośćuczynić za popełnione zło. Po wyznaczeniu pokuty kapłan
wyciąga nad spowiadającym się prawą dłoń i wypowiada słowa rozgrzeszenia.
K. prosi jednego z uczniów o odczytanie z podręcznika słów rozgrzeszenia:
„Bóg Ojciec Miłosierdzia, który pojednał świat ze sobą przez śmierć i zmar-
twychwstanie swojego Syna i zesłał Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów,
niech Ci udzieli przebaczenia i pokoju przez posługę Kościoła. I ja odpuszczam
Tobie grzechy w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.
K. pyta:
– Co otrzymujemy od Boga przez posługę Kościoła?
– W czyje imię otrzymujemy odpuszczenie grzechów?
170
K. uzupełnia:
Wyciągnięta dłoń spowiednika podczas rozgrzeszenia symbolizuje uzdro-
wienie naszej duszy z choroby grzechu. W tym momencie działa Duch Święty.
Odzyskujemy utraconą łaskę Bożą. Znak krzyża, który czyni kapłan, to błogo-
sławieństwo, abyśmy mogli wytrwać, przemienieni łaską nawrócenia.
Każdy kapłan jest zobowiązany do zachowania tajemnicy spowiedzi, której
nigdy nie może złamać. Nie może nikomu powiedzieć tego, co od nas usłyszał,
nawet gdyby grożono mu śmiercią.
3. Gesty i słowa penitenta – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie słowa wypowiadamy i jakie gesty wykonujemy po wyznaniu grze-
chów podczas spowiedzi?
– O co prosimy Boga, mówiąc: „Boże, bądź miłościw mnie grzesznemu”?
– Co oznacza gest bicia się w piersi?
Gest bicia się w piersi wykonywany przed otrzymaniem rozgrzeszenia w cza-
sie spowiedzi to ten sam gest, który wykonujemy podczas spowiedzi powszechnej,
na początku Mszy Świętej. W obu sytuacjach oznacza on dokładnie to samo:
uznanie swojej grzeszności, żal i skruchę. Po znaku krzyża, który czyni nad
nami spowiednik, żegnamy się, potwierdzając, że przyjmujemy rozgrzeszenie.
Odchodząc do konfesjonału możemy ucałować stułę, która zwykle jest widoczna
na zewnątrz konfesjonału. Jest to wyraz pokory i wdzięczności dla Boga, który
kolejny raz okazał nam miłosierdzie.

1. Owoce sakramentu pokuty i pojednania – rozsypanka wyrazowa,
praca w grupach
K. dzieli klasę na 6 grup i każdej daje kopertę, w której znajduje się napisany na
małych karteczkach (na każdej 1 wyraz) jeden ze skutków sakramentu pokuty, na
podstawie tekstu KKK 1496 (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest prawidłowo
ułożyć zdanie dotyczące przydzielonego im skutku spowiedzi. Po zakończeniu pracy
poszczególne grupy odczytują swoje zdania. Wybrany uczeń zapisuje je na tablicy.
– Co dokonuje się w nas, gdy przyjmiemy sakrament pokuty i pojednania?
Owoce duchowe sakramentu pokuty:
Grupa 1 Pojednanie z Bogiem i z Kościołem
Grupa 2 Odzyskanie łaski uświęcającej i uczynkowej
Grupa 3 Darowanie kary wiecznej
Grupa 4 Częściowe darowanie kar doczesnych
Grupa 5 Pokój sumienia oraz pociecha duchowa
Grupa 6 Wzrost sił do walki ze złem
171
K. dodaje:
Nawet jeśli pojawi się w naszym sercu niepokój czy strach przed spowiedzią,
warto je pokonać i klęknąć przed kratkami konfesjonału. Na każdego z nas czeka
tam Bóg, jak miłosierny ojciec na marnotrawnego syna. Kolejnym krokiem po
sakramencie pokuty jest Eucharystia, w której uobecnia się ofiara Pana Jezusa,
abyśmy mogli otrzymywać Bożą łaskę. Komunia Święta jest zadatkiem życia
wiecznego, bo już tu na ziemi jesteśmy tak blisko Boga, jak tylko to możliwe.
Komunia Święta ma moc gładzić grzechy powszednie, daje nam siłę do dobrego
życia. Jest ona duchowym pokarmem, którym sam Chrystus karmi swój Kościół.
2. Wracam do Ojca – rozmowa kierowana, rachunek sumienia
Każdego dnia zabiegamy o to, aby dobrze wyglądać na zewnątrz.
– Co możemy zrobić dla swojej duszy?
– Jak często powinniśmy przystępować do sakramentu pokuty?
Ojciec Pio zapraszał wszystkich wierzących do spowiedzi przynajmniej raz
w tygodniu, mówiąc: „Nawet jeśli pokój był zamknięty, po upływie tygodnia ko-
nieczne jest jego odkurzenie”. Warto korzystać z tego sakramentu przynajmniej
raz na miesiąc, aby w ten sposób kształtować swoje sumienie. Systematyczna
spowiedź pomaga nam wytrwać w dobru oraz unikać okazji do grzechu.
K. poleca uczniom wyciszyć się, następnie stawia pytania do rachunku sumienia.
Bóg Ojciec czeka na każdego z nas.
– Kiedy ostatni raz byłeś/byłaś u spowiedzi?
– Czy pragniesz wrócić do Ojca, który na ciebie czeka?
– Za co chcesz przeprosić Boga?
Powiedz to Bogu w ciszy…
– Co cię powstrzymuje przed spotkaniem z Nim?
Pamiętaj, w każdej chwili swego życia możesz powrócić do Ojca, który na
ciebie czeka…
3. Zacznij od nowa – śpiew
K. może uczniów nauczyć piosenki „Zacznij od nowa”.
Może daleko jesteś od Niego, C Am Dm G
może zgubiłeś ścieżki Jego ślad.
Może w samotną ruszyłeś drogę
i nie wiesz, że Bóg ciebie zna.
Nie martw się – Bóg ciebie kocha,

On zawsze z tobą jest.
Podnieś swój zmęczony wzrok
i popatrz przed siebie.
Zacznij od nowa, zacznij jeszcze raz.
172
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy „Owoce duchowe sakramentu pokuty” oraz
J 20,22b-23.
5. Praca domowa
1. Ułóż i zapisz w zeszycie modlitwę w intencji spowiedników, aby z mądro-
ścią służyli Bogu i ludziom.
2. Pomódl się za osobę, która boi się przystąpić do sakramentu pokuty
i pojednania.
6. Modlitwa
K. czyta modlitwę św. siostry Faustyny:
„Dzięki Ci, Panie, za spowiedź świętą,
za to źródło wielkiego miłosierdzia, które jest niewyczerpane,
za tę krynicę łask niepojętą, w której dusze bieleją grzechem zmazane”.
(Dzienniczek, 1286)
Literatura
S. Hołodok, Kościół i jego wyposażenie, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/
TA/TAL/symbolika14.html>, dostęp: 3.01.2021.
W. Pikor, Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury, Kielce 2011.
Powrót syna marnotrawnego – Rembrandt, <http://www.magazynsztuki.pl/po-
wrot-syna-marnotrawnego-rembrandt/>, dostęp: 3.01.2021.
A. Radecki, Jak się spowiadać? Vademecum penitenta, <http://www.opoka.org.
pl/biblioteka/T/TA/TAP/jak_spowiadac_06.html>, dostęp: 3.01.2021.
Sakrament Pokuty, <http://www.milosierdzie-boze.info/a90-Milosierdzie_Bo-
ze_w_Skramentach_Pokuty_i_Eucharystii.html>, dostęp: 3.01.2021.
Święta s. M. Faustyna Kowalska, Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej,
Warszawa 2011, s. 443.
173
24. Podszedł i opatrzył mu rany. sakrament
namaszczenia chorych
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat istoty sakramentu namaszczenia
chorych.
– Uwrażliwianie na niesienie pomocy osobie cierpiącej.
Treści
Znaczenie i skutki sakramentu namaszczenia chorych (B.8).
Człowiek wobec trudnych sytuacji życiowych: cierpienie, choroba i śmierć
(C.1).
Tekst biblijny: Łk 10,30-37; Jk 5,14-15.
Wymagania
Uczeń:
– opowiada przypowieść o miłosiernym Samarytaninie,
– wyjaśnia, czym jest sakrament namaszczenia chorych (B.8.1),
– omawia wybrane teksty biblijne, liturgiczne oraz nauczania Kościoła,
odnoszące się do tego sakramentu (B.3.2),
– omawia znaczenie i skutki sakramentu namaszczenia chorych jako daru
i pomocy w przeżywaniu cierpienia (B.8.2),
– omawia tajemnicę cierpienia i chrześcijańskie podejście do choroby
i śmierci (A.13.14),
– wylicza sytuacje, w których osoba przyjmuje sakrament namaszczenia
chorych,
– opisuje historie, w których ludzie doświadczają cierpienia,
– uzasadnia, że osoby chore potrzebują pomocy w sferze duchowej.
Postawy
Uczeń:
– zachęca chorych do przyjęcia tego sakramentu (B.8.b),
– wierzy w moc sakramentu namaszczenia chorych (B.8.a),
– modli w intencji chorych,
– pomaga ludziom potrzebującym (C.1.c).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, czytanie Pisma Świętego, anali-

za tekstu biblijnego, słowa klucze, praca z tekstem, miniwykład, program
pomocy choremu, praca w parach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, karty pracy z tekstem KKK do pracy
w parach, slajdy (znaki, gesty i słowa z liturgii sakramentu namaszczenia
chorych, „Zadania rodziny osoby chorej”), karty pracy „Program pomocy
choremu” dla każdego ucznia.
174
1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę” w intencji chorych. Kończy wezwa-
niem: „Uzdrowienie chorych – módl się za nami”.
2. Dlaczego modlimy się za chorych? – rozmowa kierowana
W naszych rodzinach, szkole czy wśród znajomych spotykamy się z osobami
chorymi. Także wielu z nas pewnie kiedyś chorowało. Choroba zawsze łączy
się z cierpieniem.
K. pyta:
– Co to jest cierpienie?
– Jakie są przyczyny cierpienia?
– Dlaczego gdy ktoś choruje fizycznie, często odczuwa też cierpienie du-
chowe?
– Dlaczego modlimy się za chorych?
Przyczyną cierpienia może być przeżywana choroba, śmierć kogoś bliskie-
go, kłótnia, ciężka choroba najbliższej osoby, rozwód rodziców… Staramy się
unikać cierpienia, ale nikt nie potrafi wyeliminować go z własnego życia. Dziś
powiemy o cierpieniu związanym z chorobą. Poszukamy, jak chrześcijanin
może przyjąć chorobę i jaką pomoc chory człowiek może otrzymać od Boga.
W pomocy chorym potrzebna jest także nasza pomoc.
K. poleca zapisać temat: Podszedł i opatrzył mu rany. Sakrament namaszczenia
chorych.

1. Miłosierny Samarytanin – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu biblijnego
K. wybiera ucznia do przeczytania tekstu biblijnego (podręcznik lub egzemplarz
Pisma Świętego), pozostali uczniowie śledzą tekst w podręczniku.
Jezus (…) rzekł: „Pewien człowiek schodził z Jeruzalem do Jerycha i wpadł
w ręce zbójców. Ci nie tylko go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zosta-
wiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien
kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce
i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, wędrując, przyszedł również
na to miejsce. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego
i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje
bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa
denary, dał gospodarzowi i rzekł: «Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wy-
dasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał». Kto z tych trzech okazał się według
ciebie bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?” On [uczony w Prawie]
odpowiedział: „Ten, który mu okazał miłosierdzie”. Jezus mu rzekł: „Idź, i ty
czyń podobnie!”. (Łk 10,30-37)
175
– Co spotkało człowieka w drodze z Jerozolimy do Jerycha?
– Jak zareagowali kapłan i lewita, widząc pobitego człowieka?
– Co zrobił przechodzący tą drogą Samarytanin?
– Jak nazywamy czyn Samarytanina wobec potrzebującego pomocy?
K. podsumowuje:
Przechodzący obok pobitego człowieka widzieli, że był w sytuacji zagroże-
nia życia, jednak nie pomogli mu. Tylko Samarytanin dostrzegł, że potrzebuje
pomocy, zatrzymał się i udzielił mu jej.
2. Jak działa miłosierny Samarytanin? – słowa klucze
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Program pomocy choremu” (teczka
pomocy). Uczniowie, pracując w parach, kończą zdania z pomocą tekstu biblij-
nego. Drugą kolumnę karty uczniowie uzupełnią w części III. Po skończonej pracy
chętne osoby czytają uzupełnienia.
Dokończ zdania z pomocą tekstu biblijnego.
Program pomocy choremu
Miłosierny Samarytanin Ja
zobaczył…
wzruszył się…
podszedł…
opatrzył…
zawiózł…
pielęgnował…
K. dodaje:
Święty Jan Paweł II w liście apostolskim o chrześcijańskim sensie ludzkiego
cierpienia napisał:
„Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie należy do ewangelii cierpie-
nia, wskazuje bowiem, jaki winien być stosunek każdego z nas do cierpiących
bliźnich. Nie wolno nam ich «mijać», przechodzić mimo z obojętnością, ale
winniśmy przy nich «zatrzymywać się». Miłosiernym Samarytaninem jest każdy
człowiek, który zatrzymuje się przy cierpieniu drugiego człowieka, jakiekolwiek
by ono było. Owo zatrzymanie się nie oznacza ciekawości, ale gotowość” (Sa-
lvifici doloris, p. 28).
3. Sakrament namaszczenia chorych – praca z tekstem, miniwykład,
praca w parach
Gdy ktoś choruje, Kościół może mu pomóc, udzielając sakramentu na-
maszczenia chorych. Święty Jakub zachęca nas do modlitwy o zdrowie fizyczne
i duchowe.
Chętny uczeń czyta z podręcznika Jk 5,14-15. K. może również pokazać tekst na
slajdzie (teczka pomocy).
176
Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili
nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modlitwa pełna wiary będzie
dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą
mu odpuszczone. (Jk 5,14-15)
Następnie uczniowie pracują w parach. Każdej K. rozdaje karty pracy z fragmen-
tami z KKK i pytaniami (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest przeczytać tekst
i odpowiedzieć na zadane pytania. Chętny uczeń zapisuje na tablicy efekty pracy.
Namaszczenie chorych:
„Odpowiednia (…) pora na przyjęcie tego sakramentu jest już wówczas,
gdy wiernym zaczyna grozić niebezpieczeństwo śmierci z powodu choroby lub
starości”. (KKK 1514)
Jeśli chory, który został namaszczony, odzyskał zdrowie, w przypadku no-
wej ciężkiej choroby może ponownie przyjąć ten sakrament. (…) Jest rzeczą
stosowną przyjąć sakrament namaszczenia chorych przed trudną operacją”.
(KKK 1515)
„Tylko kapłani (biskupi i prezbiterzy) są szafarzami namaszczenia chorych”.
(KKK 1516)
„Pierwszą łaską sakramentu namaszczenia chorych jest łaska umocnienia,
pokoju i odwagi, by przezwyciężyć trudności związane ze stanem ciężkiej cho-
roby lub niedołęstwem starości. (…) Wsparcie Pana przez moc Jego Ducha ma
prowadzić chorego do uzdrowienia duszy, a także do uzdrowienia ciała, jeśli
taka jest wola Boża. Ponadto, «jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone»
(Jk 5,15)”. (KKK 1520)
„Przez łaskę tego sakramentu chory otrzymuje siłę i dar głębszego zjedno-
czenia z męką Chrystusa”. (KKK 1521)
Przykładowy zapis:
Sakrament namaszczenia chorych
Pw niebezpieczeństwie śmierci, z powodu choroby lub sta-
rości
Kiedy jest udzielany?
P przed trudną operacją
P może być udzielony wiele razy
Kto może udzielić? P kapłani (biskupi i prezbiterzy)

P umocnienie, pokój, odwaga, uzdrowienie duszy, czasem
Jakie są skutki? ciała, odpuszczenie grzechów…
P zjednoczenie z męką Chrystusa
K. przypomina:
Każdy sakrament ma dwa wymiary: widzialny i niewidzialny. Również podczas
celebracji sakramentu namaszczenia chorych widzimy określone znaki, gesty
i symbole – jest to pierwszy, widzialny wymiar sakramentu. Drugim, niewidzialnym
177
wymiarem, jest działanie łaski Bożej. Gdy widzimy gesty i słyszymy słowa kapłana,
Bóg udziela swoich darów.
K. prezentuje uczniom poszczególne znaki, gesty i słowa z liturgii sakramentu na-
maszczenia chorych (slajd – teczka pomocy). K. może je krótko wyjaśniać.
Widzialne znaki i gesty w sakramencie namaszczenia chorych:
P modlitwa kapłana z gestem wyciągniętej nad chorym dłoni,
P namaszczenie olejem świętym,
P słowa modlitwy towarzyszące namaszczaniu olejem:
„Przez to święte namaszczenie niech Pan w swoim nieskończonym miło-
sierdziu wspomoże ciebie łaską Ducha Świętego. Amen.
Pan, który odpuszcza ci grzechy, niech cię wybawi oraz łaskawie podźwi-
gnie. Amen”.
Niewidzialna łaska, którą otrzymujemy w sakramencie namaszczenia cho-

rych, to:
P Szczególny dar Ducha Świętego – umocnienie, pokój, odwaga, odnowienie
ufności i wiary, umocnienie przeciw zniechęceniu, uzdrowienie duszy,
czasem ciała, odpuszczenie grzechów.
P Zjednoczenie z męką Chrystusa – nadaje sens cierpieniu przez współ-
cierpienie z Jezusem.
P Dar wspólnoty Kościoła – chory może ofiarować swoje cierpienie w in-
tencji Kościoła, a Kościół modli się za chorego.
P Przygotowanie do przejścia przez śmierć.
Sakrament namaszczenia chorych jest sakramentem uzdrowienia duszy
i ciała. Wszystkie dary, które otrzymuje chory, pomagają mu powrócić do Boga
i z pokojem przyjąć cierpienie. Jest to szczególnie ważne, gdy tego sakramen-
tu udziela się osobie umierającej. Może ona z wiarą przejść przez tajemnicę
śmierci.
K. może zapytać uczniów, kto przyjmował bądź uczestniczył w udzielaniu sakra-
mentu namaszczenia chorych. Jeśli jest taka osoba, może o tym opowiedzieć.
4. Ostatnie namaszczenie – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Czym różni się namaszczenie chorych od ostatniego namaszczenia?
K. wyjaśnia:
Spotykacie się również z określeniem „ostatnie namaszczenie”. Ta nazwa
była używana przed Soborem Watykańskim II. Sakrament ten był traktowany
jako bezpośrednie przygotowanie do śmierci i bardziej akcentowano zdrowie
duchowe niż fizyczne. Po Soborze Watykańskim II zmieniono nazwę na sakra-
ment namaszczenia chorych i podkreśla się, że osoba chora w tym sakramencie
otrzymuje potrzebne łaski oraz – łącząc się z Chrystusem cierpiącym – wyprasza
łaski również dla innych ludzi.
Wiatyk to ostatnia Komunia Święta przed śmiercią.
178
1. Przygotowanie do sakramentu namaszczenia chorych – miniwykład (slajd)
K. omawia przykładową sytuację:
W domu od dłuższego czasu znajduje się chora babcia. Rodzina troszczy się
o konieczne lekarstwa i sprzęty, ale też dba o jej życie duchowe. Zaprasza więc
księdza, by babcia mogła się wyspowiadać, przyjąć Komunią Świętą i sakrament
namaszczenia chorych.
– Jak należy się przygotować?
K. omawia przebieg udzielania sakramentu namaszczenia w domu chorego (może
posłużyć się slajdem – teczka pomocy).
Kapłan, udając się z posługą duszpasterską do chorego, bierze święty olej
poświęcony przez biskupa w Wielki Czwartek, Najświętszy Sakrament w nie-
wielkim naczyniu służącym do przenoszenia Ciała Pańskiego, a także obrazki,
na których zostawia informację o udzieleniu sakramentu namaszczenia.
Zadania rodziny osoby chorej:
a) Należy zgłosić w kancelarii parafialnej (osobiście bądź telefonicznie), że
osoba chora pragnie przyjąć sakrament namaszczenia chorych, a także
podać jej imię, nazwisko oraz adres.
b) W dniu odwiedzin kapłana w mieszkaniu osoby chorej należy:
P nakryć stół białym obrusem,
P ustawić na stole krzyż oraz jedną lub dwie świece,
P naszykować na stole naczynie z wodą święconą i kropidło,
P przygotować szklankę letniej, przegotowanej wody, jeśli chory ma
problemy z przełykaniem,
P przygotować watę na talerzyku (aby kapłan mógł otrzeć o nią święty
olej z dłoni).
c) Na czas spowiedzi należy opuścić pokój chorego, natomiast w czasie
namaszczenia i przyjęcia Komunii Świętej uczestniczyć pobożnie w tych
obrzędach, towarzysząc choremu swoją modlitwą.
(oprac. na podst.: Namaszczenie chorych, bazylika.org.pl)
2. Jestem miłosierny – słowa klucze, program pomocy choremu, praca w parach

Pomoc potrzebującym, szczególnie osobom chorym, to wyraz naszej chrześci-
jańskiej miłości. Możemy być wrażliwi na ludzkie cierpienie, tak jak miłosierny
Samarytanin. On nie tylko współczuł, ale i działał. Udzielając pomocy rannemu
człowiekowi, okazał mu swoje serce i nie żałował na ten cel środków material-
nych. Miłosierny Samarytanin złożył bezinteresowny dar z siebie samego. Każdy
z nas może w ten sposób pomagać innym.
Uczniowie wracają do przypowieści o miłosiernym Samarytaninie. W parach uzu-
pełniają drugą kolumnę karty pracy „Program pomocy choremu”, przygotowując
pomoc dla kolegi ze szkoły czy osoby chorej w rodzinie.
179
Posługując się słowami kluczowymi z przypowieści o miłosiernym Sama-
rytaninie, przygotuj program pomocy chorym, np. koledze ze szkoły, osobie
chorej w rodzinie.
Program pomocy choremu
Miłosierny Samarytanin Ja
zobaczył… mój kolega choruje na…
wzruszył się głęboko… mój kolega cierpi z powodu…
podszedł do niego… odwiedzam…
opatrzył mu rany… pomagam w…
zawiózł do gospody… służę pomocą…
pielęgnował go… pielęgnuję…
Tekst dla K.:

„Miłosiernym Samarytaninem jest każdy człowiek wrażliwy na cudze cier-
pienie, człowiek, który «wzrusza się» nieszczęściem bliźniego. Jeżeli Chrystus,
znawca wnętrza ludzkiego, podkreśla owo wzruszenie, to znaczy, że jest ono
również ważne dla całej naszej postawy wobec cudzego cierpienia. Trzeba
więc w sobie pielęgnować ową wrażliwość serca, która świadczy o współczuciu
z cierpiącym. Czasem owo współczucie pozostaje jedynym lub głównym wyrazem
naszej miłości i solidarności z cierpiącym człowiekiem”.
(Jan Paweł II, Salvifici doloris, p. 28)
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują tabelę o istocie sakramentu namaszczenia chorych oraz
program pomocy choremu.
4. Praca domowa
1. Napisz, jak rozumiesz słowa papieża Franciszka: „W sakramencie na-
maszczenia chorych sam Chrystus pochyla się nad cierpiącym”.
2. Odszukaj (np. w Internecie) i napisz, kto i w którym roku ustanowił
Światowy Dzień Chorego oraz kiedy go obchodzimy.
3. Napisz krótką modlitwę w intencji osoby chorej lub umierającej.
5. Modlitwa
Jako modlitwę K. czyta wezwania z obrzędu sakramentu namaszczenia chorych:
Błagajmy Boga za chorych, których znamy, za wszystkich, którzy ich leczą
i pielęgnują.
Abyś łaskawie wejrzał na chorych z naszych rodzin. Ciebie prosimy…
Uczniowie: Wysłuchaj nas, Panie.
Abyś im dał nowe siły. Ciebie prosimy…
Abyś zgładził ich cierpienia. Ciebie prosimy…
180
Abyś ich uwolnił od grzechów i pokus. Ciebie prosimy…
Abyś wszystkich chorych umocnił swoją łaską. Ciebie prosimy…
Abyś udzielił swojej pomocy wszystkim, którzy im usługują. Ciebie prosimy…
Literatura
Papież Franciszek, Jezus dotyka ran człowieka, katecheza podczas audiencji
generalnej, 27.02.2014, <http://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franci-
szek_i/audiencje/ag_26022014.html>, dostęp: 7.01.2021.
Jan Paweł II, List apostolski Salvifici doloris, <http://opoka.org.pl/biblioteka/W/
WP/jan_pawel_ii/listy/salvifici.html>, dostęp: 5.01.2021.
Namaszczenie chorych, <http://www.bazylika.org.pl/namaszczenie-chorych.
html>, dostęp: 7.01.2021.
181
25. Miłosierdzie dla nas i całego świata
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat przesłania zawartego w obrazie
Jezusa Miłosiernego.
– Kształtowanie postawy ufnego powierzania się Jezusowi Miłosiernemu.
Treści
Modlitwa postawą otwarcia się na Boga. Rodzaje i formy modlitwy (D.1).
Boże miłosierdzie.
Tekst biblijny: J 19,33-34.
Wymagania
Uczeń:
– podaje prawdę, że obraz Jezusa Miłosiernego powstał z polecenia Jezusa
danego św. Faustynie,
– wymienia charakterystyczne elementy obrazu Jezusa Miłosiernego,
– określa, na czym polega Boże miłosierdzie,
– wyjaśnia znaczenie wypłynięcia krwi i wody z boku Jezusa,
– wyjaśnia symbolikę promieni na obrazie,
– interpretuje podpis „Jezu, ufam Tobie”.
Postawy:
Uczeń:
– ze czcią i ufnością modli się przed obrazem Jezusa Miłosiernego,
– chętnie się modli (D.1.b) „Koronką do miłosierdzia Bożego”.
Metody, formy i techniki: quiz, pytania do obrazu, pytania do tekstu, anali-

za tekstu biblijnego, rozmowa kierowana (z elementami prezentacji),
dwukolorowe odpowiedzi, celebracja, redagowanie przewodnika, praca
w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: obraz Jezusa Miłosiernego, zestaw pytań do obrazu dla
grup, zestaw pytań do tekstów „Dzienniczka” do pracy w grupach, plan-
sza (lub slajd) z tekstem KKK 1225, karteczki samoprzylepne (czerwone
i białe) dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do modlitwy dziesiątkiem „Koronki do miłosierdzia Bożego”.
Można skorzystać z aranżacji tej modlitwy zespołu Siewcy Lednicy (od 2:30 do
4:50) ze strony: <http://www.youtube.com/watch?v=DXCed5z9exc> (dostęp:
7.01.2021).
182
2. Apostołka Bożego miłosierdzia – powtórzenie wiadomości, quiz
K. dzieli klasę na 2 drużyny. Następnie każda drużyna wybiera swoich przedsta-
wicieli, którzy będą udzielać odpowiedzi; możliwa jest krótka narada. K. zadaje
pytania według numerów. Jeśli drużyna nie zna odpowiedzi, pytanie przechodzi na
drużynę przeciwną. Każda poprawna odpowiedź to punkt dla drużyny. Wygrywa ta,
która zdobyła najwięcej punktów. Zwycięzców nagradzamy plusami.
1. Apostołką Bożego miłosierdzia nazy- 6. Siostra Faustyna została kano-

wamy: nizowana przez papieża:
a) św. Weronikę, a) Benedykta XVI,
b) św. siostrę Faustynę Kowalską, b) Franciszka,
c) św. Jadwigę, królową Polski. c) Jana Pawła II.
2. Siostra Faustyna Kowalska: 7. Grób siostry Faustyny znajduje

a) pochodziła z ubogiej rodziny się w:
rolników, a) Częstochowie,
b) była szlachcianką, b) Krakowie-Łagiewnikach,
c) pochodziła z bogatego rodu. c) Warszawie.
3. Siostra Faustyna napisała: 8. Sposobami uczczenia Bożego

a) pamiętnik, miłosierdzia, przekazanymi
b) kronikę, przez siostrę Faustynę, są:
c) „Dzienniczek”. a) post, modlitwa, jałmużna,
b) pielgrzymka, litania, róża-
4. W Dzienniczku znajdujemy opis: niec,
a) pięknych krajobrazów, c) godzina miłosierdzia,
b) spotkań siostry Faustyny z Panem święto Miłosierdzia Bożego,
Jezusem, „Koronka do miłosierdzia
c) pracy w ogrodzie klasztornym. Bożego”, obraz Jezusa
Miłosiernego.
5. Pan Jezus polecił siostrze Faustynie,
aby:
a) mówiła ludziom o miłosierdziu
Bożym,
b) zachowywała milczenie,
c) więcej pracowała.
3. Obraz Jezusa Miłosiernego – pytania do obrazu, praca

w grupach
K. dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje
zestaw pytań (teczka pomocy), następnie K. umieszcza na tablicy
obraz Jezusa Miłosiernego (teczka pomocy). Uczniowie udzielają
odpowiedzi, analizując obraz. K. mówi:
183
Jednym z zadań wyznaczonych siostrze Faustynie przez Jezusa było nama-
lowanie obrazu. Przypatrzcie się uważnie wizerunkowi Chrystusa i udzielcie
odpowiedzi na pytania, które otrzymaliście.
Uczniowie pracują maks. 7 minut. Następnie grupy przedstawiają wyniki swojej
pracy na forum klasy. Zestaw pytań:
– W jakich kolorach jest namalowany obraz?
– Która część jest najjaśniejsza?
– W jaką szatę ubrany jest Jezus?
– Jak wygląda twarz Jezusa?
– W którą stronę zwrócone są oczy Jezusa?
– Co jest widoczne na dłoniach i stopach Jezusa?
– W jakim geście wzniesiona jest prawa dłoń Jezusa?
– Na co Jezus wskazuje lewą dłonią?
– Jakie kolory mają promienie wychodzące z serca Jezusa?
– Jaki napis znajduje się u dołu obrazu?
K. podsumowuje i uzupełnia wypowiedzi uczniów:
Na ciemnym tle wyraźnie widać jasną postać Jezusa ubranego w białą, zwią-
zaną w pasie szatę. Patrząc na obraz, mamy wrażenie, jakby Jezus szedł w naszą
stronę. Jego twarz jest pogodna, ale poważna, a na Jego dłoniach i stopach
widoczne są ślady ran po gwoździach. Prawą rękę ma uniesioną do błogosła-
wieństwa, a lewą wskazuje na swoje serce, z którego wychodzą dwa promienie:
biały i czerwony. Na dole widnieje napis: „Jezu, ufam Tobie”.
Obraz ten został namalowany według słów siostry Faustyny przez Eugeniu-
sza Kazimirowskiego. Każdy jego szczegół jest znakiem miłości Jezusa do nas.
K. poleca uczniom zapisać temat: Miłosierdzie dla nas i całego świata.
4. Przesłanie obrazu – pytania do tekstu, praca w grupach
Uczniowie pracują w tych samych grupach co poprzednio. Czytają fragmenty
„Dzienniczka” z podręcznika i odpowiadają na pytania (teczka pomocy). Po
wykonaniu zadania przez grupy K. czyta kolejno pytania i wskazuje grupę, która
udziela na nie odpowiedzi.
W niedzielę 22 lutego 1931 roku do siostry Faustyny przyszedł Pan Jezus.
Tak opisała to wydarzenie w Dzienniczku:
„Wieczorem, kiedy byłam w celi, ujrzałam Pana Jezusa ubranego w szacie
białej. Jedna ręka wzniesiona do błogosławieństwa, a druga dotykała szaty na
piersiach. Z uchylenia szaty na piersiach wychodziły dwa wielkie promienie,
jeden czerwony, a drugi blady. (…) Po chwili powiedział mi Jezus: «Wymaluj
obraz według rysunku, który widzisz, z podpisem: Jezu, ufam Tobie. Pragnę,
aby ten obraz czczono najpierw w kaplicy waszej i na całym świecie. Obiecuję,
że dusza, która czcić będzie ten obraz, nie zginie. Obiecuję także, już tu na
ziemi, zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi, a szczególnie w godzinę śmierci. Ja
sam bronić ją będę jako swej chwały»”. (Dzienniczek, 47-48)
184
„W pewnej chwili powiedział mi Jezus: «Spojrzenie moje z tego obrazu jest
takie jako spojrzenie z krzyża»”. (Dzienniczek, 326)
„Te dwa promienie oznaczają krew i wodę – blady promień oznacza wodę,
która usprawiedliwia dusze; czerwony promień oznacza krew, która jest życiem
dusz. (…) Szczęśliwy, kto w ich cieniu żyć będzie, bo nie dosięgnie go sprawie-
dliwa ręka Boga”. (Dzienniczek, 299)
– Jaką szatę miał Pan Jezus w widzeniu siostry Faustyny?
– W jakim geście Pan Jezus trzymał jedną rękę?
– Gdzie znajdowała się druga ręka?
– Co wychodziło z uchylenia szaty Jezusa?
– Jaki podpis miał być na obrazie?
– Gdzie obraz miał być czczony?
– Co Jezus obiecał tym, którzy będą czcić ten obraz?
– O czym przypomina spojrzenie Jezusa z obrazu?
– Co oznaczają dwa promienie?
– Który promień oznacza wodę, która usprawiedliwia dusze?
– Który promień oznacza krew, która jest życiem dusz?
– Jak Jezus nazwał tych, którzy będą żyli w cieniu tych promieni?
K. podsumowuje:
Obraz Jezusa Miłosiernego jest znakiem miłości Jezusa. Przez spojrzenie,
rany na dłoniach, stopach i sercu Zbawiciel przypomina o swoim cierpieniu
i śmierci na krzyżu za nas dla naszego zbawienia. On z miłości do ludzi wziął
na siebie ich grzechy i przyjął prawdziwą ludzką śmierć. Miłość Jezusa może
przemienić serce każdego człowieka, ale to, czy tak się stanie, zależy od
naszej wiary i zaufania.
Obraz jest jak naczynie, z którego możemy czerpać dar Bożego miłosier-
dzia. Każdemu, kto się będzie z ufnością modlił przed tym obrazem i będzie
miłosierny względem bliźnich, Jezus obiecał wyproszenie wielu łask zgodnych
z wolą Bożą. On pomoże nam w pracy nad naszymi wadami i w zbliżaniu się
do Pana Boga przez miłość. Wyjątkową łaską jest dar szczęśliwej śmierci, czyli
umieranie w stanie łaski uświęcającej.
Napis „Jezu, ufam Tobie” umieszczony na obrazie przypomina, abyśmy
zwracali się do Jezusa zwłaszcza wtedy, gdy jest nam trudno. Osoba, która
z ufnością będzie się zwracała do Zbawiciela, może być pewna, że Bóg prze-
baczy jej grzechy i będzie zbawiona.

1. Otwarte Serce Jezusa – analiza tekstu biblijnego, rozmowa kierowana
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać głośno z podręcznika tekst J 19,33-34
i robi wprowadzenie:
Obraz Jezusa Miłosiernego nawiązuje do wydarzenia opisanego w Ewangelii
św. Jana.
185
„Lecz gdy [żołnierze] podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie łamali
Mu goleni, tylko jeden z żołnierzy włócznią przebił Mu bok, a natychmiast
wypłynęła krew i woda”. (J 19,33-34)
K. pyta:
– Co żołnierze zobaczyli, gdy podeszli do Jezusa?
– Co zrobił jeden z żołnierzy?
– Co się wtedy stało?
K. podsumowuje:
Z przebitego serca Jezusa wypłynęła krew i woda. To serce jest dla nas źró-
dłem Jego miłosiernej miłości. Przypomina o tym jedna z modlitw mszalnych
z uroczystości Najświętszego Serca Pana Jezusa.
K. czyta:
„Z Jego [Jezusa] przebitego boku wypłynęła krew i woda, i tam wzięły
początek sakramenty Kościoła, aby wszyscy ludzie, pociągnięci do otwartego
Serca Zbawiciela, z radością czerpali ze źródeł zbawienia”.
(Prefacja o Najświętszym Sercu Pana Jezusa, ordo.pallotyni.pl)
K. pyta:
– Co wzięło początek z przebitego boku Jezusa?
– Co otrzymujemy dzięki sakramentom Kościoła?
2. Krew i woda – rozmowa kierowana z elementami prezentacji
K. wyświetla slajd z fragmentem KKK 1225 (teczka pomocy).
„Krew i woda, które wypłynęły z przebitego boku ukrzyżowanego Jezusa,

są zapowiedzią chrztu i Eucharystii, sakramentów nowego życia”.
– Które sakramenty zapowiadają krew i woda?
K. uzupełnia:
Woda oznacza chrzest, który uwalnia od grzechu pierworodnego, czyni
nas dziećmi Bożymi i włącza nas do wspólnoty Kościoła. Są to łaski, o których
na obrazie Jezusa Miłosiernego przypomina blady promień. Krew oznacza
Eucharystię, która daje nam życie w bliskości Boga. Tego sakramentu
dotyczyły słowa z Dzienniczka mówiące o promieniu czerwonym, będącym
życiem dusz.

1. Okazuję miłosierdzie Jezusa innym – dwukolorowe odpowiedzi
Święta Faustyna przypomniała, że Syn Boży umarł na krzyżu i zmartwych-
wstał dla naszego zbawienia. To znak jego miłości i miłosierdzia względem
człowieka. Każdy może zaufać Jezusowi, prosząc o wybaczenie grzechów i dar
życia w niebie. Bożą miłość i miłosierdzie możemy przekazywać innym na co
186
dzień przez nasze czyny, słowa i modlitwę. Szczególnie mamy pamiętać o umie-
rających oraz ludziach żyjących daleko od Boga.
Każdy uczeń otrzymuje dwie karteczki samoprzylepne: białą i czerwoną. Na białej
pisze modlitwę o przebaczenie za grzechy współczesnego świata, a na czerwonej,
kto czeka na miłosierdzie innych ludzi. K. wyjaśnia:
Pan Jezus przychodzi do nas ze swoim miłosierdziem i oczekuje, abyśmy to
miłosierdzie okazywali innym. Zastanówcie się, za jakie grzechy współczesnego
świata powinniśmy przeprosić Jezusa i w jakich sytuacjach powinniśmy pomagać
innym, szczególnie modlitwą.
K. może podpowiedzieć, że do grzechów współczesnego świata można zaliczyć:
brak modlitwy, niechęć do uczęszczania na Mszę Świętą, uzależnienia, wojny…
oraz że oczekującymi na naszą pomoc są grzesznicy potrzebujący naszej modlitwy,
ludzie chorzy, umierający…
2. „Jezu, ufam Tobie” – celebracja
Uczniowie kolejno podchodzą w ciszy do umieszczonego na tablicy obrazu Jezusa
Miłosiernego i przykleją obok niego karteczki: czerwone z lewej strony, a białe
z prawej, tak aby utworzyły przedłużenie promieni znajdujących się na obrazie.
Gdy wszyscy uczniowie wykonają to zadanie, wracają na swoje miejsca i pozostają
w postawie stojącej. K. mówi:
Jezu, wierzymy, że pragniesz naszego dobra. Wiemy, że zawsze jesteś przy
nas, wybaczasz grzechy, strzeżesz przed złem i pomagasz. Okazujesz nam swoją
miłość i miłosierdzie. Chcemy też okazywać miłosierdzie innym osobom. Pro-
simy w ich potrzebach.
K. może przeczytać z kartek osoby, które potrzebują modlitwy. Następuje wspólny
śpiew: „Jezu, ufam Tobie” np. na melodię zespołu Siewcy Lednicy (1:23) ze strony
<http://www.youtube.com/watch?v=9kSpKOROmtQ> (dostęp: 7.01.2021).
3. Mówię o miłosierdziu Bożym – redagowanie przewodnika, praca w parach
Uczniowie w parach wcielają się w rolę przewodników po sanktuarium Bożego
Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach. Oprowadzają turystów, którzy są nie-
wierzący. Ich zadaniem jest wytłumaczyć im, na czym polega kult obrazu Jezusa
Miłosiernego. Przygotowują krótką prezentację, w której powinny się znaleźć na-
stępujące informacje:
1. Z czyjego polecenia obraz został namalowany?
2. Jakie są charakterystyczne elementy obrazu?
3. Jakie jest znaczenie promieni na obrazie?
4. Co to znaczy ufać Jezusowi?
5. Jakie są obietnice Pana Jezusa dla tych, którzy będą się modlić przed tym
obrazem i czynić miłosierdzie względem bliźnich?
Po wykonaniu zadania chętni uczniowie przedstawiają swoje prezentacje, które K.
może nagrodzić plusami lub ocenami.
187
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie piszą notatkę:
Obraz Jezusa Miłosiernego jest jak naczynie, z którego możemy czerpać
dar Bożego miłosierdzia. Każdemu, kto się będzie z ufnością modlił przed
tym obrazem i będzie miłosierny względem bliźnich, Jezus obiecał wyprosze-
nie wielu łask zgodnych z wolą Bożą. On pomoże nam w pracy nad naszymi
wadami i w zbliżaniu się do Pana Boga przez miłość. Wyjątkową łaską jest dar
szczęśliwej śmierci, czyli umieranie w stanie łaski uświęcającej.
Jeżeli uczniowie redagowali przewodnik, przepisują jego treść.
5. Praca domowa
1. Napisz, jak wyglądałby świat, w którym ludzie zawsze kierowaliby się
miłosierdziem.
2. Napisz modlitwę w intencji osób umierających, prosząc dla nich o Boże
miłosierdzie.
Literatura
Prefacja o Najświętszym Sercu Pana Jezusa, <http://ordo.pallotyni.pl/index.
php/mszal-rzymski/prefacje/144-prefacja-o-najswietszym-sercu-pana-
jezusa>, dostęp: 7.01.2021.
M.E. Siepak, Obraz, <http://www.faustyna.pl/zmbm/obraz/?wide=true#mo-
re-800>, dostęp: 7.01.2021.
Święta s. M. Faustyna Kowalska, Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej,
Warszawa 2011, s. 49-50, 152, 160.
Warto wykorzystać
„Koronka do miłosierdzia Bożego” w wykonaniu zespołu Siewcy Lednicy,
<http://www.youtube.com/watch?v=DXCed5z9exc>, dostęp: 7.01.2021.
Pieśń „Jezu, ufam Tobie” w wykonaniu zespołu Siewcy Lednicy, <http://www.
youtube.com/watch?v=9kSpKOROmtQ>, dostęp: 7.01.2021.
188
26. Głodnych nakarmić. Uczynki
miłosierdzia
Cele katechetyczne
– Ukazanie zadań chrześcijańskiej rodziny wobec potrzebujących.
– Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za los potrzebujących i starszych
członków rodziny.
Treści
Sens i wartość ludzkiego życia (A.1).
(C.1).
Wymagania
Uczeń:
– wymienia wartości nadające sens ludzkiemu życiu (A.1.3),
– podaje przykłady właściwego zachowania chrześcijanina wobec zła i nie-
szczęść (C.1.7),
– wymienia sposoby przeciwdziałania złu i cierpieniu (C.1.8),
– wymienia sposoby pomocy potrzebującym (bezdomni, samotni, głodujący),
– wymienia instytucje wspierające osoby potrzebujące pomocy,
– uzasadnia obowiązek opieki nad chorymi i starszymi członkami rodziny,
– potrafi wykonać podstawowe czynności pielęgnacyjne, udzielić pierwszej
pomocy.
Postawy:
Uczeń:
– troszczy się o sferę duchową osób chorych i starszych w swojej rodzinie,
– okazuje szacunek wobec innych (A.1.c),
– angażuje się w służbę na rzecz drugiego człowieka (A.1.f).
Metody, formy i techniki: ankieta, burza mózgów, opowiadanie, czytanie

z podziałem na role, analiza tekstu, praca z tekstem biblijnym, komiks,
graficzne przedstawienie treści, projekt, redagowanie modlitwy, praca
w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: książka „Oscar i pani Róża”, „Karta czyniących miło-
sierdzie” oraz „Moja karta człowieka miłosierdzia” dla każdego ucznia,
uczynki miłosierdzia przedstawione w formie graficznej.

1. Modlitwa
K. wprowadza w modlitwę:
189
Pomodlimy się słowami, które kapłan wypowiada podczas obrzędu
namaszczenia chorych. W czasie modlitwy będzie chwila ciszy, w której możecie
w myślach przedstawić Jezusowi imię chorej czy cierpiącej osoby.
„Nasz Pan, Jezus Chrystus, który tyle dla nas wycierpiał, jest obecny wśród
nas, zgromadzonych w Jego imię. Ewangelia opowiada, że chorzy przychodzili
do Jezusa, aby Go błagać o zdrowie. (…) Jezu Chryste, zgromadziliśmy się
w Twoje imię i z ufnością Cię prosimy: bądź z nami, okaż swoje miłosierdzie
i otocz opieką naszych chorych braci i siostry (chwila ciszy). Który żyjesz
i królujesz na wieki wieków. Amen”.
2. Czego się boi współczesny człowiek? – ankieta, burza mózgów
K. rozdaje wszystkim uczniom małe kartki i prosi, by każdy napisali 5 problemów
(obaw) współczesnego człowieka. Po 2 minutach chętni wymieniają swoje odpo-
wiedzi. Można zapisywać je w kolumnie po lewej stronie tablicy. Następnie K. pisze
na środku tablicy „Ludzie potrzebujący pomocy” i prowadzi rozmowę, dopisując
stopniowo odpowiedzi uczniów.
Wśród obaw, które często nam towarzyszą, jest lęk przed chorobą,
doświadczeniem krzywdy, samotnością, starością. Łatwiej jest pokonać chorobę
czy starość, gdy mamy kochającą rodzinę. Ale są ludzie, którzy z tymi lękami
i trudami życia pozostają sami.
– Jacy ludzie potrzebują pomocy innych?
Ludzie potrzebujący pomocy
głodni umierający chorzy starsi biedni
niepełnosprawni samotni bezdomni

3. Świat ludzi chorych – opowiadanie
Jeżeli K. posiada książkę „Oscar i pani Róża” Erica-Emmanuela Schmitta, może
ją pokazać uczniom lub odwołuje się do jej fragmentu w podręczniku.
Niewielka książka „Oscar i pani Róża” Erica-Emmanuela Schmitta
wprowadza nas w świat dziesięcioletniego Oskara, chorego na białaczkę. Druga
tytułowa bohaterka, pani Róża, pomaga Oskarowi przygotować się do śmierci.
Podpowiada mu, by każdy dzień swojego życia przeżywał jako 10 lat. Książka
składa się z listów, które Oskar pisze do Boga.
Chętny uczeń czyta list Oskara do Pana Boga.
„Szanowny Panie Boże,
Na imię mi Oskar, mam dziesięć lat, podpaliłem psa, kota, mieszkanie
(zdaje się nawet, że upiekłem złote rybki) i to jest pierwszy list, który do Ciebie
wysyłam, bo jak dotąd, z powodu nauki, nie miałem czasu. (…)
Mógłbym napisać: «Nazywają mnie Jajogłowym, wyglądam na siedem lat,
mieszkam w szpitalu z powodu mojego raka i nigdy się do Ciebie nie odzywałem,
190
bo nawet nie wierzę, że istniejesz». Tylko że jeśli tak napiszę, to dupa blada,
w ogóle się mną nie zainteresujesz. A ja chcę, żebyś się zainteresował.
A najlepiej byłoby, gdybyś znalazł czas, żeby oddać mi dwie lub trzy przysługi.
Wytłumaczę Ci, o co chodzi. Szpital to cholernie sympatyczne miejsce: pełno
tu uśmiechniętych dorosłych, którzy głośno mówią, jest też mnóstwo zabawek
i panie wolontariuszki, które chcą się bawić z dziećmi, i są koledzy, na których
zawsze można liczyć, tacy jak Bekon, Einstein czy Pop Corn, jednym słowem,
szpital to sama radość, jeżeli jest się mile widzianym pacjentem.
Ja przestałem być mile widziany. (…) Zrozumiałem już, że stałem się złym
pacjentem, pacjentem, który podważa wiarę w nieograniczone możliwości
medycyny”.
(E.E. Schmitt, Oscar i pani Róża)
– Dlaczego Oskar pisze do Pana Boga?

– Do czego się przygotowuje?
– Kto mu w tym pomaga?
– Co zaskakuje w postaci Oskara?
Oskar szukał u Pana Boga zrozumienia cierpienia i śmierci. Pani Róża, od-
wiedzając go, pomaga mu przejść przez chorobę. Wspieranie chorych to jeden
z uczynków miłosierdzia. Dziś powiemy o kolejnych uczynkach miłosierdzia.
Weźmiemy za wzór Jezusa, który troszczył się o potrzebujących.
K. poleca zapisać temat: Głodnych nakarmić. Uczynki miłosierdzia.

1. Jezus karmi głodnych – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu
K. wybiera uczniów do roli narratora, Jezusa i uczniów.
Gdy Jezus wysiadł, ujrzał wielki tłum. Zlitował się nad nimi, byli bowiem jak
owce nie mające pasterza. (…) A gdy pora była już późna, przystąpili do Niego
uczniowie i rzekli: „Miejsce to jest pustkowiem, a pora już późna. Odpraw ich.
Niech idą do okolicznych osiedli i wsi, a kupią sobie coś do jedzenia”. Lecz On
im odpowiedział: „Wy dajcie im jeść!” Rzekli Mu: „Mamy pójść i za dwieście
denarów kupić chleba, żeby dać im jeść?” On ich spytał: „Ile macie chlebów?
Idźcie, zobaczcie!” Gdy się upewnili, rzekli: „Pięć i dwie ryby”. Wtedy polecił
im wszystkim usiąść gromadami na zielonej trawie. I rozłożyli się, gromada
przy gromadzie, po stu i pięćdziesięciu. A wziąwszy pięć chlebów i dwie ryby,
spojrzał w niebo, odmówił błogosławieństwo, połamał chleby i dawał uczniom,
by podawali im; także dwie ryby rozdzielił między wszystkich. Jedli wszyscy
do syta i zebrali jeszcze dwanaście pełnych koszów ułomków i resztek z ryb.
A tych, którzy jedli chleby, było pięć tysięcy mężczyzn. (Mk 6,34-44)
– Komu Pan Jezus polecił zatroszczyć się o głodnych?
– Ile pieniędzy mieli uczniowie na chleb?
– Ile osób Pan Jezus nakarmił pięcioma chlebami i dwiema rybami?
– Ile pozostało resztek chleba?
191
Chleb i ryby były zwyczajnym pokarmem w czasach, gdy żył Jezus. Posługując
się nimi, Pan Jezus zaspokoił najbardziej podstawowe pragnienie ludzi. Dla
uczniów to było coś więcej. Oni dostrzegli cud rozmnożenia chleba.
2. Wy dajcie im jeść! – praca z tekstem biblijnym, praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom „Kartę czyniących miłosierdzie” (teczka pomocy),
którą uzupełniają w parach na podstawie tekstu biblijnego. K. wyjaśnia:
Uczniów Jezusa możemy porównać do wolontariuszy pomagających bez-
interesownie innym. Otrzymali polecenie od swego mistrza (szefa), by dali
jeść słuchającym ludziom. Chleb i dwie ryby stały się narzędziem do czynienia
miłosierdzia wobec potrzebujących.
Karta czyniących miłosierdzie
Imię szefa Pomocnicy (wolontariusze)
Jezus uczniowie
Osoby potrzebujące pomocy Liczba osób do nakarmienia
Głodni Ok. 5 tysięcy ludzi
Dostępne środki Zastosowane działanie
pięć chlebów i dwie ryby Błogosławieństwo nad chlebem, rozdanie uczniom
i podawanie głodnym
Czas pomocy Widzialny efekt
Natychmiastowy Wszyscy najedli się do syta
K. podsumowuje:
Jezus do nakarmienia tysięcy osób potrzebował pomocników. Potrzebuje
ich także teraz, ponieważ nadal na świecie są głodni. Każdy z nas może tak jak
uczniowie przekazywać to, co otrzymał od Jezusa. Udzielenie pomocy potrze-
bującemu porusza w nas to, co najbardziej szlachetne. Okazane miłosierdzie
cieszy głodnych, chorych czy ubogich, ale jeszcze większą radość mają ci, którzy
pomagają.

1. Uczynki miłosierdzia – komiks, graficzne przedstawienie treści
Uczniowie czytają z podręcznika uczynki miłosierdzia, następnie w parach wybierają
jeden i przygotowują krótki komiks – rozmowę między potrzebującym i udzielającym
pomocy. K. robi wprowadzenie:
Jezus wzywa nas, byśmy byli miłosierni względem cierpiących, czyli byśmy
ich zauważali i byli blisko nich. Taka postawa, nazwana przez św. Jana Pawła II
wyobraźnią miłosierdzia, pozwala odkrywać różne możliwości niesienia pomocy.
Niektóre z nich zawarte są w uczynkach miłosierdzia co do ciała i co do duszy.
Na pozór wydaje się, że np. nakarmienie głodnego to tylko pomoc fizyczna, ale
jest to także podniesienie na duchu i dowartościowanie go.
192
Uczynki miłosierdzia
względem ciała względem duszy
1. Głodnych nakarmić. 1. Grzeszących upominać.
2. Spragnionych napoić. 2. Nieumiejętnych pouczać.
3. Nagich przyodziać. 3. Wątpiącym dobrze radzić.
4. Podróżnych w dom przyjąć. 4. Strapionych pocieszać.
5. Więźniów pocieszać. 5. Krzywdy cierpliwie znosić.
6. Chorych nawiedzać. 6. Urazy chętnie darować.
7. Umarłych pogrzebać. 7. Modlić się za żywych i umarłych.
Uczniowie prezentują swoje prace. K. może podsumować słowami:

„Pomagając (…), pamiętaj, że istnieje coś więcej niż same lekarstwa”
(Elisabeth Kübler-Ross).
K. może zaproponować uczniom, by uczynki miłosierdzia zapisali również w formie
graficznej, np. jak niżej (teczka pomocy).
2. Pomoc potrzebującym – projekt, praca w grupach

K. dzieli klasę na 5 grup. Każdy z uczniów otrzymuje kartę pracy „Moja karta
człowieka miłosierdzia” (teczka pomocy), w której dopisują osoby potrzebujące
pomocy. Uczniowie opracowują strategię, w jaki sposób im pomóc.
Opracujcie strategię pomocy potrzebującym.
Grupa 1
Osoby bezdomne.
Grupa 2
Kolega z klasy przygotowujący się w szpitalu do operacji serca.
Grupa 3
Osoba niepełnosprawna.
Grupa 4
Samotna osoba z sąsiedztwa.
Grupa 5
Starsza osoba w rodzinie.
193
Moja karta człowieka miłosierdzia
Imię mojego szefa Pomocnicy (wolontariusze)
Jezus Uczniowie wpisują swoje imię
Osoby potrzebujące pomocy Liczba osób
Bezdomni, niepełnosprawni, samotni…
Dostępne środki Zastosowane działanie
Czas pomocy Widzialny efekt
Przedstawiciele grup prezentują wyniki pracy na forum klasy i zapisują je na tablicy.

Osoby potrzebujące oczekują od nas nie tylko pomocy materialnej czy
naszej siły fizycznej. Pragną nadal być traktowane z szacunkiem i kochane
jako wartościowi ludzie. Sztuką jest tak pomagać, by nie urazić ich uczuć.
Miłosierdzie łączy się z pokorą tego, który pomaga.
3. Wspieram duchowo potrzebujących – redagowanie modlitwy
Uczniowie pracują w grupach jak poprzednio. Redagują krótkie modlitwy prośby
związane z potrzebami chorych, bezdomnych, ubogich, nad którymi pracowali
wcześniej. K. wyjaśnia:
Zastanówcie się, czego najbardziej potrzebują osoby, dla których szukaliście
sposobów pomocy, i napiszcie w ich intencjach modlitwę. Może ona mieć formę
krótkich zdań i zaczynać się słowami: Boże, proszę…
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują strategię pomocy potrzebującym oraz wklejają uzupełnione
karty pracy.
5. Praca domowa
1. Ułóż modlitwę w intencji bliskiej ci osoby zmagającej się z trudnościami
życia.
2. Dowiedz się, jakie w twojej okolicy działają instytucje czy grupy wolonta-
riackie pomagające osobom bezdomnym, chorym i starszym. Wpisz ich
nazwy do zeszytu.
3. Wypożycz książkę „Oscar i pani Róża” Erica-Emmanuela Schmitta
i przeczytaj ją.
6. Modlitwa
Uczniowie czytają zredagowane wcześniej modlitwy. Wszyscy kończą je słowami
„Prosimy Cię, Boże”.
Literatura
E.E. Schmitt, Oscar i pani Róża, Kraków 2005, s. 7-8.
194
Język polski:
l Kształcenie literackie i kulturowe – elementy realistyczne i fantastyczne.
Niektóre gatunki literackie, środki stylistyczne i ich funkcje. Znaczenia
dosłowne i przenośne w tekstach. Wartości w utworze oraz wartości
ważne dla bohatera.
l Rozumienie tekstu – informacje wyrażone wprost i pośrednio, ważne
i drugorzędne. Interpretacja tekstów.
tacyjnym. Plan odtwórczy i twórczy tekstu; notatka. Komponowanie
początku i zakończenia na podstawie fragmentu tekstu lub na podstawie
ilustracji.
l Lektury: Biblia – wybrane przypowieści ewangeliczne (o synu marno-
trawnym).
Muzyka i plastyka:
-komunikacyjnych).
l Społeczna natura człowieka – różne formy zachowań asertywnych.
Sposoby rozwiązywania konfliktów oraz ich zalety i wady.
l Rodzina – jako grupa społeczna. Rola rodziców i osób starszych w rodzi-
nie. Wartości ważne dla rodziny; wpływ, jaki rodzina wywiera na dzieci.
l Prawa człowieka – godność człowieka: podstawa różnych systemów
moralnych.

l Edukacja zdrowotna – zachowania, które sprzyjają zdrowiu (prozdro-
wotne) oraz zagrażają zdrowiu, szczególnie występujące często wśród
nastolatków. Dobieranie i demonstrowanie umiejętności komunikacji
interpersonalnej istotnych dla zdrowia i bezpieczeństwa (odmowa,
zachowania asertywne, negocjowanie).

l Rodzina – szacunek do członków rodziny i wyrażenie im wdzięczności.
l Życie jako fundamentalna wartość – życie jako wartość. Osoby z niepeł-
nosprawnością jako wartościowi partnerzy w koleżeństwie, przyjaźni,
miłości i rodzinie. Troska o osoby chore i umierające; pamięć o zmarłych,
współtowarzyszenie bliskim w przeżywaniu żałoby.
195
V
dzieje Kościoła

27. Abyśmy byli jedno. Schizma wschodnia
Cele katechetyczne
– Ukazanie przyczyn i skutków rozłamu Kościoła na wschodni i zachodni.
– Motywowanie w dążeniu do jedności Kościoła.
Treści
Przyczyny i skutki rozłamu Kościoła na wschodni i zachodni.
Tekst biblijny: J 17,1.11b-12a.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcia: patriarcha, schizma, prawosławie, ikona, cerkiew,
– wymienia przyczyny i następstwa podziału na Kościół wschodni i zachodni,
– wymienia patriarchaty Kościoła wschodniego,
– wykazuje podobieństwa i różnice między Kościołem rzymskokatolickim
i prawosławnym,
– charakteryzuje działania ekumeniczne Kościoła prawosławnego i katolic-
kiego.
Postawy
Uczeń:
– okazuje szacunek wobec braci prawosławnych (A.1.c.),
– włącza się w działania ekumeniczne Kościoła.
Metody, techniki i formy: prezentacja i analiza zdjęć, czytanie i analiza tekstu

biblijnego, rozmowa kierowana, miniwykład (praca z tekstem), praca
z mapą, plakat, modlitwa spontaniczna, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego w ilości grup, zdjęcia (slajdy) przedsta-
wiające elementy charakterystyczne dla Kościoła katolickiego i prawosław-
nego, mapa „Podziału chrześcijaństwa w XI wieku”, slajd (przyczyny oraz
skutki schizmy wschodniej, wybrane podobieństwa i różnice w prawdach
wiary), materiały do utworzenia plakatów.

1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wspólnej modlitwy w intencji jedności wszystkich chrze-
ścijan: „Ojcze nasz”.
2. Cechy szczególne Kościoła katolickiego i prawosławnego – prezentacja
i analiza zdjęć
K. prezentuje uczniom zdjęcia (slajdy) przedstawiające elementy charakterystyczne
dla Kościoła katolickiego i prawosławnego: widok świątyni na zewnątrz i wewnątrz
oraz elementy liturgii (teczka pomocy). W trakcie prezentacji pyta:
198
– Jak nazywamy miejsca kultu religijnego katolików i prawosławnych?
– Co jest charakterystyczne dla kościołów katolickich?
– Co jest charakterystyczne dla cerkwi prawosławnych?
– Czym różnią się wnętrza tych świątyń?
– Jak wyglądają stroje liturgiczne kapłanów katolickich i prawosławnych?
Kościół archiprezbiterialny Wnie- Sobór metropolitalny Świętej Równej

bowzięcia Najświętszej Maryi Panny Apostołom Marii Magdaleny w War-
w Krakowie szawie
Ołtarz – Sanktuarium Bożego Miło- Ikonostas – Cerkiew św. Trójcy

sierdzia, Kraków-Łagiewniki w Gorlicach
Kapłan katolicki w stroju Ksiądz prawosławny (prezbiter)

liturgicznym w stroju liturgicznym
199
Rozpoczęcie liturgii w kościele katolickim i cerkwi prawosławnej
K. wyjaśnia:
Świątynię prawosławną nazywamy cerkwią. Dla wyznawców prawosławia
jest ona miejscem szczególnego przebywania Boga. Cerkwie budowane są
najczęściej na planie krzyża. Można je rozpoznać z daleka ze względu na
charakterystyczne kopuły, których liczba ma znaczenie symboliczne. Jedna
kopuła jest symbolem jedynego Boga, dwie przypominają o Jezusie, który był
jednocześnie Bogiem i człowiekiem, a trzy symbolizują Trójcę Świętą. Wnę-
trze cerkwi przedziela ikonostas, czyli ściana, na której są umieszczone obrazy
nazywane ikonami.
Zastanowimy się dzisiaj, skąd się wziął podział między katolikami i prawo-
sławnymi, skoro Pan Jezus założył jeden Kościół?
K. poleca zapisać temat: Abyśmy byli jedno. Schizma wschodnia.

1. Jezus modli się o jedność – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Uczniowie szukają tekstu biblijnego w podręczniku, a K. poleca jednemu z uczniów
przeczytać go głośno:
Jezus, podniósłszy oczy ku niebu, rzekł:„Ojcze Święty, zachowaj ich w Twoim
imieniu, które Mi dałeś, aby tak jak My stanowili jedno. Dopóki z nimi byłem,
zachowywałem ich w Twoim imieniu, które Mi dałeś, i ustrzegłem ich”. (J
17,1.11b-12a)
K. pyta:
– Do kogo zwraca się Pan Jezus, prosząc za swoich uczniów?
– O co prosi Jezus swojego Ojca?
– Dzięki czemu uczniowie zachowali jedność między sobą?
Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus modlił się o zachowanie jedności wśród
Jego uczniów i wśród tych, którzy w przyszłości w Niego uwierzą. Chodzi więc
także o nas i o wszystkich, którzy obecnie należą zarówno do Kościoła katolic-
kiego, jak i prawosławnego. Jednoczy nas ten sam Bóg, w którego wierzymy.
Ta jedność ma być kształtowana na wzór jedności Boga Ojca i Jego Syna.
200
2. Przyczyny i skutki schizmy wschodniej – miniwykład (praca z tekstem),
praca z mapą
Uczniowie czytają tekst z podręcznika na temat przyczyn i skutków podziału Ko-
ścioła na wschodni i zachodni lub K. prowadzi miniwykład.
Schizma wschodnia to rozłam w chrześcijaństwie, do którego doszło w XI
wieku. Kościół grecki (patriarchat w Konstantynopolu) zerwał wówczas jedność
ze Stolicą Apostolską w Rzymie. Schizmę poprzedził długi okres pogłębiania
się różnic między Kościołem w cesarstwie bizantyjskim a Kościołem rzymskim,
działającym na obszarze państw niezależnych od Bizancjum. Proces ten prze-
biegał na tle rozbieżności kulturowych, politycznych i językowych. Właśnie
różnice w sferze kultury, prawa i obrzędów bardziej oddaliły zwaśnione strony
niż kwestie prawd wiary.
Do ostatecznego zerwania jedności Kościoła doszło w 1054 roku. Papież
Leon IX wysłał swojego legata do Konstantynopola, a ten złożył na ołtarzu
świątyni Hagia Sophia papieską bullę, która nakładała ekskomunikę na Michała
Cerulariusza, patriarchę Konstantynopola. W odpowiedzi Cerulariusz rzucił
klątwę na kościół rzymski. Kościoły się rozdzieliły. Wzajemne cofnięcie klątw
nastąpiło dopiero w 1965 r.
(oprac. na podst.: B. Kumor, Historia Kościoła;
Schizma wschodnia, w: Religia. Encyklopedia PWN)
– Jakie były przyczyny rozłamu w Kościele?

– Jakie były skutki schizmy oprócz rozłamu na dwa Kościoły?
– Kiedy nastąpiło cofnięcie nałożonych klątw?
K. pokazuje uczniom mapę „Podziału
chrześcijaństwa w XI wieku” (slajd – teczka
pomocy), uzupełnia wypowiedzi uczniów
i podaje przyczyny oraz skutki podziału
do zapisania na tablicy lub wyświetla slajd
(teczka pomocy).
Przyczyny schizmy:
P rozbieżności, polityczne i języ-
kowe,
P różnice w sferze kultury, prawa
i obrzędów.
Skutki schizmy:
P zerwanie jedności chrześcijan,
P podział na prawosławie i katoli-
cyzm,
P wzajemne obłożenie ekskomuniką obu Kościołów.
Między Kościołem rzymskim i bizantyjskim zachodziła swego rodzaju rywa-
lizacja. Rzym dążył do podporządkowania sobie Wschodu. Istniały też znaczne
różnice w strukturach organizacyjnych.
201
1. Szukam prawd wiary, które łączą – miniwykład ubogacony prezentacją
Uczniowie zapoznają się z treścią slajdu na temat wybranych podobieństw i różnic
w prawdach wiary między Kościołem wschodnim i zachodnim (teczka pomocy).
Na początku zajęć wskazywaliśmy na podobieństwa i różnice dotyczące ze-
wnętrznego wyglądu świątyń, liturgii i stroju liturgicznego. Są również różnice
dotyczące prawd wiary. Poznamy dwie wybrane różnice.
Różnice
Kościół katolicki Kościół prawosławny
na czele Kościoła stoi papież – na- w każdym kraju jest oddzielna władza, którą
stępca św. Piotra sprawuje patriarcha (zasada autokefalii), nie
uznaje się władzy papieża
dogmat o niepokalanym poczęciu nie uznaje dogmatu o niepokalanym poczęciu
Maryi Maryi
Kościoły łączy:
P Biblia i Tradycja,
P uznawanie 7 sakramentów świętych,
P oddawanie czci Matce Bożej.
2. Jak dążyć do jedności? – plakat, praca w grupach
K. mówi:
Kościół katolicki i prawosławny podejmują różnego rodzaju działania eku-
meniczne. Niezwykle istotne było zdjęcie wzajemnych ekskomunik, którego
w 1965 roku dokonali papież Paweł VI i patriarcha Atenagoras I. Została także
utworzona Papieska Rada do spraw Jedności Chrześcijan. Również w Polsce
podejmowane są podobne działania, powołano m.in. Polską Radę Ekumeniczną.
Każdego roku w styczniu organizowany jest Tydzień Modlitw o Jedność
Chrześcijan. W roku 2021 jako jego hasło wybrano przesłanie z Ewangelii św.
Jana: „Trwajcie w mojej miłości, a przyniesiecie obfity owoc” (por. J 15,5-9).
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, których zadaniem jest przygotować plakat
na kolejne Tygodnie Modlitw o Jedność Chrześcijan. K. przydziela uczniom daty
kolejnych lat i wyznacza czas pracy na 7–8 minut. W treści plakatu musi znaleźć
się hasło, grafika oraz rok. K. może rozdać grupom egz. Pisma Świętego i wyjaśnia:
Celem plakatu ma być zachęcenie do wspólnej modlitwy i wspólnych działań
zarówno katolików, jak i prawosławnych. Zwróćcie uwagę, by treść była zachę-
cająca dla obu wyznań. Tym, co nas łączy, jest Pismo Święte. W nim możecie
poszukać haseł, podobnie jak w programach na Tygodnie Modlitw o Jedność
Chrześcijan w kolejnych latach.
Przykładowe hasła tygodnia:
P Rok 2020: Życzliwymi bądźmy (por. Dz 28,2).
202
P Rok 2019: Dąż do sprawiedliwości (Pwt 16,20).
P Rok 2018: Prawica Twoja wsławiła się mocą (Wj 15,6).
Grupy kolejno prezentują swoje plakaty i zapisują hasła na tablicy. W razie potrzeby
K. uzupełnia wypowiedzi uczniów.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują przyczyny i skutki schizmy oraz ułożone w grupach hasła
na Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. Mogą również przepisać ze slajdu
podobieństwa i różnice w prawdach wiary w Kościele katolickim i prawosławnym
oraz notatkę:
Ekumenizm to działalność na rzecz pojednania chrześcijan. To dialog róż-
nych wyznań oraz próba wzajemnego zrozumienia.
4. Praca domowa
1. Napisz plan wspólnej modlitwy uczniów katolickich i prawosławnych.
Wybierz modlitwy, którymi mogą się razem modlić.
2. Namaluj cerkiew na planie krzyża z charakterystycznymi kopułami. Zwróć
uwagę na ich liczbę.
3. Napisz kilka zdań na temat zasad pisania ikony.
5. Modlitwa spontaniczna
K. wyjaśnia:
Tak jak Jezus modlił się o jedność wszystkich wyznawców, tak i my możemy
o nią prosić Boga. Poproście teraz o jedność chrześcijan własnymi słowami.
Literatura
B. Kumor, Historia Kościoła, t. 2, Lublin 2003.
Ekumenizm to..., <http://ekumenia.pl>, dostęp: 11.03.2021.
Schizma wschodnia, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz,
B. Milerski, t. 9, Warszawa 2001.
Życzliwymi bądźmy. Materiały na Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. 18-25
stycznia i cały rok 2020, red. A. Gontarek, S. Pawłowski i inni, Warszawa
2019.
203
28. Słudzy słusznej sprawy. Święty
Franciszek i święty Dominik
Cele katechetyczne
– Ukazanie roli św. Franciszka z Asyżu i Dominika Guzmana oraz
zakonów żebraczych w odbudowie Kościoła w XII i XIII w.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za Kościół i gotowości dzielenia
się z innymi.
Treści
Historia Kościoła pielgrzymką wspólnoty wierzących w historii zbawienia
(E.3).
Franciszkanie i dominikanie.
Tekst biblijny: Mt 10,8b-10.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcia: zakon żebraczy, habit, kwesta,
– przedstawia rolę zakonów w dziejach średniowiecznej Europy: franciszkanie
i dominikanie (E.3.3),
– opowiada przebieg życia św. Franciszka z Asyżu i Dominika Guzmana,
– podaje przykłady wpływu chrześcijaństwa na dzieje ludzkości (A.13.18),
– wskazuje współczesne sposoby pozyskiwania dóbr nawiązujące do
franciszkańskiego żebractwa,
– uzasadnia religijny sens ubóstwa i żebractwa,
– ukazuje wartość rezygnacji z dóbr materialnych na rzecz wzrostu duchowego.
Postawy:
Uczeń:
– chętnie dzieli się z ubogimi,
– uczestniczy w kwestach na cele charytatywne,
– modli się za osoby życia konsekrowanego (E.4.b),
– wzoruje się na świadkach wiary (A.2.c).
Metody, techniki i formy: opowiadanie, czytanie i analiza tekstu biblijnego,

praca z tekstem, analiza porównawcza, prezentacja ilustracji, analiza
tekstu, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: fragment „Kwiatków świętego Franciszka z Asyżu”, teksty
o zakonie franciszkanów i dominikanów do pracy w grupach, zdjęcia (slajd)
przedstawiające św. Franciszka i św. Dominika oraz habit franciszkański
i dominikański.
204
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza ich do wspólnej modlitwy:
Dzisiejsza katecheza wprowadza nas w świat ludzi, którzy potrafili doceniać
Boże dary. Odmawiając modlitwę „Ojcze nasz”, polecajmy osoby doświadcza-
jące różnorakich życiowych braków i trudności.
2. Idea życia św. Franciszka – opowiadanie
K. lub chętny uczeń czyta fragment „Kwiatków świętego Franciszka z Asyżu”
(teczka pomocy).
„Cudowny sługa i naśladowca Chrystusa, święty Franciszek, starał się być we
wszystkim doskonale podobny Chrystusowi, który wedle słów Ewangelii posyłał
uczniów swych po dwóch do wszystkich miast i miejsc, gdzie sam pójść zamierzał.
Zebrawszy tedy na wzór Chrystusa dwunastu towarzyszy, wysłał ich w świat po
dwóch, aby kazali. Chcąc dać im przykład prawdziwego posłuszeństwa, zaczął
najpierw wędrować wzorem Chrystusa, który najpierw zaczął działać, niż uczyć.
Przeznaczywszy więc towarzyszom inne strony świata, za towarzysza wziął sobie
brata Macieja i ruszył ku Francji, do Prowansji. Kiedy przybyli raz do pewnej
wsi bardzo zgłodniali, poszli, wedle reguły, żebrać chleba w imię miłości Boga.
Święty Franciszek szedł jedną ulicą, a brat Maciej drugą. Że jednak święty
Franciszek był człowiekiem zbyt niepozornym i małej postaci, ci zaś, którzy go
nie znali, za lichego uważali go biedaczynę, użebrał tylko kilka kąsków i ka-
wałków suchego chleba. Za to brat Maciej, który był okazały i pięknej postaci,
otrzymał kawały dobre, wielkie i sowite, i całe chleby. Użebrawszy dosyć, zeszli
się za wsią, by jeść społem, w miejscu, gdzie było piękne źródło, a obok piękny
duży kamień, na którym każdy złożył jałmużnę użebraną.
Święty Franciszek ujrzawszy, że brat Maciej miał więcej kawałków chleba
i że były piękniejsze i większe niż jego, rozradował się wielce i rzekł: «O bracie
Macieju, niegodniśmy tak wielkiego skarbu».
A kiedy kilkakrotnie powtórzył te słowa, brat Maciej odrzekł: «Ojcze, jakże
to skarbem zwać można, gdzie tyle ubóstwa i brak rzeczy potrzebnych? Nie
masz tu ani obrusa, ni noża, ni talerza, ni misy, ni domu, ni stołu, ni sługi, ni
służebnej». Rzekł święty Franciszek: «To właśnie uważam za skarb wielki, że
nie ma tu nic ludzkim przyrządzonego przemysłem; lecz co jest, przygotowała
opatrzność Boska, jak to widać wyraźnie po chlebie użebranym, po stole tak
pięknym jak ten kamień i po źródle tak jasnym. Przeto módlmy się do Boga,
by pozwolił nam sercem całym miłować tak szlachetny skarb ubóstwa świętego,
które ma Boga swym sługą»”.
(Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, kwiatki-sw-franciszka.klp.pl)
205
K. pyta:
– W jaki sposób św. Franciszek rozumiał ubóstwo?
– Dlaczego św. Franciszek cieszył się z własnego ubóstwa?
– Co było podstawą działalności św. Franciszka?
Ubóstwo to przyjęcie pewnego stylu życia, w którym nie ma pogoni za
dobrami materialnymi. Cnota ubóstwa jest wartością duchową. Ten, kto jest
ubogi, powierza swoje życie Bogu w pełnym zaufaniu, że On się zatroszczy
o jego codzienne potrzeby. Nie możemy mylić ubóstwa z nędzą materialną.
Nie każdy biedny jest ubogim.
K. poleca zapisać temat: Słudzy słusznej sprawy. Święty Franciszek i Święty Do-
minik, a następnie wyjaśnia:
By łatwiej było zrozumieć treści dzisiejszej katechezy przeczytamy z pod-
ręcznika trzy definicje.
Kwesta – zbieranie jałmużny dla klasztoru (dawniej m.in. w postaci płodów
rolnych). Miała również wymiar duchowy, jej praktykowanie miało na celu
nabycie przez zakonnika cnoty pokory.
Habit – nazwa stroju zakonnego, który jest noszony na znak konsekracji
i świadectwa ubóstwa. Składa się z sukni, płaszcza, szkaplerza oraz pasa lub
sznura.
Zakon żebraczy – zakon odrzucający własność indywidualną i wspólną
i utrzymujący się z ofiarności wiernych.

1. Co jest cenniejsze niż złoto i srebro? – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać tekst biblijny z podręcznika. K. robi
wprowadzenie:
Wysłuchajcie słów Jezusa, które skierował do apostołów przed wysłaniem
ich z misją głoszenia Ewangelii.
Darmo otrzymaliście, darmo dawajcie. Nie zdobywajcie złota, ani srebra,
ani miedzi do swych trzosów. Nie bierzcie w drogę torby ani dwóch sukien,
ani sandałów, ani laski. Wart jest bowiem robotnik swej strawy. (Mt 10,8b-10)
– Jaką zasadę mają stosować apostołowie podczas głoszenia?
– Dlaczego nie będzie im potrzeba więcej niż podstawowe rzeczy?
– Dlaczego złoto, srebro czy pieniądze nie są najważniejsze?
– Komu powinni zaufać uczniowie?
K. uzupełnia:
Nasze życie i świat otrzymaliśmy w darze od Boga. Darem jest również
Ewangelia, w której Jezus uczy, jak warto żyć. Ten, kto będzie głosił Boże słowo
z ufnością, otrzyma wszystko, co jest mu potrzebne. Gdy mamy zbyt wiele dóbr,
mogą stać się zbędnym ciężarem w naszym życiu. Rozumiał to doskonale św.
Franciszek, który zrezygnował z bogactwa. Wzorem był dla niego Jezus, który
urodził się w ubogiej stajni. Jezusa naśladował także św. Dominik.
206
2. Św. Franciszek i św. Dominik, słudzy słusznej sprawy – praca z tekstem,
analiza porównawcza, prezentacja ilustracji, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy, połowa z nich dostaje tekst o zakonie
franciszkanów, a druga o dominikanach (teczka pomocy). Zadaniem grup jest
przeczytać teksty i odpowiedzieć na pytania. Po 5 minutach przedstawiciele grup
czytają swoje odpowiedzi i zapisują je na tablicy, a K. może pokazać (slajd) przed-
stawiający św. Franciszka i św. Dominika (teczka pomocy).
Franciszkanie
Święty Franciszek z Asyżu postanowił żyć w całko-
witym ubóstwie. Przywdział zgrzebną tunikę, w jakiej
zwykle pracowali wieśniacy, i przepasał się powrozem.
Wędrując po Italii, głosił proste, zrozumiałe kazania.
Jedni traktowali go jako dziwaka, może nawet po-
zbawionego zmysłów, ale inni ujrzeli w nim świętego.
Niektórzy postanowili zostać jego uczniami. Ponieważ
było ich coraz więcej, Franciszek ułożył w oparciu
o Ewangelię krótką regułę, według której mieli tworzyć
wspólnotę. Udał się z nią do Rzymu, gdzie zaakcepto-
wał ją papież Innocenty III. Zezwolił on też Franciszkowi na głoszenie kazań.
Reguła franciszkańska, zakładająca życie według zasad ewangelicznych,
nakazywała wierne naśladowanie Jezusa Chrystusa, szczególnie przez pokorę
i ubóstwo. Bracia mieli się utrzymywać z pracy i – w miarę potrzeby – z jałmużny
oraz zrezygnować z wszelkiej własności (zarówno osobistej, jak i wspólnotowej).
Nowością w tych czasach było połączenie modlitwy kontemplacyjnej z działal-
nością apostolską i misyjną.
Propozycja życia i działalności zakonu św. Franciszka była na owe czasy
wyjątkowa. Do tej pory mnisi mieszkali w odosobnieniu, podejmując życie
w modlitwie. Bracia franciszkanie głosili Ewangelię, wędrując od miejscowo-
ści do miejscowości i nauczając w miastach. Nauczali przede wszystkim przez
przykład dobrowolnego, z radością znoszonego ubóstwa, życia w prostocie
i wierności nauce Kościoła. Przyczyniło się to do odnowy Kościoła, zagrożonego
przez nadużycia duchowieństwa oraz herezje i bunt społeczny najuboższych
warstw ludności.
(Franciszkanie, w: Religia. Encyklopedia PWN)
– Jaki zakon opisuje powyższy tekst?

– Jaki styl życia prowadził św. Franciszek?
– Na co zezwolił św. Franciszkowi papież Innocenty III?
– Jakie zasady nakazywała reguła franciszkańska?
– Dlaczego Kościół potrzebował ratunku św. Franciszka i jego braci?
207
Dominikanie
Dlaczego powstał zakon dominikanów? Biskup Diego
z diecezji w Osmie, w Hiszpanii, z polecenia króla wyruszył
do Danii w celu prowadzenia układów związanych z małżeń-
stwem syna królewskiego. Na towarzysza tej wyprawy został
wybrany Dominik Guzman. W drodze napotkali oni here-
tyckie grupy albigensów działające w południowej Francji.
Dominik przez całą noc dyskutował z właścicielem gospody,
który był członkiem sekty, próbując ukazać mu błędy tej
drogi. Wtedy też poczęła w nim kiełkować idea wędrownego
teologa-kaznodziei. Po zakończeniu misji królewskiej oraz
wizycie u papieża obaj, Dominik i biskup, powrócili na tereny opanowane przez
herezję. W drodze napotkali niepocieszonych legatów papieskich, którzy wracali
po nieudanej próbie nawracania albigensów. Wysłuchawszy narzekań legatów,
mieli im poradzić: „Trzeba ogniem odpowiedzieć na ogień. Przywódcy herety-
ków żyją surowym życiem, praktykują długie posty, podróżują pieszo i głoszą
słowo Boże z prostotą apostołów”. Tak też uczynili, a biskup Diego i Dominik
przyłączyli się do nich. Wkrótce przekonali się o skuteczności takiego działania.
Święty Dominik założył zakon dominikanów, ponieważ dostrzegał potrzebę
przeciwstawienia się ruchom heretyckim i jednocześnie konieczność stworze-
nia nowych form duszpasterstwa. Był to czas gwałtownego rozwoju miast oraz
handlu, który wymuszał przemieszczanie się ludności. Dodatkowo chrześcijanie
spotykali się ze światem niechrześcijańskim, głównie z islamem. Wszystko to
było dla Kościoła wyzwaniem, z którym coraz gorzej sobie radzono. Przyczyniał
się do tego niski poziom życia duchowego i intelektualnego kleru, brak ewan-
gelicznego świadectwa życia i opieszałość w głoszeniu Ewangelii.
Wokół Dominika gromadzili się kaznodzieje, którzy utworzyli pierwszą
wspólnotę i w 1216 r. zakon został zatwierdzony przez papieża Honoriusza III.
Papież nawet miał stwierdzić, że we śnie widział walący się gmach Kościoła,
który jednak zachował się dzięki oparciu na dwóch filarach: jednym z nich był
zakon franciszkanów (założony w 1215 r.) i drugim właśnie dominikanie. Mając
zaledwie kilkunastu braci, św. Dominik rozesłał ich do różnych części Europy:
Francji, Hiszpanii i Włoch, aby nieustannie głosili Ewangelię.
(Zakon na każde czasy, dominikanie.pl)
– Jaki zakon opisuje powyższy tekst?

– Na terenie jakich krajów działał św. Dominik?
– Z jakimi problemem wiary spotkał się św. Dominik?
– Jaką postawę przyjął wobec napotkanej heretyckiej grupy albigensów?
– Jaki sposób nawracania przyjął wobec odchodzących od Kościoła?
Przed odczytaniem efektów pracy poszczególnych grup K. może pokazać zdjęcia
(slajd) przedstawiające św. Franciszka i św. Dominika oraz franciszkanów i do-
minikanów i dokonuje porównania ich habitów (teczka pomocy).
208
Proponowany zapis:
Franciszkanie. Franciszek prowadził życie w całkowitym ubóstwie…
Dominikanie. Święty Dominik działał w Hiszpanii i we Francji. Spotkał się
z heretykami, z którymi rozmawiał o wierze. Postanowił nawracać przykładem
życia…
K. uzupełnia:
Zakony żebracze były odpowiedzią na potrzeby ówczesnego świata. Ich
powstanie spowodowało dowartościowanie cnoty ubóstwa, co było przeciw-
wagą dla przywiązanego do dóbr materialnych kleru diecezjalnego i mnichów
czerpiących zyski z posiadłości ziemskich (beneficjum). Powstanie zakonów że-
braczych wiązało się także z nieskuteczną działalnością duchowieństwa w walce
z rodzącymi się we Francji oraz Italii herezjami katarów i waldensów. Był to
sposób na ujęcie w karby ruchu reformatorskiego i włączeniu go w działalność
kaznodziejską oraz praktykę życia dla potrzeb Kościoła. Zakony żebracze,
ukazując wartość ubóstwa, pomagały ludziom lepiej znosić biedę. Podkreślały
też, że od nędzy materialnej o wiele groźniejsza jest nędza moralna i duchowa.
Dlatego zakonnicy głosili potrzebę nawrócenia i wzywali do życia Ewangelią.

1. Ubóstwo drogą naśladowania Chrystusa – analiza tekstu
K. prosi uczniów, aby zapoznali się z tekstem orędzia papieża Franciszka na Wiel-
ki Post 2014 roku (podręcznik). W tym czasie rysuje na tablicy tabelę i wspólnie
z uczniami uzupełnia ją. Wcześniej wyjaśnia:
Przeczytamy teraz orędzie papieża Franciszka, który przypomina, że również
naszym zadaniem jest dostrzegać ludzi pogrążonych w nędzy. To kontynuacja
misji Świętych Franciszka i Dominika.
„Na wzór naszego Nauczyciela jesteśmy jako chrześcijanie powołani do tego,
aby dostrzegać różne rodzaje nędzy trapiącej naszych braci (…). Nędza to nie
to samo co ubóstwo; nędza to ubóstwo bez wiary w przyszłość, bez solidarności,
bez nadziei.
Możemy wyróżnić trzy typy nędzy. (…) Nędza materialna to ta, którą po-
tocznie nazywa się biedą i która dotyka osoby (…) pozbawione podstawowych
praw i dóbr pierwszej potrzeby, takich jak żywność, woda, higiena, praca,
szanse na rozwój i postęp kulturowy. (…) Trzeba zatem, aby ludzkie sumienia
nawróciły się na drogę sprawiedliwości, równości, powściągliwości i dzielenia
się dobrami. (…) Nie mniej niepokojąca jest nędza moralna, która czyni czło-
wieka niewolnikiem nałogu i grzechu. Ileż rodzin żyje w udręce, bo niektórzy
ich członkowie (…) popadli w niewolę alkoholu, narkotyków, hazardu czy
pornografii! Iluż ludzi zagubiło sens życia, pozbawionych zostało perspektyw
na przyszłość, utraciło nadzieję! (…) Ta postać nędzy, prowadząca także do
ruiny ekonomicznej, wiąże się zawsze z nędzą duchową, która dotyka nas, gdy
oddalamy się od Boga i odrzucamy Jego miłość. Jeśli sądzimy, że nie potrze-
209
bujemy Boga, który w Chrystusie wyciąga do nas rękę, bo wydaje się nam, że
jesteśmy samowystarczalni, wchodzimy na drogę wiodącą do klęski. Tylko Bóg
prawdziwie zbawia i wyzwala”.
(Orędzie papieża Franciszka na Wielki Post 2014 roku)
Uczniowie pracują w parach, K. poleca:

Wypiszcie w pierwszej kolumnie rodzaje nędzy wymienione przez papieża
Franciszka, w drugiej – ich współczesne przejawy, a w trzeciej zaproponujcie
sposoby zapobiegania im.
Rodzaj nędzy Współczesne przejawy Sposoby zapobiegania
P nędza materialna – brak mieszkania – noclegownie
– brak żywności – zbiórki żywności
– brak pracy …
…
P nędza moralna – alkoholizm – akcje profilaktyczne
– narkomania …
…
P nędza duchowa – niewiara – modlitwa
– zniechęcenie – ewangelizacja
… …
Po zakończeniu uzupełniania tabeli K. prosi o wskazanie podstawowej różnicy

między nędzą a ubóstwem.
– Dlaczego nędza prowadzi do cierpienia?
– Dlaczego ubóstwo jest wartością?
– Co ubóstwo może zmienić w życiu ludzi?
K. podsumowuje:
„Nędza to ubóstwo bez wiary w przyszłość, bez solidarności, bez nadziei”.
We współczesnym świecie jest wiele inicjatyw pomagających w niwelowaniu
przejawów nędzy. Podkreślcie w tabeli te, które są zgodne z franciszkańskim
ideałem ubóstwa, czyli wypływają z miłości do Chrystusa.
2. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy notatkę o zakonie franciszkanów i dominikanów
oraz tabelę z rodzajami nędzy, ich przejawami i sposobami zapobiegania. Dopisują
także różnice między ubóstwem a nędzą.
3. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie zdjęcia habitów franciszkanów oraz dominikanów
i opisz, czym się różnią.
2. Napisz, jakie skutki mogą przynieść próby eliminowania nędzy bez od-
niesienia się do Chrystusa.
3. Pomódl się za swoich rówieśników, których dosięga nędza materialna,
moralna lub duchowa.
210
4. Modlitwa
K. prosi, by uczniowie wstali i wybrana osoba czyta jako modlitwę słowa Świętego
Franciszka:
„Najwyższy, chwalebny Boże, rozjaśnij ciemności mego serca i daj mi, Pa-
nie, prawdziwą wiarę, niezachwianą nadzieję i doskonałą miłość, zrozumienie
i poznanie, abym wypełniał Twoje święte i prawdziwe posłannictwo”.
(Modlitwa przed krzyżem w kościele św. Damiana, franciszkanie-kazimierz.pl)
Literatura
Franciszkanie, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz,
B. Milerski, t. 4, Warszawa 2001.
Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, <http://kwiatki-sw-franciszka.klp.pl/a-7474.
html> dostęp 8.03.2021.
T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1975.
Modlitwa przed krzyżem w kościele św. Damiana, <www.franciszkanie-kazimierz.
pl/index.php/8-mot/17-s-damiano>, dostęp: 8.03.2021.
D. Olszewski, Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Katowice 1982.
Orędzie papieża Franciszka na Wielki Post 2014 roku, <http://www.vatican.
va/holy_father/francesco/messages/lent/documents/papa-france-
sco_20131226_messaggio-quaresima2014_pl.html>, dostęp: 8.03.2021.
Wielka księga świętych, red. Z. Bauer, t. 1, Kraków 2003.
Zakon na każde czasy, <http://dominikanie.pl/zakon/>, dostęp: 8.03.2021.
211
29. Zdobywać wiedzę, by mądrze żyć
Cele katechetyczne
– Ukazanie wkładu ludzi wierzących w rozwój wiedzy w historii Europy
i Polski.
– Kształtowanie postawy szacunku i uznania dla osiągnięć nauki.
– Motywowanie do wykorzystywania wiedzy w drodze do świętości.
Treści
(E.3).
Wkład ludzi wierzących w rozwój wiedzy.
Tekst biblijny: Mdr 9,1-3.6.
Wymagania
Uczeń:
– prezentuje osobę św. Tomasza z Akwinu,
– wymienia uniwersytety średniowiecznej Europy,
– podaje nazwiska wierzących ludzi nauki ze średniowiecza (M. Kopernik,
M. Trąba, S. Hozjusz, Z. Oleśnicki) i tych, którzy żyją współcześnie,
– ukazuje rolę Kościoła w nauce (E.3.4),
– charakteryzuje wkład ludzi wierzących w rozwój wiedzy.
Postawy
Uczeń:
– szuka kompetentnej pomocy w rozwiązywaniu wątpliwości w wierze,
– angażuje się w pogłębianie wiedzy i wiary.
Metody, techniki i formy: praca ze słownikami, analiza tekstu, rozmowa kiero-

wana, czytanie i analiza tekstu biblijnego, miniwykład, praca z tekstem,
przepis na mądre życie, gra „1 z 10”, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: kilka słowników i encyklopedii, slajdy (tekst pieśni „Przed
tak wielkim Sakramentem”, zdjęcia uniwersytetów), karty pracy „Lu-
dzie nauki dla dobra Kościoła i Polski” do pracy w grupach, karty pracy
„6 porad, by mądrze żyć” do pracy w parach.

