Panitikan sa Panahon ng Himagsikan
na napasimulan ni Herminigildo Flores. Ito ay tinugon
Paksa ng Panitikan sa Panahon ng Himagsikan:
1.Humihingi ng pagbabago o reporma sa pamamalakad
ng simbahan atpamahalaan.
2.Pag-asam o pagnanais ng kalayaan.
3.Ibigay ang kalayaan ng mga Pilipino sa pamamahayag,
pananalita atpagpapahayag ng kanilang mga karaingan.
Katangian ng Panitikan sa Panahon ng Himagsikan:
1.Maalab na damdamin at diwang
makabayan.2.Panunuligsang pampulitika.
Mga Manunulat:
Andres Bonifacio
Emilio Jacinto
Apolinario Mabini
Jose Palma
Julian Felipe
Andres Bonifacio
Kilalang-kilala bilang
“Ama ng Demokrasyang Pilipino”
At “Ama ngKatipunan.”
Hamak ang pinanggalingang kalagayan sa buhay, kaya’t
sinasabing angkanyang mga natutuhan ay pawang
galing sa “paaralan ng karanasan.”
Umanib o lumahok sa kilusang itinatag ni Jose Rizal, ang
La Liga Filipina.
Lalong kilala sa pagiging dakilang mandirigma kaysa
manunulat.
Mga Akda ni Andres Bonifacio:
Katungkulang Gagawin ng mga Anak ng Bayan
- Dekalogo ng Katipunan,
nahahalintulad sa Sampung Utos ng Diyos
angpagkakahanay ng kartilyang ito.- Ito’y dekalogong
pang-etika na susundin at gagawing basehang
kautusanng Masang Katipunan.
Huling Paalam
- Akdang huling isinulat ni Jose Rizal, ito ay tulang
pamamaalam sa kanyangmga mga kababayan at
sa mismong Inang Bayan.- Ang “Huling Paalam” ay salin
sa Tagalog ng “Mi Ultimo Adios” ni AndresBonifacio.
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
- Isang tula na sinulat ni Andres Bonifacio na
kanyang ginamit para himukinang mga Pilipinong
magingmakabayan.
- Katulad rin ng mga tula ni Rizal, ang tula ni Bonifacio a
y naglayongmaipahiwatig ang damdamin niya para sa
inang bayan. Ang pag kilos atlumaban para sa Pilipinas
na makalaya ang isa sa mga pangunahing paksa ngtula
niya.
Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog
- Ito ay bumabanggit sa kasaysayan ng Pilipinas. Ang
kaunlarang tinatamasang bansa bago dumating ang mga
Kastila at ang mga kaapihan ng mgaPilipino sa kamay ng
mga Kastila.- Nais niyang mabuksan ang kaisipan ng
bawat Pilipino sa karahasan at pang-
aapi. Layunin niyang magkaroon tayo ng lakas upang ma
kamit natin angkaginhawaan at kalayaan para sa ating
bayan.
Katapusang Hibik ng Pilipinas
- Ito ay tulang nagpapahayag ng hinanakit, poot
at pagbabanta sa mgaKastila.- Kinatha ni Bonifacio ang
tulang ito bilang pagpapatuloy sa tulang
“Hibik ngPilipinas sa Inang Espanya”
naman ni Marcelo H. del Pilar sa kanyang tulang
“Sagot sa Hibik ng Pilipinas.”
Katapusang Hibik ng Pilipinas
Ikaw nga, O Inang pabaya't sukaban,kami'y di na
iyo saan man humanggan,ihanda mo, Ina, ang
paglilibingan sa mawawakawak na maraming
bangkay.Sa sang maliwanag ngayon ay sasabogang
barila't kanyong katulad ay kulog,ang sigwang masasal
sa dugong aagos ng kanilang bala na magpapamook.Di
na kailangan sa iyo ng awang mga Tagalog, O Inang
kuhila,paraiso namin ang kami'y mapuksa,langit mo
naman ang kami'y madusta.Paalam na Ina, itong
Pilipinas,paalam na Ina, itong nasa hirap,paalam,
paalam, Inang walang habag,paalam na ngayon,
katapusang tawag.
Emilio Jacinto
Isinilang sa mahirap na angkan sa Trozo, Maynila noong
Disyembre 15, 1875.
Gumagamit ng sagisag - panulat na
“Dimasilaw.”
Kinikilala bilang
“Utak ng Katipunan.”
Siya ang tumayong punong-sanggunian ni Andres
Bonifacio.