1. Modlitwa
K. poleca, by uczniowie odszukali w podręczniku tekst z Księgi Mądrości 9,1-3.6.
Następnie wszyscy czytają go głośno jako modlitwę.
212
2. Jak zdobywać wiedzę? – praca ze słownikami, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4-osobowe grupy i proponuje uczniom pracę ze słownikami. Każ-
da grupa otrzymuje słownik lub encyklopedię (mogą być różne). Uczniowie mają
odszukać w nich 2–3 najmniej znane słowa, których na co dzień się nie używa,
i wyjaśnić ich znaczenie (np.: czata, oboknie…). Po 3 minutach przedstawiciele
grup czytają wyrażenia, a reszta klasy próbuje je wyjaśnić. Na koniec można podać
krótką definicję. K. podsumowuje:
Pomocą w zdobywaniu wiedzy są książki. Potrzebujemy ich, bo są wypró-
bowanym sposobem gromadzenia informacji. Nie jest istotne, czy będą one
w wersji papierowej, czy elektronicznej. Będziemy dziś mówić o człowieku
niezwykle wybitnym, który żył w XIII w. Był teologiem i filozofem, a jego dzieła
są znane i cenione do dziś. Poznamy jeden z jego tekstów.
3. Wiedzą wielbić Boga jak św. Tomasz z Akwinu – analiza tekstu,
rozmowa kierowana
K. wyświetla uczniom tekst pieśni „Przed tak wielkim Sakramentem” (slajd – teczka
pomocy) i prosi, by wyjaśnili jej przesłanie.
Przed tak wielkim Sakramentem Bogu Ojcu i Synowi

upadajmy wszyscy wraz. hołd po wszystkie nieśmy dni.
Niech przed Nowym Testamentem Niech podaje wiek wiekowi
starych praw ustąpi czas. hymn triumfu, dzięki, czci.
Co dla zmysłów niepojęte, A równemu im Duchowi
niech dopełni wiara w nas. niechaj wieczna chwała brzmi.
– O czym mówi ta pieśń?
– Kiedy śpiewa się ją w kościołach?
– O czym możemy powiedzieć, że tego nie pojmuje nasz umysł?
– Kiedy wiara może dopełnić naszą wiedzę?
Pieśń „Przed tak wielkim Sakramentem” to jedna z pieśni eucharystycz-
nych. Pokazuje nam potrzebę wiary w pojmowaniu tego, czego nasz umysł nie
potrafi zrozumieć. Jej autorem jest św. Tomasz z Akwinu. Jego zdaniem do
zrozumienia wiary potrzebne są także wiedza i mądrość. Święty Tomasz uwa-
żał, iż człowiek, posługując się rozumem, może dojść do poznania Boga, który
objawia się w Biblii. W swoim dziele „Suma teologiczna” Tomasz przytoczył
i rozpatrzył filozoficzne dowody na istnienie Boga.
Święty Tomasz z Akwinu był wybitnym człowiekiem, a jego spuścizna literac-
ka jest olbrzymia. Napisał dziesiątki tomów naukowych dzieł, ale także tekstów
poetyckich. Wśród nich jest właśnie przypomniana pieśń „Przed tak wielkim
Sakramentem”, ale także pieśń „O zbawcza Hostio”, którą również śpiewamy
podczas nabożeństw eucharystycznych.
213
Bliskość Pana Boga pomaga w mądrym życiu. Zdobywana mądrość motywuje
do pracy nad sobą.
K. poleca zapisać temat: Zdobywać wiedzę, by mądrze żyć.

1. Mądrość darem Boga – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. stawia problem:
– Czym różni się wiedza od mądrości?
Mądrość pozwala na umiejętne wykorzystanie wiedzy w dobrym celu. Jej
stosowanie ma pomagać we właściwym korzystaniu z życia i jest realizacją
Bożego polecenia: „czyńcie sobie ziemię poddaną”.
Uczniowie ponownie szukają tekstu biblijnego w podręczniku, a chętna osoba
czyta go głośno.
Boże przodków i Panie miłosierdzia,
któryś wszystko uczynił swoim słowem
i w Mądrości swojej ukształtowałeś człowieka,
by panował nad stworzeniami, co przez Ciebie się stały,
by władał światem w świętości i sprawiedliwości
i w prawości serca sądy sprawował (…).
Choćby (…) był ktoś doskonały między ludźmi,
jeśli mu braknie Mądrości od Ciebie – za nic będzie poczytany. (Mdr 9,1-3.6)
K. pyta:
– Kto jest dawcą mądrości?
– Do czego potrzebna jest mądrość?
– Na czym polega sprawiedliwość i prawość w panowaniu nad światem?
– Dlaczego w panowaniu nad światem potrzebna jest świętość?
Mądrość zdobywamy jako owoc nauki, ale także otrzymujemy ją jako dar
Ducha Świętego, ponieważ dawcą i źródłem mądrości jest Bóg. Prawdziwie
mądry jest ten, kto potrafi odczytać Boży plan wobec swojego życia i żyć według
niego, a najważniejszym owocem Bożej mądrości jest niebo. Wiedza zdobywana
przez ludzi i poszerzana na przestrzeni wieków, powinna zawsze prowadzić do
sprawiedliwego i prawego życia.
2. Rozwój nauki od czasów średniowiecza – miniwykład
K. odwołuje się do wiedzy uczniów i w miarę potrzeb wyjaśnia treści.
– Jakie zmiany kulturowe zaszły w związku z upadkiem cesarstwa zachod-
niorzymskiego w 476 roku?
– Jaki był poziom nauki na początku średniowiecza?
– Jaki był system organizacji szkolnictwa?
Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 r. i związany z tym kryzys
cywilizacji europejskiej doprowadziły do upadku szkolnictwa. Coraz mniej lu-
dzi rozumiało łacinę. Wyjątkiem była niewielka grupa dobrze wykształconych
duchownych, dla których znajomość łaciny była konieczna, by rozumieć Pismo
214
Święte i sprawować liturgię. Dlatego szkoły kształcące kandydatów do stanu
duchownego przetrwały ten trudny okres i dzięki nim szkolnictwo mogło się
powoli odrodzić. Z czasem wiedzę duchowieństwa zaczęli doceniać władcy.
Jednym z nich był Karol Wielki.
W kolejnych okresach średniowiecza powstawało coraz więcej szkół. Od
końca XI wieku papiestwo zobowiązało biskupów do zakładania szkół kate-
dralnych, a jedną z wielkich nowości XII wieku było powstanie szkół miejskich.
K., stopniowo wyświetlając slajdy ze zdjęciami uniwersytetów (teczka pomocy),
mówi:
Szkoły katedralne i niektóre szkoły zakonne w dużych miastach przyciągały
nauczycieli i studentów nawet z odległych krajów. Najsławniejsze z tych szkół
przekształciły się w uniwersytety. Do najbardziej znanych uniwersytetów tego
czasu należy uniwersytet w Paryżu (nazwany później Sorboną), uniwersytet
w Bolonii oraz Oksford w Anglii. W XIV wieku powstały uniwersytety w Euro-
pie Środkowej – w Pradze i Krakowie. Ich liczba szybko się zwiększała, a pod
koniec średniowiecza było ich ponad sześćdziesiąt.
Uniwersytet Paryski – Sorbona Uniwersytet w Bolonii
Uniwersytet w Oksfordzie Uniwersytet w Krakowie

K. pyta:
– Kto z was chciałby studiować na jednym z tych uniwersytetów?
– Jakie warunki musicie spełnić, aby było to możliwe?
3. Ludzie nauki w średniowieczu – praca z tekstem, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. K. przydziela im karty pracy „Ludzie
nauki dla dobra Kościoła i Polski” (teczka pomocy). Wcześniej robi wprowadzenie:
215
Wielu Polaków studiowało na uniwersytetach europejskich. Dziś poznamy
tych, którzy żyli w czasie od XIV do XVI w. Pracując w grupach nad ich życio-
rysami, sprawdźcie, jaką posiadali mądrość i jak ją wykorzystywali dla dobra
Kościoła i Polski, a tym samym dla konkretnych ludzi żyjących ówcześnie, oraz
jakie owoce ich dziedzictwa trwają do dziś.
Grupa 1
Mikołaj Kopernik – astronom, matematyk i duchowny, a także lekarz.
Urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Był
wszechstronnie wykształcony. Pierwsze etap nauki ukończył w szkole
parafialnej przy kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty
w Toruniu. Potem studiował na Akademii Krakowskiej, w 1496 r.
rozpoczął studia prawnicze w Bolonii i odbył praktykę prawniczą
w kancelarii papieskiej w Rzymie. W Padwie skończył studia medyczne i uzyskał
prawo do wykonywania praktyki lekarskiej.
Opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego, według którego
Słońce znajduje się w centrum, a Ziemia jest planetą i podobnie jak pozostałe
planety obiega Słońce po orbicie kolistej. Jego teoria została opublikowana
w 1543 r. w księdze „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer
niebieskich). Mimo zadedykowania dzieła ówczesnemu papieżowi, nie została
przychylnie przyjęta przez ludzi Kościoła. Czasowo nawet umieszczono ją w in-
deksie ksiąg zakazanych (poglądy Kopernika były nowatorskie i trudne wówczas
do udowodnienia). Jednak zawarte w dziele Kopernika obliczenia istotnie się
przyczyniły do przeprowadzonej w roku 1582 przez papieża Grzegorza XIII
reformy kalendarza.
Imię Kopernika nadawano sondom kosmicznym, instytucjom i obiektom
na ciałach niebieskich. Noszą je między innymi: duży krater na Księżycu (107
km średnicy), duży krater na Marsie (292 km średnicy), planetoida nr 1322.
(oprac. na podst.: Mikołaj Kopernik, pl.wikipedia.org)
– Co wniósł do nauki średniowiecza Mikołaj Kopernik?

– Jakie owoce jego dziedzictwa trwają do dziś?
Grupa 2
Mikołaj Trąba – urodził się ok. 1358 r. w Sandomierzu. Służył
królowi Władysławowi Jagielle przez 30 lat. Towarzyszył mu jako
spowiednik i domownik w czasie misji apostolskiej na Litwie, był
jego doradcą i notariuszem, w czasie wojny z Krzyżakami kierował
akcją dyplomatyczną i doradzał królowi m.in. w sprawach militar-
nych. W pamięci potomnych zapisał się jednak przede wszystkim jako pierwszy
prymas Polski.
Mikołaja Trąbę chwalono zwłaszcza za jego rozsądek, bystrość umysłu i trzeź-
wość, z jaką oceniał wydarzenia i ludzi. Długosz odnotował, że był słusznego
wzrostu, dorodnej postury i wielkiej łagodności. Zasłużył się dla Kościoła w Pol-
216
sce, wydając pierwszy w naszym kraju zbiór prawa kościelnego. Jego ostatnim
publicznym wystąpieniem był udział w zjeździe monarchów w Lubicy na Spiszu.
Tam też zmarł 4 grudnia 1422 r., mając około 64 lat. Jego ciało sprowadzono
do Gniezna i pochowano w archikatedrze.
(oprac. na podst.: Mikołaj Trąba, prymaspolski.pl)
– Co wniósł do nauki średniowiecza Mikołaj Trąba?

Grupa 3
Stanisław Hozjusz – działacz kontrreformacji, kardynał. Urodził się
w 1504 r. w Krakowie, w rodzinie mieszczańskiej. Studiował sztuki
wyzwolone w Akademii Krakowskiej oraz teologię i prawo w Bo-
lonii. Po powrocie do kraju pełnił funkcję królewskiego sekretarza.
W imieniu Zygmunta II Augusta posłował między innymi do króla
czeskiego Ferdynanda I i cesarza Karola V.
Sprowadził do Polski zakon jezuitów i założył w Braniewie pierwsze na
ziemiach polskich jezuickie kolegium (Collegium Hosianum). Na jego wzór
powstało w XVI–XVIII w. wiele szkół w Polsce prowadzonych przez zakon
jezuitów. Był czołowym obrońcą kwestionowanych przez protestantów prawd
wiary. Prawowierną naukę Kościoła przedstawił w dziele „Confessio fidei catho-
licae christiana…”, które przyniosło mu światowy rozgłos (liczne tłumaczenia
i wznowienia). Bogata twórczość Hozjusza miała na celu przede wszystkim
oddziaływanie duszpasterskie; obejmowała liczne rozprawy teologiczne i pisma
polemiczne, a także zbiór poezji oraz ok. 10 tys. listów (adresowane m.in. do
władców).
Kardynał Stanisław Hozjusz jest patronem ulic w Warszawie, Olsztynie
i Braniewie.
(oprac. na podst.: Stanisław Hozjusz, w: Religia. Encyklopedia PWN)
– Co wniósł do nauki średniowiecza Stanisław Hozjusz?

Grupa 4
Zbigniew Oleśnicki – biskup krakowski i kardynał. Urodził się
w 1389 r. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej. Od
1406 r. studiował w Krakowie. Podczas bitwy pod Grunwaldem
według relacji Jana Długosza uratował Władysława II Jagiełłę przed
atakiem rycerza krzyżackiego. Był człowiekiem wybitnej inteligencji
i wielkich ambicji, pracował w kancelarii królewskiej jako sekretarz. Sprawował
poselstwa od króla do Rzymu i cesarza.
Oleśnicki był zasłużonym pasterzem diecezji krakowskiej. Ufundował kole-
giatę w Nowym Sączu, założył klasztory paulinów w Pińczowie i bernardynów
217
w Krakowie; utworzył Bursę Jerozolimską dla studentów Akademii Krakowskiej
i zapisał jej cały swój księgozbiór. Był znawcą i miłośnikiem historii. Z jego
inicjatywy powstała część „Roczników” Długosza.
(oprac. na podst.: Zbigniew Oleśnicki, w: Religia. Encyklopedia PWN)
– Co wniósł do nauki średniowiecza Zbigniew Oleśnicki?

Grupy przedstawiają kolejno postacie. K. uzupełnia ich wypowiedzi w miarę po-

trzeby.
Dzieło Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” zmieniło po-
strzeganie wszechświata i rozsławiło Polskę na cały świat. Na jego odkryciach
opiera się wiele współczesnych nauk. Działalność Mikołaja Trąby, Stanisława
Hozjusza czy Zbigniewa Oleśnickiego miała wpływ na sytuację polityczną, kul-
turową i religijną nie tylko w Polsce. Gdyby nie nauka i odkrycia średniowiecza,
nie byłoby wielu współczesnych sukcesów naukowych. Nasza wiedza i kultura
wyrastają między innymi z osiągnięć tamtych czasów.
– Co łączy wszystkich wymienionych dziś uczonych?
Wszyscy wymienieni uczeni byli ludźmi wierzącymi i należeli do stanu du-
chownego. Zdobyli wykształcenie dzięki temu, że Kościół nieustannie troszczył
się o naukę.

1. Jak zdobywać mądrość? – przepis na mądre życie, praca w parach
K. pyta:
– Jakich znacie ludzi nauki, którzy przyznają się do swojej wiary?
– Jakie rady mogliby dać współczesnym ludziom, by mądrze żyli?
Uczniowie pracują w parach jak wcześniej. K. rozdaje wszystkim karty pracy
„6 porad, by mądrze żyć” (teczka pomocy) i wyjaśnia:
Ułóżcie porady, jak zostać mądrym człowiekiem. Zapiszcie, co należy zrobić,
by człowiek w waszym wieku dostrzegł potrzebę szukania i zdobywania mądrości.
6 porad, by mądrze żyć

1. …………………………………… 4. ……………………………………
2. …………………………………… 5. ……………………………………
3. …………………………………… 6. ……………………………………
Uczniowie prezentują swoje prace. Najlepsze można zapisać na tablicy i w zeszytach.

Mądrość jest potrzebna, by dobrze przeżyć swoje życie. Poszukiwanie i zdo-
bywanie mądrości Bożej jest dążeniem do świętości.
218
2. Dlaczego potrzebna jest nauka? – gra „1 z 10”
K. proponuje uczniom grę „1 z 10”. Czyta pytania związane ze średniowieczem,
a uczniowie wybierają z trzech podanych propozycji jedną prawidłową.
Co powinniśmy wiedzieć o średniowieczu:
1. Dzieło „O obrotach sfer niebieskich” napisał: Kopernik, Jan Heweliusz,
Mikołaj Trąba.
2. Najstarszy rodzaj uczelni o charakterze nietechnicznym to: gimnazjum,
uniwersytet, szkoła wojskowa.
3. Najniższy stopień naukowy na średniowiecznym uniwersytecie to: pro-
fesor, magister, bakałarz.
4. Początki uniwersytetów w Europie sięgają: XII wieku, XIV wieku,
V wieku.
5. Pierwszy uniwersytet powstał około 1200 r. w: Madrycie, Bolonii, Krakowie.
6. Sorbona to: średniowieczny uniwersytet w Paryżu, rodzaj deseru, duża
skrzynia do przechowywania kosztowności.
7. Święty, filozof i teolog, najwybitniejszy myśliciel średniowieczny, członek
zakonu dominikanów to: św. Franciszek z Asyżu, św. Tomasz z Akwinu,
św. Augustyn.
8. Pierwsze szkoły w średniowieczu powstawały: przy dworach królewskich,
przy dworach kupieckich, przy katedrach.
9. Żak to: gatunek chrząszcza, dawna nazwa studenta, płonący kawał drewna.
10. Średniowieczny styl w architekturze to: gotyk, klasycyzm, secesja.
Po zakończeniu gry K. pyta:
– Skąd znaliście odpowiedzi na niektóre pytania?
– Dlaczego na niektóre pytania nie znaliście odpowiedzi?
K. podsumowuje:
Wiedza ma w naszym życiu wielką wartość. Bez niej trudno byłoby podej-
mować nawet najprostsze codzienne decyzje. Ale czy uczenie się jest łatwe?
Nauka nie jest przecież inwestycją, która przynosi efekty od razu. Dlatego przy
zdobywaniu wiedzy bardzo ważna jest odpowiednia motywacja. Jedni uczą się,
by nie zawieść oczekiwań swoich bliskich, inni nie potrafią dostrzec w nauce
żadnych korzyści i mobilizuje ich tylko obietnica jakiejś nagrody. Nauka staje
się przyjemnością, gdy wiąże się z rozwijaniem naszych pasji, bo wtedy nie
zauważamy nawet, że podejmujemy jakiś wysiłek.
3. Zapis do zeszytu
Wybitni Polacy okresu średniowiecza to: Mikołaj Kopernik, Mikołaj Trąba,
Stanisław Hozjusz, Zbigniew Oleśnicki.
Zapisują również najlepsze propozycje „6 porad, by mądrze żyć”.
219
4. Praca domowa
1. Napisz, dlaczego zdobywanie mądrości jest realizacją Bożego polecenia:
„Czyńcie sobie ziemię poddaną”.
2. Napisz, kogo ze współczesnych naukowców możesz nazwać „wierzącym
człowiekiem nauki”. Uzasadnij swój wybór.
3. Podczas wieczornej modlitwy pomódl się za ludzi nauki, by swoją wiedzę
wykorzystywali na rzecz dobra wszystkich.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna słowami: „Dzięki Ci, Boże, za światło tej nauki…”.
Literatura
Mikołaj Kopernik, <http://pl.wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik>,
dostęp: 6.03.2021.
Mikołaj Trąba, <http://prymaspolski.pl/prymasi/mikolaj-traba/>, dostęp:
6.03.2021.
L. Moryksiewicz, M. Pacholska, W. Zdziabek, Poznajemy przeszłość. Starożytność
i średniowiecze. Podręcznik do historii. Kl. 1 gimnazjum, Toruń 2009.
Stanisław Hozjusz i Zbigniew Oleśnicki, w: Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM],
red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 4 i 7, Warszawa 2001.
Św. Tomasz z Akwinu, <http://www.niedziela.pl/artykul/146670/nd/Sw-Tomasz-
-z-Akwinu>, dostęp: 6.03.2021.
Święty Tomasz z Akwinu, prezbiter i doktor Kościoła, <http://www.brewiarz.pl/
czytelnia/swieci/01-28.php3>, dostęp: 6.03.2021.
Święci według mistrzów, red. E. Olczak, Warszawa 2009.
220
30. Rozwój Kościoła w trudnych czasach.
Sobór trydencki
Cele katechetyczne
– Ukazanie reformatorów (katolickich i protestanckich) oraz założeń
reformy Kościoła (katolickiej i protestanckiej) w XVI w.
– Kształtowanie poglądu na znaczenie reform chrześcijaństwa.
Treści
(E.3).
Rozłam w Kościele zachodnim.
Postanowienia Soboru Trydenckiego.
Wymagania
Uczeń:
– omawia ogólnie przyczyny zwołania i postanowienia Soboru Trydenckiego
(reformacja i odpowiedź Kościoła) (E.3.6),
– wyjaśnia, na czym polegał rozłam w Kościele zachodnim,
– omawia działanie reformatorów katolickich oraz założycieli nowych
Kościołów reformacji,
– wymienia wartości, którymi Kościoły reformacji ubogaciły chrześcijaństwo,
– omawia podobieństwa i różnice między katolicyzmem, luteranizmem
i kalwinizmem.
Postawy
Uczeń:
– wyraża postawę tolerancji religijnej i szacunku wobec przedstawicieli
innych wyznań,
– modli się o jedność chrześcijan,
– wyraża więź ze swoim Kościołem oraz docenia osiągnięcia i wartości
Kościołów reformacji.
Metody, techniki i formy: układanie zasad, miniwykład, analiza tekstu biblij-

nego, rozmowa kierowana, praca z tekstem, tabelaryczny zapis treści,
plakat, projektowanie zaproszeń, przygotowanie planu, praca w parach,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: informacje na temat luteranizmu i kalwinizmu oraz karty
pracy „Różnice i podobieństwa” do pracy w parach, teksty zadań do pracy
w grupach, arkusze papieru, karton, pisaki.
221
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy „Duchu Święty, który oświe-
casz…”.
2. Sposób na reformę w klasie – układanie zasad, praca w grupach
Uczniowie tworzą 4-osobowe grupy i K. dzieli je na dwie części. Następnie wyjaśnia
zasady pracy dla pierwszej i drugiej części grup.
Część I
Wyobraźcie sobie, że jesteście wychowawcą klasy, która jest niezdyscyplino-
wana i skłócona ze sobą. Zaproponujcie tej klasie spisanie kontraktu. Napiszcie
zasady, które są potrzebne, żeby w klasie wszyscy się szanowali, a wychowawcy
dobrze się współpracowało z uczniami.
Część II
Wyobraźcie sobie, że jesteście uczniami klasy, która jest niezdyscyplinowana
i skłócona ze sobą. Zaproponujcie wychowawcy spisanie kontraktu pomiędzy
nim a wami. Napiszcie zasady, które są potrzebne, by wychowawcy dobrze się
współpracowało z wami i by w klasie wszyscy się szanowali.
Przez 7–8 minut przedstawiciele grup wypisują na kartkach zachowania, które
według nich ułatwiają pracę w klasie, i te, które ją utrudniają. Zapisują też własne
propozycje zasad wzajemnego traktowania się. Następnie zasady zostają spisane
na tablicy lub dużym arkuszu. W trakcie dyskusji K. i uczniowie wybierają najważ-
niejsze zasady w relacjach uczniowie–wychowawca oraz uczeń–uczeń. Zapisują je
i wieszają w widocznym miejscu.
K. mówi:
Zasady, które utworzyliście, są sposobem na reformę zachowań w klasie.
Celem wdrażania nowych rozwiązań jest lepszy rozwój całej grupy, ale też
poszczególnych osób. Zasady są również potrzebne do przeprowadzenia re-
form w Kościele. Takie reformy przeprowadzono w Kościele wielokrotnie.
Dziś powiemy o Soborze Trydenckim, podczas którego ustalono nowe zasady
prowadzące do rozwoju wiedzy, wiary i duchowości wierzących. Przenieśmy
się do XVI w.
3. Co wiemy o renesansie (odrodzeniu)? – miniwykład
Zajmiemy się historią Kościoła w XVI w. W Europie to epoka odrodzenia.
Dokonują się wielkie zmiany w postrzegania świata związane z większym zain-
teresowaniem człowiekiem, odkryciami geograficznymi, nowymi zdobyczami
cywilizacyjnymi, jak np. druk czy nowe szlaki podróżowania. W tej sytuacji uległ
zmianie również sposób postrzegania relacji człowieka do Boga oraz wyznawania
wiary, więc zmiany musiały się dokonać także w Kościele. Niektóre z nich, jak
postanowienia Soboru Trydenckiego, doprowadziły do rozwoju Kościoła, inne
niestety przyniosły rozłam.
222
K. poleca zapisać temat: Rozwój Kościoła w trudnych czasach. Sobór trydencki.

1. Kto czyni cuda w imię Jezusa? – analiza tekstu biblijnego,
rozmowa kierowana
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst biblijny i chętny uczeń czyta go
głośno:
Jan rzekł do Jezusa: „Nauczycielu, widzieliśmy kogoś, kto nie chodzi z nami,
jak w Twoje imię wyrzucał złe duchy, i zaczęliśmy mu zabraniać mu, bo nie
chodzi z nami”. Lecz Jezus odrzekł: „Przestańcie zabraniać mu, bo nikt, kto
czyni cud w imię moje, nie będzie mógł zaraz źle mówić o Mnie. Kto bowiem
nie jest przeciwko nam, ten jest z nami. Kto wam poda kubek wody do picia,
dlatego że należycie do Chrystusa, zaprawdę, powiadam wam, nie utraci swojej
nagrody”. (Mk 9,38-41)
– Co zaniepokoiło apostołów podczas nauczania?
– Czyją mocą osoby spoza kręgu apostołów czyniły cuda?
K. uzupełnia:
Jezus zwraca uwagę, że dobro czynione dla innych ze względu na Niego jest
aktem miłości. Kto nie występuje przeciwko Niemu, ten jest z Nim. Jak odnieść
tę prawdę do wierzących w różnych wyznaniach chrześcijańskich? Dowiedzmy
się najpierw, jak doszło do tego, że Kościół Chrystusa po raz kolejny został
podzielony.
2. Przyczyny i skutki reformacji – praca z tekstem, rozmowa kierowana
Uczniowie czytają z podręcznika tekst na temat reformacji.
W 1517 roku niemiecki zakonnik Marcin Luter ogłosił w Wittenberdze
95 tez, w których między innymi krytykował „sprzedawanie” odpustów na rzecz
budowy bazyliki Świętego Piotra. To wydarzenie zapoczątkowało reformację.
Stolica Apostolska zażądała od Lutra, by odwołał te spośród tez, które zawierały
błędne nauczanie. Jednak on nie tylko tego nie uczynił, ale wymówił posłu-
szeństwo papieżowi i zaczął wprowadzać zmiany w prawdach wiary i liturgii.
Z tego powodu Stolica Apostolska była zmuszona potępić jego działalność
i ekskomunikować go, czyli wyłączyć z Kościoła.
Celem reformacji miała być moralna i teologiczna odnowa Kościoła do-
konana przez powrót do Biblii i nauk głoszonych przez pierwotny Kościół.
Marcin Luter podkreślał rolę Pisma Świętego w życiu duchowym, ale odrzucał
jednocześnie Tradycję, która pozwala właściwie tłumaczyć sens słów zawartych
w Biblii. Występował przeciw celibatowi i życiu zakonnemu; uznawał tylko
2 sakramenty (chrzest i Eucharystię, chociaż nie w rozumieniu katolickim).
Za przykładem Lutra poszło też wielu innych reformatorów (np. Kalwin),
którzy zakładali własne wyznania. Doszło do rozłamu w Kościele zachodnim
i powstania protestantyzmu.
223
Reformacja objęła swym zasięgiem Niemcy, Anglię, Szkocję, Szwajcarię,
Niderlandy, kraje skandynawskie i bałtyckie oraz częściowo Czechy, Francję,
Polskę i Węgry.
K. pyta:
– Co było przyczyną reformacji?
– Jaki cel miała reformacja?
– Jakie były konsekwencje reformacji?
– Kto jest uznawany za prekursora reformacji?
K. podsumowuje:
Celem reformacji była potrzeba pogłębienia relacji z Bogiem. Aby mogło
się to dokonać, potrzebna była odnowa Kościoła. Niestety próby podjęte przez
Marcina Lutra zakończyły się rozłamem w Kościele – powstały Kościoły pro-
testanckie.
3. Reforma katolicka początkiem odnowy Kościoła – miniwykład,
rozmowa kierowana
K. omawia cele i owoce reformy katolickiej:
Również Kościół katolicki dążył w tym czasie do pogłębienia relacji swoich
wiernych z Bogiem. W dziele katolickiej reformy Kościoła szczególne miejsce
zajmują postanowienia Soboru Trydenckiego (1545–1563). Był to XIX sobór
powszechny. Został on zwołany przez papieża Pawła III, a zamknięty przez
Piusa IV.
Początkowo celem soboru było poszukiwanie porozumienia z twórcami re-
formacji, ale ostatecznie ich główne idee zostały odrzucone. Sobór zainicjował
wewnętrzną reformę Kościoła rzymskokatolickiego. Wydano szereg dekretów
w sprawach wiary i moralności. Sprecyzowano naukę katolicką o zbawieniu,
do którego dążymy dzięki łasce i uczynkom, o grzechu pierworodnym, siedmiu
sakramentach, czyśćcu, odpustach i kulcie świętych oraz o dyscyplinie kościel-
nej (utrzymanie celibatu duchownych, polecenie utworzenia w każdej diecezji
seminariów duchownych, konieczność wprowadzenia indeksu ksiąg zakazanych
i opracowanie katechizmu).
(oprac. na podst.: Trydencki Sobór, w: Religia. Encyklopedia PWN)
Pójście za ideą Marcina Lutra wynikało między innymi ze słabej znajomości

nauki Kościoła i jednocześnie niskiego poziomu życia duchowego. Dlatego w od-
nowie Kościoła mógł pomóc wzrost wiedzy religijnej i rozwój życia duchowego
wiernych. Jedną z osób, która przyczyniła się do tego w szczególny sposób, był
hiszpański ksiądz św. Ignacy Loyola (1491–1556). Działał on przede wszystkim
w Rzymie, gdzie organizował rekolekcje. W celu przygotowania młodych księży
do pracy duszpasterskiej na terenach zagrożonych reformacją utworzył uczelnię
zwaną Collegium Romanum, która później przekształciła się w Uniwersytet
Gregoriański istniejący do dzisiaj. Propagował działalność duszpasterską, któ-
ra miała prowadzić wiernych do naśladowania Chrystusa, zwłaszcza w miłości
224
i posłuszeństwie. Założył też zakon jezuitów, w którym położono silny nacisk
na formację intelektualno-religijną zakonników oraz ich podopiecznych.
Inną ważną postacią tego czasu był włoski kardynał i arcybiskup Mediolanu
św. Karol Boromeusz (1538–1584), reformator duszpasterstwa parafialnego.
Widząc potrzebę wychowania religijnego dzieci, zakładał on tzw. szkółki
niedzielne. Dbał również o wzrost poziomu wiedzy księży, tworząc dla nich
seminaria (był założycielem pierwszego seminarium duchownego). Dostrzegał
także konieczność troszczenia się o chorych i potrzebujących.
(oprac. na podst.: Karol Boromeusz, Ignacy Loyola, w: Religia. Encyklopedia PWN)
K. pyta:
– Jaki był pierwszy cel wprowadzenia nowych reform w Kościele?
– Jakie dekrety zostały wydane na Soborze Trydenckim?
– Co przyczyniło się do odnowy w Kościele?
– Kogo uznaje się za główne postacie odrodzenia w Kościele?
Uczniowie zapisują w zeszytach przedstawicieli reformacji i reformy w Kościele
katolickim. K. podsumowuje:
W chrześcijaństwie zachodnim podjęto wiele prób odnowy Kościoła, różne
były jednak sposoby działania i ich konsekwencje. We wspólnotach protestanc-
kich działali Marcin Luter i Jan Kalwin, a w Kościele katolickim – Ignacy Loyola
i Karol Boromeusz.
4. Różnice i podobieństwa – tabelaryczny zapis treści, praca w parach
K. rozdaje uczniom informacje na temat luteranizmu i kalwinizmu (1 na 2 osoby)
oraz karty pracy „Różnice i podobieństwa” (teczka pomocy), które uzupełniają.
Luteranizm – system teologiczny oparty na koncepcji Marcina Lutra. Jego
główne zasady to: teza o zbawieniu człowieka tylko przez wiarę, a nie przez
uczynki, uznawanie Biblii za jedyne źródło prawd religijnych (odrzucenie Trady-
cji), dwa sakramenty (chrzest i komunia), narodowo-państwowy lub regionalny
charakter Kościołów.
Kalwinizm – doktryna religijna stworzona przez Jana Kalwina. Główne cechy
kalwinizmu to: nauka głosząca, że losy człowieka (jego zbawienie lub potępienie)
są z góry określone przez wolę Boga; uznawanie dwóch sakramentów (chrzest
i komunia); prezbiteriański ustrój kościelny – prezbiterzy wybierani przez lo-
kalne zbory (parafie) zarządzają ich sprawami, duża rola świeckich w Kościele.
(oprac. na podst.: Luteranizm, Kalwinizm, w: Religia. Encyklopedia PWN)
W czasie gdy uczniowie czytają teksty, K. rysuje tabelę na tablicy, którą później uzu-
pełnia wspólnie z uczniami lub wyświetla slajd (teczka pomocy). W uzupełnianiu
kolumny „katolicyzm” uczniowie bazują na własnej wiedzy.
225
Różnice i podobieństwa
luteranizm kalwinizm katolicyzm
Nauka Kościoła oparta na Biblii Biblii Biblii i Tradycji
Pośrednik między Bogiem Jezus Jezus Jezus
a człowiekiem
Zbawienie osiąga się przez: łaskę zbawienie lub potępie- łaskę i uczynki
nie są z góry określo-
ne przez wolę Boga
Liczba sakramentów 2 (chrzest, 2 (chrzest, 7
Komunia Komunia Święta)
Święta)
Jedność z papieżem nie nie tak
1. Dlaczego ekumenizm? – rozmowa kierowana

Katolicy i protestanci wierzą w tego samego Jezusa i mają ten sam cel – osią-
gnąć niebo. Działania na rzecz pojednania wyznań chrześcijańskich nazywamy
ekumenizmem. To podejmowanie współpracy w przestrzeni religijnej (wspólne
modlitwy) oraz codziennego życia (wspólne akcje charytatywne). Razem mo-
żemy zrobić wiele dobrego.
K. wskazuje na zapis w tabeli na tablicy i pyta:
– Dlaczego katolicy i protestanci powinni współpracować w głoszeniu
Ewangelii?
– Jak można odnieść słowa Jezusa o potrzebie jedności wśród tych, którzy
w Niego wierzą?
– Co mają wspólnego luteranie, kalwini i katolicy?
Wśród najważniejszych elementów wspólnych są: osoba Jezusa, Biblia oraz
chrzest.
2. Wspólne działania – plakat, projektowanie zaproszeń, przygotowanie planu,
praca w grupach
Uczniowie pracują w 4-osobowych grupach, jak wcześniej. K. przydziela im wyko-
nanie różnych zadań (teczka pomocy). W zależności od przydzielonego zadania
grupy otrzymują potrzebne im materiały: arkusze papieru, karton, pisaki:
1. Przygotowanie plakatu zachęcającego do udziału w ekumenicznym spo-
tkaniu modlitewnym katolików i luteranów.
2. Przygotowanie planu wspólnej akcji charytatywnej na rzecz ubogich dzieci,
np. Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom – ekumeniczne dzieło Caritas Kościoła
Katolickiego i Diakoni Kościoła Ewangelickiego.
226
3. Przygotowanie planu modlitewnego spotkania w szkole, na które zapro-
szeni zostaną ksiądz Kościoła katolickiego i pastor Kościoła luterańskiego.
Po skończonej pracy uczniowie przedstawiają swoje plakaty, karty i plany przed
całą klasą. W zależności od rejonu Polski propozycje uczniów można zrealizować
na terenie szkoły.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy mapę wiedzy na temat renesansu, treści z tabeli
o różnicach i podobieństwach Kościoła katolickiego i Kościołów protestanckich
oraz przedstawicieli reformacji i kontrreformacji.
4. Praca domowa
1. Przygotuj prezentację na temat jednego z reformatorów Kościoła kato-
lickiego, żyjącego w XVI wieku lub współcześnie.
2. Wypisz propozycje zmian we współczesnym życiu religijnym, które pro-
wadziłyby katolików do pogłębienia więzi z Chrystusem.
3. Przez najbliższy tydzień módl się w intencji zjednoczenia wszystkich
chrześcijan.
5. Modlitwa
K. proponuje modlitwę śpiewem pieśni „Serce wielkie mam daj”.
1. Zwleczmy z siebie uczynki starych ludzi, Dm B C F
zniszczmy wszystko, co budzi Boży gniew. B C F
Wdziejmy biel nowych szat w Chrystusie Panu, B C D
nowy człowiek powstanie w każdym z nas. B Gm Am
Ref.: Serce wielkie nam daj, Dm A Dm
zdolne objąć świat. B C F
Panie, serce nam daj, Dm A Dm
mężne w walce ze złem. A Dm
2. Nowi ludzie w historię wpiszą miłość,
wskażą drogi odnowy ludzkich serc.
Nowi ludzie przeżyją własne życie,
tworząc wspólnym wysiłkiem nowy świat.
3. Nowi ludzie przyniosą ziemi pokój,
w znaku wiary, jednocząc cały świat.
Nowi ludzie przyniosą ziemi wolność,
prawda ludzi wyzwoli, niszcząc zło.
Literatura
J. Jędrzejak, Kontrakt wychowawcy z klasą, <https://www.profesor.pl/publika-
cja,30130,Artykuly,Kontrakt-wychowawcy-z-klasa>, dostęp: 9.03.2021.
Od konfliktu do wspólnoty, <http://www.gosc.pl/doc/1211230.Od-konfliktu-do-
-wspolnoty>, dostęp: 9.03.2021.
227
Religia. Encyklopedia PWN [CD-ROM], red. T. Gadacz, B. Milerski, t. 2, 3, 5,
6, 9, Warszawa 2001.
H. Tuchle, C.A. Bouman, Historia Kościoła, Warszawa 1986.
Z. Wójcik, Historia powszechna XVI–XVII w., Warszawa 2012.
Warto wykorzystać
Film edukacyjny: Lekcja religii. Reformacja (9:46), <https://www.youtube.com/
watch?v=J6P_uRXQ5iU>, dostęp: 9.03.2021.
228
31. Rzeczpospolita obojga narodów
krajem tolerancji religijnej
Cele katechetyczne
– Ukazanie Polski jako kraju tolerancji religijnej w historii i współcześnie.
– Kształtowanie postawy tolerancji wobec osób przynależących do innych
wyznań i religii.
Treści
Rola Kościoła w życiu narodu polskiego (E.5).
Udział Kościoła w rozwoju kulturalnym i społecznym narodu (E.5).
Tekst biblijny: Mt 22,39.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia różne wyznania w szesnastowiecznej Polsce,
– uzasadnia, że Polska była krajem tolerancji religijnej (E.5.5),
– wyjaśnia, dlaczego Polskę w XVI–XVIII w. nazywano „azylem heretyków”,
– opisuje przejawy tolerancji religijnej w Polsce na przestrzeni wieków,
– podaje przykłady nietolerancji religijnej,
– ukazuje wartość tolerancji religijnej.
Postawy
Uczeń:
– angażuje się w poznawanie i pogłębianie swojej wiary,
– wyraża szacunek względem ludzi innych wyznań,
– przejawia postawę tolerancji wobec wyznawców innej wiary.
Metody, techniki i formy: zdania niedokończone, miniwykład, schematyczne

przedstawienie treści, praca z tekstem biblijnym, puzzle tekstowe, praca
z mapą, rozmowa kierowana, analiza tekstu, prezentacja slajdu, prezentacja
ilustracji, refleksja, praca w parach.
Środki dydaktyczne: slajdy (religie świata, schemat podziałów chrześcijaństwa,
mapa Europy z przełomu XVI/XVII w., dane statystyczne o religiach, zdję-
cia papieży: św. Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka z wyznawcami
innych religii).

1. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wspólnej modlitwy:
Na początku tej katechezy powierzmy nas oraz naszą Ojczyznę opiece Matki
Bożej słowami modlitwy „Pod Twoją Obronę”.
229
2. Tolerancja religijna – zdanie niedokończone
K. pisze na tablicy zdanie:
Tolerancja religijna polega na…
Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, które wybrany przez K. uczeń zapisuje na
tablicy. Wśród odpowiedzi mogą się znaleźć następujące stwierdzenia:
P poznawaniu własnej religii,
P poznawaniu innych religii,
P współdziałaniu na rzecz pokoju i sprawiedliwości,
P szacunku wobec wyznawców innych religii.
Wzajemny szacunek wyznawców różnych religii i wyznań prowadzi do zgody
i harmonijnego współżycia między nimi. Tylko wtedy jesteśmy w stanie osiągnąć
prawdziwy pokój. Jednocześnie musimy pamiętać, że jedynie dobra znajomość
własnej wiary kształtuje w człowieku szacunek do przedstawicieli innych religii.
3. Religie i wyznania chrześcijańskie – miniwykład, schematyczne
K. mówi, prezentując slajd (teczka pomocy):
Od początku swoich dziejów człowiek poszukiwał Pana Boga. W ten sposób
powstały religie, które są wyrazem tęsknoty człowieka za Nim. Pięć najwięk-
szych z nich to:
– chrześcijaństwo – religia tych, którzy wyznają wiarę w Jezusa Chrystusa;
opiera się na Piśmie Świętym Starego i Nowego Testamentu;
– judaizm – religia narodu izraelskiego, oparta na księgach Starego Testa-
mentu;
– islam (muzułmanizm) – religia założona przez Mahometa, opiera się na
Koranie;
– hinduizm – religia wyznawana w Indiach;
– buddyzm – religia założona przez Buddę, popularna w Indiach Wschod-
nich.
Polska jest krajem chrześcijańskim od X w. – od czasu, gdy Mieszko I przyjął
chrzest.
– W którym roku to było?
Od tamtego czasu (966 r.) historia chrześcijaństwa dotyczy również naszego
kraju.
K. pokazuje slajd z rozrysowanym schematem przedstawiającym historię powsta-
nia Kościoła prawosławnego i Kościoła protestanckiego (teczka pomocy), który
następnie omawia.
Niedługo po rozpoczęciu chrystianizacji Polski miały miejsce wydarzenia,

które zaważyły na losach wielu chrześcijan. W 1054 roku doszło do tzw. schizmy
wschodniej, która podzieliła Kościół w Europie na prawosławny (grecki, wschodni)
oraz katolicki (łaciński, zachodni). Później, w 1517 roku, miała miejsce reformacja,
230
CHRZEŚCIJAŃSTWO
SCHIZMA WSCHODNIA 1051 r. REFORMACJA 1517 r.
KOŚCIOŁY KOŚCIÓŁ KOŚCIOŁY

PRAWOSŁAWNE KATOLICKI PROTESTANCKIE
w wyniku której powstały kościoły protestanckie. W ten sposób uformowały się

główne gałęzie chrześcijaństwa: katolicyzm, prawosławie i protestantyzm.
K. poleca zapisać temat: Rzeczpospolita Obojga Narodów krajem tolerancji re-
ligijnej.

1. Kochaj bliźniego swego – praca z tekstem biblijnym, puzzle tekstowe,
praca w parach
Uczniowie pracują w parach. Każdej z nich K. rozdaje kopertę z puzzlami: cytat
Pisma Świętego (teczka pomocy). Maks. czas pracy 1–2 minuty. Po zakończeniu
pracy przedstawiciele grup odczytują ułożone zdania, a K. zapisuje je na tablicy
(z podaniem siglów biblijnych) lub wyświetla je na slajdzie (teczka pomocy).
Przyjrzymy się zasadom, które obowiązują wierzących w Jezusa Chrystusa.
„Będziesz / miłował / swego bliźniego / jak siebie samego” (Mt 22,39).
„Wszystko, / co byście chcieli, / żeby wam / ludzie czynili, / i wy im czyńcie”
(Mt 7,12).
„Jak chcecie, / żeby ludzie / wam czynili, / podobnie / wy im czyńcie” (Łk
6,31).
„Będziesz / miłował / bliźniego / jak siebie samego” (Kpł 19,18).
„Przykazanie nowe / daję wam, / abyście się / wzajemnie / miłowali, tak /
jak Ja / was umiłowałem” (J 13,34).
K. pyta:
– W jaki sposób mamy postępować względem innych ludzi?
– Jaka zasada obowiązuje wszystkich wierzących w Jezusa Chrystusa?
Fragmenty te pochodzą z ksiąg Starego i Nowego Testamentu – powtarzają
się, co świadczy o tym, jak są ważne. Pismo Święte przypomina, że miłość to
zasada życia w stosunku do wszystkich ludzi, szacunek i czynienie dobra wzglę-
dem nich. Dotyczy ona również ludzi różnych religii.
231
2. Rzeczpospolita krajem tolerancji religijnej – praca z mapą, analiza tekstu
K. pokazuje na mapie Rzeczpospolitą w XVI/XVII w. (slajd – teczka pomocy),
następnie poleca jednemu z uczniów przeczytać z podręcznika tekst o tolerancji
religijnej w Polsce:
Od średniowiecza Polska była krajem wielowyznaniowym. Już w XIV w.
w granicach naszego kraju żyli katolicy i prawosławni. Oprócz tego mieszkali
w nim wyznawcy judaizmu i muzułmanie.
Napływ innowierców stał się szczególnie widoczny w czasach reformacji.
Polskę nazywano wtedy „azylem heretyków”. Na ziemiach Rzeczypospolitej
chronili się wyznawcy wszystkich odgałęzień protestantyzmu, prześladowani na
Zachodzie. Sprzyjała temu tolerancja, wyraźnie widoczna w polityce polskich
władców tego czasu. Byli to Zygmunt I Stary (1506–1548), który jako pierwszy
panujący uznał luteranizm w Prusach za religię oficjalną, oraz jego syn Zyg-
munt II August (1548–1572).
Oprócz luteranizmu do Polski przenikał również kalwinizm, z którego wy-
odrębnił się tzw. zbór mniejszy. Jego członkowie byli nazywani braćmi polskimi
lub arianami. Jeszcze innym zakorzenionym w Polsce odłamem reformacji byli
bracia czescy, wywodzący się z tradycji husyckich.
Najbardziej zróżnicowana pod względem wyznaniowym i narodowościowym
była ludność miast Rzeczypospolitej. Obok Polaków, Litwinów i Rusinów two-
rzyli ją również Niemcy, Ormianie, Żydzi. W miastach polskich mieszkali też
(chociaż mniej liczni) Anglicy, Szkoci, Węgrzy, Niderlandczycy, Czesi.
Cudzoziemcy podróżujący po naszym kraju dziwili się, że w tych samych
nieraz miastach znajdowały się świątynie różnych wyznań chrześcijańskich.
Nierzadko, zwłaszcza na terenie Prus, różne wyznania sprawowały kult w tych
samych świątyniach. Należy równocześnie pamiętać, że w większości polskich
miast istniały też synagogi (z wyjątkiem miast biskupich).
Wszystkie te grupy wyznaniowe i narodowościowe korzystały ze stosunko-
wo rozległych swobód religijnych. Było to możliwe dzięki polityce tolerancji
wyznaniowej, która znalazła swój pełny wyraz w słynnym akcie konfederacji
warszawskiej, uchwalonym na sejmie konwokacyjnym w 1573 r. Postanowiono
wtedy, że Polacy będą się starali zachować między sobą pokój, sprawiedliwość
i porządek, a różnice wyznaniowe nie będą powodem do przelewania krwi ani
wymierzania kar. Był to pierwszy w Europie akt gwarantujący tolerancję religijną.
Takie podejście do różnorodności religijnej zachowało się w Polsce również
w późniejszym czasie. Do dziś na ziemiach polskich mieszkają obok siebie
wyznawcy różnych religii.
Azyl – schronienie udzielane przez państwo cudzoziemcowi prześladowa-

nemu na terenie innego państwa.
Heretyk – wyznawca poglądu religijnego sprzecznego z nauką głoszoną
przez Kościół.
(oprac. na podst.: Słownik języka polskiego, sjp.pl)
232
K. pyta:
– Jakie religie i wyznania funkcjonowały w Rzeczypospolitej?
– Jak nazywamy dokument, który gwarantował tolerancję religijną w Polsce?
– Kiedy został wydany?
– Dlaczego Polskę XVI–XVII w. nazywano „azylem heretyków”?

1. Różnorodność religijna dziś – rozmowa kierowana, prezentacja slajdu
K. prezentuje na slajdzie (teczka pomocy) dane statystyczne i pyta:
– Z jakimi religiami lub wyznaniami spotkaliście się?
K. może podać, gdzie spotykają się przedstawiciele różnych religii bądź wyznań
w okolicy.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2011 r. na terenie Polski
znajdują się wyznawcy następujących religii i wyznań:
1. Katolicy – 86,9% ludności (Kościół: rzymskokatolicki – 86,7%, grecko-
katolicki – 0,14%, starokatolicki – 0,12%).
2. Prawosławni – 1,31%.
3. Protestanci – 0,38% (ewangelicy – 0,18%, zielonoświątkowcy – 0,09%,
pozostali ewangeliczni chrześcijanie – 0,07%, adwentyści i inne grupy –
0,04%).
4. Świadkowie Jehowy – 0,34% (nie są przez nas uważani za religię ani
wyznanie).
5. Buddyści – ok. 0,04%.
6. Muzułmanie – 0,013%.
7. Żydzi – 0,004%.
Z powyższych danych wynika, że obecnie Polska jest krajem bardziej jed-
nolitym wyznaniowo niż w czasach Jagiellonów. Jednak i dziś w naszym kraju
żyją obok siebie wyznawcy różnych religii, wobec których powinniśmy być
tolerancyjni.
2. Podjąć dialog międzyreligijny – prezentacja ilustracji, rozmowa kierowana
K. pokazuje slajd przedstawiający św. Jana Pawła II, Benedykta XVI oraz papieża
Franciszka z wyznawcami innych religii i wyznań (np.: spotkanie z modlitwy o po-
kój w Asyżu, Jan Paweł II pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie, Jan Paweł II z Dalaj
Lamą, Jan Paweł II z rabinem Jerozolimy, Benedykt XVI w Asyżu w czasie Dnia
Refleksji, Dialogu i Modlitwy o Pokój i Sprawiedliwość na Świecie, papież Franci-
szek i patriarcha Konstantynopola Bartłomieja I itp. – teczka pomocy). Pokazując
kolejne slajdy, K. może zapytać:
– Przedstawiciele których religii podejmują dialog na rzecz pokoju?
– Jaką rolę odgrywali kolejni papieże w dialogu międzyreligijnym?
Na zdjęciach widzimy papieży św. Jana Pawła II, Benedykta XVI i Fran-
ciszka podczas spotkań z przedstawicielami różnych wyznań i religii. Wszyscy
233
podejmowali starania o pokój na świecie, aby nie dochodziło do rozlewu krwi.
Szczególnym miejscem spotkań jest Asyż.
3. Zasady, które łączą – słowa klucze
K. poleca odszukać w podręczniku tekst papieża Franciszka i mówi:
W 2021 r. Franciszek jako pierwszy papież obył pielgrzymkę do Iraku – kra-
ju, gdzie chrześcijanie doświadczają wielu prześladowań od strony wyznawców
islamu. Posłuchajmy jego słów:
„Bóg, który stworzył istoty ludzkie równe w godności i w prawach, wzywa
nas do szerzenia miłości, życzliwości i zgody. Również w Iraku Kościół katolicki
pragnie być przyjacielem wszystkich i, poprzez dialog, współpracować w sposób
konstruktywny z innymi religiami na rzecz pokoju. Starodawna obecność chrze-
ścijan na tej ziemi i ich wkład w życie kraju stanowią bogate dziedzictwo, które
pragną oni kontynuować służąc wszystkim. Ich udział w życiu publicznym, jako
obywateli cieszących się w pełni prawami, swobodami i odpowiedzialnością,
będzie świadectwem tego, że zdrowy pluralizm religijny, etniczny i kulturowy
może przyczynić się do dobrobytu i zgody w kraju”.
(cyt. za: B. Zajączkowska, Papież w Iraku…)
– Dlaczego ważne jest, by przedstawiciele różnych religii troszczyli się

o pokój na świecie?
– W czym przedstawiciele różnych religii mogą współpracować?
Uczniowie szukają w tekście słów kluczy, które odnoszą się do dialogu międzyre-
ligijnego. Po ok. 2 min. chętni czytają swoje słowa, a K. podsumowuje:
Wszystkie religie powinny prowadzić swoich wyznawców w stronę posza-
nowania godności wyznawców innych religii i przestrzegania ich praw. Miłość,
życzliwość, zgoda to czynniki, które budują dialog i umożliwiają owocną współ-
pracę. Te wszystkie zasady możemy realizować w swoim życiu wobec naszych
bliskich oraz tych, których spotykamy w społeczeństwie.
3. Czy jestem tolerancyjny? – refleksja
K. zadaje pytania do refleksji:
– Czy w twoim sercu jest miejsce dla ludzi innych religii?
– Jak okazujesz szacunek ludziom innych wyznań?
– Co robisz, aby lepiej poznać swoją wiarę?
– Jak dbasz o swoją więź z Panem Jezusem?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przerysowują schemat historii podziału chrześcijaństwa oraz dopisują
notatkę:
Przykłady tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej w XVI w.:
– akt konfederacji warszawskiej (1573),
– uznanie luteranizmu w Prusach Książęcych za religię oficjalną.
„Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego” (Mt 22,39).
234
Zasady współpracy między religiami: poszanowanie godności, miłość, życz-
liwość, zgoda, dialog.
5. Praca domowa
1. Opisz wybraną religię lub wyznanie. Uwzględnij założyciela, liczbę wy-
znawców w Polsce oraz miejscowości, w których znajdują się ich świątynie.
2. Przedstaw graficznie pojęcie „tolerancja religijna”.
3. Pomódl się o otwartość na ludzi innych wyznań i religii.
6. Modlitwa
Na zakończenie dzisiejszej katechezy pomódlmy się o pragnienie poznawania
naszej wiary.
K. czyta słowa modlitwy, a uczniowie powtarzają jej słowa w myślach lub czytają
z podręcznika.
Panie, Boże mój, wierzę w Ciebie (…). Nie dopuść, abym pod wpływem
znużenia nie chciał (…) Ciebie szukać. Spraw, niech szukam żarliwie, więcej
i więcej!
Daj mi siłę do szukania Ciebie, Ty, który (…) dałeś mi nadzieję, że będę Cię
szukał i znajdował wciąż więcej i więcej. (…)
Niech o Tobie pamiętam. Niech Ciebie pojmuję. Niech Ciebie pokocham
(…). Amen.
(fragmenty modlitwy św. Augustyna)
Literatura
Azyl, Heretyk, w: Słownik języka polskiego [online], dostęp: 9.03.2021.
W miłości Ojca, Poradnik metodyczny do nauczania religii dla klasy II gimna-
zjum, red. T. Śmiech, Kielce 2008.
B. Zajączkowska, Papież w Iraku: przybywam jako pokutnik i pielgrzym pokoju,
<https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2021-03/papiez-irak-przemowie-
nie-wladze.html>, dostęp: 9.03.2021.
235
32. Być jednego ducha i jednej myśli.
Unia Brzeska
Cele katechetyczne
– Ukazanie przyczyn i skutków unii brzeskiej.
– Kształtowanie postawy troski o poznanie i rozwój swojej wiary.
Treści
Rola Kościoła w życiu narodu polskiego (E.5).
Postaci świętych polskich (E.5).
Przyczyny i skutki zawarcia unii w Brześciu w 1596 r.
Tekst biblijny: 1 Kor 1,10.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia przyczyny i skutki zawarcia unii w Brześciu w 1596 r.,
– przedstawia znaczenie unii brzeskiej (E.5.6),
– wymienia znanych świętych Cerkwi unickiej,
– pamięta główne fakty z życia św. Andrzeja Boboli,
– wymienia przyczyny prześladowania Kościoła unickiego,
– charakteryzuje podobieństwa i różnice między Kościołem rzymskokato-
lickim a greckokatolickim,
– charakteryzuje działania na rzecz jedności Kościoła i tolerancji religijnej
(E.5.10),
– opisuje prześladowanie unitów na przestrzeni wieków (akcje rusyfikacyj-
ne, dekrety carskie z 1839 r. i 1874 r., więzienie kapłanów, przymus do
przechodzenia na prawosławie).
Postawy
Uczeń:
– dokonuje refleksji nad własną postawą wiary,
– wyraża szacunek dla wyznawców innych kościołów,
– naśladuje przykład świętych polskich (E.5.c).
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie i analiza tekstu biblij-

nego, praca z tekstem charakterystyka osób, spisanie kontraktu, refleksja
z medytacją obrazu, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: slajd (cele i skutki unii brzeskiej oraz podobieństwa
i różnice między Kościołem rzymskokatolickim i unickim), zagadnienia
dotyczące świętych kościoła unickiego do pracy w grupach, slajd (ilustracja
przedstawiająca męczeństwo unitów z Pratulina).
236
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza ich do wspólnej modlitwy:
Dzisiejsza katecheza jako kolejna będzie poświęcona historii naszego kra-
ju. Z tego względu powierzymy nas oraz naszą Ojczyznę opiece Matki Bożej
modlitwą „Pod Twoją Obronę”.
2. Wolność wyznawania wiary – rozmowa kierowana
K. pyta:
– W jaki sposób możecie wyznawać wiarę?
– Co może ograniczać waszą religijność?
– Kiedy stajecie w obronie wiary?
Na pozór każdy z nas może swobodnie wyznawać wiarę. Nikt z tego powodu
nie chce nam odebrać życia, ale zdarzają się sytuacje, gdy ktoś wyśmiewa się
z naszej religijności. Bywa również tak, że to my wstydzimy się gestów i postaw
religijnych. Warto pomyśleć, dlaczego inni są w stanie oddać za wiarę życie,
a my nie doceniamy jej wartości.
K. poleca zapisać temat: Być jednego ducha i jednej myśli. Unia brzeska.

1. Żyć w zgodzie z innymi – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca uczniom odszukać tekst biblijny w podręcznikach i prosi chętną osobę
o przeczytanie go głośno.
Przeto upominam was, bracia, w imię Pana naszego, Jezusa Chrystusa,
abyście żyli w zgodzie i by nie było wśród was rozłamów; abyście byli jednego
ducha i jednej myśli. (1 Kor 1,10)
– O co prosi św. Paweł wyznawców Chrystusa?
– Co to znaczy, być jednego ducha i jednej myśli w wierze?
– Jakie rozłamy powstały w chrześcijaństwie?
Święty Paweł przypomina, że chrześcijan łączy osoba Jezusa Chrystusa. Dla-
tego wszyscy powinni żyć w zgodzie. Niestety w historii dokonały się podziały
Kościoła, które stały się przyczyną cierpienia wielu wyznawców Chrystusa. Po-
szukamy dziś, co robiono, by naprawić podziały między Kościołem katolickim
i prawosławnym.
2. Unia brzeska – praca z tekstem
Uczniowie czytają tekst zawarty w podręczniku – na jego podstawie mają odpo-
wiedzieć na pytania (można to zrobić w formie tabeli, ewentualnie ustnie, podczas
omawiania przeczytanego tekstu):
– Jakie były cele zawarcia unii brzeskiej?
– Jakie były jej skutki?
237
Już od XII w. podejmowano starania o przywrócenie jedności między Kościołem
katolickim i prawosławnym. Pierwszą unię zawarto w połowie XIII w. w Drohi-
czynie nad Bugiem, ale okazała się nietrwała.
W 1595 r. w celu ustalenia szczegółów dotyczących zawarcia kolejnej unii
do Rzymu udali się dwaj biskupi: łucki Cyryl Terlecki i włodzimierski Hipacy
Pociej. Oni też w imieniu kościoła prawosławnego z terenu państwa polsko-
-litewskiego podpisali 32 artykuły Umowy duchowieństwa łacińskiego i ruskiego.
W październiku 1596 r. rozpoczął się w Brześciu Litewskim synod Kościoła
wschodniego w Rzeczypospolitej, w którym wzięli udział także przedstawicie-
le strony katolickiej. Wśród uczestniczących w synodzie członków Kościoła
wschodniego doszło jednak do rozłamu. Część z nich podpisała akt przystąpienia
do unii, a część go odrzuciła.
Ci, którzy przystąpili do unii, zobowiązali się uznać dogmaty Kościoła katolic-
kiego i zwierzchnictwo papieża, a w zamian za to zachowali swój obrządek, ka-
lendarz juliański i własną organizację kościelną, zgodną ze wschodnią tradycją.
Po rozbiorach Polski na terenach zajętych przez Rosję stopniowo odrywano
unitów od Kościoła katolickiego. Najpierw w 1780 r. dokonała tego caryca Kata-
rzyna II na obszarze przyłączonym do Moskwy po pierwszym rozbiorze. Kolejnym
etapem było dokonane w 1839 r. przepisanie na prawosławie grekokatolików
zamieszkujących tereny wcielone do Rosji po drugim i trzecim rozbiorze oraz
wskutek wojen napoleońskich (Białostocczyzna). Pod zaborem rosyjskim unia
najdłużej przetrwała w granicach tzw. Królestwa Kongresowego, gdzie mimo
oporu duchowieństwa i wiernych w 1875 r. zlikwidowano unicką diecezję chełmską
i przyłączono ją do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej.
K. wyświetla slajd z celami i skutkami unii brzeskiej oraz podobieństwami i różni-
cami między Kościołem rzymskokatolickim i unickim (teczka pomocy):
Cele unii brzeskiej Skutki unii brzeskiej
• przywrócenia jedności Ko- • podniesienie poziomu życia religijnego
ścioła wśród ludności wschodniego obrządku
• zmniejszenie wpływu Mo- • konflikty na tle religijnym między wy-
skwy na wyznawców wschod- znawcami obrządku wschodniego
niego obrządku, mieszkają- • Rosja znalazła pretekst do wtrącania
cych na terenie Rzeczypospo- się w sprawy Rzeczypospolitej jako
litej Obojga Narodów obrończyni jej prawosławnych miesz-
kańców
K. podsumowuje:
Podobieństwa i różnice między Kościołem rzymskokatolickim i unickim:
podobieństwa – uznanie zwierzchnictwa papieża,
różnice – różne obrządki liturgiczne i kalendarz, własne struktury organi-
zacyjne i prawodawstwo.
238
3. Święci kościoła unickiego – charakterystyka osób, praca w grupach
Uczniowie pracują w 3–5-osobowych grupach. Otrzymują na kartkach zagadnienia
dotyczące świętych kościoła unickiego (teczka pomocy) oraz pytania, na które mają
odpowiedzieć. Ponadto otrzymują pisaki i kartki A4, na których hasłowo wypisują
charakterystyczne cechy postaci, np. męczennicy podlascy byli odważni, kochali
Boga i oddali życie za wiarę.
Grupa 1
Męczennicy podlascy – 13 unitów zamordowanych w Pratulinie.
26 stycznia 1874 r. do wsi Pratulin przybywają dwa oddziały carskiego wojska.
Początkowo żołnierze starają się przekonać grekokatolików, aby odstąpili od
świątyni. Widząc niezachwianą postawę wiernych, wojsko decyduje się rozpędzić
ich przemocą. Ludzie zaczynają się bronić. Około godziny 12 podpułkownik
wydaje rozkaz użycia broni. Wówczas wierni klękają i zaczynają śpiewać pieśni
religijne. Od kul carskich żołnierzy ginie przed cerkwią 9 mężczyzn, jeden ciężko
ranny umiera tego dnia później, a jeszcze trzech nazajutrz. Owych 13 zabitych
wiernych grekokatolików nazywamy Męczennikami Pratulińskimi. Przywódcą
sprzeciwu był Wincenty Lewoniuk. Wszyscy zostali beatyfikowani 6 października
1996 r. przez Jana Pawła II.
(oprac. na podst.: Historia Męczenników Pratulińskich, grekokatolicy.pl)
– Czego bronili mieszkańcy Pratulina?

– Jak zginęli?
– Dlaczego zostali ogłoszeni męczennikami?
Grupa 2
Św. Andrzej Bobola urodził się 30 listopada 1591 r. w Strachocinie k. Sanoka.
W wieku 20 lat wstąpił do jezuitów w Wilnie. Później jako misjonarz Andrzej
obchodził zaniedbane wioski, chrzcił, łączył sakramentem pary małżeńskie, wielu
grzeszników skłonił do spowiedzi, nawracał prawosławnych. Ponieważ chodził
po wioskach od domu do domu i nauczał, nazwano go apostołem Pińszczyzny
i Polesia. Pod wpływem jego kazań wielu prawosławnych przeszło na katolicyzm.
Jego gorliwość, którą określa nadany mu przydomek „łowca dusz – duszochwat”,
była powodem wrogości prawosławnych. W czasie wojen kozackich przerodziła się
w nienawiść i miała tragiczny finał. Został zamęczony w okrutny sposób w Janowie
Poleskim. W 2002 r. św. Andrzej Bobola podczas Mszy Świętej w sanktuarium
ojców jezuitów w Warszawie został ogłoszony patronem Polski.
(oprac. na podst.: Święty Andrzej Bobola, prezbiter i męczennik, patron Polski, brewiarz.pl)
– Na czym polegała praca misyjna św. Andrzeja Boboli?

– Dlaczego zginął śmiercią męczeńską?
239
Grupa 3
Św. Jozafat Kuncewicz urodził się we Włodzimierzu. W 1604 r. wstąpił
do unickiego zakonu ojców bazylianów. W roku 1609 diakon Jozafat przyjął
święcenia kapłańskie i zaraz po święceniach mianowano go mistrzem nowi-
cjatu bazyliańskiego. Od początku swojego kapłaństwa Jozafat stanął na czele
broniących unii przed ich przeciwnikami. Gdy został mianowany biskupem,
nie rezygnując z dotychczasowego życia zakonnego, rozpoczął gorliwą pracę
duszpasterską w rozległej unickiej archidiecezji połockiej. Uporządkował tam-
tejszą administrację kościelną, dbał o piękno liturgicznych obrzędów, zwizytował
wszystkie kościoły, zasłynął jako wybitny kaznodzieja, dbał o poziom życia du-
chownego i wykształcenie swoich księży, opracował katechizm. Dzięki gorliwej
pracy arcybiskupa Jozafata unię przyjęła prawie cała archidiecezja połocka
i mieszkańcy innych regionów. Oczywiście nie podobało się to przeciwnikom
unii, którzy organizowali zamieszki w miastach archidiecezji. Podczas jednej
z nich 12 września 1621 r. w Witebsku arcybiskup Jozafat został zamordowany,
a jego ciało wrzucono do Dźwiny. Po kilku dniach je wydobyto i przewieziono
do katedry w Połocku. Męczeństwo Jozafata poruszyło całą Polskę katolicką.
Wielu katolików dopiero wtedy zrozumiało, czym jest unia.
(oprac. na podst.: Święty Jozafat Kuncewicz, biskup i męczennik, brewiarz.pl)
– Na czym polegała praca misyjna ks. Jozafata Kuncewicza?

– Dlaczego zginął śmiercią męczeńską?
Reprezentanci grup prezentują odpowiedzi na pytania i charakteryzują kolejne

postacie. Wszyscy uczniowie zapisują do zeszytu:
Św. Andrzej Bobola, św. Jozafat Kuncewicz oraz unici podlascy – Wincenty
Lewoniuk wraz z dwunastoma towarzyszami zginęli śmiercią męczeńską, bro-
niąc kościoła unickiego.

1. Tolerancja religijna w mojej szkole – spisanie kontraktu, praca w parach
Tę część katechezy należy dostosować do realiów danej szkoły dotyczących relacji
z innymi wyznawcami chrześcijaństwa. K. wyjaśnia:
W różnych regionach Polski spotykamy się z sytuacją, że do jednej szkoły
chodzą uczniowie z Kościoła katolickiego i prawosławnego. W wielu szkołach
spotykamy również uczniów innych wyznań. Uczniowie ci, oprócz lekcji religii,
razem uczestniczą w zajęciach szkolnych. Ułóżcie po 4 zasady tolerancji religij-
nej w szkole, by wśród uczniów różnych wyznań można było budować przyjaźń.
K. może przywołać art. 53 Konstytucji RP, par. 4:
„Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji
prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być
naruszona wolność sumienia i religii innych osób”.
240
2. Stanąć w obronie wiary – refleksja z medytacją obrazu
K. wycisza uczniów i wyświetla slajd z obrazem przedstawiającym męczeństwo
unitów z Pratulina (teczka pomocy). Następnie prowadzi refleksję.
Wincenty Lewoniuk wraz z dwunastoma towarzyszami oddał życie w obronie
swojej wiary. Byli oni w różnym wieku, mieli swoje rodziny, dzieci, plany na
przyszłość. Jednak wiara była ważniejsza od wszystkiego. Pomyślcie:
– Czy potrafię oddać życie w obronie wiary?
– Kiedy potrafię dla Boga zrezygnować z przyjemności czy wygody?
– Jak dzielę się z innymi moją wiarą?
– Czy mam świadomość, że możliwość swobodnego chodzenia do kościoła
czy na katechezę jest ogromnym przywilejem?
– Czy z szacunkiem odnoszę się do wyznawców innych religii?
3. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie informacje o współczesnych prześladowaniach
chrześcijan za wyznawanie wiary w Chrystusa.
2. Napisz 10 zasad obrony wiary w Chrystusa.
3. Podczas wieczornego pacierza odmów dziesiątek różańca w intencji
jedności chrześcijan.
4. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wspólnej modlitwy w intencji naszej Ojczyzny, za przyczyną
św. Andrzeja Boboli (tekst w podręczniku)
Święty Andrzeju, mężny żołnierzu Pana, któryś niestrudzenie walczył pod
Sztandarem Krzyża, uproś nam łaskę wiernego pod nim trwania, razem z Ma-
ryją, Matką Kościoła.
Wypraszaj także nam łaskę żywej wiary w moc Ukrzyżowanego i Zmar-
twychwstałego Pana, byśmy naśladowali Twoją gorliwość i z większym niż dotąd
zapałem głosili Ewangelię.
Pragniemy jak Ty, święty męczenniku, być wiarygodnymi świadkami Jezusa
na początku XXI wieku. Amen.
(Andrzej Bobola SJ – męczennik i Patron Polski, jezuici.pl)
Literatura
Ks. K. Dębski, Bohaterstwo Unitów podlaskich 1875–1905, Warszawa 1993.
Święty Jozafat Kuncewicz, biskup i męczennik, <http://www.brewiarz.pl/czytelnia/
swieci/11-12a.php3>, dostęp: 9.03.2021.
Andrzej Bobola SJ – męczennik i Patron Polski, <http://jezuici.pl/2019/05/andrzej-
-bobola-sj-meczennik-i-patron-polski/>, dostęp: 9.03.2021.
Historia Męczenników Pratulińskich, <http://grekokatolicy.pl/grekokatolicy/
historia-meczennikow-pratulinskich/>, dostęp: 9.03.2021.
Konstytucja RP, art. 53, <https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/2.htm>,
dostęp: 9.03.2021.
241
Język polski:
Wartości w utworze oraz wartości ważne dla bohatera. Interpretacja
tekstów.
l Tworzenie wypowiedzi – dialog, opowiadanie, opis przeżyć wewnętrz-
nych, charakterystyka. Komponowanie początku i zakończenia na
podstawie fragmentu tekstu lub na podstawie ilustracji.
Historia:
l Średniowieczna Europa – przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI
wieku, relacje między władzą cesarską a papieską.
l Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy – rola Kościoła (w tym
zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego.
l „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim – charakterystyczne cechy
renesansu europejskiego. Przyczyny i następstwa reformacji, działal-
ność Marcina Lutra i Jana Kalwina, okoliczności powstania Kościoła
anglikańskiego. Cele zwołania Soboru Trydenckiego i reforma Kościoła
katolickiego. Obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich.
l Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów – stosunki wyznaniowe
i narodowościowe w Rzeczypospolitej. Główne założenia konfederacji
warszawskiej.
moralnych, źródło powszechnych, przyrodzonych, nienaruszalnych
i niezbywalnych wolności i praw człowieka. Przeciwstawianie się zja-
wiskom braku tolerancji wobec różnych mniejszości.
242
VI
Przewodnicy w drodze
do szczęścia

33. Wojownik, który pokonał smoka.
święty Michał Archanioł
Cele katechetyczne
– Ukazanie roli Michała Archanioła w walce ze złem.
– Kształtowanie wiary w realną pomoc aniołów, zwłaszcza Michała Archa-
nioła, w walce ze złym duchem.
Treści
Działalność złego ducha (A.7).
Aniołowie (A.11).
Modlitwa postawą otwarcia się na Boga (D.1).
Tekst biblijny: Ap 12,7-9.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia imiona trzech archaniołów,
– mówi z pamięci modlitwę do Michała Archanioła,
– podaje datę liturgicznego wspomnienia Świętych Archaniołów,
– rozpoznaje obraz przedstawiający Michała Archanioła, wskazując jego
atrybuty,
– charakteryzuje rolę, jaką Bóg wyznaczył Michałowi Archaniołowi,
– uzasadnia, dlaczego w walce ze złem (z szatanem) potrzebna jest nam
pomoc Michała Archanioła,
– uzasadnia znaczenie modlitwy w codziennym życiu chrześcijanina (D.1.2).
Postawy
Uczeń:
– wierzy w istnienie szatana (A.7.d),
– podejmuje walkę z pokusami w swoim życiu (A.7.e),
– jest przekonany o potrzebie modlitwy (D.1.a) przez wstawiennictwo Mi-
chała Archanioła.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, praca z tekstem, rozpoznawanie

atrybutów, czytanie tekstu biblijnego, nauka modlitwy, programowanie
„radaru”, praca w parach, praca indywidualna.
Środki dydaktyczne: obrazy (slajdy) przedstawiające archaniołów, teksty bi-
blijne na kartkach do pracy w parach, karta pracy z monitorem radaru
dla każdego ucznia.
244
1. Modlitwa
K. zachęca uczniów do modlitwy „Aniele Boży”.
2. Archaniołowie – rozmowa kierowana, praca z tekstem, praca w parach
– Kim są aniołowie?
– O jakich działaniach aniołach już słyszeliście?
– Jakie znacie modlitwy do aniołów?
Aniołowie są duchami stworzonymi przez Boga, mają rozum i wolną wolę.
Bóg powierzył im różne zadania do spełnienia, są Jego posłańcami.
K. przygotowuje trzy zestawy tekstów biblijnych i rozdaje uczniom po jednym na
ławkę (teczka pomocy). Uczniowie w parach szukają imion wysłanników Pana
Boga ukrytych w tych fragmentach.
Zestaw 1
Poszedł Tobiasz poszukać człowieka, który wyruszy razem z nim do Medii,
a będzie znał drogę. A gdy wyszedł, spotkał stojącego przed sobą anioła Rafała,
nie wiedział zaś, że jest to anioł Boży. (Tb 5,4)
Zestaw 2
Archanioł Michał, tocząc rozprawę z diabłem, (…) powiedział: „Pan niech
cię ukarze!”. (Jud 1,9)
Zestaw 3
W szóstym miesiącu posłał Bóg anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwane-
go Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi imieniem Józef, z rodu Dawida;
a Dziewicy było na imię Maryja. (Łk 1,26-27)
K. prosi wybranego ucznia o zapisanie imion archaniołów na tablicy i umieszcza
obok ilustracje (slajd) przedstawiające archaniołów Gabriela, Rafała i Michała
(teczka pomocy). Następnie rozmawia na temat ich wizerunków.
245
Imiona wysłanników Bożych, o których czytaliście, to: Rafał, Gabriel
i Michał. W ich imiona wpisane jest słowo „Bóg”. Imię Rafał oznacza „Bóg
uleczy”, imię Gabriel – „Bóg jest moją siłą”, a imię Michał – „Któż jak Bóg”.
Są to aniołowie do zadań specjalnych – są archaniołami. Liturgiczne święto
ku czci Świętych Archaniołów obchodzimy 29 września. Dziś poznamy bliżej
jednego z nich.
K. prosi uczniów o zapisanie tematu: Wojownik, który pokonał smoka. Święty
Michał Archanioł.

1. Walka w niebie – czytanie tekstu biblijnego
K. prosi uczniów o przeczytanie w ciszy fragmentu Ap 12,7-9 (podręcznik). Wcze-
śniej K. wyjaśnia:
Tekst, który przeczytacie, napisał św. Jan Ewangelista. W księdze Apokalipsy
opisuje on to, co Pan Bóg objawił mu o czasach przyszłych. Smok, o którym
będzie mowa, oznacza szatana.
I nastąpiła walka w niebie:
Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem.
I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie,
ale nie przemógł,
i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło.
I został strącony wielki Smok,
Wąż starodawny,
który się zwie diabeł i szatan,
zwodzący całą zamieszkałą ziemię;
został strącony na ziemię,
a z nim strąceni zostali jego aniołowie. (Ap 12,7-9)
2. Zadanie Michała Archanioła – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Pomiędzy kim toczyła się walka w niebie?
– Kto wygrał?
– Dlaczego Michał Archanioł jest przedstawiany na obrazach jako wojownik?
– Jakie zadanie Michał otrzymał od Boga?
– Co się stało z szatanem i jego aniołami?
K. podsumowuje:
Święty Jan ujrzał walkę, która odbyła się w niebie. Walczyli ze sobą: Michał
i jego aniołowie ze Smokiem, czyli szatanem, i jego aniołami. Szatan ze swym
wojskiem został strącony na ziemię przez armię archanioła Michała. Ponieważ
zadaniem Michała jest walka z szatanem, przedstawiany jest na obrazach jako
wojownik depczący smoka.
246
3. Atrybuty archanioła Michała – rozpoznawanie atrybutów
K. wskazuje uczniom na obraz przedstawiający archanioła Michała i pyta:
– Jak został przedstawiony archanioł Michał?
– Jak jest ubrany?
– Co trzyma w dłoniach?
– Kto potrzebuje ochrony archanioła Michała?
– Przed kim lub przed czym broni nas archanioł Michał?
– Dlaczego potrzebujemy ochrony w świecie duchowym?
Uczniowie wymieniają atrybuty, z jakimi ukazywany jest archanioł Michał, i zapi-
sują je w zeszycie. Wspólnie z K. wyjaśniają symbolikę:
– miecz lub włócznia
– zbroja
– tarcza
– waga (symbolizuje sprawiedliwość Bożą)
– niekiedy globus (opieka nad ziemią)
– walka ze smokiem (szatanem).
K. podsumowuje:
Archanioł Michał najczęściej jest przedstawiany w zbroi, z mieczem i tarczą
w dłoniach. Czasami obok miecza lub włóczni trzyma wagę, która oznacza
sprawiedliwość Bożą. Archanioła Michała można nazwać Bożym rycerzem
lub księciem (dowódcą) anielskich wojsk, który walczy o ludzi, czyli o każdego
z nas. Jest naszym duchowym obrońcą w drodze do nieba.

1. Michał wysłannikiem Boga – rozmowa kierowana, nauka modlitwy
K. pyta:
– W jakich sytuacjach potrzebujemy pomocy archanioła Michała?
– Dlaczego warto go prosić, by nam pomagał?
– Dlaczego musimy się troszczyć, by nie stała się nam duchowa krzywda?
W życiu codzienny spotykamy wiele trudnych sytuacji. Bywa, że walka
z przeciwnościami życia codziennego przerasta nas tak, że nie możemy sobie
z nimi poradzić. Podobnie dzieje się w życiu duchowym. Nie jesteśmy w stanie
pokonać pokusy, opierając się wyłącznie na własnych siłach. Do walki ze złem
potrzebujemy pomocy. W takich chwilach z pomocą przychodzi Bóg przez
swoich aniołów. Archanioł Michał może nam pomóc w walce z pokusami,
złymi przyzwyczajeniami, częstym popełnianiem ciężkich grzechów. Musimy
jednak zwrócić się do niego, prosząc o pomoc. Dzisiaj poznamy modlitwę do
Michała Archanioła.
K. prosi, by uczniowie odszukali w podręczniku tekst modlitwy do Michała Archa-
nioła. Uczniowie czytają ją po cichu, by poznać jej treść.
Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce, a przeciw niegodziwo-
ści i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną. Oby go Bóg pogromić raczył,
247
pokornie o to prosimy, a Ty, Wodzu niebieskich zastępów, szatana i inne duchy
złe, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą, mocą Bożą strąć do
piekła. Amen.
2. Kiedy potrzebuję pomocy Michała Archanioła? – programowanie „radaru”
K. rozdaje uczniom kartę pracy przedstawiającą monitor radaru (teczka pomocy).
Waszym zadaniem będzie oznaczenie
świecących punkcików symbolami, których
znaczenie będzie zrozumiałe tylko dla właści-
ciela „radaru”. Są to miejsca oraz zachowania,
w których trudno wam było wybrać dobro,
a więc sytuacje wymagające pomocy Michała
Archanioła. Na odwrocie „radaru” zróbcie
legendę wyjaśniającą znaczenie symboli. Pra-
cujecie indywidualnie i nikt nie będzie czytał
tych prac dotyczących waszej relacji z Panem
Bogiem.
Przykładowe oznaczenia:
* Szkoła – przezywam koleżankę.
! Dom – kłamałem mamie.
S …. – oszukiwałem.
Po wykonaniu tego zadania K. prosi uczniów, by wstali. Trzymając w dłoniach swoje
„radary”, wszyscy wspólnie modlą się słowami „Święty Michale Archaniele…”.
Poprosimy teraz Michała Archanioła o pomoc w tych sytuacjach, które
zaznaczyliście na swoich radarach.
Po modlitwie uczniowie wklejają „radary” do zeszytów – odwrotnej strony nie
będzie się już dało przeczytać, tajemnica zostanie zachowana.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują notatkę:
Bóg wybrał Rafała, Gabriela i Michała do zadań specjalnych. Są archanio-
łami.
Przeżywamy wiele trudnych sytuacji, w których Bóg przychodzi nam z po-
mocą przez swoich wysłanników. Święty Michał Archanioł może nam pomóc
w walce z pokusami, złymi przyzwyczajeniami, ciężkimi grzechami.
Liturgiczne święto ku czci Świętych Archaniołów obchodzimy 29 września.
Uczniowie mogą także zapisać wyjaśnienie znaczenia atrybutów Michała Archa-
nioła oraz wkleić uzupełnione „radary”.
248
4. Praca domowa
1. Zrób projekt tarczy dla Michała Archanioła, wpisując w nią cechy po-
trzebne do walki z szatanem.
2. Napisz, dlaczego warto codziennie się modlić do Michała Archanioła.
3. Naucz się na pamięć modlitwy do Michała Archanioła i odmawiaj ją
najczęściej jak możesz.
Literatura
R.M. Müller, Teraz wiem, że anioły istnieją. Opowiadania z życia codziennego
pod lupą wiary, Kielce 2003.
249
34. Z ufnością iść „Małą drogą”.
Święta Teresa od Dzieciątka Jezus
Cele katechetyczne
– Ukazanie życia i drogi świętości św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
– Kształtowanie postawy dziecięcej ufności do Boga.
Treści
Działalność wybranych postaci świętych (E.4).
Wydarzenia z życia św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
Wymagania
Uczeń:
– podaje i opisuje główne wydarzenia z życia św. Teresy od Dzieciątka Jezus
(E.4.1),
– definiuje pojęcia: świętość, „mała droga”,
– wymienia dzieła, którym patronuje św. Teresa,
– charakteryzuje „małą drogę” św. Teresy,
– omawia praktyki ascetyczne w Kościele (B.2.6).
Postawy
Uczeń:
– wyraża miłość i zaufanie do Boga,
– sumiennie wykonuje swoje obowiązki,
– wzoruje się na św. Teresie od Dzieciątka Jezus jako świadku wiary (A.2.c).
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, czytanie i analiza tekstu biblijne-

go, chronologia wydarzeń, praca z tekstem i ilustracjami, gra edukacyjna,
refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, życiorys św. Teresy na kartkach,
fotografie (slajdy) Teresy Martin z różnych etapów jej życia oraz miejsc
z nią związanych, duży arkusz (slajd) z narysowaną grą „Moja mała droga”,
kolorowe magnesy.

1. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy:
W ciszy, pół minuty pomodlimy się o to, byśmy czynili dobro przez codzienne,
na pozór niewiele znaczące czynności.
Następnie wszyscy odmawiają „Ojcze nasz”.
250
2. Być dzieckiem czy dorosłym? – rozmowa kierowana
K. rozmawia z uczniami na temat dorosłości:
– Co to znaczy być dorosłym?
– Kto z was chciałby już teraz być dorosłym?
– Kim jest lepiej być: dzieckiem czy dorosłym?
– Co jest dobrego w byciu dzieckiem, a co w byciu dorosłym?
– Dlaczego chcielibyście być dorosłymi?
– Jakim lepiej być w relacji do Pana Boga: dzieckiem czy dorosłym?
Wiele dzieci i wielu młodych ludzi marzy o tym, by jak najszybciej stać się
dorosłymi. Pan Jezus jednak namawia swoich uczniów, by byli jak dzieci. Za-
stanowimy się, dlaczego warto być jak dziecko.
3. Być jak dziecko – czytanie i analiza tekstu biblijnego
Wybrany uczeń czyta Mt 18,2-4 z Pisma Świętego, a pozostali śledzą tekst w pod-
ręczniku:
Jezus przywołał dziecko, postawił je przed nimi i rzekł: „Zaprawdę, powia-
dam wam: Jeśli się nie odmienicie i nie staniecie jak dzieci, nie wejdziecie do
królestwa niebieskiego. Kto się więc uniży jak to dziecko, ten jest największy
w królestwie niebieskim”.
K. pyta:
– Co osiągną ci, którzy będą jak dzieci?
– Dlaczego Jezus stawia dzieci za wzór?
– W czym dziecko może być wzorem do naśladowania?
Pan Jezus kochał dzieci i swoim uczniom, a więc osobom dorosłym, pokazy-
wał je jako wzór do naśladowania. Uczył, że tak jak dziecko ufa swoim rodzicom,
tak dorośli mają ufać Panu Bogu.
Dzisiaj poznamy osobę, która jest wzorem dziecięcego zaufania Bogu Ojcu.
To św. Teresa z Lisieux, znana również jako Teresa Martin [czyt. martę] i św.
Teresa od Dzieciątka Jezus.
K. poleca zapisać temat: Z ufnością iść „małą drogą”. Święta Teresa od Dzieciątka
Jezus.
1. Mała droga życia Teresy Martin – chronologia wydarzeń,

praca z tekstem i ilustracjami, nadawanie tytułów
K. pisze na tablicy słowo ŚWIĘTOŚĆ i umieszcza obok ob-
raz św. Teresy (teczka pomocy). Następnie przez środek sali
układa fotografie Teresy z Lisieux z kartkami zawierającymi
fragmenty jej życiorysu i miejsc z nią związanych (teczka po-
mocy). Materiały należy ułożyć w kolejności chronologicznej,
zaczynając od końca sali w kierunku tablicy. Następnie K.
zapowiada, że za chwilę klasa uda się w podróż „małą drogą”
251
św. Teresy. Cała klasa (bądź wybrani przez K. uczniowie) ustawia się przy pierwszej
fotografii. Chętny uczeń czyta umieszczony przy niej tekst, a potem przypina fotogra-
fię na tablicy pod napisem ŚWIĘTOŚĆ. Uczestnicy wędrują do kolejnej fotografii,
aż grupa dotrze do tablicy (kolejne zdjęcia są przypinane w szeregu, w kolejności
chronologicznej, a poszczególne fragmenty życiorysu zbiera K.).
Życie św. Teresy można przedstawić za pomocą prezentacji multimedialnej (teczka
pomocy).
„Mała droga życia św. Teresy”

1. Teresa Martin [czyt. martę] urodziła się 2 stycznia 1873 r. w Alençon [czyt.
alensą] we Francji. Była ostatnim z dziewięciorga dzieci w rodzinie. Kiedy miała
4 lata, umarła jej matka. Było to dla Teresy bardzo bolesne doświadczenie. Jako
dziecko Teresa była niezwykle wrażliwa. Potrafiła też być uparta.
2. Po śmierci mamy rodzina Martin przeniosła się do Lisieux. Gdy starsza
siostra Teresy Paulina wstąpiła do klasztoru karmelitanek, mała Tereska czuła
się bardzo osamotniona. Na dodatek musiała sobie jakoś radzić nie tylko ze
smutkiem po odejściu z domu ukochanej siostry, ale też z silnymi bólami gło-
wy, które przeszkadzały jej w nauce. W tym czasie 9-letnia Tereska, słuchając
opowieści Pauliny o życiu poświęconym dla Jezusa, także zapragnęła wstąpić
do zakonu.
3. W wieku 10 lat Teresa ciężko zachorowała. Miała jadłowstręt, męczyły
ją halucynacje i dreszcze. Lekarze nie potrafili uleczyć jej choroby. Jak o tym
opowiadała potem sama Tereska, 13 maja 1883 roku uzdrowiła ją cudownie
Matka Boża. Rok później Teresa przystąpiła do Pierwszej Komunii Świętej.
Spotkanie z Jezusem eucharystycznym było dla niej niezwykle głębokim prze-
życiem. Nazwała to spotkanie pierwszym pocałunkiem Chrystusa.
4. Po wstąpieniu Pauliny do zakonu opiekunką Teresy została się najstarsza
siostra – Maria Ludwika. Ona także postanowiła wstąpić do zakonu karmelita-
nek. Również to rozstanie Tereska przeżyła bardzo boleśnie. W czasie pasterki
w noc Bożego Narodzenia postanowiła, że również zostanie karmelitanką.
Choć ojciec Teresy zgadzał się na jej wstąpienie do klasztoru, to okazało się,
że była zbyt młoda.
5. Przełożona klasztoru karmelitanek w Lisieux po usłyszeniu prośby 15-let-
niej Teresy o przyjęcie do zakonu zaproponowała jej, by poczekała, aż skończy
dwadzieścia jeden lat. Wtedy Teresa zwróciła się do biskupa z prośbą o pomoc,
gdzie również usłyszała, że jest za młoda. Razem ze swoim ojcem udała się
więc do papieża i dopiero po roku otrzymała zgodę na wstąpienie do klasztoru.
Otrzymała imię Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza.
6. Siostra Teresa z miłości do Pana Jezusa pragnęła ocalić dusze, którym
groziło potępienie. Gorliwie prosiła Boga na przykład o miłosierdzie dla wie-
lokrotnego mordercy o nazwisku Pranzini, który skazany na śmierć, nie wyka-
zywał skruchy. W dzień egzekucji skazaniec w pierwszym odruchu odepchnął
przybyłego księdza. W ostatniej chwili jednak chwycił krzyż i ucałował go ze
252
czcią. O tym wydarzeniu siostra Teresa dowiedziała się z gazety. Poznała w ten
sposób moc modlitwy za grzeszników.
7. Siostrę Teresę w klasztorze zachwycało wszystko: cisza, białe ściany celi,
proste, surowe życie. Niestety, wkrótce po wstąpieniu Teresy do zakonu za-
chorował i zmarł jej ojciec. Podczas obłóczyn, czyli ceremonii założenia stroju
zakonnego, które nastąpiły w szesnastym roku jej życia, przyjęła imię Teresy
od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza.
8. W karmelu nic nie odróżniało Teresy od Dzieciątka Jezus od innych sióstr.
Mając 23 lata, została mistrzynią nowicjuszek, czyli dziewcząt przygotowujących
się do złożenia ślubów zakonnych. Prowadziła je do Bożej miłości, pokazując
swoim życiem, w jaki sposób będąc małym, stawać się wielkim. Na polecenie
przełożonej Teresa spisała swój pamiętnik zatytułowany „Dzieje duszy”, zawie-
rający sekret „małej drogi”, która doprowadziła ją do świętości.
9. W 1896 r. w Wielki Czwartek wieczorem, gdy kładła się spać, Teresa
dostała ataku kaszlu i krwotoku. Był to objaw gruźlicy. Miała wtedy 23 lata.
Teresa słabła i z coraz większym trudem podnosiła się z łóżka, by uczestniczyć
we Mszy Świętej i modlitwach. Musiała zrezygnować z wszystkich prac, które
były jej obowiązkiem.
30 września 1897 r. siostra Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego
Oblicza z ogromnym wysiłkiem uniosła się na łóżku i ściskając w dłoni krzyż,
powiedziała: „Kocham Go! Mój Boże, kocham Cię!” To były jej ostatnie słowa.
10. 29 kwietnia 1923 r. papież Pius XI ogłosił Teresę od Dzieciątka Jezus
błogosławioną, a 17 maja 1925 r. dokonał jej kanonizacji. Święty Jan Paweł II
ogłosił ją doktorem Kościoła, ponieważ uczy zarówno ludzi prostych, jak i wy-
kształconych prostej drogi powierzenia się Panu Bogu.
Siostra Teresa od Dzieciątka Jezus bardzo pragnęła być misjonarką, ale
z powodu zbyt słabego zdrowia nie mogła nią zostać. Postanowiła więc wspierać
misjonarzy modlitwą i ofiarą cierpienia. Pierwszym misjonarzem-bratem ducho-
wym Teresy został Maurycy Belliere, który wyjechał do Afryki, a drugim Adolf
Roulland, który głosił Ewangelię w Chinach. Święta Teresa jest patronką misji.
(oprac. na podst.: Święta Teresa od Dzieciątka Jezus…, brewiarz.pl;
S. Audieri, Święta Teresa z Lisieux)
Po zakończeniu drogi uczniowie mogą nadawać tytuły poszczególnym eta-

pom „małej drogi” i zapisywać je obok zdjęć, by powstał życiorys św. Teresy.
2. „Mała droga” do świętości – rozmowa kierowana, kalambury
Przeszliśmy „małą drogą” życia Teresy Martin, która doprowadziła ją do
świętości.
– W jaki sposób Teresa rozumiała świętość?
Święta Teresa napisała w pamiętniku o sobie: „Niepodobna mi stać się
wielką, powinnam więc znosić się taką, jaka jestem, ze wszystkim swymi
niedoskonałościami: chcę jednak znaleźć sposób dostania się do nieba jakąś
253
małą drogą, bardzo prostą i bardzo krótką, małą drogą, zupełnie nową”
(Rękopis C).
Święta Teresa odkryła „małą drogę” do świętości. Polega ona na robieniu
rzeczy najbardziej zwyczajnych z nadzwyczajną miłością. Z dziecięcą
ufnością i miłością Teresa powierzyła swoje życie Bogu Ojcu, wierząc w Jego
nieskończone miłosierdzie.
K. może zaproponować chętnym uczniom, by przedstawili w formie kalamburów de-
finicję małej drogi: „Robić rzeczy najbardziej zwyczajne z nadzwyczajną miłością”.

1. „Moja mała droga do świętości” – gra edukacyjna, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy. Każda grupa otrzymuje magnes – będą one pełniły funkcję
pionków do gry. Następnie K. zdejmuje zdjęcia św. Teresy (pozostawia jedynie ob-
raz św. Teresy z różami) i umocowuje na tablicy planszę do gry lub wyświetla slajd
(teczka pomocy). Plansza przedstawia drogę złożoną ze 104 pól w kształcie stóp.
Pokonywanie „małej drogi” rozpoczyna grupa, która wyrzuci najwięcej oczek. Jeśli
magnes zatrzyma się na granatowej stópce, K. czyta zadanie i prosi grupę o wybra-
nie rozwiązania „a” lub „b” (poniżej). Gdy padnie odpowiedź, która przybliża do
świętości, grupa posuwa się do przodu, jeśli nie – cofa się o odpowiednią liczbę pól
bądź traci kolejkę. Wygrywa ta grupa, która pierwsza dotrze do słowa ŚWIĘTOŚĆ.
Zadania do gry:
1. Dzwoni budzik…
a) przeciągam moment wstania z łóżka, choć wiem, że jeśli zrobię to
później, nie będę mieć czasu na modlitwę (stoicie w miejscu)
b) wstaję i rozpoczynam dzień od modlitwy (przeskakujecie do przodu
o 2 pola)
2. Młodsza siostra prosi, by jej pomóc zasznurować buty…
a) każę jej to zrobić samej i odchodzę do swoich zajęć (cofacie się o 1 pole)
b) pomagam jej, bo wiem, że sprawia jej to trudność; pomagam jej także
przy porannej toalecie (przeskakujecie do przodu o 3 pola)
3. Mama w kuchni przygotowuje śniadanie…
a) proponuję jej pomoc i z uśmiechem robię kanapki dla całej rodziny
(przeskakujecie do przodu o 3 pola)
b) siadam przy stole i marudzę (tracicie jedną kolejkę)
4. W tym tygodniu w szkole pełnię funkcję dyżurnego…
a) dokładnie wycieram tablicę, podlewam kwiaty, jeśli trzeba, i chętnie
wykonuję polecenia nauczyciela (przeskakujecie do przodu o 1 pole)
b) niedbale wypełniam swoje obowiązki, bo chcę mieć czas na bieganie
po korytarzu (cofacie się o 1 pole)
5. W szkole podczas zajęć…
a) uważnie słucham nauczyciela i pilnie wykonuję wszystkie jego polecenia
(przeskakujecie do przodu o 1 pole)
254
b) nie uważam na lekcjach, większość czasu spędzam na rozmowie z ko-
legami (cofacie się o 2 pola)
6. Mam dziś sporo zadane…
a) wracam do domu, wiele godzin spędzam, oglądając telewizję, i nie
odrabiam pracy domowej (cofacie się o 1 pole)
b) wracam do domu i po krótkim odpoczynku sumiennie odrabiam pracę
domową (przeskakujecie do przodu o 2 pola)
7. Tato prosi mnie o wyrzucenie śmieci…
a) mówię, że może to zrobić brat, i idę do kolegi (cofacie się o 2 pola)
b) sprawdzam, czy wszystkie śmieci są w koszu, a jeśli nie, to je tam
wkładam, i spełniam prośbę taty (przeskakujecie do przodu o 2 pola)
8. Mama prosi o odkurzenie dywanu…
a) robię to najdokładniej, jak potrafię (przeskakujecie do przodu o 1 pole)
b) odkurzam byle jak i wracam do rozpoczętej gry (tracicie jedną kolejkę)
9. Mama prosi o pomoc w nakryciu stołu do obiadu…
a) robię to chętnie i dokładnie; pomagam także w przygotowaniu deseru
b) ociągam się i robię to niedbale (cofacie się o 2 pola)
10. Dziś moja kolej na zmywanie po kolacji…
a) dokładnie myję i układam naczynia w szafkach (przeskakujecie do przodu
o 2 pola)
b) ociągam się w nadziei, że ktoś zrobi to za mnie (cofacie się o 1 pole)
11. Babcia prosi, żeby zrobić jej zakupy…
a) mówię jej, że nie mam czasu, i odchodzę surfować po Internecie (cofacie
się o 3 pola)
b) chętnie to robię, bo wiem, że sprawię jej tym radość (przeskakujecie do
przodu o 2 pola)
12. Rodzice wychodzą, mama prosi o zaopiekowanie się młodszym bratem…
a) marudzę, że chcę iść do kolegi pograć w nową grę (cofacie się o 1 pole)
b) chętnie zostaję i bawię się z bratem (przeskakujecie do przodu o 2 pola)
13. Przed położeniem się spać…
a) wiele czasu spędzam przed telewizorem, a później wszystko robię
w pośpiechu, niedbale i nie mam siły na modlitwę (cofacie się o 2 pola)
b) starannie robię wieczorną toaletę, a następnie modlę się przed snem
2. Jak idę moją „małą drogą”? – refleksja
Święta Teresa odkryła tak zwaną małą drogę, która zaprowadziła ją do Boga.
Każdy z nas jest dzieckiem Bożym. My także możemy odnaleźć swoją własną
„małą drogę” do Niego. Mimo że nazywamy ją „małą drogą”, wcale nie jest
łatwa do zrealizowania. Zastanów się:
– Jak często pamiętasz o codziennej modlitwie?
– Dlaczego warto sumiennie wykonywać swoje obowiązki?
255
– Jak często zdarza ci się wykonywać coś niedbale?
– Komu chętnie pomagasz, gdy o to poprosi?
– Jak często zdarza ci się odmawiać pomocy najbliższym?
3. Zapis do zeszytu
Święta Teresa odkryła „małą drogę” do świętości. Polega ona na robieniu
rzeczy najbardziej zwyczajnych z nadzwyczajną miłością.
„Niepodobna mi stać się wielką, powinnam więc znosić się taką, jaka jestem,
ze wszystkim swymi niedoskonałościami: chcę jednak znaleźć sposób dostania
się do nieba jakąś małą drogą, bardzo prostą i bardzo krótką, małą drogą,
zupełnie nową”.
(św. Teresa od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza)
4. Praca domowa
1. Napisz definicję „małej drogi do świętości”, która mogłaby być zamiesz-
czona na Wikipedii.
2. Pomódl się w intencji misji.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę słowami:
Dobry Boże, przez wstawiennictwo św. Teresy obdarz naszą Ojczyznę, nasze
rodziny i nas samych łaskami, o które Cię z wielką ufnością prosimy. Przez
Chrystusa Pana naszego. Amen.
Modlitwę wszyscy kończą słowami „Aktu miłości”.
Literatura
S. Audieri, Święta Teresa z Lisieux, w: Święci na każdy dzień, Kielce 2011, s. 718-
721.
K. Kuppig, Pomysły zabaw na lekcje religii, Kielce 2002.
L. Sankale, Teresko, zdradź nam swój sekret, Warszawa 1995.
Święta Teresa od Dzieciątka Jezus, dziewica i doktor Kościoła, <http://brewiarz.
pl/czytelnia/swieci/10-01a.php3>, dostęp: 18.12.2021.
C. Tonnelier, Rekolekcje z… św. Teresą z Lisieux, Kraków 1997.
256
35. Przywracać ubogim ich ludzką
godność. Święty Wincenty a Paulo
Cele katechetyczne
– Ukazanie działalność Kościoła w XVI i XVII w. na przykładzie
św. Wincentego a Paulo.
– Budzenie wrażliwości na ubóstwo materialne i moralne.
– Motywowanie do angażowania się w pomoc potrzebującym.
Treści
Działalność wybranych postaci świętych – św. Wincenty a Paulo (E.4).
Historia Kościoła – działalność Kościoła w XVI i XVII w. (E.4).
Wymagania
Uczeń:
– opowiada o dzieciństwie i życiu dorosłym św. Wincentego a Paulo,
– wyjaśnia, w jaki sposób św. Wincenty przyczynił się do odnowy życia re-
ligijnego,
– wymienia atrybuty świętego (anioł, dziecko w ramionach, dziecko
u stóp, krucyfiks),
– uzasadnia, że posługa najbiedniejszym była dla św. Wincentego a Paulo
próbą charakteru,
– omawia działalność Kościoła w XVI i XVII w. (E.3.5),
– opowiada o misji Zgromadzenia Księży Misjonarzy oraz Sióstr Miłosier-
dzia,
– podaje przykłady dzieł miłosierdzia w swoim środowisku.
Postawy
– naśladuje cechy charakteru św. Wincentego a Paulo,
– w miarę swoich możliwości angażuje się w pomoc potrzebującym.
Metody, techniki i formy: test na uważność, analiza tekstu biblijnego, rozmowa

kierowana, redagowanie gazetki (projekt multimedialny), scenki, projekt,
prezentacja multimedialna, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: polecenia do testu uważności na kartkach, torba prezen-
towa, teksty oraz ilustracje i plansze do wykonania gazetki, informacje
o instytucjach charytatywnych do pracy w grupach, slajd (propozycje
pomocy misjom), quiz interaktywny.
257
1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy „Ojcze nasz”.
2. Czym jest miłosierdzie? – test na uważność
K. rozdaje uczniom kartki z poleceniami (teczka pomocy) i prosi, aby je wykonali
w odpowiednim momencie. Zadanie polega na uważnym przeczytaniu poleceń
i odpowiednim reagowaniu na sytuację.
Czym jest miłosierdzie?
ü Podejdź do tablicy i zapytaj:
ð Czy wiecie, czym jest miłosierdzie?
ü Gdy usłyszysz pytanie: Czy wiecie, czym jest miłosierdzie?, wstań i powiedz:
ð Dziś będziemy o tym mówić.
ü Kiedy usłyszysz: Dziś będziemy o tym mówić, wstań, podejdź do biurka
katechety, na którym leży Pismo Święte. Przejrzyj je i powiedz:
ð Bóg daje nam odpowiedź w Piśmie Świętym.
ü Gdy usłyszysz: Bóg daje nam odpowiedź w Piśmie Świętym, wstań, klaśnij
w dłonie i powiedz:
ð To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, jak Ja was
umiłowałem.
ü Kiedy usłyszysz: To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali,
jak Ja was umiłowałem, wstań, podejdź do krzyża, wskaż na niego ręką
i powiedz:
ð Jezus z miłości oddał za nas życie na krzyżu.
ü Gdy usłyszysz: Jezus z miłości oddał za nas życie na krzyżu, wstań, przejdź
się po klasie po klasie jak człowiek zamyślony i powiedz:
ð Chrystus wzywa każdego człowieka do wzajemnej miłości.
ü Kiedy ktoś powie: Chrystus wzywa każdego człowieka do wzajemnej miłości,
wstań, złap się za głowę i powiedz:
ð Potrzeb jest bardzo dużo.
ü Gdy usłyszysz: Potrzeb jest bardzo dużo, podejdź do osoby siedzącej naj-
bliżej biurka katechety, wskaż na nią i powiedz:
ð Bóg oczekuje, że będziesz świadkiem Jego miłosierdzia.
ü Gdy ktoś powie: Bóg oczekuje, że będziesz świadkiem Jego miłosierdzia,
wstań, podejdź do biurka katechety, podnieś do góry torbę prezentową
i zawołaj:
ð Możemy przygotować torby pełne miłosierdzia.
ü Kiedy ktoś uniesie torbę prezentową i zawoła: Możemy przygotować torby
pełne miłosierdzia, wstań i powiedz:
ð Przede wszystkim trzeba przywracać ludziom godność.
ü Gdy ktoś powie: Przede wszystkim trzeba przywracać ludziom godność,
wstań, podejdź do tablicy i napisz:
ð Przywracać ubogim ich ludzką godność.
258
ü Gdy ktoś napisze na tablicy: Przywracać ubogim ich ludzką godność, wstań
i powiedz:
ð Ale ja nie wiem jak! Może ktoś nam podpowie?
ü Kiedy usłyszysz: Ale ja nie wiem jak! Może ktoś nam podpowie?, wstań,
wejdź na krzesło i powiedz:
ð Poznamy dzisiaj człowieka pełnego miłosierdzia, który ubogim przywra-
cał godność.
ü Gdy ktoś powie: Poznamy dzisiaj człowieka pełnego miłosierdzia, który
ubogim przywracał godność, wstań, podejdź do tablicy i dopisz do po-
przedniego zdania:
ð Wincenty a Paulo.
K. podsumowuje:
Dzisiaj poznamy człowieka, który nie tylko dostrzegł, że ubodzy potrzebują
pomocy, ale także znalazł sposób, jak najlepiej tę pomoc zorganizować. Zo-
stał wybrany na patrona wszystkich dzieł miłosierdzia w Kościele. Jest nim św.
Wincenty a Paulo. Swoim życiem uczy on poszukiwania i dostrzegania tego,
co w najważniejsze.
K. poleca zapisać temat: Przywracać ubogim ich ludzką godność. Święty Wincenty
a Paulo.

1. Ubóstwo materialne i ubóstwo duchowe – analiza tekstu biblijnego,
rozmowa kierowana
K. zwraca uwagę na dwa typy ubóstwa:
Na całym świecie jest wielu ludzi ubogich. Są tacy, którzy mają problemy
materialne, dzieci, które nie mają co jeść, bezdomni mieszkający na ulicy. Ist-
nieje jednak jeszcze inna forma ubóstwa, którą dostrzegł św. Wincenty a Paulo
– ubóstwo duchowe. Człowiek ubogi duchowo opiera swoje życie wyłącznie
na bogactwie materialnym, nie na Bogu. Posłuchajcie, co o wartości bogactw
materialnych i duchowych powiedział Jezus.
K. poleca jednemu z uczniów przeczytać z podręcznika fragment biblijny:
„Nie gromadźcie sobie skarbów na ziemi, gdzie mól i rdza niszczą i gdzie
złodzieje włamują się i kradną. Gromadźcie sobie skarby w niebie”. (Mt 6,19-20)
K. pyta:
– Jakie skarby według Jezusa są najcenniejsze?
– Jakie niebezpieczeństwa niesie ze sobą zbytnie przywiązanie do dóbr
materialnych?
– Na czym polega współczesne ubóstwo duchowe?
– Jak młody człowiek może poradzić sobie z presją otoczenia, że najważ-
niejsze jest to, co się ma? (najlepszy smartfon, firmowe ubrania itp.)
– Na jakich skarbach powinniśmy budować swoją przyszłość?
259
Pismo Święte uczy nas, że potrzeby ducha powinny być dla nas ważniejsze
od potrzeb ciała. Ważne jest, aby dążenie do dóbr materialnych nie przesłoniło
nam troski o życie wieczne, o życie w Bogu. Święty Wincenty a Paulo pokazuje
nam, jak gromadzić skarby, których nikt nam nie zabierze.
2. Święty Wincenty a Paulo i działalność Kościoła w XVI i XVII w.
– redagowanie gazetki (projekt multimedialny), praca w grupach
K. dzieli klasę na 5 grup i zaprasza uczniów do przygotowania gazetki ściennej (lub
przeznaczonej do Internetu – po zajęciach K. skanuje prace uczniów i umieszcza je
na stronie szkoły lub parafii). Każda grupa otrzymuje makietę gazetki w formacie
A4, tekst oraz ilustracje (teczka pomocy). Uczniowie redagują notatkę prasową
i uzupełniają makiety gazetek. K. wyjaśnia:
Wcielicie się w role dziennikarzy, których mają przygotować gazetkę o św.
Wincentym a Paulo. Otrzymacie materiały do opracowania informacji prasowych
i gotowe makiety. Waszym zadaniem będzie ułożenie notatek prasowych, które
zachęcą czytelników do poznania osoby i dzieł świętego. Pamiętajcie o pięciu
ważnych dziennikarskich pytaniach: kto? lub co?, gdzie?, kiedy?, jak?, dlaczego?
Grupa 1
Przygotujcie stronę tytułową gazetki. Na podstawie tekstu krótko opiszcie
dzieciństwo i młodość św. Wincentego oraz napiszcie, kogo lub czego patronem
jest św. Wincenty. Możecie to zrobić w dowolnej formie, np. jako artykuł lub
w punktach. Pamiętajcie o tytule wydania.
NAZYWAM SIĘ
ŚWIĘTUJĘ DNIA
TEK WYGLĄDAM
DZIECIŃSTWO
I MŁODOŚĆ PATRON
260
Wincenty a Paulo urodził się 24 kwietnia 1581 r. we Francji. Pochodził z bied-
nej wiejskiej rodziny, był trzecim z sześciorga dzieci. Bardzo wcześnie zaczął
pomagać rodzicom przy ciężkiej pracy w gospodarstwie. Musiał też opiekować
się rodzeństwem. Rodzice marzyli, by ich syn w przyszłości miał łatwiejsze życie.
Gdy miał 14 lat, sprzedali parę wołów i wysłali go do szkoły franciszkanów w Dax.
By opłacić swą naukę, Wincenty zarabiał, udzielając korepetycji. Po ukończeniu
szkoły rozpoczął studia teologiczne w Tuluzie i w wieku 19 lat został kapłanem.
Wincenty a Paulo jest patronem wszystkich dzieł miłosierdzia w Kościele,
zgromadzenia lazarystów, szarytek, kleru, organizacji charytatywnych, pod-
rzutków, szpitali i więźniów. Jego wspomnienie liturgiczne jest obchodzone
w kościele 27 września.
(oprac. na podst.: Święty Wincenty a Paulo, prezbiter, brewiarz.pl)
Grupa 2
Zastanówcie się i napiszcie, dlaczego posługa ubogim była dla św. Wincen-
tego a Paulo próbą charakteru. Postarajcie się skłonić czytelnika do refleksji?
Posługa ubogim św. Wincentego a Paulo
Posługa najbiedniejszym
była próbą charakteru
dla św. Wincentego a Paulo
Wincenty a Paulo w młodości był bardzo dumnym i ambitnym człowiekiem.

W swych wspomnieniach pisał, że gdy ojciec zabierał go do miasta, wstydził
się iść razem z nim ulicą, ponieważ był biednie ubrany i na dodatek utykał. Po
latach Wincenty przeszedł przemianę wewnętrzną. Opiekował się biedakami
i zachęcał do tego innych. Z czasem stał się dla wszystkich przykładem, jak należy
działać na rzecz ubogich. Środków niezbędnych do wspierania potrzebujących
szukał u ludzi bogatych. Nie wahał się przypominać im o obowiązku wspierania
najuboższych. W poszukiwaniu pomocy docierał nawet na dwór królewski.
Wincenty miał odwagę działania. Poświęcał swe siły, czas i umiejętności
na rzecz tych, którzy byli bezdomni, głodni i chorzy. Był człowiekiem, który
własną świętością zachęcał innych do świętości. Również dzisiaj jest wzorem
dla każdego, kto podejmuje pracę z ubogimi i dla ubogich, przywracając im
poczucie własnej godności.
(oprac. na podst.: A. Vernaschi, Święty Wincenty a Paulo)
261
Grupa 3
Opiszcie krótko przełomowe wydarzenia z życia św. Wincentego a Paulo
oraz wypiszcie, jakie są atrybuty używane jego w wizerunkach. Możecie to
zrobić w dowolnej formie, np. jako artykuł lub w punktach. Pamiętajcie! Macie
zaciekawić czytelnika.
MOJE ATRYBUTY
Przełomowe wydarzenia
Ważnym wydarzeniem w życiu św. Wincentego a Paulo było wyspowiadanie

pewnego chorego człowieka, który wyznał później, że gdyby nie łaska tej spowie-
dzi, zostałby potępiony z powodu zatajenia grzechów podczas wcześniejszych
spowiedzi. Wydarzenie to pomogło Wincentemu dostrzec, w jak wielkiej nędzy
duchowej mogą żyć ubodzy ludzie. Zrozumiał, że niesienie ubogim pomocy
materialnej jest ważne, ale jeszcze ważniejsza jest pomoc duchowa, która musi
się rozpocząć od głoszenia Ewangelii.
W 1617 roku św. Wincentego powiadomiono o dramatycznej sytuacji pewnej
rodziny doświadczonej chorobą i pozbawionej środków do życia. Było to tuż
przed Mszą Świętą i Wincenty wspomniał o tym w czasie kazania. Jego słowa
były tak przejmujące, że wielu parafian zaraz pospieszyło z pomocą. Gdy kapłan
odwiedził później tę rodzinę przekonał się, że miłosierdzie parafian było nad-
zwyczajne, ale pomoc nie została dobrze zorganizowana. Doszedł do wniosku,
że aby bardziej skutecznie pomagać, należy wszystko właściwe przygotować.
Na obrazach św. Wincentego przedstawia się z dzieckiem w ramionach lub
u jego stóp, z aniołem oraz z krucyfiksem. To jego atrybuty.
(oprac. na podst.: J. Szubstarska, Św. Wincenty był mistykiem działania)
Grupa 4
Opiszcie działalność Kościoła na rzecz ubogich w XVII i XVIII w. na przy-
kładzie działań św. Wincentego a Paulo. Możecie to zrobić w dowolnej formie,
np. jako artykuł lub w punktach. To może być ciekawy news! Pomyślcie, jak go
przedstawić, aby zaskoczyć czytelnika.
262
Działalność społeczna Kościoła w XVII i XVIII w.
Na ulicach Paryża św. Wincenty a Paulo spotykał wielu nędzarzy i żebraków.
By wyrwać ich z nędzy i ubóstwa, tworzył Bractwa Miłosierdzia, a w 1633 roku
założył Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia. Było to zgromadzenie zupełnie wyjąt-
kowe na owe czasy. Siostry nie zamykały się w klasztorach, lecz śpieszyły wszędzie
tam, gdzie ubodzy potrzebowali pomocy. Zajmowały się chorymi w ich domach,
przytułkach i szpitalach. Opiekowały się porzuconymi dziećmi, pomagały osobom
dotkniętym klęskami żywiołowymi, a nawet troszczyły się o więźniów.
Działalność Kościoła na
rzecz ubogich w XVII i XVIII
w. na przykładzie działań
św. Wincentego a Paulo
Założone przez św. Wincentego a Paulo zgromadzenia Księży Misjonarzy

i Sióstr Miłosierdzia oraz Bractwa Miłosierdzia w XVII w. na szeroką skalę or-
ganizowały pomoc dla regionów Francji niszczonych wojnami. Misjonarze pełnili
funkcje kapelanów wojskowych, siostry opiekowały się rannymi. Podejmowano
opiekę nad chorymi psychicznie, żebrakami, ludźmi w podeszłym wieku pozba-
wionymi opieki. Misjonarze wyjeżdżali na Madagaskar i do północnej Afryki.
(oprac. na podst.: A. Vernaschi, Święty Wincenty a Paulo)
Grupa 5
Opiszcie działalność zgromadzeń, które założył św. Wincenty a Paulo. Jak to
zrobić, aby zainteresować czytelnika? Może przygotujecie ich reklamę? A może
macie jeszcze ciekawszy pomysł?
Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia Zgromadzenie Księży Misjonarzy
263
W 1625 r. św. Wincenty a Paulo powołał do życia Zgromadzenie Księży
Misjonarzy. Jego członków nazywano misjonarzami lazarystami – od nazwy
szpitala opactwa św. Łazarza, do którego przenieśli się uczniowie św. Win-
centego. Zgromadzenie to do dziś kontynuuje pracę swego założyciela przez
głoszenie Ewangelii ubogim oraz troskę o przygotowanie i wykształcenie gor-
liwych kapłanów.
W 1633 r. powstało . Należące do niego siostry zwane są szarytkami od
francuskiego słowa charite [szarite] – miłosierdzie. Podejmowały one posługę
wobec chorych w szpitalach, zajmowały się młodymi dziewczęta bez środków
do życia oraz porzuconymi dziećmi. Otaczały też opieką galerników, rannych
żołnierzy, uchodźców, starców oraz osoby chore psychicznie.
Obecnie Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia posługuje m.in. w szpitalach,
hospicjach, domach pomocy społecznej, ośrodkach dla bezdomnych, przed-
szkolach, domach dziecka, świetlicach dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych,
domach rekolekcyjnych. Szarytki zajmują się osobami chorymi i samotnymi
w ich domach, a część sióstr także katechizuje dzieci i młodzież.
(oprac. na podst.: Historia Zgromadzenia Misji, misjonarze.pl;
Nasz charyzmat i misja, szarytki.waw.pl;
J. Szubstarska, Św. Wincenty był mistykiem działania)
Po skończonej pracy przedstawiciele grup referują zdobyte informacje, a najważ-

niejsze zapisują w zeszytach. K. podsumowuje:
Początkowo św. Wincenty a Paulo traktował kapłaństwo jako środek do
zmiany pozycji społecznej i osiągnięcia korzyści materialnych. Później zdał
sobie jednak sprawę z potrzeby świętości i poświęcił się posłudze najbiedniej-
szym. W ludzkim rozumieniu osiągnął wiele: zajmował wysokie stanowisko
w Kościele i miał możliwość przebywania z ówczesnymi możnymi, łącznie
z dworem królewskim. A jednak to ubodzy, chorzy i porzucone dzieci stali się
dla niego najważniejsi.
Papież Klemens XII napisał o św. Wincentym a Paulo w bulli kanonizacyjnej,
że: „był on ucieczką dla wszystkich potrzebujących i ubogich; wspomagał bied-
nych wszelkiego rodzaju i w hojnych jałmużnach rozdawał niekiedy również i to,
co było potrzebne do życia jemu samemu i jego towarzyszom misjonarzom”.
Wincenty a Paulo wniósł wielki wkład w dzieło chrześcijańskiego miłosierdzia
i przyczynił się do odnowy życia religijnego. Dlatego papież Leon XIII ogłosił
go patronem wszystkich dzieł miłosierdzia w Kościele.

1. Pomoc w najbardziej podstawowych sprawach – scenki, rozmowa kierowana
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. K. rozdaje im krótkie informacje
o instytucjach charytatywnych (teczka pomocy). Zadaniem grup jest przygotować
dialog pomiędzy pracownikiem danej instytucji a osobą potrzebującą pomocy.
264
Instytucje charytatywne w Polsce
Grupa 1. Domy dziecka i ośrodki opiekuńczo wychowawcze. Wśród nich
są też te prowadzone przez siostry ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, które
nazywamy szarytkami.
Przygotujcie rozmowę pomiędzy dzieckiem potrzebującym pomocy i pra-
cownikiem domu dziecka.
Grupa 2. Domy Samotnej Matki. W Polsce jest ich co najmniej 40. Są one
prowadzone przez Caritas, siostry zakonne lub fundacje pro-life.
Przygotujcie rozmowę pomiędzy samotną matką, która spodziewa się
dziecka, i pracownikiem Domu Samotnej Matki.
Grupa 3. Noclegownie dla bezdomnych. Prowadzą je Caritas, a także zgro-
madzenia wyspecjalizowane w niesieniu pomocy bezdomnym. Również Zgro-
madzenie Sióstr Misjonarek Miłości założone przez matkę Teresę z Kalkuty
oraz organizacje katolickie, np. Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta.
Przygotujcie rozmowę pomiędzy bezdomnym i pracownikiem noclegowni.
Grupa 4. Okna Życia, czyli miejsca, gdzie matka w trudnej sytuacji życiowej
może anonimowo pozostawić niemowlę. Okno otwiera się od zewnątrz i włącza
się wtedy alarm, który wzywa opiekunów – najczęściej są to siostry zakonne.
Okna Życia pomagają ratować dzieci przed porzuceniem ich w miejscach za-
grażających ich życiu. W Polsce funkcjonują od 2006 r. Do roku 2020 w Oknach
prowadzonych przez Caritas Polska uratowano ponad 110 dzieci.
Napiszcie, co może powiedzieć siostra zakonna opiekująca się Oknem Życia
do dziecka pozostawionego przez matkę, która nie ma możliwości zajmowania
się nim.
Grupa 5. Domy opieki dla samotnych osób starszych, niepełnosprawnych
i ciężko chorych. Ich działalność polega na całościowej opiece nad osobami,
które nie mogą funkcjonować samodzielnie. Siostry zakonne prowadzą takie
domy na przykład dla dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną.
Dzieci te najczęściej zostały porzucone przez swoich rodziców.
Przygotujcie rozmowę samotnej i niepełnosprawnej osoby z siostrą zakonną
opiekującą się osobami w domu opieki.
K. rozmawia z uczniami na temat instytucji charytatywnych.

– Jakie instytucje charytatywne pomagają ludziom w trudnej sytuacji ży-
ciowej?
– Na czym polega pomoc udzielana w Domach Samotnej Matki?
– Jakiej pomocy oczekują bezdomni w noclegowniach?
– Na czym polega idea Okna Życia?
K. podsumowuje:
Wymienione instytucje i organizacje pomagają ludziom zaspokoić ich podsta-
wowe potrzeby. Pomoc jest konieczna, by bezdomni nie umierali z głodu i zimna
na ulicach, osierocone i odrzucone dzieci nie pozostawały bez opieki, a kobiety
doświadczające przemocy i samotne matki miały miejsce, gdzie mogą się schronić
265
i otrzymać wsparcie. Wszystkie te działania są kontynuacją idei św. Wincentego
a Paulo. Przynoszą ratunek konkretnym osobom przez wspieranie ich w co-
dziennych potrzebach. Jednak pomoc materialna nie może przesłonić pomocy
duchowej, dzięki której potrzebujący powinni odkrywać swą ludzką godność.
2. Jak naśladować św. Wincentego a Paulo dzisiaj? – projekt,
prezentacja multimedialna
K. zachęca uczniów, aby zastanowili się, jak mogą zaangażować się w pomoc
potrzebującym.
Życie człowieka, jego zdrowie i bezpieczeństwo to wartości, o które należy się
troszczyć. Szczególnie ważne jest, byśmy pomagali tym osobom, które znalazły
się w trudnej sytuacji życiowej i same nie potrafią jej pokonać. Opiekowanie się
takimi ludźmi to gromadzenie skarbu w niebie, o którym mówił Jezus. Ważne
jest, by pomagając nie ranić osoby, której pomagamy lecz odkrywać w niej to,
co piękne. Mądre pomaganie musi łączyć się z poszanowaniem ich godności.
K. pokazuje na slajdzie propozycje pomocy misjonarzom (teczka pomocy). Zada-
niem uczniów jest zaproponować, jak takie znane akcje można zrealizować w ich
szkole, miejscowości, rodzinie.
– Jak młody człowiek może pomagać ubogim (misjonarzom)?
– Jak możecie zrealizować w ramach szkoły (miejscowości, rodziny) znane
akcje, np. akcję „Każdy znaczek wspiera misje”?
Propozycje pomocy:
ð Wolontariat podczas akcji charytatywnych (np. Szkolnego Koła Caritas).
ð Włączanie się w akcje misyjne np.:
„Komórka na misje” – zbieranie starych telefonów komórkowych,
„Każdy znaczek wspiera misje” – zbieranie znaczków pocztowych,
„Klucz do nieba” – zbieranie starych i niepotrzebnych kluczy,
„W zdrowym ciele zdrowy duch – zbieranie środków czystości,
„Opatrunek na misje” – zbieranie środków opatrunkowych,
„Znak Wiary” – zbieranie medalików i różańców…
ð Zwrócenie uwagi na najbliższe otoczenie – czy dostrzegam, że inne dziec-
ko jest smutne, głodne, chore, ma problemy z nauką? Co mogę wtedy
zrobić?
3. Modlitwa
K. zaprasza uczniów do wspólnej modlitwy (podręcznik).
Panie, pozwól mi być dobrym przyjacielem wszystkich ludzi. Pozwól mi
ofiarować ufność temu, kto cierpi i żali się (…).
Panie, pomóż mi, abym nie minął nikogo z obojętną twarzą, z zamkniętym
sercem, pospiesznym krokiem.
Panie, daj, bym natychmiast dostrzegł (…), kto smuci się bezradny, kto
cierpi i to ukrywa, kto jest samotny.
(Modlitwa wincentyńska, misericors.org)
266
4. Utrwalenie wiadomości: krótki quiz multimedialny
K. może zaproponować uczniom w klasie lub indywidualnie w domu powtórzenie
treści za pomocą quizu „Św. Wincenty a Paulo”, ze strony: <https://view.genial.
ly/5fbbd65f3646b80d18b11d1c/learning-experience-challenges-untitled-genially>
(dostęp: 23.11.2020).
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują wyniki pracy w grupach.
6. Praca domowa
1. Odszukaj adresy tak zwanych okien życia i wpisz do zeszytu te, które
znajdują się najbliżej twojego miejsca zamieszkania.
2. Pomódl się o duchowe odrodzenie dla ludzi bezdomnych i ubogich.
Literatura
Historia Zgromadzenia Misji, <https://misjonarze.pl/?page_id=8843>, dostęp:
23.11.2020.
Modlitwa wincentyńska, <https://misericors.org/modlitwa-wincentynska-siostry-
milosierdzia-sw-wincentego-a-paulo/>, dostęp: 23.11.2020.
Nasz charyzmat i misja, <http://szarytki.waw.pl/?page_id=594>, dostęp:
23.11.2020.
Sekret świętego Wincentego. Homilia na 250-lecie kanonizacji św. Wincentego
a Paulo, L’Osservatore Romano, wydanie polskie, 1987, nr 9-10 (94-95)
s. 30-32.
J. Szubstarska, Św. Wincenty był mistykiem działania, <https://pl.aleteia.
org/2017/03/06/to-sa-nasi-panowie-i-mistrzowie-tak-mowil-o-ubogich-
sw-wincenty-a-paulo/>, dostęp: 23.11.2020.
Święty Wincenty a Paulo, prezbiter, <https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/09-27.
php3>, dostęp: 23.11.2020.
A. Vernaschi, Święty Wincenty a Paulo, w: tenże, Dziedzictwo – Święci i Błogosła-
wieni Rodziny Wincentyńskiej, Kraków 2008, s. 10-21, <https://docplayer.
pl/5600727-Spis-tresci-1-dziedzictwo-swieci-i-blogoslawieni-rodziny-
wincentynskiej.html>, dostęp: 23.11.2020.
267
36. Megawychowawca. Święty Jan Bosko
Cele katechetyczne
– Ukazanie życia św. Jana Bosko oraz metod jego działania z trudną
młodzieżą.
– Kształtowanie postawy wytrwałości w trudnościach życiowych.
Treści
Działalność wybranych postaci świętych – św. Jan Bosko (E.4).
Aktualność myśli (idei) św. Jana Bosko.
Tekst biblijny: 1 P 1,15-16.
Wymagania
Uczeń:
– charakteryzuje sytuację społeczną XIX-wiecznych Włoch,
– opowiada o życiu św. Jana Bosko (E.4.2),
– wyjaśnia, na czym polega system prewencyjny św. Jana Bosko,
– wykazuje aktualność myśli (idei) św. Jana Bosko (E.4.2),
– opowiada o roli założonej przez niego wspólnoty (E.4.2),
– uzasadnia, dlaczego młodzi ludzie potrzebują pomocy zarówno material-
nej, jak i duchowej,
– wymienia organizacje zajmujące się w Polsce trudną młodzieżą,
– wyjaśnia, kiedy trudności życia w dzieciństwie mogą być przygotowaniem
do spełniania swojej misji w dorosłości.
Postawy
Uczeń:
– kształtuje w sobie postawę wytrwałości w trudnościach życiowych,
– ufa Bogu trudnych sytuacjach.
Metody, techniki i formy: scenka, rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć (slajd),

analiza tekstu biblijnego, miniwykład, prezentacja mapy (slajd), mapa
mentalna, praca z tekstem, plakat, quiz multimedialny, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: scenariusz scenek, zdjęcia lub slajdy (przedstawiające ks.
Bosko, mapa zjednoczenia Włoch), napisy: ROZUM, RELIGIA, MI-
ŁOŚĆ, teksty i plansze do mapy mentalnej, kahoot (dostęp do Internetu).

1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza do wspólnej modlitwy „Zdrowaś Maryjo”.
Poznacie dzisiaj osobę, której całe życie było wypełnione bliskością Maryi
Wspomożycielki Wiernych.
268
2. Jak rozmawiać z młodzieżą? – scenka
K. przed lekcją prosi trzy osoby o przygotowanie ról dwóch wersji scenariusza
(tekst – teczka pomocy). Zapowiada pokazanie scenki nawiązującej do spotkania
księdza Bosko z Michałem Magone i uprzedza uczniów, że pokazane zostaną dwa
sposoby rozwoju tej samej sytuacji. Wstęp czyta K.:
W mglisty listopadowy dzień pewien ksiądz, czekając na pociąg, przechadzał
się po niewielkim dworcu kolejowym w Carmagnola w Piemoncie. Nagle na
peron wpadła grupa rozwydrzonych chuliganów. Jeden z chłopców, przechodząc
obok księdza, popchnął go.
Scenka pierwsza:
Chłopiec I: To jest mój teren. Ja tu rządzę.
Ksiądz: Jak śmiesz tak do mnie mówić!
Chłopiec II: I co ksiądz myśli, że się boimy! Zaraz zobaczysz, do czego
jesteśmy zdolni.
Ksiądz: Zaraz to zawołam policjanta. On was nauczy, jak się zachowywać.
Chłopiec I: Chodź! Nic tu po nas!
Chłopiec II: Głupek!
Obaj odchodzą.
Scenka druga:
Chłopiec I: To jest mój teren. Ja tu rządzę.
Ksiądz: Cześć chłopcy.
Chłopiec II: Czego?
Ksiądz: Jestem waszym przyjacielem. Jak masz na imię?
Chłopiec II: Jak to jak on ma na imię? Nie wiesz tego? To Michał Magone!
Generał tej ulicy.
Ksiądz: Ile masz lat?
Chłopiec I: Trzynaście.
Ksiądz: A nie chciałbyś zmienić swojego życia? Masz tu medalik z wizerun-
kiem Maryi Wspomożycielki. Idź do swojego wikariusza. Niech napisze mi kilka
słów o tobie. Zapraszam cię do siebie.
Ksiądz odchodzi.
Michał: Ale kim ksiądz jest? Jak księdza znaleźć?
3. Czym różnią się oba zakończenia? – rozmowa kierowana,
prezentacja zdjęć (slajd)
K. rozmawia z uczniami:
– Jaki może być dalszy ciąg tych scenek?
– Co może przekonać młodych ludzi do zmiany życia?
Bohaterem drugiej wersji scenki był ksiądz Jan Bosko, który nie bał się
trudnej młodzieży. Był tak znany, że wystarczył medalik z wizerunkiem Maryi
Wspomożycielki Wiernych, aby ksiądz z Carmagnola wiedział, o kogo chodzi.
Kilka dni później wysłał on list do Jana Bosko.
269
„Drogi Księże! Na stacji spotkał Ksiądz Michała Magone, lat trzynaście. Jego
ojciec nie żyje, a mama ciężko pracuje, aby utrzymać pięcioro dzieci. Michał
jest bardzo zdolny, ale rzucił szkołę, wałęsa się po ulicach. Był zatrzymywany
przez policję. Jeśli Ksiądz sobie życzy, poślemy go do Oratorium”. Po tygodniu
Michał był w Turynie, gdzie całkowicie zmienił swoje życie.
– Dlaczego warto pomagać młodym, którzy mają problemy z prawem?
K. umieszcza na tablicy zdjęcie (slajd) ks. Bosko (teczka pomocy).
Jan Bosko urodził się w ubogiej wiejskiej rodzinie. Jego rodzicami byli
Franciszek Bosko i Małgorzata Occhiena. W wieku 9 lat przyszły święty miał
sen: „Byłem niedaleko domu, na dużym podwórzu, na którym bawiło się wielu
chłopców. Jedni się śmiali, inni grali w coś, wielu przeklinało. Słysząc to, rzuci-
łem się między nich i przy pomocy słów i pięści usiłowałem ich uciszyć. W tym
momencie pojawił się przede mną majestatyczny, pięknie ubrany mężczyzna,
cały spowity białym płaszczem. Jego twarz jaśniała takim blaskiem, że nie
mogłem na nią patrzeć. Nazwał mnie po imieniu i kazał stanąć na czele tych
chłopców. Dodał: Będziesz musiał pozyskać ich przyjaźń dobrocią i miłością,
a nie pięściami”. W ten sposób Bóg objawił Janowi Bosko jego przyszłość.
(T. Bosco, Spełniony sen…)
Choć Janek miał tylko 9 lat, bardzo poważnie

podszedł do tego snu i zaczął przygotowywać się
do swojej życiowej misji w zaskakujący sposób.
Od kuglarzy i cyrkowców uczył się sztuczek, które
potem pokazywał mieszkańcom swojej wioski. Ale
do pokazów włączał modlitwy, pieśni kościelne,
a nawet powtarzał kazania, które w niedzielę usły-
szał w kościele.
Postanowił też, że zostanie księdzem. Ponieważ
pochodził z biednej rodziny, musiał opuścić dom
i pracować, by opłacić naukę. W 1835 r. wstąpił do
seminarium duchownego. Żeby pogłębić wiedzę
teologiczną, kontynuował naukę w Konwikcie św.
Franciszka z Asyżu w Turynie. Właśnie w Turynie dostrzegł chłopców, którzy
spędzali czas na ulicach, nie mając szans na zdobycie wykształcenia ani pracy.
Wielu z nich trafiało do więzienia. Ksiądz Bosko uważał, że zeszli na złą drogę,
ponieważ nikt się nimi nie opiekował i nie dał im możliwości, by zaczęli dobrze
żyć. Święty postanowił im pomóc i stworzył dla nich niezwykłe miejsce – Ora-
torium. Symbolicznym początkiem był moment, gdy ks. Bosko uratował bitego
przez chuliganów chłopca – Bartłomieja Garelli.
K. poleca zapisać temat: Megawychowawca. Święty Jan Bosko.
Może krótko wyjaśnić zasady pisowni cząstki „mega” z rzeczownikami.
Cząstkę „mega” z rzeczownikami (podobnie jak super- czy mini-) piszemy
zawsze razem np. megabajt, megaherc, megapromocja czy megawychowawca.
270
1. Powołanie do świętości – analiza tekstu biblijnego
K. poleca wybranemu uczniowie przeczytać tekst biblijny z podręcznika:
„…stańcie się wy również świętymi na wzór Świętego, który was powołał,
gdyż jest napisane: Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty”. (1 P 1,15-16)
K. pyta:
– Do czego Bóg powołuje każdego z nas?
– Dlaczego świętość jest również naszym zadaniem?
K. podsumowuje:
Najlepszym wzorem świętości i miłości jest Jezus Chrystus. On wielokrotnie
wzywa nas do naśladowania Go, a tym samym do świętości. To zadanie wypełnił
Jan Bosko. Odkrywał świętość jako misję wśród ludzi młodych, w czasie trudnych
przemian społecznych i gospodarczych we Włoszech.
2. Sytuacja polityczna, gospodarcza i społeczna Włoch w XIX w. – miniwykład,
prezentacja mapy (slajd)
Mapa zjednoczenia Włoch, 1815-1870
K. podczas miniwykładu, przybliżając uczniom sytuację polityczną, gospodarczą

i społeczną XIX-wiecznych Włoch, może posłużyć się mapą zjednoczenia Włoch,
1815–1870 (slajd – teczka pomocy) lub prezentacją ze strony <https://view.genial.
ly/5fa6a6009bff5f0cee6cfbe5/interactive-content-zycie-i-dzialalnosc-ks-bosko>,
dostęp: 18.01.2021.
Wiek XIX to czas rewolucji przemysłowej. Powstawały wtedy wielkie fabryki
pochłaniające małe przedsiębiorstwa, co skutkowało m.in. bezrobociem. W fa-
brykach pracowały też dzieci, i to po kilkanaście godzin na dobę. Nie stać ich
było na opiekę medyczną, ubrania. Podczas pracy zdarzało się wiele wypadków.
Dla Włoch to okres jednoczenia się państwa. Był to proces trudny, a sytuacja
polityczna wpłynęła negatywnie na gospodarkę kraju. Bardzo ucierpiało też
życie duchowe i społeczne.
271
3. System prewencyjny św. Jana Bosko – miniwykład, prezentacja
multimedialna
K. może urozmaicić wykład prezentacją multimedialną lub umieszcza na tablicy
obok zdjęcia ks. Bosko – kartki (slajd) z napisami: ROZUM, RELIGIA, MIŁOŚĆ
(teczka pomocy).
Ksiądz Bosko stworzył nowoczesny model wychowania nazywany systemem
prewencyjnym. Opiera się on na rozumie, religii i miłości. System ten rezygnuje
z przymusu, ale jednocześnie nie pozwala na wszystko. Wychowawca, szanując
wolną wolę młodego człowieka, staje się jego przyjacielem, aby mu towarzyszyć
w rozwoju.
Rozum. Ksiądz Bosko wierzył, że każdego młodego człowieka można wycho-
wać, gdyż jest to osoba rozumna. Uważał, że bardzo ważne jest zaangażowanie
wychowawcy, który zawsze powinien wchodzić w dialog z młodym człowiekiem.
Religia. Zadaniem wychowawcy jest pomóc wychowankowi w nawiązaniu
osobistego kontaktu z Chrystusem. Ksiądz Bosko uczył wychowanków mo-
dlitwy, zachęcał do częstego przystępowania do spowiedzi i Komunii Świętej.
Wychowywał ich do życia wg Bożych przykazań i Ewangelii.
Miłość. Święty uważał, że „trzeba, aby chłopcy nie tylko byli kochani, ale by
wiedzieli, że są kochani. Trzeba kochać wszystko, co oni kochają, uczestniczyć
w ich dziecięcych zamiłowaniach oraz nauczyć ich upodobania i do tych spraw,
które (…) mało ich pociągają, jak karność, nauka, zdolność do wyrzeczeń”.
(oprac. na podst.: P. Braido, System wychowawczy ks. Bosko)
Ksiądz Bosko uważał, że człowiek jest stworzony do radości, więc nie po-
winien unikać ani zabaw, ani przyjemności. Jego ulubionymi środkami wycho-
wawczymi były: radość, granie w piłkę, bieganie, gimnastyka, muzyka, śpiew,
teatrzyki amatorskie.
4. Życie i działalność św. Jana Bosko – mapa mentalna, praca w grupach
K. dzieli klasę na 5 grup. Grupy dostają kartki z rysunkiem i wypisanym tematem
na środku mapy mentalnej oraz teksty do pracy (teczka pomocy). Zadaniem
uczniów jest zapoznanie się z tekstami i uzupełnienie mapy. Czas pracy: 5 minut.
Grupa 1
– Jak trudności w dzieciństwie mogą przygo-
tować do misji w życiu dorosłym?
Jak trudności
Jan Bosko urodził się 16 sierpnia 1815 r. w dzieciństwie mogą
w ubogiej wiejskiej rodzinie w Becchi niedaleko przygotować do misji
w życiu dorosłym?
Turynu w Piemoncie. Jego rodzicami byli Franci-
szek Bosko i Małgorzata Occhiena, kobieta ener-
giczna, pracowita i religijna. Później pomagała
w Oratorium syna.
Jan Bosko bardzo wcześnie doświadczył pierwszej w swoim życiu poważnej
straty – gdy miał dwa lata zmarł jego ojciec. To doświadczenie pozwoliło mu
272
później lepiej zrozumieć sytuację bezdomnej młodzieży Turynu, która pod-
świadomie szukała ideału ojca.
Postanowił zostać księdzem, ale niestety matka chłopca była zbyt uboga, by
zapłacić na jego naukę. Dlatego opuścił dom rodzinny i pracował m.in. jako
krawiec, szewc, stolarz, aby zarobić na swoje utrzymanie i opłacenie nauczycieli.
Nie wiedział jeszcze wówczas, jak bardzo przydadzą mu się w przyszłej pracy
wychowawczej zdobyte umiejętności.
Dzięki własnej zaradności i pomocy matki udało mu się ukończyć gimnazjum
w Chieri, gdzie wraz z kolegami założył w 1832 r. swe pierwsze stowarzyszenie,
któremu nadał nazwę Towarzystwo Wesołości, ponieważ jego program opierał
się na dwóch zasadach: dobrze wypełniać obowiązki chrześcijańskie i uczniow-
skie oraz być wesołym.
(oprac. na podst.: oratorium-lodz.salezjanie.pl)
Grupa 2
– Dlaczego młodzi ludzie potrzebują pomocy
materialnej i duchowej? Dlaczego młodzi
W 1835 r. ksiądz Bosko miał okazję poznać ludzie potrzebują
sytuację młodzieży żyjącej w Turynie. Był prze- pomocy materialnej
i duchowej?
rażony tym, co zobaczył. Młodzi włóczyli się po
ulicach bez pracy i wykształcenia, pełni agresji
i nieszczęśliwi. Niektórzy pracowali z nadludzkim
wysiłkiem, ale i tak nie wystarczało im nawet na
mieszkanie i jedzenie. Wielu z nich, nie mając za co żyć, schodziło na drogę
przestępstwa. Ksiądz Bosko miał okazję ich poznać w trakcie odwiedzin miej-
scowego więzienia. Wiedział, że trafili tam, ponieważ byli pozbawieni opieki.
Powoli dojrzewało w nim poczucie, że to właśnie on musi pomóc chłopcom,
by uchronić ich przed więzieniem. Ksiądz Bosko rozpoczął pracę z dwoma
chłopcami, których uczył czytać i pisać, dał im schronienie, a przede wszystkim
interesował się ich problemami. Dzięki jego przyjaźni mogli odnaleźć trochę
ciepła rodzinnego, którego tak bardzo łaknęli. Liczba chłopców stale rosła.
Z czasem powstawały pracownie: krawiecka, szewska, stolarska i drukarska,
gdzie chłopcy uczyli się pracy zawodowej.
(oprac. na podst.: www.sdb-przemysl.pl)
Grupa 3
– Dlaczego idee św. Jana Bosko są dziś aktu-
alne i potrzebne?
Ksiądz Jan Bosko całe swoje życie poświęcił Dlaczego idee
św. Jana Bosko
młodym ludziom. Pomogły mu w tym trudne są dziś aktualne
doświadczenia z młodości. Jego idee są aktualne i potrzebne?
również dziś. Dlatego wciąż powstają instytucje
i organizacje, których celem jest pomaganie za-
273
niedbanej młodzieży w trudnych sytuacjach życiowych, zarówno materialnie,
jak i duchowo.
W XXI wieku ubóstwo młodych ludzi wiąże się nie tylko z ubóstwem mate-
rialnym. Obecnie to również ubóstwo religijne oraz emocjonalne wynikające
z braku właściwych relacji w rodzinie. Młodzież w dzisiejszych czasach często
izoluje się, siedząc w domach przy komputerach albo przed telewizorami i tracąc
czas na gry, seriale, programy rozrywkowe, media społecznościowe.
Ksiądz Jan Bosko uważał, że największym wrogiem, z którym człowiek musi
nieustannie walczyć, jest bezczynność. Czas człowieka, szczególnie młodego,
powinien być wypełniony aktywnościami, które odciągną go od nudy. Dziś
pewnie dodałby – które odciągną go od komputera. Dlatego organizował
teatr, wycieczki, zabawy ruchowe. Szczególną wagę przewiązywał do sportu,
ponieważ odpowiednio uprawiany pomaga kształtować charakter człowieka:
uczy pracowitości, męstwa, uczciwej rywalizacji, szacunku dla przeciwników,
a nawet umiejętności przegrywania.
Grupa 4
– Dlaczego warto prosić Pana Boga o cud?
Kiedyś w niedzielę po uroczystości Wszystkich
Dlaczego warto
Świętych w Oratorium odbywało się ćwiczenie prosić Pana Boga
„Dobrej śmierci”, czyli spowiedź i Komunia św. o cud?
dla wszystkich chłopców. Wieczorem ks. Bosko
poprowadził ich na zwiedzanie cmentarza, obie-
cując obdarować ich po powrocie jadalnymi kasz-
tanami. Jego matka Małgorzata kupiła ich trzy
worki, ale ugotowała tylko pół worka, myśląc, że tyle wystarczy, aby chłopcom
sprawić przyjemność. Gdy chłopcy wrócili i ustawili się w szeregu, Jan Bosko
zaczął przydzielać kasztany, napełniając każdemu jego beret.
– Co robisz? – zawołała wówczas Małgorzata. – Nie mamy przecież tyle
kasztanów!
– Ależ tak! – odparł ks. Bosko. – Mamy ich przecież trzy worki.
– Ale tamte nie są ugotowane!
– Ach, gotowane, czy nie, dzielimy dalej, jak zaczęliśmy.
I rozdawał dalej po pełnym berecie. Kosz tymczasem opróżniał się. Było
w nim już tylko parę garści, a chłopców jeszcze wielu. Po okrzykach radości
nastała pełna niepewności cisza. Każdy bał się, by dla niego nie zabrakło. Ale
ks. Bosko mówił:
– Nie bójcie się! Najlepsze są na spodzie!
Zakasawszy rękawy, zagłębiał dalej ręce w kosz i napełniał berety. A choć
wydobywał wiele kasztanów, ilość nie zmniejszała się, tak że wszyscy zostali
obdarowani. Kiedy zaniesiono kosz do kuchni, została w nim jeszcze porcja dla
ks. Bosko i jego matki. Tego wieczoru na dziedzińcu Oratorium i na przyległych
ulicach powtarzano:
274
– Ksiądz Bosko rozmnożył kasztany!
Na pamiątkę tego wydarzenia we wszystkich domach ks. Bosko wieczorem
w dniu Wszystkich Świętych rozdziela się gorące kasztany.
(oratorium-lodz.salezjanie.pl)
Grupa 5
– Dlaczego warto prosić Pana Boga o cud?
W roku 1844 w Montafia d’Asti niejaki pan
Turco zapadł na uporczywą gorączkę i żadne za- Dlaczego warto
biegi lekarskie nie mogły mu przywrócić zdrowia. prosić Pana Boga
o cud?
Jego rodzina zwróciła się do ks. Bosko, który
doradził choremu, aby odbył spowiedź i przyjął
Komunię Świętą, a potem wręczył mu pudełecz-
ko pigułek, polecając zażywać je każdego dnia
w określonej ilości. Jednocześnie zachęcił go, by
odmawiać przy tym trzy razy modlitwę „Witaj Królowo” do Matki Bożej. Po
zażyciu kilku pigułek chory wyzdrowiał zupełnie.
Wszyscy byli zdumieni. Miejscowy aptekarz dokonał analizy tych cudow-
nych pigułek i nie znalazł w nich nic prócz chleba. Powtórnej analizy dokonał
u drugiego farmaceuty i wtedy obydwaj zawyrokowali:
– To jest zwykły chleb, nie ma co do tego żadnych wątpliwości.
Wówczas pan Turco udał się do Turynu, by odwiedzić ks. Bosko i podzięko-
wać mu. Opowiedział o analizie składu pigułek i o wrażeniu, jakie ten wypadek
wywołał w okolicy. Ksiądz Bosko odpowiedział, śmiejąc się:
– Tak to był chleb! A trzy „Witaj Królowo”, które pan odmawiał w stanie
łaski, były cudownym dodatkiem.
(oratorium-lodz.salezjanie.pl)
Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup prezentują swoje mapy myśli i wypo-

wiedzi na forum klasy. K. podsumowuje i uzupełnia:
Życie św. Jana Bosko pokazuje nam, że od dzieciństwa możemy przygoto-
wywać się do zadań przygotowanych nam przez Boga w życiu dorosłym. Opra-
cowany przez księdza Bosko system wychowawczy jest stosowany do dzisiaj.
Założone przez św. Jana Bosko zgromadzenie księży salezjanów kontynuuje
dzieło wychowywania ubogiej i opuszczonej młodzieży, m.in. w ośrodkach wy-
chowawczych. Młodzi, przeżywający trudności rodzinne i pozbawieni możliwości
przebywania w swych domach, zepchnięci na margines życia, niedostosowani
społecznie, znajdują w nich schronienie, kontynuują naukę, uczą się zawodu
i rozwijają swe życie religijne.

1. Mój przepis na świętość – praca z tekstem
K. poleca uczniom przeczytać słowa św. Jana Bosko z podręcznika:
275
Recepta na świętość św. Jana Bosko brzmi: „Po pierwsze: radość. To, co
niepokoi i odbiera spokój, nie pochodzi od Boga. Po drugie: obowiązki zwią-
zane z nauką i z pobożnością. Uwaga w szkole, gorliwość w nauce, gorliwość
w modlitwie. Wszystko rób z miłości do Boga, a nie dla ambicji. Po trzecie: czyń
dobrze drugim. Zawsze pomagaj swym kolegom, nawet gdy to wymaga ofiar.
Świętość sprowadza się do tego właśnie”.
(T. Bosco, Spełniony sen…)
– Czym jest świętość według św. Jana Bosko?

– Dlaczego łączy on świętość z codziennymi obowiązkami?
– Dlaczego w świętości ważna jest radość?
– Dlaczego może on być dla wzorem dla tak młodych osób jak wy?
– Co możecie zrobić, aby zostać świętymi?
– W czym możemy naśladować księdza Bosko?
K. podsumowuje:
Przepis na świętość, który zostawił ksiądz Bosko, jest przepisem sprawdzo-
nym, bo jego autor został wyniesiony na ołtarze. Jest on aktualny dziś i możliwy
do zrealizowania przez każdego z was.
2. Kto w Polsce zajmuje się trudną młodzieżą – plakat
Uczniowie pracują w grupach jak wcześniej. K. z podanych dalej propozycji orga-
nizacji działających na rzecz dzieci wybiera pięć (lub podaje własne propozycje)
i przydziela poszczególnym grupom (opisy – teczka pomocy). Ich zadaniem jest
przygotować plakat reklamujący zadania danej organizacji.
ORGANIZACJE KOŚCIELNE
Pomoc rodzinie i dzieciom. Najbardziej znaną akcją Caritas w Polsce jest
„Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom”. Z funduszy zebranych ze sprzedaży świec
wilijnych finansowana jest w dużej mierze „Wakacyjna Akcja Caritas”.
Tornister Pełen Uśmiechów. Celem kampanii jest zwiększenie szans edu-
kacyjnych uczniów z najuboższych rodzin przez przekazywanie im wyprawek
szkolnych.
Skrzydła i Dwa Talenty. „Skrzydła” to program długoterminowej pomocy
skierowany do uczniów, którzy z powodu złej sytuacji materialnej potrzebują
wsparcia w formie dożywiania, zakupu artykułów szkolnych czy rozwoju swych
uzdolnień. Od września 2017 r. ruszył program stypendialny „Dwa talenty” dla
dzieci uzdolnionych z biedniejszych rodzin.
W roku 2018 organizacje kościelne prowadziły dla dzieci i młodzieży obcią-
żonych ubóstwem: 92 domy dziecka, 27 domów matki i dziecka, 27 burs, 378
świetlic terapeutycznych, 30 centrów interwencji kryzysowej, 105 podwórko-
wych klubów, 257 ośrodków kolonijnych, 21 telefonów zaufania i 65 funduszów
stypendialnych.
(oprac. na podst.: M. Przeciszewski, Działalność charytatywna Kościoła…)
276
ORGANIZACJE ŚWIECKIE
ð Rzecznik Praw Dziecka (RPD) stoi na straży praw określonych w Kon-
stytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencji o prawach dziecka i innych
przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiąz-
ków rodziców.
ð Poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielają dzieciom i młodzieży
pomocy m.in. wtedy, gdy mają problemy z nauką lub wyborem zawodu.
Młode osoby mogą zgłaszać się również po pomoc psychologiczną, np.
mając trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami czy kłopoty
w rodzinie.
ð Ośrodki Interwencji Kryzysowej (OIK) pomagają osobom – dzieciom,
młodzieży, dorosłym – znajdującym się w sytuacji, z którą nie są w stanie
sobie same poradzić i która wpływa na ich codzienne życie.
ð Telefon Zaufania – 116 111 służy pomocą dzieciom i młodzieży.
(oprac. na podst.: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, fdds.pl
3. Zapis do zeszytu
ŚWIĘTOŚĆ wg ks. Jana Bosko
radość czyń dobro

na rzecz innych
obowiązki związane z nauką i z pobożnością
4. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie, jakie szkoły są prowadzone przez zgromadzenia
salezjańskie, i wypisz kilka przykładów w zeszycie.
2. Napisz, jak rozumiesz słowa Jana Bosko: „największym wrogiem czło-
wieka jest bezczynność”.
3. Pomódl się za młodych ludzi, którzy przeżywają problemy, by spotkali
osobę, która im pomoże.
K. może też zadać uczniom jako pracę domową quiz w aplikacji Kahoot! <https://
create.kahoot.it/share/ksiadz-jan-bosko-klasa-6/a4043e66-b443-4dea-8e1e-
b5d824280688> (dostęp: 18.01.2021).
Aby uczeń mógł rozwiązać quiz indywidualnie, należy wybrać opcję Challenge,
a następnie wysłać uczniowi wygenerowany link lub PIN do gry. K. może zaznaczyć
dzień, do którego uczniowie powinni zrobić zadanie.
Uczniowie, którzy dostaną link lub kod, otrzymują wiadomość „You have been
challenged” (Zostałeś wyzwany) i żeby zagrać, muszą zaakceptować zaproszenia.
K. ma wgląd do wyników uczniów. Quiz można przeprowadzić również jako po-
wtórzenie materiału w klasie.
277
Literatura
T. Bosco, Spełniony sen. Opowieść biograficzna o świętym Janie Bosko, Warszawa
1988, s. 336
P. Braido, System wychowawczy ks. Bosko, Warszawa 1971, s. 61.
Ks. M. Chmielewski, Don Bosco, Magazyn Salezjański, nr 4/2003.
Ks. M. Chmielewski, Ksiądz sierot i chuliganów <https://www.przewodnik-ka-
tolicki.pl/Archiwum/2015/Przewodnik-Katolicki-32-2015/Temat-numeru/
Ksiadz-sierot-i-chuliganow>, dostęp: 18.01.2021.
Cuda ks. Bosko, <http://oratorium-lodz.salezjanie.pl/jan_bosko/?sub=4>,
dostęp: 18.01.2021.
M. Przeciszewski, Działalność charytatywna Kościoła katolickiego w Polsce,
<ekai.pl/dzialalnosc-charytatywna-kosciola-katolickiego-w-polsce/>,
dostęp: 18.01.2021.
Wpływ sytuacji historycznej i społecznej XIX-wiecznych Włoch na życie i dzia-
łalność św. Jana Bosko, <http://sgb.webd.pl/index.php?go=historia>,
dostęp: 18.01.2021.
Zasady wychowawcze św. Jana Bosko, <http://czerwinsk.salezjanie.pl/zasady-
-wychowawcze-sw-jana-bosko>, dostęp: 18.01.2021.
Życiorys św. Jana Bosko, <https://www.sdb-przemysl.pl/strona/7/swiety-jan-
-bosko>, dostęp: 18.01.2021.
278
37. Dni, o których warto pamiętać.
Świętowanie w rodzinie
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości chrześcijańskiego świętowania rodzinnych uroczystości.
– Kształtowanie odpowiedzialności za umacnianie więzi rodzinnych.
Treści
Misyjna działalność Kościoła (F.1).
Zaangażowanie chrześcijanina w różne formy apostolstwa (F.2).
Tekst biblijny: Jk 2,14-17.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia okoliczności rodzinnych spotkań,
– podaje daty najważniejszych rodzinnych uroczystości (rocznice, imieni-
ny…),
– wymienia chrześcijańskie elementy świętowania (Msza Święta, wspólna
modlitwa, obecność kapłana, rocznicowa pielgrzymka…),
– uzasadnia potrzebę wspólnego świętowania,
– układa plan świętowania rodzinnej uroczystości, uwzględniając jej chrze-
ścijański charakter,
– podaje przykłady ludzi zaangażowanych w apostolstwo (także współcze-
snych) (F.2.4),
– omawia, czym jest modlitwa (D.1.1),
– uzasadnia znaczenie modlitwy w codziennym życiu chrześcijanina (D.1.2),
– podaje przykłady modlitwy ludzi znanych z historii i współczesnych (D.2.3).
Postawy
Uczeń:
– w ufnej modlitwie powierza Bogu swoich bliskich, szczególnie w dni, które
są dla nich ważne,
– chętnie się modli (D.1.b).
Metody, techniki i formy: świadectwo, czytanie i analiza tekstu biblijnego,

metaplan, recepta, planowanie uroczystości, kalambury, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, kartki A4 do metaplanu, blankiety
„recept” dla każdego ucznia, zadania do planowania uroczystości dla grup.

1. Modlitwa
„Ojcze nasz”.
279
2. Obecność Boga w domu rodzinnym – świadectwo, praca w parach
K. opowiada lub czyta historię życia rodziny św. Josemarii.
Posłuchajcie, jak św. Josemaria Escriva, hiszpański duchowny katolicki i za-
łożyciel Opus Dei, wspomina świętowanie w swoim domu rodzinnym. Następnie
w parach wypiszcie jak najwięcej elementów, z których składało się świętowanie
niedzieli w jego rodzinie.
„Dom rodzinny Escrivów był miejscem spokoju, gdzie miłością do Boga
wypełniony był każdy szczegół życia codziennego. «Pamiętam te szczęśliwe
dni mojego dzieciństwa», wspomina Josemaría. «Wraz z matką, ojcem i ro-
dzeństwem chodziliśmy zawsze razem na Mszę Świętą. Mój ojciec dawał nam
monety, które później z radością przekazywaliśmy kalekiemu człowiekowi
siedzącemu przy pałacu biskupim. Zanurzałem dłoń w wodzie święconej, aby
przekazać ją pozostałym. Potem rozpoczynała się Msza Święta. Każdej niedzieli
odmawialiśmy wyznanie wiary w kaplicy Chrystusa Cudotwórcy» oraz modlitwy
w domu. «Jeszcze dziś odmawiam rano i wieczorem modlitwę, której nauczyła
mnie matka. Jej zawdzięczam moją pobożność. Kiedy miałem sześć lub siedem
lat, moja matka zabrała mnie do swojego spowiednika i poszedłem do niego
szczęśliwy». Niedługo potem, 23 kwietnia 1912 r., Josemaría przystąpił do
Pierwszej Komunii Świętej. Było to podczas uroczystości w dniu św. Grzegorza,
zgodnie ze zwyczajem panującym w Aragonii.
(Chrześcijańska rodzina, josemaria.pl)
– Jakie sytuacje z życia swojej rodziny wspomina św. Josemaria?

– O jakich wyjątkowych dniach mówi?
– Jak rodzina św. Josemarii świętowała niedzielę?
K. uzupełnia:
Josemaria wspomina wspólne Msze Święte, wspólne modlitwy, pobożną
matkę i dobrego ojca. W jego pamięć zapadło też dawanie jałmużny, czyli
dzielenie się z potrzebującymi. To wszystko działo się zupełnie naturalnie. Ich
dom był wypełniony obecnością Boga. Dzieciństwo Josemarii miało wpływ na
jego późniejszą działalność jako kapłana. Często przypominał chrześcijańskim
rodzicom, że mają obowiązek dawać świadectwo wiary w swych rodzinach
i w swoim środowisku. Jednym ze sposobów takiego dawania świadectwa jest
chrześcijańskie świętowanie.
K. poleca zapisać temat: Dni, o których warto pamiętać. Świętowanie w rodzinie.

1. Dobro świadectwem wiary – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca odszukać w podręcznikach tekst biblijny Jk 2,14-17.
Przeczytajcie, co Pismo Święte mówi o wierze i wypływających z niej obo-
wiązkach.
Jaki z tego pożytek, bracia moi, skoro ktoś będzie utrzymywał, że wierzy,
a nie będzie spełniał uczynków? Czy [sama] wiara zdoła go zbawić? Jeśli na
280
przykład brat lub siostra nie mają odzienia lub brak im codziennego chleba,
a ktoś z was powie im: „Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i najedzcie do syta!” –
a nie dacie im tego, czego koniecznie potrzebują dla ciała – to na co się to
przyda? Tak też i wiara, jeśli nie byłaby połączona z uczynkami, martwa jest
sama w sobie. (Jk 2,14-17)
– Dlaczego oprócz modlitwy wiara powinna łączyć się z czynieniem dobra?
– Dlaczego nie możemy przejść obojętnie obok potrzebujących?
– Gdzie uczymy się wrażliwości na cierpienie i pomocy innym?
– Dlaczego pierwszym miejscem pomagania sobie nawzajem jest rodzina?
– Jak wymagania wiary opisane w tekście biblijnym spełniała rodzina
Escrivów?
Wiarę musimy potwierdzać dobrymi uczynkami dokonywanymi z miłości do
Boga i bliźniego. Powinniśmy się uczyć w naszych rodzinach dokonywać wyboru
pomiędzy gestami miłosierdzia a przyjemnościami. Dzieje się to w codziennych
sytuacjach, na przykład wtedy, gdy zamiast pójść na spotkanie z kolegą czy do
kina zostaniemy w domu, by opiekować się chorą babcią czy młodszym rodzeń-
stwem. Również świętowanie niedzieli i świąt chrześcijańskich jest okazją do
pokazania, że Bóg jest dla nas ważny. W oczach naszych rówieśników może
będziemy „dziwakami” lub „świętoszkami” albo nawet ktoś nas wyśmieje, ale
prawdziwa miłość do Boga musi być odważna i wytrwała. Taka postawa budzi
szacunek i podziw u mądrych ludzi.
Dzięki temu, że spotkamy się z Bogiem podczas niedzielnej Mszy Świętej,
powinno nam być łatwiej wypełniać dobre uczynki przez cały tydzień. Jedno-
cześnie codzienne wydarzenia przeżywane w łączności z Panem Bogiem będą
nas prowadziły do spotkania z Nim na modlitwie w kościele.
Dla rodziny Escrivów niedzielne wyjście na Mszę Świętą wyrażało potrzebę
wspólnego spotkania się z Bogiem. Ta bliskość pomagała im dostrzec potrze-
bujących i motywowała do podzielenia się z nimi tym, co posiadali. Rodzice
uczyli takiej postawy swoje dzieci, tak że ten element świętowania stawał się
czymś naturalnym.
2. Jak świętować uroczystości rodzinne po chrześcijańsku? – metaplan
K. dzieli klasę na cztery lub osiem grup. Każda grupa otrzymuje kartę formatu A4
podzieloną na cztery części (teczka pomocy). K. wyjaśnia:
Wypełnijcie cztery pola, wyrażając swoje poglądy na temat świętowania
w waszych rodzinach. Zastanówcie się, jak powinno wyglądać świętowanie
z elementami chrześcijańskimi oraz poszukajcie sposobów, co zrobić, by świę-
towanie w rodzinie odbywało się w duchu wiary chrześcijańskiej. Każda grupa
może wybrać sobie, jaką uroczystość będziecie analizować np.:
ð 18. urodziny siostry lub brata
ð imieniny mamy lub taty,
ð Pierwsza Komunia siostry lub brata,
ð 30 lecie małżeństwa dziadków,
281
ð świętowanie niedzieli,
ð spotkanie przy wielkanocnym stole…
Jak jest? Jak być powinno?
Uroczystości rodzinne
po chrześcijańsku
Co zrobić,
Dlaczego nie jest tak, by było dobrze?
jak być powinno?
Po skończonej pracy przedstawiciele grup prezentują swoje wnioski i zapisują je

na tablicy. Wszyscy przepisują je do zeszytów, a K. pyta:
– Kto w waszych rodzinach dba o ty, by świętowanie miało charakter chrze-
ścijański?
– Jaki może być wasz wkład w chrześcijańskie świętowanie?
– Dlaczego w świętowaniu najważniejszy powinien być udział we Mszy
Świętej?
Jest wiele sposobów świeckiego świętowania. Jednak dla nas chrześcijan
najważniejszy powinien być udział we Mszy Świętej. Rodzina, która wspólnie
udaje się do kościoła, spotyka się tam z Jezusem eucharystycznym. Członkowie
rodziny wspólnie stają przed Bogiem ze swoimi problemami i radościami. Razem
też proszą o pokonanie problemów. Wspólna modlitwa to jedna z dróg, która
prowadzi rodzinę do zbawienia.
Święta matka Teresa z Kalkuty mówiła: „Rodzina, która modli się razem,
pozostaje razem. Wprowadźcie więc wspólną modlitwę w waszej rodzinie”.
K. prosi ucznia o przeczytanie fragmentu Listu pasterskiego Konferencji Episkopatu
Polski na Niedzielę Świętej Rodziny (podręcznik):
„Dom rodzinny jest pierwszą szkołą, w której dziecko kształtuje swoje sumie-
nie w odniesieniu do Pana Boga, uczy się modlitwy i włącza w liturgię Kościoła
parafialnego (…). Daty urodzin, ślubu, wszystkie ważniejsze wydarzenia wpisa-
ne są nie tylko w księgach parafialnych, ale odżywają corocznie w najbardziej
osobistych, domowych obchodach”.
(List pasterski Konferencji Episkopatu Polski na Niedzielę Świętej Rodziny 31 grudnia 2000 roku)

1. Świętowanie w mojej rodzinie – recepta, praca indywidualna
K. rozdaje uczniom blankiety recepty (teczka pomocy). Każdy uczeń wypełnia ją
indywidualnie z uwzględnieniem fragmentu Pisma Świętego oraz tego, co zostało
wypracowane metodą metaplanu. K. może też zaproponować prostszą wersję –
uczniowie wybierają z podanych propozycji (teczka pomocy).
282
Niestety, nie zawsze świętowanie rodzinne jest świętowaniem chrześcijań-
skim. Możemy nawet powiedzieć, że pojawia się choroba, której objawem jest
brak lub niewłaściwe świętowanie niedzieli oraz innych świąt. Także w świętowa-
niu wydarzeń takich jak rocznica ślubu czy urodzin zapominamy o zaproszeniu
Pana Boga. Poszukajcie więc recepty, by temu zapobiec.
RECEPTA Fundusz
Miłości Rodzinnej
PACJENT: Rodzina ……………………… zam.: Dom rodzinny
CHOROBA
 brak chrześcijańskiego świętowania uroczy-
stości rodzinnych
ZALECENIA Osoby odpowiedzialne:
 wspólnie uczestniczyć we Mszy Świętej ………………………………
 spożyć rodzinny posiłek ………………………………
 spędzać wspólnie czas na modlitwie, rozmo-
wach, spacerach
 zorganizować pielgrzymkę, wycieczkę
 uczyć się wspólnie śpiewu pieśni religijnych,
biesiadnych
 w relacjach rodzinnych zażywać pigułki: miło-
ści, cichości, pokory, cierpliwości, wdzięczności,
przebaczenia
2. Potrzeba chrześcijańskiego świętowania – planowanie uroczystości,
kalambury, praca w grupach
K. przydziela zadania (teczka pomocy) grupom jak poprzednio.
Każdy z was może mieć wpływ na tradycje rodzinne, także związane z chrze-
ścijańskim świętowaniem ważnych dni. Możecie się włączyć w ich przygotowanie
i przebieg. Nie zapomnijcie o uczestniczeniu we Mszy Świętej z danej okazji oraz
uwzględnijcie w nim udział osób starszych i samotnych z rodziny lub sąsiedztwa.
Uczniowie mogą też przygotować plan świętowania wybranej uroczystości, jak me-
nedżerowie firmy, która organizuje przyjęcia chrześcijańskie. Mają oni przygotować
z pompą np. uroczystość Pierwszej Komunii Świętej (przygotowanie uroczystego
ubrania, wystrój kościoła, przyjęcie w domu, przebieg przyjęcia…).
Grupa 1
Ułóżcie plan świętowania imienin lub urodzin z uwzględnieniem chrześci-
jańskiego charakteru tego święta.
Grupa 2
Ułóżcie plan świętowania rocznicy ślubu rodziców z uwzględnieniem chrze-
ścijańskiego charakteru tego święta.
283
Grupa 3
Napiszcie uzasadnienie potrzeby świętowania uroczystości rodzinnych.
Grupa 4
Wypiszcie na kartce chrześcijańskie elementy świętowania uroczystości
rodzinnych i przedstawcie je w postaci kalamburów.
Po skończonej pracy przedstawiciele grup prezentują efekty swojej pracy. K. dodaje:

Świętowanie w rodzinie jest szansą podziękowania Bogu za wszystko, co
nam dał.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy odpowiedzi z metaplanu na pytania: „Jak być
powinno?” i „Co zrobić, by było dobrze?” oraz wklejają uzupełnioną „receptę”.
4. Praca domowa
1. Przedstaw w postaci plakatu kalendarz uroczystości rodzinnych.
2. Przygotuj prezentację multimedialną pt.: „Chrześcijańskie świętowanie
w mojej rodzinie”.
3. Pomódl się za członków swojej rodziny. W sposób szczególny otaczaj ich
modlitwą w ważne dla nich dni.
5. Modlitwa
Wszyscy czytają głośno tekst modlitwy z podręcznika.
Przyjmij Panie naszą modlitwę, zjednocz nasze serca w wierze i napełnij je
miłosierdziem. Spraw, byśmy przez radość życia kochającej się rodziny pamiętali
o tych, którzy jej nie mają.
Prosimy Cię, Boże, o błogosławieństwo i opiekę nad naszym domem. Amen.
Literatura
Chrześcijańska rodzina, <http://www.josemaria.pl/artykul/chrze23347cija-
23324ska-rodzina>, dostęp: 18.01.2021.
List pasterski Konferencji Episkopatu Polski na Niedzielę Świętej Rodziny 31
grudnia 2000 roku, Częstochowa – Jasna Góra, 30 listopada 2000 r.,
<https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WE/kep/sw_rodziny_31122000.
html>, dostęp: 18.01.2021.
284
38. Maryja – Patronka Pięknej Miłości
Cele katechetyczne
– Ukazanie roli Maryi w historii zbawienia i uzasadnienie Jej kultu.
– Motywowanie do pogłębiania osobistej pobożności maryjnej.
Treści
Osoba i odkupieńczy charakter dzieła Jezusa Chrystusa (A.13).
Dogmaty maryjne.
Tekst biblijny: J 2,1-11.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia najbardziej znane tytuły Maryi,
– podaje przykłady kultu maryjnego,
– w oparciu o wybrane teksty Starego i Nowego Testamentu charakteryzuje
rolę Maryi w dziele zbawczym (A.13.11),
– interpretuje biblijny tekst dotyczący Maryi,
– wyjaśnia dogmaty maryjne: Boże macierzyństwo, wieczyste dziewictwo,
niepokalane poczęcie i wniebowzięcie (A.13.12),
– uzasadnia, że Maryja prowadzi do odkrywania miłości Boga,
– wymienia uroczystości, miesiące i święta maryjne (B.2.2).
Postawy
Uczeń:
– prosi Maryję o wstawiennictwo i oddaje Jej cześć.
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, stopniowe odkrywanie treści

obrazów, czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu, kolorowanie tekstu,
miniwykład, praca z tekstem na czas, poszukiwanie w tekście, analiza
i medytacja obrazu, praca w parach.
Środki dydaktyczne: slajdy z wizerunkami Maryi (z kościoła parafialnego i die-
cezji lub Niepokalanej z Aparecidy, Zwiastowania, z Guadalupe, Ostrej
Bramy, Jasnogórskiej, Wniebowzięcie oraz Matki Pięknej Miłości), slajdy
z datami uroczystości i świąt Matki Bożej oraz tekstem „Litanii loretań-
skiej”.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna:
Zaprośmy na dzisiejsze nasze spotkanie najlepszą z Matek i powierzmy Jej
nas samych modlitwą „Pod Twoją obronę”.
285
2. Tytuły Matki Bożej – rozmowa kierowana, stopniowe odkrywanie
treści obrazów
K. pyta:
– Jakie tytuły określające Maryję wystąpiły w modlitwie „Pod Twoją obronę”?
– Jakie jeszcze znacie tytuły, którymi nazywamy Maryję?
K. może zapisać na tablicy:
Święta Boża Rodzicielka Pocieszycielka Niewiasta
Panna chwalebna i błogosławiona Pośredniczka Święta
Pani Królowa… Niepokalana
Orędowniczka Matka
K. podsumowuje:
Tytuły, którymi nazywamy Maryję, przypominają rolę, jaką odegrała w re-
alizacji Bożego planu zbawienia. To najważniejsze momenty Jej życia związane
z Jezusem. Bogactwo i różnorodność tytułów nadawanych Maryi świadczy
o tym, jak wielką rolę odegrała w realizacji Bożego planu zbawienia i w historii
Kościoła. Od samego początku chrześcijanie prosili Maryję o wstawiennictwo
u Jej Syna.
Warto, by K. pokazał na slajdzie obrazy bądź figury przedstawiające Matkę Bożą
z kościoła parafialnego i najbardziej znane w diecezji. Zamiast tego może wyświetlić
slajdy ze zdjęciami przedstawiające obrazy lub rzeźby Matki Bożej czczone w Polsce
i na świecie (teczka pomocy). K. najpierw wyświetla ilustrację i pyta uczniów, co
o wiedzą o danym obrazie, a następnie podaje pełną nazwę.
Nasza Pani Niepokalanie Zwiastowanie Najświęt- Matka Boża z Guadalupe