Katulong ni Andres Bonifacio sa pagtatag ng kilusang
Katipunan.
Naging patnugot ng pahayagan ng Katipunan, ang
“Kalayaan”.
Mga Akda ni Emilio Jacinto:
Kartilya ng Katipunan
- Ang Kartilya ng Katipunan ay sinulat ni Emilio Jacinto,
isa itong panuntunanna nagsisilbing patnubay sa
kapatiran ng Katipunan.
- Mahigpit itong ipinatutupad sa lahat ng kasapi ng rebo
lusyonaryongsamahan.- Ipinaliliwanag nito ang mga
nararapat na tungkulin at responsibilidad, bilangisang
magiting na katipunero sa kanyang bansa, pamilya,
lipunan, at mgakababayan.
Liwanag at Dilim
- Koleksyon ng mga sanaysay na may iba’t - ibang paksa
tulad ng pag-ibig
sabayan, kahalagahan ng paggawa, pagkakapantay-
pantay, kalayaan atpaniniwala.- Ang akdang ito ay
isinulat ni Emilio Jacinto upang mamulat tayo sa
katayuanng ating bansang Pilipinas.
A Mi Madre (Sa Aking Ina)
- Isang madamdaming oda na handog ni Emilio Jacinto
sa kanyang ina.
A La Patria (Sa Bayang Tinubuan)
- Tula na isinulat ni Jacinto para sa mga Kastila at
kinikilala bilang kannyang obra-maestra.
Apolinario Mabini
Nagmula sa maralitang angkan.
Isinilang noong Hulyo 22, 1864 sa Tanauan, Batangas.
Tinaguriang “Utak ng Himagsikan.”
Nagiisang Dakilang Lumpo
Namatay dahil sa sakit na “cholera.
”Mga Akda ni Apolinario Mabini:
Ang Himagsikan ng mga Pilipino
- Isang sanaysay na nagpapahayag ng kabayanihan ng Kinikilala bilang may-katha ng Lupang Hinirang ang
mga Pilipino sapakikipaglaban sa mga Kastila. pambansang awit ngPilipinas.Mga
Sa Bayang Pilipino Pahayagan sa Panahon ng Himagsikan:
- Isang tulang handog ni Mabini sa bayan. 1. El Heraldo Dela Revolucion
Programa Constitucional de la Republika Filipinas - ay ang opisyal na bilingguwal at bisemanalna
- Ito ay naglalaman ng mga balak para sa pamahalaan at pahayagan ng rebolusyonaryong pamahalaan ng
edukasyon ng bansa. Republikang Malolos,ang Unang Republika ng Filipinas.
El Desarollo y Caida Dela Republica Filipino 2.La Independencia
- Sa Ingles ay “The Rise and Fall of the Philippine - ito ang naging pinakatanyag at mahalagangpahayagan
Republic.”- Ito ay naglalaman ng mga paliwanag ukol sa ng rebolusyon. Karamihan ng artikulo ay sumasalamin s
pagtaas at pagbagsak ngRepublika ng Pilipino. adamdaming nasyonalismo at pagmamahal sa bayan.
El Simil de Alejandro La Republica Filipina
- Ito ay tumutuligsa sa pamhalaang Amerikano at nagbib - itinatag ni Pedro Paterno noong 1898.
igay-diin sakarapatang pantao. La Libertad
El Verdadero Decalogo - itinayo noong ika-20 ng Hunyo sa patnugot ni
(Ang Tunay na Sampung Clemente JoseZulueta.5.
Utos)- Ito ay isang kathang naglalarawan at tagapagpala Ang Kalayaan
ganap ngpagkamakabayan o nasyonalismong Pilipino- - ang opisyal na pahayagan ng kilusang Katipunan.
Ito ay isinulat ni Mabini sa lengguwaheng Kastila. Diario de Manila
- ang pantulong ng Kalayaan. Unang lumabas
Jose Palma noong1848 sa pamamatnugot ni Felipe del Pan
Siya ay isinilang sa Tondo, Maynila noong 6 Hunyo,
1876.
Isang makata at sundalong Pilipino.
Siya ay naging tanyag sa pagsulat niya ng Filipinas, na na
ging titik ng pambansang awit ng Pilipinas.
Mga Akda ni Jose Palma:
Nakilala siya sa kanyang tulang Filipinas na siyang
pinaghanguan ng mga titikna inilapat sa tugtuging
nilikha ni Julian Felipe, ang Pambansang Awit
ngPilipinas.