Poczęta z Aparecidy szej Maryi Pannie (Fra w Meksyku
Angelico, Hiszpania)
Matka Boża Miłosierdzia Matka Boża Jasnogórska Wniebowzięcie NMP

z Ostrej Bramy z Como we Włoszech
286
– Jakie tytuły zostały nadane Maryi?
– Jakie wydarzenia z życia Maryi przedstawia figura i obrazy?
– Jaki wezwanie ma wasza parafia?
– Która ze znanych wam parafii ma wezwanie związane z Matką Bożą?
Matka Boża jest czczona w wielu miejscach na świecie. Często są to sanktu-
aria, gdzie Maryja objawiała się lub wypraszała dla ludzi spełnienie ich próśb.
Na przykład klasztor benedyktyński położony w masywie górskim Montserrat
w Hiszpanii jest znany z kultu figury Matki Boskiej, tzw. „Czarnulki”. Cześć
oddaje się Jej też w Guadalupe w Meksyku, gdzie Matka Boża objawiła się
azteckiemu Indianinowi św. Juanowi Diego. Także w Ostrej Bramie w Wilnie
znajduje się kaplica, do której ludzie pielgrzymują, by modlić się przed wize-
runkiem Maryi. W Brazylii czci się Matkę Bożą z Aparecidy, a dla nas Polaków
szczególnym miejscem jest Jasna Góra i obraz Czarnej Madonny.
Wiele parafii nosi tytuły poświęcone Maryi. Kult Matki Bożej wciąż trwa
i nieustannie się rozwija. Ludzie dostrzegają Jej troskę o każdego człowieka.
Pragną doświadczać Jej miłości.
K. poleca zapisać temat do zeszytu: Maryja – patronka pięknej miłości. Uczniowie
mogą również wpisać tytuły Matki Bożej oraz wezwania wybranych parafii z Nią
związanych.
1. Maryja z miłością troszczy się o ludzi – czytanie Pisma Świętego,

analiza tekstu
K. sprawdza wiedzę uczniów:
– W jakich wydarzeniach w życiu Jezusa Maryja była obecna?
Przypomnimy dziś jedno z wydarzeń, które pokazuje troskę Maryi wobec
ludzi potrzebujących oraz Jej wstawiennictwo u swojego Syna. To wyraz miłości
Maryi do Boga i ludzi w konkretnej sytuacji.
Uczniowie szukają tekstu o cudzie w Kanie Galilejskiej w podręczniku. K. wybiera
chętne osoby do czytania z podziałem na role (narrator, Maryja, Jezus, starosta).
Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka
Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło
wina, Matka Jezusa rzekła do Niego: „Nie mają wina”. Jezus Jej odpowiedział:
„Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czy jeszcze nie nadeszła godzina
moja?” Wtedy Matka Jego powiedziała do sług: „Zróbcie wszystko, cokolwiek
wam powie”.
Stało zaś tam sześć stągwi kamiennych przeznaczonych do żydowskich
oczyszczeń, z których każda mogła pomieścić dwie lub trzy miary. Jezus
rzekł do sług: „Napełnijcie stągwie wodą”. I napełnili je aż po brzegi. Potem
powiedział do nich: „Zaczerpnijcie teraz i zanieście staroście weselnemu”.
Ci więc zanieśli. Gdy zaś starosta weselny skosztował wody, która stała się
winem – a nie wiedział, skąd ono pochodzi, ale słudzy, którzy czerpali wodę,
287
wiedzieli – przywołał pana młodego i powiedział do niego: „Każdy człowiek
stawia najpierw dobre wino, a gdy się napiją, wówczas gorsze. Ty zachowałeś
dobre wino aż do tej pory”.
Taki to początek znaków uczynił Jezus w Kanie Galilejskiej. Objawił swoją
chwałę i uwierzyli w Niego Jego uczniowie. (J 2,1-11)
– Jaką potrzebę młodej pary dostrzegła Maryja?
– Dlaczego mogła się zwrócić do Jezusa z tym problemem?
– Co zrobił Jezus na prośbę swojej Matki?
– Jak na cud Jezusa zareagowali uczniowie?
K. podsumowuje:
Maryja nakazuje sługom uczynić wszystko, co rozkaże Jej Syn, a On kazał
po prostu napełnić stągwie wodą i zanieść trochę staroście weselnemu. Gdzieś
po drodze dokonuje się cud. Po pierwszym znaku i objawieniu chwały Bożej
uczniowie zaczynają wierzyć w Jezusa.
Bóg zaplanował udział Maryi w misji zbawienia ludzi jako Matki Zbawiciela.
Cud w Kanie był pierwszym cudem, który uczynił Jezus. Dokonał go na wy-
raźną prośbę Maryi. Jej słowa dotyczą nie tylko młodej pary w Kanie. Maryja
obejmuje swą troską wszystkich ludzi, kierując do nich wezwanie: „Zróbcie
wszystko, cokolwiek wam powie”.
2. Maryi zależy na nas – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Ile mamy w tekście biblijnym umieszczonych zdań Maryi?
– Na czym polega miłość Maryi do ludzi?
– Dlaczego Maryi zależy na nas?
– Dlaczego możemy powiedzieć, że przez Maryję doświadczamy miłości
Pana Boga?
Maryi zależy na nas, ponieważ jest Matką Boga, ale też Matką każdego czło-
wieka. Mimo że została tak bardzo wyróżniona przez Boga, stoi obok swojego
Syna. Nie przesłania Go, lecz wskazuje ludziom drogę do Niego. Przez cud
w Kanie Maryja uczy nas miłości do Jezusa. Uczy szukania u Niego pomocy,
zwracania się w różnych sytuacjach, także tych trudnych.
3. Dogmaty o Matce Bożej – kolorowanie (analiza) tekstu, miniwykład
Wraz z kultem Matki Bożej rozwija się nauczanie Kościoła. Dzięki temu
możemy lepiej rozumieć, jak bardzo Maryja nas kocha i chce, by ludzie poznali
tę miłość. Na przestrzeni wieków Kościół ogłosił dogmaty o Matce Bożej.
Przeczytamy słowa papieża Piusa XII znajdujące się w konstytucji apostol-
skiej „Munificentissimus Deus” z 1950 roku.
K. rozdaje uczniom fragment konstytucji na kartkach. Uczniowie czytają i zama-
lowują różnymi kolorami wymienione w nim dogmaty. Mogą też odszukać tekst
w podręcznikach i przepisać dogmaty do zeszytów:
„...powagą Pana naszego Jezusa Chrystusa, Świętych Apostołów Piotra
i Pawła i Naszą, ogłaszamy, orzekamy i określamy jako dogmat objawiony przez
288
Boga: że Niepokalana Matka Boga, Maryja zawsze Dziewica, po zakończeniu
ziemskiego życia z duszą i ciałem została wzięta do chwały niebieskiej” (Bre-
viarium fidei VI, 105).
(cyt. za: Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, brewiarz.pl)
K. prowadzi rozmowę, wykorzystując ilustracje (slajdy) z początku katechezy:

– O jakich dogmatach o Matce Bożej jest mowa w tekście?
– Które z obrazów łączą się z poszczególnymi dogmatami?
K., wskazując na właściwe obrazy przedstawiające Matkę Bożą, mówi:
Obraz Czarnej Madonny z Jasnej Góry przedstawia Maryję
jako Bożą Rodzicielkę. Podczas soboru w Efezie w roku 431
został ogłoszony pierwszy z dogmatów – o Boskim macierzyń-
stwie Maryi. Została potwierdzona istniejąca już wówczas wśród
ludu wiara, że Maryja jest Matką Boga (Theotokos), a Jezus,
którego poczęła jako człowieka z Ducha Świętego i który praw-
dziwie stał się Jej Synem według ciała, nie jest nikim innym jak
wiecznym Synem Ojca, drugą osobą Trójcy Świętej (KKK 495).
Na soborze konstantynopolitańskim II (553 r.) Kościół
wyznał „rzeczywiste i trwałe dziewictwo Maryi”. Narodzenie
Chrystusa – głosił sobór – nie naruszyło jej dziewiczej czy-
stości, lecz ją uświęciło (KKK 499). Na pierwszym soborze
laterańskim, który odbył się w 1123 r., oficjalnie ogłoszono
naukę o nieustającym dziewictwie Maryi Panny. W liturgii
Kościoła czcimy więc Maryję jako „zawsze Dziewicę”.
Wśród ostatnich dogmatów ogłoszonych przez Kościół
rzymskokatolicki są: dogmat o niepokalanym poczęciu oraz dogmat o wnie-
bowzięciu Maryi.
Dogmat o niepokalanym poczęciu, podany do wierzenia
przez Piusa IX w 1854 r. głosi, że „Najświętsza Maryja Panna
od pierwszej chwili swego poczęcia – mocą szczególnej łaski
i przywileju wszechmocnego Boga, mocą przewidzianych zasług
Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego – została zacho-
wana nietknięta od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego”.
Trzeba dodać, że przekonanie o przepełnieniu Maryi szczególną
łaską Bożą istniało w wierze Kościoła od wieków i przybrało
formę uroczystości Niepokalanego Poczęcia obchodzonej od 1263 r. w zakonie
franciszkańskim. Katechizm współczesny precyzuje, że
Maryja nie tylko w chwili poczęcia była wolna od grze-
chu pierworodnego, ale dzięki współdziałaniu z łaską
Bożą także przez całe życie nie splamiła się grzechem
osobistym (KKK 493).
Prawdę wiary o Wniebowzięciu Maryi ogłosił
Pius XII w 1950 r. „Ogłaszamy, orzekamy i określamy
289
jako dogmat objawiony przez Boga: że Niepokalana Matka Boga, Maryja zawsze
Dziewica, po zakończeniu ziemskiego życia z duszą i ciałem została wzięta do
chwały niebieskiej”. Podobnie jak poprzednie prawdy wiary wniebowzięcie (lub
jego wschodni odpowiednik – zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny) funkcjonuje
w wierze Kościoła od dawnych wieków.
(E. Adamczyk, Dogmaty maryjne)

1. Dni poświęcone Matce Bożej – rozmowa kierowana, praca z tekstem na czas
K. pyta:
– W jaki sposób możemy oddawać cześć Maryi?
– Które z miesięcy w ciągu roku poświęcone są Matce Bożej?
– Jakie znacie uroczystości i święta, podczas których szczególnie wspomi-
namy Matkę Bożą?
Uczniowie czytają z podręcznika wykaz uroczystości, świąt z datami i szukają
wśród nich tych związanych z dogmatami (K. może też wyświetlić ten wykaz na
slajdzie – teczka pomocy). K. zwraca uwagę, że pracują na czas. Ważne jest więc,
kto z odpowiedzią zgłosi się jako pierwszy.
Uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP – 8 grudnia
Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki – 1 stycznia
Uroczystość Ofiarowania Pańskiego (Święto Matki Bożej Gromnicznej) –
2 lutego
Wspomnienie NMP z Lourdes – 11 lutego
Uroczystość Zwiastowania Pańskiego – 25 marca
Uroczystość NMP Królowej Polski – 3 maja
Wspomnienie Matki Bożej z Fatimy – 13 maja
Święto Nawiedzenia NMP – 31 maja
Uroczystość Wniebowzięcia NMP – 15 sierpnia
Uroczystość NMP Częstochowskiej – 26 sierpnia
Święto Narodzenia NMP – 8 września
Wspomnienie NMP Różańcowej – 7 października
Cześć oddawana Maryi ma być dziękczynieniem i uwielbieniem Boga Ojca.
Przez święta maryjne mamy bliżej poznawać Boga oraz Jego zbawcze dzieło.
Od Niej mamy uczyć się mówienia Bogu „tak”, uwielbiania Go oraz spieszenia
z pomocą potrzebującym.
2. Znam prawdy wiary o Matce Bożej – poszukiwanie w tekście,
praca w parach na czas
Uczniowie w parach otrzymują tekst litanii (lub K. wyświetla slajd z jej tekstem –
teczka pomocy) i szukają w niej określeń Maryi związanych z dogmatami. Pracują
na czas.
290
Litania loretańska do Najświętszej Maryi Panny
Święta Maryjo – módl się za nami. Przybytku sławny pobożności,

Święta Boża Rodzicielko, Różo duchowna,
Święta Panno nad pannami, Wieżo Dawidowa,
Matko Chrystusowa, Wieżo z kości słoniowej,
Matko Kościoła, Domie złoty,
Matko miłosierdzia, Arko przymierza,
Matko łaski Bożej, Bramo niebieska,
Matko nadziei, Gwiazdo zaranna,
Matko nieskalana, Uzdrowienie chorych,
Matko najczystsza, Ucieczko grzesznych,
Matko dziewicza, Pociecho migrantów,
Matko nienaruszona, Pocieszycielko strapionych,
Matko najmilsza, Wspomożenie wiernych,
Matko przedziwna, Królowo Aniołów,
Matko dobrej rady, Królowo Patriarchów,
Matko Stworzyciela, Królowo Proroków,
Matko Zbawiciela, Królowo Apostołów,
Panno roztropna, Królowo Męczenników,
Panno czcigodna, Królowo Wyznawców,
Panno wsławiona, Królowo Dziewic,
Panno można, Królowo wszystkich Świętych,
Panno łaskawa, Królowo bez zmazy pierworodnej
Panno wierna, poczęta,
Zwierciadło sprawiedliwości, Królowo wniebowzięta,
Stolico mądrości, Królowo różańca świętego,
Przyczyno naszej radości, Królowo rodzin,
Przybytku Ducha Świętego, Królowo pokoju,
Przybytku chwalebny, Królowo Polski.
K. uzupełnia:
Odczytując sens dogmatów maryjnych odnajdujemy wyjaśnienie prawdy
o Jezusie. Nasza modlitwa do Maryi powinna zawsze prowadzić do odkrywania
miłości Boga, którego Ona nam ukazuje.
3. Matka Pięknej Miłości – analiza i medytacja obrazu
K. wyświetla slajd przedstawiający wizerunek Matki Bożej Pięknej
Miłości (teczka pomocy lub podręcznik). Uczniowie przyglądają się
w ciszy i szukają jak najwięcej szczegółów.
– Kogo przedstawia ten obraz?
– Jak jest ukazana Maryja?
– Jakie symbole dostrzegacie na obrazie?
– Czego symbolem może być pąsowa róża w dłoni Maryi?
291
Obraz Matki Bożej Pięknej Miłości jest również nazywany obrazem Matki
Bożej z Różą. Znajduje się w kościele katedralnym w Bydgoszczy. Przez histo-
ryków sztuki został uznany za najpiękniejszy wizerunek maryjny na ziemiach
polskich. Przedstawia Maryję trzymającą Jezusa na lewym ramieniu i pąsową
różę w prawej dłoni. U stóp Madonny klęczy mężczyzna z dłońmi złożonymi
do modlitwy, a wokół niego wije się wstęga z łacińskim napisem: „Matko Boża,
pamiętaj o mnie”.
Róża – królowa kwiatów – to symbol miłości i piękna. Oznacza ona duchowe
piękno Matki Jezusa oraz miłość, jaką jest zjednoczona z Trójcą Świętą. Maryja
daje ludziom Miłość – Jezusa. Takie przesłanie tego obrazu podkreślał kard.
Stefan Wyszyński, gdy koronował obraz w 1966 r.: „Maryja Rodzicielka staje
się Matką pięknej, najpiękniejszej miłości. Ojciec swoją miłość – Syna – umie-
ścił pod sercem Maryi, a Ona tego Syna umiłowania Ojcowego dała nam, jako
znak wielkiej miłości Ojca ku nam wszystkim. Matka Pięknej Miłości to znaczy
miłości aż takiej, jaką ma Ojciec ku Synowi i jaką Syn od Ojca ku wszystkim
dzieciom Bożym”.
(oprac. na podst.: Sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości w Bydgoszczy, katedrabydgoska.pl;
Diecezja Bydgoska. Patroni diecezji, diecezja.bydgoszcz.pl)
Pomyślcie:
– Czego uczy nas Maryja swoim życiem?
– Na czym polega miłość Maryi wobec nas?
– Jak Maryja prowadzi nas do Jezusa?
– Dlaczego oddawanie czci Maryi powinno zawsze prowadzić do oddawania
czci samemu Bogu?
Maryjo, Matko Pięknej Miłości – módl się za nami.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie zapisują tytuły Matki Bożej wypisane na tablicy, wezwania wybranych
parafii z Nią związanych oraz nazwy dogmatów. Mogą również dopisać daty uro-
czystości związanych z dogmatami.
4. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie i wpisz do zeszytu nazwy miast, które zostały po-
święcone Maryi, oraz nazwy parafii z twojej okolicy, które mają wezwanie
związane z Jej osobą.
2. Ułóż krótkie rozważanie do wybranego fragmentu Ewangelii mówiącego
o Maryi.
3. Pomódl się do Matki Pięknej Miłości o umiejętność kochania Boga tak
jak Ona.
5. Modlitwa
K. rozdaje uczniom tekst piosenki „Jest na świecie Miłość” lub wyświetla slajd
(teczka pomocy). Jeśli jest taka potrzeba, K. uczy śpiewać, a następnie wyświetla
slajd z obrazem Maryi Matki Pięknej Miłości i robi wprowadzenie:
292
Popatrzmy na oblicze Matki Najświętszej i Jej Syna. Uczmy się od Niej
pięknej, czystej i bezinteresownej miłości. Prośmy Ją, aby towarzyszyła nam
w codziennym życiu.
1. Jest na świecie Miłość, której imię G D Em G7

srebrzystym promieniem objęło ziemię. C G Am D7
Gdy ci będzie smutno, imię to wypowiedz, G D Em
a przy tobie Ona zjawi się. C Am D7
Ref.: Matka z radością poda dłoń, G D Em G

gdy powiesz: Mario, w Tobie ufność mam. C D G Am D
Kiedy jesteś przy mnie, znika ból i w oczach łzy. G H7 Em
Pragnę z Tobą być, Ty dodaj sił. Am C G D C G
2. Jest w Niej tyle ciepła, a w spojrzeniu Jej dobroć

i troska matczyna gości.
Otwórz serce swoje, schowaj Ją głęboko
i jak dziecko powiedz: Kocham Cię.
Literatura
E. Adamczyk, Dogmaty maryjne, „Niedziela łódzka” 18/2007, <https://www.
niedziela.pl/artykul/49885/nd/Dogmaty-maryjne>, dostęp: 18.03.2021.
Diecezja Bydgoska. Patroni diecezji, <http://www.diecezja.bydgoszcz.
pl/2009/02/17/patroni-diecezji/>, dostęp: 18.03.2021.
Ks. M. Kowalski, Jutro Niedziela – II zwykła C, <http://stacja7.pl/jutro-niedziela/
jutro-niedziela-ii-zwykla-c/>, dostęp: 18.03.2021.
Litania do Matki Pięknej Miłości, <http://www.maryjni.pl/litania-do-matki-
-pieknej-milosci,647>, dostęp: 18.03.2021.
Sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości w Bydgoszczy, <http://www.katedra-
bydgoska.pl/sanktuarium/historia.php.htm>, dostęp: 18.03.2021.
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, <https://brewiarz.pl/czytelnia/swie-
ci/08-15a.php3>, dostęp: 18.03.2021.

Język polski:
stylistyczne i ich funkcje. Wartości w utworze oraz wartości ważne dla
bohatera. Interpretacja tekstów.
nych, charakterystyka.
Lektury: Clive Staples Lewis, Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa.
293
Historia:
l Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku – nowe idee
polityczne i zjawiska kulturowe, początki kultury masowej i przemiany
obyczajowe.
Przykłady trudnych społecznie sytuacji, w których należy zachować się
asertywnie.
l Nieletni wobec prawa – zachowania związane z przemocą fizyczną
i psychiczną.
l Sprawy międzynarodowe – wybrane problemy społeczne współczesne-
go świata (np. głód, zanieczyszczenie środowiska). Propozycje działań
w kierunku poprawy warunków życia innych ludzi na świecie.
Wychowanie fizyczne:
l Czynniki, które wpływają pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samo-
poczucie.
l Kompetencje społeczne – zasady „czystej gry”: szacunku dla rywala,
respektowania przepisów gry.

nastolatków. Współtworzenie warunków środowiskowych i społecznych
korzystnych dla zdrowia (ochrona środowiska, wsparcie społeczne,
komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji
itp.).

l Dojrzewanie – kryteria dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej.
Zagrożenia okresu dojrzewania, profilaktyka. Problemy wieku młodzień-
czego i sposoby radzenia sobie z nimi. Budowanie relacji międzyosobo-
wych; istota koleżeństwa i przyjaźni, sympatii. Rola autorytetów w życiu
człowieka, osoby uznane za autorytety.
294
VII
Moje wartości

39. Jak pięknie przeżyć życie.
przykazania IV–X
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości zasad moralnych zawartych w przykazaniach
Bożych IV–X.
– Kształtowanie wewnętrznego przekonania o słuszności zasad moralnych.
Treści
Podstawowe pojęcia etyczne. Obiektywna prawda moralna (C.2.).
Dekalog wyrazem troski Boga o dobro człowieka (C.3).
Tekst biblijny: Wj 20,12-17; Rz 13,8-10.
Wymagania
Uczeń:
– opisuje podstawowe pojęcia etyczne: prawo Boże, wartości (C.2.1),
– wymienia obowiązki wynikające z Bożych przykazań IV–X,
– uzasadnia wartość przestrzegania przykazań Bożych,
– uzasadnia, że przykazania bronią człowieka przed krzywdą,
– charakteryzuje wykroczenia przeciw przykazaniom IV–X i ich konse-
kwencje,
– wyraża szczerą skruchę z powodu obrażania Boga i wyrządzonej ludziom
krzywdy,
– przekonuje, że przykazania służą ochronie wartości (C.3.3),
– opisuje zadania wynikające z przykazań Bożych oraz negatywne skutki
wykroczeń przeciw nim (C.3.5).
Postawy
Uczeń:
– wyraża postawę dążenia do dobra i sprzeciwu wobec zła,
– wykazuje wolę zachowywania Dekalogu (C.3.a),
– przestrzega wartości wynikających z przykazań (C.3.b).
Metody, formy i techniki: scenka, doświadczenie, analiza tekstu biblijnego,

praca z tekstem, graficzne przedstawienie treści, rachunek sumienia, praca
w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: okrąg o średnicy min. 1 metra (np. hula-hoop), slajd
z tablicami przykazań, teksty na temat przykazań do pracy w grupach,
karty pracy „Przed czym bronią przykazania?”, nagranie „Stwórz, Boże,
we mnie serce czyste”.
296
1. Modlitwa
„Dekalog”.
2. Dekalog a wolność człowieka – scenka, doświadczenie
K. pokazuje uczniom okrąg o średnicy równej mniej więcej długości rozciągniętych
ramion (np. hula-hoop) i prosi jednego z uczniów, aby wszedł do okręgu i trzymał
go poziomo. K. tłumaczy:
Okrąg symbolizuje wolność osobistą konkretnej osoby. Wyobraźcie sobie, że
każdy z was ma swój okrąg i porusza się po sali. We wnętrzu okręgu jest wolny,
ale nie może wejść na teren okręgu innych. Ten okrąg symbolizuje wolność
każdego człowieka, którą jednak ogranicza wolność innych osób. Jest to wolność
dana nam przez Boga. Można wyciągnąć z tego faktu wniosek, że: „Wolność
człowieka kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiego człowieka” (Alexis
de Tocqueville). Przekroczenie wolności innych możemy nazwać samowolą.
Dziś powiemy o przykazaniach, które normują relacje pomiędzy ludźmi.
Przykazania bronią wolności każdego człowieka. Wynikają z prawa Bożego,
które jest ponad prawem stanowionym.
K. prosi o zapisanie tematu do zeszytu: Jak pięknie przeżyć życie. Przykazania IV–X.

1. Przykazania pomocą w dotarciu do celu – analiza tekstu biblijnego
Uczniowie szukają tekstu biblijnego w podręczniku:
„Czcij twego ojca i twoją matkę, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg
twój, ci daje.
Nie będziesz zabijał.
Nie będziesz cudzołożył.
Nie będziesz kradł.
Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek.
Nie będziesz pożądał domu twojego bliźniego. Nie będziesz pożądał żony
bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani
jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do twego bliźniego”. (Wj 20,12-17)
K. pyta:
– Ile przykazań rozpoczyna się słowami „Nie będziesz…”?
– Od czego powinniśmy się powstrzymać?
– Które z przykazań ma formę nakazu?
– Jaka jest obietnica dla tych, którzy będą szanowali swoich rodziców?
– Dlaczego Bóg dał przykazania, które mówią o relacji człowieka do czło-
wieka?
K. uzupełnia:
Przykazania trzeba zawsze odnieść do swojego życia, w myśl biblijnej zasady:
„Jak chcecie, żeby ludzie wam czynili, podobnie wy im czyńcie” (Łk 6,31). Każde
297
przykazanie określa obowiązek, ale też prawo. Z jednej strony powstrzymuje
kogoś przed czynieniem zła, z drugiej zaś chroni prawa innych ludzi. Gdy
przestrzegamy przykazań, w nas rodzi się szacunek wobec bliźnich, a w nich
szacunek wobec nas.
2. Obowiązki wynikające z przykazań – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na pięć grup i przydziela każdej tekst na temat jednego lub dwóch
przykazań (teczka pomocy). Uczniowie zastanawiają się, jakie obowiązki wynikają
z przykazań, i wypisują je na kartkach. Po skończonej pracy chętny uczeń rysuje
tabelę na tablicy i przedstawiciele grup kolejno ją uzupełniają. K. wyjaśnia:
W poprzednich latach katechezy poznaliście już grzechy przeciw poszcze-
gólnym przykazaniom. Dziś spojrzymy na przykazania od strony obowiązków,
które wypływają z podporządkowania się im. Każdy, kto poznał przykazania
jako Boże zasady, zobowiązany jest do życia według nich. Ci, którzy nie poznali
tekstu przykazań, także mogą je realizować, ponieważ zostały wpisane w naturę
człowieka.
Wypisując obowiązki, postarajcie się określać je pozytywnie, np. zamiast
wyrażenia „nie kłamać” podajecie „mówić prawdę”.
Grupa 1
IV. Czcij ojca swego i matkę swoją.
„To, co winni jesteśmy naszym rodzicom: miłość, wdzięczność i szacunek,
dotyczy także naszego stosunku do tych ludzi, którzy nami kierują i na których
możemy liczyć. Jest wielu ludzi, którzy stanowią dla nas autorytety: rodzice
biologiczni lub przybrani, starsze rodzeństwo i kuzyni, wychowawcy, nauczy-
ciele, pracodawcy, przełożeni. To do nich odnosi się czwarte przykazanie.
W najszerszym znaczeniu to przykazanie dotyczy nawet naszych obywatelskich
obowiązków wobec ojczyzny”. (Youcat, p. 367)
– Jakie obowiązki wynikają z przykazania IV?
Grupa 2
V. Nie zabijaj.
„Tylko Bóg jest Panem życia i śmierci. Poza przypadkiem uprawnionej obro-
ny i sytuacjami zagrożenia życia żadnemu człowiekowi nie wolno zabić drugiej
osoby. Odebranie życia jest wykroczeniem przeciwko Bogu. Ludzkie życie jest
święte, tzn.: należy do Boga, jest Jego własnością. Nawet nasze własne życie
jest nam tylko powierzone. Sam Bóg obdarzył nas życiem i tylko On może je
znowu odebrać”. (Youcat, p. 378)
„Zakazane są zabójstwo i współudział w morderstwie. Zakazane jest zabi-
janie w czasie wojny. Zakazane jest usuwanie życia poczętego. Zakazane jest
samobójstwo, samookaleczenie lub autodestrukcja. Zakazana jest eutanazja,
czyli zabijanie ludzi kalekich, chorych i umierających”. (Youcat, p. 379)
„Życie i zdrowie fizyczne są cennymi dobrami powierzonymi nam przez
298
Boga. Mamy się o nie rozsądnie troszczyć, uwzględniając potrzeby drugiego
człowieka i dobra wspólnego”. (KKK 2288)
– Jakie obowiązki wynikają z przykazania V?
Grupa 3
VI. Nie cudzołóż. IX. Nie pożądaj żony bliźniego swego.
„Każdy chrześcijanin powinien żyć w czystej miłości, niezależnie czy jest
młody, czy stary, żyje samotnie czy w małżeństwie. (…) Żyć w czystości oznacza
kochać niepodzielnie. Człowiek żyjący w nieczystości jest targany namiętnościa-
mi i zniewolony. Prawdziwie kochający jest wolny, silny i dobry. Potrafi poświęcić
się w miłości. Chrystus, który oddał się całkowicie za nas i równocześnie oddał
się Ojcu w niebie, jest wzorem czystości, ponieważ jest prawzorem mocnej
miłości”. (Youcat, p. 406)
„Dziewiąte przykazanie pobudza do czujności przed pożądaniem, czyli
pożądliwością cielesną. Walka z pożądliwością cielesną dokonuje się przez
oczyszczenie serca i praktykowanie umiarkowania”. (KKK 2529, 2530)
„Czystość serca domaga się wstydliwości, która jest cierpliwością, skromno-
ścią i dyskrecją. Wstydliwość strzeże intymności osoby”. (KKK 2533)
– Jakie obowiązki wynikają z przykazań VI i IX?
Grupa 4
VII. Nie kradnij. X. Nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego swego.
„Siódme przykazanie nie tylko zabrania zabierania czegoś drugiemu, lecz
domaga się sprawiedliwego administrowania i podziału dóbr ziemskich, reguluje
kwestię własności prywatnej i podział dochodów z ludzkiej pracy. (…) Siódme
przykazanie zabrania po prostu jednego: niesprawiedliwego przywłaszczania
sobie cudzej własności. Wychodzi naprzeciw ludzkiemu dążeniu do zbudowania
świata społecznie sprawiedliwego, równych szans i rozwoju dla wszystkich. Siód-
me przykazanie mówi, że wierząc, jesteśmy zobowiązani do ochrony stworzenia
i utrzymania jego zasobów naturalnych”. (Youcat, p. 426)
„Chrześcijanin powinien uczyć się oddzielać rozsądne pragnienia od niero-
zumnych i niesprawiedliwych i przyswoić sobie wewnętrzną postawę szacunku
dla cudzej własności”. (Youcat, p. 465)
– Jakie obowiązki wynikają z przykazań VII i X?
Grupa 5
VIII. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
„Ósme przykazanie poucza nas, abyśmy nie kłamali. Kłamstwo oznacza
świadome i celowe mówienie lub działanie niezgodnie z prawdą. Kto kłamie,
oszukuje samego siebie i innych, którzy mają prawo do tego, by znać całą prawdę
o stanie rzeczy. Każde kłamstwo sprzeciwia się sprawiedliwości i miłości. Kłam-
stwo jest formą przemocy. Tkwi w nim ziarno podziału we wspólnocie i niszczy
zaufanie, na którym oparta jest każda ludzka wspólnota”. (Youcat, p. 452)
299
„Szacunek do prawdy w życiu oznacza nie tylko bycie wiernym sobie. Gdy
się temu głębiej przyjrzeć, oznacza bycie prawdziwie wiernym Bogu, gdyż On
jest źródłem prawdy”. (Youcat, p. 453)
– Jakie obowiązki wynikają z przykazania VIII?
Po skończonej prezentacji grup uczniowie przepisują treści tabeli z tablicy.
Przykazanie Jako obowiązek
IV. Czcij ojca swego i matkę swoją. ü miłość, wdzięczność i szacunek wobec
rodziców i przełożonych…
V. Nie zabijaj. ü troska o życie i zdrowie własne i innych
ü obrona życia poczętego
ü obrona życia ludzi ułomnych, starszych
i chorych…
VI. Nie cudzołóż. ü troska o czystość serca
IX. Nie pożądaj żony bliźniego swego. ü praktykowanie umiarkowania
ü kochać miłością czystą
ü cierpliwość, skromność i dyskrecja…
VII. Nie kradnij. ü poszanowanie cudzej własności
X. Nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego ü ochrona stworzenia i jego zasobów
swego. naturalnych
ü sprawiedliwy podział dóbr…
VII. Nie mów fałszywego świadectwa ü mówienie prawdy
przeciw bliźniemu swemu. ü szacunek do prawdy
ü wierność sobie i Bogu…
K. podsumowuje:
Przykazania to dar Boga. Dzięki nim wiemy, co warto czynić, a czego unikać
w drodze do celu, jakim jest zbawienie i życie wieczne.

1. Dobro płynące z przykazań – rozmowa kierowana, graficzne przedstawienie
treści, praca w grupach lub w parach
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach tekst biblijny i wybiera chętną osobę,
by przeczytała go głośno:
„Kto (…) miłuje drugiego, wypełnił Prawo. Albowiem przykazania: Nie
cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj i wszystkie inne – streszczają się
w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza
zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa”. (Rz 13,8-10)
K. wyjaśnia:
Treść całego Dekalogu możemy wyrazić jednym przykazaniem – przyka-
zaniem miłości. To miłość skłania nas, by być dobrym dla innych. Dlatego
zastanowimy się wspólnie, jakie dobro wypływa z wypełniania poszczególnych
przykazań.
300
K. stawia pytania i jednocześnie chętny uczeń zapisuje wypowiedzi pozostałych
w trzeciej kolumnie tabeli.
– Jakie dobro jest owocem szacunku wobec rodziców?
– Jakie dobro jest owocem poszanowania życia i zdrowia własnego i innych?
– Jakie dobro wynika z poszanowania czystości?
K. rozdaje uczniom karty pracy „Przed czym bronią przykazania?” (teczka pomocy).
Uczniowie w grupach jak wcześniej lub w parach wpisują w okręgi: treść przykazań;
kogo one bronią; przed czym bronią (np. rodziny, poczęte dzieci, mężczyzn, kobiety,
osoby niepełnosprawne… – w zależności od rysunku na karcie).
Kogo i przed czym bronią przykazania?

IV. Czcij ojca swego i matkę swoją.
ü rodziców, rodziny…
ð przed brakiem szacunku…
V. Nie zabijaj.
ü poczęte dzieci, chorych…
ð przed odebraniem życia…
VI. Nie cudzołóż.
IX. Nie pożądaj żony bliźniego swego.
ü żony, mężów, dzieci…
ð przed zdradą, rozbiciem rodziny…
VII. Nie kradnij.
X. Nie pożądaj żadnej rzeczy bliźniego swego.
ü właścicieli, pracowników…
ð przed kradzieżą, niesprawiedliwością…
VII. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw
bliźniemu swemu.
ü bliskich…
ð przed kłamstwem, oszczerstwem…
K. podsumowuje:
Życie bez przykazań przepełnione byłoby przemocą i lękiem. Zastanówcie
się, jak wyglądałoby życie, gdyby każdy człowiek na świecie zachowywał przyka-
zania. Jak wtedy wszyscy byliby szczęśliwi i bezpieczni. Nasze życie przypomi-
nałoby życie pierwszych ludzi w raju przed grzechem pierworodnym. Niestety
nie jest to możliwe, ponieważ na świat wszedł grzech.
Przykazania stoją na straży porządku społecznego, poszanowania godności
człowieka i jego niezbywalnych praw. Dzięki nim wiemy, co warto czynić, a czego
należy unikać w drodze do celu, jakim jest zbawienie i życie wieczne. Przyka-
zania bronią człowieka przed krzywdą zadaną sobie samemu i innym ludziom,
przed krzywdą doczesną i karą wieczną. Przestrzeganie dekalogu gwarantuje
życie wieczne, czyli największą nagrodę.
301
2. Dążyć do dobra – rachunek sumienia
Życie według przykazań wymaga wiele trudu i samodyscypliny. Każdy jest
grzeszny, ale każdy może też czynić postanowienia, by być coraz lepszym.
Dobrym pomysłem na trwanie w łasce jest częste oczyszczanie się w sakramencie
pokuty i pojednania oraz codzienny rachunek sumienia.
K. prosi, by uczniowie w ciszy odpowiedzieli sobie na pytania rachunku sumienia.
Rozpoczyna modlitwą:
Duchu Święty, Boże, zapraszamy cię teraz do naszych serc, byśmy mogli
szczerze ocenić nasze sumienia. Przyjdź i daj nam łaskę poznania prawdy o nas
samych. Daj nam łaskę przebaczenia sobie i innym.
– Jak okazujesz rodzicom należny im szacunek?
– Jak troszczysz się o swoje zdrowie i życie?
– Jak dbasz o czystość spojrzeń, słów i czynów?
– Jak dbasz o swoją intymność?
– Dlaczego masz obowiązek szanować intymność innych?
– Dlaczego masz obowiązek mówienia prawdy?
– Jak szanujesz własność swoją i innych?
– Jak wykorzystujesz czas i wypełniasz swoje obowiązki?
K. może włączyć nagranie „Stwórz, Boże, we mnie serce czyste”, Wspólnota Miłości
Ukrzyżowanej (5:15), np. ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=6W9u-
zjV_WS4> (dostęp: 8.01.2021).
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy tabelę „Przykazanie – Jako obowiązek”.
4. Praca domowa
1. Przypomnij sobie przykazania Dekalogu od IV do X. Wybierz jedno z nich
i przedstaw w formie plakatu.
2. Wyjaśnij biblijną zasadę: „Jak chcecie, żeby ludzie wam czynili, podobnie
wy im czyńcie” (Łk 6,31).
3. Zastanów się, kogo zdarzyło ci się skrzywdzić, i pomódl się za te osoby.
5. Modlitwa
K. proponuje indywidualną modlitwę w ciszy przez ok. 1–2 minuty. Może wyko-
rzystać nagranie „Stwórz, Boże, we mnie serce czyste”.
Warto wykorzystać
Wspólnota Miłości Ukrzyżowanej, Stwórz, Boże, we mnie serce czyste, <https://
www.youtube.com/watch?v=6W9uzjV_WS4>, dostęp: 8.01.2021.
302
40. Pierwsi przewodnicy w życiu
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości autorytetu rodziców.
– Motywowanie do okazywania szacunku względem ojca i matki.
Treści
Dekalog: przykazanie czwarte (C.5).
Właściwa postawa wobec rodziców, opiekunów i przełożonych.
Tekst biblijny: Ef 6,2-4.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia cechy charakteryzujące relacje przyjacielskie,
– podaje przykłady dobrych relacji dorastających dzieci z rodzicami,
– podaje przykłady działań (zachowań) budujących wzajemne zaufanie
w rodzinie,
– wyjaśnia, na czym polega cześć i właściwa postawa wobec rodziców, opie-
kunów i przełożonych (C.5.1),
– formułuje prawa i obowiązki rodziców wobec dzieci oraz dzieci wobec
rodziców,
– uzasadnia, dlaczego warto słuchać rodziców.
Postawy
Uczeń:
– zachowuje czwarte Boże przykazanie (A.11.g),
– okazuje szacunek rodzicom, opiekunom i przełożonym (C.5.a).
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć, czytanie

i analiza tekstu biblijnego, tworzenie katalogu, scenki, zdania niedokoń-
czone, refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia Sandry Bullock, 3 pudełka z naklejonymi ilustra-
cjami, dwie plansze w kształcie strzałek, arkusze szarego papieru do pracy
w grupach, opis scenek do odegrania, karta pracy „Rodzice wymagają…”
dla każdego ucznia.

1. Modlitwa
K. zaprasza do wspólnej modlitwy w intencji rodziców. „Ojcze nasz”.
303
2. Dziękuję swojej mamie za… Oscara – rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć
K. rozmawia krótko z uczniami na temat Sandry Bullock, jednej z najbardziej
znanych amerykańskich aktorek lat dziewięćdziesiątych XX w. Może przy tym
pokazać jej zdjęcia (dostępne w Internecie).
– Co wiecie na temat Sandry Bullock?
– Jakie znacie filmy z jej udziałem?
– Jakie nagrody otrzymała za swoje kreacje aktorskie?
Sandra Bullock przyszła na świat w 1964 r. Jej mama była niemiecką śpie-
waczką operową, a tata nauczycielem śpiewu, z pochodzenia Amerykaninem.
Sandra swoją przygodę ze sceną rozpoczęła jako dziecko występami w chórze.
Po ukończeniu college’u grywała w teatrach i statystowała w filmach. Wkrótce jej
talent został dostrzeżony przez reżyserów, którzy zaczęli ją obsadzać w głównych
rolach. Najsłynniejsze filmy z jej udziałem to: „Człowiek Demolka”, „Speed:
Niebezpieczna prędkość”, „Ja cię kocham, a ty śpisz”. Największe uznanie
przyniosła jej rola matki w filmie „Wielki Mike”. Właśnie za nią w 2010 r. otrzy-
mała najbardziej prestiżową nagrodę w świecie filmowym – Oscara. Odbierając
nagrodę, dziękowała swojej mamie:
– za to, że nie pozwalała jej jeździć samochodami z chłopakami, aż skończy
18 lat, bo miała rację (wiedziała, co Sandra miała zamiar z nimi robić),
– za to, że codziennie kazała jej ćwiczyć na pianinie, chodzić na lekcje baletu,
niezależnie od tego, czy Sandra miała ochotę to robić, czy nie – uważała,
że aby być artystą, trzeba codziennie ćwiczyć,
– za to, że przypominała swoim córkom (Sandra ma młodszą siostrę), że nic
nie czyni jednych ludzi lepszymi od innych i że wszyscy ludzie zasługują
na miłość.
Na koniec Sandra podsumowała, że nauki matki pozwoliły jej zdobyć Oscara,
i podniosła w górę statuetkę. Podziękowania te bardzo wzruszyły zgromadzoną
publiczność i samą aktorkę, zwłaszcza że wtedy mama Sandry nie żyła już od
10 lat.
(oprac. na podst.: S. Montgomery, Sandra Bullock’s 2010 Oscar Acceptance Speech)
K. pyta:
– Za co Sandra Bullock dziękowała swojej mamie?
– Jaki wpływ na jej życie miały zakazy i nakazy mamy?
– Co osiągnęła dzięki temu, że była jej posłuszna?
K. podsumowuje:
Sandra Bullock dzięki temu, że poddawała się rygorom wprowadzanym
przez mamę, zaszła bardzo wysoko: stała się gwiazdą filmową rozpoznawaną
na całym świecie i zdobyła Oscara, najważniejszą nagrodę świata filmowego.
Możemy się domyślać, że w chwili, kiedy mama jej coś zabraniała albo na-
kazywała, Sandra nie była z tego zadowolona. Po latach jednak doceniła uwagi
mamy i jest jej wdzięczna.
304
3. Przyjaźń w relacjach z rodzicami – rozmowa kierowana, prezentacja zdjęć
– Dlaczego Sandra okazywała mamie posłuszeństwo?
Sandra ufała mamie, ponieważ wiedziała, że chce jej dobra. Nie obawiała
się być szczerą wobec niej – nie kryła przed mamą swoich planów, inaczej
mama nie mogłaby jej zabronić jeździć samochodami z chłopakami. Szanowała
mamę – w przeciwnym razie nie przyszłoby jej nawet do głowy podziękować za
trud włożony w wykształcenie jej i nauczenie właściwej postawy wobec ludzi.
K. układa na biurku jedno na drugim pudełka z częściami naklejonego zdjęcia
dłoni dziecka i dorosłego oraz napisami: zaufanie, szacunek, szczerość (teczka
pomocy), tak by tworzyły całość, a następnie pyta:
– W jakiej relacji odnajdujemy wszystkie te elementy?
K. odwraca pudełka i pokazuje zdjęcie dłoni w geście jednomyślności (teczka
pomocy).
W przyjaźni jest szczerość, która pozwala na mówienie prawdy, nawet

trudnej, ale we właściwy sposób, tak by nie zranić drugiej osoby. Jest w niej
przekonanie, że drugiej osobie zależy na naszym szczęściu. Musi być w niej
również wzajemny szacunek. Bardzo ważne jest, aby prawda, zaufanie i szacunek
kształtowały też nasze relacje z rodzicami. Wtedy będziemy mogli powiedzieć,
że mama i tata są naszymi przyjaciółmi. To wymaga wysiłku z obu stron.

1. Rodzice i dzieci w Piśmie Świętym – czytanie i analiza tekstu biblijnego
O relacji dziecka wobec rodziców mówi IV przykazanie Boże. W wielu
miejscach Pisma Świętego znajdujemy do niego odniesienia.
K. umieszcza na tablicy 2 arkusze w kształcie strzałek (slajd – teczka pomocy)
i poleca wybranemu uczniowi przeczytać z podręcznika tekst biblijny:
„Czcij ojca twego i matkę – jest to (…) przykazanie z obietnicą – aby ci było
dobrze i abyś długo żył na ziemi. A wy, ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu
waszych dzieci, lecz wychowujcie je w karności, napominając, jak chce Pan”.
(Ef 6,2-4)
305
K. pyta:
– Co Pismo Święte nakazuje dzieciom?
– O czym przypomina rodzicom?
Wybrany uczeń zapisuje odpowiedzi w odpowiedniej strzałce.
DZIECI RODZICE
Nie pobudzajcie do gniewu

„Czcij ojca twego i matkę twoją” waszych dzieci.
(IV przykazanie Boże) Wychowujcie je w karności.
Napominajcie dzieci.
K. podsumowuje:
Pismo Święte nakazuje dzieciom, by okazywały posłuszeństwo rodzicom.
Rodzicom przypomina, że mają obowiązek z miłością troszczyć się o dzieci.
Powinni właściwie je upominać, aby wyrosły na mądrych i odpowiedzialnych
ludzi. Nie mogą robić tego w sposób niesprawiedliwy i zbyt surowy.
2. Prawa i obowiązki dzieci i rodziców – tworzenie katalogu, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach np. 4-osobowych. Każda z nich otrzymuje po 2 ar-
kusze papieru, na których wypisują prawa i obowiązki dzieci względem rodziców
i rodziców względem dzieci na podstawie tekstów z „Katechizmu Kościoła katolic-
kiego dla młodych” z podręcznika (Youcat, p. 371, 372). Uczniowie pracują maks.
5 minut. Po upływie tego czasu prezentują ułożone katalogi praw i obowiązków na
forum klasy. Wybrany uczeń zapisuje je na tablicy pod strzałkami.
„Dziecko szanuje i czci swoich rodziców przez to, że okazuje im miłość
i wdzięczność. (…) Ta wdzięczność stanowi fundament miłości, szacunku, od-
powiedzialności i właściwie rozumianego posłuszeństwa. Zwłaszcza w potrzebie,
w chorobie i w starości dzieci powinny ze szczególną miłością i wytrwałością
troszczyć się o swoich rodziców”. (Youcat, p. 371)
„Bóg powierzył rodzicom dzieci, żeby byli dla nich pewnymi, właściwymi
wzorami, żeby je kochali, okazywali im szacunek i czynili wszystko, aby mogły
się rozwijać zarówno fizycznie, jak też duchowo. (…) Najszlachetniejszym
obowiązkiem rodziców jest ewangelizowanie własnych dzieci i przekazywanie
im wiary chrześcijańskiej”. (Youcat, p. 372)
306
Katalog praw i obowiązków
PRAWO PRAWO
RODZICE DZIECI DZIECI RODZICE
OBOWIĄZEK OBOWIĄZEK
– okazywanie miłości – dawanie właściwego wzoru

– okazywanie wdzięczności – okazywanie miłości
– okazywanie szacunku – okazywanie szacunku
– odpowiedzialność – dbanie o rozwój fizyczny i ducho-
– posłuszeństwo wy dzieci
– troska o rodziców w potrzebie, – ewangelizowanie dzieci i przeka-
chorobie i starości zywanie
im wiary chrześcijańskiej
K. podsumowuje:
Rodzice i dzieci są sobie nawzajem potrzebni. Stąd wynikają ich wzajemne
prawa i obowiązki. Mają one zapewnić dzieciom właściwy rozwój, a rodzicom
szacunek. Zarówno rodzice, jak i dzieci powinni obdarzać się miłością i wspólnie
dążyć do zbawienia.

1. Jak się „dogadać” z rodzicami? – scenki, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak poprzednio. Każda z nich losuje scenkę (teczka
pomocy). Zadaniem uczniów jest zapoznać się z jej treścią i zastanowić się, w jaki
sposób powinna przebiec rozmowa między rodzicami a dzieckiem. Czas pracy:
maks. 5 minut. Po upływie tego czasu grupy prezentują na forum klasy przygoto-
wane scenki.
Scenka 1
Jola ogląda serial, a mama prosi, by poszła do sklepu po zakupy. Córka mówi,
że pada deszcz i nie ma ochoty zmoknąć. Zdenerwowana mama odpowiada:
„Zamiast kolacji możesz obejrzeć kolejny odcinek”.
Zastanówcie się: Jak zagracie rozmowę między mamą a Jolą, uwzględnia-
jąc punkt widzenia ich obu? W jaki sposób córka powinna przeprosić mamę,
a mama córkę?
307
Scenka 2
Bartek chce wyjść na boisko i pograć z kolegami w piłkę, ale tata prosi go
o pomoc w sprzątaniu piwnicy. Chłopiec ociąga się, marudzi i wymyka się na
boisko. Tata sam porządkował piwnicę do późnych godzin wieczornych.
Zastanówcie się: Jak zagracie rozmowę między tatą a Bartkiem, uwzględ-
niając punkt widzenia ich obu? W jaki sposób Bartek powinien przeprosić tatę
i jakie ponieść konsekwencje?
Scenka 3
Janek zaprosił do domu kolegów i zaczyna z nimi grać w piłkę w salonie,
mimo że ma zakaz gry w domu. Mama weszła do salonu właśnie w chwili, gdy
chłopcy stłukli jej ulubiony wazon.
Zastanówcie się: Jak zagracie rozmowę między mamą a Jankiem, uwzględ-
niając punkt widzenia ich obojga? W jaki sposób Janek powinien przeprosić
mamę i jakie ponieść konsekwencje?
Scenka 4
Grzesiek dostał od rodziców wymarzony komputer. Wkrótce nie potrafił
obyć się bez niego nawet jednego dnia. Zaczął otrzymywać coraz gorsze oceny
w szkole, a w domu uchylać się od codziennych obowiązków. Rodzice posta-
nowili z synem poważnie porozmawiać.
Zastanówcie się: Jak zagracie rozmowę między rodzicami i Grześkiem,
uwzględniając punkt widzenia całej trójki? Jakie konsekwencje powinien po-
nieść Grzesiek?
Scenka 5
Magda planuje pójść do koleżanki, z którą dawno się nie widziała. Mama
nie pozwala na jej wyjście z domu, bo ma niespodziewane wezwanie do pracy,
a ktoś musi zostać z czteroletnim Wojtkiem. Magda jest wściekła i postanawia
w czasie nieobecności mamy nawet nie wyjrzeć ze swojego pokoju. Wojtek całe
popołudnie bawi się sam.
Zastanówcie się: Jak zagracie rozmowę między mamą i Magdą, uwzględnia-
jąc punkt widzenia ich obu? W jaki sposób Magda powinna przeprosić mamę
Scenka 6
Tata poprosił Sławka o uporządkowanie garażu. Upłynął tydzień, a garaż
nadal był nieposprzątany. Tata zabrał się za sprzątanie.
Zastanówcie się: Jak zagracie rozmowę między tatą i Sławkiem, uwzględ-
niając punkt widzenia ich obu? W jaki sposób Sławek powinien przeprosić tatę
308
K. pyta:
– Dlaczego dzieci powinny przebaczyć rodzicom? (chcą ich dobra)
– Dlaczego rodzice powinni przebaczyć dzieciom? (nie zawsze są świadome
konsekwencji swoich zachowań, zapominają się…)
K. podsumowuje:
Bardzo ważne jest, aby dzieci i rodzice umieli ze sobą szczerze rozmawiać
i znaleźć wspólny punkt widzenia. Zadaniem rodziców jest przekazać wartości,
którymi sami żyją. Gdy małe dziecko chce się bawić nożyczkami, a rodzice
mu nie pozwalają, choć krzyczy i płacze, robią to dlatego, że je kochają i nie
chcą, aby stała mu się krzywda. W rozmowach z młodzieżą często się słyszy, że
metody wychowawcze rodziców to zamach na ich wolność. Młodzi nie starają
się zrozumieć stanowiska starszych. Warto się jednak zastanowić, dlaczego
podjęli takie decyzje.
2. Dlaczego rodzice stawiają mi wymagania? – zdania niedokończone
Każdy uczeń otrzymuje od K. kartę pracy „Rodzice wymagają…” (teczka pomocy).
Uczniowie pracują indywidualnie ok. 3 minuty. Po wykonaniu tego zadania chętni
mogą przeczytać swoje odpowiedzi. K. wyjaśnia:
Ustaliliśmy, że warto rozmawiać z rodzicami. Teraz spróbujemy się zastano-
wić nad konkretnymi wymaganiami rodziców względem każdego z was.
Rodzice wymagają ode mnie … ponieważ…
chodzenia do kościoła
uczenia się
mycia zęby
odpowiedniego ubierania się
(w zależności od pogody)
wracania o ustalonej godzinie
do domu
sprzątania po sobie
dbania o zdrowie
…
K. podsumowuje:
Wszystkie wymagania stawiane przez rodziców są po to, abyśmy wyrośli na
mądrych, odpowiedzialnych, zdrowych i szczęśliwych ludzi, którzy będą sobie
radzili w różnych sytuacjach.
3. Moja wdzięczność rodzicom – refleksja
K. poleca uczniom wyciszyć się, następnie stawia pytania do rachunku sumienia:
– W jaki sposób pomagasz rodzicom?
– Jak wywiązujesz się z codziennych obowiązków?
309
– Czy masz odwagę poprosić mamę albo tatę o przebaczenie?
– Jak często mówisz „przepraszam” swoim rodzicom?
– O co poprosisz Boga dla swoich rodziców?
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują „Katalog praw i obowiązków” z arkuszy oraz wklejają do
zeszytu uzupełnioną kartę pracy „Rodzice wymagają…”.
5. Praca domowa
1. Napisz, za co jesteś wdzięczny/wdzięczna swoim rodzicom.
2. Postaraj się sprawić rodzicom radość dobrym czynem lub słowem.
3. W wieczornej modlitwie poproś Boga o pomoc w dobrym wypełnianiu
swoich obowiązków względem rodziców.
6. Modlitwa
K. poleca, aby uczniowie pomyśleli, gdzie w tym momencie są ich rodzice, i ofia-
rowali swoją modlitwę w intencji tego, co teraz robią.
Panie Jezu, pomóż mi kochać moich rodziców i okazywać im moją wdzięcz-
ność za to, co dla mnie robią. Podaruj im zdrowie i długie życie. Pobłogosław
ich trud i chroń ich od wszelkiego zła. Amen.
Literatura
Modlitwa dzieci za rodziców, <http://adonai.pl/rodzina/?id=27&skad=20>,
dostęp: 8.01.2021.
S. Montgomery, Sandra Bullock’s 2010 Oscar Acceptance Speech, <http://
altfg.com./blog/awards/sandra-bullock-oscar-acceptance-speech-949/>,
dostęp: 8.01.2021.
Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, wyd. 2 popr., Czę-
stochowa 2011, p. 371, 372.
310
41. Szkoła bezinteresownej Miłości
Cele katechetyczne
– Ukazanie wzorców relacji miłości w rodzinie.
– Kształtowanie postawy otwartości na przyjęcie miłości w rodzinie i dzie-
lenie się nią.
Treści
Pojęcie miłości i sposoby jej przeżywania (C.10).
Rodzina szkołą miłości.
Tekst biblijny: Kol 3,12-16.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia, czym jest miłość (C.10.2),
– wymienia, kiedy w rodzinie można nauczyć się relacji miłości,
– wymienia sposoby przeżywania miłości (C.10.3) w rodzinie.
– definiuje, na czym polega odpowiedzialność w relacjach miłości,
– opisuje sytuacje, w których miłość przejawia się w służbie, oddaniu i po-
święceniu,
– wyjaśnia, które sytuacje w miłości wymagają przebaczenia,
– opisuje konkretne sytuacje, które nauczyły go postawy miłości.
Postawy
Uczeń:
– przyjmuje postawę otwartości na uczenie się miłości w rodzinie,
– wyraża postawę szacunku dla rodziny jako szkoły miłości.
Metody, formy i techniki: praca ze zdjęciami, rozmowa kierowana, świadectwo,

burza mózgów, zakreślanie tekstu, czytanie i analiza tekstu biblijnego,
śpiew, niedokończone zdania, dopisywanie zakończenia historii, układanie
(rozwiązywanie) krzyżówki, praca w parach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia (slajdy) przedstawiające relacje w rodzinie, zdję-
cia ukazujące relację braci (Internet), opis sytuacji na kartkach do pracy
w parach, krzyżówka dla każdego ucznia.

1. Modlitwa – do Ducha Świętego
2. Relacje miłości w rodzinie – praca ze zdjęciami
K. prezentuje zdjęcia (slajdy) przedstawiające relacje między członkami rodziny
(teczka pomocy). Następnie poleca uczniom:
311
Przyjrzyjcie się zdjęciom i zwróćcie uwagę na relacje zachodzące pomiędzy
przedstawionymi osobami.
– Kim są dla siebie nawzajem poszczególne osoby?

– Jakie uczucia wyrażają ich postawy, gesty i wyraz twarzy?
Ilustracje przedstawiają rodziny i łączące je więzi. Są to relacje miłości,
życzliwości i zrozumienia. Gdy członkowie rodziny okazują je sobie nawzajem,
są ze sobą szczęśliwi.
– Jakie relacje występują w rodzinie?
K. poleca zapisać w kolumnie po lewej stronie tablicy:
mąż – żona
rodzice – dzieci
ojciec – dziecko
matka – dziecko
rodzeństwo – rodzeństwo…
Dobrze jest, jeśli każdy pragnie, by wszyscy w tych relacjach byli szczęśliwi.
3. Miłość w rodzinie – świadectwo, rozmowa kierowana
Przyjmowania i dawania miłości uczymy się w rodzinie. Posłuchajcie historii
z życia 8-letniego Noaha i jego brata Lucasa. Bracia wzięli udział w minitriatlo-
nie. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że Lucas cierpi na rzadką
chorobę mózgu, która spowodowała, że nie mówi i nie porusza się samodzielne.
Chłopcy razem przepłynęli 200 m, przejechali około 5 km na rowerze i prze-
biegli półtora kilometra.
K. czyta lub opowiada:
„Gdy Noah usłyszał o organizowanym w jego okolicy minitriatlonie, od razu
zdecydował, że weźmie w nim udział wraz ze swoim 6-letnim, niepełnosprawnym
bratem Lucasem. Chłopcy przygotowywali się do startu przez trzy miesiące.
Podczas pływania Noah ciągnął za sobą ponton z młodszym bratem, na czas
312
jazdy rowerem Lucas był umieszczony w specjalnej przyczepie, a w trakcie biegu
Noah pchał przed sobą wózek.
– To było dla nas stresujące, ale zarazem ekscytujące i dające szczęście.
Jesteśmy bardzo dumni – powiedziała Alissa Aldrich, mama chłopców. – Noah
i Lucas są sobie bardzo bliscy. Kiedy Lucas widzi starszego brata, od razu zaczyna
się uśmiechać. Uwielbiają oglądać razem bajki, bawić się i chodzić na spacery.
Rodzina, pomimo schorzenia syna, pozostaje aktywna – odwiedzili razem
Disney World i byli na wyprawie narciarskiej, na której Lucas zjeżdżał na spe-
cjalnie przygotowanych nartach.
Alissa Aldrich podkreśla, że Lucas zdaje sobie sprawę, że udział w triatlonie
to było coś ważnego.
– Kiedy wyciągaliśmy go z wody, widziałam na jego twarzy uśmiech, naj-
szerszy, jaki do tej pory miałam okazję zobaczyć. On wie, że był częścią czegoś
wyjątkowego – powiedziała mama chłopców i dodała: – Start w zawodach miał
być dla nich przede wszystkim zabawą i dowodem na to, że można żyć bez
ograniczeń”.
(Bohater, który podbija serca…, www.tvp.info)
K. może pokazać uczniom zdjęcia ze strony <http://www.tvp.info/16248454/boha-

ter-ktory-podbija-serca-8latek-ukonczyl-triathlon-z-niepelnosprawnym-bratem>,
dostęp: 10.01.2021.
– W jaki sposób bracia pokonali minitriatlon?
– Jakie więzi łączyły braci?
– Dlaczego Noah chciał uczestniczyć w minitriatlonie z młodszym chorym
bratem?
– Jak Lucas przyjmował pomoc brata?
– Od kogo mogli nauczyć się takiej miłości?
– Dlaczego człowiek najlepiej uczy się miłości w rodzinie?
K. podsumowuje:
Rodzina jest najlepszą szkołą, w której możemy uczyć się miłości. W rodzi-
nie doświadczamy jej na każdym kroku, choć często tego nie dostrzegamy. Od
naszych bliskich uczymy się, jak kochać, a także jak być kochanym.
K. prosi o zapisanie tematu do zeszytu: Szkoła bezinteresownej miłości.

1. Miłość dobrowolnym poświęceniem serca – burza mózgów, zakreślanie tekstu
K. obok pierwszej kolumny zapisuje na tablicy wyraz MIŁOŚĆ i pyta:
– Co kojarzy się wam ze słowem „miłość”?
Chętny uczeń dopisuje odpowiedzi, np.:
MIŁOŚĆ
ü czułość, ü zaufanie, ü pocałunek…
313
Uzupełnimy nasz zapis definicją miłości, którą podaje „Katechizm Kościoła
katolickiego dla młodych. Youcat polski”.
Uczniowie szukają w podręczniku tekstu Youcat, p. 402 (mogą również otrzymać
go na kartkach, na których podkreślają określenia miłości – teczka pomocy).
Chętny uczeń czyta głośno:
„Miłość jest dobrowolnym poświęceniem serca. Być pełnym miłości oznacza
znaleźć w czymś tak wielkie upodobanie, że człowiek wychodzi z tego, w czym
tkwił dotychczas, i poświęca się temu, co nowe. Muzyk może się poświęcić
dziełu. Wychowawczyni z przedszkola może z całego serca troszczyć się o po-
wierzone jej dzieci. W każdej przyjaźni jest miłość. Najpiękniejszą formą miłości
na ziemi jest jednak miłość między mężczyzną a kobietą, w której dwoje ludzi
obdarowuje się sobą nawzajem. Ludzka miłość jest odzwierciedleniem Bożej
miłości, w której każda miłość osiąga swą pełnię. (…) W Bogu ma miejsce
ciągła wymiana i nieustanne poświęcenie. (…) Im więcej człowiek kocha, tym
bardziej upodabnia się do Boga”.
– Czym jest miłość?
– Jakie przykłady poświęcenia są opisane w tekście?
– Która z form miłości na ziemi jest najpiękniejsza?
– Co odzwierciedla ludzka miłość?
– Do kogo upodabnia się człowiek, który kocha?
K. na tablicy dopisuje lub podkreśla (jeśli wcześniej zostały podane) określenia:
ü odpowiedzialność, ü poświęcenie, ü oddanie, ü troska…
2. Jak okazywać sobie wzajemną miłość? – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. czyta z Pisma Świętego fragment Listu św. Pawła do Kolosan 3,12-16, a ucznio-
wie śledzą tekst w podręcznikach. K. wyjaśnia:
Słowo „przywdziejcie”, które za chwilę usłyszycie, moglibyśmy zastąpić
sformułowaniem „ubierzcie się w” lub „załóżcie na siebie” jak ubranie.
„Jako więc wybrańcy Boży – święci i umiłowani – obleczcie się w serdeczne
współczucie, w dobroć, pokorę, cichość, cierpliwość, znosząc jedni drugich
i wybaczając sobie nawzajem, jeśliby ktoś miał coś do zarzucenia drugiemu:
jak Pan wybaczył wam, tak i wy. Na to zaś wszystko przywdziejcie miłość, która
jest spoiwem doskonałości. A w sercach waszych niech panuje pokój Chrystu-
sowy, do którego też zostaliście wezwani w jednym Ciele. I bądźcie wdzięczni.
Słowo Chrystusa niech w was mieszka w całym swym bogactwie”. (Kol 3,12-16)
– W co powinniśmy się oblec, czyli ubrać, według św. Pawła?
– Jakie postawy powinniśmy okazywać wobec naszych bliskich?
– Co może oznaczać wyrażenie „słowo Chrystusa niech przebywa w was”?
W relacjach rodzinnych możemy okazywać sobie wzajemnie dobroć, pokorę,
cierpliwość, przebaczenie. Wszystkie te postawy są wyrazem miłości. Do tego
zachęca nas św. Paweł. Przypomina, że jest to możliwe, gdy mieszka w nas
słowo Chrystusa.
Łatwo jest kochać bliskich w szczęśliwej rodzinie, gdzie rodzice są dobrzy,
a rodzeństwo pomaga sobie wzajemnie. Są jednak sytuacje, kiedy miłość
314
w rodzinach jest zagrożona. Przyczyną może być bieda, brak zainteresowania
ze strony rodziców, cierpienie i poczucie krzywdy spowodowane przez
innych. Właśnie wtedy, kiedy trudno jest kochać, nasza miłość jest najbardziej
potrzebna.
Przypomnijcie sobie braci z początku katechezy. Starszy brat musiał podjąć
wiele wyrzeczeń i wysiłku, by zająć się młodszym. W wieku 8 lat okazał, że
miłość to odpowiedzialność, służba i oddanie, to troska o drugiego człowieka.
Świadomie podjął decyzję trwania przy bracie i ją realizował.
K. dopisuje na tablicy kolejne określenia miłości:
ü odpowiedzialność, ü służba, ü oddanie, ü dobroć…
oraz zdanie:
Miłość to akt woli bezinteresownego czynienia dobra.
3. Warto kochać – śpiew
K. uczy pieśni (podręcznik):
Nie bójcie się żyć dla Miłości, Em Am D
dla tej Miłości warto żyć. Em D Em

1. Obdarzam miłością bliskich – dopisywanie zakończenia historii,
niedokończone zdania, praca w parach
Uczniowie dobierają się w pary, którym K. rozdaje opis sytuacji (teczka pomocy).
Uczniowie mają dokończyć historię. K. robi wprowadzenie:
„Dzieci w rodzinie «uczą się kochać, ponieważ są bezinteresownie kochane;
uczą się szanować każdą inną osobę, bo same są szanowane, uczą się poznawać
oblicze Boga, bo pierwsze Jego objawienie otrzymują od troskliwych matki
i ojca»”.
(List kard. J. Ratzingera i abp. A. Amato do biskupów…)
Otrzymacie opisy różnych sytuacji, które mogą mieć miejsce w rodzinie.

Ułóżcie do nich takie zakończenie, by w tych rodzinach mogła być budowana
prawdziwa miłość.
1. 8-letni Tomek prawie nie widuje swego taty, który ciągle pracuje, starając
się zapewnić jak najlepszy byt rodzinie. Prosi tatę, aby wspólnie spędzili trochę
czasu. Ojciec ma już plany na najbliższy miesiąc…
2. Po 15 latach szczęśliwego związku małżeńskiego mąż popadł w alkoholizm,
bo nie dawał sobie rady z utrzymaniem finansowym rodziny. Nie można było na
niego liczyć w żadnej sytuacji, a ponadto awanturował się coraz częściej. Żona
i dzieci mieli dosyć takiego życia…
3. 85-letnia babcia w pewnej rodzinie wymaga opieki. Nie wstaje z łóżka, nie
poznaje swoich najbliższych, trudno się z nią porozumieć. Syn z synową mają
troje dzieci, które mogłyby pomóc w opiece nad schorowaną babcią. Każdy
członek rodziny ma dużo własnych spraw…
315
4. 16-letnia Kasia potrzebowała 200 zł na nową sukienkę. Rodzice stwierdzili,
że jest to zbędny wydatek. Dziewczyna wyjęła z portfeli ojca i matki po 100 zł.
Rodzice zauważyli brak pieniędzy…
5. 43-letnia kobieta, matka czwórki dzieci, zachodzi w nieplanowaną ciążę.
Sytuacja materialna rodziny jest trudna…
6. Magda nie mogła się doczekać szkolnej dyskoteki. Od tygodnia planowała,
w co się ubierze, z kim będzie się bawić. Wychodząc na dyskotekę, zobaczyła,
że jej młodsza o dwa lata siostra płacze…
Po wykonaniu pracy chętni uczniowie odczytują swoje zakończenia historii. K.
pisze na tablicy:
Uczymy się miłości w rodzinie, gdy…
Uczniowie z kolejnych par dopisują dokończenie.
ü poświęcamy się dla innych,
ü przyjmujemy nowe życie,
ü rozmawiamy ze sobą,
ü opiekujemy się chorymi, słabymi i starszymi,
ü mówimy prawdę,
ü modlimy się wspólnie,
ü w naszej rodzinie jest obecny Jezus,
ü przebaczamy innym…
K. podsumowuje:
W naszych rodzinach mają miejsce różne sytuacje. Tylko odpowiedzialna,
zdolna do poświęceń miłość w małżeństwie i rodzinie sprawia, że z dnia na dzień
kochamy coraz bardziej i coraz mądrzej. Obowiązek kształtowania takiej miłości
należy do każdego członka rodziny, także do dzieci. Takiej miłości powinniśmy
się uczyć od Chrystusa.
Uczniowie mogą również napisać modlitwę za rodziny znajdujące się w takich
sytuacjach, o jakich pisali.
2. Cechy miłości w mojej rodzinie – układanie lub rozwiązywanie krzyżówki
Uczniowie w parach układają krzyżówkę do hasła „miłość”, wykorzystując cechy
miłości wypisane na tablicy. K. może również rozdać krzyżówki uczniom i polecić
samodzielne ich rozwiązanie (teczka pomocy).
1 M O D L I T W A
2 P R Z E B A C Z E N I E
3 S Ł U Ż B A
4 O D D A N I E
5 P O Ś W I Ę C E N I E
6 O D P O W I E D Z I A L N O Ś Ć
316
1. Czas na rozmowę z Bogiem.
2. Darowanie drugiemu przewinień.
3. Pomoc drugiemu, pełna uniżenia i pokory.
4. Całkowite poświęcenie się komuś.
5. Wyrzeczenie się czegoś z miłości do drugiej osoby.
6. Konsekwentne wypełnianie obowiązku dbania o kogoś.
K. sprawdza z uczniami poprawność rozwiązania krzyżówki i podsumowuje:
Przebaczenie, służba, oddanie, poświęcenie, bezinteresowność i odpowie-
dzialność to cechy prawdziwej miłości. Miejscem, gdzie możemy jej doświadczać
i uczyć się, jest rodzina. Za tę miłość jesteśmy odpowiedzialni.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy relacje w rodzinie, określenia miłości, zapis „W ro-
dzinie uczymy się miłości, gdy…” oraz krzyżówkę, którą układali lub rozwiązywali.
4. Praca domowa
1. Ułóż rebus do hasła „Prawdziwa miłość jest bezinteresowna”.
2. Opisz sytuację z życia swojej rodziny, która pozwoliła ci lepiej zrozumieć,
czym jest miłość.
3. Napisz modlitwę w intencji swojej rodziny, aby panowała w niej miłość,
i odmawiaj ją codziennie przez najbliższy tydzień.
5. Modlitwa
K. robi wprowadzenie, prosi, by wszyscy pomyśleli w ciszy o swoich najbliższych, za
których za chwilę się pomodlą, i czyta modlitwę (uczniowie na koniec odpowiadają
dwa razy „módl się za nami”):
Każdy z nas żyje w rodzinie. Pragniemy, aby panowała w nich zgoda, miłość
i pokój. Pomódlmy się wspólnie w intencji naszych rodzin:
Boże w Trójcy Świętej Jedyny, źródło życia i miłości wszystkich ludzi! Dzię-
kujemy za to, że stworzyłeś nas, abyśmy byli dla siebie wzajemnie pomocą.
Spraw, aby każda rodzina stała się sanktuarium życia i miłości. Wspieraj rodziny
zagrożone oraz dotknięte rozmaitymi kryzysami. Spraw, by dzieci znalazły w ro-
dzinach silne wsparcie dla wzrostu w prawdzie i miłości. Prosimy, by stanowiący
prawa i sprawujący władzę służyli rodzinie. Święta Maryjo, Królowo rodzin,
módl się za nami! Święty Józefie, Głowo Świętej Rodziny, módl się za nami!
(oprac. na podst. Modlitwa za rodziny, niedziela.pl)
Literatura
Bohater, który podbija serca. 8-latek ukończył triathlon z niepełnosprawnym bra-
tem, <http://www.tvp.info/16248454/bohater-ktory-podbija-serca-8latek-
ukonczyl-triathlon-z-niepelnosprawnym-bratem>, dostęp: 10.01.2021.
List kard. J. Ratzingera i abp. A. Amato do biskupów Kościoła katolickiego
o współdziałaniu mężczyzny i kobiety w Kościele i świecie, 31.05.2004 r.,
317
cyt. za: Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Czę-
stochowa 2011, s. 58.
Modlitwa za rodziny, <http://www.niedziela.pl/arykuly/115919/nd/Modlitwa-za-
-rodziny>, dostęp: 10.01.2021.
Youcat polski. Katechizm Kościoła katolickiego dla młodych, Częstochowa 2011,
p. 402.
Warto wykorzystać
Zdjęcia ze strony <http://www.tvp.info/16248454/bohater-ktory-podbija-
serca-8latek-ukonczyl-triathlon-z-niepelnosprawnym-bratem>, dostęp:
10.01.2021.
318
42. Życie – niepowtarzalną wartością
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości ludzkiego życia i konieczności jego obrony w każdym
jego etapie.
– Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za dar każdego ludzkiego życia,
budzenie poczucia jego świętości.
Treści
Sens i wartość ludzkiego życia. (A.1).
Wartość ludzkiego życia i zdrowia oraz ich zagrożenia (C.5).
Teksty biblijne o wartości życia.
Wymagania
Uczeń:
– wskazuje teksty biblijne mówiące o wartości i świętości ludzkiego życia,
– uzasadnia, że miłość jest gwarantem poszanowania ludzkiego życia, a brak
tego poszanowania jest konsekwencją odrzucenia i zagubienia miłości
(Bożej i ludzkiej).
– wyjaśnia, na czym polegają zagrożenia dla życia (C.6.1) w poszczególnych
jego etapach (od poczęcia do naturalnej śmierci) i wymiarach (fizycznym,
psychicznym i duchowym),
– wymienia dobre nawyki w zakresie ochrony życia i zdrowia (C.5.7),
– uzasadnia niepowtarzalną wartość życia ludzkiego i jego świętość (C.5.2),
– podaje argumenty za prawdą, że tylko Bóg może decydować o życiu
i śmierci człowieka (C.5.3).
Postawy
Uczeń:
– wyraża troskę o ludzkie życie i zdrowie na każdym jego etapie i w każdym
wymiarze (fizycznym, psychicznym i duchowym),
– jest przekonany o wartości życia każdego człowieka (C.6.a),
– szanuje życie własne i innych (C.5.c).
Metody, formy i techniki: prezentacja teledysku, burza mózgów, rozmowa kiero-

wana, prezentacja multimedialna, praca z tekstem biblijnym, dokończenie
zdań na podstawie tekstu, szczepionka, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, Ps 139 na kartkach (slajd), teledysk
zespołu Luxtorpeda do utworu „Hymn”, zdjęcia (slajdy) osób na różnych
etapach życia, sigla lub teksty biblijne na kartkach, fragmenty KKK z py-
taniami na kartkach, karty pracy „Życie człowieka…”, slajdy „Zagrożenia
życia” oraz „Ochrona życia człowieka”, zdjęcia (slajdy) paraolimpijczyków.
319
1. Modlitwa
K. wybiera 4 osoby do głośnego przeczytania fragmentów Psalmu 139 (tekst na
kartkach lub slajd – teczka pomocy), po każdej zwrotce wszyscy mówią „Chwała
Tobie, Panie”. K. rozpoczyna modlitwę słowami:
Panie Boże, prosimy Cię, aby każde życie ludzkie było zawsze szanowane,
od momentu poczęcia do naturalnej śmierci.
Panie, przenikasz i znasz mnie,
Ty wiesz, kiedy siadam i wstaję.
Z daleka przenikasz moje zamysły,
widzisz moje działanie i mój spoczynek
i wszystkie moje drogi są Ci znane.
– Chwała Tobie, Panie.
Choć jeszcze nie ma słowa na języku:

Ty, Panie, już znasz je w całości.
Ty ogarniasz mnie zewsząd
i kładziesz na mnie swą rękę.
I dobrze znasz moją duszę,

nie tajna Ci moja istota,
kiedy w ukryciu powstawałem,
utkany w głębi ziemi. (Ps 139,1b-5.14b-15)
Wszyscy wspólnie odmawiają „Ojcze nasz”.
2. Wdzięczność Bogu za dar życia – prezentacja teledysku, burza mózgów
K. zachęca uczniów do uważnego obejrzenia teledysku zespołu Luxtorpeda do
utworu „Hymn” (4:19), np. ze strony <https://www.youtube.com/watch?v=j-
bjbfUlX2Vc> (dostęp: 11.01.2021). Następnie prosi uczniów o ocenę postawy
niepełnosprawnych zawodników. W razie potrzeby zadaje pytania:
– Jak niepełnosprawni muszą się przygotować do takiego meczu?
– Jakie powinni mieć cechy charakteru, by mogli zagrać w czasie zawodów?
– Co może oznaczać okrzyk zawodników „Wiara, siła, męstwo to nasze
zwycięstwo!”?
K. zapowiada pracę metodą burzy mózgów. Uczniowie wypisują na tablicy, co może
być przyczyną, że tak rzadko dziękują Bogu za dar życia lub wcale tego nie robią.
– Dlaczego ludzie rzadko dziękują Bogu za dar życia?
ü brak czasu,
ü lenistwo duchowe,
ü brak akceptacji siebie (wygląd, płeć, zdolności, możliwości),
ü przeżywanie trudności,
ü poczucie braku miłości najbliższych,
ü poczucie bycia niechcianym dzieckiem,
320
– Kiedy ludzie dostrzegają wartość życia?
ü nieuleczalna choroba,
ü niepełnosprawność własna lub kogoś bliskiego,
ü śmierć bliskiej osoby,
ü zagrożenie życia…
K. podsumowuje:
Każdy człowiek dar życia otrzymał od Boga. Bóg powołał nas do istnienia
z miłości. Szanując życie i wyrażając Bogu wdzięczność za nie, odpowiadamy
na Jego miłość.
K. prosi o zapisanie do zeszytu tematu: „Życie – niepowtarzalną wartością” oraz
propozycji z burzy mózgów.
1. Życie na różnych etapach – rozmowa kierowana ubogacona prezentacją

K. pokazuje klasie zdjęcia (slajdy) osób w różnym wieku (teczka pomocy), następ-
nie chętny uczeń układa je kolejno od najwcześniejszych etapów życia człowieka
i umieszcza je na tablicy.
K. pyta:
– Jakie jeszcze inne etapy życia człowieka możecie wymienić?
– Które ze zdjęć wyróżnia się spośród pozostałych?
– Które z tych osób są uzależnione od decyzji innych?
– Jakiej pomocy potrzebują?
K. podsumowuje:
Życie ludzkie rozpoczyna się w chwili poczęcia i powinno trwać do naturalnej
śmierci. Życie jest darem Boga i jego wartość nie zależy od tego, na jakim
etapie się znajduje, lecz wynika z faktu, że jego dawcą jest Bóg. Człowiek
potrzebuje wsparcia innych w każdej chwili życia. Są jednak okresy, kiedy jest
całkowicie bezbronny i zdany na decyzje bliskich, tak jak dzieci nienarodzone.
Zdarza się, że niektóre osoby są uzależnione od pomocy innych całe życie. To
321
chorzy i niepełnosprawni. Ich życie ma taką samą wartość jak ludzi zdrowych
i pełnosprawnych.
2. Dar życia według Biblii – praca z tekstem biblijnym, praca w grupach
K. dzieli klasę na 8 grup, w których rozdaje Pismo Święte i karteczki z siglami
biblijnymi lub kartki z przygotowanymi tekstami (teczka pomocy) albo uczniowie
czytają je z podręcznika w wersji skróconej. Po przeczytaniu tekstów uczniowie mają
powiedzieć, co na temat ludzkiego życia mówi przeczytany fragment, i ujmują to
w jednym zdaniu. Początek wypowiedzi może być następujący:
Autor biblijny przypomina nam o tym, że…
Po ok. 3 minutach uczniowie czytają ułożone zdania na forum klasy, a potem
zapisują je na tablicy i w zeszytach.
1. „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stwo-
rzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1, 27).
2. „Kładę przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo.
Wybierajcie więc życie, abyście żyli wy i wasze potomstwo” (Pwt
30,19).
3. „Czym jest człowiek, że o nim pamiętasz,
i czym syn człowieczy, że się nim zajmujesz?
Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich,
chwałą i czcią go uwieńczyłeś.
Obdarzyłeś go władzą nad dziełami rąk Twoich;
złożyłeś wszystko pod jego stopy” (Ps 8,5-7).
4. „Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię,
nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię,
prorokiem dla narodów ustanowiłem cię” (Jr 1,5).
5. „Nie tajna Ci moja istota,
kiedy w ukryciu powstawałem,
utkany w głębi ziemi” (Ps 139,15).
6. „Ukochałem cię odwieczną miłością,
dlatego też podtrzymywałem dla ciebie łaskawość” (Jr 31,3).
7. „W Jego ręku tchnienie wszystkiego, co żyje, i duch każdego ciała ludz-
kiego” (Hi 12,10).
8. „Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!; a kto by się dopu-
ścił zabójstwa, podlega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się
gniewa na swego brata, podlega sądowi” (Mt 5,21-22).
K. podsumowuje:
Życie ludzkie jest święte, ponieważ jest stworzone przez Boga. On chciał,
by zaistniał każdy z nas. Zna nas, wie, jak powstaliśmy i jak rozwijaliśmy się
w łonie naszych mam. Nawet gdy one nie wiedziały jeszcze o naszym istnieniu,
Bóg wiedział wszystko. On nie tylko dał nam życie, ale nieustannie się o nas
troszczy. Autorzy biblijni przypominają nam, że powinniśmy być wdzięczni
Bogu i szanować każde życie.
322
3. Wartość ludzkiego życia – dokończenie zdań na podstawie tekstu,
praca w parach
Nauczanie Kościoła katolickiego na temat wartości ludzkiego życia przy-
pomina, że należy je chronić w trzech wymiarach: fizycznym, psychicznym
i duchowym.
K. rozdaje parom kartki z fragmentami KKK i pytaniami oraz karty pracy „Życie
człowieka…” (teczka pomocy). Uczniowie czytają teksty w ciszy, a następnie koń-
czą zdania na karcie pracy. Po ok. 4 minutach czytają swoje uzupełnienia, chętny
uczeń zapisuje je na tablicy, a pozostali w zeszytach.
„Życie ludzkie jest święte, ponieważ od samego początku domaga się «stwór-
czego działania Boga» i pozostaje na zawsze w specjalnym odniesieniu do
Stwórcy, jedynego swego celu. Sam Bóg jest Panem życia, od jego początku aż
do końca. Nikt, w żadnej sytuacji, nie może rościć sobie prawa do bezpośred-
niego zadawania śmierci niewinnej istocie ludzkiej” (KKK 2258).
– Dlaczego życie człowieka jest święte?
– Dlaczego nikt nie ma prawa zadawać śmierci niewinnej istocie ludzkiej?
„Życie ludzkie od chwili poczęcia powinno być szanowane i chronione

w sposób absolutny. Już od pierwszej chwili swego istnienia istocie ludzkiej
powinny być przyznane prawa osoby, wśród nich nienaruszalne prawo każdej
niewinnej istoty do życia” (KKK 2270).
– Co to znaczy, że życie ludzkie ma być chronione w sposób absolutny?
– Jakie prawa powinien mieć człowiek od chwili poczęcia?
„Każdy jest odpowiedzialny za swoje życie przed Bogiem, który mu je

dał. Bóg pozostaje najwyższym Panem życia. Jesteśmy obowiązani przyjąć je
z wdzięcznością i chronić je ze względu na Jego cześć i dla zbawienia naszych
dusz. Jesteśmy zarządcami, a nie właścicielami życia, które Bóg nam powierzył.
Nie rozporządzamy nim” (KKK 2280).
– Co to znaczy, że nie jesteśmy właścicielami życia?
– W jakim celu Bóg powierzył nam życie?
„Osoby, których sprawność życiowa jest ograniczona lub osłabiona, wymagają

szczególnej uwagi. Chorzy lub upośledzeni powinni być wspierani, by mogli
prowadzić, w takiej mierze, w jakiej to możliwe, normalne życie” (KKK 2276).
– Dlaczego osoby niepełnosprawne intelektualnie powinny być otoczone
szczególną uwagą?
– Jakie obowiązki mają osoby sprawne wobec tych osób?
323
Przykładowy zapis:
Życie człowieka… …
jest święte… ponieważ jego dawcą jest Bóg
ma być szanowane… od pierwszej chwili swego istnienia
ma być chronione… w sposób absolutny
„podlega prawu do ochrony…” od poczęcia do naturalnej śmierci
domaga się odpowiedzialności… przed Bogiem
domaga się wdzięczności… Bogu
nie jest własnością… człowieka
chorego domaga się… szczególnego szacunku
K. podsumowuje:
Kościół w swoim nauczaniu przypomina, że życie ludzkie trzeba szanować
na każdym jego etapie, od poczęcia do naturalnej śmierci. Nie chodzi tylko
o ludzkie ciało, lecz o całego człowieka z jego psychiką i życiem duchowym.
Z obowiązku poszanowania życia człowieka wynika również konieczność
obrony praw osób, które są bezbronne. Dotyczy to szczególnie dzieci przed
ich narodzeniem, osób nieuleczalnie chorych i starszych oraz upośledzonych
intelektualnie. Poszanowanie ich praw i godności życia leży w naszych rękach
– ludzi zdrowych fizycznie i intelektualnie.

1. Ochrona życia człowieka – rozmowa kierowana, szczepionka, praca w parach
K. pyta:
– Jakie zagrożenia życia spotykamy w świecie współczesnym?
K. rysuje na tablicy tabelę (slajd – teczka pomocy)i uzupełnia ją wspólnie z ucznia-
mi, np.:
Zagrożenia dla życia człowieka
fizyczne psychiczne duchowe
ü zabójstwo ü poniżanie ü brak współczucia
ü aborcja ü przemoc psychiczna ü zgorszenie
ü eutanazja ü nienawiść ü wypaczenia wiary
ü samobójstwo ü niesprawiedliwość ü niewrażliwość sumienia
ü choroby ü manipulacja ü sekty
ü przemoc fizyczna ü wypaczenia wartości ü brak pogłębiania wiary
ü wojna ü gniew
ü głód ü odwet
324
K. podsumowuje:
U podstaw szacunku wobec życia jest miłość, wyrażona w przykazaniu
miłości. Dlatego jako chrześcijanie jesteśmy zobowiązani do ochrony życia
i przeciwdziałania grożącym mu niebezpieczeństwom. W parach poszukajcie
szczepionki do wypisanych zagrożeń.
K. może podzielić klasę na trzy części i uczniowie w parach szukają szczepionek do
wskazanych zagrożeń oraz wypisują je na tablicy (slajd – teczka pomocy) i w ze-
szytach. Przykładowe odpowiedzi:
Ochrona życia człowieka to…
ü troska o zdrowie fizyczne i psychiczne ü opieka i wspieranie chorych
ü higiena ü troska o dobre relacje w rodzinie
ü odpoczynek ü opieka nad ludźmi starszymi w rodzi-
ü właściwe odżywianie nie czy otoczeniu
ü wolność od uzależnień ü troska o umierających w rodzinie
ü modlitwa i pogłębianie życia wiary i wśród znajomych
ü wspieranie samotnych kobiet w ciąży ü pomoc finansowa…
K. podsumowuje:
Każdy z nas może dbać o życie swoje i innych. Przykazanie miłości Boga
i bliźniego przypomina, że życie ludzkie jest święte i mamy obowiązek jego
ochrony.
2. Radość życia niepełnosprawnych – rozmowa kierowana ubogacona
prezentacją
Współcześnie, dzięki środkom masowego przekazu, znamy życie i osiągnięcia
wielu osób niepełnosprawnych. Również we własnym otoczeniu kontaktujemy
się z takimi osobami albo słyszymy o nich od znajomych. W Internecie możemy
oglądać paraolimpiady, gdzie w różnych dyscyplinach sportu walczą ludzie,
którzy najpierw musieli zmagać się ze swoimi ograniczeniami fizycznymi i psy-
chicznymi.
Na przykład podczas Letnich Igrzysk Paraolimpijskich w Londynie w 2012 r.
nasz kraj w 11 dyscyplinach reprezentowało 101 sportowców. Zdobyli oni 36
medali: 14 złotych, 13 srebrnych i 9 brązowych (w lekkoatletyce, pływaniu, tenisie
stołowym, kolarstwie, szermierce na wózkach oraz łucznictwie). Tym samym
Polacy zajęli w klasyfikacji medalowej dziewiąte miejsce w świecie.
K. może pokazać kilka zdjęć (slajdów) sportowców z paraolimpiady (teczka po-
mocy) i pyta:
– Kto z was zna osobę niepełnosprawną?
– Jak te osoby radzą sobie w codziennym życiu?
– Jakie znacie umiejętności i talenty tych ludzi?
– Jakie potrzeby osób niepełnosprawnych są według was najważniejsze?
– W czym osoby niepełnosprawne mogą pomóc ludziom w pełni sprawnym?
325
K. podsumowuje:
Przykład osób niepełnosprawnych pomaga docenić wartość życia i podsta-
wowe umiejętności czy zwykłe radosne chwile oraz wielkie możliwości, jakimi
dysponuje każdy człowiek.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy zdania ułożone na podstawie tekstów biblijnych i uzu-
pełnione karty pracy „Życie człowieka…” oraz „Ochrona życia człowieka to…”.
4. Praca domowa
1. Znajdź informacje na temat jednego z polskich paraolimpijczyków i na-
pisz o nim notatkę.
2. Napisz w kilku zdaniach apel do swoich rówieśników, aby szanowali życie.
3. Przez najbliższy tydzień podczas modlitwy wieczornej dziękuj Bogu za
dar życia własnego i twoich bliskich.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna:
Panie Boże, dziękujemy Ci za dar życia każdego z nas.
Wspólnie: Chwała Ojcu i Synowi…
Literatura
Polska na Letnich Igrzyskach Paraolimpijskich 2012, <https://pl.wikipedia.org/
wiki/Polska_na_Letnich_Igrzyskach_Paraolimpijskich_2012>, dostęp:
11.01.2021.
Warto wykorzystać
Luxtorpeda, Hymn, <https://www.youtube.com/watch?v=jbjbfUlX2Vc>,
dostęp: 11.01.2021.
326
43. Godne życie od chwili poczęcia.
adopcja i aborcja
Cele katechetyczne
– Ukazanie, czym jest aborcja oraz adopcja duchowa.
– Motywowanie do postawy troski o dzieci nienarodzone.
Treści
Troska o ludzkie życie (C.5).
Nauczanie Kościoła o aborcji (C.6).
Wymagania
Uczeń:
– podaje argumenty za urodzeniem dziecka, biorąc pod uwagę matkę i ojca,
– uzasadnia, na czym polega odpowiedzialność za przekazywanie życia
(C.5.11),
– uzasadnia potrzebę ochrony życia od poczęcia do naturalnej śmierci (C.5.4),
– uzasadnia zło aborcji (C.6.2) i wymienia jej skutki,
– wyjaśnia, dlaczego najczęstszą przyczyną aborcji jest poczucie osamotnienia
matki dziecka,
– przedstawia inicjatywy mające na celu obronę życia ludzkiego od poczęcia
do naturalnej śmierci, np. duchową adopcję dziecka poczętego (C.6.3).
Postawy
Uczeń:
– dokonuje moralnej oceny aborcji,
– wyraża postawę obrony życia od poczęcia,
– modli się w intencji dzieci nienarodzonych.
Metody, formy i techniki: burza mózgów, świadectwo (film), praca z tekstem,

rozmowa kierowana, plakat, redagowanie modlitwy, praca w parach, praca
w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, film „Przeżyłam aborcję”, teksty do
pracy w grupach (z dokumentów Kościoła), teksty do tworzenia plakatów
dla grup.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Pod Twoją obronę” w intencji poczętych dzieci.
2. Aborcja – burza mózgów
K. zapisuje na tablicy hasło ABORCJA. Uczniowie metodą burzy mózgów podają
skojarzenia z tym słowem. Przykłady wypowiedzi:
327
Aborcja to zabieg, przerwanie ciąży, zabójstwo itd.
K. uzupełnia:
Aborcja pochodzi od łacińskiego słowa abortio (abortus) – „poronienie”.
Jest to zabieg mający na celu przerwanie ludzkiego życia w okresie płodowym.
(oprac. na podst.: J. Kowalski, Aborcja)
3. Życie, choć niechciane, ma prawo do życia – świadectwo (film)

K. opowiada historię Gianny Jessen:
Gianna Jessen opowiada o swoim życiu. Jej matka miała 17 lat, gdy w poło-
wie ósmego miesiąca ciąży postanowiła dokonać aborcji. Zabieg ten wykona-
no, wstrzykując roztwór soli do macicy. W takiej sytuacji dziecko najczęściej
doznaje poparzeń, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, a następnie
umiera w ciągu 24 godzin. Gianna jednak po 18 godzinach urodziła się żywa.
Lekarz, który dokonywał aborcji, w akcie urodzenia dziecka dopisał: „urodzo-
na w trakcie aborcji z użyciem roztworu soli”. Kiedy Gianna była już dorosłą
kobietą, poznała swoją matkę i… wybaczyła jej.
Gianna Jessen spotyka się dziś z wieloma ludźmi, by mówić im, że ma prawo
do życia, że chce żyć, choć próba aborcji uszkodziła jej organizm. Stawia pyta-
nie: Jeżeli kobieta może dokonać aborcji w imię tzw. praw kobiet, to gdzie jest
moje prawo? Zabijano mnie w imię praw przysługujących kobietom. Dlaczego
silniejszy może dominować nad słabszym i decydować o jego życiu?
Przemawia również do polityków, mówiąc, że nienarodzone dzieci mają
prawo do życia, a prawodawstwo wszystkich krajów powinno im to gwarantować.
Gianna, choć niechciana przez swoich rodziców, ma prawo do życia. Ona
chce żyć i walczy o to prawo dla nienarodzonych dzieci.
K. pyta:
– Czym jest aborcja dla Gianny Jessen?
– Kto jest odpowiedzialny za istnienie prawa do aborcji?
K. uzupełnia:
Jest to świadectwo kobiety, która przeżyła własną aborcję. Miała nie żyć, ale
– jak sama mówi – dzięki Ojcu Najwyższemu, naszemu Panu i Bogu, przeżyła.
O dokonaniu aborcji decyduje wiele osób: przede wszystkim matka i ojciec
dziecka, a następnie lekarze. W szerszym rozumieniu zgodę na aborcję wydają
rządzący państwami. Oni wszyscy są odpowiedzialni za odbieranie życia naj-
słabszym z ludzi – nienarodzonym dzieciom, które nie mają żadnych środków,
by bronić swojego życia.
Zastanowimy się dziś nad skutkami aborcji w życiu matki i ojca, lekarza
i polityków, którzy swoimi decyzjami przyzwalają na istnienie prawa do abor-
cji. Konsekwencja aborcji dla dziecka jest oczywista – to śmierć. Poszukamy
również, jakie możemy podjąć działania, by ochronić poczęte życie.
K. może włączyć fragmenty filmu „Przeżyłam aborcję” (6:40), np. ze strony <http://
www.youtube.com/watch?v=NpOFcqrqBa0 >, dostęp: 12.01.2021, uprzedzając
uczniów, że treść wypowiedzi jest momentami drastyczna.
K. poleca zapisać temat: Godne życie od chwili poczęcia. Adopcja i aborcja.
328
1. Prawo do życia wynika z faktu stworzenia – praca z tekstem, praca w grupach
K. dzieli klasę na 3 grupy (lub wielokrotność 3) i rozdaje uczniom teksty z nauczania
Kościoła z pytaniami (teczka pomocy). Jednocześnie przygotowuje ich do pracy
z tekstami, mówiąc:
Pan Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo. Obdarzył go
rozumem i wolną wolą. Pismo Święte wiele razy podkreśla jego wyjątkowość.
Zauważamy to szczególnie w opisie stworzenia, kiedy Bóg obdarza człowieka
godnością wyróżniającą go spośród innych stworzeń. Człowiek jest dla Boga
kimś bardzo ważnym.
Grupa 1
Szacunek dla rodzącego się życia ludzkiego
„Od chwili poczęcia życie każdej istoty ludzkiej powinno być uszanowane
w sposób absolutny, ponieważ jest na ziemi jedynym stworzeniem, którego Bóg
«chciał dla niego samego» (…). Życie ludzkie jest święte (…). Sam Bóg jest
Panem życia, od jego początku aż do końca. Nikt, w żadnej sytuacji, nie może
rościć sobie prawa do bezpośredniego zniszczenia niewinnej istoty ludzkiej”.
(Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja „Donum vitae”, 5)
– Kto jest Panem życia?

– Dlaczego życie ludzkie jest święte?
– Od jakiego momentu życie ludzkie podlega ochronie?
– Dlaczego nikt nie może mieć prawa do pozbawiania życia dziecka w łonie
matki?
Grupa 2
Bóg obrońcą niewinnego
„Pismo Święte (…) ukazuje człowiekowi przykazanie «Nie będziesz zabijał»
jako nakaz Boży. (…) Bóg ogłasza, że jest absolutnym Panem życia człowie-
ka, ukształtowanego na Jego obraz i podobieństwo (por. Rdz 1,26-28). Życie
ludzkie ma zatem charakter święty i nienaruszalny, w którym odzwierciedla się
nienaruszalność samego Stwórcy. Dlatego właśnie sam Bóg będzie surowym
sędzią każdego pogwałcenia przykazania «nie zabijaj», stanowiącego podstawę
wszelkiego współżycia społecznego. To On jest (…) obrońcą niewinnego (…).
Tylko Szatan (…), zwodząc człowieka, prowadzi go do grzechu i śmierci, które
ukazuje jako cel i owoc życia”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 53)
– Kto jest Panem życia?

– Kto staje w obronie ludzkiego życia?
– Dlaczego pozbawianie życia dziecka w łonie matki jest grzechem?
329
Grupa 3
Przykazanie miłości chroni ludzkie życie
„Przykazanie «nie zabijaj» ma wyraźnie treść negatywną: wskazuje na istot-
ną granicę, której nigdy nie można przekroczyć. Pośrednio jednak skłania do
przyjęcia pozytywnej postawy absolutnego szacunku dla życia, prowadząc do
jego obrony i do postępowania drogą miłości (…) «Albowiem przykazania: (…)
nie zabijaj (…) i wszystkie inne – podkreśla św. Paweł – streszczają się w tym
nakazie: «Miłuj bliźniego swego jak siebie samego» (Rz 13,9)”.
(Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 54)
– Do czego skłania przykazanie „Nie zabijaj”?

– Na czym polega postawa absolutnego szacunku dla życia?
– Dlaczego przykazanie „Nie zabijaj” wypełnia się w przykazaniu miłości
bliźniego?
Po skończonej pracy przedstawiciele grup odpowiadają na pytania na forum klasy.

K. podsumowuje:
Życie jest święte ponieważ jest Bożym darem. Prawo do życia jest najbardziej
podstawowym prawem każdego człowieka. Zawiera ono w sobie prawo do
narodzenia, prawo do istnienia i prawo do naturalnej śmierci. Jest to pierwsze
i najważniejsze prawo, które pozwala na realizowanie pozostałych praw
przysługujących człowiekowi. Podstawą poszanowania ludzkiego życia jest miłość.
2. Skutki aborcji w życiu kobiety i mężczyzny – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie są skutki aborcji w życiu matki?
– Jakie są skutki aborcji w życiu ojca?
– Co może przeżywać rodzeństwo dziecka pozbawionego życia w wyniku
aborcji?
Aborcja to nie tylko prywatna sprawa kobiety, ale i jej najbliższych. Poczu-
cie lęku i wyrzuty sumienia dotyczą zarówno matki, jak i ojca dziecka. Lista
konsekwencji może być długa: strach przed kolejnym poczęciem dziecka,
bezsenność, depresja, nałogi, uzależnienia, poczucie osamotnienia, zaniżona
ocena własnej wartości. Konsekwencje aborcji ponosi matka dziecka i jej ro-
dzina. Dodatkowo u kobiety mogą się pojawić skutki fizyczne, jak poronienia
przy kolejnych ciążach.

1. Sposoby ratowania dzieci nienarodzonych – plakat, praca w grupach
K. zadaje pytanie:
– Jak można ratować życie nienarodzonych dzieci?
Po krótkiej rozmowie uczniowie pracują w grupach. Tak jak poprzednio K. przy-
dziela każdej grupie tekst dotyczący jednego ze sposobów ratowana dzieci nienaro-
330
dzonych. Na podstawie tych tekstów uczniowie wykonują w grupach plakaty (teczka
pomocy). Plakat powinien zawierać hasło, rysunek oraz krótki tekst wyrażający
główną ideę danej inicjatywy w obronie poczętego życia. Po skończonej pracy
każda z grup prezentuje swój plakat reszcie klasy, wyjaśniając, na czym polega
opracowana przez nią inicjatywa obrony dzieci nienarodzonych.
Grupa 1
Wykonajcie plakat propagujący duchową adopcję dziecka poczętego.
Idea duchowej adopcji dziecka poczętego zagrożonego zagładą jest związa-
na z objawieniami w Fatimie. Jest odpowiedzią na wezwanie Matki Bożej do
modlitwy różańcowej, pokuty i zadośćuczynienia za grzechy, które najbardziej
ranią Jej Niepokalane Serce. Idea ta została przeniesiona do Polski w 1987 r.
Celem duchowej adopcji jest:
P modlitwa w obronie poczętego życia,
P pomoc osobom cierpiącym z powodu grzechu aborcji,
P uwrażliwienie społeczeństwa na wartość życia,
P zadośćuczynienie osobom cierpiącym z powodu aborcji,
P wsparcie adopcji prawnej po narodzeniu dziecka.
Osoba podejmująca duchową adopcję postanawia modlić się przez 9 miesięcy
w intencji dziecka poczętego, którego życie jest zagrożone, oraz w intencji jego
rodziców, szczególnie matki. Najczęściej Kościół proponuje podjęcie adopcji
duchowej 25 marca, wówczas zakończenie modlitwy wypada w wigilię Bożego
Narodzenia. Decyzję o duchowej adopcji można też podjąć w dowolnym dniu.
Formuła przyrzeczenia
Najświętsza Panno, Bogarodzico Maryjo, wszyscy Aniołowie i Święci, wie-
dziony/wiedziona pragnieniem niesienia pomocy w obronie nienarodzonych,
(ja, ........) postanawiam mocno i przyrzekam, że od dnia .............. w święto/
uroczystość ............... biorę w duchową adopcję jedno dziecko, którego imię
Bogu jest wiadome, aby przez 9 miesięcy każdego dnia modlić się o uratowanie
jego życia oraz sprawiedliwe i prawe życie po urodzeniu.
Postanawiam:
P odmówić codzienną modlitwę w intencji nienarodzonego:
Panie Jezu, za wstawiennictwem Twojej Matki Maryi, która urodziła Cię
z miłością, oraz za wstawiennictwem św. Józefa, człowieka zawierzenia, który
opiekował się Tobą po narodzeniu, proszę Cię w intencji tego nienarodzone-
go dziecka, które duchowo adoptowałem/adoptowałam, a które znajduje się
w niebezpieczeństwie zagłady. Proszę, daj rodzicom miłość i odwagę, aby swoje
dziecko pozostawili przy życiu, które Ty sam mu przeznaczyłeś. Amen.
P codziennie odmówić jedną tajemnicę różańca;
P przyjąć nadto (nieobowiązkowo) postanowienia…
Grupa 2
Wykonajcie plakat propagujący marsz w obronie życia.
331
Najbardziej znane w Polsce marsze w obronie życia to Marsz Świętości
Życia, a także Marsz dla Życia i Rodziny, organizowane co roku w różnych
miastach. Marsze te są rodzajem manifestacji, których uczestnicy stają w obro-
nie nienaruszalności życia każdego człowieka, niezależnie od tego, czy jest on
embrionem, noworodkiem czy starcem. Bronią tym samym prawa do życia jako
podstawowego prawa człowieka, które jest łamane z powodu aborcji – zarówno
legalnej, jak i nielegalnej.
Z roku na rok marsze przyciągają swoją kolorową i radosną oprawą coraz
większe rzesze ludzi, np. 15 kwietnia 2018 r. w XVI Szczecińskim Marszu dla Życia
na ulicach miasta zebrało się kilkanaście tysięcy osób. Jego hasłem było „Piękni
od poczęcia!”.
(oprac. na podst.: Od początku, czyli historia Marszu dla Życia w Szczecinie, marsz.weebly.com)
Grupa 3
Wykonajcie plakat propagujący Krucjatę Modlitwy w Obronie Poczętych
Dzieci.
Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci powstała z inicjatywy katolików
świeckich, którzy ufając potędze modlitwy, postanowili rozpowszechniać systema-
tyczną modlitwę w intencji obrony życia poczętych dzieci. Inspiracją do założenia
krucjaty modlitewnej były słowa św. Jana Pawła II: „I życzę, i modlę się o to stale,
ażeby rodzina polska dawała życie, żeby była wierna świętemu prawu życia”.
(Jan Paweł II, Homilia podczas Mszy Świętej, Nowy Targ, 8.06.1979)
Uczestnicy krucjaty modlą się o wzrost szacunku wobec życia człowieka

nienarodzonego, chorego, w podeszłym wieku oraz w intencji wprowadzenia
prawnej ochrony życia każdego człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci
do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Uczestnik krucjaty zobowiązuje się przez okres roku:
P codziennie modlić się w intencji obrony życia,
P raz w miesiącu w dzień powszedni uczestniczyć we Mszy Świętej, przyj-
mując Komunię Świętą w tej intencji.
(oprac. na podst.: Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci, krucjata.org, deon.pl)
Po prezentacji plakatów K. podsumowuje krótko ich treść, zachęcając uczniów do

zaangażowania się w ratowanie życia poczętych dzieci.
2. Odkrywana miłość – redagowanie modlitwy, praca w parach (grupach)
a) Jeżeli wystarczy czasu, uczniowie piszą w parach krótkie modlitwy w intencji
poczętego dziecka w imieniu np.:
P matki oczekującej dziecka,
P ojca,
P brata lub siostry,
P dziadka lub babci…
Modlitwy można wykorzystać na koniec katechezy. Pisanie modlitwy może być
również pracą domową.
332
b) K. dzieli uczniów na 3 grupy (lub wielokrotność 3). Następnie wybiera z klasy
3 osoby, które potrafią się dobrze wypowiadać i trafnie argumentować. Będą miały
za zadanie odpierać argumenty danej grupy na temat porzucenia decyzji o aborcji.
Grupa 1
Małżeństwo czeka na urodzenie dziecka. Kiedy rodzice dowiadują się, że
może się ono urodzić niepełnosprawne, rozważa aborcję. Podajcie argumenty,
aby przekonać rodziców do przyjęcia własnego dziecka.
Grupa 2
Kobieta dowiaduje się, że spodziewa się dziecka, które jest wynikiem gwał-
tu, i rozważa aborcję. Podajcie argumenty, aby przekonać matkę do przyjęcia
własnego dziecka.
Grupa 3
Małżonkowie czekają na urodzenie dziecka, ale zastanawiają się, jak to
wpłynie na rozwój ich kariery. Pojawia się myśl o aborcji. Podajcie argumenty,
aby przekonać rodziców do przyjęcia własnego dziecka.
3. Zapis do zeszytu
Życie jest święte ponieważ jest darem od Boga. Prawo do życia jest naj-
bardziej podstawowym prawem każdego człowieka. Zawiera w sobie prawo
do narodzenia, prawo do istnienia i prawo do naturalnej śmierci. Podstawą
poszanowania ludzkiego życia jest miłość.
Uczniowie zapisują również inicjatywy ratujące dzieci nienarodzone i modlitwy
ułożone podczas pracy w parach.
4. Praca domowa
1. Napisz, na czym polega ruch pro-life.
2. Zaprojektuj zaproszenie na spotkanie w kościele 25 marca (uroczystość
Zwiastowania NMP) i podjęcie decyzji o adopcji duchowej.
3. Napisz własną modlitwę w intencji poczętych dzieci oraz ich rodziców.
5. Modlitwa
Chętni uczniowie czytają ułożone przez siebie modlitwy.
Literatura
Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 25.03.1995, <http://www.vatican.va/
holy_father/john_paul_ii/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_
evangelium-vitae_pl.html>, dostęp: 12.01.2021.
Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja „Donum vitae”, 22.02.1987, <http://www.
opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbior/t_2_19.
html>, dostęp: 12.01.2021.
333
J. Kowalski, Aborcja, w: Encyklopedia bioetyki, red. A. Muszala, Radom 2007.
Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci, <http ://deon.pl/kosciol/kru-
cjata-modlitwy-w-obronie-poczetych-dzieci,80217>, dostęp: 12.01.2021;
< http://www.krucjata.org>, dostęp: 12.01.2021.
Krucjata Modlitwy w Obronie Poczętych Dzieci, <http://www.krucjata.org>,
dostęp: 12.01.2021.
Od początku, czyli historia Marszu dla Życia w Szczecinie, <http://marsz.weebly.
com/historia.html>, dostęp: 12.01.2021.
Warto wykorzystać
Przeżyłam aborcję, <http://www.youtube.com/watch?v=NpOFcqrqBa0>,
dostęp: 12.01.2021.
334
44. Godne życie do ostatniego dnia.
hospicjum, eutanazja
Cele katechetyczne
– Poznanie pojęcia „eutanazja” i przyczyn tego zjawiska.
– Umacnianie postawy ochrony życia i jego wartości aż do naturalnej śmierci.
Treści
(C.1.).
Nauczanie Kościoła o eutanazji oraz karze śmierci (C.6).
Tekst biblijny: Rz 14,7-8.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcia: eutanazja, kara śmierci,
– omawia tajemnicę cierpienia i chrześcijańskie podejście do choroby
i śmierci (A.13.14),
– podaje przykłady właściwego zachowania chrześcijanina wobec zła i nie-
szczęść (C.1.7),
– wymienia sposoby przeciwdziałania złu i cierpieniu (C.1.8),
– uzasadnia zło eutanazji oraz kary śmierci (C.6.2),
– przedstawia inicjatywy mające na celu obronę życia ludzkiego do naturalnej
śmierci (C.6.3),
– przedstawia nauczanie Kościoła na temat kary śmierci (C.6.4)
– wymienia powody, dla których ludzie chcą się poddać eutanazji,
– wylicza sposoby udzielania pomocy osobie chorej i umierającej,
– wyjaśnia, dlaczego podjęcie decyzji o poddaniu się eutanazji wynika z po-
czucia odrzucenia przez bliskich oraz samotności,
– wyjaśnia, co to jest hospicjum i omawia cele jego działalności.
Postawy
Uczeń:
– wyraża postawę poszanowania człowieka i jego godności do chwili natu-
ralnej śmierci,
– poświęca czas osobom starszym i chorym,
– dokonuje moralnej oceny eutanazji i kary śmierci,
– dba o zdrowie własne i bliźnich (C.5.d).
Metody, formy i techniki: świadectwo, film, analiza tekstu biblijnego, rozmowa

kierowana, praca z tekstem, miniwykład, szczepionka, pisanie scenariusza
dnia, praca w grupach, praca w parach.
335
Środki dydaktyczne: film „Magda Różczka w Hospicjum Małego Księcia w Lu-
blinie”, świadectwa wolontariuszy pracujących w hospicjum, prezentacja
multimedialna ukazująca przyczyny eutanazji, karty pracy „Jak zachęcić
do życia”, propozycje do spełniania marzeń dzieci z hospicjum.

1. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Ojcze nasz” w intencji ludzi nieuleczalnie chorych
i umierających.
2. Wartość życia w hospicjum – świadectwo, film
K. może włączyć fragment filmu „Magda Różczka w Hospicjum Małego Księcia
w Lublinie (od 2:30 do 7:34), <http://www.youtube.com/watch?v=YIWuufrpxj8>
lub chętni uczniowie czytają wybrane świadectwa wolontariuszy z poniższych wy-
powiedzi (teczka pomocy).
Dziś powiemy o szacunku wobec osób nieuleczalnie chorych i starszych.
Posłuchajcie wypowiedzi ludzi, którzy zajmują się takimi osobami w hospi-
cjach. Pomyślcie, co mówią o wartości życia tych osób.
Weronika: „Dzięki wolontariatowi w Hospicjum św. Anny w Lubartowie czu-
ję, że robię to, co lubię. Bycie wolontariuszką daje mi możliwość uczestniczenia
w wielu akcjach charytatywnych. Moja praca w hospicjum sprawia, że czuję się
potrzebna i szczęśliwa. Widok ludzi, którzy pomimo swojego cierpienia potrafią
cieszyć się życiem, może zaskoczyć osobę, która ma inne wyobrażenie o tym
miejscu. Często zwykła rozmowa oraz szczera chęć pomocy z naszej strony,
nawet najdrobniejsza, sprawia, że nasza obecność kogoś cieszy”.
Małgorzata: „Należę do wolontariatu, ponieważ chcę pomagać tym, którzy
tej pomocy potrzebują. Z mojej pracy hospicyjnej czerpię ogromną satysfak-
cję. Świadomość tego, że jestem potrzebna innym, buduje mnie i daje siłę do
realizacji wyzwań, często trudnych.
Co daje mi praca w Hospicjum św. Anny w Lubartowie? Paradoksalnie otrzy-
muję więcej, niż sama daję. Przebywanie z chorymi pozwala spojrzeć na cierpienie
i śmierć z innej strony. Dzięki rozmowie z pacjentami potrafię lepiej zrozumieć
sens cierpienia. Praca w wolontariacie uczy mnie pokory, sprawia, że zaczynam
zupełnie inaczej patrzeć na swoje życie, zaczynam doceniać to, co w życiu mam”.
Adriana: „Do Hospicjum św. Anny w Lubartowie przychodzę od niedawna.
(…) Na pytanie, co daje mi wolontariat hospicyjny, mogę odpowiedzieć jednym
słowem – RADOŚĆ. Podejrzewam, że wiele osób to dziwi, bo jak hospicjum
może dawać komuś radość? (…) Osobiście czuję radość po każdej wizycie
w hospicjum. Dają mi ją spędzone tam chwile, każdy uśmiech czy pochwała
spływająca z ust naszych podopiecznych podnoszą mnie na duchu. Cieszę się,
kiedy wiem, że jestem komuś potrzebna, że mogę pomóc innym. Tak samo jak
pacjenci, tak i my, wolontariusze, potrzebujemy rozmowy. Wizyty w hospicjum
336
napełniają mnie czymś w rodzaju pozytywnej energii. Wiem, że im pomagam…
i wiem, że pomagam także sobie”.
Magdalena: „Dopiero gdy zaczęłam przychodzić do Hospicjum św. Anny,
uświadomiłam sobie, jak wielu wartościowych rzeczy człowiek nie dostrzega.
Dzięki osobom przebywającym w hospicjum nauczyłam się cieszyć z każdego
dnia, który otrzymuję od Boga. Może to dziwne, że od osób poważnie dotknię-
tych chorobą, a nawet umierających można uczyć się, jak żyć. To właśnie ci cier-
piący ludzie cieszą się z każdego poranka, ze słońca i z wielu innych rzeczy, które
pomijamy w swojej codzienności. Od nich możemy też uczyć się pokory, z jaką
chorzy przyjmują swoje cierpienie. (…) czuję się potrzebna innym ludziom.
Odkryłam w sobie chęć bezinteresownej pomocy innym, za którą największym
podziękowaniem jest uśmiech pani, która czeka z zegarkiem w ręku na nasze
kolejne odwiedziny”.
Tomek: „Moja pomoc polegała na dowożeniu lekarzy i pielęgniarek swoim
samochodem do potrzebujących pacjentów, którzy znajdowali się pod opieką
Hospicjum. (…) Choć był to dla mnie bardzo trudny okres, zobaczyłem, że
można być radosnym, nawet jeśli ktoś bardzo cierpi. W przerwach między
wyjazdami przygotowałem się do matury”.
(Świadectwa…, hospicjum.lubartow.pl)
K. pyta:
– Dla kogo przeznaczone są hospicja?
– Czym zajmują się wolontariusze w hospicjach?
– Co w przytoczonych wypowiedziach najbardziej was zaskoczyło?
– Dlaczego wolontariusze odczuwali radość z pracy w hospicjum?
– Czego nauczyła ich praca z chorymi?
– Czym różni się obraz hospicjum pokazany przez wolontariuszy od waszych
wyobrażeń o tym miejscu?
W hospicjum otacza się troską osoby, których życie kończy się z powodu
nieuleczalnej choroby lub starości. To miejsce pozwala dostrzec, że ich życie
ma sens. Dziś porównamy dwa spojrzenia na życie człowieka chorego. Są nim
hospicjum i eutanazja. Wcześniej posłuchamy, co o życiu i śmierci mówi św.
Paweł w Liście do Rzymian.
K. poleca zapisać temat: Godne życie do ostatniego dnia. Hospicjum, eutanazja.

1. Żyjemy dla Boga – analiza tekstu biblijnego
Chętny uczeń czyta z podręcznika tekst biblijny:
„Nikt zaś z nas nie żyje dla siebie i nikt nie umiera dla siebie: jeżeli bowiem
żyjemy, żyjemy dla Pana; jeżeli zaś umieramy, umieramy dla Pana. I w życiu
więc, i w śmierci należymy do Pana”. (Rz 14,7-8)
Całe nasze życie, zarówno to, co sprawia nam radość, jak i to, co sprawia
nam ból i cierpienie, możemy poświęcić Bogu. Takie jest powołanie chrześci-
337
janina. Wielkim darem, choć bardzo trudnym, jest możliwość współcierpienia
z Chrystusem. Przyjęcie cierpienia nie oznacza jednak akceptacji cierpiętnictwa.
Człowiek nie powinien cierpieć. Miłość bliźniego nakazuje nam zapobiegać
cierpieniu i uśmierzać ból. Dokonuje się to między innymi w takim miejscu
jak hospicjum.
2. Czym jest hospicjum? – rozmowa kierowana
Uczniowie czytają z podręcznika definicję pojęcia „hospicjum”. K. kontynuuje:
Słowo „hospicjum” wywodzi się z łacińskiego hospes, co znaczy „gość”.
W Szkocji oznaczało „miejsce, w którym przyjmowano oraz otaczano opieką po-
dróżnych”. Dziś hospicja to miejsca opieki nad ludźmi chorymi i umierającymi.
Hospicjum obejmuje wszechstronną opieką chorych w terminalnym okresie
choroby, czyli osoby oczekujące na śmierć. Celem tej opieki jest poprawienie
jakości życia przy akceptacji nieuchronności śmierci. W działalności hospicjów
ważne jest poszanowanie wolności wyboru i godności człowieka. Hospicjum
pomaga również w okresie żałoby rodzinom zmarłych.
Hospicja działają dzięki ofiarności tysięcy ludzi dobrej woli, a opieka ho-
spicyjna jest nieodpłatna dla chorego i jego rodziny. Chorego i jego rodzinę
wspierają oprócz lekarzy, pielęgniarek i duchownych także wolontariusze.
– Co znaczy słowo „hospicjum”?
– Kim zajmują się hospicja?
– Kto poświęca swój czas, umiejętności i siły, by pracować w hospicjach?
K. podkreśla:
Hospicja nie są miejscem przechowywania ludzi chorych, którzy czekają na
śmierć. To miejsce, gdzie szanuje się ludzką godność. Tam można dostrzec,
że chory jest ważny i potrzebny. W hospicjum chory i jego rodzina otrzymują
wsparcie, by przyjąć cierpienie i śmierć.
3. Czym jest eutanazja? – rozmowa kierowana, praca z tekstem
K. poleca uczniom odczytać informacje o eutanazji z podręcznika:
Przeciwieństwem hospicjów jest eutanazja. W starożytności eutanazja ozna-
czała „łagodną śmierć”, bez przykrych cierpień. Współcześnie „przez eutanazję
w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie, które ze swej
natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usunięcia wszelkiego
cierpienia” (Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, p. 65).
„Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środków, polega na
położeniu kresu życiu osób upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona
moralnie niedopuszczalna. (…) stanowi zabójstwo głęboko sprzeczne z godno-
ścią osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy”. (KKK 2277)
K. pyta:
– Co to jest eutanazja?
– Wobec kogo stosuje się eutanazję?
– Dlaczego eutanazja jest moralnie niedopuszczalna?
338
K. uzupełnia:
Eutanazja sprzeciwia się piątemu przykazaniu. Życie ludzkie jest darem da-
nym i zadanym przez Boga. Jest ono święte i nikt inny nie może decydować, jak
długo ma trwać. Tylko Bóg jako Pan życia może zakończyć ziemską wędrówkę
człowieka. Człowiek powinien żyć zgodnie z planem danym mu od Boga. Każda
forma przerywania życia ludzkiego jest zbrodnią, gdyż sprzeciwia się woli Boga.
4. Dlaczego eutanazja? – rozmowa kierowana
K. poleca wybranemu uczniowi zapisać na tablicy powody dokonywania eutanazji
(lub wyświetla je jako slajd – teczka pomocy). Uczniowie mogą uzupełnić ten zapis
o własne spostrzeżenia.
Można wskazać wiele przyczyn, które składają się na to, że osoba chora
bądź jej rodzina proszą o eutanazję. Te, które kryją się za decyzją osoby chorej,
różnią się od tych, którymi kierują się jej bliscy.
– Jakie mogą być powody, dla których osoba chora prosi o eutanazję?
– Jakie mogą być powody, dla których rodzina osoby chorej prosi dla niej
o eutanazję?
Argumenty za eutanazją ze strony chorego:

P lęk, a nawet rozpacz z powodu intensywnego i przedłużającego się bólu,
P poczucie bezsilności wobec choroby,
P odrzucenie ze strony najbliższych, brak miłości oraz zainteresowania
innych ludzi,
P brak nadziei na lepsze życie.
Argumenty za eutanazją ze strony otoczenia chorego:
P źle pojęta litość,
P niedostrzeganie wartości cierpienia,
P chęć decydowania o śmierci osoby chorej,
P względy ekonomiczne – brak zgody na ponoszenie kosztów leczenia
i opieki,
P niechęć do podejmowania stałej i systematycznej opieki nad chorym.
K. podsumowuje:
Człowiek ma prawo do godnej śmierci, ale nie jest nią eutanazja. Prośba
o eutanazję ze strony osoby chorej lub jej rodziny wynika nie tylko z lęku przed
dalszym cierpieniem fizycznym, ale także z braku wartości w ich życiu, z poczucia
samotności oraz utraty więzi z Bogiem. Miłość nakazuje towarzyszyć choremu,
ukazywać sens jego cierpienia, przypominać o obecności Jezusa, który również
cierpiał.
3. Nauczanie Kościoła o karze śmierci – miniwykład
Pozbawieniem życia w imieniu prawa jest także kara śmierci. Do 2017 r.
w „Katechizmie Kościoła katolickiego” mogliśmy przeczytać, że „Kiedy toż-
samość i odpowiedzialność winowajcy są w pełni udowodnione, tradycyjne
339
nauczanie Kościoła nie wyklucza zastosowania kary śmierci, jeśli jest ona
jedynym dostępnym sposobem skutecznej ochrony ludzkiego życia przed nie-
sprawiedliwym napastnikiem” (por. KKK 2267). Papież Franciszek poprosił
o zmianę, stwierdzając, że w świetle Ewangelii „kara śmierci jest niedopusz-
czalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”. Dlatego
Kościół z determinacją angażuje się na rzecz jej zniesienia na całym świecie
(por. KKK 2267). Wcześniej św. Jan Paweł II potwierdził: „Nawet morderca
nie traci osobistej godności, a sam Bóg zobowiązuje się to zagwarantować”.
Propozycją chrześcijańską na karę śmierci jest dożywocie.
(por. Papież Franciszek, Kara śmierci jest sprzeczna z Ewangelią…)

1. Jak zachęcić do wybierania życia… – szczepionka, praca w grupach
Uczniowie pracują w grupach. K. przydziela każdej jeden z argumentów za eutanazją
i poleca, aby uczniowie znaleźli sposoby przeciwdziałania im. W każdej wypowiedzi
powinna się powtarzać modlitwa prośby w konkretnej potrzebie. Uczniowie mogą
również otrzymać poniższe karty pracy (teczka pomocy) i do argumentów za eu-
tanazją dopasować sposoby przeciwdziałania im.
Napiszcie, jak można przeciwdziałać przyczynom podejmowania decyzji
o eutanazji. Wpiszcie, w jakiej konkretnej potrzebie mogą się modlić najbliżsi.
Argumenty za eutanazją Jak zachęcić do życia, czyli sposoby

ze strony chorego przeciwdziałania eutanazji
P lęk, a nawet rozpacz z powo- P podawanie środków uśmierzających ból

du intensywnego i przedłużające- P zajęcie czasu, by chory nie myślał o bólu
go się bólu P modlitwa o wytrwałość w cierpieniu…
P poczucie bezsilności wobec P poszukiwanie nowych metod leczenia

choroby P modlitwa o nadzieję w cierpieniu…
P odrzucenie i brak miłości

P kontakt z hospicjum
najbliższych oraz zainteresowa-
P modlitwa, by znalazły się osoby, które pomogą…
nia innych ludzi
P kontakt z osobami spoza rodziny

P szukanie zajęć dających poczucie własnej war-
P brak nadziei na lepsze życie
tości
P modlitwa o wiarę w pomoc Boga…
340
Argumenty za eutanazją ze Sposoby przeciwdziałania eutanazji,
strony otoczenia chorego czyli jak pokazać wartość życia i sens cierpienia
P współczucie powinno prowadzić do pomocy po-

P źle pojęta litość trzebującym, a nie do odbierania im życia
P modlitwa o wiarę w pomoc Boga…
P cierpienie przypomina o sensie i wartości życia

P niedostrzeganie wartości P Jezus swoim cierpieniem zbawił świat
cierpienia P modlitwa o umiejętność ofiarowania cierpienia
Jezusowi…
P życie ludzkie jest najwyższą wartością, jest darem

P chęć decydowania o śmier- Boga
ci osoby chorej P prawo powinno chronić osoby chore
P modlitwa o szacunek wobec życia…
P sprawiedliwość domaga się pomocy osobom naj-

P motywy ekonomiczne –
słabszym
brak zgody na ponoszenie
P rodzina i państwo są zobowiązani wspierać chorych
kosztów leczenia i opieki
P modlitwa o hojność osób zamożnych…
P opieka nad chorym wynika z miłości

P niechęć do podejmowania
P życie słabszego zostaje oddane w ręce silniejszego
stałej i systematycznej opieki
P modlitwa o bezinteresowną miłość ze strony osób
nad chorym
bliskich chorego…
Uczniowie prezentują przed klasą swoje propozycje, a K. krótko podsumowuje

pracę uczniów.
2. Spełniamy marzenia dzieci z hospicjum – pisanie scenariusza dnia,
praca w parach
Uczniowie w parach przygotowują jednodniowy scenariusz zajęć dla chorego dziec-
ka z hospicjum, dzięki któremu spełni się jego marzenie. Uczniowie sami decydują,
co może być jego marzeniem, lub korzystają z propozycji K (teczka pomocy).
Propozycja 1
Filip ma 5 lat. Fascynują go szybkie, sportowe samochody. Od pewnego czasu
zbiera modele aut i ma już sporą kolekcję. Lubi rozmawiać z tatą na tematy
motoryzacyjne. Niestety ciężka choroba nowotworowa nie pozwala mu być
w pełni aktywnym chłopcem.
– Jak zorganizujecie Filipkowi dzień z przejażdżką najszybszym autem
świata?
341
Propozycja 2
Janek, podopieczny hospicjum, jest chory na raka kości. Cały dzień spędza
na wózku inwalidzkim, ale chce pojechać do Disneylandu.
– Jak zorganizujecie Jankowi dzień w Disneylandzie?
Propozycja 3
Agata, podopieczna hospicjum, choć ma tylko 9 lat, jest nieuleczalnie chora.
Marzy o podróży do Rzymu.
– Jak zorganizujecie Agacie dzień w Rzymie?
Propozycja 4
Julka urodziła się z dużym uszkodzeniem mózgu. Dodatkowo ma wadę
serca, padaczkę, jest karmiona przez sondę. Dzięki pieniądzom uzyskanym ze
zbiórki nakrętek od butelek chora Julka tegoroczne wakacje spędzi w Piaskach
koło Krynicy Morskiej.
– Jak zorganizujecie Julce jeden wakacyjny dzień w Piaskach?
Propozycja 5
Emilka pragnie otrzymać na własność komputer, o którym nieustannie myśli.
Fundacja spełniła jej marzenie.
– Jak zorganizujecie Emilce dzień z nowym komputerem?
Propozycja 6
Oliwia ma porażenie mózgowe i musi poruszać się na wózku inwalidzkim.
Jej pragnieniem jest dotrzeć do Morskiego Oka w Tatrach.
– Jak zorganizujecie Oliwii jednodniową wyprawę w góry?
K. dodaje:
Podane propozycje są prawdziwymi marzeniami chorych dzieci. Niektóre
zostały już spełnione.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują tabelę z argumentami za eutanazją oraz sposoby przeciw-
działania eutanazji. Mogą również zapisać notatkę:
Życie człowieka rozpoczyna się w momencie poczęcia, a kończy w chwili
naturalnej śmierci. Tylko Bóg jako Pan życia i śmierci decyduje, kiedy zakończy
się nasze życie. Poprzez akt eutanazji człowiek stawia siebie na miejscu Boga.
Eutanazja sprzeciwia się piątemu przykazaniu: „Nie zabijaj”.
4. Praca domowa
1. Napisz plan pomocy osobie nieuleczalnie chorej, który może realizować
uczeń klasy szóstej.
2. Odszukaj w Internecie jeden z filmów o Hospicjum Małego Księcia
w Lublinie i obejrzyj go.
3. Opisz działalność wybranego hospicjum dla dzieci.
4. Przez najbliższy tydzień módl się wieczorem, by chora osoba, którą znasz,
umiała przyjąć cierpienie.
342
5. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę w intencji osób chorych. Uczniowie mogą czytać swoje
prośby napisane podczas poszukiwania sposobów przeciwdziałania eutanazji.
Literatura
Świadectwa. Lubartowskie Stowarzyszenie Hospicjum Świętej Anny, <http://
hospicjum.lubartow.pl/?page_id=17>, dostęp: 11.01.2021.
Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae”, 25.03.1995, <http://opoka.org.pl/
biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/evangelium_1.html>, dostęp:
11.01.2021.
Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o eutanazji „Iura et bona”, 5.05.1980,
<http:://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/zbio-
r/t_1_38.html>, dostęp: 11.01.2021.
Papież Franciszek, Kara śmierci jest sprzeczna z Ewangelią. 11 X 2017 – Prze-
mówienie do uczestników spotkania z okazji 25. rocznicy promulgacji
Katechizmu Kościoła Katolickiego, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/
WP/franciszek_i/przemowienia/kara_smierci_11102017.html>, dostęp:
11.01.2021.
T. Stroynowski, Religijne aspekty eutanazji, <www.mateusz.pl/czytelnia/ts-eu-
tanazja.htm>, dostęp: 11.01.2021.
Warto wykorzystać
Magda Różczka w Hospicjum Małego Księcia w Lublinie, <http://www.youtube.
com/watch?v=YIWuufrpxj8>, dostęp: 11.01.2021.
343
45. Żyć mimo problemów
Cele katechetyczne
– Ukazanie życia ludzkiego jako Bożego daru.
– Motywowanie do zaufania Bogu w trudnych sytuacjach i akceptacji swojego
życia.
Treści
Życie ludzkie jako największy dar otrzymany od Boga.
Wartość ludzkiego życia (C.5).
Zasady i motywacja dokonywania samodzielnych wyborów moralnych (C.2).
Tekst biblijny: Ps 139,13-14.16.
Wymagania
Uczeń:
– określa, jakiej postawy wobec życia oczekuje od nas Bóg,
– podaje prawdę, że problemy są nieodłączną częścią życia człowieka,
– wskazuje pozytywne sposoby rozwiązywania problemów, które spotyka
w życiu,
– wyjaśnia katolickie spojrzenie na śmierć człowieka (A.8.3),
– podaje przykłady, w jaki sposób ze zła i cierpienia Bóg może wyprowadzić
dobro (C.1.6),
– uzasadnia, że życie chrześcijanina jest odpowiedzią na wezwanie Boże
(C.2.4),
– wskazuje, gdzie mogą szukać pomocy osoby mające myśli samobójcze,
– charakteryzuje życie ludzkie jako największy dar otrzymany od Boga,
– wyjaśnia, że samobójstwo nie jest rozwiązaniem problemu,
– uzasadnia, dlaczego mamy się troszczyć o własne życie.
Postawy
Uczeń:
– traktuje życie jako dar otrzymany od Boga (C.5.b),
– ufa Bogu w trudnych doświadczeniach (C.1.d),
– wyraża współczucie i chęć pomocy osobom w sytuacjach po ludzku bez-
nadziejnych.
Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, prezentacja obrazu, przekształ-

canie tekstu, szukanie talentów, scenka, burza mózgów, praca z tekstem,
celebracja, opowiadanie, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: obraz (slajd) przedstawiający proroka Eliasza z aniołem,
tekst psalmu oraz arkusze papieru i kolorowe flamastry do pracy w gru-
pach, kolorowe karteczki dla każdego ucznia, plecak z napisem „Życie”,
344
kamienie średniej wielkości (ok. 5 sztuk), zdjęcia (slajd) przedstawiające
szczęśliwych ludzi oraz „pomocnych” dłoni, slajd z tekstem do celebracji,
świeca.

1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i zaprasza do wspólnej modlitwy „Ojcze nasz”.
2. Prośba o śmierć – rozmowa kierowana, prezentacja obrazu
K. rozmawia z uczniami na temat:
– Kiedy ludzie modlą się o śmierć?
Następnie K. umieszcza na tablicy obraz (slajd) przedstawiający proroka Eliasza
z aniołem (teczka pomocy) i przypomina uczniom postać proroka.
Poznaliśmy już w tym roku Eliasza. Był on proro-
kiem, który z Bożą pomocą pokonał 450 proroków
bożka Baala. Był to wielki sukces dla Boga, ale okazał
się niebezpieczny dla Eliasza. Prorok ponownie musiał
uciekać przed gniewem króla. Wyruszył na pustynię
i tam przeżył załamanie. Ten wielki i odważny prorok
prosił Boga o śmierć: „Wielki już czas, o Panie! Zabierz
moje życie, bo nie jestem lepszy od moich przodków”
(1 Krl 19,4). Prorok stwierdza, że nie dał rady nawrócić
króla – nie wypełnił swojej misji, jego życie straciło sens.
Chce umrzeć.
– Jak Bóg mógł odpowiedzieć na prośbę Eliasza?
Po wypowiedziach uczniów K. kończy opowiadać historię Eliasza.
Bóg posłał Eliaszowi anioła z pożywieniem. Następnie, zgodnie z poleceniem
anioła, Eliasz wstał i szedł przez pustynię 40 dni. Doszedł do góry Horeb, gdzie
spotkał się z Bogiem i otrzymał nowe zadania: miał namaścić króla i naznaczyć
swego następcę. Eliasz znowu chciał żyć. Krótkotrwałe załamanie minęło. Od-
czuwał radość z pełnienia wyznaczonej mu przez Boga misji.
K. poleca zapisać temat: Żyć mimo problemów.

1. Bóg Dawcą życia – przekształcanie tekstu, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4 grupy. Każda z nich otrzymuje duży arkusz papieru oraz tekst
Ps 139,13-14.16 i flamastry w dwóch kolorach. Uczniowie dzielą arkusz na pół
i w pierwszej części wpisują jednym kolorem tekst psalmu. Następnie każda grupa
szuka synonimów do poszczególnych wyrazów, które zapisuje innym kolorem
w drugiej części arkusza (jeśli uczniowie nie mogą znaleźć synonimu, przepisują
wyraz użyty w psalmie). Powstanie w ten sposób nowy tekst napisany współczesnym
345
językiem. Czas pracy: maks. 10 minut. K. w przypadku trudności naprowadza
i wyjaśnia. Po zakończeniu pracy grupy odczytują na forum klasy swoje teksty.
„Ty bowiem utworzyłeś moje nerki,
Ty utkałeś mnie w łonie mej matki.
Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie,
godne podziwu są Twoje dzieła.
Mnie w zalążku widziały Twoje oczy
i w Twojej księdze zostały spisane wszystkie
dni, które zostały przeznaczone,
chociaż żaden z nich jeszcze nie nastał”.
(Ps 139,13-14.16)
K. podsumowuje:
Bóg jest Tym, dzięki któremu człowiek istnieje. To On dał człowiekowi duszę
i ciało. Obdarował go w rozumem, wolną wolą, talentami, by mógł przeżyć swoje
życie najlepiej, jak to jest możliwe. Bóg jest też tym, który towarzyszy człowie-
kowi przez całe jego ziemskie życie i opiekuje się nim zwłaszcza w trudnych
chwilach. To życie jest przygotowaniem do spotkania z Bogiem w wieczności.
Arkusze, na których uczniowie pracowali, umieszczamy w widocznym miejscu sali.
2. Blaski i cienie życia – szukanie talentów, scenka
K. rozdaje uczniom małe kolorowe karteczki oraz kładzie na biurku plecak, na
którym widnieje napis ŻYCIE. Następnie poleca, aby uczniowie na otrzymanych
karteczkach odpowiedzieli na pytanie:
– Jaki dar (talent) Bóg przekazał specjalnie tobie?
Kiedy to zadanie zostanie wykonane, uczniowie odczytują swoje talenty i wkładają
karteczki do plecaka. K. prosi jednego z uczniów o założenie plecaka i przejście się
po sali. Uczeń zatrzymuje się na chwilę, wyciąga jedną karteczkę, czyta po cichu,
następnie zakłada plecak i idzie dalej. Tę scenkę można powtórzyć kilka razy. Gdy
uczeń usiądzie, K. pyta go o wrażenia.
Plecak symbolizuje życie i to, w co zostaliśmy wyposażeni przez Pana Boga.
W każdej chwili mamy możliwość korzystania ze swoich talentów, które po-
winniśmy też rozwijać. Gdyby wszyscy korzystali z Bożych darów, życie byłoby
radosne i szczęśliwe.
K. umieszcza na tablicy zdjęcia (slajdy) przedstawiające sytuacje radosne, np.
rodzinę wspólnie spędzającą czas, radosną młodzież zdobywającą góry, człowieka
z pasją (sportowiec, muzyk, malarz, aktor itp.), pogodnych starszych ludzi siedzą-
cych razem przy stoliku (teczka pomocy).
Jednak w życie człowieka wkradł się grzech ze wszystkimi jego konsekwen-
cjami: smutkiem, problemami, słabościami, chorobami…
K. przygotowuje średniej wielkości kamienie i pyta:
– Z jakimi problemami spotyka się młody człowiek?
(kłopoty z nauką, brak akceptacji, przemoc w klasie, nadużywanie alkoholu
i innych substancji chemicznych, brak czasu i niezrozumienie ze strony ro-
346
dziców, agresja i przemoc w rodzinie, kłótnie rodziców, separacja, rozwód,
choroby i śmierć w rodzinie, poczucie osamotnienia)
Uczniowie dzielą się tym, co stanowi dla nich trudność, a K. po każdej wymienionej
propozycji wkłada do plecaka kolejny kamień. Następnie prosi, aby uczeń, który
wcześniej chodził z plecakiem, powtórnie go założył i spróbował się przejść. Kiedy
uczeń to zrobi, K. pyta:
– Dlaczego trudniej ci się poruszać?
Wszystko to, co jest trudne, powoduje, że jest nam ciężko. Do tego nierzad-
ko przepełnia nas smutek, rozczarowanie, ból i brak nadziei. Sprawiają one,
że nie możemy się skoncentrować na niczym innym niż na ciężarze, który nas
przytłacza. Czasami pojawiają się myśli, że jedyne wyjście z takiej sytuacji to
popełnić samobójstwo.
K. zawiązuje uczniowi z plecakiem oczy i zwraca się do całej klasy:
Przypominamy wówczas człowieka, który stoi z grubą opaską na oczach
w promieniach słońca i chce iść spać, gdyż widzi ciemność. Warto wtedy zaufać
tym, którzy widzą słońce i chcą nam pomóc, abyśmy mogli zdjąć opaskę czarnych
myśli i nieść razem plecak z kłopotami.
K. rozwiązuje uczniowi oczy i podtrzymując plecak, prosi, aby spróbował się przejść.
K. pyta:
– Co się zmieniło?
W chwilach, gdy kłopoty przytłaczają was do ziemi, a czarne myśli zasłaniają
cały świat, warto zwrócić się o pomoc do tych wszystkich osób, którym ufacie
i z którymi możecie się podzielić swoimi kłopotami. One pomogą wam dostrzec
wyjście z sytuacji i będą dla was oparciem w trudnych chwilach. Tak jak anioł
pomógł Eliaszowi, tak te osoby pomogą wam otrząsnąć się z przygnębienia,
byście mogli cieszyć tym najcenniejszym darem Bożym, który macie – życiem.
K. może włączyć film „Czasami mam dość”. Reżyser Życia (3:38) <https://www.
youtube.com/watch?v=v_qKbTAQIe0>, dostęp: 11.01.2021.
3. Wiem, gdzie szukać pomocy – burza mózgów
K. umieszcza na tablicy ilustrację (slajd) z „pomocnymi” dłońmi (teczka pomocy).
Następnie zwraca się do uczniów:
– Do kogo możecie zwrócić się o pomoc, gdy nie możecie sobie poradzić
z problemami?
Swoje propozycje uczniowie wpisują wokół zdjęcia.
pedagog,
wychowawca, katecheta,
ksiądz,
psycholog,
przyjaciel,
przyjaciółka
nauczyciel, któremu ufacie
telefon zaufania
…
347
Gdy jest wam ciężko, zwróćcie się o pomoc do osoby, którą darzycie zaufa-
niem, czy instytucji, której zadaniem jest pomaganie ludziom w kryzysowych
sytuacjach.
4. Życie jest święte – praca z tekstem KKK
K. poleca uczniom przeczytać z podręcznika teksty KKK o wartości życia.
„Każde życie ludzkie od chwili poczęcia aż do śmierci jest święte, ponieważ
osoba ludzka była chciana dla niej samej na obraz i podobieństwo Boga żywego
i świętego”. (KKK 2319)
– Do czego nas to zobowiązuje?
K. poleca wybranemu uczniowi przeczytać kolejny fragment KKK lub wyświetla
slajd (teczka pomocy):
„Każdy jest odpowiedzialny za swoje życie przed Bogiem, który mu je
dał. Bóg pozostaje najwyższym Panem życia. Jesteśmy obowiązani przyjąć je
z wdzięcznością i chronić je ze względu na Jego cześć i dla zbawienia naszych
dusz. Jesteśmy zarządcami, a nie właścicielami życia, które Bóg nam powierzył.
Nie rozporządzamy nim”. (KKK 2280)
– Przed kim jesteśmy odpowiedzialni za własne życie?
– Dlaczego mamy chronić swoje życie?
– Jak możemy chronić życie dla naszego zbawienia?
K. podsumowuje:
Każdy człowiek jest chciany przez Boga i ma Jego podobieństwo w sobie.
Każde życie jest święte od chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci, bo człowiek
powstał dzięki miłości Boga. Naszym zadaniem jest tak posługiwać się nim, aby
osiągnąć wieczne życie z Bogiem – stan wiecznego szczęścia. Czas ziemskiego
życia jest tylko chwilą wobec wieczności.

1. Ofiarowuję Bogu moje kłopoty – celebracja
Warto przedstawić swoje problemy Bogu, który nas zna i dla każdego z nas
pragnie szczęścia. Każda minuta życia ma ogromną wartość, bo jest nam daro-
wana przez Boga, byśmy przygotowali się do spotkania z Nim w chwale wiecznej.
W chwili ciszy przedstawimy Bogu wszystkie nasze problemy i poprosimy,
aby pomógł nam je rozwiązać.
K. zapala świecę, prosi uczniów o otwarcie podręcznika i powstanie. K. może także
wyświetlić tekst na slajdzie (teczka pomocy). Po chwili ciszy wspólnie z uczniami
czyta pierwszy akapit modlitwy:
Jestem zawiedziony, rozczarowany tym, co się stało. Moje plany legły w gru-
zach, nadzieje zawiodły, pewność jutra znikła jak rosa na słońcu. Choć czas
biegnie ciągle do przodu, a moje życie odbywa dalszą podróż, nie wiem, ku
czemu idę, nie wiem, co mam teraz robić, nie mam siły tworzyć nowych planów…
348
Następnie drugi uczeń czyta tekst piosenki TGD „W cieniu Twoich rąk”:
W cieniu Twoich rąk ukryj, proszę, mnie,
gdy boję się, gdy wokół mrok.
Bądź światłem, bądź nadziei dniem.
Wszystkim, o czym śnię, głosem w sercu mym,

jak ręka, która trzyma mnie nad brzegiem nocy, brzegiem dni.
Bądź jak skrzydła dwa, kiedy braknie sił.

Chwyć mnie i nieś, niech niebo bliżej będzie,
tak bardzo chcę w ramionach skryć się Twych.
Następnie wszyscy czytają drugi akapit modlitwy:
Panie Jezu Zwycięski, poprowadź mnie tak w moich ciemnościach, bym na
końcu tej drogi odkrył Ciebie i zrozumiał, że nic nie było dziełem przypadku,
ale każda chwila mojego życia jest wpisana w Twój plan zbawienia. Pojąć go
i zrozumieć mogę tylko z Tobą i w Tobie. Amen.
(tekst modlitwy por. B. Zeman, Youcat polski. Modlitewnik młodych…)
2. Wspieram tych, którym trudno – opowiadanie

Rozmawialiśmy do tej pory o tym, że potrzebujemy pomocy, ale może się
zdarzyć, że to my będziemy tymi, którzy jej udzielą. Posłuchajcie opowiadania:
Zwyczajny gest
Pewnego dnia Marek, wracając ze szkoły, zauważył chłopca, który potyka-
jąc się, upuścił wszystko, co taszczył ze sobą – sterty książek, dwa swetry, kij
baseballowy, rękawicę… Podszedł i pomógł pozbierać rozrzucone szpargały,
a ponieważ jak się okazało, szli w tym samym kierunku, pomógł chłopakowi
nieść część bagażu. Po drodze Marek dowiedział się o nim nieco: miał na imię
Bill, kochał gry telewizyjne i historię, miewał spore problemy z kilkoma innymi
przedmiotami i na dokładkę rozstał się ze swoją dziewczyną.
Dotarli do domu Billa, który zaprosił Marka do środka na colę. Spędzili
popołudnie razem, oglądając telewizję, zaśmiewając się z tego i owego i ga-
wędząc. W końcu Marek wrócił do siebie.
Widywali się od czasu do czasu w szkole, raz czy dwa zjedli razem lunch.
Potem obaj wylądowali w tej samej szkole średniej, lecz spotykali się spora-
dycznie. Nareszcie nadszedł ostatni rok nauki.
Trzy tygodnie przed rozstaniem świadectw Bill poprosił Marka o chwilę
rozmowy. Zapytał go, czy pamięta tamten dzień sprzed lat, kiedy spotkali się
po raz pierwszy.
– Zastanawiałeś się kiedyś może, dlaczego targałem wtedy ze sobą do
domu tyle rzeczy? Widzisz, opróżniłem swoją szafkę w szkole, ponieważ nie
chciałem pozostawiać po sobie bałaganu. Zabrałem mamie trochę tabletek
349
nasennych… Chciałem popełnić samobójstwo, lecz gdy spędziliśmy trochę
czasu razem, zdałem sobie sprawę, że gdybym się zabił, ominęłyby mnie te
chwile; te i tyle innych, które miały nadejść. Gdy pomogłeś mi pozbierać książki
tamtego dnia, tak naprawdę zrobiłeś o wiele więcej… Ocaliłeś mi życie, Marku.
(J.W. Schlatter, Zwyczajny gest)
– Jakie znaczenie dla bohatera miał prosty gest kolegi?

– Dlaczego warto okazywać innym życzliwość?
– Dlaczego nie powinniśmy przechodzić obojętnie obok smutnych czy
przygnębionych?
Prosty gest może ocalić życie. Okazana życzliwość i serdeczność w danej
chwili może znaczyć niewiele, ale czasem ratuje życie. Nigdy nie wiemy, co
przeżywa drugi człowiek i jaką wartość dla niego może mieć nasz uśmiech czy
pomoc. I odwrotnie, nasza uszczypliwość, wyśmianie może się stać powodem
katastrofy. Czasem niewiele potrzeba. Jesteśmy odpowiedzialni za życie tych,
którzy są wokół nas.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują notatkę:
Bóg jest Tym, dzięki któremu człowiek istnieje. To On dał człowiekowi
duszę oraz ciało. Wyposażył go w rozum, wolną wolę, by mógł przeżyć swoje
życie najlepiej, jak to jest możliwe. Bóg towarzyszy człowiekowi przez całe jego
ziemskie życie i opiekuje się nim zwłaszcza w trudnych chwilach. Życie jest
przygotowaniem do spotkania z Bogiem w wieczności.
Okazana życzliwość i serdeczność może uratować czyjeś życie. Nasza pomoc,
a nawet zwykły uśmiech mogą mieć wielką wartość dla drugiego człowieka.
Nasza uszczypliwość lub wyśmianie mogą być przyczyną nieszczęścia. Jesteśmy
odpowiedzialni za życie tych, którzy są wokół nas.
Uczniowie przepisują również z tablicy propozycje, gdzie można szukać pomocy.
4. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie i wypisz do zeszytu adresy stron, na których moż-
na znaleźć numery telefonów zaufania dla osób chcących odebrać sobie
życie.
2. Napisz list do kolegi lub koleżanki, w którym zapewnisz tę osobę o swojej
życzliwości i gotowości do pomagania jej.
3. W wieczornej modlitwie podziękuj Bogu za dar życia.
Literatura
O. Artur od Ducha Świętego OCD, Czy można prosić Boga o śmierć, <http://
rodzina.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/gk201002-smierc.html>, dostęp:
11.01.2021.
350
Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje, red. W. Chrostowski, J. Nowak,
H. Witczyk, t. 5, Kielce 2002.
S. Emmanuel, Jak się bronić przed myślami samobójczymi, <http://www.deon.
pl/inteligentne-zycie/poradnia/art,190,jak-sie-bronic-przed-myslami-sa-
mobojczymi.html>, dostęp: 11.01.2021.
K. Kuppig, Pomysły zabaw na lekcje religii. Do wykorzystania w szkole i w parafii,
Kielce 2004.
J.W. Schlatter, Zwyczajny gest, w: J. Canfield, M.V. Hansen, Balsam dla duszy.
101 opowieści otwierających serca i kojących duszę, Poznań 1997.
B. Zeman, [Jestem zawiedziony, rozczarowany…], cyt. za: Youcat polski. Modli-
tewnik młodych, Częstochowa 2012, s. 149.
Warto wykorzystać
Czasami mam dość (Reżyser życia), <https://www.youtube.com/watch?v=v_
qKbTAQIe0>, dostęp: 11.01.2021.
351
46. Jak się przygotować do dorosłości.
Wartość czystości
Cele katechetyczne
– Pogłębienie i poszerzenie wiedzy na temat ludzkiej seksualności.
– Kształtowanie postawy akceptacji siebie jako mężczyzny lub kobiety.
Treści
Przemiany okresu preadolescencji i wczesnej adolescencji. Chrześcijańskie
przeżywanie daru płciowości (seksualności) (C.5).
Tekst biblijny: Rdz 1,27.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcia: czyste serce, pożądliwość,
– omawia prawdę, że człowiek przeżywa swoje życie i wyraża się jako męż-
czyzna lub kobieta,
– charakteryzuje przemiany w okresie dojrzewania (C.5.8),
– uzasadnia wartość czystości w różnych okresach życia i rozwija pozytywny
stosunek do daru płciowości (C.5.9),
– wskazuje sposoby troski o czystość w wieku dojrzewania (C.5.10),
– właściwie ocenia różne opinie i zachowania dotyczące ludzkiej seksualności
prezentowane w reklamach.
Postawy
Uczeń:
– podejmuje pracę nad sobą w trosce o czystość (C.5.e),
– z szacunkiem odnosi się do płci własnej i przeciwnej (C.5.f),
– jest odpowiedzialny za trwanie w czystości (C.5.g).
Metody, formy i techniki: wypowiedź pisemna, praca z dziełami sztuki

i ilustracjami, rozmowa kierowana, określanie emocji, miniwykład,
określanie pozytywnych cech, szczepionka, zdania niedokończone,
praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, ilustracje lub slajdy (przedstawiające
„Dawida” Michała Anioła oraz „Narodziny Wenus” Botticellego, młodą
dziewczynę o subtelnej twarzy oraz kobiety z mocnym makijażem, „Stwo-
rzenie człowieka” Michała Anioła, Maryję i św. matkę Teresę z Kalkuty
oraz św. Jana Pawła II), teksty (slajd) modlitwy o czystość dla każdego
ucznia.
352
1. Modlitwa
K. zwraca się do uczniów:
Powierzymy Matce Bożej – wzorowi czystości – nasze serca. Niech czyni nas
pięknymi ludźmi podobnymi do Niej: Zdrowaś Maryjo…
2. Piękno kobiety i siła mężczyzny – wypowiedź pisemna, praca w grupach
K. dzieli klasę na 2–3 grupy dziewcząt i 2–3 grupy chłopców. Każdej z nich daje
arkusz papieru podzielony na dwie części.
Dziewczęta
– Co jest pięknego w byciu kobietą? – Jakie chciałabyś mieć cechy typowe dla
kobiet?
Chłopcy
– Co jest wspaniałego w byciu mężczy- – Jakie chciałbyś mieć cechy typowe dla
zną? mężczyzn?
Po skończonej pracy liderzy grup dzielą się na forum przemyśleniami. K. uzupełnia:

Możemy dostrzec piękno swojej płci, jeśli utożsamiamy się z nią. Każdy
z was zaczyna odkrywać, na czym polega bycie kobietą lub bycie mężczyzną.
Wasze ciała przekształcają się z ciał dzieci w ciała kobiet i mężczyzn. Dzięki tej
przemianie możecie osiągnąć pełnię kobiecości czy pełnię męskości. Zanim to
nastąpi, należy się do dorosłości dobrze przygotować.
Dostrzegacie wiele zmian w swoim ciele, sposobie myślenia, emocjach. To
naturalne. Wszystko dzieje się po to, by dziewczyna mogła zostać żoną i matką,
a chłopak mógł kiedyś być mężem i ojcem. Choć nie wszyscy te role spełniają, są
to najważniejsze role w życiu przypisane do płci. Do tych ról przygotowujecie się
już teraz. Wasza troska o swoje ciało i umysł zaowocuje w przyszłości. Konieczna
jest także troska o duszę. Ona też dojrzewa i potrzebuje wsparcia z wysoka.
K. poleca zapisać temat: Jak przygotować się do dorosłości. Wartość czystości.

1. Poszukiwanie Bożego piękna w człowieku – rozmowa kierowana,
praca z ilustracjami
K. umieszcza na tablicy ilustrację (slajd) przedstawiającą stworzenie człowieka
z kaplicy Sykstyńskiej (później dołączy kolejne – teczka pomocy) i poleca wybra-
nemu uczniowi przeczytać z podręcznika tekst biblijny.
353
„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył:
stworzył mężczyznę i niewiastę”. (Rdz 1,27)
Pan Bóg, stwarzając kobietę i mężczyznę, powierza człowiekowi zadanie:
Bądź podobny do Mnie. Skoro Bóg jest duchem, nasze podobieństwo jest na
poziomie duszy. Jesteśmy zróżnicowani jako mężczyźni lub kobiety i już od
dziecka dziewczynki różnią się od chłopców. Każdy z nas na inny sposób odbija,
obrazuje w sobie Boga. Płeć to sposób bycia człowiekiem tu, na ziemi, sposób
na spełnienie i szczęście.
2. Piękno ludzkiego ciała i ducha – praca z dziełami sztuki i ilustracjami
K. umieszcza kolejne ilustracje (slajdy) przedstawiające rzeźbę „Dawid” Michała
Anioła i obraz „Narodziny Wenus” Sandro Botticellego (teczka pomocy).
Wybitni malarze i rzeźbiarze, zafascynowani pięknem ciała mężczyzn i ko-

biet, ukazywali je przez dzieła sztuki.
– Jaką prawdę o cielesności ludzkiej przekazują nam twórcy tych dzieł?
– Dlaczego, pomimo nagości, postacie nie są wulgarne?
K. uzupełnia:
Michał Anioł i Botticelli koncentrują się na całym człowieku. Ciało ma wy-
rażać także ich wnętrze. Postać Dawida przed walką z Goliatem ukazuje siłę
ducha. Dawid ma przeciwstawić się złu, by chronić swoich rodaków. Pokonuje
lęk przed silnym Goliatem w łączności z Bogiem. Piękno Wenus to subtelność,
czystość, delikatność…
K. umieszcza na tablicy obok siebie zdjęcie subtelnej, młodej dziewczyny oraz zdjęcie
kobiety z wyzywającym, mocnym makijażem (teczka pomocy).
354
– Co można wyczytać z twarzy dziewczyny?
– Co wyraża twarz drugiej kobiety?
– Dlaczego patrząc na zdjęcia, można wyczytać te różnice?
Po wypowiedziach uczniów K. podsumowuje:
Widok dziewczyny delikatnej i subtelnej przywodzi na myśl czystość. Jej
widok wzbudza zaufanie. Mocny makijaż, który czasem jest nawet drapieżny,
przywodzi na myśl niestety wulgarność. Gdy mówimy o człowieku, nie chodzi
jedynie o ciało. Piękno to zalety umysłu i ducha, które promieniują na zewnątrz.
Dlatego patrząc na twarz człowieka, jego uśmiech, postawę, gesty, możemy
odczytać, jakie ma wnętrze.
K., wskazując na obraz przedstawiający Maryję, mówi:
Najpiękniejszą kobietą jest Maryja. Jej poświęcono najwięcej dzieł sztuki.
Artyści, przedstawiając Ją, ukazują przede wszystkim piękno duszy, ale także
cierpienie.
– Jakie znacie inne osoby piękne duchem?
Pięknymi ludźmi byli także św. matka Teresa z Kalkuty, św. Jan Paweł II…
Choć ich twarze naznaczyła starość i choroba, szanujemy i podziwiamy ich, bo
piękno pochodzi z ich wnętrza.
3. Granica między ciekawością a wstydem – określanie emocji

K. rozdaje grupom (tym samym co w pierwszej części) kartki z umieszczonym na
środku emotikonem oznaczającym „wstyd” (teczka pomocy) i poleca, by uczniowie
wpisali wokół niego hasłowo odpowiedzi na pytania:
– Co to jest wstyd?
– Czego wstydzimy się najbardziej?
– Co ochrania wstyd? (Przed czym wstyd nas chroni?)
K. umieszcza na tablicy planszę z emotikonem (teczka pomocy) i uczniowie pre-
zentują swoje odpowiedzi, zapisując wokół niego odpowiedź na ostatnie pytanie
(do pracy z emotikonem uczniowie powrócą w trzeciej części katechezy).
Wstyd chroni
naszą czystość przed ciekawością innych
nasze myśli naszą godność
355
K. uzupełnia:
Pan Bóg dał nam ochronę czystości – poczucie wstydu. To traktowanie ciała
własnego i ciała innych z szacunkiem. W okresie dojrzewania wzmaga się za-
interesowanie sprawami związanymi z płcią, funkcjonowaniem ciała, miłością.
Ciekawość jest dobra, kiedy dąży do wiedzy i zrozumienia świata, ludzi, zjawisk.
Ma jednak swoje granice. Stanowi ją to, co jest prywatne i intymne. Nie wszystko
należy obnażać i pokazywać światu. Sytuacje, kiedy zostaje poczęte i rodzi się
dziecko, gdy ktoś cierpi czy umiera, zarezerwowane są dla osób najbliższych,
które nas kochają i ewentualnie niosą pomoc. Pozostali powinni uszanować in-
tymność i nie oglądać człowieka w stanie obnażenia fizycznego, emocjonalnego
czy duchowego (np. podczas spowiedzi). Intuicyjnie czujemy, gdy ktoś narusza
intymność naszą czy innych. Jest to wstyd, który dobrze świadczy o człowieku.
Oznacza on, że ta osoba ma poczucie godności.
4. Zagrożenia czystości – rozmowa kierowana, miniwykład
Czystość to umiejętność panowania nad swoimi myślami, słowami, zacho-
waniem, tak by był w nich Bóg. To także zdolność kontrolowania pożądań
seksualnych. To, że one się pojawiają, jest normalne. Jednak człowiek o czystym
sercu nie zatrzymuje się nad nimi, nie wprowadza ich w czyn. Potrafi powiedzieć
„nie!”. Jest to trudne, więc cenne.
K. powraca do zdjęcia przedstawiającego jaskrawo umalowaną kobietę i pyta:
– Jak ludzkie ciało prezentowane jest w mediach: filmach, reklamach,
Internecie?
– Jak pokazywane są relacje kobiety i mężczyzny?
Media bardzo często pokazują ciało ludzkie jak rzecz, która służy do za-
spokajania zmysłów, ciekawości, sprawiania sobie przyjemności, do kupienia.
Pewne obrazy i filmy kierują nas w stronę pożądliwości, nawet pornografii,
która poniża, wystawiając nagie lub niemal nagie ciało na widok publiczny.
Takie demonstrowanie, udostępnianie własnego ciała jest grzechem, krzywdą
czynioną sobie i innym. Ten, kto oddaje swe ciało niczym przedmiot klien-
tom, widzom czy czytelnikom, zagubił cenny dar, którym jest wstyd, a przez
to poczucie własnej godności. Pomimo oddania własnego ciała na publiczną
własność nie czuje upokorzenia. Osoba taka zatraciła piękno oddawania
własnego ciała jedynej osobie, którą kocha. Czystość jest najpiękniejszym
prezentem małżeńskim.

1. Jak postrzegać samego siebie? – określanie pozytywnych cech
K., wymieniając wybranego ucznia z imienia i wskazując na niego, prosi, by
pozostali wymienili pozytywną jego cechę dotyczącą charakteru, sposobu bycia,
zachowania, wyglądu lub powiedzieli, za co go lubią. W miarę możliwości nikogo
nie pomija. Uzupełnia wypowiedzi swoimi pozytywnymi spostrzeżeniami. Zwraca
356
uwagę na cechy charakterystyczne dla płci: subtelność, wrażliwość, odwagę, sta-
wanie w obronie itp. Czuwa nad atmosferą życzliwości i radości. Następnie pyta:
– Co pozytywnego dostrzegacie w sobie?
– Co jest w was pięknego?
– Co jest piękne w waszej przemianie z dziecka w młodego i dorosłego
człowieka?
To, że się zmieniasz, że nie stoisz w miejscu, jest bardzo radosne. Przed
tobą wiele nowych doświadczeń, także trudnych. Twoje ciało jest dziełem
i darem Boga, więc należy je szanować i troszczyć się o nie. Twoje ciało jest
piękne, dobre i potrzebne, bo także przez nie wyrazisz kiedyś miłość swojemu
mężowi, żonie. Przez ciało na świat przyjdą twoje dzieci. Nie musi być idealne,
bez skazy, bo niski wzrost czy pięć pryszczy na twarzy nie decydują o twojej
wartości. Rozejrzyj się wokół: rodzice, sąsiedzi, znajomi wcale nie są telewi-
zyjnymi pięknościami, a wielu z nich jest szczęśliwych, bo są kochani. Jesteś
jednością ciała i duszy. Jeżeli twoja dusza jest piękna, to niedoskonałości
twojego ciała są nieistotne.
2. Ochrona wstydu i ludzkiej godności – szczepionka, praca w grupach
K. poleca, by uczniowie w grupach na kartach z emotikonem dopisali krótkie
odpowiedzi na pytanie.
Łatwiej jest zaakceptować siebie, jeśli czujemy się wewnętrznie czyści.
– Co możesz zrobić, żeby chronić swoją godność i poczucie wstydu?
Potraktujcie to jako szczepionkę, która może was ochronić przed cierpieniem
z powodu poniżenia waszej godności.
Ø wybieram to, co oglądam i czytam ,
Ø sięgam po rzeczy czyste i wartościowe, odrzucam brudy i miernotę,
Ø przezwyciężam pokusy, by być czystym,
Ø proszę o pomoc Boga – modlitwa, sakramenty,
Ø mądrze dobieram kolegów i przyjaciół,
Ø narzucam sobie dyscyplinę – uczę się, pomagam, mam zainteresowania…
Po skończonej pracy uczniowie prezentują swoje wypowiedzi i dopisują na tablicy
najważniejsze z nich. K. podsumowuje:
Twoje życie będzie rzeczywiście piękne, jeżeli zaczniesz inwestować w siebie,
w mądrą miłość już teraz. Jako człowiek wartościowy, możesz być wolny od
wszystkiego, co niszczy. Poczucie własnej godności pomoże ci zaprzyjaźnić się
z kimś mądrym i wyjątkowym. Wolność od nałogów daje radość panowania nad
sobą, pomaga stać się kimś wyjątkowym, co nie znaczy idealnym.
3. Powtórzenie – zdania niedokończone
Realizacja tej części według uznania K.
Uzupełnijcie i zapiszcie w zeszycie zdania:
Procesy zachodzące w moim ciele i psychice są po to, bym…
Moi koledzy i koleżanki cenią we mnie…
357
Jestem dumny/dumna z siebie, bo…
Chciałbym/chciałabym jako mężczyzna/kobieta być…
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie mogą przepisać z tablicy treść tabeli „Co jest pięknego w byciu kobietą/
mężczyzną? Jakie chciałabyś/chciałbyś mieć cechy typowe dla kobiet/mężczyzn?”,
treść planszy „Wstyd chroni” oraz jak chronić swoją godność.
5. Praca domowa
1. Wypisz jak najwięcej powodów, dla których warto zachować czystość
serca, myśli, pragnień i czynów.
2. Napisz uzasadnienie, dlaczego opłaca się być człowiekiem czystym du-
chowo.
K. wyjaśnia:
W pracy domowej możecie korzystać z różnych źródeł: rozmowy z rodzica-
mi, książek, miesięcznika „Miłujcie się”, z wartościowych stron internetowych.
6. Modlitwa
K. rozdaje każdemu tekst modlitwy lub wyświetla slajd (teczka pomocy) i wszyscy
głośno ją odmawiają, a później wklejają do zeszytu.
Podziękujemy Bogu za to, że nas tak cudownie stworzył, i poprosimy o czy-
stość naszych myśli i pragnień.
Modlitwa zawierzenia
Panie Jezu, dziękuję Ci, że ukochałeś mnie miłością bez granic, która chroni
od zła, podnosi z największych upadków i leczy najboleśniejsze rany.
Oddaję Ci swoją wolę i rozum, duszę i ciało, wraz ze swoją płciowością.
Przyrzekam troszczyć się o swoją duchową czystość. Daj mi siłę odrzucać to,
co może zniekształcić moje spojrzenie na własną płciowość.
Naucz mnie cenić w sobie i innych delikatność i subtelność. Daj mi czyste
i piękne myśli o ciele swoim i innych. Uchroń mnie od pożądliwych myśli czy
pragnień.
Ucz mnie tak postępować, aby w moim życiu najważniejsza była miłość.
Literatura
Ks. M. Dziewiecki, Cielesność, płciowość, seksualność, Kielce 2000.
J. Eldredge, Dzikie serce. Tęsknoty męskiej duszy, Poznań 2003.
Konferencja Episkopatu Polski, Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie, 2009.
358
47. Co jest ważniejsze od Tolerancji?
Cele katechetyczne
– Ukazanie właściwego rozumienia tolerancji, akceptacji i miłości oraz
różnic między nimi.
– Kształtowanie umiejętności wyrażania sprzeciwu wobec zła.
Treści
Chrześcijańskie przeżywanie daru płciowości (seksualności) (C.5).
Akceptacja i miłość chrześcijańska.
Tekst biblijny: Mt 5,43-48; Rz 12,21.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcia: tolerancja, akceptacja, miłość chrześcijańska,
– podaje przykłady zwyciężania zła dobrem w codziennym życiu.
– omawia granice tolerancji w świetle Chrystusowej nauki o zgorszeniu
i wezwań do miłości również nieprzyjaciół,
– dokonuje krytycznej oceny źle rozumianej tolerancji (akceptowanie zła,
hołdowanie ludzkiej słabości czy skłonności do złego).
– przedstawia stanowisko Kościoła katolickiego na temat homoseksualizmu
(C.5.14).
Postawy
Uczeń:
– sprzeciwia się nietolerancji oraz tolerancji źle rozumianej.
Metody, formy i techniki: prezentacja zdjęć, ankieta, czytanie i analiza tekstu

biblijnego, rozmowa kierowana, miniwykład, prezentacja filmu (opowia-
danie), zdania niedokończone.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, zdjęcia młodych osób w różnych
sytuacjach, ankieta dla każdego ucznia, film pt. „Jak motyl”.

1. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy i czyta z podręcznika fragment wypowiedzi
Jana Pawła II.
Jan Paweł II powiedział:
„Wbrew pozorom, praw sumienia trzeba bronić także dzisiaj. Pod hasłami
tolerancji w życiu publicznym i w środkach masowego przekazu szerzy się (…)
coraz większa nietolerancja. Odczuwają to boleśnie ludzie wierzący. Zauważa
się tendencję do spychania ich na margines życia społecznego, ośmiesza się
359
i wyszydza to, co dla nich stanowi nieraz największą świętość. (…) Musicie być
mocni w wierze!”.
(Jan Paweł II, Polska potrzebuje dzisiaj ludzi sumienia)
Módlmy się, aby dzisiejsza katecheza pomogła nam uwrażliwić się na wszyst-
ko, co dzieje się wokół nas: Zdrowaś Maryjo…
2. Z kim na randkę? – prezentacja zdjęć
K. pokazuje uczniom zdjęcia (slajdy) przedstawiające różne osoby (teczka po-
mocy), np.:
ü wysportowany chłopak i dziewczyna,
ü gruby chłopak i gruba dziewczyna,
ü przystojny chłopak i piękna dziewczyna,
ü chłopak w markowych ubraniach i dziewczyna elegancko ubrana,
ü chłopak ubrany niechlujnie, dziewczyna w brudnych ubraniach,
ü chłopak z pieniędzmi w ręku, dziewczyna z pieniędzmi w ręku.
K. stawia pytania:
– Z którą z tych osób umówilibyście się na randkę?
– Która z tych osób nie pasuje wam na randkę?
– Dlaczego wybraliście te, a nie inne osoby?
Uczniowie umieszczają zdjęcia na tablicy, oddzielając z jednej strony te osoby,
z którymi by się nie umówili, a z drugiej strony te, które im się podobają.
K. podsumowuje:
Bardzo łatwo przychodzi nam oceniać kogoś, patrząc tylko na wygląd ze-
wnętrzny. Możemy w ten sposób skrzywdzić wartościową osobę. Otyłość może
wynikać z choroby, a skromne ubranie z braku pieniędzy. Pod spodem może
kryć się mądry i dobry człowiek. Czasem mówimy, że nam takie osoby nie
przeszkadzają, ale nie podejmujemy z nimi żadnych relacji. Inaczej mówimy,
że je tolerujemy.
3. Tolerancja nie równa się akceptacja – rozmowa kierowana
Pragnieniem każdego z nas jest być akceptowanym, a przede wszystkim
kochanym przez innych. Nikt z ludzi nie chce być sam. Musimy jednak dobrze
rozumieć, czym jest tolerancja i akceptacja, ponieważ bardzo często stosuje się
te słowa zamiennie.
– Na czym polega tolerancja?
– Na czym polega akceptacja?
K. pisze na tablicy (lub wyświetla slajd – teczka pomocy):
TOLERANCJA ≠ AKCEPTACJA
Tolerancja – por. łac. tolerare oznaczające „wytrzymywać, znosić, przecier-
pieć”.
Akceptacja – por. łac. acceptatio oznaczające „przyjmować, sprzyjać”.
Tolerancja nie oznacza akceptacji czyjegoś zachowania lub poglądów. Wręcz
przeciwnie, tolerancja to poszanowanie czyichś zachowań lub poglądów, mimo
360
że nam się one nie podobają. Zatem tolerancja to szacunek wobec czegoś lub
kogoś, szanowanie czyjegoś zdania, ale niekoniecznie zgadzanie się z nim.
Akceptacja jest niejako „przyzwoleniem” na dane zachowanie czy pogląd,
brakiem prób zmieniania danego człowieka bądź narzucania mu swojego toku
myślenia.