Ang isa sa mga pinaka-madamdaming tula ni Jose
Palma ay ang tulang
De Mi Jardin
(Mula sa Aking Hardin).
•
Ang iba pang mga tulang makabayan ni Palma na nasula
t ay
Rizal en laCapilla
Al Album Muerto,
Filipinas Por Rizal Al Martir Filipino
La Ultima Vision.

Nagkaroon siya ng pitak na

Vida Manileija sa pahayagang
El Renacimiento
.Sumulat din siya ng mga tula at artikulo sa mga
pahayagang El Comercio
LaModa Filipina
La Patria
La Union
Revista Catolica
Iluciones Marcitas (1893).
Sa tulang ito ay idinaing niya nang paulit-ulit angmatindi
niyang pagdaramdam sa kaisa-isang babaing kanyang
minahal na siFlorentina Arellano.

Juan Felipe
Isinilang noong Enero 28, 1861.
Isang mahusay na guro ng musika at kompositor.
Kinikilala bilang “Ama ng Marcha Nacional.”
Siya ay binawian ng buhay noong 2 Oktubre 1944.
Akda ni Juan Felipe:
Panitikan sa Panahon ng Amerikan 2. FERNANDO MA. GUERRERO- unang hari ng panulaan
sa
MGA KATANGIAN NG PANITIKAN SA Kastila; OBRA-MAESTRA-Crisalidas (Mga Higad)
Panahon ng amerikano 3. JESUS BALMORI – “Batikuling”; OBRA-MAESTRA- El
1. Hangaring makamit ang kalayaan Recuerdo y
2. Marubdob na pagmamahal sa bayan el Olvido.
3. Pagtutol sa kolonyalismo at 4. MANUEL BERNABE- makatang liriko
Imperialism 5. CLARO M. RECTO- Obra-maestra-BAJO LOS
COCOTEROS ( Sa Lilim ng Niyugan)
DIWANG NANAIG SA
PANAHON NG AMERIKANO Iba pang Manunulat
1. Nasyonalismo  Adelina Gurrea
2. Kalayaan sa pagpapahayag Kauna-unahang makatang babae sa Pilipinas na
3. Paglawak ng karanasan magaling sa wikang Kastila.
4. Paghanap at paggamit ng bagong  Isidro Marpori
Pamamaraan Napatanyag sa pamamagitan ng kaniyang apat na aklat
na pinamagatang “Aromas de Ensueno”.
MGA IMPLUWENSYA SA  Macario Adriatico
PANANAKOP NG MGA AMERIKANO sumulat ng magandang alamat ng Mindoro na
1. Pagpapatayo ng mga paaralan pinamagatan niyang
2. Binago ang sistema ng edukasyon “La Punta de Salto”.
3. Pinaunlad ang kalusugan at kalinisan  Efifanio de los Santos
4. Ipinagamit ang wikang Ingles Nakilala sa tawag na “Don Panyong”. Magaling na
5. Pagpapalahok sa mga Pilipino sa pamamalakad ng mananalambuhay sa buong panahon ng panitikang
pamahalaan Kastila.
6. Kalayaan sa pagpapahayag
Panitikan sa TAGALOG
MGA PAHAYAGAN SA PANAHON Inuri ni Julian Cruz Balmaceda sa tatlo ang mga
NG AMERIKANO makatang
1. EL GRITO DEL PUEBLO (Ang Sigaw/Tinig ng Bayan) tagalog: Makata ng Puso, Makata ng Buhay, Makata ng
itinatag ni Pascual Poblete noong 1900 Dulaan.