1. Tolerancja czy miłość – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca przeczytać z podręcznika fragment Mt 5,43-48 i mówi:
Tekst biblijny nie mówi o tolerancji, lecz proponuje nam coś więcej. W jej
miejsce Jezus stawia wartość o wiele ważniejszą. Podczas czytania zastanówcie
się, o jaką wartość chodzi.
Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzy-
jaciela swego będziesz nienawidził. A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych
nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; abyście się stali
synami Ojca waszego, który jest w niebie; ponieważ On sprawia, że słońce
Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych
i niesprawiedliwych. Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za
nagrodę mieć będziecie? Czyż i celnicy tego nie czynią? I jeśli pozdrawiacie
tylko swych braci, cóż szczególnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią?
Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski. (Mt 5,43-48)
– Jaka postawa jest ważniejsza niż tolerancja?
– Do czego zachęca nas Jezus?
– Kogo mamy kochać?
– Za kogo mamy się modlić?
– Co daje Bóg dla złych i dobrych, sprawiedliwych i niesprawiedliwych?
K. uzupełnia:
Jezus nie wspomina o miłości do zła, ale o miłości wobec tych, którzy czy-
nią zło. Nie możemy akceptować zła z przynajmniej dwóch powodów. Zło
powoduje cierpienie osoby, która je popełnia, i tych osób, które są obok. To-
lerancja może sprawić, że staniemy się obojętni wobec zła. Jako chrześcijanie
jesteśmy odpowiedzialni za zbawienie wszystkich, których spotykamy. Dlatego
w sumieniu jesteśmy zobowiązani pomagać innym w odejściu od zła i dążeniu
w stronę dobra.
2. Zgadzam się, ale nie na wszystko – ankieta
K. stawia problem:
Granicą tolerancji jest prawo naturalne ustanowione przez Pana Boga.
Zastanowimy się:
– Czy należy tolerować narkomanów, homoseksualistów, palaczy i złodziei?
– Czy należy akceptować narkomanów, homoseksualistów, palaczy i zło-
dziei?
361
Jaki jest stosunek Kościoła do tych osób. Jaka postawa wobec nich jest
zgodna z duchem chrześcijańskim?
K. rozdaje wszystkim uczniom ankietę (teczka pomocy), w której zaznaczają, jaka
ich zdaniem jest postawa Kościoła wobec wymienionych osób.
Czy Kościół akceptuje: tak nie
ludzi zażywających narkotyki
osoby o skłonnościach homoseksualnych
palaczy papierosów
złodziei
zażywanie narkotyków
styl życia związany ze skłonnościami homoseksualnym
palenie papierosów
kradzieże
Uczniowie podają swoje odpowiedzi i K. podsumowuje oraz wyjaśnia:

Kościół zawsze akceptuje każdego grzesznego człowieka, ale nie akceptuje
jego złych czynów! Oczekuje i pragnie zmiany postawy człowieka ku dobru.
Nigdy nie odrzuca osób, ale chce im pomóc w odkryciu prawdy o sobie i dążeniu
do prawdziwego szczęścia z Bogiem.
3. Tolerancja czy akceptacja osób homoseksualnych? – miniwykład
K. mówi:
Zastanawiamy się, jaką relację powinien mieć chrześcijanin wobec osób
o skłonnościach homoseksualnych. W „Katechizmie Kościoła katolickiego”
czytamy:
„Homoseksualizm oznacza relacje między mężczyznami lub kobietami od-
czuwającymi pociąg płciowy (…), do osób tej samej płci”. (KKK 2357)
„Skłonność taka (…) dla większości z nich stanowi trudne doświadczenie.
Powinno się traktować te osoby z szacunkiem, współczuciem i delikatnością.
Powinno się unikać wobec nich jakichkolwiek oznak niesłusznej dyskryminacji.
Osoby te są wezwane do wypełniania woli Bożej w swoim życiu i – jeśli są chrze-
ścijanami – do złączenia z ofiarą krzyża Pana trudności, jakie mogą napotykać
z powodu swojej kondycji”. (KKK 2358)
„Osoby homoseksualne są wezwane do czystości. Dzięki cnotom panowania
nad sobą, które uczą wolności wewnętrznej (…), przez modlitwę i łaskę sakra-
mentalną mogą i powinny przybliżać się one – stopniowo i zdecydowanie – do
doskonałości chrześcijańskiej”. (KKK 2359)
362
1. Akceptacja i miłość chrześcijańska – prezentacja filmu (opowiadanie)
K. czyta uczniom komentarz do filmu pt. „Jak motyl” jako wstęp do obejrzenia jego
fragmentów. Ponieważ film trwa ponad 28 minut, K. musi dokonać wyboru scen.
Z pragnieniem akceptacji spotykamy się także u osób niepełnosprawnych.
Nie chodzi tylko o ich najbliższych, ale o społeczność, w której żyją. Obecnie
coraz więcej osób niepełnosprawnych podejmuje wiele zadań społecznych: są
nauczycielami, politykami, sportowcami. Im większa niepełnosprawność, tym
trudniej zdobyć akceptację społeczną. Jedną z takich osób przedstawia film
„Jak motyl”. Jest to przejmujący i skłaniający do refleksji nad życiem dokument.
23-letni Przemek od urodzenia jest całkowicie bezwładny. Nie może też mówić.
Był uważany przez lekarzy i opiekunów za ciężko upośledzonego umysłowo,
kogoś, kto nic nie czuje i nie myśli. Odrzucony, zapomniany nie miał kontaktu
z otaczającym go światem. Przykuty do wózka wegetował bezwolny niczym
roślina. Gdy próbował się buntować przeciwko takiemu traktowaniu, wytrzesz-
czając oczy i wydając z siebie dziwne dźwięki, uznawano, że ma atak padaczki.
Tymczasem on tak bardzo chciał być człowiekiem, miał tyle do powiedzenia
otoczeniu, pragnął się dzielić z innymi swoimi problemami, radościami – ale nikt
nie zwracał na niego uwagi. Zdał sobie sprawę ze swojej ciężkiej choroby, gdy
miał sześć lat. Pewnego dnia zdarzył się cud. Jedna z opiekunek zauważyła, że
chłopiec reaguje na jej głos. Czuła, że chce jej coś powiedzieć. Przemek szybko
nauczył się posługiwać językiem Blissa, złożonym ze znaków-symboli. Dziś ma
nareszcie kontakt ze światem.
K. może odtworzyć uczniom fragment filmu i prosi, aby oglądając go zastanowili się
nad tym, czym jest: tolerancja, akceptacja i miłość chrześcijańska: <http://vod.tvp.
pl/dokumenty/ludzie/jak-motyl/wideo/jak-motyl/4288355> (dostęp: 12.01.2021).
2. Akceptacja tego, co trudne – rozmowa kierowana
Po obejrzeniu filmu K. pyta:
– Co było pragnieniem Przemka?
– Na ile potrafiłbyś przebywać sam na sam z Przemkiem?
– Dlaczego ludziom tak trudno było okazać miłość Przemkowi?
– Jak zachowalibyście się, gdyby jakaś bliska wam osoba była niepełno-
sprawna?
Największym pragnieniem Przemka i wszystkich ludzi jest być szczęśliwym.
– Od kogo oczekujecie akceptacji?
– Dlaczego akceptacja tych osób jest dla nas ważna?
– Dlaczego ta akceptacja daje poczucie szczęścia?
– Jak bardzo pragniesz szczęścia dla siebie i innych?
K. podsumowuje:
Zależy nam na tym, aby mieć dobre relacje z bliskimi osobami, a jednocze-
śnie oczekujemy z ich strony zrozumienia i akceptacji tego, kim i jacy jesteśmy.
363
Niemniej w naszym życiu pojawiają się sytuacje, które trudno jest nam zaak-
ceptować. O jednej z nich już powiedzieliśmy.
– Dlaczego niepełnosprawność jest trudna do zaakceptowania?
– Co jeszcze trudno jest wam zaakceptować?
Przemek nie chciał być tolerowany, ale akceptowany. Gdy spotkał się
z akceptacją, jego życie zmieniło się. Trudno jest nam przyjąć ciężką chorobę
drugiej osoby. Nikt z nas nie ma wpływu na pojawienie się takich sytuacji. Ale
możemy zmieniać życie chorych osób i nadawać im sens. Taka postawa wynika
z wiary. Jest to trudne, bo to postawa świętości.
3. Uczę się zło pokonywać dobrem – analiza tekstu biblijnego
K. czyta słowa św. Pawła (podręcznik):
„Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj”. (Rz 12,21)
– Dlaczego warto walczyć o dobro?
– Dlaczego ważne jest, by zło pokonywać dobrem?
K. przypomina:
W swoim życiu tymi słowami kierował się bł. ks. Jerzy Popiełuszko. Bardzo
ważne jest to, abyśmy tak jak on potrafili stawać w obronie prawdziwych warto-
ści. Musimy jednak nauczyć się dostrzegać, że nie zawsze wszystko jest dobre,
i umieć odróżniać dobro od zła. Wówczas będzie nam łatwiej akceptować to,
co dobre, i nie tolerować zła, które jest przyczyną cierpienia innych.
4. Ja wobec tolerancji i akceptacji – zdania niedokończone
Uczniowie przepisują początki zdań z podręcznika i kończą je:
Być tolerowanym, to…
Być akceptowanym, to…
Być kochanym, to…
Jeżeli chcesz być tolerowany, to sam…
Jeżeli chcesz być akceptowany, to sam…
Jeżeli chcesz być kochany, to sam…
Chętni uczniowie czytają swoje uzupełnienia, a K. krótko je podsumowuje.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wpisują słowa św. Pawła oraz notatkę:
„Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj” (Rz 12,21).
TOLERANCJA ≠ AKCEPTACJA
Tolerancja to poszanowanie poglądów, zachowań i cech innych ludzi, mimo
że nam się one nie podobają. Jest to szacunek wobec czegoś lub kogoś, szano-
wanie czyjegoś zdania, ale niekoniecznie zgadzanie się z nim.
Akceptacja to zgoda na czyjeś zachowania czy poglądy, „przyzwolenie” na
dane zachowanie czy pogląd, brak prób zmieniania danego człowieka bądź
narzucania mu swojego toku myślenia. Potrzeba mądrości, by akceptować
tylko to, co dobre.
364
Kościół niezmiennie akceptuje każdego grzesznego człowieka, ale nie ak-
ceptuje jego złych czynów!
6. Praca domowa
1. Napisz, jakich poglądów i zachowań jako katolik nie możesz nigdy zaak-
ceptować. Uzasadnij swój wybór.
2. Uzasadnij, dlaczego miłość jest ważniejsza i bardziej potrzebna niż tole-
rancja.
3. Napisz, do czego może przyczynić się tolerowanie zła.
7. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę chwilą rozważania:

„Największą siłą Ewangelii (…) był zawarty w niej osobisty przykład Jezusa
Chrystusa, który głosił prawdę i za prawdę umarł. Chrześcijanin to człowiek,
który postępuje na Jezusowy wzór. I niczego nie dodaje” (S. Budziński, Do-
tknięcie Boga). Jezus czyni dla nas przestrzeń, w której możemy zdobyć się na
przyjęcie Bożego słowa, Bożej zachęty do czynienia dobra i unikania zła. Prośmy
Boga, abyśmy potrafili zwyciężać zło dobrem.
Wszyscy mówią „Chwała Ojcu”.
Literatura
S. Budziński, Dotknięcie Boga, Warszawa 1995, s. 74
Tolerancja to nie akceptacja, <http://waltharius.pl/2006/09/23/tolerancja-to-nie-
-akceptacja>, dostęp: 11.01.2021.
Tolerancja a akceptacja, <http://www.opowiem.pl/index.php?d=opo&opo_
id=54>, dostęp: 11.01.2021.
Jan Paweł II, Polska potrzebuje dzisiaj ludzi sumienia, homilia wygłoszona w Sko-
czowie, 22.05.1995, <https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/
homilie/skoczowh_22051995.html>, dostęp: 11.01.2021.
365
Język polski:
nych, charakterystyka.
l Lektury: Clive Staples Lewis, Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara
szafa.
Zasady komunikowania się. Sytuacje wymagające podjęcia decyzji
indywidualnej i grupowej. Podstawowe sposoby podejmowania wspól-
nych decyzji. Przykłady trudnych społecznie sytuacji, w których należy
zachować się asertywnie; różne formy zachowań asertywnych. Sposoby
rozwiązywania konfliktów oraz ich zalety i wady.
l Rodzina – rodzina jako grupa społeczna; rola rodziców i osób starszych
w rodzinie. Wartości ważne dla rodziny; wpływ, jaki rodzina wywiera na
dzieci. Prawa i obowiązki dzieci w rodzinie.
i psychiczną. Korzyści i zagrożenia wynikające z korzystania z zasobów
Internetu. Przemoc w cyberprzestrzeni i odpowiednia reakcja na nią.
l Udział obywateli w życiu publicznym – społeczeństwo obywatelskie.
Cnoty obywatelskie (odpowiedzialność, troska o dobro wspólne, aktyw-
ność, przedsiębiorczość, solidarność, roztropność, tolerancja, odwaga
cywilna).
Biologia:
l Rozmnażanie i rozwój – etapy rozwoju przedurodzeniowego człowieka
(zygota, zarodek, płód); wpływ różnych czynników na rozwój zarodka
i płodu. Cechy fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania
człowieka. Zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową.
l Ewolucja życia – istota procesu ewolucji organizmów i źródła wiedzy
o jej przebiegu.
366
l Rodzina – typy struktury rodziny: wielopokoleniowa, pełna, niepeł-
na, zrekonstruowana. Szacunek do członków rodziny i wyrażenie im
wdzięczności. Komunikowanie uczuć, wyrażanie pamięci, składanie
życzeń z okazji rodzinnych uroczystości, uprzejmość i uczynność
każdego dnia. Rodzinne wychowanie do miłości, prawdy, uczciwości,
wychowanie patriotyczne, religijne, moralne. Wartości i tradycje ważne
w rodzinie, w tym wspólne świętowanie, organizacja i przeżywanie wol-
nego czasu. Zasady savoir-vivre’u wobec gości i najbliższych członków
rodziny.
l Dojrzewanie – Kryteria dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej.
Różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców; identyfika-
cja z własną płcią. Zagrożenia okresu dojrzewania, takie jak: uzależnienia
chemiczne i behawioralne, presja seksualna, pornografia, cyberseks,
prostytucja nieletnich; profilaktyka. Problemy wieku młodzieńczego
i sposoby radzenia sobie z nimi. Budowanie relacji międzyosobowych;
istota koleżeństwa i przyjaźni, sympatii młodzieńczych, pierwszych fa-
scynacji, zakochania, miłości; potrzeba i wartość wzajemnego szacunku,
udzielania pomocy, empatii i współpracy. Podział obowiązków; praca
i rekreacja; tworzenie atmosfery świętowania. Rola autorytetów w życiu
człowieka, osoby uznane za autorytety.
l Seksualność człowieka – Pojęcia związane z seksualnością: męskość,
kobiecość, wartość, małżeństwo, rodzicielstwo, odpowiedzialność.
Główne funkcje płciowości, takie jak: wyrażanie miłości, budowanie
więzi. Odpowiedzialność mężczyzny i kobiety za sferę seksualną i pro-
kreację. Związek istniejący pomiędzy aktywnością seksualną a miłością
i odpowiedzialnością. Argumenty biomedyczne, psychologiczne, spo-
łeczne i moralne za inicjacją seksualną w małżeństwie. Przyczyny, skutki
i profilaktyka przedwczesnej inicjacji seksualnej. Różne odniesienia do
seksualności: permisywne, relatywne i normatywne. Życie jako funda-
mentalna wartość – życie jako wartość. Planowanie dzietności rodziny;
odpowiedzialne rodzicielstwo. Fazy psychofizycznego rozwoju człowie-
ka w okresie prenatalnym i postnatalnym. Szacunek dla ludzkiego ciała;
podstawy higieny; troska o zdrowie.
367
VIII
wydarzenia zbawcze

48. Ci, którzy poszli za Jezusem do nieba.
Uroczystość Wszystkich Świętych
Cele katechetyczne
– Ukazanie ewangelicznych dróg życia na przykładzie wybranych świętych.
– Budzenie pragnienia naśladowania Jezusa.
Treści
Świętość w różnych formach życia (C.10).
Świadkowie wiary – biblijni i święci (F.2).
Tekst biblijny: Mk 8,34b-35.
Wymagania
Uczeń:
– określa różnicę między pojęciami święty i błogosławiony oraz kanonizacja
i beatyfikacja,
– wskazuje, że świętość osiąga się przez naśladowanie Jezusa,
– wymienia współczesnych polskich świętych i błogosławionych (Karolina
Kózkówna, Maksymilian Kolbe, Jan Beyzym),
– charakteryzuje życie wybranego świętego lub błogosławionego w kontekście
jego pójścia za Jezusem,
– zna swojego patrona, patrona parafii i Polski,
– omawia liturgiczne formy świętowania w uroczystość Wszystkich Świętych
(B.2.3).
Postawy
Uczeń:
– stara się żyć duchem Ewangelii na co dzień,
– realizuje powszechne powołanie do świętości w swoim życiu,
– w świadectwie świętych szuka wskazówek dla siebie (F.2.e).
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, prezentacja książek, schema-

tyczne przedstawienie treści (slajd), czytanie Pisma Świętego, analiza
tekstu, uzupełnianie karty pracy, rachunek sumienia, miniwykład, praca
w grupach.
Środki dydaktyczne: kalendarz liturgiczny, dowolna książka o świętych, plansza
(slajd) „Karta beatyfikacyjno/kanonizacyjna”, ilustracje (slajdy) przed-
stawiające: bł. Karolinę Kózkównę, bł. Jana Beyzyma, św. Maksymiliana
Kolbe, „Karta wstępu do nieba” dla każdego ucznia.
370
1. Modlitwa
Pomódlmy się za wstawiennictwem Maryi, która jest dla nas wzorem na
drodze do świętości: Zdrowaś Maryjo…
2. Do czego dążymy? – rozmowa kierowana
K. pyta:
– Jakie macie cele w życiu?
– Co jest waszym marzeniem?
– Kim chcielibyście zostać?
Każdy z was zastanawia się, kim chciałby zostać w życiu. Macie wiele pra-
gnień. Jedynym sposobem, aby osiągnąć zamierzone cele, jest wytrwała praca
nad własnym charakterem, świadome wypracowywanie w sobie pozytywnych
cech i hartu ducha. Jednak to, o czym mówiliśmy, zatrzymuje się na naszym życiu
doczesnym, które otrzymaliśmy od Pana Boga, by się przygotować do spotkania
z Nim w niebie. Przez nasze życie przygotowujemy się do tego, by znaleźć się
w niebie jako święci. Każdy, kto jest blisko Boga, jest święty.
Dziś przyjrzymy się temu, w jaki sposób powinniśmy wykorzystać ofiarowany
nam przez Boga czas na przygotowanie się do spotkania z Nim.
3. Święci i błogosławieni w liturgii Kościoła – prezentacja książek, schematyczne
przedstawienie treści (slajd)
K. pokazuje kalendarz liturgiczny lub książkę o świętych (np. „Święci na każdy
dzień” lub „Ilustrowany leksykon świętych” Wydawnictwa „Jedność”) i mówi:
Kościół codziennie w liturgii wspomina świętych lub błogosławionych.
Szczególnym dniem, kiedy oddaje się cześć świętym i błogosławionym, jest
1 listopada – uroczystość Wszystkich Świętych. Wspominamy wówczas tych,
których Kościół ogłosił świętymi lub błogosławionymi, oraz tych, którzy osią-
gnęli świętość, ale nie znamy ich imion, bo nigdy oficjalnie nie zostali wyniesieni
do chwały ołtarzy. Na dzisiejszej katechezie zajmiemy się tymi, którzy zostali
ogłoszeni błogosławionymi lub świętymi.
K. pokazuje uczniom planszę (slajd – teczka pomocy) z „Kartą beatyfikacyjną/
kanonizacyjną” z zasłoniętym górnym polem (jak dalej), a następnie omawia
proces ogłaszania ludzi błogosławionymi i świętymi:
KARTA BEATYFIKACYJNA/KANONIZACYJNA
Dewiza
?
Czas Życie na ziemi
Cel NIEBO (wieczne szczęście)
371
Weryfikacja Wyznawca – w swoim życiu realizował naukę Chrystusa
Kościoła – o pójściu za Nim; we wszystkim, co czynił, wola Boża była na
proces pierwszym miejscu (brał krzyż zadań i problemów i niósł go,
beatyfikacyjny, wypełniając je najlepiej, jak potrafił, z miłości do Chrystusa).
kanonizacyjny Męczennik – zginął w obronie swojej wiary w Jezusa Chrystusa.
Boże Cud za wstawiennictwem sługi Bożego (osoby objętej procesem).
potwierdzenie
Oficjalny akt Ogłoszenie sługi Bożego błogosławionym.
Kościoła
Cel Wzór do naśladowania; opieka nad ludźmi; wstawiennictwo
u Boga.
Kult w Kościele lokalnym – diecezja lub państwo pochodzenia
błogosławionego.
Boże Cud za wstawiennictwem błogosławionego.
potwierdzenie
Oficjalny akt Ogłoszenie błogosławionego świętym.
Kościoła
Cel Wzór do naśladowania; opieka nad ludźmi; wstawiennictwo
u Boga.
Kult w całym Kościele.
Świętym lub świętą zostaje ogłoszona osoba po kanonizacji, błogosławionym

– po beatyfikacji.
Beatyfikacja (łac. beatificare – wyróżniać) – to w Kościele katolickim uznanie
osoby zmarłej za błogosławioną, zezwalające na publiczny kult o charakterze
lokalnym (np. w diecezji czy w kraju, z którego pochodził błogosławiony). Akt
taki wydaje się po pozytywnym rozpatrzeniu procesu beatyfikacyjnego.
Proces beatyfikacyjny może się rozpocząć najwcześniej 5 lat po śmierci
kandydata, choć są wyjątki od tej reguły. Celem procesu jest udowodnienie, że
dana osoba w sposób ponadprzeciętny (heroiczny) praktykowała cnoty chrześci-
jańskie (wówczas mamy proces wyznawcy) lub zginęła za wiarę (wówczas mamy
proces męczennika). Bożym potwierdzeniem prawdziwości dociekań trybunału
jest cud wymodlony za wstawiennictwem osoby, której życie jest badane.
Jeżeli po ogłoszeniu kogoś błogosławionym, nastąpi kolejny cud za wsta-
wiennictwem tej osoby, zostaje ona uznana za świętą, tzn. taką, której oficjalną
cześć mogą oddawać wierni na całym świecie.

1. Dewiza życia świętych – czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu
K. odsłania górne pole na karcie i mówi:
Poznamy teraz dewizę, jaka przyświecała tym wszystkim, którzy zostali
ogłoszeni błogosławionymi lub świętymi.
372
KARTA BEATYFIKACYJNA/KANONIZACYJNA
Jezus rzekł: „Jeśli ktoś chce pójść za Mną, niech się zaprze
Dewiza
samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladu-
je. Bo kto chce zachować swoje życie, straci je; a kto straci swe
życie z powodu Mnie i Ewangelii, zachowa je”. (Mk 8,34b-35)
K. pyta:
– Co jest warunkiem naśladowania Jezusa?
– Co to znaczy „zaprzeć się samego siebie”?
– Na czym polega strata życia u tych, którzy chcą je zachować?
– Czym może być strata życia dla Jezusa?
– O jakim życiu mówi Jezus dla tych, którzy oddadzą swe życie za Jezusa?
Zaprzeć się siebie to konsekwentnie wypełniać wolę Bożą, nawet gdy łączy
się ona z cierpieniem. Przyjęcie go bez buntu i narzekania jest naśladowaniem
Chrystusa, który cierpiał i umarł na krzyżu za grzechy ludzi. Ten, kto będzie
pragnął szczęścia ziemskiego bez Boga, straci życie na ziemi oraz szczęście
wieczne. Ten, kto poświęci swoje życie dla Boga, otrzyma życie wieczne w niebie.
2. Jak nieśli krzyż? – analiza tekstu, praca w grupach
K. umieszcza na tablicy wizerunki (slajd): bł. Karoliny Kózkówny, bł. Jana Beyzyma
oraz św. Maksymiliana Kolbe (teczka pomocy). Następnie dzieli klasę na 4-oso-
bowe grupy, którym rozdaje materiały dotyczące tychże postaci świętych (teczka
pomocy). Uczniowie zapoznają się z ich treścią i szukają odpowiedzi na pytania
znajdujące się pod życiorysami. Po ok. 10 min. dzielą się na forum klasy efektami
swojej pracy uzupełniając wypowiedzi.
Grupa 1
Bł. Karolina Kózkówna (ur. 02.08.1898 r. we wsi Wał-Ruda; zm. 18.11.1914 r.)
Karolina wyglądem nie różniła się od innych dziewcząt, jed-
nak swoim zachowaniem zwracała uwagę. Chętnie podejmo-
wała się każdej pracy i była bardzo dobrą uczennicą. Pomagała
słabszym od siebie w odrabianiu lekcji, a zwłaszcza w nauce
katechizmu. Sąsiedzi często podsyłali do niej swoje dzieci
przekonani, że dobrze im wyjaśni prawdy wiary. Karolina na-
leżała do Żywego Różańca, Bractwa Trzeźwości, Apostolstwa
Modlitwy. Brała aktywny udział w różnych nabożeństwach.
Lubiła czytać książki i czasopisma religijne. Była skromna
i chętna do pomocy, nie wynosiła się ponad innych i nikomu
nie dokuczała. Wszyscy ją za to szanowali. Matka spokojnie
wychodziła z domu, wiedząc, że Karolina dopilnuje, aby nic złego się nie stało.
Karolina nie lubiła zwracać na siebie uwagi, a ubierała się wręcz ubogo.
Zapytana, dlaczego nie stroi się tak jak inne dziewczęta, odpowiedziała, że to
373
jej przeszkadza w modlitwie. Modliła się dużo, a wielu modlitw nauczyła się na
pamięć. Jak tylko obowiązki domowe pozwalały, uczestniczyła we Mszy Świętej
w dzień powszedni. W swoim krótkim życiu wypracowała w sobie tyle męstwa,
że w chwili próby zachowała się jak bohaterka.
Kiedy wybuchła pierwsza wojna światowa, we wsi Wał-Ruda pojawili się żoł-
nierze rosyjscy. 18 listopada Karolina była w domu, pilnując rodzeństwa. Tego
dnia wpadł do jej domu rosyjski żołnierz, który rozkazał ojcu i Karolinie pójść
ze sobą w stronę lasu. Kiedy tam doszli, ojca odesłał, a jej kazał iść przed sobą.
Karolina do domu już nie wróciła. Znaleziono ją dopiero po dwóch tygodniach
nieżywą: pokaleczoną, podrapaną i ubłoconą. Było widoczne, że broniła się
przed napastującym ją żołnierzem i obroniła swą dziewczęcą godność.
Karolina zginęła śmiercią męczeńską. Kochała życie i broniła go, ale jeszcze
bardziej kochała Boga. Ze względu na Niego chciała zachować swą dziewczęcą
niewinność. Dlatego nie ulękła się ani cierpienia, ani śmierci z rąk żołnierza.
Oddała życie za ocalenie cnoty czystości.
Została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II 10 czerwca 1987 r.
w Tarnowie.
– Jaką dziewczyną była Karolina?
– Co w jej przypadku znaczyło zaprzeć się samej siebie?
– Na czym polegało jej oddanie życia dla Boga?
– Co zyskała, poświęcając swoje ziemskie życie dla Boga i dobra ludzi?
Grupa 2
Św. Maksymilian Maria Kolbe (ur. 08.01.1894 r. w Zduńskiej Woli, zm.
14.08.1941 r. w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu)
Ojciec Kolbe całe swoje życie poświęcił szerzeniu kultu Ma-
ryi Niepokalanej, której był wielkim czcicielem. Po powrocie
do Polski z Rzymu, gdzie studiował i otrzymał święcenia ka-
płańskie, rozpoczął pracę w Niepokalanowie koło Sochaczewa.
W niedługim czasie rozpoczął budowę klasztoru, w którym
szybko powstał potężny ośrodek wydawniczy. Rozpoczął
wydawanie miesięcznika „Rycerz Niepokalanej”. Chciał, by
Maryja Niepokalana była znana na całej ziemi i niestraszne mu
były żadne ofiary i wysiłki, by to osiągnąć. Rozsławił Jej imię
w Japonii, gdzie w 1930 r. założył misję i rozpoczął wydawanie
„Rycerza Niepokalanej” po japońsku. Po sześciu latach pracy w Japonii ojciec
Kolbe powrócił do kraju. W pracy apostolskiej posługiwał się najnowocześniej-
szymi zdobyczami techniki, nie szczędząc zdrowia mocno nadszarpniętego przez
gruźlicę. Ojciec Maksymilian często mawiał, że przecież nie możemy stanąć
z gołymi rękami przed Bogiem.
Podczas II wojny światowej znalazł się w obozie koncentracyjnym w Oświę-
cimiu. Naoczni świadkowie opowiadali, że ten cichy franciszkański zakonnik
za wszystko płacił tylko jedną monetą: modlitwą. Modlił się za wszystkich, bez
374
wyjątku, szczególnie za tych, z którymi złączył go los. Modlił się za swego kata,
który pobił go za wyznanie wiary. Gdy pobitego do nieprzytomności Maksymi-
liana umieszczono w szpitalu obozowym, cieszył się, że umieszczono go przy
drzwiach, bo mógł łatwiej przyjść z pomocą innym, zwłaszcza przez spowiedź.
Na każdym miejscu upodabniał się do Chrystusa cierpiącego.
Św. Maksymilian Kolbe jest znany dzięki heroicznemu czynowi, którym
było dobrowolne oddanie życia za współwięźnia w obozie koncentracyjnym
w Oświęcimiu. Poszedł na śmierć głodową za ojca rodziny, bo potrafił w praw-
dziwy sposób kochać drugiego człowieka. Przez swoją ofiarę z życia nie tylko
uratował życie innemu więźniowi, lecz także wzmocnił wiarę w ostateczne
zwycięstwo dobra nad złem.
Papież Paweł VI ogłosił go błogosławionym 17 października 1971 r., a świę-
tym został ogłoszony 10 października 1982 r. przez papieża Jana Pawła II.
– Jaką działalność prowadził o. Maksymilian Kolbe?
– Co w jego przypadku znaczyło zaprzeć się samego siebie?
– Na czym polegało jego oddanie życia dla Boga?
– Co zyskał, poświęcając swoje ziemskie życie dla Boga i dobra ludzi?
Grupa 3
Bł. Jan Beyzym (ur. 15.05.1850 r. w Beyzymach Wielkich na Wołyniu, zm.
02.10.1912 na Madagaskarze)
Ojciec Jan Beyzym, jezuita, pracował z młodzieżą w Chyro-
wie (niedaleko Przemyśla, dzisiaj na Ukrainie). W listopadzie
1898 r. zdecydował udać się na Madagaskar i objąć opiekę nad
schroniskiem dla trędowatych. To, co tam zastał, przekroczyło
jego najgorsze przeczucia. W miejscu nazywanym szumnie
„schroniskiem” było kilka bud, które groziły zawaleniem przy
mocniejszym wietrze i nie chroniły od deszczu. Ale najgorszy
był głód. Jeśli ktoś tutaj umierał, to nie tyle z trądu, ile z głodu,
zimna lub brudu. Ojciec Beyzym nic na to nie mógł poradzić.
Brakowało pieniędzy. Rząd kolonialny nie troszczył się zupełnie o chorych. Co
gorsza, mówiono, że trędowaci mogą sami zapracować na swoje utrzymanie
uprawianiem ziemi. Ojciec Jan wiedział, że to jest niemożliwe, bo trąd zniszczył
chorym nogi, ręce, a ich ciało pokrywały rany. Wśród trędowatych szerzyło się
zepsucie obyczajów, pijaństwo i złodziejstwo. Ojciec Beyzym rozumiał, że naj-
pierw musi ich nakarmić i stworzyć znośne warunki życia, a dopiero potem może
mówić o Bogu, o miłości i o przemianie życia. Postanowił wybudować szpital,
na który nie miał środków. Zaufał Matce Najświętszej, której powierzył los
swojej misji. Wierzył też w dobre serce rodaków, do których zwrócił się z prośbą
o pomoc. Polacy, mimo że biedni i uciskani przez zaborców, odpowiedzieli na
wezwanie o. Beyzyma. Przez wiele lat zbierano ofiary na budowę schroniska.
Ojciec Beyzym pokonał mnóstwo trudności i przeszkód. Sam pracował wiele
dni, zanim powstał szpital dla trędowatych – dzieło misjonarza Polaka i ofiar-
375
ności polskich chrześcijan. Szpital otwarto 10 sierpnia 1911 r. Chorzy na trąd
mogli się leczyć w szpitalu: pierwszy raz byli prawdziwie czyści i mogli się po-
łożyć w szpitalnych łóżkach. Nie potrzebowali się martwić o to, co będą jeść.
Zwyciężyła wytrwała miłość.
Gdy chorzy zamieszkali w szpitalu, a przybyłe siostry zakonne otoczyły ich
troskliwą opieką, o. Beyzym czuł, że jego cel życia został osiągnięty. Na tym jednak
nie poprzestał, chciał spieszyć z pomocą tam, gdzie było nieszczęście. Dowiedział
się, że na Syberii, w Sachalinie, żyją w trudnych warunkach polscy zesłańcy, po-
zbawieni pomocy duszpasterskiej. Chciał do nich pojechać, jednak okazało się to
niemożliwe. Ojciec Beyzym zaraził się trądem. Choroba bardzo szybko czyniła
spustoszenie w jego wycieńczonym ciężką pracą organizmie. Wkrótce zmarł.
Został beatyfikowany 18 sierpnia 2002 r. przez papieża Jana Pawła II.
– Jaką działalność prowadził o. Jan Beyzym?
– Co w jego przypadku znaczyło zaprzeć się samego siebie?
– Na czym polegało jego oddanie życia dla Boga?
– Co zyskał, poświęcając swoje ziemskie życie dla Boga i dobra ludzi?
K. podsumowuje:
Dla wszystkich tych postaci najważniejszy był Bóg. Wypełniali Jego wolę,
choć łączyła się z cierpieniem, a nawet śmiercią.
Karolina zachwycała swoją skromnością i dobrocią. Jej męstwo w godzinie
śmierci to owoc wierności Bogu i pracy nad swoim sercem, które chciała za-
chować niewinne i czyste.
Ojciec Maksymilian Kolbe zdobywał ludzi dla Chrystusa przez Maryję. Stąd
dzieła, które podejmował. Jego modlitwa nawet za wrogów i odwaga pójścia na
śmierć za współwięźnia to konsekwencja ofiarowania życia Bogu.
Ojciec Beyzym miłość do trędowatych czerpał z łączności z Bogiem. To dzięki
tej miłości był w stanie poświęcić swój czas, siły, zdrowie i życie w służbie dla nich.
Jest jeszcze wielu współczesnych polskich świętych czy błogosławionych, jak
choćby: św. brat Albert, św. siostra Faustyna Kowalska, bł. ks. Jerzy Popiełuszko
czy św. Jan Paweł II. Wszyscy oni żyli w XX w. i każda z tych osób w swoim
życiu zrealizowała wezwanie do pójścia za Jezusem. Poświęcili swoje życie dla
Boga i otrzymali życie wieczne w niebie.

1. Rola świętych w moim życiu – rozmowa kierowana
Bardzo długo nikt nie odważył się na zdobycie najwyższego szczytu świata.
Kiedy jednak dokonała tego pierwsza osoba, szybko znalazło się wielu, którzy
powtórzyli ten wyczyn. Garstka ludzi potrafi zachwycić się wspaniałymi symfo-
niami, patrząc jedynie na napisane nuty. Potrzeba kogoś, kto potrafi wykonać
te utwory i ukazać ich piękno. Rola świętych i błogosławionych polega na
ukazaniu, jak słowa Ewangelii należy realizować w życiu.
376
Święci są naszymi patronami, przewodnikami i pomocnikami w drodze
do nieba. Opiekują się nami i wskazują drogę do Boga. Przykładem życia
przypominają, co jest najważniejsze i najpiękniejsze.
– Który ze świętych lub błogosławionych jest wam szczególnie bliski?
– U których świętych patronów możecie szukać wstawiennictwa?
Wstawiennictwa Świętych wzywa się w szczególnych, ważnych wydarzeniach
życia Kościoła. Śpiewa się wówczas „Litanię do Świętych”, która należy do naj-
starszych litanijnych modlitw i jako jedyna występuje w księgach liturgicznych.
Kościół widzi w świętych i błogosławionych orędowników u Boga i przykład do
naśladowania. Ich świętość, którą osiągnęli podczas ziemskiego życia, zachęca,
aby pójść w ich ślady. Oni wspierają nas w drodze do nieba i wstawiają się za
nami do Boga. Świętych i błogosławionych możemy prosić o pomoc, modląc
się do wybranych osób oraz odmawiając „Litanię do Świętych”.
2. Jak mogę dążyć do świętości? – uzupełnianie karty pracy, rachunek sumienia
K. daje każdemu uczniowi „Kartę wstępu do nieba” (teczka pomocy) i uczniowie
zapoznają się z nią. Każdy uczeń może odpowiedzieć na pytanie na karcie (lub
stawia znak, którego znaczenie zna tylko on sam – będzie on oznaczał odpowiedź
na dane pytanie). W miejscu kropek uczniowie wpisują swoje imię. Całe zadanie
wykonują w ciszy, a po zakończeniu pracy wklejają karty do zeszytów.
Poznaliśmy tych, którzy mieli odwagę zapomnieć o sobie, o swoich potrze-
bach, a czynili wszystko dla Boga, nawet za cenę życia. Zastanowimy się, na
ile potrafimy zrezygnować ze swoich potrzeb dla Boga i drugiego człowieka.
KARTA WSTĘPU DO NIEBA
Jezus rzekł: „Jeśli ktoś chce pójść za Mną, niech się zaprze samego
Dewiza siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladuje. Bo kto chce
zachować swoje życie, straci je; a kto straci swe życie z powodu Mnie
i Ewangelii, zachowa je”. (Mk 8,34-35)
Czas Życie na ziemi
Weryfikacja – Jak chcę osiągnąć świętość?
– Co jest wolą Boga wobec mojego życia?
– Jak przygotowuję się na spotkanie z Nim w wieczności?
– Ile czasu poświęcam na modlitwę i lekturę Pisma Świętego?
– Jak często przystępuję do spowiedzi?
– Jak przygotowuję się do spotkania z Jezusem na Mszy Świętej?
– Co dobrego mogę zrobić każdego dnia?
– Które obowiązki mogę wykonywać sumienniej?
– Kto potrzebuje mojej pomocy?
– Jak mogę pomóc tym osobom?
Cel MOJA ŚWIĘTOŚĆ – ……………………
(imię)
Cel NIEBO (wieczne szczęście)
377
K. podsumowuje:
Świętość to zadanie dla każdego z nas. Już na chrzcie świętym zostaliśmy
zaproszeni do tego, aby być świętymi. To wezwanie usłyszało i odpowiedziało na
nie wiele osób na przestrzeni dziejów chrześcijaństwa. Także dziś są tacy, którzy
dążą do świętości codziennym życiem. Kościół, wynosząc na ołtarze świętych,
daje nam wzór do naśladowania. Świętość jest możliwa, bo codziennie możemy
czynić dobro z miłości do Boga.
3. Pozyskanie odpustu za zmarłych – miniwykład
K. przypomina:
W uroczystość Wszystkich Świętych, obowiązuje nas udział we Mszy Świętej.
W tym dniu jest ona również sprawowana na cmentarzach.
Od południa dnia Wszystkich Świętych i przez cały Dzień Zaduszny w ko-
ściołach i kaplicach można uzyskać odpust zupełny. Warunki zyskania odpustu
są następujące:
ü przystąpienie do sakramentu pokuty i pojednania,
ü pobożne nawiedzenie kościoła lub kaplicy,
ü odmówienie „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”,
ü dowolna modlitwa w intencjach papieskich,
ü przyjęcie Komunii Świętej w stanie łaski uświęcającej.
Odpust zupełny można także uzyskać w dniach od 1 do 8 listopada, nawie-
dzając cmentarz i wypełniając wymienione już wcześniej warunki.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają uzupełnioną „Kartę wstępu do nieba” oraz wpisują notatkę:
Świętość to zadanie dla każdego z nas. Kościół, wynosząc na ołtarze świętych,
pokazuje nam wzór, jak powinniśmy żyć. Święci to nasi orędownicy u Boga
i przykład do naśladowania. Oni wspierają nas w drodze do nieba i modlą się
za nas do Boga.
5. Praca domowa
1. Odszukaj i wypisz do zeszytu patronów Polski i patrona swojej parafii.
2. Napisz imiona kilkorga świętych dzieci. Wybierz jedno z tych dzieci i opisz,
jak osiągnęło świętość.
3. W listopadzie proś codziennie swojego patrona o pomoc w dążeniu do
świętości.
6. Modlitwa
Uczniowie czytają wybrane wezwania z „Litanii do Świętych” – wybór wezwań
według uznania K.
Litania do Świętych (fragmenty)
Święta Maryjo – módl się za nami.
Święci Michale, Gabrielu i Rafale – módlcie się za nami.
Wszyscy święci Aniołowie – módlcie się za nami.
378
Święty Janie Chrzcicielu – módl się za nami.
Święty Józefie – módl się za nami.
Święta Anno – módl się za nami.
Święci Piotrze i Pawle – módlcie się za nami.
Święty Andrzeju – módl się za nami.
Święci Janie i Jakubie – módlcie się za nami.
Święty Tomaszu – módl się za nami.
Święty Łukaszu – módl się za nami.
Święty Marku – módl się za nami.
Święta Mario Magdaleno – módl się za nami.
Święty Wojciechu – módl się za nami.
Święty Stanisławie – módl się za nami.
Święta Agnieszko – módl się za nami.
Święta Mario Goretti – módl się za nami.
Święty Marcinie – módl się za nami.
Święty Patryku – módl się za nami.
Święty Antoni – módl się za nami.
Święty Benedykcie – módl się za nami.
Święci Franciszku i Dominiku – módlcie się za nami.
Święty Jacku – módl się za nami.
Święty Ignacy z Loyoli – módl się za nami.
Święty Franciszku Ksawery – módl się za nami.
Święty Stanisławie Kostko – módl się za nami.
Święty Ludwiku – módl się za nami.
Święty Kazimierzu – módl się za nami.
Święta Moniko – módl się za nami.
Święta Jadwigo – módl się za nami.
Święta Elżbieto Węgierska – módl się za nami.
Wszyscy Święci i Święte Boże – módlcie się za nami.
Módlmy się. Boże, który widzisz, że upadamy wskutek własnej słabości,
spraw łaskawie, aby przykłady świętych umocniły naszą miłość ku Tobie. Przez
Chrystusa Pana Naszego. Amen.
Literatura
1 listopada, Wszyscy Święci, <https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/11-01.php3>,
dostęp: 4.02.2021.
Maksymilian Kolbe. Życiorys, <www:niepokalanow.pl/dziedzictwo-kolbianskie/
maksymilian-kolbe/zyciorys>, dostęp: 4.02.2021.
P. Bednarczyk, S. Bizuń, J. Charytański, A. Kotlarski, M. Wolniewicz, Z Chry-
stusem przetwarzamy świat, Paryż 1977.
379
49. „Po Bogu największa miłość to Polska”
Cele katechetyczne
– Ukazanie historycznego związku patriotyzmu Polaków z wartościami
i postawami religijnymi.
– Kształtowanie postaw patriotycznych.
Treści
Rola Kościoła w życiu narodu polskiego. Udział Kościoła w rozwoju kultu-
ralnym i społecznym narodu (E.5).
Wartość ofiar ponoszonych w obronie wiary i Ojczyzny.
Wymagania
Uczeń:
– podaje przykłady historycznych wydarzeń, którym towarzyszyło hasło „Bóg,
Honor, Ojczyzna”,
– charakteryzuje obecność Kościoła w dziejach narodu polskiego, podkre-
ślając jego rolę w przełomowych wydarzeniach,
– wskazuje na wydarzenia i zjawiska religijne, które wpłynęły na budowanie
tożsamości narodowej Polaków (E.5.9),
– uzasadnia wartość ofiar ponoszonych w obronie wiary i Ojczyzny.
Postawy
Uczeń:
– wyraża szacunek dla ofiary z życia złożonej za Chrystusa i rodaków,
– prezentuje postawę ofiarności w służbie dla Kościoła i Ojczyzny.
Metody, techniki i formy: recytacja (śpiew), krzyżówka, rozmowa kierowana,

słowa klucze, praca z tekstem, prezentacja i analiza fotografii, puzzle lo-
giczne, czytanie tekstu (miniwykład), wykaz patriotycznych obowiązków,
tworzenie osobistego sztandaru, praca w parach i indywidualna.
Środki dydaktyczne: tekst (slajd) pieśni „Boże, coś Polskę” (1 na 2 osoby),
krzyżówka dla każdego ucznia, fotografia (slajd) sztandaru, puzzle logiczne
(1 na 2 osoby), slajd z prawidłowo dopasowanymi puzzlami, karta pracy
„Mój osobisty sztandar” dla każdego ucznia.

1. Modlitwa – recytacja (śpiew)
K. rozdaje tekst pieśni „Boże, coś Polskę” (teczka pomocy) jeden na dwie osoby
lub wyświetla slajd i przygotowuje uczniów do modlitwy słowami tej pieśni. W za-
leżności od umiejętności uczniów można ją śpiewać lub recytować.
380
Nasze dzisiejsze spotkanie rozpoczniemy modlitwą w intencji Ojczyzny. Po-
dziękujmy Bogu za to, że możemy żyć w wolnej Polsce, a jednocześnie złóżmy
w ciszy obietnicę, że za wszelką cenę będziemy troszczyć się o nią.
Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęgi i chwały,
Coś ją osłaniał tarczą swej opieki
Od nieszczęść, które przygnębić ją miały,
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie:
Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie!
2. Czy jestem patriotą? – krzyżówka, rozmowa kierowana
Dzisiejszą katechezę rozpoczniemy od wspólnego rozwiązania krzyżówki.
K. rozdaje uczniom krzyżówkę (teczka pomocy), którą rozwiązuje wspólnie cała
klasa.
1. P O L O N I A
2. F L A G A
3. L I T W A
4. O R Z E Ł
5. W I S Ł A
6. S T O L I C A
7. T A T R Y
8. W Y B I C K I
9. G N I E Z N O
10. H Y M N
1. Polacy mieszkający poza granicami kraju.

2. Nasza jest biało-czerwona.
3. Jeden ze wschodnich sąsiadów Polski.
4. Ptak w polskim godle.
5. Najdłuższa rzeka w Polsce.
6. Najważniejsze miasto w państwie.
7. Najwyższe góry w Polsce.
8. Józef ……, autor słów polskiego hymnu narodowego.
9. Pierwsza stolica Polski.
10. Uroczysta pieśń – jeden z symboli państwowych.
Uczniowie głośno odczytują hasło.
381
– Na czym polega patriotyzm? (miłość do Ojczyzny)
– Czym jest dla was Ojczyzna?
– W jaki sposób ktoś w waszym wieku może pokazać, że jest patriotą?
– W jakich sytuacjach najczęściej ludzie wyjeżdżają za granicę?
– Za czym tęsknią ci, którzy opuścili swoją Ojczyznę?
Patriota to ten, kto szanuje symbole narodowe, zdobywa wiedzę, aby kiedyś
móc dobrze pracować dla Ojczyzny, bierze aktywny udział w uroczystościach
narodowych, szanuje pamięć swoich przodków, szanuje własność państwową,
np. ławki, przystanki, używa polszczyzny, a nie wulgaryzmów.
Gdy ludzie nie mają pracy w kraju i brakuje im środków do życia, szukają
pracy za granicą. Opuszczanie Ojczyzny przez Polaków jest dla niej niekorzystne,
ale trudne sytuacje życiowe zmuszają ludzi do podjęcia takiego kroku. Jednak
nawet za granicą każdy powinien pozostać patriotą i nie wstydzić się swego kraju.
4. Polska największą miłością po Bogu – słowa klucze
K. wyjaśnia:
Umiłowaniem Ojczyzny wyróżniał się Prymas Polski Stefan kardynał Wy-
szyński, który sprawował swój urząd w Polsce opanowanej przez komunizm.
Za swoją działalność był więziony przez władze komunistyczne przez 3 lata.
Przeczytamy teraz fragment jego homilii wygłoszonej podczas uroczystości św.
Stanisława w Krakowie. Waszym zadaniem będzie wyszukać w tekście słowa
klucze, którymi Prymas mówi o wartości naszej Ojczyzny.
Chętny uczeń czyta (podręcznik):
„Dla nas po Bogu największa miłość to Polska! Musimy po Bogu dochować
wierności przede wszystkim naszej Ojczyźnie i narodowej kulturze polskiej.
Będziemy kochali wszystkich ludzi na świecie, ale w porządku miłości. Po Bogu
więc, po Jezusie Chrystusie i Matce Najświętszej, po całym ładzie Bożym nasza
miłość należy się przede wszystkim naszej Ojczyźnie, mowie, dziejom i kultu-
rze, z której wyrastamy na polskiej ziemi. (…) będziemy żądali, abyśmy mogli
żyć przede wszystkim duchem, dziejami, kulturą i mową naszej polskiej ziemi,
wypracowanej przez wieki życiem naszych praojców”.
(kard. Stefan Wyszyński, homilia wygłoszona w Krakowie 12.05.1974)
Uczniowie czytają słowa klucze i dopisują nowe do wyrażeń na tablicy. K. pyta:

– O jakich wartościach mówi w homilii prymas Wyszyński?
– W jaki sposób mamy dochować wierności Polsce?
– Jak możemy realizować obowiązek patriotyzmu?
K. pisze na środku tablicy „Patriotyzm”, a uczniowie uzupełniają skojarzenia:
PATRIOTYZM
KULTURA, MOWA, HISTORIA, ZIEMIA…
Prymas Polski pokazuje, że miłość do Ojczyzny łączy się ściśle z miłością
do Boga. Poznamy dziś, jak na przestrzeni dziejów Polacy troszczyli się o dobro
swojej Ojczyzny.
K. prosi o zapisanie tematu do zeszytu: „Po Bogu największa miłość to Polska”.
382
1. Obowiązki wobec Ojczyzny – praca z tekstem
K. rozdaje uczniom tekst KKK 2199 (teczka pomocy) lub wyświetla slajd i uczniowie
wypisują z niego fragmenty o patriotyzmie. K. wyjaśnia:
Kościół w swoim nauczaniu ukazuje, że obowiązek miłości do Ojczyzny
wypływa z IV przykazania „Czcij ojca swego i matkę swoją”. Wypiszcie pod
wyrazem „patriotyzm”, które z obowiązków łączą się z miłością do Ojczyzny.
„Czwarte przykazanie jest wyraźnie skierowane do dzieci, określając ich
relację do ojca i matki, która ze wszystkich jest najbardziej powszechna. (…)
Obejmuje obowiązki uczniów względem nauczycieli, pracowników względem
pracodawców, podwładnych względem przełożonych, obywateli względem
ojczyzny oraz tych, którzy nią rządzą i kierują.
Przykazanie to wskazuje i obejmuje obowiązki rodziców, opiekunów, na-
uczycieli, przełożonych, urzędników państwowych, rządzących, wszystkich tych,
którzy sprawują władzę nad drugim człowiekiem lub nad wspólnotą osób”.
(KKK 2199)
Ojczyzna ma być dla nas tak bliska, jak bliscy są rodzice. Ojczyzna, czyli to,
co otrzymaliśmy po naszych ojcach.
2. „Bóg, Honor, Ojczyzna” moim hasłem – praca z tekstem, prezentacja
i analiza fotografii
K. pokazuje fotografię (slajd) sztandaru, na którym widnieje napis „BÓG –
HONOR – OJCZYZNA” (teczka pomocy).
– Jaki napis widnieje na sztandarze?
– Jak rozumiecie słowa „Bóg, Honor, Ojczyzna”?
K. uzupełnia:
Słowa te pojawiły się po raz pierwszy na sztandarach
oddziałów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie dekretem
Prezydenta Rzeczypospolitej z 15 października 1943 r. Ich
treść tłumaczono słowami: „Ojczyźnie wszystko, prócz miłości
Boga najwyższego i Honoru”. Znaczyło to, że Ojczyźnie należy
poświęcić wszystko, być jej wiernym i troszczyć się o wspólne,
narodowe dobro. Ponad Ojczyzną ma być tylko miłość do Boga
najwyższego i Honor (oprac. na podst.: Bóg, Honor, Ojczyzna,
pl.wikipedia.org). Hasło to przypomina, że Polska potrzebuje
ludzi, którzy wierzą w Boga, są honorowi i służą Ojczyźnie
w duchu miłości przez naukę, pracę, modlitwę i oddanie.
Uczniowie dopisują na tablicy „Bóg, Honor, Ojczyzna” pod wcześniejszym zapisem.
3. Patriotyzm Polaków w historii – puzzle logiczne, praca w parach
K. dzieli klasę na trzy części i w każdej z nich rozdaje puzzle logiczne – zestawy
kartoników z datami i opisem wydarzeń, po jednym na dwie osoby (teczka pomocy).
383
Zadaniem par jest dopasować wydarzenie do daty. K. wyjaśnia:
Z historii naszego kraju znamy wiele wydarzeń, w których walczący o wolność
kierowali się miłością do Ojczyzny.
Zestaw 1
966 r. Chrzest Polski
1655 r. Najazd Szwedów na Polskę (potop szwedzki)
1772 r. I rozbiór Polski – Polska straciła 211 tys. km2 i 4,5 miliona ludności
1791 r. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja
1793 r. II rozbiór Polski
Zestaw 2
1795 r. III rozbiór Polski
1830 r. Powstanie listopadowe – polskie powstanie narodowe przeciw Rosji
1863 r. Powstanie styczniowe – największe polskie powstanie narodowe
1901 r. Strajk uczniów we Wrześni przeciw germanizacji i nauce religii w jęz.
niemieckim
1918 r. Odzyskanie przez Polskę niepodległości
Zestaw 3
1939 r. Wybuch II wojny światowej
1944 r. Powstanie Warszawskie zorganizowane przez Armię Krajową
1945 r. Zakończenie II wojny światowej
1981 r. Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce
1989 r. Upadek komunizmu w Polsce
Po wykonanej pracy chętne osoby czytają kolejno daty i wydarzenia. K. pokazuje

slajd z prawidłowo dopasowanymi wydarzeniami (teczka pomocy). Uczniowie
w miarę potrzeb poprawiają swoje prace. K. podsumowuje:
Wymienione wydarzenia przypominają smutne losy naszego kraju, ale jed-
nocześnie pokazują bohaterstwo tych, którzy dążyli do zachowania polskości
i pragnęli przywrócić Ojczyźnie upragnioną wolność. W czasie wojen, zaborów,
okupacji, gdy nasza Ojczyzna była zagrożona, wielu Polaków walczyło o prawo
do używania języka ojczystego, o możliwość posiadania ziemi, o wolną Polskę,
oddając niejednokrotnie za nią swoje życie. Hasło „Bóg, Honor, Ojczyzna” było
drogowskazem dla rycerstwa polskiego, powstańców, żołnierzy września 1939 r.,
Armii Krajowej, żołnierzy wyklętych, a także dla Polaków żyjących w czasach
komunizmu i odważnie broniących swojej wiary i tożsamości. Oni wiedzieli, że
są wartości, które zawsze zwyciężają: prawda, miłość, wolność i sprawiedliwość.
Dlatego całą swoją nadzieję pokładali w Bogu, który jest Prawdą, Miłością
i dawcą prawdziwej wolności.
384
– Jakich znacie Polaków, którzy stawiali te wartości na pierwszym miejscu?
– Dlaczego nie jest łatwo kierować się tymi wartościami w życiu?
3. Obecność Kościoła w dziejach narodu polskiego – czytanie tekstu
(miniwykład)
K. mówi lub uczniowie czytają z podręcznika tekst ze s. 168:
Kościół zawsze odgrywał wielką rolę w podtrzymywaniu świadomości naro-
dowej i polskiej państwowości. Na przestrzeni wieków był wręcz niezastąpiony,
stając w obronie narodu i godności człowieka.
Wszystko zaczęło się w 966 r., kiedy Polska przyjęła chrzest, zapraszając Chry-
stusa do swego życia narodowego, i stała się krajem chrześcijańskim. W dużej
mierze to ludzie Kościoła tworzyli administrację, szkolnictwo, sądownictwo oraz
stawali w obronie języka polskiego. Wiara w Boga wielokrotne przyczyniała się
do ratowania naszego narodu przed rozpadem. Po cudownej obronie Jasnej
Góry król Jan Kazimierz w 1656 r. obrał Maryję za Królową Polski.
Ciężką próbą narodowej tożsamości był okres rozbiorów. Polacy mężnie
znosili cierpienia związane z niewolą. W czasach, gdy zabroniono im używać
ojczystego języka, wielu pod groźbą śmierci podejmowało walkę z germanizacją
i rusyfikacją. Władze niemieckie i rosyjskie zwalczały też Kościół katolicki, po-
nieważ uważały go za ostoję polskości – usuwano księży z parafii i konfiskowano
dobra kościelne.
Z Kościołem walczono również podczas II wojny światowej – prześladowano
duchowieństwo oraz zamykano świątynie. Kościół stawał w obronie swego na-
rodu i dzielił jego los. Wielu chrześcijan, w tym duchowieństwo, oddało swoje
życie za wiarę i Ojczyznę.
Kościół odgrywał znaczącą rolę w kulturze społecznej narodu polskiego także
w okresie komunizmu. Rząd chciał za wszelką cenę doprowadzić do ateizacji
naszego społeczeństwa. Wyrzucono religię ze szpitali, szkół i wojska. Przed-
stawiciele władz kościelnych, m.in. kardynał Stefan Wyszyński, swoją postawą
okazywali narodowi, na czym polega mocna wiara oraz miłość do Ojczyzny.
W Kościołach śpiewano „Bogurodzicę” i „Rotę” oraz podtrzymywano tradycję
i pamięć o historii Polski.
(oprac. na podst.: M. Majewski, Chrześcijańska historia Polski;
I. Kucz, Rola kościoła katolickiego i religii w Polsce…)
K. podsumowuje:
Mimo prześladowań Kościół cały czas stał na straży polskiej tradycji na-
rodowej. Dzięki wierze i pomocy Boga nasz naród przetrwał bardzo trudne
wydarzenia na przestrzeni wieków.
385
1. Moją dewizą „Bóg, Honor, Ojczyzna” – wykaz patriotycznych obowiązków,
praca w parach
K. wyjaśnia:
Naszym zadaniem jest realizować wartości, zgodnie z hasłem „Bóg, Honor,
Ojczyzna”. Nie jest to hasło na jakiś czas, ale powinno nam towarzyszyć przez
całe życie. Inne wymagania związane z realizowaniem go stawia się uczniom
szkoły podstawowej, a inne osobom dorosłym czy na przykład żołnierzom.
Zastanówcie się, jak może je realizować polski uczeń klasy VI.
K. dorysowuje na tablicy kolumny do haseł „Bóg, Honor, Ojczyzna”. Uczniowie
w parach uzupełniają je, a następnie chętne osoby zapisują propozycje na tablicy.
Pozostali uczniowie wpisują je do zeszytów. K. pyta:
– Jak uczeń klasy VI może realizować prawdę, że Bóg jest najważniejszy
w jego życiu?
– Na czym dla niego polega bycie człowiekiem honoru?
– W jaki sposób możecie dawać świadectwo miłości do Ojczyzny?
Z wypowiedzi uczniów na tablicy powstaje zapis, np.:
BÓG HONOR OJCZYZNA

ü akceptuję wszystkie Boże ü jestem odważny ü poznaję historię Polski
zasady ü postępuję zgodnie ze ü obchodzę święta
ü przestrzegam przykazań swoim sumieniem narodowe
ü uczestniczę w niedzielnej ü odważnie mówię „nie” ü szanuję flagę i godło
Mszy św. ü potrafię zrezygnować polskie
ü nie wstydzę się swojej z przyjemności ü modlę się za Ojczyznę
wiary ü postępuję uczciwie ü mówię poprawną
ü odważnie wyznaję wiarę ü zawsze mówię prawdę polszczyzną
w Boga i nią żyję… ü uczciwie pracuję
ü modlę się rano ü szanuję symbole
i wieczorem narodowe
ü szanuję innych ludzi… ü poznaję bohaterów
narodowych…
K. podsumowuje:
„Bóg, Honor, Ojczyzna” – te trzy wartości są ze sobą ściśle związane. Ten,
kto realizuje w swoim życiu Boże zasady, jest człowiekiem honoru i troszczy
się o dobro Ojczyzny. Przyznawanie tym wartościom pierwszeństwa w życiu
to stawianie sobie wysokich wymagań i ciężka praca nad sobą. Podjęcie tego
trudu może uczynić nasze życie pięknym i niepowtarzalnym. Bez wysiłku, ofiary
i poświęcenia nie jesteśmy w stanie osiągnąć dobra.
386
2. Mój patriotyzm – tworzenie osobistego sztandaru, praca indywidualna
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Mój
osobisty sztandar” (teczka pomocy). Uczniowie, G
BÓ R
O
korzystając z zapisu na tablicy oraz z własnych N
HO Z N A
OJC Y
Z
przemyśleń, wypisują na niebiesko, jak do tej pory
realizowali w swoim życiu poszczególne wartości,
a na czerwono – jakie treści wprowadzą do swego
życia po dzisiejszej katechezie. Następnie prezentują
przed całą klasą swoje prace i wklejają je do zeszytów.
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy hasła o patriotyzmie, zapis w kolumnach do haseł
„Bóg, Honor, Ojczyzna” i wklejają karty pracy „Mój osobisty sztandar”.
4. Praca domowa
1. Opisz wybrane wydarzenie historyczne, któremu towarzyszyło hasło „Bóg,
Honor, Ojczyzna”.
2. Odszukaj nazwiska paru osób, które oddały swoje życie za wiarę w Boga
i za Ojczyznę. Napisz kilka zdań o jednej z nich.
3. Pomódl się wieczorem w intencji Ojczyzny.
5. Modlitwa
Wprowadzając w swoje życie motto „Bóg, Honor, Ojczyzna”, musimy pamię-
tać nie tylko o tych, którzy żyli i pracowali dla naszej Ojczyzny, ale też o tych,
którzy oddali za nią swoje życie. Pomódlmy się w intencji wszystkich, którzy
zginęli w obronie Ojczyzny: Prosimy Cię, Boże, aby radowali się nagrodą wieczną
w niebieskiej ojczyźnie, gdzie nie ma już cierpienia i śmierci. Ciebie prosimy…
Literatura
Homilia Prymasa Wyszyńskiego wygłoszona podczas uroczystości świętego
Stanisława w Krakowie w dniu 12 maja 1974 r., <http://wpolityce.pl/
polityka/114097-dla-nas-po-bogu-najwieksza-milosc-to-polska-musimy-
po-bogu-dochowac-wiernosci-przede-wszystkim-naszej-ojczyznie/>,
dostęp: 7.02.2021.
I. Kucz, Rola kościoła katolickiego i religii w Polsce na przestrzeni wieków, <http://
www.ptg.gda.pl/index.php/publisher/articleview/action/view/frmArticle-
ID/214>, dostęp: 7.02.2021.
M. Majewski, Chrześcijańska historia Polski, <http://intronizacja.pl/index.
php?option=com_content&view=article&id=144%3Achrzescijanska-
historia-polski&catid=35&Itemid=77>, dostęp: 7.02.2021.
Bóg, Honor, Ojczyzna, <https://pl.wikipedia.org/wiki/B%C3%B3g,_Honor,_Oj-
czyzna?uselang=pl>, dostęp: 7.02.2021.
387
Ilustracje
Nowy sztandar 2 Brygady Łączności, Markier at pl.wikipedia/Public domain,
<https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nowy_sztandar_2BL_a.
jpg?uselang=pl>, dostęp: 7.02.2021.
388
50. Królestwo inne niż wszystkie.
Uroczystość Chrystusa króla
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy o Chrystusie Królu i sądzie
ostatecznym.
– Kształtowanie postawy czuwania w oczekiwaniu na powtórne przyjście
Chrystusa.
Treści
Koniec świata. Paruzja. Sąd ostateczny. Sens życia w kontekście rzeczy
ostatecznych człowieka (A.8).
Tekst biblijny: Mt 25,31-43.45-46.
Wymagania
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie: apokalipsa (A.10.1),
– podaje prawdę, że Bóg ma swoich planach koniec świata,
– interpretuje tekst biblijny o powtórnym przyjściu Chrystusa (Mt 25,31-
43.45-46),
– podaje kryteria, według których Chrystus będzie sądził ludzi,
– wyjaśnia, na czym polega królowanie Chrystusa,
– uzasadnia, że wyrok wydany przez Chrystusa na sądzie ostatecznym będzie
konsekwencją działań człowieka podczas jego życia,
– omawia biblijne obrazy końca świata oraz sądu ostatecznego i przedstawia
ich interpretację w świetle wiary (A.8.6),
– charakteryzuje postawę gotowości na przyjście Chrystusa (A.8.7).
Postawy
Uczeń:
– wierzy w istnienie nieba i piekła (A.7.d),
– podejmuje codzienne decyzje w perspektywie wieczności,
– akceptuje nauczanie Kościoła o rzeczach ostatecznych (A.8.b).
Metody, techniki i formy: uzupełnianie opowiadań, rozmowa kierowana, czyta-

nie z podziałem na role, interpretacja tekstu, praca z ilustracją, planowanie
dobrych uczynków, praca w parach.
Środki dydaktyczne: karty pracy „Jezus przyjdzie ponownie” oraz „Pomagam
Chrystusowi” dla każdego ucznia, ilustracja (slajd) przedstawiająca Chry-
stusa Króla.
389
1. Modlitwa
„Wierzę w Boga”.
2. Tworzyć szczęśliwe zakończenie – uzupełnianie opowiadań, rozmowa
kierowana
K. zapowiada uczniom, na czym będzie polegała ich praca:
Powiem początek opowiadania, a wy będziecie kończyć tę historię. Może-
cie to zrobić nawet w jednym zdaniu. Warunkiem jest, by opowiadanie miało
szczęśliwe zakończenie.
Propozycje opowiadań:
ð Za siedmioma górami księżniczkę porwał smok… uratował ją odważny
rycerz.
ð Za chwilę rozpoczyna się klasówka z matematyki… dostanę dobrą ocenę,
bo się uczyłem.
ð W domu siostra rozpoczęła kłótnię… mama szybko zareagowała i uspo-
koiła siostrę.
ð Koleżanka zachorowała na ospę wietrzną… pani doktor dała jej dobre
lekarstwo i wyzdrowiała.
ð Rozpoczął się koniec świata… spotkamy się z Bogiem w niebie.
– Co może się skończyć?
– Kiedy jesteśmy zadowoleni z tego, że coś się skończyło?
– Jakie zakończenia można przewidzieć?
Czasem zastanawiamy się nad tym, jak się zakończy jakaś historia w książce
lub filmie. Bywa, że będąc świadkami jakiegoś zdarzenia, myślimy, co dalej
będzie. Niektórzy zastanawiają się, jak będzie wyglądał koniec świata i co nas
czeka po śmierci. Najwięcej informacji na ten temat znajdziemy w Apokalip-
sie św. Jana, ostatniej księdze Pisma Świętego. Słowo „apokalipsa” pochodzi
z języka greckiego i tłumaczymy je jako „objawienie”. W biblijnej Apokalipsie
możemy przeczytać zapowiedź zwycięskiego końca historii, którego dokona Pan
Bóg. Nie chodzi w niej o straszenie ludzi końcem świata, ale o podniesienie na
duchu i dodanie odwagi w oczekiwaniu na spotkanie z Chrystusem. Święty Jan
tak zapowiada powtórne przyjście Jezusa na ziemię:
Potem ujrzałem: oto drzwi otwarte w niebie, a głos, ów pierwszy, jaki usły-
szałem, (…) powiedział: „Wstąp tutaj, a to ci ukażę, co potem musi się stać”.
Doznałem natychmiast zachwycenia: A oto w niebie stał tron i na tronie ktoś
zasiadał. (Ap 4,1-2)
Koniec świata dokonuje się także w życiu konkretnych ludzi w chwili śmierci.
Wszyscy mamy wpływ na to, jak potoczy się historia naszego życia po śmierci.
Dziś będziemy mówić o szczęśliwym zakończeniu ziemskiego życia i jego kon-
tynuacji w królestwie Bożym.
390
K. poleca zapisać temat: Królestwo inne niż wszystkie. Uroczystość Chrystusa Króla.
1. Sąd ostateczny – czytanie z podziałem na role

Kościół przygotowuje nas na powtórne przyjście Chrystusa. Wśród rzeczy
ostatecznych dotyczących każdego człowieka wymieniamy: śmierć, sąd Boży,
niebo albo piekło. Jako chrześcijanie wierzymy, że nasze życie nie kończy się
w momencie śmierci, który jest tylko momentem przejściowym w drodze do
celu ostatecznego, jakim jest szczęście wieczne, czyli niebo.
W Ewangelii Pan Jezus podaje jasne kryteria, którymi będzie się kierował,
sądząc ludzi. Jego wyrok podczas sądu będzie uzależniony od życia człowieka.
Tekst biblijny, który usłyszymy, jest pełen symboli. Postarajcie się odkryć ich
znaczenie.
Uczniowie szukają w podręcznikach tekstu Mt 25,31-43.45-46. K. wybiera uczniów
do czytania z podziałem na role: narrator, Jezus, sprawiedliwi. Rolę potępionych
K. pozostawia dla siebie.
Gdy Syn Człowieczy przyjdzie w swej chwale, a z Nim wszyscy aniołowie,
wtedy zasiądzie na swoim tronie pełnym chwały. I zgromadzą się przed Nim
wszystkie narody, a On oddzieli jednych ludzi od drugich, jak pasterz oddziela
owce od kozłów. Owce postawi po prawej, a kozły po swojej lewej stronie.
Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: „Pójdźcie, błogosławieni
u Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane dla was od
założenia świata!
Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść;
byłem spragniony, a daliście Mi pić;
byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie;
byłem nagi, a przyodzialiście Mnie;
byłem chory, a odwiedziliście Mnie;
byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie”.
Wówczas zapytają sprawiedliwi: „Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym
i nakarmiliśmy Ciebie? Albo spragnionym i daliśmy Ci pić? Kiedy widzieliśmy
Cię przybyszem i przyjęliśmy Cię, lub nagim i przyodzialiśmy Cię? Kiedy widzie-
liśmy Cię chorym lub w więzieniu i przyszliśmy do Ciebie?” A Król im odpowie:
„Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci
moich najmniejszych, Mnieście uczynili”.
Wtedy odezwie się [Król] i do tych po lewej stronie: „Idźcie precz ode Mnie,
przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom!
Bo byłem głodny, a nie daliście Mi jeść;
byłem spragniony, a nic daliście Mi pić;
byłem przybyszem, a nie przyjęliście Mnie;
byłem nagi, a nie przyodzialiście Mnie;
byłem chory i w więzieniu, a nie odwiedziliście Mnie”.
391
„Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, czego nie uczyniliście jednemu
z tych najmniejszych, tegoście i Mnie nie uczynili”. I pójdą ci na wieczną karę,
sprawiedliwi zaś do życia wiecznego. Mt 25,31-43.45-46)
2. Jezus przyjdzie jako Król – interpretacja tekstu, praca w parach
Wszyscy uczniowie otrzymują karty pracy „Jezus przyjdzie ponownie” (teczka pomo-
cy), nad którymi pracują w parach. Ich zadaniem jest wpisać znaczenie biblijnych
symboli. Po ok. 5–7 minutach uczniowie czytają swoje wyjaśnienia, a pozostali
sprawdzają ich poprawność.
Jezus przyjdzie ponownie na ziemię
Symbol Znaczenie
ð Syn Człowieczy Jezus Chrystus Król
ð owce ludzie sprawiedliwi
ð kozły ludzie niesprawiedliwi (egoiści)
ð oddzielenie owiec od kozłów sąd ostateczny
ð wziąć w posiadanie królestwo zamieszkać w niebie
ð iść precz w ogień wieczny cierpieć w piekle
ð czynić dobro dla najmniejszych troszczyć się o Chrystusa
ð nie czynić dobra dla najmniejszych nie troszczyć się o Chrystusa

1. Mój udział w królestwie Jezusa – roz-
mowa kierowana, praca z ilustracją
K. umieszcza na tablicy ilustrację (slajd)
przedstawiającą Jezusa królującego w niebie
(teczka pomocy) i pyta:
– Jak będzie wyglądało powtórne
przyjście Jezusa?
– W jakiej roli Jezus zasiądzie na tro-
nie?
– Co spotka ludzi sprawiedliwych?
– Co spotka ludzi niesprawiedliwych?
– Czym będą zaskoczeni ludzie sprawiedliwi, a czym potępieni?
– Na czym polega sprawiedliwość ludzi zaproszonych przez Jezusa do
nieba?
– Na czym polega zło potępionych?
– Dlaczego trudno być człowiekiem sprawiedliwym?
– Jaka jest naczelna zasada, którą rządzi się królestwo Jezusa?
Jezus przyjdzie jako Król, by sądzić ludzi. Jego decyzja będzie ostateczną dla
wszystkich ludzi. Jedni otrzymają nagrodę wieczną w niebie, inni karę w piekle.
392
Podstawą osądu Jezusa będzie sprawiedliwa ocena naszego życia. O zbawieniu
decyduje nasza bezinteresowna miłość, dostrzeganie potrzeb drugiego czło-
wieka i pomoc niesiona ubogim. Egoizm, zapatrzenie w siebie i obojętność
wobec potrzebujących prowadzą do wiecznej kary. Wiedza o tym powinna nas
mobilizować do pracy nad sobą każdego dnia, aby jej uniknąć. Nasze życie
na ziemi kiedyś się skończy. Od nas zależy, jak wykorzystamy dany nam czas.
Jezus przypomina nam, że najważniejszą zasadą w Jego królestwie jest miłość.
2. Wypełniam zasady Bożego królestwa – planowanie dobrych uczynków,
praca w parach
K. rysuje na tablicy tabelę lub uczniowie otrzymują karty pracy „Pomagam Chrystu-
sowi” (teczka pomocy), a chętny uczeń wpisuje treść pierwszej kolumny. Uczniowie
w parach pisemnie odpowiadają na pytania, czym może być głód, pragnienie…
współczesnego człowieka, a następnie, jak mogą im zaradzić.
Chrystus będzie nas sądził z naszych czynów, z tego, co robiliśmy wcześniej,
z tego, co robimy tu i teraz, oraz z tego, co zrobimy w przyszłości. Musimy więc
zastanowić się, w kim Chrystus czeka na naszą pomoc. Gdyby koniec świata był
jutro, po której stronie Jezus by nas postawił?
Pomagam Chrystusowi w drugim człowieku
Chrystus mówi: Dostrzegam to w: Niosę pomoc przez:
P jestem głodny
P jestem spragniony
P jestem przybyszem
P jestem nagi
P jestem chory
P jestem w więzieniu
Znajdziemy się wśród sprawiedliwych, jeśli w naszym postępowaniu będziemy

kierowali się bezinteresowną miłością i pomagali innym, nie oczekując niczego
w zamian. Sprawiedliwi nie zapisują sobie zasług. Po śmierci człowiek będzie
sądzony przede wszystkim z miłości.
– W jaki sposób możemy mieć wpływ na historię naszego życia?
– Co możemy zrobić, by nasze życie szczęśliwie się zakończyło?
– Co ma wpływ na naszą szansę wejścia do królestwa Jezusa?
– Jak może wyglądać nasze spotkanie z Chrystusem podczas sądu ostatecz-
nego?
W historii naszego życia wiele zależy od nas. Mamy wpływ na przebieg histo-
rii naszego życia, ale też i innych. Przez codzienne uczynki możemy prowadzić
życie do szczęśliwego zakończenia. Warunkiem jest nasza pomoc Chrystusowi
w budowaniu Jego królestwa już tu na ziemi.
393
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają karty pracy z wyjaśnieniem symboli biblijnych i przepisują treść
tabeli „Pomagam Chrystusowi”.
4. Praca domowa
1. Poszukaj informacji i napisz, na czym polega królestwo Chrystusa i czym
różni się od królestwa ziemskiego.
2. Zastanów się i napisz, co dla współczesnego człowieka może być głodem,
pragnieniem lub bezdomnością.
5. Modlitwa
K. rozpoczyna modlitwę „Akt wiary”.
Literatura
Biblia dla każdego. Nowy Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, red. ks.
W. Chrostowski, ks. J. Nowak, ks. H. Witczyk, t. II, Kielce 2008.
394
51. Czas odmierzany w Kościele. Okresy
roku liturgicznego
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat wymowy poszczególnych
okresów i świąt w roku liturgicznym.
– Kształtowanie postawy świadomego i czynnego przeżywania roku
liturgicznego.
Treści
Struktura i znaczenie roku liturgicznego (B.1).
Tradycje i zwyczaje religijne.
Tekst biblijny: Hbr 13,8-9a.
Wymagania
Uczeń:
– opisuje strukturę i wyjaśnia znaczenie roku liturgicznego (B.1.5),
– charakteryzuje poszczególne okresy roku liturgicznego w kontekście
wydarzeń zbawczych i nauczania Kościoła oraz życia chrześcijanina (B.2.1),
– wymienia święta nakazane przez Kościół,
– podaje przykłady pielęgnowania tradycji i zwyczajów religijnych,
– ukazuje związek wydarzeń biblijnych z rokiem liturgicznym (A.10.5),
– opisuje przejawy miłości Boga do człowieka w historii zbawienia
i w teraźniejszości (A.5.3),
– przyporządkowuje poszczególnym okresom roku liturgicznego właściwe
im obrzędy liturgiczne i paraliturgiczne,
– interpretuje wybrane teksty liturgiczne związane z poszczególnymi okre-
sami i świętami.
Postawy
Uczeń:
– wyraża przekonanie o potrzebie świętowania dni świątecznych,
– pielęgnuje tradycje i zwyczaje religijne (A.10.c) związane z okresami roku
liturgicznego.
Metody, techniki i formy: prezentacja zdjęć, rozmowa kierowana, puzzle

logiczne, czytanie i analiza tekstu biblijnego, miniwykład z elementami
prezentacji, praca z tekstem, refleksja, praca w parach, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia przedstawiające zwyczaje ludowe i tradycje ko-
ścielne (slajd), schemat roku liturgicznego, teksty do pracy w grupach,
slajd „Święta nakazane w roku liturgicznym”.
395
1. Modlitwa
„Skład apostolski”.
2. Zwyczaje i tradycje w roku liturgicznym – prezentacja zdjęć, rozmowa
kierowana
K. pokazuje uczniom zdjęcia: lampionu adwentowego, opłatka na stole wigilijnym,
drzwi z napisem K+M+B, talerza z pączkami, palmy, pisanek, udekorowanej
kwiatami kapliczki przydrożnej, znicza, kapłana przy ołtarzu i umieszcza je na
tablicy (lub pokazuje slajdy – teczka pomocy).
K. pyta:
– Co przedstawiają te zdjęcia?
– O jakich dniach i wydarzeniach przypominają?
Zdjęcia nawiązują do wydarzeń charakterystycznych dla polskich tradycji
religijnych związanych z Adwentem, wigilią Bożego Narodzenia, świętem Trzech
Króli, tłustym czwartkiem, Niedzielą Palmową, Wielkanocą, nabożeństwami
majowymi, uroczystością Wszystkich Świętych. Są to dni, które wyróżniają
się spośród pozostałych dni w roku. Wszystkie są związane z pewnymi
tradycyjnymi obrzędami i wrosły w naszą kulturę i rytm przeżywania roku,
tak że nie wyobrażamy sobie, iż mogłoby ich nie być. Zwłaszcza dzieci czekają
z utęsknieniem na święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Wkładamy dużo
wysiłku w ich przygotowanie. Świętowanie wprowadza niepowtarzalny klimat,
który pozwala oderwać się od codziennych zajęć i wprowadza całe rodziny
w uroczysty i odświętny nastrój.
– Jak nazywamy rok, którym odmierzamy czas w Kościele?
– Na jakie okresy dzielimy czas w roku liturgicznym?
– Dlaczego osoba Jezusa Chrystusa jest w centrum wydarzeń roku litur-
gicznego?
396
W ciągu roku w Kościele wspominamy wydarzenia z życia Jezusa Chrystusa.
Okresy roku liturgicznego pomagają nam w przeżywaniu tajemnic zbawienia.
K. poleca zapisać temat: Czas odmierzany w Kościele. Okresy roku liturgicznego.

1. Jezus wczoraj i dziś – czytanie i analiza tekstu biblijnego
K. poleca przeczytać z podręcznika fragment z Listu do Hebrajczyków:
Jezus Chrystus – wczoraj i dziś, ten sam także na wieki. Nie dajcie się uwieść
różnym i obcym naukom, dobrze bowiem jest wzmacniać serce łaską. (Hbr
13,8-9a)
– Co znaczy, że Jezus jest wczoraj i dziś?
– Na czym polega Jego obecność „dzisiaj”?
– W jaki sposób przeżywamy wydarzenia związane z Jego życiem i obec-
nością teraz?
W ciągu roku liturgicznego przeżywamy wszystkie wydarzenia z życia Pana
Jezusa i Jego Matki, począwszy od oczekiwania na Jego przyjście na ziemię,
poprzez narodziny, nauczanie, mękę, śmierć i zmartwychwstanie, wniebowstą-
pienie i zesłanie Ducha Świętego, aż po oczekiwanie Jego powtórnego przyjścia
na końcu czasów. Liturgia roku kościelnego pomaga nam spotkać się z Jezusem
i przebywać w Jego obecności „dzisiaj”.
2. Przebieg roku liturgicznego – miniwykład z elementami prezentacji
K. umieszcza na tablicy schemat (slajd) roku liturgicznego (teczka pomocy) i po-
kazując poszczególne elementy, omawia jego przebieg.
Rok liturgiczny rozpoczynamy w pierwszą niedzielę Adwentu (przypada ona
w niedzielę najbliższą 30 listopada). Adwent to czas radosnego oczekiwania na
przyjście Pana Jezusa. Trwa do wieczoru 24 grudnia. Kolor szat liturgicznych tego
czasu to fiolet, oznaczający nastrój oczekiwania wypełnionego modlitwą.
Po zmroku 24 grudnia przeżywamy tajemnicę przyjścia na ziemię Syna Bożego,
wchodząc tym samym w okres Bożego Narodzenia. Szaty liturgiczne są wówczas
białe – to kolor radości. Okres ten przypada na koniec grudnia i dwa tygodnie
stycznia. Radość z narodzenia Jezusa przeżywamy do Niedzieli Chrztu Pańskiego.
W poniedziałek po Niedzieli Chrztu Pańskiego rozpoczynamy czas zwykły
w ciągu roku, który trwa do wtorku przed Środą Popielcową. W tym czasie
poznajemy nauczanie Pana Jezusa. Zielony kolor szat liturgicznych używanych
w okresie zwykłym oznacza nadzieję.
W Środę Popielcową rozpoczynamy Wielki Post – czas pokuty, który trwa
40 dni. Kończy się on w Wielki Czwartek. Kolor szat liturgicznych – fioletowy –
oznacza pokutę, skruchę i umartwienie. W tym okresie rozważamy te wydarzenia
z życia Pana Jezusa, które doprowadziły do Jego męki i śmierci. Data Środy
Popielcowej jest uzależniona od daty Wielkanocy, która przypada w pierwszą
niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Wielki Post może rozpocząć
się najwcześniej w połowie lutego, a najpóźniej w pierwszym tygodniu marca.
397
Czasem wyjątkowym jest Triduum Paschalne, które rozpoczynamy Mszą
Świętą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, a kończymy w Niedzielę
Zmartwychwstania Pańskiego. Podczas tych dni rozważamy mękę, śmierć
i zmartwychwstanie Pana Jezusa.
Od Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego rozpoczynamy okres
wielkanocny, który trwa 50 dni, do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego. W tym
czasie przeżywamy radość ze zmartwychwstania Pana Jezusa. Kolorem szat
liturgicznych w okresie wielkanocnym jest biały. Wielkanoc może przypadać
najwcześniej w ostatnią niedzielę marca, a najpóźniej w trzecią niedzielę
kwietnia.
Od poniedziałku po uroczystości Zesłania Ducha Świętego rozpoczynamy
czas zwykły w ciągu roku, który trwa do soboty przed pierwszą niedzielą
Adwentu (ostania sobota listopada bądź pierwsza sobota grudnia). W tym
czasie rozważamy nauczanie Pana Jezusa i stopniowo przygotowujemy się
do Jego powtórnego przyjścia w chwale. Szaty liturgiczne mają w tym okresie
kolor zielony.
Kolor szat liturgicznych, oprócz już wspomnianych, może być czerwony.
Oznacza on krew i ogień i jest używany, gdy rozważamy mękę Pana Jezusa,
wspominamy męczenników i w Zesłanie Ducha Świętego. Natomiast koloru
białego używamy w święta Pańskie, jak również wtedy, gdy wspominamy
Najświętszą Maryję Pannę, błogosławionych i świętych, którzy nie byli
męczennikami, oraz podczas uroczystości. Zdarza się, że kolor biały jest
zastępowany złotym.
K. umieszcza omówiony schemat w widocznym miejscu sali.
2. Święta nakazane – puzzle logiczne
Najważniejszym świętem roku liturgicznego jest uroczystość Zmartwychwstania
Pańskiego. W ciągu roku liturgicznego występują również święta nakazane.
Tak jak w każdą niedzielę mamy w te dni obowiązek uczestniczenia we Mszy
Świętej i powstrzymywania się od prac utrudniających oddawanie czci Bogu.
Należą do nich:
K. zapisuje święta nakazane na tablicy (wyświetla slajd – teczka pomocy),
a uczniowie, posiłkując się schematem, określają, w jakim okresie liturgicznym
one przypadają.
P 25 grudnia – uroczystość Narodzenia Pańskiego – okres Bożego Na-
rodzenia
P 1 stycznia – uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi – okres Bo-
żego Narodzenia
P 6 stycznia – uroczystość Objawienia Pańskiego (tzw. Trzech Króli) –
okres Bożego Narodzenia
P czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy – uroczystość Najświęt-
szego Ciała i Krwi Chrystusa (Boże Ciało) – czas zwykły
P uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego – okres wielkanocy
398
P uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego – okres wielkanocy
P uroczystość Zesłania Ducha Świętego – okres wielkanocy
P 15 sierpnia – uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny –
czas zwykły
P 1 listopada – uroczystość Wszystkich Świętych – czas zwykły
3. Nabożeństwa w roku liturgicznym – puzzle logiczne, praca w parach

W każdym okresie liturgicznym oddajemy cześć Bogu, uczestnicząc w Mszach
Świętych i typowych dla niego nabożeństwach.
Uczniowie otrzymują od K. karteczki z tabelką i krótkim opisem celebracji oraz
nabożeństw liturgicznych i paraliturgicznych odprawianych w ciągu roku (teczka
pomocy). K. może także wyświetlić opis jako slajd (teczka pomocy). Zadaniem
uczniów jest dopasować nabożeństwo do okresu liturgicznego. Pracują w parach,
ale każdy wypełnia swoją tabelę. Czas pracy: maks. 7 minut.
Okres liturgiczny Nazwa celebracji Kolor szat liturgicznych
lub nabożeństwa
Adwent
Boże Narodzenie
Wielki Post
Wielkanoc
Czas zwykły
Roraty – Msza Święta odprawiana o wschodzie słońca ku czci Najświętszej

Maryi Panny.
Nabożeństwo różańcowe – wspólna modlitwa różańcowa odmawiana
w październiku.
Gorzkie żale – nabożeństwo polegające na śpiewie pieśni opowiadających
o męce Pana Jezusa, odprawiane najczęściej w niedzielne wieczory.
Nabożeństwo czerwcowe – wspólna modlitwa słowami „Litanii do
Najświętszego Serca Pana Jezusa”.
Droga krzyżowa – rozważanie poszczególnych etapów (zwanych stacjami)
drogi, jaką przeszedł Pan Jezus w drodze na Golgotę, odprawiane najczęściej
w piątkowe wieczory.
Nabożeństwo majowe – modlitwa „Litanią loretańską”, odprawiana
w kościołach i przy przydrożnych kapliczkach.
Procesja Bożego Ciała – uroczyste przejście z Najświętszym Sakramentem
do czterech ołtarzy przygotowanych na ulicach miast i wiosek.
Nabożeństwo ku czci Serca Pana Jezusa – modlitwa „Litanią do Najświętszego
Serca Pana Jezusa”, odmawiana w każdy pierwszy piątek miesiąca.
Procesja rezurekcyjna – uroczysty pochód z Najświętszym Sakramentem,
obwieszczający światu zmartwychwstanie Pana Jezusa.
399
Pasterka – uroczysta Msza Święta odprawiana w nocy z 24 na 25 grudnia,
upamiętniająca pokłon złożony Dzieciątku Jezus przez pasterzy.
Po zakończeniu pracy uczniowie prezentują efekty swojej pracy na forum klasy.
K. w razie potrzeby koryguje i uzupełnia.
1. Życie Jezusa w naszym życiu – praca z tekstem, praca w grupach

K. dzieli klasę na 6 grup i każdej przydziela fragment modlitwy z różnych okresów
liturgicznych (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest przeczytać podane teksty
i udzielić odpowiedzi na pytania. Czas pracy: maks. 6 minut. Po wykonaniu zadania
chętne osoby prezentują odpowiedzi na forum klasy.
Grupa 1
„Boże, Ty widzisz, z jaką wiarą oczekujemy świąt Narodzenia Pańskiego,
spraw, abyśmy przygotowali nasze serca i z radością mogli obchodzić wielką
tajemnicę naszego zbawienia”.
(Kolekta z III niedzieli Adwentu)
– Do czego nawiązuje ta modlitwa?
– O co kapłan prosi, wypowiadając jej słowa?
Grupa 2
„Boże, Ty w przedziwny sposób stworzyłeś człowieka i w jeszcze cudowniejszy
sposób odnowiłeś jego godność, daj nam uczestniczyć w Bóstwie Twojego Syna,
który przyjął naszą ludzką naturę”.
(Kolekta z uroczystości Narodzenia Pańskiego)
– Do jakiego wydarzenia z życia Pana Jezusa nawiązuje ta modlitwa?
Grupa 3
„Boże, Ty w dniu dzisiejszym przez Twojego Syna pokonałeś śmierć
i otworzyłeś nam bramy życia wiecznego, spraw, abyśmy obchodząc uroczystość
Zmartwychwstania Pańskiego, zostali odnowieni przez Ducha Świętego i mogli
zmartwychwstać do nowego życia w światłości”.
(Kolekta z uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego)
Grupa 4
„Wszechmogący, wieczny Boże, aby dać ludziom przykład pokory do
naśladowania, sprawiłeś, że nasz Zbawiciel przyjął ciało i poniósł śmierć na
krzyżu; daj nam pojąć naukę płynącą z Jego Męki i zasłużyć na udział w jego
zmartwychwstaniu”.
(Kolekta z Niedzieli Palmowej)
400
Grupa 5
„Wszechmogący, wieczny Boże, Ty rządzisz niebem i ziemią, wysłuchaj
łaskawie prośby swojego ludu i obdarz nasze czasy pokojem”.
(Kolekta z II niedzieli zwykłej)
– Do jakiej prawdy nawiązuje ta modlitwa?
Grupa 6
„Wszechmogący, wieczny Boże, Twoja hojność przewyższa zasługi
i pragnienia modlących się do Ciebie, okaż nam swoje miłosierdzie, odpuść
grzechy, które niepokoją nasze sumienia, i udziel nam również tego, o co nie
ośmielamy się prosić”.
(Kolekta z XXVII niedzieli zwykłej)
– Do jakiej prawdy nawiązuje ta modlitwa?
Po zakończeniu prezentacji grup K. podsumowuje:

Modlitwy wypowiadane przez kapłana podczas Mszy Świętej danego okresu
liturgicznego nawiązują do przeżywanego w danym czasie wydarzenia z historii
zbawienia. Upraszają one łaski, które pomagają rozważającym tajemnice życia
Pana Jezusa osiągnąć pokój serca i wieczne zbawienie.
2. Mój udział w wydarzeniach roku liturgicznego – refleksja
K. pyta, a uczniowie odpowiadają w myślach:
– Jak często uczestniczysz w niedzielnej i świątecznej Mszy Świętej?
– Czy w twoim świętowaniu wydarzeń zbawczych nie zatrzymujesz się tylko
na przestrzeganiu tradycji i zwyczajów?
– Jak przygotowujesz się do świętowania?
– Jak przestrzegasz wymagań związanych z okresami pokuty?
– Jak uczestniczysz w rekolekcjach adwentowych i wielkopostnych?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy święta nakazane oraz wklejają uzupełnioną tabelkę
z nabożeństwami.
4. Praca domowa
1. Odszukaj w śpiewniku i wypisz po jednym tytule pieśni śpiewanych
w poszczególnych okresach liturgicznych: w Adwencie, okresie Bożego
Narodzenia, Wielkim Poście i okresie wielkanocnym oraz w różnych
okolicznościach.
401
2. Zaprojektuj kartkę kalendarza do wybranej uroczystości lub święta.
3. Pomódl się o owocne przeżycie obecnego okresu liturgicznego.
5. Modlitwa
K. pyta uczniów o przeżywany obecnie okres liturgiczny. Po uzyskaniu prawidłowej
odpowiedzi zaprasza ich do modlitwy słowami kolekty z tego właśnie okresu (tekst
powyżej). K. czyta powoli, a uczniowie w ciszy rozważają odczytywane słowa.
Literatura
Ks. B. Nadolski, Leksykon symboli liturgicznych, Kraków 2010.
Teksty liturgiczne, <http://www.ordo.pallotyni.pl/index.php/teksty-liturgicz-
ne>, dostęp: 7.02.2021.
402
52. Pójdźmy do Betlejem. Boże Narodzenie
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat znaków i obrzędów świąt Bożego
Narodzenia.
– Motywowanie do zachowania chrześcijańskiego charakteru świętowania
Bożego Narodzenia.
Treści
Życie Jezusa Chrystusa (A.13).
Sens, przesłanie i liturgia uroczystości Narodzenia Pańskiego (B.2).
Tekst biblijny: J 3,16; Łk 2,1-20.
Wymagania
Uczeń:
– podaje datę świąt Bożego Narodzenia i jej genezę,
– wymienia znaki i obrzędy wigilijne i wyjaśnia ich znaczenie,
– zestawia wydarzenia biblijne związane z narodzeniem Jezusa ze zwyczajami
religijnymi (A.10.6),
– wskazuje na skutki wynikające z wcielenia i odkupienia dla życia chrześci-
janina i każdego człowieka (A.13.10),
– w oparciu o wybrane teksty biblijne charakteryzuje rolę Maryi w dziele
zbawczym (A.13.11),
– charakteryzuje chrześcijański wymiar świąt Bożego Narodzenia,
– krytycznie ocenia przejawy komercjalizacji świąt Bożego Narodzenia.
Postawy
Uczeń:
– wyraża radość i dziękczynienie Bogu za przyjście Zbawiciela,
– pogłębia własną pobożność (B.2.b).
Metody, techniki i formy: schematyczne przedstawienie treści, świadectwo, ana-

liza tekstu, mapa mentalna, rozmowa kierowana, zdania niedokończone,
recytacja wiersza, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, kartki A4 z wypisanymi sposobami
świętowania, tekst wywiadu w trzech egzemplarzach, kartki formatu A5
i kreda (w kolorach: żółty, niebieski, czerwony), arkusz papieru do mapy
mentalnej, teksty do pracy w grupach.

1. Modlitwa
K. prosi o napisanie na tablicy tekstu J 3,16, następnie zaprasza uczniów do mo-
dlitwy nim, zakończonej słowami „Chwała Ojcu”:
403
Pomódlmy się o mądrość w czasie dzisiejszej katechezy, byśmy odkryli
prawdę, dlaczego Bóg posłał na świat swojego Syna.
„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby
każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne” (J 3,16).
Tekst pozostaje na tablicy do końca katechezy.
2. Dwa wymiary świętowania – schematyczne przedstawienie treści
Zbliżamy się do świąt Bożego Narodzenia. W oparciu o teksty Ewangelii
wg św. Mateusza i św. Łukasza przypomnimy istotę tych świąt. Dowiemy się,
dlaczego Boże Narodzenie świętujemy 25 grudnia. Odkryjemy także, jaki sens
mają zwyczaje i obrzędy, które tym świętom towarzyszą. Wcześniej wyjaśnimy
sobie, na czym polega świętowanie.
K. pyta:
– Jakie święta lubicie najbardziej?
– Jakie świętowanie sprawia wam radość?
– Dlaczego dobre świętowanie łączy się z obecnością bliskich?
K. uzupełnia:
Świętowanie to skupienie się na drugiej osobie: na Bogu lub człowieku. Im
bardziej jest ktoś dla nas ważny, tym świętowanie jest dla nas radośniejsze.
Wspólne świętowanie ma dwa wymiary: wewnętrzny i zewnętrzny. Bardziej
widoczny jest wymiar zewnętrzny. Będą to słowa, gesty, otrzymane prezenty.
Drugi wymiar – duchowy jest mniej widoczny, ale ważniejszy od pierwszego.
Na dużym arkuszu papieru K. rysuje 2 kręgi, jeden wewnątrz drugiego. Krąg
wewnętrzny nosi tytuł: Duchowy sens świętowania, krąg zewnętrzny: Materialny
wymiar świętowania.
Ś W IĘ TOWA NIA
IAR
YM pójdziemy do kina
W
CHOWY SE
DU
Y
NS
LN
RIA
pragnę sprawić
ŚW
Ci radość
MATE
IĘT
OWANIA
kupię chcę być z Tobą ofiaruję

kwiaty prezent
przyjaźń z Tobą jest dla
mnie ważna
dobrze jest być razem
przygotuję dobre jedzenie
404
Uczniowie otrzymują kartki A4 z wypisanymi różnymi sposobami świętowania (tecz-
ka pomocy) i mają je przyporządkować do odpowiednich kręgów. K. podsumowuje:
Świętowanie ma wymiar materialny, który jest wyrażany zewnętrznymi
gestami i zachowaniami. W odkrywaniu wartości świętowania potrzebne jest
wewnętrzne zaangażowanie. Świętowanie stanie się radością, gdy gesty ze-
wnętrzne będą właściwie dobrane do sytuacji i osoby.
3. Świętowanie w rodzinie – świadectwo
K. wybiera trzech uczniów do czytania wywiadu (teczka pomocy) i przydziela im
role: redaktora, Łukasza Golec i Edyty Golec. Następnie wyjaśnia:
Posłuchajcie, jak w Boże Narodzenie rodzina Łukasza i Edyty Golec umie-
jętnie łączy duchowy i zewnętrzny wymiar świętowania.
Redaktor: Religijność to jedna z cech górala…
Łukasz: I potrzeba serca. Staramy się, by Bartuś czuł swoją przynależność do
tego regionu także przez kultywowanie rodzimych tradycji, żywieckiej i polskiej.
(…) Uczymy go też np. tutejszych wierszowanych powinszowań świątecznych.
Edyta: W Wigilię Bartek z Tosią wypatrują pierwszej gwiazdki na niebie,
po czym zasiadamy do kolacji. Dzieci wiedzą, że pod świąteczny obrus kładzie
się sianko i pieniążki, a pod stołem stawia naczynie na jedzenie dla zwierząt.
W ubiegłym roku Bartek już dzielił się ze wszystkimi opłatkiem, tradycyjnie
tutaj maczanym w miodzie. (…)
R.: A jak wyglądają u Was przygotowania do świąt?
E.: Przed Bożym Narodzeniem, do 20 grudnia, przeważnie jesteśmy w trasie.
Gdy wracamy do domu, zaczyna się szaleństwo: zakupy, gotowanie, sprzątanie.
W tym okresie jesteśmy bardzo zmęczeni, ale w taki przyjemny sposób. Bo te
przygotowania mają w sobie coś bardzo radosnego i ciepłego. (…)
Ł.: W Wigilię natomiast nie włączamy telewizora. Chcemy w ten sposób
wyciszyć się i pokazać dzieciom, że to szczególny czas wspólnego oczekiwania
na Pana Jezusa.
E.: W tym dniu ubieramy choinkę, Łukasz z tatą „walczą” z karpiami (przy-
gotowujemy 10 sztuk), wspólnie robimy kolację wigilijną. Tosia z Bartkiem
także chcą pomagać – dlatego musimy patrzeć na nich z podwójną uwagą, by
nie nasypali np. maku do zupy czy nie zrobili sobie krzywdy.
R.: Jak spędzacie wigilijny wieczór?
Ł.: Spotykamy się albo u nas, albo u Pawła, albo u mamy w Milówce w kil-
kanaście osób. Kolację zaczynamy modlitwą i włożeniem opłatka w bochenek
chleba, przeznaczonego dla zwierząt. Później sami dzielimy się opłatkiem
i zaczynamy wieczerzę.
E.: Podstawowe dania to zupa grzybowa na głowach z karpia, kasza z faso-
lą, kapusta z grochem, barszcz z jaśkiem, śledzie, sałatka jarzynowa, łazanki,
orzechy i ryby. Obowiązkowo musi być też kompot z piecorek, czyli z suszonych
śliwek, gruszek i jabłek. Kiedyś – gdy żyło się bardziej ubogo – tych potraw było
mniej, teraz ich przybywa i są coraz bardziej wymyślne. Ale dwunastu jeszcze
nie udało nam się przyrządzić…
405
Ł.: Po naszej wieczerzy kolędowaniu nie ma końca. Śpiewamy w domu – do
pasterki. Z miejscową orkiestrą dętą lub z Golec uOrkiestrą – podczas pasterki,
a z rodziną i przyjaciółmi – po pasterce, z reguły do godzin porannych. Boże
Narodzenie i święto Świętego Szczepana obchodzimy tradycyjnie, uczestnicząc
we Mszy Świętej i odwiedzając się wzajemnie. W okresie świątecznym łącznie
z kolędnikami odwiedza nas nawet sto osób!
E.: Najważniejsza podczas świąt jest atmosfera pełna rodzinnego ciepła.
Dzieci też ją odczuwają, uczestnicząc w przygotowaniach, śpiewając kolędy,
słuchając naszych rozmów… Bo przecież gdy spotykamy się w rodzinnym gronie,
wspominamy, opowiadamy różne historie z przeszłości, żartujemy”.
(D. Niedźwiecka, Do szczęścia brakuje im tylko...)
K. zwraca się do uczniów:

Pomyślcie w ciszy, dlaczego miło jest przeżywać święta w takim gronie osób.

1. Istota Bożego Narodzenia – analiza tekstu, „mapa mentalna”, praca
w grupach
K. dzieli klasę na 3 grupy (lub ich wielokrotność), a następnie każdej daje kartki
formatu A5, w kolorach żółtym i niebieskim (później rozda jeszcze czerwone) oraz
teksty biblijne z komentarzami (teczka pomocy). Podczas pracy uczniów K. rysuje
na tablicy (lub na dużym arkuszu papieru) trzy coraz większe prostokąty w kolorach:
ü pierwszy żółty – istota Bożego Narodzenia,
ü drugi niebieski – biblijne tło wydarzeń,
ü trzeci czerwony – zwyczaje i obrzędy związane z Bożym Narodzeniem.
Uczniowie w grupach zapisują swoje przemyślenia na kartkach, zgodnie z kolo-
rami. Po skończonej pracy przedstawiają swoje pomysły i przypinają kartki do
poszczególnych prostokątów. W ten sposób tworzy się mapa mentalna świąt Bożego
Narodzenia.
BIBLIJNE TŁO WYDARZEŃ
ISTOTA ŚWIĄT
BOŻEGO NARODZENIA
ZWYCZAJE I OBRZĘDY BOŻEGO NARODZENIA
406
Grupa 1
Przeczytaj poniższy tekst i wykonaj zadania.
– Dlaczego chrześcijanie wybrali dzień 25 grudnia jako datę Bożego Na-
rodzenia?
– Napisz biblijne określenia Jezusa, które uzasadniają wybór tej daty.
Kościół zaczął obchodzić święta Bożego Narodzenia prawdopodobnie

w pierwszej połowie IV wieku. Nie znamy jednak dokładnej daty narodzenia
Jezusa, a 25 grudnia to dzień przesilenia zimowego, gdy ciemność nocy zostaje
zwyciężona przez słońce. W tym dniu obchodzono pogańskie święto „narodzin
niezwyciężonego słońca”.
Chrześcijanie wybrali 25 grudnia na umowną datę święta Bożego Narodzenia,
by pokazać, że to właśnie Chrystus jest światłem dla ludzi. Prorok Malachiasz
zapowiadał Go jako „Słońce sprawiedliwości” (Ml 3,20), ewangelista Jan napisał
o Jezusie: „Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na
świat przychodzi” (J 1,9), a starzec Symeon powiedział, że Jezus jest „Światłem
na oświecenie pogan” (Łk 2,32).
Grupa 2
Przeczytaj tekst z Ewangelii oraz komentarz i odpowiedz na pytania:
– W którym roku narodził się Jezus?
– O jakich historycznych wydarzeniach pisze św. Łukasz?
– W jakich warunkach urodził się Jezus? Opisz je.
W owym czasie wyszło rozporządzenie cezara Augusta, żeby przeprowadzić

spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wiel-
korządcą Syrii był Kwiryniusz. Podążali więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy
do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do
miasta Dawidowego zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu
Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemien-
na. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Powiła swego
pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było
dla nich miejsca w gospodzie. (Łk 2,1-7).
Komentarz:
Święty Łukasz rozpoczyna opis narodzin Jezusa informacją o wydarzeniach
znanych z historii powszechnej, które pozwalają umiejscowić przyjście na świat
Bożego Syna w określonym momencie dziejów. Narodzenie Jezusa stało się
początkiem naszego sposobu rachuby czasu – od tego wydarzenia liczony jest
pierwszy rok naszej ery; mówimy też, że jest to czas „po narodzeniu Chrystusa”.
Jednak zgodnie ze współczesną wiedzą data narodzin Jezusa wyliczona w VI
wieku przez mnicha Dionizego Małego została obliczona błędnie i obecnie
wyznacza się ją na czas między 7 a 4 rokiem przed naszą erą.
407
Grupa 3
Przeczytaj tekst z Ewangelii oraz komentarz i odpowiedz na pytania:
– Jak anioł nazwał nowo narodzonego Jezusa?
– Dlaczego Jezus przyszedł na ziemię?
– Czym obdarował ludzi, przychodząc na świat?
– Jak zareagowali aniołowie i ludzie na Jego narodzenie? Opisz ich reakcje.
W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad
swoją trzodą. Wtem stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich
oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. I rzekł do nich anioł: „Nie bójcie się!
Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś
bowiem w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz,
Pan”. A to będzie znakiem dla was: znajdziecie Niemowlę owinięte w pieluszki
i leżące w żłobie». I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebie-
skich, które wielbiły Boga słowami: „Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi
pokój ludziom, w których sobie upodobał”.
Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili między sobą:
„Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznaj-
mił”. Udali się też pośpiesznie i znaleźli Maryję, Józefa oraz leżące w żłobie Nie-
mowlę. Gdy Je ujrzeli, opowiedzieli, co im zostało objawione o tym Dziecięciu.
A wszyscy, którzy to słyszeli, zdumieli się tym, co im pasterze opowiedzieli.
Lecz Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu.
A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli,
jak im to zostało wcześniej powiedziane (Łk 2,8-20).
Komentarz:
Narodzenie Jezusa niesie ogromną radość, bo na ziemię przyszedł Zbawiciel,
który miał uwolnić ludzi od grzechu i zła. Wiadomość, że narodził się w ubogiej
stajni, została oznajmiona najpierw pasterzom, prostym ludziom. Oznacza to,
że Jezus, Syn Boży, przyszedł do wszystkich, także tych odrzucanych przez spo-
łeczeństwo. Aniołowie wielbią Boga i mówią, że daje On pokój tym, którzy są
blisko Niego.
K. porządkuje wypowiedzi uczniów i pomaga im umieścić poszczególne kartki we
właściwych miejscach.
Istota Bożego Narodzenia:
ü Na ziemię przyszedł Zbawiciel, który jest Mesjaszem i Panem.
ü Jezus przyszedł, by uwolnić ludzi od grzechu i zła.
ü Jezus przyszedł do wszystkich ludzi.
ü Jezus przyniósł ze sobą radość i pokój.
ü Jezus jest „Słońcem sprawiedliwości” i „światłością”.
Biblijne tło wydarzeń:
ü Jako pierwsi Jezusa powitali pasterze.
ü Aniołowie wielbili Boga.
ü Jezus narodził się nocą.
408
ü Jezus narodził się w ubogiej stajni (żłobie).
ü Jezus narodził się w konkretnym czasie.
K. podsumowuje:
Istotą świąt Bożego Narodzenia jest przyjście na świat Jezusa, Syna Bożego.
Tytuł Mesjasz oznacza, że ma On do spełnienia misję zbawienia ludzi. Ma ich
uwolnić od zła, by w ich sercach zapanował pokój i radość. Scenerię narodzenia
Jezusa tworzą noc, stajnia, żłób, pokłon pasterzy, śpiewy aniołów. Te elementy
są widoczne podczas świąt, ale nie są one najważniejsze.
2. Znaczenie znaków i obrzędów świąt Bożego Narodzenia – rozmowa kierowana
K. wyjaśnia:
Przygotowując się do świąt Bożego Narodzenia, my także potrzebujemy
znaków materialnych, które pomogą nam przeżyć tajemnicę przyjścia Jezusa.
Znamy wiele takich obrzędów.
K. rozdaje grupom kartki w kolorze czerwonym i poleca, by uczniowie wypisali na
nich zwyczaje i tradycje świąteczne związane z istotą i tłem biblijnym narodzenia
Jezusa. Po skończonej pracy następuje prezentacja odpowiedzi i umieszczenie ich
na mapie mentalnej.
Zwyczaje i obrzędy Bożego Narodzenia:
ü pasterka, ü puste miejsce przy stole,
ü żłóbek w kościele, ü czytanie Ewangelii o narodzeniu
ü kolędowanie, Jezusa,
ü Wigilia i dzielenie się opłatkiem, ü 12 potraw,
ü czekanie na pierwszą gwiazdkę, ü jasełka,
ü siano pod obrusem, ü choinka…
Następnie cała klasa krótko wyjaśnia sens poszczególnych zwyczajów i obrzędów

i stara się je przyporządkować do poszczególnych wydarzeń biblijnych. Jeżeli zna-
czenie obrzędów jest dla uczniów oczywiste, K. pomija ich wyjaśnianie.
Wieczerza wigilijna jest echem starochrześcijańskiej tradycji wspólnego
spożywania posiłku, zwanego z grecka agape. Jest symbolem braterstwa i mi-
łości między ludźmi. Wigilia (łac. czuwanie) pierwotnie oznaczała straż nocną
i oczekiwanie.
Pasterka to Msza Święta odprawiana o północy na pamiątkę pasterzy, którzy
jako pierwsi przyszli oddać hołd Jezusowi.
Choinka przypomina, że pierwsi ludzie utracili przyjaźń z Bogiem przy drze-
wie poznania dobra i zła. Jezus przywraca ludzkości dostęp do życia wiecznego.
On stanie się Drzewem Życia. Światła na choince, gwiazda – oznaczały, że Jezus
jest światłością świata, który przyjdzie do pogrążonych w ciemnościach grzechu.
Łańcuchy symbolizują zniewolenie grzechem.
Siano pod obrusem przypomina, że Jezus narodził się w żłobie, gdzie zwykle
znajduje się siano dla zwierząt.
409
Puste miejsce przy stole kieruje uwagę na człowieka w potrzebie, przyj-
mowanego ze względu na Jezusa, dla którego nie było miejsca w gospodzie.
Sens wolnego miejsca przy stole najpełniej wyraża się wtedy, gdy zostanie ono
zapełnione.
Kolędy, czyli pieśni o narodzeniu Jezusa, przypominają aniołów oddających
cześć Bogu.
Jasełka to przedstawienie o wydarzeniach związanych z Bożym Narodze-
niem. Dawniej służyły do przekazywania informacji o przyjściu Jezusa ludziom,
którzy nie umieli czytać i pisać.
Dzielenie się opłatkiem przypomina, że Jezus pozostał z nami pod postacią
chleba eucharystycznego. Przełamany opłatek to znak miłości i jedności ze
wspólnotą Kościoła osób zebranych na Wigilii.
Przykładowy zapis mapy mentalnej.
żłóbek w kościele pasterka
Jezus narodził się w żłobie powitali Go pasterze
Jezus:
–..................................................................
przyszedł, by uwolnić ludzi od grzechu i zła
narodził się
narodził się nocą w ubogiej stajni
aniołowie oddali cześć Bogu
czekanie na pierwszą
siano pod obrusem kolędy
gwiazdę
K. podsumowuje:
Znaki i obrzędy są sposobem świętowania Bożego Narodzenia, ale nie mogą
one przesłonić osoby Jezusa. To On jest najważniejszy.

1. Bóg z miłości do człowieka posyła swojego Syna na świat – rozmowa
kierowana
K. pyta:
– Dlaczego Bóg posłał swojego Syna na ziemię?
Przyjście Jezusa jest przejawem Bożej miłości do ludzi. Bóg poświęca swojego
jedynego Syna, by nas wyzwolić z grzechu. Jezus przychodzi do wszystkich ludzi
410
i do każdego z nas indywidualnie. Tylko my możemy pozwolić Mu, by narodził
się w naszych sercach. Bóg kocha nas i czeka na naszą odpowiedź.
2. Świętuję razem z Jezusem – zdania niedokończone
K. pyta:
– Jaką formę świętowania proponują nam sklepy, media?
(zakupy, modny „świąteczny” wystrój domów, nowoczesne oświetlenie, nowe
gatunki choinek)
– Jak połączyć te propozycje z oczekiwaniem na spotkanie Boga?
Przygotowanie świąt od strony zewnętrznej jest oczywiste. Powróćmy do
schematu świętowania z początku katechezy. Aby dobrze świętować i właściwie
przeżyć pamiątkę narodzenia Jezusa, musimy się przygotować duchowo.
Każdy z was, wzorując się na podanych sposobach duchowego świętowania,
napisze, jak podczas świąt:
ü pragnie sprawić Jezusowi radość,
ü chce z Nim przebywać w tym czasie,
ü okaże Mu, że Jego przyjaźń jest bardzo ważna,
ü powie Mu, że cieszy się, gdy jesteście razem.
Uczniowie pracują indywidualnie, wpisując własne propozycje do zeszytów. K.
zwraca szczególną uwagę na czystość serca i przygotowanie do świąt przez spowiedź.
3. Dzień wigilijny – recytacja wiersza
K. czyta lub poleca to wybranemu uczniowi tekst wiersza „Do Stefana Georga”
(podręcznik).
Posłuchajcie wiersza, w którym autor powraca do zwyczajów związanych ze
świętami Bożego Narodzenia.
Jest w moim kraju zwyczaj, że w dzień wigilijny,
Przy wzejściu pierwszej gwiazdy wieczornej na niebie,
Ludzie gniazda spólnego łamią chleb biblijny,
Najtkliwsze przekazując uczucia w tym chlebie.
(W. Rolicz-Lieder, Do Stefana Georga, posyłając opłatek)
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują treść mapy mentalnej oraz indywidualne propozycje, jak
podczas świąt spotkają się z Jezusem.
5. Praca domowa
1. Zaprojektuj kartkę z okazji świąt Bożego Narodzenia, uwzględniając ich
religijny charakter.
2. Napisz życzenia świąteczne, w których wyrazisz sens tajemnicy wcielenia
Bożego Syna.
3. Napisz list do twórców reklamowego sloganu „Magia świąt Bożego Naro-
dzenia”, w którym uzasadnisz szkodliwość takiego sformułowania.
411
6. Modlitwa
K. proponuje śpiew kolędy według uznania.
W postawie wdzięczności za dar Jezusa, Syna Bożego, który narodził się dla
naszego zbawienia, zaśpiewajmy kolędę.
Literatura
Biblia dla każdego. Nowy Testament. Tekst – komentarz – ilustracje, red. ks.
W. Chrostowski, ks. J. Nowak, ks. H. Witczyk, t. I, Kielce 2007.
D. Niedźwiecka, Do szczęścia brakuje im tylko... bliźniaków, „Magazyn Fami-
lia”, 1 kwietnia 2009 <http://www.magazynfamilia.pl/artykuly/Do_szcze-
scia_brakuje_im_tylko_blizniakow,684,91.html>, dostęp: 14.12.2011.
Ks. J. Pierzchalski, Duch liturgii. Chrześcijański Portal Kierownictwa Duchowego,
<www.przemiana.biblia.pl/index.php?page=04&id=04-01>, dostęp:
7.02.2021.
W. Rolicz-Lieder, Do Stefana Georga, posyłając opłatek, w: tenże, Wybór poezji,
Kraków 1962, s. 231.
O. J. Salij, Czy Kościołowi wolno było ustanowić święta Bożego Narodzenia, w:
Szukającym drogi, Poznań 1998.
412
53. Dołączmy do orszaku Trzech Króli
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat tradycji związanych
z uroczystością Objawienia Pańskiego.
– Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wiarę własną i innych.
Treści
Sens, przesłanie i liturgia uroczystości Objawienia Pańskiego (B.2).
Misyjna działalność Kościoła (F.1).
Wymagania
Uczeń:
– opowiada o pokłonie mędrców,
– wymienia znaki i osoby, które prowadzą go do Jezusa,
– opisuje rolę gwiazdy w dotarciu mędrców do Betlejem,
– wymienia osoby, dla których może być gwiazdą prowadzącą do Jezusa,
– wyjaśnia znaczenie napisu K+M+B robionego kredą na drzwiach domów,
– opowiada o nowej tradycji Orszaków Trzech Króli,
– wymienia sposoby Bożego objawienia (w Jezusie Chrystusie) (A.5.1),
– omawia znaczenie zbawczej misji Jezusa Chrystusa dla całej ludzkości
i poszczególnych ludzi (A.5.4),
– uzasadnia, że współczesne Betlejem to każda Msza Święta.
Postawy
Uczeń:
– proponuje rodzicom oznaczenie drzwi napisem K+M+B,
– daje świadectwo o Bogu (A.5.d),
– pielęgnuje tradycje i zwyczaje religijne (A.10.c).
Metody, techniki i formy: śpiew, rozmowa kierowana, czytanie tekstu biblij-

nego, zdania niedokończone, uzupełnianie tabeli, refleksja, rysowanie,
miniwykład z elementami prezentacji.
Środki dydaktyczne: zdjęcia znaków drogowych, obraz (slajd) przedstawiający
pokłon mędrców, karty pracy: znaki, „Pokłon mędrców” dla każdego
ucznia, „Znaki, które prowadzą mnie do Jezusa”, ilustracje przedstawia-
jące Orszak Trzech Króli.
413
K. rozpoczyna śpiew kolędy „Mędrcy świata”.
2. Znaki, wśród których żyję – rozmowa kierowana
– Co to jest znak?
Znak to coś fizycznego, postrzeganego przez zmysły: wzrok, słuch, węch,
dotyk, smak. Ma on nadawcę i odbiorcę. Nadawca „nadaje” znak, by został
dostrzeżony i wywołał u odbiorcy myśl o treści ustalonej przez nadawcę. Na
przykład nuty to znaki graficzne, które muzyk powinien zagrać według tego, co
oznaczają, aby melodia była taka, jak ją skomponował kompozytor, a kierow-
ca powinien zachowywać się zgodnie ze znaczeniem znaków drogowych, aby
bezpiecznie dotrzeć do celu.
K. dla lepszego zobrazowania może pokazać nuty czy zdjęcia znaków drogowych
(teczka pomocy).
Znakiem może być słowo, gest, rzecz czy osoba. Każdy
znak o czymś nam mówi. Jest przekazaniem jakieś prawdy,
emocji, rzeczywistości, którą wyraża. Przez znaki człowiek
wyraża siebie i nawiązuje kontakt ze światem, także światem
nadprzyrodzonym. Dziś zastanowimy się, gdzie i jak my
dostrzegamy znaki, które daje nam Bóg.

1. Mędrcy ze Wschodu – czytanie Pisma Świętego
K. poleca uczniom przeczytać z podręcznika fragment Mt 2,1-12, a następnie
umieszcza na tablicy obraz (slajd) przedstawiający pokłon mędrców (teczka po-
mocy) lub uczniowie oglądają go w podręczniku.
Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Hero-
da, oto mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali: „Gdzie jest nowo
narodzony Król żydowski? Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę na Wschodzie
i przybyliśmy oddać Mu pokłon”. Skoro to usłyszał król Herod, przeraził się,
a z nim cała Jerozolima. Zebrał więc wszystkich arcykapłanów i uczonych
ludu i wypytywał ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Ci mu odpowiedzieli: „W
Betlejem judzkim, bo tak zostało napisane przez Proroka: A ty, Betlejem, zie-
mio Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast Judy, albowiem
z ciebie wyjdzie władca, który będzie pasterzem ludu mego, Izraela”.
Wtedy Herod przywołał potajemnie mędrców i wywiedział się od nich do-
kładnie o czas ukazania się gwiazdy. A kierując ich do Betlejem, rzekł: „Udajcie
się tam i wypytajcie starannie o Dziecię, a gdy Je znajdziecie, donieście mi,
abym i ja mógł pójść i oddać Mu pokłon”. Oni zaś, wysłuchawszy króla, ruszyli
w drogę. A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, postępowała przed nimi,
414
aż przyszła i zatrzymała się
nad miejscem, gdzie było
Dziecię. Gdy ujrzeli gwiaz-
dę, bardzo się uradowali.
Weszli do domu i zobaczyli
Dziecię z Matką Jego, Mary-
ją; padli na twarz i oddali
Mu pokłon. I otworzywszy
swe skarby, ofiarowali Mu
dary: złoto, kadzidło i mir-
rę. A otrzymawszy we śnie nakaz, żeby nie wracali do Heroda, inną drogą udali
się do swojego kraju. (Mt 2,1-12)
2. Pokłon mędrców – zdania niedokończone
K. rozdaje każdemu z uczniów karty pracy „Pokłon mędrców” (teczka pomocy)
i poleca na podstawie tekstu biblijnego uzupełnić zdania.
1. Gdy Jezus urodził się w Judei, w Betlejem za panowania króla Heroda,
oto… (mędrcy przybyli ze Wschodu).
2. Mędrcy przybyli oddać Mu pokłon, ponieważ… (ujrzeli jego gwiazdę na
Wschodzie).
3. Gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi i zatrzymała się
nad miejscem… (gdzie było Dziecię).
4. Gdy ujrzeli gwiazdę… (bardzo się uradowali).
5. Weszli do domu i zobaczyli… (Dziecię z Matką Jego, Maryją).
6. Upadli na twarz i… (oddali Mu pokłon).
7. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary… (złoto, kadzidło i mirrę).
Chętni uczniowie czytają po jednym uzupełnionym zdaniu, a K. podsumowuje:
Święty Mateusz opisuje przybycie do Betlejem mędrców ze Wschodu, którzy
szli za znakiem.
– Jaką rolę odegrała gwiazda w dotarciu mędrców do Betlejem?
Mędrcy najprawdopodobniej nie znali prawdziwego Boga, ale być może
Go poszukiwali. Proroctwa i niezwykłe zjawisko na niebie zaintrygowało ich
i sprowokowało do wyruszenia w drogę, do pójścia za znakiem.
Nie wiemy dokładnie, skąd mędrcy przybyli, bo Wschodem nazywano
wówczas cały obszar położony za Jordanem, a więc Arabię, Mezopotamię
i Persję. W średniowieczu zaczęto nazywać ich trzema królami i ta nazwa prze-
trwała do czasów obecnych. Biblia nie wymienia ich imion. Pojawiły się one
dopiero w VIII w., a od XII w. Kacpra, Melchiora i Baltazara zaczęto uznawać
za przedstawicieli Europy, Azji i Afryki.
Od przełomu XV i XVI wieku w uroczystość Objawienia Pańskiego święci
się kredę i kadzidło. Zgodnie z tradycją, pisze się tego dnia poświęconą kredą na
drzwiach domów, litery: K+M+B, które wbrew obiegowej opinii, nie odnoszą
się do imion mędrców: lecz pochodzą od pierwszych liter wyrazów łacińskiego
zdania: „Christus mansionem benedicat” – „Niech Chrystus błogosławi ten dom”.
415
Współczesnemu człowiekowi bardzo potrzeba odwagi i determinacji mę-
drców. Nie jest łatwo ruszyć się z miejsca, często wygodnego, cieplutkiego,
bezpiecznego, i wyruszyć w nieznane. Ale są i tacy, dla których taka sytuacja
jest niepowtarzalnym wezwaniem, na które czekają latami. To najczęściej pa-
sjonaci, poszukiwacze… Czy mogę powiedzieć o sobie, że jestem pasjonatem
w szukaniu Jezusa? Czy jestem gotowy, by nie zważając na trudy, w ciemno
podążyć za znakami, która w moim życiu zwiastują Jego narodzenie?
3. Kto mnie prowadzi do Jezusa – uzupełnianie tabeli
Wielokrotnie otrzymujemy znaki od Boga. Są nimi ludzie, wydarzenia,
doświadczenia czy życiowe sytuacje, które prowadzą nas do Jezusa i pomagają
nawiązać osobistą relację z Nim.
K. rozdaje wszystkim uczniom karty pracy „Znaki, które prowadzą mnie do Jezu-
sa” (teczka pomocy) i zachęca do poszukiwania osób i znaków, które ukazały im
Jezusa, które mówią im o Nim – praca w parach lub indywidualna. K. w zależności
od potrzeb i sytuacji wyjaśnia i naprowadza uczniów.
Znaki
Osoba Przedmiot Wydarzenie
P rodzice – krzyż – pielgrzymki
P rodzina – Pismo Święte – wydarzenia życiowe
P kapłani, siostry zakonne – kościół
P katecheci – kapliczki przydrożne
P nauczyciele – figury, obrazy
– czasopisma, filmy
P rówieśnicy
– Internet
P grupy w parafii (np. oaza,
schola, KSM)
K. podsumowuje:
Bóg posługuje się osobami, przedmiotami i wydarzeniami, byśmy mogli Go
lepiej poznać, głębiej w Niego wierzyć i bardziej ukochać.

1. Msza Święta – współczesne Betlejem – rozmowa kierowana
Jezus objawił się mędrcom, czyli dał się poznać jako prawdziwy Bóg. Mę-
drcy ze Wschodu są przedstawicielami narodów pogańskich, które nie znały
prawdziwego Boga. Jest to także przesłanie dla nas, aby dzielić się Jezusem
z innymi, szczególnie tymi, którzy Go jeszcze nie znają. Mędrcy oddali pokłon
Dzieciątku, tzn. przyjęli Go jako swojego Pana – Boga. Jezus stał się Emma-
nuelem – Bogiem z nami, stał się Bogiem wszystkich, bez wyjątku.
– Gdzie dziś możemy spotkać przychodzącego Jezusa?
– Jakie dary możemy Mu ofiarować?
Słowo „Betlejem” (hebr. Bet Lehem) oznacza dom chleba. Można po-
wiedzieć, że w czasie Ostatniej Wieczerzy miejsce narodzenia Jezusa stało
416
się obecne w Wieczerniku, a Wieczernik jest obecny w czasie Mszy Świętej
na ołtarzach całego świata wszystkich czasów, epok i kultur. Każda Msza jest
bowiem spotkaniem z Jezusem, który uobecnia się pod postacią chleba. Syn
Boży stał się Chlebem dla nas… przyjmujemy Go w Komunii Świętej, by mocą
Jego miłości stawać się chlebem dla innych.
2. Jestem znakiem prowadzącym innych do Jezusa – refleksja, rysowanie
gwiazdy
K. stawia pytania, a uczniowie odpowiadają w myślach.
– Jakie znaki przypominają mi o Jezusie?
– Jaką wartość ma dla mnie Msza Święta?
– Jak często w niej uczestniczę?
– Jak często przystępuję do Komunii Świętej?
– Czy tęsknię za Jezusem ukrytym w Eucharystii?
– Co w moich codziennych wyborach jest przyjęciem Jezusa jako swojego
Pana?
– Komu mogę mówić o Jezusie, który przychodzi do ludzkich serc?
Umocnieni miłością Jezusa możemy prowadzić innych do Niego.
K. prosi uczniów, aby zastanowili się, dla kogo w swoim otoczeniu
mogą być znakiem prowadzącym do Jezusa i dlaczego. Następnie
poleca im, aby każdy indywidualnie narysował w zeszycie gwiazdę
i wpisał w nią te osoby.
3. Orszak Trzech Króli – miniwykład z elementami prezentacji
K. pokazuje uczniom zdjęcia przedstawiające Orszak Trzech
Króli (teczka pomocy).
Uroczystość Objawienia Pańskiego, potocznie nazywana świętem Trzech

Króli, jest obchodzona w Kościele katolickim 6 stycznia. Od pewnego czasu
to święto jest kojarzone z Orszakiem Trzech Króli, czyli ulicznymi jasełkami.
Pierwsze orszaki organizowano w miastach Hiszpanii i niektórych miastach
Meksyku, a także w innych miejscach na świecie. Podczas orszaku trzej królo-
wie przejeżdżają ulicami miasta. Pierwszy polski Orszak Trzech Króli wyszedł
na ulice Warszawy w 2008 r. jako kontynuacja jasełek w szkole „Żagle” Sto-
417
warzyszenia Sternik. Dziś orszaki takie stają się tradycją. Barwne korowody
przechodzą ulicami wielu miast naszego kraju. Orszak prowadzą zwykle trzej
królowie, a na trasie odbywają się różnego rodzaju inscenizacje, np. dialog Maryi
z Gabrielem, walka aniołów ze złem, spotkanie na dworze Heroda. Wszystko
to przeplata wspólne kolędowanie. Kulminacyjnym momentem orszaku jest
pokłon składany Dzieciątku. Orszak jest wspaniałą okazją do publicznego wy-
znania wiary, wspólnego świętowania Bożego Narodzenia i pielgrzymowania do
żłóbka, w którym dla wszystkich narodził się Jezus. Zachęcam was do udziału
w takim orszaku i do zaangażowania się w jego przygotowanie.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają uzupełnione karty pracy (zdania niedokończone, znaki) oraz
rysują gwiazdę z wpisanymi osobami, dla których mogą być znakiem.
5. Praca domowa
1. Przygotuj w zeszycie lub na kartce formatu A4 znak (logo) przynależności
do Jezusa.
2. Napisz w zeszycie, co mógłbyś ofiarować w darze Jezusowi, i uzasadnij wybór.
3. Zaproponuj rodzicom oznaczenie drzwi literami K+M+B kredą poświę-
coną w uroczystość Objawienia Pańskiego.
4. Dowiedz się, gdzie w twojej okolicy odbędzie się orszak Trzech Króli,
i weź w nim udział.
6. Modlitwa
K. przygotowuje uczniów do modlitwy (podręcznik).
Panie, w ciszy wschodzącego dnia, przychodzę Cię błagać o pokój, mądrość
i siłę. Chcę patrzeć dziś na świat oczami przepełnionymi miłością. Chcę być
cierpliwy, wyrozumiały, cichy i mądry. Nie ulegać pozorom, widzieć Twoje dzieci
tak, jak Ty sam je widzisz i dostrzegać w nich to, co dobre.
Daj mi taką życzliwość i radość, aby wszyscy, z którymi się dzisiaj spotkam,
odczuli Twoją obecność. I niech będę dla innych chlebem, jak Ty jesteś nim
dla mnie każdego dnia.
(kard. Léon-Joseph Suenens)
Literatura
Grupa bawi się i pracuje. Zbiór gier i ćwiczeń psychologicznych, oprac. M. Ja-
chimska, Wałbrzych 1994.
Kard. Léon-Joseph Suenens, [Panie, w ciszy wschodzącego dnia…], <http://
sanctus.pl/index.php?grupa=44&podgrupa=291&doc=226>, dostęp:
7.02.2021.
Słownik nauki religii, red. ks. J. Szpet, B. Walczak, Poznań 1994.
418
54. Zacząć od nowa. Wielki Post
Cele katechetyczne
– Ukazanie Wielkiego Postu jako czasu refleksji nad własną grzesznością.
– Motywowanie do stawania w prawdzie wobec własnej grzeszności
i odnawiania więzi z Bogiem przez sakrament pokuty.
Treści
Przesłanie Wielkiego Postu (B.2).
Skutki sakramentu pokuty i pojednania (B.7).
Wartość pracy nad sobą.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje tekst biblijny Mt 4,1-11,
– wymienia okresy i dni pokuty w ciągu roku liturgicznego i omawia sposoby
ich przeżywania,
– omawia, na czym polega praca nad sobą (postanowienia),
– omawia sposoby kształtowania sumienia, zwłaszcza w kontekście sakra-
mentu pokuty i pojednania (C.2.5.),
– wyjaśnia, na czym polega rachunek sumienia przed spowiedzią,
– wyjaśnia, na czym polega post ścisły oraz kiedy i kogo obowiązuje.
Postawy
Uczeń:
– przygotowuje się do spowiedzi rekolekcyjnej,
– wynagradza za swoje grzechy Bogu i bliźniemu,
– unika zła (A.7.c),
– wierzy w obecność Boga Miłosiernego przebaczającego grzechy w sakra-
mencie pokuty (B.7.a),
– dobrze przygotowuje się do sakramentu pokuty (B.7.b) podczas rekolekcji
wielkopostnych.
Metody, techniki i formy: opowiadanie, czytanie z podziałem na role, interpreta-

cja tekstu biblijnego, praca z tekstem, przekształcenie tekstu, inscenizacja,
refleksja, tekst z lukami, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: kartki A4 do pracy w grupach, plansza (slajd) z KKK 1871,
teksty KKK do pracy w grupach, sznurek, nitka, świeca, tekst z lukami dla
każdego ucznia.
419
1. Modlitwa
K. proponuje modlitwę o dobre przeżycie Wielkiego Postu: Ojcze nasz…
2. Pokusa – opowiadanie, praca w grupach
K. opowiada pierwszą część historii z obrazu „Czerwony Rybak”, przerywając ją
w pewnym momencie i rozpoczynając pracę w grupach.
„W Kryształowym Pałacu w Monachium znajduje się niewielki obraz noszący
nazwę «Czerwony Rybak». Przedstawia on ubranego w elegancki czerwony
strój szatana, który, trzymając w rękach wędkę, łowi ludzi. Zamiast zwykłego
robaka na haczyku widzimy…”.
– Co może być na końcu wędki?
K. dzieli klasę na czteroosobowe grupy, którym rozdaje kartki A4. Zadaniem grup
jest napisać lub narysować, na jaką przynętę szatan może łowić ludzi. Czas pracy:
3 minuty. Po tym czasie uczniowie prezentują swoje pomysły, następnie K. kończy
opowiadanie:
„Zamiast zwykłego robaka na haczyku widzimy złoto, pieniądze, perły,
korony, miecze i wino. Dzięki tak atrakcyjnym przynętom połów jest nader
obfity. Przesłanie obrazu jest bardzo czytelne: diabeł, uosobienie wszelkiego zła,
używa różnego rodzaju dóbr, żeby człowieka usidlić, sprowadzić na manowce
i doprowadzić go do wiecznej zguby”.
(o. K. Kozicki, 1. niedziela Wielkiego Postu)
– Na czym polega pokusa?

– Dlaczego pragnienie posiadania pieniędzy, władzy i łatwego życia jest
pokusą?
– Kiedy posiadanie pieniędzy czy władzy może prowadzić do wiecznej
zguby?
– Co naprawdę liczy się w życiu?
Rzeczy takie jak pieniądze, władza czy bycie podziwianym przez innych
nie są ani dobre, ani złe. Są moralnie obojętne. Dopiero to, jakimi sposobami
człowiek je zdobywa, co robi z posiadanymi rzeczami i jakie mają dla niego
znaczenie, może stać się niebezpieczne dla życia duchowego.
Pokusa to zachęta do złego, która może prowadzić do grzechu. Rozpoczy-
nając Wielki Post, mamy szansę na nawrócenie, by rozpocząć na nowo życie
w bliskości Boga. Przed pokusami stanął także Jezus po czterdziestodniowym
poście na pustyni.

1. Kuszenie Pana Jezusa – czytanie z podziałem na role
K. poleca uczniom odszukać w podręczniku tekst Pisma Świętego i przydziela
uczniom do czytania role narratora i Jezusa, a sam czyta rolę szatana:
420
Wtedy Duch wyprowadził Jezusa na pustynię, aby był kuszony przez diabła.
A gdy pościł już czterdzieści dni i czterdzieści nocy, poczuł w końcu głód. Wtedy
przystąpił kusiciel i rzekł do Niego: „Jeśli jesteś Synem Bożym, powiedz, żeby
te kamienie stały się chlebem”. Lecz On mu odparł: „Napisane jest: Nie samym
chlebem żyje człowiek, ale każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych”.
Wtedy wziął Go diabeł do Miasta Świętego, postawił na szczycie narożnika
świątyni i rzekł Mu: „Jeśli jesteś Synem Bożym, rzuć się w dół, napisane jest
bowiem: Aniołom swoim da rozkaz co do ciebie, a na rękach nosić cię będą, byś
przypadkiem nie uraził swej nogi o kamień”. Odrzekł mu Jezus: „Ale napisane
jest także: Nie będziesz wystawiał na próbę Pana, Boga swego”.
Jeszcze raz wziął Go diabeł na bardzo wysoką górę, pokazał Mu wszystkie
królestwa świata oraz ich przepych i rzekł do Niego: „Dam Ci to wszystko, jeśli
upadniesz i oddasz mi pokłon”. Na to odrzekł mu Jezus: „Idź precz, szatanie!
Jest bowiem napisane: Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu
samemu służyć będziesz”. Wtedy opuścił Go diabeł, a oto przystąpili aniołowie
i usługiwali Mu. (Mt 4,1-11)
2. Czy trzeba cokolwiek udowadniać szatanowi? – interpretacja tekstu
biblijnego
K. rysuje na tablicy tabelę i stawia uczniom pytania do tekstu biblijnego. Wybrany
uczeń zapisuje odpowiedzi. Wcześniej K. wyjaśnia:
Pierwsze słowa szatana „jeśli jesteś Synem Bożym…” miały na celu podać
w wątpliwość Boże Synostwo Jezusa i niejako „zmusić” Jezusa, by to udowodnił.
– Jaka była pierwsza pokusa szatana?
– Co było jej pozornym celem?
– Jaki głód w życiu człowieka jest ważniejszy od głodu chleba?
– Jaka była druga pokusa?
– Co w życiu człowieka jest największym pragnieniem?
– Jaka była trzecia pokusa?
– Dlaczego nie można Bogu stawiać warunków i wystawiać Go na próbę?
Pokusa Pozorny cel pokusy Najważniejsze w życiu
przemiana kamienia w chleb zaspokoić głód ciała głód prawdy, głód Boga
rzucenie się z narożnika Bóg cię ocali przez swo- Bóg nie jest przedmiotem, któ-
świątyni ich aniołów remu stawia się warunki, On
jest Panem wszystkiego
oddanie pokłonu szatanowi panowanie nad światem miłość, pokora, moc krzyża
– Dlaczego Jezus nie uległ pokusom szatana?

– Co naprawdę jest najważniejsze w życiu człowieka?
K. poleca przeczytać jeszcze raz ostatnie zdanie tekstu biblijnego i pyta:
421
– Jak zakończyło się kuszenie Jezusa?
– Co jest skuteczną pomocą w odpieraniu pokus szatana?
K. uzupełnia:
Jezus nie udowadniał szatanowi, że jest Bogiem, lecz odpowiadał mu sło-
wami Biblii. Szatan proponuje, by wykorzystać Boga dla własnych interesów,
dla własnej chwały i dla własnego sukcesu. Chciałby na miejscu Boga postawić
siebie. Szatan zajmuje miejsce Boga w życiu człowieka, gdy człowiek spełnia
pokusy szatana.
Jezus wyszedł zwycięsko z próby, jakiej poddał go szatan. My również w okre-
sach pokuty udajemy się na naszą pustynię, gdzie chcemy przybliżyć się do Boga
przez praktyki pokutne. Nieocenioną wartość w takich duchowych zmaganiach
ma modlitwa, uczestnictwo w rekolekcjach, lektura Pisma Świętego, a przede
wszystkim sakrament pokuty i pojednania.
4. Czym jest grzech? – praca z tekstem
Jesteśmy powołani do przyjaźni z Bogiem i korzystania z Jego łaski. Nie-
stety zło, które popełniamy, oddala nas od Niego bądź całkowicie zrywa naszą
łączność z Nim. Mówimy wówczas, że popełniliśmy grzech.
– Co to jest grzech?
K. umieszcza na tablicy planszę (slajd – teczka pomocy) z fragmentem KKK:
„Grzech jest to «słowo, czyn lub pragnienie przeciwne prawu wiecznemu».
Jest obrazą Boga”. (KKK 1871)
– Jakie rodzaje grzechów znacie?
K. poleca jednemu uczniowi odczytać głośno z podręcznika:
„Grzech śmiertelny niszczy miłość w sercu człowieka wskutek ciężkiego
wykroczenia przeciw prawu Bożemu; odwraca on człowieka od Boga, który jest
jego celem ostatecznym i szczęściem (…). Grzech powszedni pozwala trwać
miłości, chociaż ją obraża i rani”. (KKK 1855)
„Grzech śmiertelny (…) pociąga za sobą utratę miłości i pozbawienie łaski
uświęcającej, to znaczy stanu łaski”. (KKK 1861)
K. pyta:
– Co powoduje grzech ciężki?
– Co powoduje grzech powszedni?
– Co pociąga za sobą popełnienie grzechu ciężkiego?
3. Akty penitenta – przekształcanie tekstu, praca w grupach
Gdy popełnimy grzech ciężki, tracimy dostęp do Bożej łaski. Może nam go
przywrócić sakrament pokuty i pojednania. Aby sakrament ten przywrócił go
skutecznie, musimy spełnić określone warunki.
K. dzieli klasę na 6 grup. Każda z nich otrzymuje po jednym fragmencie KKK
(teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest napisać otrzymany fragment własnymi
słowami. K. czuwa nad prawidłowym przebiegiem tego zadania, wyjaśnia niezro-
zumiałe słowa. Po upływie ok. 7 minut przedstawiciele grup czytają opracowane
teksty na forum klasy.
422
Grupa 1
„Wśród aktów penitenta żal za grzechy zajmuje pierwsze miejsce. Jest to «ból
duszy i znienawidzenie popełnionego grzechu z postanowieniem niegrzeszenia
w przyszłości»”. (KKK 1451)
Grupa 2
„Gdy żal wypływa z miłości do Boga miłowanego nade wszystko, jest nazy-
wany «żalem doskonałym» lub «żalem z miłości». Taki żal odpuszcza grzechy
powszednie. Przynosi on także przebaczenie grzechów śmiertelnych, jeśli za-
wiera mocne postanowienie przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy
tylko będzie to możliwe”. (KKK 1452)
Grupa 3
„Także żal nazywany «niedoskonałym» jest darem Bożym, poruszeniem
Ducha Świętego. Rodzi się on z rozważania brzydoty grzechu lub z lęku przed
wiecznym potępieniem i innymi karami, które grożą grzesznikowi (żal z bojaź-
ni)”. (KKK 1453)
Grupa 4
„Wyznanie grzechów wobec kapłana stanowi istotną część sakramentu po-
kuty: «Na spowiedzi penitenci powinni wyznać wszystkie grzechy śmiertelne,
których są świadomi po dokładnym zbadaniu siebie»”. (KKK 1456)
Grupa 5
„Wyznawanie codziennych win (grzechów powszednich) nie jest ściśle
konieczne, niemniej jest przez Kościół gorąco zalecane. Istotnie, regularne
spowiadanie się z grzechów powszednich pomaga nam kształtować sumienie,
walczyć ze złymi skłonnościami, poddawać się leczącej mocy Chrystusa i czynić
postępy w życiu duchowym”. (KKK 1458)
Grupa 6
„Spowiednik zadaje penitentowi wypełnienie pewnych czynów «zadość-
uczynienia» lub «pokuty», by wynagrodził szkody spowodowane przez grzech
i postępował w sposób godny ucznia Chrystusa”. (KKK 1494)
K. podsumowuje:
Wszystkie warunki sakramentu pokuty i pojednania są ważne. By zacząć
dzięki niemu nowe życie, konieczny jest najpierw żal za grzechy. To wewnętrzny
ból, który rodzi się w nas, gdy uświadomimy sobie popełnione zło. Żal doskonały
gładzi grzechy powszednie, a w wyjątkowych sytuacjach, kiedy nie ma możliwości
wyznania grzechów, nawet ciężkie. Musimy mieć wtedy mocne postanowienia
przystąpienia do spowiedzi przy najbliższej sposobności. Ważne jest przygoto-
wanie się do sakramentu pokuty przez rzetelny rachunek sumienia i wreszcie
wyznanie wszystkich grzechów ciężkich popełnionych od ostatniej spowiedzi.
Powinniśmy wyznać również, ile razy popełniliśmy grzech ciężki. W walce ze
złymi skłonnościami ważne jest też wyznawanie grzechów powszednich. Sakra-
ment pokuty umożliwia nam powrót do życia w łasce uświęcającej.
423
4. Dlaczego wszystkie grzechy? – inscenizacja
K. stawia na środku krzesło i mówi:
To krzesło przedstawia codzienne życie człowieka.
Następnie prosi jednego z uczniów, aby na nim usiadł, a następnie wstał i znowu
usiadł.
W naszej codzienności spotykamy się z różnymi sytuacjami, gdy musimy
wybierać. Kiedy wybieramy dobro, żadne więzy nas nie krępują; jesteśmy na-
dal wolni, korzystamy z łaski Bożej. Kiedy jednak popełniamy grzechy ciężkie,
wówczas korzystanie z łaski Bożej jest utrudnione, bo krępuje nas zło, które
popełniliśmy.
K. przywiązuje kolejno nogi i ręce siedzącego na środku ucznia grubym sznurkiem
do krzesła i każe mu wstać i iść.
Nie możemy swobodnie korzystać z wolności w sytuacji, gdy jesteśmy skrę-
powani „sznurem” naszych grzechów. Rozgrzeszenie otrzymane po wyznaniu
wszystkich grzechów ciężkich i ich liczby sprawia, że odzyskujemy utraconą
wolność.
K. rozcina nożyczkami sznurek i kontynuuje:
– Dlaczego powinniśmy wyznawać również grzechy powszednie?
K. prosi kolejnego z uczniów, aby usiadł na krześle stojącym na środku.
Kiedy popełniamy grzechy lekkie, krępujemy swoje serce cieniutkimi
niteczkami. Zło, które popełniamy, jest ledwo dostrzegalne. Jedną taką nić
grzechu można zerwać z łatwością i nadal być wolnym, jednak najczęściej jest
tak, że grzechów powszednich popełniamy bardzo dużo. Przekonajmy się, co
się wówczas dzieje.
K. przywiązuje ucznia do krzesła nitką, kilkakrotnie bądź kilkunastokrotnie opla-
tając ją wokół rąk i nóg ucznia. Następnie K. prosi ucznia, aby wstał i zrobił krok.
K. mówi:
Tak jak cienka nitka utrudniła swobodę poruszania się, tak grzechy lekkie
mogą doprowadzić do groźnych konsekwencji: przywiązania do grzechu, trwania
w grzechu i osłabienia woli. Gdy wyznamy te grzechy w sakramencie pokuty,
Chrystus daje nam łaskę do walki z nimi.

1. Dobry rachunek sumienia – praca z tekstem
Spowiedź przyniesie dobre owoce duchowe, jeżeli przeprowadzimy dokładny
rachunek sumienia.
K. prosi wybranego ucznia o głośne odczytanie z podręcznika fragmentu KKK:
„Do przyjęcia sakramentu pokuty należy przygotować się przez rachunek
sumienia, zrobiony w świetle słowa Bożego”. (KKK 1454)
K. pyta:
– W jaki sposób przygotowujemy się do sakramentu pokuty i pojednania?
424
Rachunek sumienia powinniśmy robić codziennie wieczorem, przed snem.
To czas podziękowania Panu Bogu za dobro oraz przeproszenia Go za zło,
które tego dnia uczyniliśmy. „Katechizm Kościoła katolickiego” zachęca nas
do rzetelnego rachunku sumienia przed spowiedzią, w oparciu o Dekalog bądź
osiem błogosławieństw.
Pytania do rachunku sumienia według Dekalogu, przykazania miłości czy
błogosławieństw można znaleźć w książeczce do nabożeństwa. Są również spe-
cjalne poradniki dla osób, które chcą się dobrze przygotować do sakramentu
pokuty. Pytania oraz modlitwy o dobre jego przeżycie można znaleźć także
w Internecie.
2. Mój rachunek sumienia – refleksja
K. zapala świecę, prosi uczniów, aby się wyciszyli i stawia pytania do rachunku
sumienia.
– Jak przygotowuję się do rekolekcji wielkopostnych?
– Jakie postanowienie wielkopostne pomoże mi rozpocząć na nowo życie
w łasce Bożej?
– Kiedy ostatnio byłem u spowiedzi?
– Czy nie zataiłem żadnego grzechu?
– Jak odprawiłem zadaną pokutę?
– Komu wynagrodziłem wyrządzone krzywdy?
– Jak często robię rachunek sumienia?
– Jak dokładny rachunek sumienia robię, przygotowując się do spowiedzi?
– Czy wierzę, że Jezus podnosi mnie z każdego grzechu?
Jezus cię kocha i pragnie, byś był wolny od wszelkiego grzechu.
Po chwili ciszy K. czyta:
Panie, Ty wiesz, że jestem słabym człowiekiem,
Ty wiesz, jak słaba jest moja wiara,
Ty wiesz jak bardzo chcę wrócić znów do Ciebie,
Zacząć od nowa…
3. Okresy pokuty – powtórzenie wiadomości, tekst z lukami, praca w parach
Każdy z nas niejednokrotnie doświadcza pokus. Kościół proponuje pomoc,
jak sobie z nimi poradzić. Szczególnie w okresie Wielkiego Postu, kiedy rozwa-
żamy mękę i śmierć Pana Jezusa, jesteśmy zachęcani do pracy nad sobą przez
podejmowanie różnych praktyk pokutnych.
K. rozdaje wszystkim uczniom tekst (teczka pomocy) do uzupełnienia wyrazami
znajdującymi się w ramce poniżej. Uczniowie pracują w parach, a po wykonaniu
zadania chętni czytają kolejno poszczególne zdania. K. sprawdza poprawność
odpowiedzi. Uzupełnione teksty uczniowie wklejają do zeszytu.
Sakrament pokuty i pojednania przywraca nam więź z Chrystusem utraconą
przez grzech.
Okres Wielkiego Postu rozpoczyna się obrzędem posypania głów popiołem
w Środę Popielcową. Podczas Wielkiego Postu formami pokutnymi są modlitwa,
425
post, jałmużna. Osoby od 18. do 60. roku życia w Środę Popielcową i Wielki
Piątek obowiązuje post ścisły, czyli jeden posiłek do syta i dwa skromniejsze
oraz powstrzymanie się od spożywania pokarmów mięsnych.
Mękę i śmierć Pana Jezusa rozważamy podczas nabożeństw drogi krzyżowej
i gorzkich żali.
Czasem pokuty są również wszystkie piątki w ciągu roku. Każdego, kto ukoń-
czył 14. rok życia, obowiązuje wówczas wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych.
Powstrzymanie się od zabaw obowiązuje w czasie Wielkiego Postu.
pojednania * Środę Popielcową * modlitwa, post, jałmużna * post * drogi krzyżowej

* gorzkich żali * piątki * od pokarmów mięsnych * Wielkiego Postu
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu uzupełniony tekst z lukami.
5. Praca domowa
1. Napisz, jak rozumiesz słowa: „Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, Bóg jako
wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości”
(1 J 1,9).
2. Pomódl się o dobre owoce Wielkiego Postu dla siebie i najbliższych.
Literatura
Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, red. ks. M. Rusecki, Lublin
1992.
O. K. Kozicki, 1. niedziela Wielkiego Postu, <http://www.opoka.org.pl/bibliote-
ka/H/HN/3/1post-6.html>, dostęp: 4.02.2021
Ks. E. Szymanek, Wykład Pisma Świętego Nowego Testamentu, Poznań 1990.
426
55. Wymuszony dobry uczynek.
Szymon z Cyreny
Cele katechetyczne
– Ukazanie wartości pomocy potrzebującym na przykładzie Szymona
z Cyreny.
– Kształtowanie postawy pomagania potrzebującym, niezależnie od naszych
chęci.
Treści
Pomoc potrzebującym chrześcijańskim obowiązkiem.
Nabożeństwo drogi krzyżowej.
Tekst biblijny: Łk 23,26.
Wymagania
Uczeń:
– omawia tekst biblijny o Szymonie z Cyreny (Mt 27,32; Mk 15,21; Łk 23,26),
– wyjaśnia, na czym polega nabożeństwo drogi krzyżowej,
– podaje, że postać Szymona z Cyreny występuje w V stacji nabożeństwa
drogi krzyżowej,
– określa, że pomoc potrzebującym jest chrześcijańskim obowiązkiem,
– charakteryzuje postawę Szymona na drodze krzyżowej Jezusa,
– rozróżnia pomoc przymuszoną i udzieloną z własnych chęci,
– ukazuje związek wydarzeń biblijnych (drogi krzyżowej Jezusa) z życiem
chrześcijanina (A.10.5).
Postawy
Uczeń:
– jest otwarty na potrzeby innych,
– angażuje się w pomoc potrzebującym,
– z szacunkiem odnosi się do krzyża (B.2.f).
Metody, techniki i formy: scenki, rozmowa kierowana, czytanie tekstów biblij-

nych, graficzne przedstawienie treści, medytacja obrazu, opowiadanie,
refleksja, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: opisy scenek dla grup, nagranie muzyki refleksyjnej, obraz
przedstawiający V stację drogi krzyżowej.

1. Modlitwa
„Któryś za nas cierpiał rany”.
427
2. Jak reagujemy na potrzeby innych? – scenki, praca w grupach
K. dzieli klasę na 4 grupy i rozdaje krótki opis scenek do przygotowania i odegrania
(teczka pomocy).
Grupa 1
Chodnikiem idzie starsza pani, która niesie dużą reklamówkę z zakupami.
Z naprzeciwka idą dwie młode, roześmiane koleżanki. Reklamówka się rozrywa
i zakupy się rozsypują. Dziewczynki spoglądają na siebie i idą dalej…
Grupa 2
Grupa młodych ludzi wsiada do tramwaju – rozmawiają, śmieją się, opo-
wiadają sobie dowcipy. Prawie wszyscy mają siedzące miejsca. Na kolejnym
przystanku wsiadają następni pasażerowie, a wśród nich starszy mężczyzna.
Staje obok młodych. Jeden z chłopców wstaje i ustępuje mu miejsca.
Grupa 3
Na korytarzu w szkole siedzi pod ścianą mało lubiana w klasie dziewczynka
i płacze. Kilka osób przechodzi obok, niektórzy zerkają w jej kierunku, ale idą
dalej, inni nawet nie zwracają na nią uwagi. Podchodzi do niej chłopiec i pyta,
co się stało i jak może jej pomóc.
Grupa 4
Kuba po raz kolejny zapomniał linijki i cyrkla na matematykę. Nauczyciel-
ka za nieprzynoszenie przyborów geometrycznych wstawia nieprzygotowanie,
ale u Kuby tym razem byłaby już jedynka. Idzie do innej klasy i prosi, aby ktoś
pożyczył mu przybory. Każdy wzrusza ramionami i nie zamierza pomóc. Kuba
dostaje jedynkę…
Uczniowie po krótkim przygotowaniu (maks. 5 minut) przedstawiają scenki.

K. pyta:
– Które reakcje osób widzących trudną sytuację były właściwe?
– Dlaczego przedstawione w scenach osoby nie udzieliły pomocy?
– Jak wy zachowalibyście się w podobnych sytuacjach?
Niestety często w naszym życiu bywa tak, że widzimy i słyszymy wołanie
o pomoc, a nie reagujemy z różnych powodów. Najczęstszym powodem jest
obojętność i stwierdzenie: „Dlaczego ja mam pomóc, nie mogą inni?”.
Na dzisiejszej katechezie spotkamy osobę, która udzieliła pomocy samemu
Panu Jezusowi, i odkryjemy, czym się ona kierowała.
K. poleca zapisać temat: Wymuszony dobry uczynek. Szymon z Cyreny.
428
1. Szymon z Cyreny – czytanie tekstów biblijnych, graficzne
O wydarzeniu związanym z Szymonem wspominają trzej ewangeliści. Od-
czytamy wszystkie trzy fragmenty, aby dowiedzieć się jak najwięcej o tej osobie.
Trzech wskazanych przez K. uczniów odczytuje na głos kolejne fragmenty Pisma
Świętego z kartek:
„Wychodząc, spotkali pewnego człowieka z Cyreny, imieniem Szymon. Tego
przymusili, żeby niósł krzyż Jezusa”. (Mt 27,32)
„Niejakiego Szymona z Cyreny, ojca Aleksandra i Rufusa, który idąc z pola
tamtędy przechodził, przymusili, żeby niósł krzyż Jezusa”. (Mk 15,21)
„Gdy [Jezusa] wyprowadzili, zatrzymali niejakiego Szymona z Cyreny, który
wracał z pola. Włożyli na niego krzyż, aby go niósł za Jezusem”. (Łk 23,26)
– Czego dowiadujemy się o Szymonie z Ewangelii?
Na tablicy powstaje zapis:
SZYMON
pochodził z Cyreny został zmuszony

do pomocy Jezusowi
był ojcem pomógł Jezusowi

Aleksandra i Rufusa dźwigać krzyż
wracał z pola, gdy spotkał Jezusa

2. Pomógł, choć nie chciał – podróż w wyobraźni
K. włącza cicho muzykę refleksyjną (np. „Flagellation” Johna Debneya z filmu pt.
„Pasja”) i prosi uczniów, by zamknęli oczy i wsłuchali się w muzykę oraz słowa K.
K. mówi:
Wyobraź sobie, że jest południe, niesamowity upał. Szymon wraca do domu
po ciężkiej pracy w polu. Ma zamiar odpocząć, zjeść posiłek, a potem wrócić
na pole. Przypadkowo znajduje się w samym środku tłumu, który prowadzi na
ukrzyżowanie skrwawionego i potykającego się ze zmęczenia Skazańca. Szymon
zobaczył umęczonego Jezusa, ale sam przecież nie może ominąć rzymskich
żołnierzy i podejść do Niego. Widzi, jak jeden z żołnierzy rozgląda się wokół
i kogoś szuka. Żołnierz dostrzega silnego Szymona, chwyta go za ramię i zmusza
do wzięcia krzyża. Szymon nie ma wyjścia – bierze krzyż na ramiona i pomaga
Jezusowi.
K. prosi, by uczniowie otworzyli oczy.
429
3. „Szymon z Cyreny pomaga dźwigać krzyż” – medytacja obrazu
K. umieszcza na tablicy obraz przedstawiający V stację drogi krzyżowej (teczka
pomocy lub podręcznik) i prosi, by uczniowie przyjrzeli mu się dokładnie. Zwróćcie
uwagę na osoby, kolory, tło obrazu. Po chwili ciszy K. pyta:
– Co przedstawia ten obraz?
– Kto jest na pierwszym planie obrazu?
– Co wyraża twarz Jezusa?
– Która z postaci to Szymon z Cyreny?
– Co wyraża twarz Szymona?
– Gdzie spotkaliście obraz z Szymonem pomagającym nieść
krzyż Jezusowi?
Pomoc Szymona z Cyreny rozważamy podczas nabożeństwa drogi krzyżowej
odprawianej w Wielkim Poście. Przy piątej stacji drogi krzyżowej uczymy się
dostrzegać ludzi będących w potrzebie.
4. Pomagając, zbliżamy się do Jezusa – rozmowa kierowana
– Dlaczego Szymon pomógł Jezusowi?
– Co Szymon zyskał, pomagając Jezusowi?
Szymon doznał wielkiej łaski. Został zaproszony przez Jezusa do udziału
w dziele odkupienia ludzi. I chociaż początkowo nie zamierzał pomagać, nie
chciał mieć nic wspólnego ze Skazańcem, to tradycja przekazuje nam, że po
spotkaniu z Chrystusem otrzymał łaskę wiary. Z przymusowego pomocnika
stał się pomocnikiem, który pomagał z potrzeby serca. Chrystus pragnie, by
wszyscy tak postępowali.
K. dopisuje do schematu na tablicy kolejną strzałkę i słowa „otrzymał łaskę wiary”.
– Kiedy my stajemy się podobni do Szymona z Cyreny?
– Czego uczy nas historia Szymona z Cyreny?
– Dlaczego powinniśmy pomagać innym?
– Dlaczego trudniej jest pomagać tym, z których inni się śmieją?
Stajemy się podobni do Szymona, gdy troszczymy się o drugiego człowieka,
pomagamy, choć nie zawsze mamy na to ochotę. Do tego wzywa nas Jezus, to
jest naszym chrześcijańskim obowiązkiem. Pomagając ludziom, zbliżamy się
do Jezusa.
1. Chcę pomagać – opowiadanie

Pan Jezus, umierając na krzyżu, pokazał nam, jak bardzo nas kocha i to wła-
śnie „miłość Chrystusa przynagla nas”, abyśmy i my w każdej chwili nieśli pomoc
drugiemu człowiekowi. Naszym chrześcijańskim obowiązkiem jest współczucie
innym. Ale nie wystarczy tylko patrzeć na wołającego o pomoc i pomyśleć: „ale
mi go szkoda”, lecz należy działać.
430
Posłuchajcie krótkiego opowiadania:
O zziębniętej dziewczynce
Pobożny mąż spotkał w zimie (a mróz był siarczysty!) małą dziewczynkę.
Stała na brzegu drogi, trzęsła się z zimna, bo miała na sobie tylko cienką su-
kienkę. Widać było też, że już od paru dni nie jadła. Dziecinne oczy patrzyły
jakoś matowo, bez nadziei.
Pobożny mąż przeżył bardzo to niespodziewane spotkanie. Zdenerwował
się nędzą dziecięcą i zaczął Bogu wymyślać, że dopuścił do tego; że nic nie
robi, aby ulżyć temu dziecku.
Pan Bóg milczał cały dzień, a w nocy nieoczekiwanie odpowiedział:
– Owszem, zrobiłem coś, by pomóc: wysłałem tam ciebie!
(oprac. na podst.: K. Wójtowicz, Opowiastki)
– Jak zachował się pobożny mąż?

– Co znaczą słowa Boga: „zrobiłem coś, by pomóc: wysłałem tam ciebie”?
– Jak możecie pomóc tym, którzy w szkole są odrzuceni przez innych?
Bóg stawia nas na drodze potrzebujących. Chce się nami posłużyć, aby im
ulżyć, tylko my nie zawsze to zauważamy. Pomaganie innym musimy zacząć
od osób, z którymi spotykamy się na co dzień. Nie wystarczy nie wyśmiewać
się z innych. Trzeba jeszcze stanąć w ich obronie. Tak jak Jezus, niosąc krzyż,
cierpiał wyśmiany przez tłum, tak teraz cierpi w tych, którzy są przezywani,
którym robi się głupie uwagi lub popycha dla zabawy. Oni cierpią podobnie jak
Jezus niosący krzyż na Golgotę. Szymon, choć przymuszony, pomógł i otrzymał
dar wiary. My też go otrzymamy, pomagając innym.
2. Angażuję się w pomoc potrzebującym – rozmowa kierowana, refleksja
Nie powinniśmy czekać, aż przypadkiem spotkamy wołającego o pomoc,
ale każdego dnia wypełniać nasz chrześcijański obowiązek niesienia pomocy
potrzebującym.
– W jaki sposób możemy zaangażować się w pomoc potrzebującym w naj-
bliższym środowisku?
Uczniowie mogą wymienić następujące sposoby:
· Akcje charytatywne organizowane w szkole,
· włączenie się w działalność Szkolnego Koła Caritas,
· pomoc chorej koleżance,
· pomoc słabszym uczniom,
· rozmowa z osobami wyśmiewanymi w klasie, szkole,
· modlitwa za potrzebujących itp.
Starajmy się angażować we wszelkiego rodzaju akcje chętnie, bez przymusu.
Nie zastanawiajmy się, czy to się nam opłaca, bo największą nagrodę otrzymamy
kiedyś w niebie. Będziemy sądzeni z tego, jacy byliśmy w stosunku do innych
ludzi, a zwłaszcza tych potrzebujących.
431
K. zwraca się do uczniów z pytaniami, na które odpowiadają we własnym sumieniu:
– Kto z osób wokół ciebie potrzebuje pomocy?
– Jak reagujesz na prośbę o pomoc?
– Kiedy przechodzisz obojętnie?
– Komu chętnie pomagasz?
Panie Jezu, obdarz mnie łaską, abym zawsze zauważał potrzebującego, abym
chętnie pomagał mu dźwigać jego krzyż. Chcę kroczyć Twoją drogą, pragnę
swoją pomocą komuś ulżyć… Wiem, że jesteś obecny w każdym człowieku.
3. Nabożeństwo drogi krzyżowej – rozmowa kierowana
– Na pamiątkę czego powstało nabożeństwo drogi krzyżowej?
– Jak ono wygląda?
– Ile jest stacji (obrazów) drogi krzyżowej?
– Jak często uczestniczycie w nabożeństwie drogi krzyżowej?
Pomoc Szymona z Cyreny to tylko jedno z wydarzeń drogi krzyżowej Jezusa.
Historia nabożeństw drogi krzyżowej sięga I poł. XIV w. Był to czas, gdy w Je-
rozolimie przypominano drogę przejścia Chrystusa z pretorium Piłata, gdzie
zapadł wyrok, na Golgotę, gdzie Jezus został ukrzyżowany. Obecnie przeżywamy
14 wydarzeń z męki Pana Jezusa w czternastu stacjach. (W niektórych parafiach
jest 15 stacji – łącznie ze zmartwychwstaniem).
K. informuje uczniów o godzinie nabożeństw drogi krzyżowej w parafii. Może także
zaproponować udział w przygotowaniu i czytaniu rozważań.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie przepisują z tablicy zapis powstały podczas analizy tekstów Pisma
Świętego. Poniżej zapisują:
Szymon z Cyreny uczy nas troski o drugiego człowieka i pomagania potrze-
bującym nawet wtedy, gdy nie mamy na to ochoty.
„Miarą Twojego człowieczeństwa jest wielkość Twojej troski o drugiego
człowieka”. (ks. M. Maliński)
6. Praca domowa
1. Ułóż rozważanie do piątej stacji drogi krzyżowej.
2. Odszukaj w Internecie obraz przedstawiający Szymona z Cyreny poma-
gającego Jezusowi i opisz go.
3. Przez najbliższy tydzień przy wieczornej modlitwie polecaj opiece Bożej
potrzebujących.
7. Modlitwa
Pomyślcie w ciszy, czy są takie osoby, którym nie udzieliliście w ostatnim
czasie pomocy… Przypomnijcie sobie ich imiona i twarze.
Teraz w ciszy powtarzajcie w myślach:
432
Przepraszam Cię, Jezu, że przeszedłem obok nich obojętnie.
Przepraszam Cię, Jezu…
Proszę Cię, miej w swojej opiece tych wszystkich, którzy potrzebowali mojego
wsparcia, a ja im go odmówiłem…
Literatura
K. Wójtowicz, Opowiastki, Wrocław 1996, s. 12.
433
56. Myśleli, że to koniec. Grób Pański
Cele katechetyczne
– Ukazanie przesłania symboliki grobu Pańskiego i istoty modlitwy przy nim.
– Kształtowanie postawy adoracji wobec największych tajemnic wiary.
Treści
Istota zmartwychwstania umarłych i zbawienia (A.8).
Chrześcijanin w obliczu śmierci.
Wymagania
Uczeń:
– interpretuje perykopę o złożeniu Jezusa do grobu (Mk 15,42-47),
– omawia zwyczaje pogrzebowe w czasach Jezusa,
– wyjaśnia, że chrześcijanin w obliczu śmierci nie rozpacza, lecz jest pełen
nadziei,
– wyjaśnia znaczenie symboliki grobu Pańskiego,
– uzasadnia, dlaczego najważniejszym elementem grobu Pańskiego jest
monstrancja (z Ciałem Chrystusa),
– ukazuje związek śmierci Jezusa z prawdami wiary i życiem chrześcijanina
(A.10.5),
– zestawia wydarzenia biblijne (złożenie Jezusa do grobu) ze zwyczajami
religijnymi (A.10.6),
– wyjaśnia katolickie spojrzenie na śmierć człowieka (A.8.3),
– przygotowuje scenariusz adoracji przy grobie Jezusa (dla swojej klasy),
– przygotowuje projekt grobu Pańskiego do swojego kościoła.
Postawy
Uczeń:
– angażuje się razem z klasą w przeprowadzenie adoracji przy grobie
Pańskim.
Metody, techniki i formy: analiza tekstu, uroczyste czytanie Pisma Świętego,

wywiad, papierek lakmusowy, rozmowa kierowana z elementami pre-
zentacji, tekst z lukami, projektowanie grobu Pańskiego, refleksja, praca
indywidualna, w parach i w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, świeca, 3 egz. tekstu wywiadu, dwa
pasy materiału w różnych kolorach, teksty biblijne do pracy w grupach,
plansza z fragmentem J 3,16, zdjęcia (slajdy) grobu Pańskiego, tekst z lu-
kami, muzyka refleksyjna, arkusze szarego papieru.
434
1. Modlitwa
Śpiew wybranych zwrotek pieśni „Jezu Chryste, Panie miły”(podręcznik).
1. Jezu Chryste, Panie miły,
o Baranku tak cierpliwy,
wzniosłeś, wzniosłeś na krzyż ręce swoje,
gładząc, gładząc nieprawości moje.
2. Pan wyrzekł ostatnie słowa,
zwisła Mu na piersi głowa;
Matka, Matka pod Nim frasobliwa
stoi, stoi z żalu ledwie żywa.
2. Praca domowa Karoliny – analiza tekstu
K. czyta tekst o pracy domowej Karoliny.
Karolina w ramach pracy domowej dostała zadanie znalezienia różnych
określeń związanych ze słowem „koniec”. Po powrocie do domu wzięła z półki
Słownik języka polskiego, odszukała hasło i zaczęła czytać. Po dwudziestu mi-
nutach w zeszycie pojawił się zapis.
Praca domowa Karoliny:
Szary koniec – ostatnie miejsce, zwłaszcza przy stole.
Koniec świata – gdzieś bardzo daleko, nie wiadomo gdzie.
Mieć coś na końcu języka – chcieć coś powiedzieć, ale nie móc sobie na razie
przypomnieć; powstrzymać się przed powiedzeniem czegoś.
Ledwie wiązać koniec z końcem – żyć bardzo skromnie, mieć mało pieniędzy.
Koniec świata – harmider, zamieszanie; okrzyk wyrażający zdumienie.
Bez końca – bardzo długo.
Położyć czemuś koniec – przeszkodzić, zahamować coś, powstrzymać.
Koniec pieśni! – wszystko skończone.
Wszystko ma swój koniec.
(oprac. na podst.: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski)
K. pyta:
– Z jakimi wydarzeniami Karolina połączyła słowo „koniec”?
– Dlaczego wszystkie te wydarzenia są smutne?
– Kiedy cieszymy się, gdy coś się kończy?
Przykładowe odpowiedzi: koniec roku szkolnego, koniec choroby, koniec deszczu,
koniec nudnego filmu, koniec lekcji, skończone 18 lat, koniec nocy…
K. podsumowuje:
Słowo „koniec” budzi w nas różne uczucia. Czasem wiąże się ze smutkiem,
ma wydźwięk negatywny, niekiedy przynosi ulgę, ale może się także kojarzyć
z radością lub nadzieją. Szczególnie mocno przeżywamy sytuacje związane
z końcem życia naszych bliskich. Na dzisiejszej katechezie zastanowimy się, dla-
czego w chwili śmierci kogoś bliskiego powinniśmy mieć nadzieję mimo smutku.
435
K. zapisuje na tablicy temat: Myśleli, że to koniec. Grób Pański.

1. Złożenie Jezusa do grobu – uroczyste czytanie Pisma Świętego
K. prosi uczniów o powstanie i przy zapalonej świecy czyta z Pisma Świętego lub
podręcznika fragment Mk 15,42-47. Można skorzystać z lektora dostępnego na
stronie: <http://biblijni.pl/Mk,15,42-47> (dostęp: 7.02.2021).
Już pod wieczór, ponieważ było Przygotowanie, czyli dzień przed szabatem,
przyszedł Józef z Arymatei, szanowany członek Rady, który również wyczeki-
wał królestwa Bożego. Śmiało udał się do Piłata i poprosił o ciało Jezusa. Piłat
zdziwił się, że już skonał. Kazał przywołać setnika i zapytał go, jak dawno umarł.
Upewniony przez setnika, wydał ciało Józefowi. Ten zakupił płótna, zdjął Jezusa
z krzyża, owinął w płótno i złożył w grobie, który wykuty był w skale. Przed
wejście do grobu zatoczył kamień. A Maria Magdalena i Maria, matka Józefa,
przyglądały się, gdzie Go złożono. (Mk 15,42-47)
K. pyta:
– Kim był Józef z Arymatei?
– Po co Józef z Arymatei udał się do Piłata dzień przed szabatem?
– Kto potwierdził Piłatowi, że Jezus umarł?
– Co Józef zrobił z ciałem Jezusa po zdjęciu z krzyża?
– Jaki był grób Jezusa?
– Kto przyglądał się, gdzie złożono ciało Jezusa?
2. Pośpiech podczas pogrzebu – wywiad
K. rozdaje trzem uczniom (dwóm chłopcom – dziennikarz i Józef i jednej dziew-
czynce – Maria Magdalena) tekst wywiadu (teczka pomocy). Daje im 2 minuty na
przygotowanie się do odegrania zapisanej rozmowy. W tym czasie pozostali ucznio-
wie jeszcze raz czytają w ciszy tekst biblijny. K. zakłada uczniom odgrywającym
Józefa z Arymatei i Marię Magdalenę pasy materiału w różnych kolorach. Wszyscy
uczestnicy wywiadu siadają na środku sali. K. robi wprowadzenie:
Posłuchajmy, co o pogrzebie Jezusa mogliby nam dziś opowiedzieć jego
uczestnicy: Józef z Arymatei i Maria Magdalena.
Dziennikarz: Józefie, dlaczego poszedłeś po ciało Jezusa?

Józef z Arymatei: Byłem zachwycony Jego nauką, ale niestety, aby móc
zasiadać w Wysokiej Radzie, nie ujawniałem się ze swoimi poglądami. Nie
przypuszczałem, że pozostali członkowie Rady z zawiści posuną się do zabicia
człowieka. Przyszedłem na miejsce ukrzyżowania i to, co zobaczyłem, zmieniło
mnie. Powiedziałem sobie: „Dość milczenia i ukrywania się”. Wiedziałem też,
że nie ma nikogo, kto by się zajął pogrzebem. Uczniowie Jezusa się rozproszyli.
Pod krzyżem zastałem jedynie kobiety. Nie mogłem pozwolić, aby Rzymianie
wrzucili ciało Jezusa do zbiorowej mogiły, jak to zazwyczaj robili ze skazańcami.
Kiedy zobaczyłem Jego umęczone ciało, pomyślałem o swoim nowym grobie
436
i że mam mało czasu na przygotowanie pochówku zgodnie z naszym żydow-
skim zwyczajem. Wiedziałem, że muszę się śpieszyć. Nająłem kilku mężczyzn
do pomocy. Przyszedł też Nikodem, członek Wysokiej Rady, który kiedyś całą
noc spędził na rozmowie z Jezusem.
Dz.: Skąd ten pośpiech?
J.: Był szósty dzień tygodnia, ostatni przed Paschą. Wszyscy przygotowywali
się do świętowania. W tym czasie obowiązuje zakaz wykonywania wszelkich prac.
Nie wolno już nic robić po zachodzie słońca w przeddzień święta. Poza tym nasze
prawo nakazuje, aby ciało skazańca nie pozostawało w nocy na krzyżu. Jezus
umarł po południu, więc miałem tylko kilka godzin na załatwienie wszystkich
spraw. Musiałem iść do Piłata, bo on decydował o ciałach skazańców. Trochę
czasu spędziłem u niego, bo musiał się upewnić, że Jezus już umarł. Na szczęście
setnik potwierdził moją wersję i Piłat się zgodził.
Dz.: Jak wyglądał pogrzeb Jezusa?
J.: Najpierw zdjęliśmy Jego ciało ostrożnie z krzyża. Musieliśmy je przygoto-
wać do pochowania w pośpiechu, więc nie tak jak nakazuje zwyczaj, w domu, lecz
w ogrodzie, za miastem. Owinęliśmy ciało Jezusa w płótno skropione mieszaniną
mirry i aloesu przyniesioną przez Nikodema. Tylko w ten sposób mogliśmy zło-
żyć hołd Umęczonemu… Nie obmywaliśmy ciała, bo przepisy zwalniały z tego
obowiązku w przypadku gwałtownej śmierci połączonej z upływem krwi. Ciało
Jezusa zanieśliśmy do grobu na rękach, złożyliśmy w grobie, a przed wejście
zatoczyliśmy kamień. Nie było rozdzierania szat i płaczu, postu ani ubierania
się w wór pokutny, strzyżenia włosów ani specjalnych uczt pogrzebowych, czyli
tego wszystkiego, co zazwyczaj towarzyszyło pochówkowi. I zdążyliśmy przed
zachodem słońca…
Dz.: Jak zapamiętasz Jezusa?
J.: Był wielkim Nauczycielem i Prorokiem. Uczył miłości i obdarzał miłością.
Mogłem Go słuchać godzinami. Po spotkaniu z Nim czułem się lepszym czło-
wiekiem. Teraz będzie mi Go brakować… Ale jest coś, co nie daje mi spokoju.
On powiedział kiedyś, że jest zmartwychwstaniem i życiem. Słowa te wróciły
do mnie, gdy zastawialiśmy kamieniem wejście do grobu…
Dz.: Dziękuję za rozmowę.
Dziennikarz zwraca się do Marii Magdaleny.

Dz.: Mario, dlaczego byłaś na pogrzebie Jezusa?
Maria Magdalena: Jakże by mogło mnie zabraknąć? Nie mogłam zaradzić
temu wszystkiemu, co z Nim zrobili. Widziałam Jego cierpienie, ukrzyżowanie,
słyszałam ostatnie wypowiadane słowa… Serce bolało z bezsilności. A jakiż to
był ból dla Jego Matki, która to wszystko widziała i słyszała? Towarzyszyłam
Jej pod krzyżem. Tam zastał nas Józef z Arymatei…
Dz.: Jak wyglądały przygotowania do pogrzebu?
MM.: Józef powiedział nam, że się wszystkim zajmie. Poszedł do Piłata,
wyprosił zgodę na zdjęcie ciała Jezusa. Zorganizował pomoc: najął kilku męż-
437
czyzn. Pośpiesznie zdjęli ciało z krzyża. Pomogłyśmy je owinąć w płótna, ale nie
zdążyłyśmy go namaścić. Umówiłyśmy się, że zrobimy to skoro świt pierwszego
dnia po szabacie… Następnie mężczyźni zanieśli ciało Pana do nowego grobu
wykutego w skale, który Józef Mu podarował. Przyglądałyśmy się, jak zamykali
wejście do grobu kamieniem.
Dz.: Jak zapamiętasz Jezusa?
MM.: Był moim Mistrzem. To On sprawił, że poczułam się wartościowym
człowiekiem. Nie mogę przeboleć tego, co z Nim zrobili. Jest mi smutno, ale
w tym smutku czuję jakiś dziwny spokój i mam wrażenie, jakby coś wielkiego
i wspaniałego miało się wkrótce wydarzyć…
Dz.: Dziękuję za rozmowę.
(oprac. na podst.: Pogrzeb, w: Słownik teologii biblijnej;
S. Bielecki, Jak wyglądał pogrzeb Jezusa?; M. Piotrowska, Echa Magdali)
K. pyta:
– Dlaczego śpieszono się ze złożeniem ciała Jezusa do grobu?
– Gdzie byli uczniowie Jezusa podczas pogrzebu?
– Kiedy kobiety miały zamiar namaścić ciało Jezusa?
K. podsumowuje i dodaje:
Wydawało się, że śmierć i pośpieszny pogrzeb zakończyły sprawę Jezusa
z Nazaretu. Wstrząsu doznali wszyscy ci, którym Jezus przyniósł nadzieję.
Uczniowie ukryli się, chcąc uniknąć prześladowań. W chwili wielkiego smutku
zapomnieli, że przepowiedział wszystko, co później się wydarzyło – że po swojej
męce i śmierci zmartwychwstanie.
3. Zapowiedzi męki i zmartwychwstania – papierek lakmusowy, praca w grupach
K. dzieli uczniów na 4-osobowe grupy. Każda z nich otrzymuje zapowiedzi Jezusa
dotyczące Jego męki i zmartwychwstania (teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest
zamalować na czerwono słowa o cierpieniu Jezusa, na fioletowo słowa o postawach
i uczuciach Jego uczniów, i na zielono słowa niosące nadzieję. Po 4 minutach K.
rozmawia z uczniami na temat zaznaczonych słów. Wcześniej mówi:
Przypomnijmy słowa Jezusa, którymi przygotowywał uczniów do swojej
śmierci.
„Wy wszyscy zwątpicie we Mnie tej nocy. Bo jest napisane: Uderzę pasterza,
a rozproszą się owce ze stada. Lecz gdy powstanę, udam się przed wami do
Galilei”. (Mt 26,31-32)
Pierwsza zapowiedź męki i zmartwychwstania:
Jezus zaczął ich pouczać, że Syn Człowieczy musi wiele cierpieć, że będzie
odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w Piśmie; że zostanie
zabity, ale po trzech dniach zmartwychwstanie. (Mk 8,31)
Druga zapowiedź męki i zmartwychwstania:
[Jezus] pouczał bowiem swoich uczniów i mówił im: „Syn Człowieczy będzie
wydany w ręce ludzi. Ci Go zabiją, lecz zabity, po trzech dniach zmartwych-
wstanie”. Oni jednak nie rozumieli tych słów, a bali się Go pytać. (Mk 9,31-32)
438
Trzecia zapowiedź męki i zmartwychwstania:
Jezus wziął znowu Dwunastu i zaczął mówić im o tym, co miało Go spotkać:
„Oto idziemy do Jerozolimy. A tam Syn Człowieczy zostanie wydany arcykapła-
nom i uczonym w Piśmie. Oni skażą Go na śmierć i wydadzą poganom. I będą
z Niego szydzić, oplują Go, ubiczują i zabiją, a po trzech dniach zmartwych-
wstanie”. (Mk 10,32b-34)
K. podsumowuje:
Jezus zapowiedział swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie. Jego pusty
grób jest dla nas znakiem nadziei, że śmierć nie jest końcem naszego życia,
ale przejściem do domu Ojca. Tę drogę otworzył nam Jezus przez swoje zmar-
twychwstanie. Dzięki wierze w Jezusa w chwili śmierci bliskich smucimy się
z powodu rozłąki z nimi, ale nie popadamy w rozpacz.
4. Misja Jezusa – rozmowa kierowana z elementami prezentacji, praca w parach
K. umieszcza na tablicy planszę (slajd) z fragmentem J 3,16 (teczka pomocy):
„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał,

aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne”.
(J 3,16)
– Dlaczego Jezus przyszedł na świat?

Jezus przyszedł na świat, aby nikt z wierzących w Niego nie zginął. Taką
misję otrzymał od Boga. Ten, kto wierzy w Jezusa, wierzy, że kiedyś zmartwych-
wstanie, tak jak On zmartwychwstał. Ta świadomość dodaje siły, wnosi radość.
– Jaki napis moglibyśmy umieścić na grobie Jezusa?
Uczniowie w parach wymyślają napis, który mógłby być umieszczony na grobie
Jezusa – sentencję związaną ze śmiercią, która nie jest końcem. Czas pracy: maks.
2 minuty. Po upływie tego czasu uczniowie prezentują swoje propozycje.
Przykładowy napis:
„Urodził się, aby umrzeć. Umarł, aby żyć”.