2. EL NUEVO DIA (Ang Bagong Araw) itinatag ni • LOPE K. SANTOS – Ama ng Balarilang Tagalog; Apo ng
Sergio Osmena noong 1900 mga mananagalog. OBRA-MAESTRA-Banaag at Sikat
3. EL RENACIMIENTO (Muling Pagsilang) itinatag ni • JOSE CORAZON DE JESUS- Huseng Batute; Makata ng
Rafael Palma noong 1900 pag-ibig OBRAMAESTRA-Isang Punungkahoy
4. Manila Daily Bulletin-1900 • FLORENTINO COLLANTES- Kuntil Butil; OBRA-
MAESTRA- Lumang Simbahan
3 PANGKAT NG MGA MANUNULAT
 Maka-Kastila AMADO V. HERNANDEZ- Makata ng mga Manggagawa;
Naging Inspirasyon ng mga manunulat si Rizal. MGA OBRA-MAESTRA- Isang Dipang Langit;Mga Ibong
Mandaragit;
 Maka-Ingles Luha ng Buwaya; Bayang Malaya; Ang Panday
Nagsimulang sa mga Paaralang Filipino ang Ingles, • VALERIANO HERNANDEZ-PENA- Tandang Anong at
Maraming naisulat Kintin Kulirat; OBRA-MAESTRA- Nena at Neneng
na sanaysay, maikling kwento, at mga tula. • INIGO ED REGALADO – Odalager; OBRA-MAESTRA-
Damdamin
 Maka-Tagalog
Naging inspirasyon ng mga manunulat ang “Florante at ANG DULANG TAGALOG
Laura” ni •SEVERINO REYES – Lola Basyang; Ama ng Dulang
Francisco Balagtas at “Urbana at Felisa” ni Modesto de Tagalog; OBRAMAESTRA- Walang Sugat
Castro •AURELIO TOLENTINO – ipinagmamalaking mandudula
ng Kapampangan; OBRA-MAESTRA- Luhang Tagalog at
MGA DULANG IPINATIGIL Kahapon, Ngayon at Bukas
1. KAHAPON, NGAYON AT BUKAS – sinulat ni •HERMOGENES ILAGAN- nagtayo ng samahang
Aurelio Tolentino “COMPANA ILAGAN” na nagtanghal ng maraming dula
2. TANIKALANG GINTO- ni Juan Abad sa kalagitnaang Luzon
3. MALAYA –ni Tomas Remegio •PATRICIO MARIANO- sumulat ng “NINAY” at “ANAK NG
4. WALANG SUGAT – ni Severino Reyes DAGAT” na siya niyang OBRA-MAESTRA
•JULIAN CRUZ-BALMACEDA- “Bunganga ng Pating” ang
Panitikan sa Kastila siya niyang OBRA-MAESTRA
1. CECILIO APOSTOL- may pinakamabuting tulang papuri
kay Jose IBA PANG PANITIKANG
Rizal. FILIPINO
• PEDRO BUKANEG- Ama ng Panitikang Iloko;
• CLARO CALUYA- Prinsipe ng mga Makatang Iloko;
kilala sa pagiging makata at nobelista
• LEON PICHAY – kinilala bilang “pinakamabuting
BUKANEGERO”
• JUAN CRISOSTOMO SOTO- Ama ng Panitikang
Kapampangan;
• ERIBERTO GUMBAN-Ama ng panitikang Bisaya
• Magdalena Jalandoni- nag-ukol naman ng panahon sa
nobelang Bisaya.

Panitikan sa INGLES
• JOSE GARCIA VILLA – “Doveglion”; pinakatanyag na
Pilipinong manunulat sa Ingles
• JORGE BACOBO – sinulat-”Filipino Contact with
America”; A Vision of Beauty
• ZOILO GALANG – sumulat ng kauna-unahang nobelang
Pilipino sa wikang Ingles na pinamagatang “A Child of
Sorrow”
• ZULUETA DE COSTA - nagkamit ng unang gantimpala
sa tulang “Like the Molave”
• NVM GONZALES- may-akda ng “My Islands” at
“Children of the Ash Covered Loom”. Ang huli ay isinalin
sa iba’t ibang wika sa India

• ANGELA MANALANG GLORIA- umakda ng “April

Morning”; nakilala sa pagsulat ng mga tulang liriko
noong panahon ng Komomwelt
• ESTRELLA ALFON – ipinalalagay na pinakapangunahing
manunulat na babae sa Ingles bago magkadigma.
Sinulat niya ang “MAGNIFICENCE” at “GRAY CONFETTI”
• ARTURO ROTOR – may-akda ng “THE WOUND AND
THE SCAR”-kauna-unahang aklat na nalimbag sa
Philippine Book Guild
Panitikan sa INGLES
• JOSE GARCIA VILLA – “Doveglion”; pinakatanyag na
Pilipinong
manunulat sa Ingles
• JORGE BACOBO – sinulat-”Filipino Contact with
America”; A
Vision of Beauty
• ZOILO GALANG – sumulat ng kauna-unahang nobelang
Pilipino
sa wikang Ingles na pinamagatang “A Child of Sorrow”
• ZULUETA DE COSTA - nagkamit ng unang gantimpala
sa tulang
“Like the Molave”
• NVM GONZALES- may-akda ng “My Islands” at
“Children of the
Ash Covered Loom”. Ang huli ay isinalin sa iba’t ibang
wika sa
India