1. Symbolika grobu Pańskiego – rozmowa kierowana z elementami prezentacji
K. pyta:
– Kiedy wspominamy dzień śmierci i złożenia ciała Jezusa do grobu?
– Jakie elementy wystroju kościoła przypominają nam o złożeniu Jezusa
do grobu?
Zwyczaj tworzenia grobu Pańskiego pochodzi z Palestyny, a od XVI w.
przyjął się także w Polsce. Jest to specjalnie przygotowane miejsce w świątyni,
w którym znajduje się figura zmarłego Jezusa oraz monstrancja okryta prze-
zroczystym welonem symbolizującym całun, w który został owinięty Zbawiciel.
Śmierć Jezusa na krzyżu zostaje zaznaczona przez symboliczne przeniesienie
439
Najświętszego Sakramentu do kaplicy grobu Pańskiego oraz przez zgaszenie
wiecznej lampki przy tabernakulum.
K. pokazuje uczniom zdjęcia (slajdy) grobów Pańskich przygotowywanych w parafii
(lub z teczki pomocy) i pyta:
– Co jest najważniejszym elementem grobu Pańskiego?
– Dlaczego najważniejsza jest monstrancja z Najświętszym Sakramentem?
Klęcząc przed grobem Pańskim, spoglądamy na żywego Jezusa ukrytego
w Najświętszym Sakramencie. Pomimo smutku Wielkiego Piątku przyjmujemy
pełną nadziei postawę oczekiwania na zmartwychwstanie. Adorujemy Jezusa,
dziękując Mu za cierpienia, które stały się dla nas źródłem życia wiecznego.
Grób Pański to grób nadziei.
2. Czym jest dla mnie Wielki Piątek? – tekst z lukami, praca indywidualna
K. rozdaje uczniom tekst do uzupełnienia wyrazami z ramki (teczka pomocy). Po
wykonaniu zadania chętny uczeń czyta uzupełniony cały tekst.
Wielki Piątek jest dla chrześcijan dniem żałoby, ponieważ umarł Jezus Chry-
stus. Jest on również dniem nadziei, bo przygotowuje nas na zmartwychwstanie.
Krzyża i zmartwychwstania (śmierci i życia) nie można od siebie oddzielić.
Liturgia patrzy na krzyż w perspektywie zwycięstwa. Jest on drzewem życia.
Na krzyżu właśnie Chrystus zwyciężył śmierć, dokonała się „śmierć śmierci”.
żałoby * Jezus Chrystus * nadziei * zmartwychwstanie * oddzielić * krzyż * śmierć
K. uzupełnia:
Wielki Piątek jest jednym z dni Triduum Paschalnego. Surowość i prostota
znaków liturgii tego dnia pomaga nam zrozumieć, co zrobił Jezus, aby grób nie
był dla nas końcem życia.
3. Czekamy na zmartwychwstanie – projektowanie grobu Pańskiego, praca
w grupach
Uczniowie pracują w grupach jak poprzednio. Każda grupa otrzymuje połowę
dużego arkusza papieru. Zadaniem grup jest wykonać projekt grobu Pańskiego,
powinien on zawierać:
a) miejsce dla figury zmarłego Pana Jezusa,
b) miejsce na monstrancję,
c) hasło (uczniowie mogą wybrać napis przeznaczony do umieszczenia na grobie
Jezusa, który ułożyli wcześniej),
d) miejsce na kwiaty i świece.
Po wykonaniu zadania grupy prezentują swoje projekty grobów, wieszając je na tablicy.
Każda parafia buduje grób Pański i przyozdabia go. Wszystko po to, by
wierni w poranek wielkanocny mogli odkryć, że grób Jezusa jest pusty, a On
żyje! Symbolicznym wyrazem tego jest ponowne zapalenie wiecznej lampki przy
tabernakulum podczas Wigilii Paschalnej.
440
4. Będzie rezurekcja – refleksja
K. poleca uczniom wstać. Następnie włącza przyciszoną muzykę (np. „Adagio
g-moll” T. Albinoniego) i mówi:
Dziś patrzymy na grób Jezusa w perspektywie Jego zmartwychwstania.
Czuwamy przy grobie, jak Matka Jezusa i wierni uczniowie – Maria Magda-
lena, Nikodem, Józef z Arymatei. Podziękujmy Jezusowi za wszystko, co dla
nas uczynił.
K. czyta, a uczniowie powtarzają:
„Dziękuję Ci za to, że byłeś między nami jak zwyczajny człowiek. Dzięku-
ję za Twoje słowo, które głosiłeś dzień po dniu. Dziękuję za to, co mówiłeś
o Bogu, Twoim Ojcu. Dziękuję Ci za to, że uczyłeś, jak należy odnosić się do
ludzi. Dziękuję, że umarłeś za mnie. Dziękuję, że dzięki Tobie mam nadzieję
na nowe życie”.
(oprac. na podst. M. Maliński, Katechizm dla bierzmowanych)
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają tekst z uzupełnionymi lukami oraz przepisują fragment J 3,16.
Mogą zapisać również ułożone przez siebie napisy przeznaczone do umieszczenia
na grobie Jezusa.
6. Praca domowa
1. Ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie słowo NADZIEJA. Hasła
zaczerpnij z tekstu biblijnego o złożeniu ciała Jezusa do grobu.
2. Wspólnie z kolegą lub koleżanką przygotuj scenariusz adoracji przy grobie
Pańskim.
3. W modlitwie podziękuj Jezusowi za to, że dzięki Jego śmierci i zmar-
twychwstaniu nie musimy się obawiać naszej śmierci.
Literatura
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1, PWN, Warszawa 1978, s. 989.
Pogrzeb, w: Słownik teologii biblijnej, red. X. Leon-Dufour, Poznań 1990, s. 692.
M. Piotrowska, Echa Magdali, w: W świetle wiary. Scenariusze katechetyczno-
-ewangelizacyjne dla dzieci i młodzieży, red. E. Kondrak, B. Nosek, Kielce
2010, s. 97-104.
S. Bielecki, Jak wyglądał pogrzeb Jezusa?, <http ://www.fronda.pl/a/ks-stanislaw-
bielecki-jak-wygladal-pogrzeb-jezusa,68625.html >, dostęp: 5.02.2021.
M. Maliński, Katechizm dla bierzmowanych, <http://www.opoka.org.pl/biblio-
teka/T/TA/TAK/malinski-smierc.html>, dostęp: dostęp: 4.02.2021.
Warto wykorzystać
Nagranie tekstu biblijnego <http://biblijni.pl/Mk,15,42-47>, dostęp: 4.02.2021.
T. Albinoni, Adagio g-moll, <https://www.youtube.com/watch?v=tKR3YMI-
7Mo4>, dostęp: 4.02.2021.
441
57. Jezus zwyciężył! Wielkanoc
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy, że przez zmartwychwstanie Jezus pokonał
szatana.
– Kształtowanie wytrwałości w zmaganiu się ze skutkami grzechu
pierworodnego na co dzień.
Treści
Zbawcza misja Jezusa Chrystusa (A.5).
Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Nadzieja chrześcijańska (A.6).
Tekst biblijny: Łk 24,1-11.
Wymagania
Uczeń:
– określa, na czym polegał grzech pierworodny, i wymienia jego skutki
(powtórzenie),
– wyjaśnia zbawczy sens męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa
(A.13.9),
– uzasadnia, że przez swoje zmartwychwstanie Chrystus pokonał grzech
pierworodny, ale w naszym życiu pozostały jego skutki,
– charakteryzuje skutki grzechu pierworodnego w swoim życiu,
– wyjaśnia znaczenie znaków i symboli liturgii paschalnej,
– przedstawia konsekwencje wiary w zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa
jako uzasadnienie nadziei chrześcijańskiej (A.6.3),
– wskazuje na skutki wynikające z odkupienia dla życia każdego człowieka
(A.13.10),
– omawia chrześcijańskie świętowanie Wielkanocy.
Postawy
Uczeń:
– wierzy w zmartwychwstanie Chrystusa (A.6.a).
Metody, techniki i formy: burza mózgów, uroczyste czytanie Pisma Świętego,

scenka, tworzenie plakatu, rozmowa kierowana, analiza tekstu, tworzenie
akrostychu, refleksja, śpiew, praca w grupach.
Środki dydaktyczne: egz. Pisma Świętego, kartki formatu A3, świeca, 3 przeście-
radła białe i 3 kolorowe, zdjęcie pustego grobu, projektor multimedialny,
kartki z tekstami do pracy w grupach.
442
1. Modlitwa
K. rozpoczyna spotkanie krótką modlitwą:
Panie Boże, dziękujemy Ci za to, że zesłałeś nam Jezusa, który dał nam nowe
życie dzięki swojej męce, śmierci i zmartwychwstaniu. Chcemy dzisiaj uczcić
Wielkanoc i dziękować Ci za Twoją chwałę. Amen.
2. Wszystko zaczęło się w ogrodzie – burza mózgów
K. wyjaśnia:
Wszystko zaczęło się w ogrodzie Eden. Bóg stworzył człowieka, który mógł
tam cieszyć się pełnią szczęścia. Szatan nie mógł znieść faktu, że Bóg obdarzył
człowieka miłością. Postanowił odebrać człowieka Bogu, dlatego skusił go
w raju. „On to rzekł do niewiasty: «Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedz-
cie owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu»?” (Rdz 3,1). Grzech pierwszych
ludzi całkowicie zmienił losy ludzkości.
K. pisze na tablicy: „Przyjaźń z Bogiem” i „Grzech pierworodny”, następnie prosi,
aby uczniowie podali skojarzenia do podanych wyrażeń. Wybrany uczeń zapisuje
propozycje na tablicy. Przykładowe propozycje:
Ø Przyjaźń z Bogiem: miłość, radość, pokój, szczęście, piękno, harmonia,
zgoda itp.
Ø Grzech pierworodny: zerwanie przyjaźni z Bogiem, oddalenie od Boga,
niezgoda, śmierć, kłamstwo, smutek, trud, choroby itp.
K. podsumowuje:
Od grzechu Adama i Ewy we wnętrzu człowieka rozgrywa się walka ze złem.
Im więcej człowiek doświadczył zła, tym łatwiej mu jest wybrać je ponownie.
Kiedy przeglądamy strony internetowe i oglądamy telewizję, widzimy zło pano-
szące się w życiu ludzi. Wojny niszczą szczęście całych narodów, ludzie krzywdzą
się nawzajem. Także wśród kolegów i koleżanek, a nawet w rodzinach zdarzają
się kłótnie i wrogość. Skłonność do zła zauważamy także w sobie: czynimy je,
choć tego nie chcemy.
Chociaż nie popełniliśmy grzechu pierworodnego, to nosimy w sobie jego
konsekwencje.
– W jaki sposób odczuwamy skutki pierwszego grzechu?
K. wypowiedzi zapisuje na tablicy:
Skutki pierwszego grzechu
Ø jesteśmy skłonni do popełniania zła,
Ø cierpimy,
Ø jesteśmy słabi, smutni,
Ø ulegamy pokusom szatana,
Ø umieramy,
Ø jesteśmy egoistami,
Ø łatwiej nam wybrać zło niż dobro.
443
Człowiek nie jest w stanie sam sobie pomóc. Z pomocą przychodzi Bóg, który
przysłał swojego Syna, aby przyniósł ludziom nadzieję na odzyskanie utraconej
przyjaźni z Bogiem. Jezus Zbawiciel dobrowolnie przyjął krzyż i umarł za grze-
chy ludzi – wszystkie grzechy, wszystkich ludzi! Przez swoje zmartwychwstanie
pokonał śmierć, piekło i wyzwolił ludzkość z mocy szatana.
K. poleca zapisać temat: Jezus zwyciężył! Wielkanoc.

1. Zwycięstwo Jezusa nad szatanem – uroczyste czytanie Pisma Świętego, scenka
Prawda o zmartwychwstaniu Jezusa ma już ponad 2000 lat. Jest to najwięk-
sze wydarzenie w dziejach świata. Jak dzisiaj zrozumieć to wydarzenie? Czy
możemy do końca rozumowo pojąć jego wielkość? Dla nas na zawsze pozosta-
nie tajemnicą, jak po śmierci można wrócić do życia. Posłuchajmy fragmentu
Ewangelii o tajemnicy naszej wiary.
Propozycja I
Uczniowie w postawie stojącej słuchają Ewangelii (podręcznik). K. zapala świecę,
czyta wybrany uczeń.
W pierwszy dzień tygodnia poszły skoro świt do grobu, niosąc przygoto-
wane wonności. Kamień zastały odsunięty od grobu. A skoro weszły, nie zna-
lazły ciała Pana Jezusa. Gdy wobec tego były bezradne, nagle stanęło przed
nimi dwóch mężczyzn w lśniących szatach. Przestraszone, pochyliły twarze
ku ziemi, lecz tamci rzekli do nich: „Dlaczego szukacie żyjącego wśród umar-
łych? Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał. Przypomnijcie sobie, jak wam mówił,
będąc jeszcze w Galilei: «Syn Człowieczy musi być wydany w ręce grzeszników
i ukrzyżowany, lecz trzeciego dnia zmartwychwstanie». Wtedy przypomniały
sobie Jego słowa, wróciwszy zaś od grobu, oznajmiły to wszystko Jedenastu
i wszystkim pozostałym. A były to: Maria Magdalena, Joanna i Maria, matka
Jakuba. (Łk 24,1-11)
K. pyta:
– Dlaczego niewiasty poszły do grobu?
– Jakie reakcje wzbudziły w nich słowa aniołów o zmartwychwstaniu?
– Co uczyniły po powrocie od pustego grobu?
– Jaką prawdę poznajemy z przeczytanego fragmentu Pisma Świętego?
– Jakie dla nas ma znaczenie zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa?
Propozycja II
Propozycja ta wymaga wcześniejszego przygotowania
uczniów. Potrzebne są trzy prześcieradła kolorowe
i trzy białe (mogą być dwa białe, jeśli w sali jest duży
ekran).
K. wyświetla na dużym białym ekranie bądź przeście-
radle zawieszonym na tablicy zdjęcie pustego grobu
w bardzo dużym powiększeniu. Następnie prosi trzy
444
dziewczyny i dwóch chłopców, którzy dla lepszego efektu zakładają na siebie prze-
ścieradła – dziewczyny kolorowe, chłopcy zaś białe. Ich zadaniem będzie odegrać
gesty i zachowania bohaterów fragmentu biblijnego, który odczyta K. Chłopcy
odgrywają postaci aniołów, a dziewczyny – niewiast.
K. podsumowuje:
Zmartwychwstanie Jezusa jest najlepiej udokumentowanym cudem świa-
ta. Samego momentu zmartwychwstania nikt nie widział, bo to przekracza
możliwości umysłu człowieka, ale wielu widziało Zmartwychwstałego: Maria
Magdalena zobaczyła Jezusa w ogrodzie i wzięła Go za ogrodnika. Widzieli Go
apostołowie w Wieczerniku, a potem pięciuset uczniów jednocześnie.
W największe święto chrześcijan – Zmartwychwstanie Pańskie stoimy przy
pustym grobie i cieszymy się. Jezus żyje! Spełniło się wszystko, co zapowiedział
Bóg – szatan został pokonany. Zmartwychwstanie Pana Jezusa jest wydarze-
niem, z którego wywodzi się cała nasza wiara. Jest ono zapowiedzią naszego
zmartwychwstania.
2. Liturgia paschalna – tworzenie plakatu, praca w grupach
W przeżyciu tajemnicy zmartwychwstania pomagają nam znaki, które towa-
rzyszą świętowaniu Wielkanocy. Rozpoczyna się ono w Wielką Sobotę podczas
liturgii Wigilii Paschalnej. W czasie tej uroczystości wspominamy zwycięstwo
Jezusa nad śmiercią – Jego zmartwychwstanie. Wigilia Paschalna składa się
z następujących części:
ü Liturgia światła.
ü Liturgia słowa Bożego.
ü Liturgia chrzcielna.
ü Liturgia eucharystyczna.
Liturgię słowa i liturgię eucharystyczną mamy okazję przeżywać podczas
każdej Mszy Świętej, a liturgię światła i liturgię chrzcielną przeżywamy tylko
w ten jeden wieczór w roku. Nadają one całej Wigilii Paschalnej niepowtarzalny
charakter. Dlatego powiemy o nich dzisiaj więcej.
K. dzieli klasę na grupy 4-osobowe. Grupy otrzymują od K. materiały z opisem
jednej z liturgii – część grup otrzymuje liturgię światła, a część liturgię chrzcielną
(teczka pomocy). Zadaniem uczniów jest przeczytać uważnie tekst, zastanowić
się nad tym, jakie symbole występują w danej liturgii i co oznaczają, a następnie
wykonać plakat obrazujący te symbole. Czas pracy: maks. 10 minut. Po upływie
tego czasu grupy prezentują na forum klasy efekty swojej pracy.
Zestaw 1
Liturgia światła
„A oto znów przemówił do nich Jezus tymi słowami: «Ja jestem światłością
świata. Kto idzie za Mną, nie będzie chodził w ciemności, lecz będzie miał
światło życia»” (J 8,12).
Liturgia światła rozpoczyna się przed kościołem, gdzie ministranci rozpalają
ognisko, a kapłan święci ogień i przygotowuje paschał. Paschał to świeca wiel-
445
kanocna symbolizująca zmartwychwstałego Chrystusa. Umieszcza się na nim
litery Α i Ω – to pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego, które symbolizują,
że Jezus jest początkiem i końcem wszystkiego. Pięć czerwonych gałek również
umieszczanych na paschale oznacza pięć ran Jezusa na krzyżu, a wypisany na
nim rok mówi nam, że Chrystus zbawia każdego człowieka w każdym czasie.
Zapalony paschał kapłan wnosi do kościoła – jest to symbol tego, że Chrystus
rozprasza każdy mrok, wyprowadza nas z niewoli grzechu. Potem wierni zapalają
od paschału przyniesione przez siebie świece, tak jak w dniu chrztu świętego –
w ten sposób przyjmują światło wiary.
– Jakie symbole występują w tej liturgii?
– Co one oznaczają?
Wykonajcie plakat przedstawiający te symbole.
Zestaw 2
Liturgia chrzcielna
Liturgia chrzcielna jest nieodłączną częścią Wigilii Paschalnej, podczas której
Kościół włączał nowych członków w swoje szeregi.
W czasie poświęcenia wody chrzcielnej kapłan śpiewa modlitwę, w której
ukazana jest rola symbolu wody w dziejach zbawienia: to symbol zmazania
grzechu (potop), wybawienia (przejście przez Morze Czerwone) i narodzin
Kościoła (woda, która wypłynęła z boku Chrystusa). Pod koniec tej modli-
twy następuje prośba o uświęcenie wody mocą Ducha Świętego. Prośbie tej
towarzyszy gest zanurzenia paschału w wodzie, mający unaocznić zstąpienie
łaski i mocy Bożej na nią i na tych, którzy będą nią ochrzczeni. Jeśli w liturgii
uczestniczą katechumeni (kandydaci do przyjęcia sakramentu chrztu), zostają
ochrzczeni. Gdy obrzęd chrzcielny dobiegnie końca, wszyscy odnawiają przy-
rzeczenia chrzcielne, stojąc z zapalonymi świecami w rękach. W ten sposób
wierni świadomie i z własnej woli odnawiają Nowe Przymierze zawarte dzięki
męce, śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Jako widzialny znak odnowienia
przyrzeczeń chrzcielnych kapłan, przechodząc przez kościół, kropi cały lud
poświęconą wodą, mającą przypominać moment chrztu świętego – chwilę
zawarcia Przymierza.
– Jakie symbole występują w tej liturgii?
– Co one oznaczają?
Wykonajcie plakat przedstawiający te symbole.
Uczniowie prezentują swoje prace, a wybrana osoba z grupy wyjaśnia, co przed-

stawia ich plakat. K. podsumowuje:
Wszystkie symbole i znaki liturgii paschalnej pomagają nam przeżyć i uświa-
domić sobie to, jakie znaczenie ma dla nas pusty grób Jezusa.
446
1. Owoce zmartwychwstania – rozmowa kierowana, tworzenie akrostychu
K. mówi:
Wielkanoc leży w sercu naszej wiary. Gdyby nie mocna, niezachwiana wiara
w zmartwychwstanie Chrystusa, „daremne jest nasze nauczanie, próżna jest
także nasza wiara”, jak mówi św. Paweł (1 Kor 15,14).
– Jakie znaczenie ma dla nas zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa?
– Co zyskujemy dzięki Jego zmartwychwstaniu?
Choć nadal podlegamy śmierci i przemijaniu, to dzięki zmartwychwstaniu
Jezusa my również zmartwychwstaniemy. Jeśli tylko będziemy gotowi Jemu
ofiarować swoje życie: radości i smutki, wówczas będziemy patrzeć w przyszłość
z nadzieją, która nie pozwala poddać się zwątpieniu i pomaga podnosić się
z upadków.
Obrzędy liturgii paschalnej pomagają nam przeżyć tę tajemnicę i korzystać
obficie z łask, którymi nas w tym czasie obdarza Zmartwychwstały.
Uczniowie w parach tworzą akrostych do słowa WIELKANOC. K. wyjaśnia:
Akrostych tworzy się w ten sposób, litery rozpoczynające w teście kolejne
wersy, czytane pionowo, układają się w jakieś słowo. Zapisujemy więc pionowo
słowo WIELKANOC po lewej stronie kartki, a następnie układamy dziewięć
zdań, które będą się rozpoczynały od zapisanych liter i będą dotyczyły Wiel-
kanocy.
Przykład:
Weselcie się z wielkiej łaski Boga.
I radujcie się z nami wszyscy ludzie na całym świecie.
Emanuel – Bóg jest z nami.
Ludzie całego świata mają dziś nowe życie.
Kto już umarł, żyć będzie.
A kto pójdzie za Jezusem, otrzyma swą nagrodę w niebie.
Niech wszyscy się radują – Jezus żyje.
On zwyciężył śmierć i szatana.
Chrystus – nasz Pan.
Po ok. 5 minutach uczniowie czytają utworzone przez siebie akrostychy.
2. Moja Wielkanoc – refleksja
K. stawia pytania, na które uczniowie odpowiadają w swoim sercu.
– Jak świętujesz uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego?
– Jak ważne są dla ciebie wydarzenia Wielkiej Nocy?
– Co dla ciebie znaczy zawołanie: „Chrystus zmartwychwstał, prawdziwie
zmartwychwstał, a my razem z Nim”?
– Czy wierzysz, że i ty kiedyś zmartwychwstaniesz?
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie piszą tekst biblijny oraz notatkę.
447
„Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? Nie ma Go tutaj; zmartwych-
wstał” (Łk 24,5b-6a).
Przez swoje zmartwychwstanie Jezus Chrystus raz na zawsze zwyciężył
szatana, grzech i śmierć. Stał się źródłem wiecznego życia dla wszystkich ludzi.
Chrystus jest Życiem, które zwycięża śmierć, Światłem, które wypędza ciem-
ności, i Radością, która przewyższa smutek.
4. Praca domowa
1. Napisz akrostych do słowa ZMARTWYCHWSTANIE, tak by powstała
modlitwa uwielbienia i dziękczynna.
2. W wieczornej modlitwie poproś o owocne przeżycie uroczystości Zmar-
twychwstania Chrystusa.
K. zachęca do modlitwy śpiewem:
Chrystus powstał z martwych, uczynił nas nowym stworzeniem, powołał nas,
byśmy Go naśladowali. Zaśpiewajmy z radością:
Jezus zwyciężył, to wykonało się. Am Dm
Szatan pokonany, Jezus złamał śmierci moc. G C
Jezus jest Panem, o alleluja. Am Dm
Po wieczne czasy Królem królów jest. E Am
Jezus jest Panem. /4x Am Dm G (C) E

Tylko Jezus jest Panem, Jezus jest Panem, Am Dm
On jest Panem ziemi tej. E Am
Literatura
P. Pellegrino, Gdy mówimy Jezus, Warszawa 2004.
P. Mathson, Rok liturgiczny dla dzieci. Katecheza, gry i zabawy dydaktyczne,
Poznań 2000.
Wigilia Paschalna w Wielką Noc, <http://liturgia.wiara.pl/doc/418566.Wigilia-
-Paschalna-w-Wielka-Noc >, dostęp: 5.02.2021.
448
58. Dobre i piękne myśli w moim domu.
Zesłanie Ducha Świętego
Cele katechetyczne
– Ukazanie obecności Ducha Świętego w ewangelizacyjnej misji rodziny.
– Kształtowanie postawy odpowiedzialności za zbawienie członków rodziny.
Treści
Duch Święty. Natura trzeciej Osoby Boskiej. Działanie Ducha Świętego
w Kościele i w życiu chrześcijanina (A.14).
Zaangażowanie chrześcijanina w różne formy apostolstwa (F.2) w rodzinie.
Tekst biblijny: Dz 2,1-12.
Wymagania
Uczeń:
– definiuje pojęcie „ewangelizacja”,
– określa istotę nowej ewangelizacji jako pogłębienie i umocnienie osobowej
relacji z Jezusem,
– podaje prawdę, że pierwszym „odbiorcą” nowej ewangelizacji jest rodzina,
– opisuje sposób obecności i działania Ducha Świętego w życiu chrześcijanina
w oparciu o tekst biblijny (A.14.1),
– omawia owoce działania Ducha Świętego (A.14.3),
– wyjaśnia, dlaczego odpowiedzialni za ewangelizację są wszyscy członkowie
rodziny, a szczególnie rodzice,
– opisuje możliwości i podaje przykłady ewangelizacji (F.2.1) w rodzinie.
Postawy
Uczeń:
– wierzy w Ducha Świętego (A.14.a),
– otwiera się na działanie Ducha Świętego (A.14.b),
– stara się na co dzień dzielić owocami Ducha Świętego (A.14.c) w rodzinie.
Metody, techniki i formy: scenki, czytanie Pisma Świętego, analiza tekstu bi-
blijnego, rozmowa kierowana z elementami prezentacji, śpiew, refleksja,
rozwiązywanie krzyżówki, praca w grupach, praca w parach.
Środki dydaktyczne: ilustracje (slajd) przedstawiające rodzinę na modlitwie,
czytającą Pismo Święte, rozmawiającą…, kartki z krzyżówką dla każdego
ucznia.

1. Modlitwa
K. wita uczniów i zaprasza do wspólnej modlitwy „Duchu Święty, który oświecasz”.
449
2. Świadectwo wiary – scenki, praca w grupach
K. dzieli klasę na grupy. Ich zadaniem jest zaimprowizować krótką scenkę. Na
jej przygotowanie uczniowie mają 2–3 minuty. Następnie prezentują scenki na
forum klasy.
Pierwszym miejscem, gdzie powinniśmy usłyszeć i dawać świadectwo o Jezu-
sie, jest nasz dom i rodzina. W grupach zastanowicie się, w jaki sposób można
to robić, przygotowując krótkie scenki.
1. Zapraszasz swoje rodzeństwo do wspólnej modlitwy.
2. Zapraszasz rodzinę do wspólnego czytania Pisma Świętego.
3. Tłumaczysz bratu, dlaczego w niedzielę powinien pójść do kościoła, a nie
do hipermarketu.
4. Tłumaczysz bratu, dlaczego człowiek wierzący nie kłamie.
5. Tłumaczysz siostrze, że osoba wierząca Jezusowi nie ściąga na klasówce.
6. Zapraszasz rodzinę do udziału w rekolekcjach.
7. Pocieszasz zmartwionych rodziców, zapewniając ich o swojej modlitwie.
8. Odwiedzasz chorą babcię i zapewniasz ją o swojej pomocy i modlitwie.
K. podsumowuje:
To, co przedstawiliście możemy nazwać ewangelizacją.
Ewangelizacja dokonuje się w naszych rodzinach na wiele sposobów: gdy
wspólnie modlimy się ze sobą i za siebie, gdy razem czytamy i rozważamy słowo
Boże, ale również wtedy, gdy bierzemy udział w modlitwach i nabożeństwach
w Kościele oraz żyjemy wiarą na co dzień. W każdym z tych działań wspiera
nas Duch Święty, który jednoczy i prowadzi rodzinę. Powinniśmy więc starać
się wsłuchiwać w Jego natchnienia i pamiętać, że tworząc jedność z pozostałymi
członkami rodziny, jesteśmy za nich odpowiedzialni, ponieważ razem mamy
dążyć do zbawienia.
K. poleca zapisać temat: Dobre i piękne myśli w moim domu. Zesłanie Ducha
Świętego.

1. Zesłanie Ducha Świętego – czytanie Pisma Świętego
Jeżeli to, o czym mówimy, jest dobre i budujące, kończymy naszą rozmowę
z pokojem i radością w sercu, podobnie zresztą jak nasi rozmówcy. Najczęściej
dzieje się tak właśnie wtedy, gdy doświadczyliśmy czegoś niezwykłego i zarazem
dobrego i pragniemy podzielić się tym ze swoim rozmówcą. Mało tego, pragnie-
my, aby nasz rozmówca również tego doświadczył w trakcie rozmowy z nami.
Kiedy doświadczysz tego, że ktoś cię kocha i akceptuje cię takiego, jakim
jesteś, że niezależnie od tego, co zrobisz w życiu, nie zostawi cię samego – po
doświadczeniu takiej miłości będziesz chciał wykrzyczeć swoją radość wszystkim
wokoło. Podobne doświadczenie mieli apostołowie.
Uczeń wybrany przez K. czyta tekst, pozostali śledzą go w podręczniku:
450
Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy ra-
zem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie
gwałtownego wichru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się
im też języki jakby z ognia, które się rozdzielały, i na każdym z nich spoczął
jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi
językami, tak jak im Duch pozwalał mówić.
Przebywali wtedy w Jeruzalem pobożni Żydzi ze wszystkich narodów pod
słońcem. Kiedy więc powstał ów szum, zbiegli się tłumnie i zdumieli, bo każdy
słyszał, jak tamci przemawiali w jego własnym języku. „Czyż ci wszyscy, którzy
przemawiają, nie są Galilejczykami?” – mówili pełni zdumienia i podziwu. „Jak-
żeż więc każdy z nas słyszy swój własny język ojczysty? – Partowie i Medowie,
i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii, Judei oraz Kapadocji, Pontu i Azji, Frygii
oraz Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą blisko Cyreny, i przybysze
z Rzymu, Żydzi oraz prozelici, Kreteńczycy i Arabowie – słyszymy ich głoszących
w naszych językach wielkie dzieła Boże”. Zdumiewali się wszyscy i nie wiedzieli,
co myśleć: „Co to ma znaczyć?” – mówili jeden do drugiego. (Dz 2,1-12)
2. Głoszenie Jezusa – analiza tekstu biblijnego
K. pyta:
– Gdzie przebywali apostołowie?
– Czego doświadczyli?
– Jakie były widoczne znaki zstąpienia Ducha Świętego?
– Co apostołowie robili po zstąpieniu na nich Ducha Świętego?
Apostołowie po wniebowstąpieniu Jezusa zgodnie z Jego prośbą trwali na
modlitwie i czekali na zesłanie Ducha Pocieszyciela. Duch Święty, który zstąpił
na nich, napełnił ich taką odwagą i radością, że wybiegli na ulice Jerozolimy,
aby głosić wielkie dzieła Boże. Czynili to z tak ogromnym entuzjazmem, że po
przemowie św. Piotra uwierzyło w Jezusa około trzy tysiące osób.
3. Nowa ewangelizacja – rozmowa kierowana
Uczniowie czytają w ciszy słowa kard. Josepha Ratzingera (podręcznik). Wcześniej
K. mówi:
Po zesłaniu Ducha Świętego Apostołowie z mocą głosili Jezusa zmartwych-
wstałego, później robili to ich następcy, aby słowo Boże docierało na krańce
świata. Dzięki ewangelizacji my, współcześnie żyjący, poznaliśmy Chrystusa. Duch
Święty umacnia nadal wyznawców Jezusa w dziele ewangelizacji, gdyż dobra
nowina o zbawieniu jest przeznaczona dla każdego człowieka żyjącego na ziemi.
„Kościół zawsze ewangelizuje i nigdy nie przerwał ewangelizacji. Każdego
dnia sprawuje misterium eucharystyczne, udziela sakramentów, głosi słowo
Boże, podejmuje dzieła sprawiedliwości i miłosierdzia. Ta ewangelizacja przy-
nosi owoce: daje światło i radość, wskazuje drogę życia wielu ludziom; wielu
żyje – choć często o tym nie wie – dzięki światłu i ciepłu, jakie promieniują z tej
nieustannej ewangelizacji”.
(kard. J. Ratzinger, Nowa ewangelizacja)
451
– Dzięki czemu poznaliśmy Chrystusa?
– Dla kogo jest przeznaczona dobra nowina o Chrystusie?
– W jaki sposób Kościół ewangelizuje?
– Jakie owoce przynosi ewangelizacja?
– W jaki sposób może ewangelizować każdy chrześcijanin?
K. uzupełnia:
Być może zagubiliśmy świeżość wiary i brakuje nam często takiego entuzja-
zmu, jaki miał św. Piotr i apostołowie po zesłaniu Ducha Świętego. Czasem
ograniczamy swoją wiarę do niedzielnej Mszy Świętej i spowiedzi raz czy dwa
razy w roku. Dlatego w Kościele pojawiła się potrzeba ponownego ewangeli-
zowania tych, którzy poznali już Jezusa, jednak żyją tak, jakby zapomnieli, że
On zmartwychwstał, żyje i działa w swoim Kościele.
Nowa ewangelizacja to odkrycie na nowo Jezusa w swoim życiu i przyjęcie
Go, by kierował naszym myśleniem i działaniem.

1. Ewangelizacja w rodzinie – rozmowa kierowana z elementami prezentacji
K. prezentuje zdjęcia (slajd) rodziny czytającej Pismo Święte, modlącej się, roz-
mawiającej… (teczka pomocy).
Pierwszym środowiskiem, w którym jesteśmy ewangelizowani, jest nasza ro-
dzina. To nasi rodzice zaprowadzili nas do Kościoła i tam przez chrzest staliśmy
się dziećmi Bożymi. To oni swoim przykładem pokazują, jak iść do Jezusa i jak
być dobry uczniem i apostołem.
– W jaki sposób wy możecie ewangelizować swoje rodziny?
– Dlaczego jesteście odpowiedzialni za zbawienie osób z waszych rodzin?
– Dlaczego ewangelizacja w rodzinach jest również obowiązkiem dzieci?
W miarę jak dorastamy i coraz świadomiej uczestniczymy w życiu Kościo-
ła, zaczynamy głosić innym Ewangelię przez swoje słowa i czyny. Wszyscy
jesteśmy posłani do mówienia o Jezusie i dawania świadectwa wiary w Niego.
Mamy dzielić się prawdą, że Bóg z miłości do człowieka zesłał swojego Syna,
aby umarł za nasze grzechy i zmartwychwstał. Mamy świadczyć swoim życiem
– także w naszych rodzinach – że Jezus w każdej chwili jest z nami. Wiara ma
być połączona z naszym życiem.
2. Niech Święty Duch ogarnie mnie – śpiew
K. uczy piosenki „Dotknij, Panie” (podręcznik).
Poprośmy Ducha Świętego, aby pomógł nam się otworzyć na Jego działanie
i nauczył nas głosić dzieła Boże.
Dotknij, Panie, moich oczu, abym przejrzał. D A Hm (G A)
Dotknij, Panie, moich warg, abym przemówił uwielbieniem. D A Hm G A
Dotknij, Panie, mego serca i oczyść je. D A Hm
Niech Twój Święty Duch dziś ogarnia mnie. GA
452
3. Komu mówię o Jezusie? – refleksja
K. pyta, a uczniowie odpowiadają w myślach:
– Co w twoim życiu jest świadectwem wiary w Jezusa?
– Wobec kogo masz obowiązek głosić, że Jezus go kocha?
– W jaki sposób możesz ewangelizować w swojej rodzinie?
– W jaki sposób możesz ewangelizować w klasie i szkole?
– Jakie działanie Ducha Świętego dostrzegasz w twoim życiu?
4. Ewangelizacja – rozwiązywanie krzyżówki, praca w parach
K. rozdaje wszystkim uczniom krzyżówkę do rozwiązania (teczka pomocy).
Uczniowie w parach rozwiązują ją na podstawie swojej wiedzy oraz znajdującego
się w podręczniku omawianego fragmentu Dziejów Apostolskich. Po wykonaniu
zadania uczniowie dzielą się efektami swojej pracy na forum klasy.
1. D U C H E M
2. W I C H R U
3. DZ I E Ł A
4. P I Ę Ć D Z I ES I Ą T N I C A
5. F R Y G I A
6. A P O S T O Ł O W I E
7. J E R U Z A L E M
8. Z D U M I E L I
9. G A L I L E J C Z Y K A M I
10. N I E B A
11. D U C H
12. J E Z U S
13. O G N I A
1. Apostołowie zostali napełnieni…

2. Apostołowie usłyszeli, jakby uderzenie…
3. Apostołowie głosili wielkie ………… Boże.
4. W tym dniu Duch Święty zstąpił na apostołów.
5. Mieszkańcy tej krainy słyszeli apostołów przemawiających w ich ojczystym
języku.
6. Było ich dwunastu, głosili dobrą nowinę o zbawieniu.
7. Miasto, w którym w dniu Pięćdziesiątnicy przebywali pobożni Żydzi.
8. „zbiegli się tłumnie i ……”
9. „Czyż ci, którzy przemawiają, nie są ………?”
10. „Nagle dał się słyszeć z …… szum”.
11. …… Święty – zstąpił na apostołów.
12. Ten, którego zmartwychwstanie jest dobrą nowiną dla człowieka.
13. „Ukazały się im też języki jakby z ……”.
Rozwiązanie: Ewangelizacja.
453
K. podsumowuje:
„Katechizm Kościoła katolickiego” mówi, że ewangelizacja to „głoszenie
Chrystusa… zarówno świadectwem życia, jak i słowem” (KKK 905), czyli
ewangelizujemy nie tylko swoimi słowami, ale też czynami.
5. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają do zeszytu rozwiązaną krzyżówkę oraz notatkę:
„I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi
językami, tak jak im Duch pozwalał mówić” (Dz 2,4).
Nowa ewangelizacja to odkrycie na nowo Jezusa w swoim życiu i przyjęcie
Go, by kierował naszym myśleniem i działaniem. Pierwszym miejscem ewan-
gelizacji jest rodzina.
6. Praca domowa
1. Odszukaj w Internecie i wypisz akcje organizowane w ramach nowej
ewangelizacji.
2. W wieczornej modlitwie poproś Ducha Świętego o otwarcie serca na
Jego łaskę i pomódl się za całą swoją rodzinę.
7. Modlitwa
Śpiew pieśni „Dotknij, Panie, moich oczu”.
Literatura
Jan Paweł II, Rozważanie przez modlitwą „Anioł Pański”, 6.01.1998. <http://
www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/modlitwy/ap06011998.
Kard. J. Ratzinger, Nowa ewangelizacja, <http://www.opoka.org.pl/biblioteka-
/W/WR/inne/ratzinger_ewangelizacja.html>, dostęp: 4.02.2021.
454
59. Serce, które bardzo umiłowało ludzi
Cele katechetyczne
– Poszerzenie i pogłębienie wiedzy na temat historii i znaczenia kultu
Najświętszego Serca Pana Jezusa.
– Motywowanie do oddawania czci Sercu Jezusowemu w duchu wdzięczności
i ekspiacji.
Treści
Przesłanie objawień Pana Jezusa, które miała św. Małgorzata Maria Ala-
coque.
Modlitwa postawą otwarcia się na Boga. Formy modlitwy (D.1).
Wymagania
Uczeń:
– prezentuje główne przesłanie objawień Pana Jezusa św. Małgorzacie Marii
Alacoque,
– podaje, kiedy obchodzimy uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa,
– wyjaśnia potrzebę i sens poświęcenia się Boskiemu Sercu Jezusa,
– charakteryzuje współczesne przejawy znieważania Bożej miłości
(niewdzięczność, brak poczucia grzechu, świętokradzka komunia),
– uzasadnia ekspiacyjny charakter praktykowania pierwszych piątków
miesiąca,
– charakteryzuje istotę i formy kultu Serca Pana Jezusa (B.2.4),
– przedstawia formy modlitwy do Najświętszego Serca Pana Jezusa
(nabożeństwo, pierwsze piątki miesiąca) (D.1.3).
Postawy
Uczeń:
– wyraża wdzięczność dla Serca Jezusowego, uczestnicząc w różnych formach
Jego kultu,
– kontynuuje praktykę pierwszych piątków miesiąca (B.2.e),
– ofiaruje Bogu cierpienia fizyczne i duchowe jako wynagrodzenie za ludzkie
grzechy,
– świadomie podchodzi do modlitwy jako czasu przebywania z Bogiem
(D.2.b).
Metody, techniki i formy: rozmowa kierowana, opowiadanie z elementami pre-

zentacji, film, zaznaczanie tekstu kolorami, praca z tekstem z elementami
prezentacji, zdania niedokończone.
Środki dydaktyczne: tekst (slajd) prefacji z uroczystości Najświętszego Serca
Pana Jezusa (1 na 2 osoby), ilustracja (slajd) przedstawiająca objawienia,
które miała św. Małgorzata Maria Alacoque, obraz (slajd) Najświętszego
455
Serca Pana Jezusa, kartki ze słowami Jezusa „Oto Serce…” (dla każdego
ucznia), obrazki pierwszopiątkowe z obietnicami Jezusa i miejscem do
wpisania daty (dla każdego ucznia), slajd z „Aktem poświęcenia rodzaju
ludzkiego Najświętszemu Sercu Jezusa”.
1. Modlitwa
K. rozdaje uczniom tekst prefacji (1 na 2 osoby) lub wyświetla go w formie prezen-
tacji multimedialnej (teczka pomocy) i wprowadza w modlitwę:
Pomodlimy się słowami hymnu dziękczynnego, który kapłan śpiewa lub re-
cytuje podczas Mszy Świętej w pierwszy piątek miesiąca, a także w uroczystość
Najświętszego Serca Pana Jezusa. Ten hymn, zwany również prefacją, zaczyna
się od dialogu kapłana z wiernymi.
Kapłan: Pan z wami.
Wierni: I z duchem twoim.
Kapłan: W górę serca.
Wierni: Wznosimy je do Pana.
Kapłan: Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.
Wierni: Godne to i sprawiedliwe.
„Zaprawdę, godne to jest, abyśmy Tobie, Ojcze święty, składali dziękczy-
nienie, i sprawiedliwe, abyśmy Ciebie wychwalali przez naszego Pana, Jezusa
Chrystusa.
On, wywyższony na krzyżu, w swojej nieskończonej miłości ofiarował za nas
samego siebie. Z Jego przebitego boku wypłynęła krew i woda i tam wzięły
początek sakramenty Kościoła, aby wszyscy ludzie, pociągnięci do otwartego
Serca Zbawiciela, z radością czerpali ze źródeł zbawienia.
Dlatego z Aniołami i wszystkimi Świętymi wysławiamy Ciebie, razem z nimi
wołając:
Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały
Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.
Hosanna na wysokości”.
2. Święta Małgorzata Maria Alacoque – opowiadanie z elementami
prezentacji, film
a) K. prezentuje życiorys świętej w oparciu o poniższy tekst.
Historia życia św. Małgorzaty Marii Alacoque rozpoczęła się we Francji
22 lipca 1647 r. Mała Małgorzata, która lubiła się modlić, już w wieku czterech
lat złożyła Jezusowi ślub dozgonnej czystości.
Cztery lata później przeżyła rodzinną tragedię, umarł jej ojciec. Małgorzata,
by pomóc mamie, która miała pod opieką siedmioro dzieci, wstąpiła do kolegium
klarysek. Tam przystąpiła do Pierwszej Komunii Świętej. Niestety po dwóch
latach z powodu ciężkiej choroby musiała wrócić do domu. Choroba ustąpiła
456
po czterech latach, kiedy zrozpaczona mama oddała swoją córkę w modlitwie
na służbę Maryi.
Małgorzata nigdy nie zapomniała o ślubie dozgonnej czystości, jaki złożyła
Jezusowi. Często można ją było znaleźć w kościele przed tabernakulum na
modlitwie.
Pewnego wieczoru kilka lat później, gdy przymierzała różne stroje, Małgo-
rzata miała widzenie ubiczowanego Jezusa, który odezwał się do niej:
„Spojrzyj, czego twa próżność na mnie dokonała. Trwonisz czas drogocenny,
z którego w godzinę śmierci złożyć będziesz musiała rachunek. Więc nie będziesz
mi wierną? Prześladujesz mnie za to, że ci tyle dałem jawnych dowodów mojej
ku tobie miłości, że cię do siebie chciałem upodobnić?”.
W wieku 22 lat, przystępując do sakramentu bierzmowania, rozpoczęła
ostateczne zmagania z wątpliwościami dotyczącymi wyboru drogi życiowej. Po
dwóch latach modlitwy, w sobotę 25 maja 1671 r., została nowicjuszką Zakonu
Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (wizytek) w Paray-le-Monial.
K. prezentuje uczniom obraz (slajd) przedstawiający objawienie się Jezusa św.
Małgorzacie Marii Alacoque (teczka pomocy).
Podczas pobytu w zakonie św. Małgo-
rzata Maria Alacoque miała objawienia
Pana Jezusa. Mówił jej o swojej miłości
do ludzi, której symbolem jest Jego Naj-
świętsze Serce. Pan Jezus prosił, by czę-
sto przystępowała do Komunii Świętej,
a zwłaszcza przez kolejne dziewięć
pierwszych piątków miesiąca w intencji
wynagrodzenia Mu zniewag, jakich do-
znaje, przebywając na ołtarzach świata
w sakramencie Eucharystii. Wzywał również Małgorzatę do adoracji w godzi-
nie świętej, czyli w nocy z pierwszego czwartku na pierwszy piątek miesiąca,
od godz. 23:00 do 24:00. Podczas tej modlitwy św. Małgorzata uczestniczyła
w śmiertelnym konaniu Jezusa, jakie przeżywał w ogrodzie Oliwnym. W objawie-
niach Jezus polecił także ustanowienie święta ku czci Jego Najświętszego Serca.
Małgorzata Maria Alacoque została nazwana świętą od Serca Jezusowego.
– Co Jezus zrobił z miłości do ludzi?
– Dlaczego obojętność ludzi wobec Jezusa i odwracanie się od Niego są
przyczyną Jego cierpienia?
– W jaki sposób św. Małgorzata miała wynagradzać Jezusowi niewdzięcz-
ność ludzi?
K. podsumowuje:
Pan Jezus prosił św. Małgorzatę Alacoque, by wynagradzała Mu grzechy
i obojętność ludzi przez przyjmowanie Jego Ciała tak często, jak to możliwe,
a szczególnie w pierwsze piątki miesiąca. Wzywał również św. Małgorzatę do
457
adoracji w godzinie świętej, czyli w nocy z pierwszego czwartku na pierwszy
piątek miesiąca, od godz. 23:00 do 24:00.
K. może włączyć zapowiedź filmu „Najświętsze Serce” (4:20), np. ze strony <https://
www.youtube.com/watch?v=eCSWcQ4P4dk>, dostęp: 12.02.2021.

1. Obietnice dla czcicieli Jezusowego Serca – praca z tekstem z elementami
prezentacji
K. poleca uczniom odszukać w podręcznikach obietnice, które Pan Jezus dał
dla czcicieli Serca Jezusowego, i wyznacza 12 uczniów, by po kolei je przeczytali.
Następnie chętni wybierają po jednej obietnicy i wyjaśniają, na czym ona polega.
K. umieszcza na tablicy ilustrację (slajd) przedstawiającą obraz Najświętszego
Serca Pana Jezusa (teczka pomocy) i pyta:
– Na czym polega odprawienie dziewięciu pierwszych piątków miesiąca?
– Jaką obietnicę dał Jezus tym, którzy odprawią dziewięć pierwszych piąt-
ków miesiąca?
Wszystkim, którzy będą odprawiać pierwsze piątki miesiąca, Jezus dał wiele
obietnic. Odszukajcie je w podręczniku i przeczytajcie kolejno po jednej.
1. Dam im wszystkie łaski, potrzebne im w ich stanie.
2. Zgoda i pokój będą panowały w ich rodzinach.
3. Będę sam ich pociechą we wszelkich smutkach
i utrapieniach.
4. Będę ich najbezpieczniejszą ucieczką w życiu, a szcze-
gólnie w godzinę śmierci.
5. Będę błogosławić wszystkim ich zamiarom i spra-
wom.
6. Grzesznicy znajdą w mym Sercu źródło i morze
niewyczerpanego miłosierdzia.
7. Dusze oziębłe staną się gorliwymi.
8. Dusze gorliwe szybko dostąpią doskonałości.
9. Zleję błogosławieństwo na te domy, w których obraz mego Boskiego
Serca będzie zawieszony i czczony.
10. Kapłanom dam moc kruszenia serc najzatwardzialszych.
11. Imiona osób, które rozpowszechniać będą nabożeństwo do mego Serca,
będą w Nim zapisane i na zawsze w Nim pozostaną.
Wielka obietnica
12. Z nadmiernego miłosierdzia mego Serca obiecuję, że wszystkim przystę-
pującym do Komunii Świętej przez dziewięć z rzędu pierwszych piątków
miesiąca wszechmocna miłość tego Serca da ostateczną łaskę pokuty tak,
że nie umrą w stanie Jego niełaski ani bez sakramentów świętych i że Serce
moje będzie dla nich bezpieczną ucieczką w godzinę śmierci.
458
K. krótko podpowiada uczniom podczas wyjaśniania poszczególnych obietnic
i dodaje:
Możemy mieć pewność, że jeśli z miłością wypełnimy warunki pierwszych
piątków miesiąca, Pan Jezus spełni swoje obietnice. On sam zapewniał św.
Małgorzatę Marię Alacoque: „Ja jestem Odwieczną Prawdą, która nie może
zawieść. (…) Jestem wierny w moich obietnicach”. Dlatego każdy, kto z mi-
łości do Jezusa, z pragnienia wynagrodzenia Mu zła popełnianego na świecie,
przyjmuje przez dziewięć pierwszych piątków miesiąca Eucharystię, nie umrze
w stanie grzechu ciężkiego.
2. Niewdzięczność ludzi za miłość Jezusa – kolorowanie tekstu
K. rozdaje wszystkim uczniom kartki ze słowami Jezusa wypowiedzianymi podczas
objawień do św. Małgorzaty Marii Alacoque (teczka pomocy) i poleca podkreślić
na czerwono to, co Jezus uczynił dla ludzi, oraz na czarno słowa mówiące o ich
niewdzięczności.
19 czerwca 1675 r., w oktawie Bożego Ciała, św. Małgorzata Maria Alaco-
que, modląc się przed Najświętszym Sakramentem, ujrzała Pana Jezusa, który
odsłonił swe Serce i powiedział:
„Oto Serce, które tak bardzo umiłowało ludzi, że niczego nie szczędziło,
aż do wyczerpania i wyniszczenia się, by im dać dowody swej miłości. A w za-
mian od większości ludzi doznaję tylko niewdzięczności przez nieuszanowania
i świętokradztwa, przez oziębłość i pogardę, z jaką się odnoszą do Mnie w tym
Sakramencie miłości”.
Po zakończonej pracy K. pyta:
– Jak Jezus nazywa Najświętszy Sakrament?
– Czego Jezus w Najświętszym Sakramencie doznaje od ludzi?
– Co to znaczy, że ludzie są niewdzięczni wobec Jezusa?
– Na czym polega świętokradztwo?
K. uzupełnia wypowiedzi uczniów:
„Świętokradztwo polega na profanowaniu lub niegodnym traktowaniu sa-
kramentów i innych czynności liturgicznych, jak również osób, rzeczy i miejsc
poświęconych Bogu. Świętokradztwo jest grzechem ciężkim, zwłaszcza jeżeli
jest popełnione przeciw Eucharystii, ponieważ w tym sakramencie jest obecne
w sposób substancjalny Ciało samego Chrystusa”. (KKK 2120)
Świętokradztwem jest więc np. niegodne przyjmowanie Eucharystii w stanie
grzechu ciężkiego. Ten, kto wyciąga ręce po świętość, a nie ma do tego prawa,
zachowuje się jak złodziej. Znieważenie, potraktowanie czegoś bez należnego
szacunku nazywamy profanacją.
Uczniowie wklejają słowa Jezusa do zeszytów.
459
1. Wynagradzam Jezusowi grzechy ludzi – rozmowa kierowana
K. pyta:
– W jaki sposób możemy wynagradzać Jezusowi niewdzięczność ludzi?
– Jakie warunki musimy spełnić, by właściwie odprawić pierwsze piątki
miesiąca?
– Czego Jezus oczekuje od nas podczas spowiedzi?
– Co otrzymają ci, którzy w całej prawdzie ze skruchą żałują za swoje
grzechy?
– Co jest najważniejsze w odprawianiu pierwszych piątków miesiąca?
– Ile pierwszych piątków miesiąca nakazał odprawiać Pan Jezus?
K. podsumowuje:
Podobnie jak św. Małgorzata Maria Alacoque możemy wynagradzać Jezu-
sowi za grzechy ludzi, przyjmując Jego Ciało w Najświętszym Sakramencie jak
najczęściej, a szczególnie w pierwsze piątki miesiąca. W odprawianiu pierwszych
piątków miesiąca najważniejsza jest Komunia Święta, bo wtedy jednoczymy
się z Jezusem. Żeby ją godnie przyjąć, musimy przystępować do sakramentu
pokuty i pojednania, w którym Chrystus z wielką miłością przebacza nam nasze
grzechy i uwalnia nas od nich.
Możemy mieć uzasadnioną nadzieję, że jeśli z wiarą odprawimy dziewięć
pierwszych piątków miesiąca, to Bóg będzie nas wspierał, abyśmy już nigdy nie
odwrócili się od Niego, a nawet jeśli zgrzeszymy, pomoże nam szybko szukać
Jego przebaczenia. Odprawianie pierwszych piątków przez dziewięć miesięcy
jest czasem dojrzewania i rodzenia się w nas jeszcze większej miłości do Jezusa
w Eucharystii.
Szczególną cześć oddajemy Najświętszemu Sercu Jezusa w czerwcu. Podczas
nabożeństw modlimy się wtedy „Litanią do Najświętszego Serca Pana Jezusa”.
2. Co jest najważniejsze w pierwszych piątkach – zdania niedokończone
K. pisze na tablicy początki zdań, a uczniowie indywidualnie dopisują ich dokoń-
czenie, np.:
P Aby dobrze odprawić pierwszy piątek, muszę…
P Odprawienie dziewięciu pierwszych piątków miesiąca daje mi…
P Modlitwy związane z Najświętszym Sercem Pana Jezusa to…
P W pierwszy piątek najważniejsza jest… (Komunia Święta – nie podpis po
spowiedzi)
P Miesiącem poświęconym Najświętszemu Sercu Jezusa jest…
P Litania odmawiana w czerwcu to…
Chętni uczniowie czytają swoje uzupełnienia. Jeden z uczniów zapisuje poprawne
propozycje na tablicy, a K. krótko podsumowuje:
Sercem każdego pierwszego piątku miesiąca jest przyjęcie Komunii Świętej
w intencji wynagrodzenia Panu Jezusowi obojętności, zniewag i braku miłości.
460
Nie możemy traktować odprawienia dziewięciu pierwszych piątków miesiąca
jako biletu do nieba, ale możemy dostrzec w tym okazję do wypracowania
w sobie szacunku i miłości do Jezusa obecnego w Eucharystii.
K. wręcza każdemu z uczniów obrazki pierwszopiątkowe z obietnicami Jezusa
i miejscem do wpisania daty (teczka pomocy).
3. Zapis do zeszytu
Uczniowie wklejają słowa Jezusa „Oto Serce…”, przepisują z tablicy dokończenia
zdań o pierwszych piątkach miesiąca oraz piszą notatkę:
P Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa jest obchodzona w drugi
piątek po uroczystości Bożego Ciała.
P Sercem każdego pierwszego piątku jest przyjęcie Komunii Świętej w in-
tencji wynagrodzenia Panu Jezusowi obojętności, zniewag i braku miłości.
P Z odprawianiem pierwszych piątków miesiąca Jezus związał konkretne
obietnice.
P Ten, kto z wiarą odprawi dziewięć pierwszych piątków miesiąca, może
mieć uzasadnioną nadzieję, że już nigdy nie odwróci się od Boga, a nawet jeśli
zgrzeszy, to szybko będzie szukać przebaczenia.
4. Praca domowa
1. Odszukaj i wypisz zakony, które są związane z kultem Najświętszego
Serca Pana Jezusa.
2. Wypisz w zeszycie trudne, niezrozumiałe dla ciebie słowa z „Litanii do
Najświętszego Serca Pana Jezusa”.
3. Odszukaj w książeczce do nabożeństwa modlitwy związane z Najświęt-
szym Sercem Pana Jezusa i przepisz do zeszytu ich tytuły.
5. Modlitwa
K. modli się z uczniami „Aktem poświęcenia rodzaju ludzkiego Najświętszemu
Sercu Jezusa” (slajd – teczka pomocy):
„Kapłan: O Jezu najsłodszy, Odkupicielu rodzaju ludzkiego, wejrzyj na nas,
korzących się u stóp ołtarza Twego.
Wszyscy: Twoją jesteśmy własnością i do Ciebie należeć chcemy.
Kapłan: Oto dzisiaj każdy z nas oddaje się dobrowolnie Najświętszemu Sercu
Twemu, aby jeszcze ściślej zjednoczyć się z Tobą. Wielu nie zna Ciebie wcale,
wielu odwróciło się od Ciebie, wzgardziwszy przykazaniami Twymi. Zlituj się
nad jednymi i drugimi, o Jezu najłaskawszy, i pociągnij wszystkich do Świętego
Serca swego. Królem bądź nam, o Panie, nie tylko wiernym, którzy nigdy nie
odstąpili od Ciebie, ale i synom marnotrawnym, którzy Cię opuścili.
Wszyscy: Spraw, aby do domu rodzicielskiego wrócili czym prędzej i nie
zginęli z nędzy i głodu.
Kapłan: Króluj tym, których albo błędne mniemania uwiodły, albo niezgoda
oddziela. Przywiedź ich do przystani prawdy i jedności wiary, aby rychło nastała
jedna owczarnia i jeden Pasterz. Zachowaj Kościół Twój, o Panie, i użycz mu
461
bezpiecznej wolności. Użycz wszystkim narodom spokoju i ładu. Spraw, aby ze
wszystkiej ziemi od końca do końca jeden brzmiał głos:
Wszyscy: Chwała bądź Bożemu Sercu, przez które stało się nam zbawienie.
Jemu cześć i chwała na wieki. Amen”.
Literatura
Święta Małgorzata Maria Alacoque – Oblubienica Serca Jezusowego, „Vox Do-
mini” 1997, nr 5, s. 2-9, <http://voxdomini.pl/archiwa/swieci-i-ich-dziela/
swieta-malgorzata-maria-alacoque/>, dostęp: 12.02.2021.
Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa, <http://www.sercankiregion.pl/kult-naj-
swietszego-serca-pana-jezusa/>, dostęp: 12.02.2021.
Święta Małgorzata Maria Alacoque, dziewica,<http://brewiarz.pl/czytelnia/
swieci/10-14b.php3>, dostęp: 12.02.2021.
Warto wykorzystać
Zapowiedź filmu Najświętsze Serce, <https://www.youtube.com/watch?v=eC-
SWcQ4P4dk>, dostęp: 12.02.2021.
462
60. Piękno jest po to, by zachwycało.
Sztuka sakralna
Cele katechetyczne
– Ukazanie roli sztuki sakralnej w liturgii Kościoła.
– Kształtowanie wrażliwości na piękno oraz umiejętności odbioru duchowego
przesłania zawartego w sztuce sakralnej.
Treści
Sztuka sakralna w liturgii Kościoła (B.2).
Umiejętność odbioru duchowego przesłania zawartego w sztuce.
Tekst biblijny: Łk 24,15.28-32.
Wymagania
Uczeń:
– wymienia najbardziej znane dzieła sztuki religijnej,
– przedstawia rolę sztuki sakralnej w liturgii Kościoła (B.2.7),
– charakteryzuje motywy powstawania religijnych dzieł sztuki,
– rozpoznaje elementy sztuki sakralnej w swojej świątyni,
– podaje przykłady motywów biblijnych w sztuce.
Postawy
Uczeń:
– wyraża szacunek wobec dzieł sztuki sakralnej,
– kształtuje w sobie wrażliwość na piękno.
Metody, techniki i formy: prezentacja multimedialna, rozmowa kierowana,

analiza obrazu, miniwykład z prezentacją multimedialną, prezentacja
i analiza utworu muzycznego, medytacja, praca w parach.
Środki dydaktyczne: zdjęcia (slajdy) przedstawiające piękno przyrody, prezen-
tacja multimedialna (architektura sakralna w poszczególnych epokach),
obraz (slajd) przedstawiający „Wieczerzę w Emaus” Rembrandta, nagra-
nie: W.A. Mozart „Requiem – Lacrimosa”, slajd przedstawiający „Pietę”
Michała Anioła.

1. Modlitwa
K. wita się z uczniami i poleca odszukać w podręczniku fragmentu wiersza Cypriana
Norwida „Modlitwa”. Modlitwę kończy „Chwała Ojcu…”
Przez wszystko do mnie przemawiałeś – Panie,
Przez ciemność burzy, grom i przez świtanie;
Przez przyjacielską dłoń w zapasach z światem,
Pochwałą wreszcie – ach! – nie Twoim kwiatem...
463
2. Po co jest piękno? – prezentacja multimedialna, rozmowa kierowana
K. prezentuje zdjęcia (slajdy) przedstawiające piękno przyrody (teczka pomocy)
i pyta:
– Czemu służy piękno?
– Co nam daje przebywanie w pięknych miejscach i podziwianie ich?
K. prosi uczniów, by jako podsumowanie odpowiedzi przeczytali z podręcznika

fragment wiersza C. Norwida „Promethidion”:
„Bo nie jest światło, by pod korcem stało,
Ani sól ziemi do przypraw kuchennych,
Bo piękno na to jest, by zachwycało
Do pracy – praca, by się zmartwychwstało”.
K. wyjaśnia:
Piękno zachęca do pracy, do tworzenia, do robienia czegoś nowego… Czło-
wiek ze swej natury jest istotą twórczą. Otrzymał od Boga możliwość tworzenia
jako dar. W Księdze Rodzaju czytamy, że „Pan Bóg wziął zatem człowieka
i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał” (Rdz 2,15). Two-
rzenie jest jedną z wewnętrznych potrzeb człowieka.
Człowiek może tworzyć rzeczy piękne i brzydkie. Przez swoje dzieła może
przekazywać wartości, które go rozwijają go, ale może też tworzyć dzieła, które
niszczą dobro w ludziach.
Piękno jest darem Boga. Tworzenie piękna i przebywanie wśród niego
sprawia człowiekowi przyjemność. Piękno jest również formą obecności Boga.

1. Wydarzenia biblijne w sztuce – analiza obrazu, praca w parach
K. wybiera ucznia do czytania tekstu biblijnego:
Gdy [uczniowie] tak rozmawiali i rozprawiali ze sobą, sam Jezus przybliżył
się i szedł z nimi.
Tak przybliżyli się do wsi, do której zdążali, a On okazywał, jakoby miał iść
dalej. Lecz przymusili Go, mówiąc: „Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi
i dzień się już nachylił”. Wszedł więc, aby zostać z nimi. Gdy zajął z nimi miejsce
464
u stołu, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Wtedy
otworzyły się im oczy i poznali Go, lecz On zniknął im z oczu. I mówili między
sobą: „Czy serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze i Pisma
nam wyjaśniał?”. (Łk 24,15.28-32)
– Co zdumiewającego przeżyli uczniowie w Emaus?

– Co sprawiło, że w uczniach pałało serce?
Uczniowie zachwyceni opowieścią Jezusa pragnęli, by został z nimi. Dzięki
Jego słowom zrozumieli wcześniejsze zapowiedzi o zmartwychwstaniu. Pragnęli
przebywać w Jego obecności.
K. prezentuje obraz (slajd) przedstawiający „Wieczerzę w Emaus” Rembrandta
(teczka pomocy) i pyta:
– Jaką scenę przedstawia ten obraz?
– Co jest charakterystyczne dla tego obrazu?
– Jakie emocje wywołuje w was scena z Emaus?
– Dlaczego przedstawiano sceny biblijne na obrazach?
Uczniowie w parach wypisują propozycje wyjaśnienia, dlacze-
go w sztuce wykorzystywano wydarzenia i postacie biblijne.
Po kilkuminutowej pracy propozycje są odczytywane głośno
i zapisywane na tablicy. K. podsumowuje i uzupełnia:
Jedną z przyczyn przedstawiania scen biblijnych na obrazach było przybli-
żenie treści biblijnych osobom, które nie potrafiły czytać. W pewien sposób
obrazy zastępowały Biblię. Dla artystów była to możliwość wyrażania swojej
wiary i duchowych przeżyć. Dlatego każdy obraz ma ukryte przesłanie, które
ułatwia zbliżenie się do Boga innym ludziom.
Również dzisiaj sztuka sakralna pomaga ludziom poznawać i coraz lepiej
rozumieć Boga. Wprowadza nas w sacrum, czyli tajemnicę Boga. Rembrandt, by
namalować obraz przedstawiający wieczerzę w Emaus, sam musiał doświadczyć
„rozpalenia serca”, by uchwycić wyjątkowość tego wydarzenia.
Propozycja zapisu:
Sakralne dzieła sztuki pomagały w:
P poznaniu historii biblijnych (szczególnie w czasach, gdy niewiele osób
potrafiło czytać),
P poznaniu faktów z życia postaci biblijnych oraz świętych,
P oddawaniu czci Jezusowi, Maryi i świętym,
P pokazaniu przez twórców, że Bóg i wiara są ważną częścią ich życia,
P wykorzystaniu talentu artystów dla oddania czci Bogu i upiększenia
naszej rzeczywistości.
2. Architektura sakralna – miniwykład z prezentacją multimedialną
K. przypomina wiadomości na temat architektury sakralnej w poszczególnych
epokach za pomocą prezentacji multimedialnej (teczka pomocy). Może krótko
powiedzieć, co charakteryzuje każdą z epok. Wcześniej pyta:
465
– Dlaczego powstają piękne dzieła architektury?
– Dlaczego sztuka zachwyca nas swoim pięknem?
– Dlaczego nie podoba się nam brzydota?
Każda epoka w historii sztuki ma swój styl i techniki artystyczne. Twórcy na
różne sposoby wyrażali piękno, które najpierw powstawało w ich umyśle, a po-
tem musiało przybrać konkretną formę. Dzieła sztuki były tworzone z wielkim
trudem, często przez wiele lat.
Średniowiecze Odrodzenie
Bazylika św. Piotra w Rzymie.

Katedra Notre Dame w Paryżu.
Kaplica Zygmuntowska na Wawelu.
Barok Oświecenie
Baldachim nad grobem św. Piotra –

bazylika św. Piotra w Rzymie. Kościół św. Magdaleny w Paryżu.
XIX wiek XX wiek
Kościół Sagrada Familia w Barcelonie

(A. Gaudi).
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia
Kościół NMP w Budapeszcie.
w Krakowie.
466
– Jaką zdolność posiada człowiek, skoro mógł tworzyć takie dzieła?
– Co było potrzebne, by powstały bazyliki, katedry, kościoły?
– Dlaczego powstają obiekty sakralne?
Architektura sakralna to świadectwo wiary. Jest to również wyraz wdzięcz-
ności za dary, jakie ludzie otrzymali od Boga. Ich piękno to hołd oddawany
Bogu, który jest Twórcą wszelkiego piękna, jakie istnieje.
1. Mozart „Lacrimosa” – prezentacja i analiza utworu muzycznego

Warto zaprezentować uczniom nagranie fragmentu „Requiem” W.A. Mozarta –
„Lacrimosa”, np. „Wolfgang Amadeus Mozart, Requiem: Lacrimosa. The Cracow
Concert Choir, The New Polish Philharmonic” (3:45), <http://www.youtube.com/
watch?v=AmNfVqS2d7k> (dostęp: 9.07.2014).
K. może zrealizować tę część katechezy na 2 sposoby:
a) K. prezentuje samo nagranie i pyta:
– Jaki jest nastrój tego utworu?
– Jakich instrumentów słyszycie najwięcej?
– Co jest najgłośniejsze w tym utworze?
– Z jakim wydarzeniem kojarzy wam się ta muzyka?
b) K. prezentuje nagranie wraz ze slajdami przedstawiającymi obrazy z życia Maryi
i Jezusa i zadaje pytania jak wcześniej, lecz dodaje:
– Z jakimi wydarzeniami z życia Maryi i Jezusa połączono ten utwór?
Ten utwór to fragment „Requiem” W.A. Mozarta noszący tytuł Lacrimosa”.
Nastrój utworu jest smutny i wzniosły, momentami wręcz przejmujący. Budują
go instrumenty smyczkowe i partie wokalne chóru, dominujące w całym utworze.
Muzyka narasta stopniowo, stając się coraz głośniejsza i dochodząc do kulmi-
nacji, po czym gwałtownie cichnie. „Lacrimosa” wzbudza uczucia nostalgii,
wzruszenia i zadumy nad życiem. Całości wrażenia dopełniają słowa utworu,
śpiewane przez chór po łacinie.
Benedikt Žák, kompozytor i przyjaciel domu Mozartów, wspomina, że
w grudniu 1791 r. odbyła się śpiewana próba fragmentów dzieła. Podobno przy
pierwszych taktach „Lacrimosy” Mozart wybuchnął płaczem, odłożył partyturę
i jedenaście godzin później (5 grudnia), około pierwszej w nocy, zmarł. Jego
utwór zachwyca do tej pory.
(oprac. na podst. opisu na: <http://www.youtube.com/watch?v=AmNfVqS2d7k>)
467
Informacja dla K.:
Lacrimosa
Lacrimosa dies illa O dniu jęku, o dniu szlochu,
Qua resurget ex favilla Kiedy z popielnego prochu
Judicandus homo reus. Człowiek winny na sąd stanie.
Huic ergo parce, Deus Oszczędź go, o dobry Boże,

Pie Jesu Domine Jezu nasz, i w zgonu porze
Dona eis requiem, Amen. Daj mu wieczne spoczywanie.
(Mozart - Lacrimosa, tekstowo.pl)
2. „Pieta” Michała Anioła – medytacja, prezentacja multimedialna

Przypomnieliśmy przykłady dzieł sztuki religijnej, architektury, muzyki
i sztuk plastycznych. Ich powstanie wiąże się nie tylko z naturalną potrzebą
tworzenia, ale również z pragnieniem poruszenia ludzkich umysłów i serc.
Sztuka sakralna może nas prowadzić ku piękniejszemu życiu. Jej przesłanie ma
nas prowadzić ku zmartwychwstaniu. Za chwilę zobaczymy, jak sztuka sakralna
przemawia do nas – ludzi XXI w.
K. prezentuje slajd z „Pietą” Michała Anioła – teczka pomocy (lub uczniowie
szukają jej w podręczniku). Uczniowie wyciszają się. K. ponownie włącza nagranie
„Lacrimosy” W.A. Mozarta. Po wysłuchaniu K. pyta:
– Jaką scenę przedstawia „Pieta” Michała Anioła?
Michał Anioł przedstawił scenę złożenia martwego ciała Chrystusa na ko-
lanach Matki.
Zastanów się:
– Jaki jest nastrój tej sceny?
– Co w sposób szczególny rzuca ci się w oczy?
– Jaki własny tytuł możesz nadać tej rzeźbie?
Zamknij oczy i pomyśl:
– Jakie szczegóły pamiętasz z tego wydarzenia?
– Co Maryja pragnie powiedzieć, trzymając mar-
twe ciało Syna?
– O czym rzeźbiarz przypomina współczesnemu
człowiekowi?
3. Dbam o moją świątynię – rozmowa kierowana
K. wyjaśnia:
Dzieła sztuki o treści religijnej powstawały na przestrzeni wieków. Każda
epoka miała swoje charakterystyczne założenia i kanony. Oprócz tego na ob-
razach czy też rzeźbach przedstawiano atrybuty charakteryzujące daną postać.
– Jakie obrazy czy rzeźby znajdują się w waszym kościele parafialnym?
– Kogo przedstawiają?
– Z jakiej epoki historycznej pochodzą?
468
– W jaki sposób można dbać o dzieła sztuki znajdujące się w waszym ko-
ściele?
– Jak możecie propagować przesłanie znajdujących się tam dzieł sztuki?
W zależności od stylu wyposażenia kościoła oprócz wymienienia obrazów czy
opisaniu wyglądu zewnętrznego kościoła można również wspomnieć o stacjach
drogi krzyżowej, ołtarzach, chrzcielnicy czy organach. W ramach dbałości o wystrój
kościoła można wspomnieć o potrzebie troszczenia się o czystość, włączania się
w akcje związane z konserwacją zabytkowych przedmiotów i oczywiście przypo-
mnieć, że nie wolno ich niszczyć.
4. Zapis do zeszytu
Uczniowie wypisują poszczególne epoki historyczne i przykładowe propozycje
architektury sakralnej oraz przepisują zapis z tablicy „Sakralne dzieła sztuki po-
magały…”.
5. Praca domowa
1. Opisz historię swojej świątyni parafialnej.
2. Wybierz obraz lub rzeźbę o tematyce religijnej i opisz, jakie niesie prze-
słanie.
3. Zrób prezentację z dziełami sztuki znajdującymi się w najstarszym ko-
ściele, jaki znasz.
4. Wybierz jedno dzieło o treści biblijnej i na jego podstawie napisz mo-
dlitwę.
6. Modlitwa
Na zakończenie katechezy można ponownie pomodlić się fragmentem wiersza
C. Norwida „Modlitwa” i zakończyć słowami „Chwała Ojcu”.
Literatura
Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność 2000 lat nadziei, red.
H. Witczyk, Kielce 2000.
Historia chrześcijaństwa. Od św. Piotra do św. Jana Pawła II, red. J.M. Laboa,
Kielce 2014.
Mozart – Lacrimosa, <http://www.tekstowo.pl/piosenka,mozart,lacrimosa.
Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, red. M. Pieniążek-Samek, Kielce 2013.
Warto wykorzystać
Wolfgang Amadeus Mozart, Requiem: Lacrimosa. The Cracow Concert
Choir, The New Polish Philharmonic, <http://www.youtube.com/
watch?v=AmNfVqS2d7k>, dostęp: 4.02.2021.
469
Język polski:
l Tworzenie wypowiedzi – rozumienie tekstu: informacje wyrażone
wprost i pośrednio, ważne i drugorzędne. Odczytywanie tekstów po-
przez przekład intersemiotyczny (np. rysunek, drama, spektakl teatral-
ny).
l Lektury: Clive Staples Lewis, Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara
szafa.
Muzyka i plastyka:
l Przykłady muzycznej twórczości ludowej, obrzędy, zwyczaje, tradycje
swojego regionu.
Historia:
l „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim – charakterystyczne cechy
renesansu europejskiego. Obiekty sztuki renesansowej na ziemiach
polskich. Charakterystyczne cechy kultury baroku, przykłady architek-
tury i sztuki we własnym regionie.
l Europa w XVII i XVIII wieku – idee oświecenia, przykłady ich zastosowania
w nauce, literaturze, architekturze i sztuce.
moralnych. Przeciwstawianie się zjawiskom braku tolerancji wobec
różnych mniejszości.
i psychiczną.

nastolatków. Współtworzenie warunków środowiskowych i społecznych
korzystnych dla zdrowia (ochrona środowiska, wsparcie społeczne,
komunikacja interpersonalna, współpraca osób, instytucji i organizacji
itp.).
470
l Rodzina – typy struktury rodziny: wielopokoleniowa, pełna, niepeł-
na, zrekonstruowana. Szacunek do członków rodziny i wyrażenie im
wdzięczności. Komunikowanie uczuć, wyrażanie pamięci, składanie
życzeń z okazji rodzinnych uroczystości, uprzejmość i uczynność
każdego dnia. Rodzinne wychowanie do miłości, prawdy, uczciwości,
wychowanie patriotyczne, religijne, moralne. Wartości i tradycje ważne
w rodzinie, w tym wspólne świętowanie, organizacja i przeżywanie wol-
nego czasu. Zasady savoir-vivre’u wobec gości i najbliższych członków
rodziny.
471
Spis treści
I
Odkrywam piękno
1. Odkrywać piękno wiary ............................................................................ 8
2. Wzrastać w wierze .................................................................................... 14
3. Wierzyć tylko Bogu. Grzechy przeciw wierze ........................................ 21
4. Szczęśliwi, którzy zdobywają duchowe piękno ...................................... 29
5. Powierzyć się Bożej opatrzności ............................................................. 35
II
Pismo Święte w życiu chrześcijanina
6. Odkrywanie Biblii .................................................................................... 44
7. Jak czytać Biblię, by ją zrozumieć? . ....................................................... 51
8. Dlaczego tłumaczymy Biblię? ................................................................. 58
9. Jak modlić się Biblią? .............................................................................. 66
10. Rozmawiać z Bogiem słowami psalmów ................................................ 72
III
Historia zbawienia: Królowie i Prorocy
11. Bóg patrzy na serce. Historia Dawida .................................................... 82
12. Daję ci serce mądre. Salomon ................................................................ 90
13. Naprawdę Pan jest Bogiem. Eliasz ......................................................... 96
14. Działać cuda Bożą mocą. Elizeusz ......................................................... 102
15. Ten, który obraził się na Boga. Jonasz ................................................... 109
16. Menedżer Pana Boga. Izajasz ................................................................. 116
17. Nie lękaj się, bo jestem z tobą. Jeremiasz .............................................. 122
18. Dochować wierności Bogu i obyczajom. Daniel . .................................. 128
19. Wartość męczeństwa za wiarę. Machabeusze . ...................................... 133
20. Dał Pan i zabrał Pan. Hiob ...................................................................... 141
21. Prorok na pograniczu Starego i Nowego Testamentu.
Jan Chrzciciel .......................................................................................... 147
473
IV
Spotkanie z Jezusem miłosiernym
22. Stawać się nowym człowiekiem. Przyjmowanie sakramentów ............. 158
23. Zaginął, a odnalazł się. Sakrament pokuty i pojednania ...................... 167
24. Podszedł i opatrzył mu rany. Sakrament namaszczenia chorych ......... 174
25. Miłosierdzie dla nas i całego świata . ...................................................... 182
26. Głodnych nakarmić. Uczynki miłosierdzia ............................................ 189
V
dzieje Kościoła
27. Abyśmy byli jedno. Schizma wschodnia ................................................. 198
28. Słudzy słusznej sprawy. Święty Franciszek i Święty Dominik .............. 204
29. Zdobywać wiedzę, by mądrze żyć ........................................................... 212
30. Rozwój Kościoła w trudnych czasach. Sobór Trydencki ...................... 221
31. Rzeczpospolita Obojga Narodów krajem tolerancji religijnej ............. 229
32. Być jednego ducha i jednej myśli. Unia brzeska .................................. 236
VI
Przewodnicy w drodze do szczęścia
33. Wojownik, który pokonał smoka. Święty Michał Archanioł ................ 244
34. Z ufnością iść „małą drogą”. Święta Teresa od Dzieciątka Jezus ....... 250
35. Przywracać ubogim ich ludzką godność. Święty Wincenty a Paulo ..... 257
36. Megawychowawca. Święty Jan Bosko .................................................... 268
37. Dni, o których warto pamiętać. Świętowanie w rodzinie . .................... 279
38. Maryja – patronka pięknej miłości ......................................................... 285
VII
Moje wartości
39. Jak pięknie przeżyć życie. Przykazania IV–X . ...................................... 296
40. Pierwsi przewodnicy w życiu ................................................................... 303
41. Szkoła bezinteresownej miłości . ............................................................. 311
42. Życie – niepowtarzalną wartością . ......................................................... 319
474
43. Godne życie od chwili poczęcia. Adopcja i aborcja .............................. 327
44. Godne życie do ostatniego dnia. Hospicjum, eutanazja . ..................... 335
45. Żyć mimo problemów .............................................................................. 344
46. Jak się przygotować do dorosłości. Wartość czystości .......................... 352
47. Co jest ważniejsze od tolerancji? ............................................................ 359
VIII
wydarzenia zbawcze
48. Ci, którzy poszli za Jezusem do nieba. Uroczystość
Wszystkich Świętych ............................................................................... 370
49. „Po Bogu największa miłość to Polska” ................................................. 380
50. Królestwo inne niż wszystkie. Uroczystość Chrystusa Króla . .............. 389
51. Czas odmierzany w Kościele. Okresy roku liturgicznego ..................... 395
52. Pójdźmy do Betlejem. Boże Narodzenie ............................................... 403
53. Dołączmy do orszaku Trzech Króli ........................................................ 413
54. Zacząć od nowa. Wielki Post .................................................................. 419
55. Wymuszony dobry uczynek. Szymon z Cyreny ...................................... 427
56. Myśleli, że to koniec. Grób Pański ......................................................... 434
57. Jezus zwyciężył! Wielkanoc ..................................................................... 442
58. Dobre i piękne myśli w moim domu. Zesłanie Ducha Świętego ......... 449
59. Serce, które bardzo umiłowało ludzi ...................................................... 455
60. Piękno jest po to, by zachwycało. Sztuka sakralna ................................ 463
475
Wykaz ilustracji
Użyte oznaczenia: g - u góry, d - na dole, p - po prawej, l - po lewej, s - na środku
Adobe Stock: 40, 245, 260d, 261, 262, 263l, 326dl, 353, 415, 430. Archiwum
Kurii Diecezji Drohiczyńskiej: 164 (kapłańswo). Archiwum Wydawnictwa
„Jedność”: 85, 87, 162, 164 (pokuta), 183, 193, 355s, 355p, 373, 374, 396gp,
396dl. Ks. Michał Haśnik: 164 (namaszczenie chorych). Shutterstock.com: 9,
15, 32, 33, 38, 83, 91, 97, 99, 118, 125, 164 (chrzest, bierzmowanie, małżeństwo),
170, 199dl, 199sl, 200, 215, 248, 251, 272, 286gp, 286dp, 286dl, 301, 305, 312,
321, 326, 345, 347, 354d, 355l, 356d, 387, 392, 396, 414, 417, 444, 457, 458, 464,
466, 468. Studio „Kamyk”, Janusz Kamiński: 164 (Eucharystia). Wikimedia
Commons: 103 - 18 century icon painter / Public domain (https://commons.
wikimedia.org/wiki/File:Elisha-Eliseus.jpg); 105 - Louis Hersent / Public
domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ElijahByLouisHersent.
JPG); 168 - Rembrandt / Public domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Rembrandt_Harmensz_van_Rijn_-_Return_of_the_Prodigal_Son_-_Go-
ogle_Art_Project.jpg); 199gl - Zygmunt Put (https://commons.wikimedia.org/
wiki/File:Church_of_Our_Lady_Assumed_into_Heaven,_5_Mariacki_squ-
are,_Old_Town,_Krak%C3%B3w,_Poland.jpg) / CC BY-SA 4.0 (https://
creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0); 199gp - Adrian Grycuk (https://
commons.wikimedia.org/wiki/File:Sob%C3%B3r_metropolitalny_%C5%9A-
wi%C4%99tej_R%C3%B3wnej_Aposto%C5%82om_Marii_Magdaleny-
_w_Warszawie_2016.jpg) / CC BY-SA 3.0 PL (https://creativecommons.org/
licenses/by-sa/3.0/pl/deed.en); 199sp - Janusz Jaśkowiec / Public domain (https://
commons.wikimedia.org/wiki/File:Cerkiew_gorlice_ikonostas.jpg); 199dp -
Broederhugo (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vadersergistandhart.
jpg) / CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/); 201 -
Great Schism 1054 with former borders, own work / Public domain (https://
commons.wikimedia.org/wiki/File:Great_Schism_1054_with_former_borders.
png); 207 - Giotto di Bondone / Public domain (https://commons.wikimedia.
org/wiki/File:Giotto_-_Legend_of_St_Francis_-_-02-_-_St_Francis_Giving_
his_Mantle_to_a_Poor_Man.jpg); 208 - Fra Angelico / Public domain (https://
commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Perugia_Altarpiece,_Side_Panel_De-
picting_St._Dominic.jpg); 260gl - Simon François de Tours (1606-1671) / Public
domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vincent_de_Paul.PNG);
263s - G. Garitan (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vincent_et_Lo-
uise_Paris_4167.jpg) / CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/
by-sa/4.0); 270 - Don Bosco / Public domain (https://commons.wikimedia.org/
wiki/File:Don_Bosco_@_Torino,_1880_(original).jpg); 271 - The original
uploader was Känsterle at Dutch Wikipedia / Public domain (https://commons.
wikimedia.org/wiki/File:Italy_unification_1815_1870.jpg); 286gl - NS Aparecida

/ Public domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:NS_Aparecida.png);
286gs - Fra Angelico / Public domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:La_Anunciaci%C3%B3n,_de_Fra_Angelico.jpg); 286ds - Oryginał obrazu
Matki Boskiej Częstochowskiej / Public domain (https://upload.wikimedia.org/
wikipedia/commons/4/43/Original_Black_Madonna_of_Cz%C4%99stochowa.
jpg); 291 - Pit1233 (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bdg_Katedra_ob-
razMBPM_1_07-2013.jpg) / CC0 (https://creativecommons.org/publicdomain/
zero/1.0/deed.pl); 354gl - Livioandronico2013 (https://commons.wikimedia.
org/wiki/File:Michelangelo%27s_David_2015.jpg) / CC BY-SA 4.0 (https://
creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0); 354gp - Sandro Botticelli / Public
domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:El_nacimiento_de_Ve-
nus,_por_Sandro_Botticelli.jpg); 375 - Beyzym, NN / Public domain (https://
commons.wikimedia.org/wiki/File:Beyzym.jpg); 383 - Markier at pl.wikipedia
/ Public domain (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nowy_sztanda-
r_2BL_a.jpg); 465 - Rembrandt / Public domain (https://commons.wikimedia.
org/wiki/File:Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_023.jpg).

NOTATKI

NOTATKI


KL 6. Szczęśliwi, Którzy Odkrywaja Piękno

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KL 6. Szczęśliwi, Którzy Odkrywaja Piękno

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Szczęśliwi, którzy odkrywają piękno

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Konsultacja katechetyczna Korekta

Redakcja techniczna Projekt okładki

Za zezwoleniem Władzy Duchownej

© Copyright by Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 2021

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, prezentacja i analiza zdjęć,

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

Wyjątkowi bohaterowie wiary

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Słowo „amen” w języku hebrajskim wywodzi się z tego samego rdzenia co

Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, schematyczne przedstawienie

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

FAITH [feith] BELIEVE [biliw]

Człowiek, który rozwija wiarę, staje się człowiekiem wiary-godnym i inni

woda słowo Boże

gleba BÓG wspólnota

liście drzewa dobre uczynki

nowe ziarna apostolstwo

korzenie relacja miłości do Boga

4. Coraz głębiej poznawać treść wiary – puzzle logiczne

Wierzę w Boga Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi,

Po skończonym zadaniu uczniowie kolejno czytają poszczególne prawdy wiary.

1. Wierzyć to odpowiedzieć na miłość Boga – rozmowa kierowana

2. Wiara przemienia życie i nadaje mu sens – opowiadanie, zdania

Święty Ignacy Loyola pokochał Jezusa Chrystusa dzięki poznawaniu Jego

K. rozdaje uczniom przygotowane na kartkach zdania niedokończone (lub wyświe-

Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, schematyczne przedstawienie

pech 13 nieszczęście pomoc JEZUS szczęście

– Czego oczekuje od nas Bóg w przykazaniu pierwszym?

„«Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon» (Mt 4,10). Adoracja

– Do czego wzywa pierwsze przykazanie?

– Na czym polega zabobon?

– Na czym polega bałwochwalstwo?

– Na czym polega wróżbiarstwo?

– Na czym polega magia i spirytyzm?

K. poleca wypisać na tablicy, jak można wypełniać zobowiązania wynikające

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Uczniowie podliczają ilość wypowiedzi na „tak” i na „nie”, następnie czytają,

Metody, formy i techniki: projekt, rozmowa kierowana, uroczyste czytanie

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

Metody, formy i techniki: analiza problemu, czytanie tekstu biblijnego, pytania

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

Najtrafniejsze wyjaśnienia uczniowie zapisują na tablicy bądź K. dyktuje je uczniom

Trójkąt – znak Trójcy Świętej

Promienie – Boża chwała

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Korelacja z edukacją szkolną

Egzemplarz bezpłatny do użytku katechetycznego

Metody, formy i techniki: rozmowa kierowana, burza mózgów, schematyczny

I. SZUKAM TEGO, CO WAŻNE

Ewangelia PISMO ŚWIĘTE psalmy

Stary i Nowy Testament przypowieści Dobra Nowina

II. ROZWAŻAM I ZDOBYWAM

1. Biblia prowadzi do Boga – czytanie z podziałem na role, analiza tekstu

III. ZOSTAJĘ UBOGACONY I DZIAŁAM

Słowa Bożego każdy jeden wers

Metody, formy i techniki: świadectwo, rozmowa kierowana, schematyczne przed-