Zabezpieczenie społeczne jako

instytucja społeczno-ekonomiczna

Joanna Ratajczak-Leszczyńska
Katedra Pracy i Polityki Społecznej
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Poznań, 2024
1
Agenda

• Zakres zajęć

• Egzamin

• ------------------------------------------------------------------

• Pojęcie zabezpieczenia społecznego

• Metody zabezpieczenia społecznego

• Koszty zabezpieczenia społecznego

2
 Zakres
1 Zabezpieczenie społeczne jako instytucja społeczno-
26.02-28.03
ekonomiczna – pojęcie, geneza, przedmiot i metody
zabezpieczenia społecznego
2 Społeczne i ekonomiczne uzasadnienie zabezpieczenia
11.03-13.03
społecznego
3 Struktura zabezpieczenia społecznego w Polsce. System
25.03-26.03 i 03.04
ubezpieczeń społecznych w Polsce – obowiązek
ubezpieczenia, składki, organizacja
4 Ubezpieczenie emerytalne w Polsce (1)
15.03-17.03
5 (45 min) Ubezpieczenie emerytalne w Polsce (2)
22.04-24.04
6 Ubezpieczenie zdrowotne w Polsce
13.05-15.05
7 Pomoc społeczna
27.05-29.05
8 Świadczenia rodzinne w Polsce
10.06-12.06
Powtórzenie – pytania do prowadzącego zajęcia 3
 Literatura
• Jędrasik-Jankowska I. (2020). Pojęcia i konstrukcje prawne
ubezpieczenia społecznego. Wydawnictwo: Wolters Kluwer
• Uścińska G., Prawo ubezpieczeń społecznych. Zasady,
finansowanie, organizacja, 2 wydanie, Warszawa, 2022
• Kluszczyńska, Z., Koczur, W., Roszewska, K., Rubel, K., Szpor, G., &
Szumlicz, T. (2016). System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia
podstawowe. (G. Szpor, Ed.) (8. wydanie). Warszawa:
WoltersKluwer.
• Barr N. (2016). Ekonomia polityki społecznej.Wydawnictwo UEP:
Poznań.
• Polakowski M., Golinowska S., Balicki M. (2019), Ochrona zdrowia
w Polsce. Warszawskie debaty o polityce społecznej, 29, ICRA,
Friedrich-Ebert Stiftung: Warszawa.

4
Materiały z wykładów
• Moodle: hasło: ZS_W_Ratajczak

5
Egzamin i ocena
Egzamin:
a. Forma: pisemny
b. Pytania testowe (jedno- i wielokrotnego wyboru, prawda/fałsz,
łączenie, uzupełnienia)
c. Brak zwolnienia z egzaminu ze względu na ocenę bdb z ćwiczeń

Punktacja:
Procenty Ocena
(90, 100> bdb
(80, 90> dbpl
(70, 80> db
(60, 70> dstpl
(50, 60> dst

6
Kontakt

• Dyżury
• wtorek: 9.00-10.00 - MS Teams
• środa: 8.40-9.40 - pok. 314 C

• email: joanna.Ratajczak-Leszczynska@ue.poznan.pl (proszę o

cierpliwość)

7
Zabezpieczenie społeczne częścią
polityki społecznej państwa
Zabezpieczenie społeczne - ujęcie węższe:
• określony system świadczeń społecznych przewidzianych
przez prawo, których celem jest zabezpieczenie (ochrona)
jednostki przed następstwami różnych zdarzeń życiowych,
prowadzących do:
1. naruszenia zdrowia lub
2. utraty lub zmniejszenia środków utrzymania, głównie
wskutek utraty lub zmniejszenia zdolności do pracy lub
3. zwiększenia kosztów utrzymania rodziny

• pojęcie ryzyka socjalnego

• faza gwarancyjna i kompensacyjna zabezpieczenia
• świadczenia pieniężne lub w naturze
8
Rodzaje ryzyka socjalnego – katalog
według konwencji 102 MOP
1. choroba (niezdrowie)
2. niezdolność do pracy
3. bezrobocie
4. starość
5. wypadek przy pracy, choroba zawodowa
6. obciążenia rodzinne
7. macierzyństwo
8. inwalidztwo
9. śmierć żywiciela rodziny

9
Zabezpieczenie społeczne częścią
polityki społecznej państwa
Cztery kategorie zadań zabezpieczenia społecznego:

1. Opieka zdrowotna – jako ochrona związana z ryzykiem niezdrowia

2. Gwarancja środków utrzymania, z reguły kompensata utraconych lub
zmniejszonych środków utrzymania z pracy – jako ochrona związana z
ryzykami: dożycia wieku emerytalnego (emerytury), trwałej lub
okresowej niezdolności do pracy (świadczenia inwalidzkie), śmierci
żywiciela (renty rodzinne), niezdolności lub niemożności świadczenia
pracy/prowadzenia działalności (świadczenia związane z chorobą i
macierzyństwem), wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
bezrobocia (świadczenia dla bezrobotnych)
3. Kompensacja zwiększonego obciążenia budżetu rodzinnego – jako
ochrona przed ryzykiem niedostatku dochodu w rodzinie (zasiłki
rodzinne)
4. Pomoc społeczna – jako ochrona przed ryzykiem trudnych sytuacji
życiowych

10
Zabezpieczenie społeczne - metody
(techniki) realizacji

1. Ubezpieczenie (społeczne) – tradycja Bismarcka

2. Zaopatrzenie – tradycja Beveridge’a

3. Opiekuńczość

z reguły nie występują w czystej postaci

11
Zabezpieczenie społeczne – metoda
(technika) ubezpieczeniowa
• Finansowanie: składki

• Wyodrębniony fundusz dla finansowania świadczeń

• Wzajemność świadczeń (ekwiwalentność)

• Świadczenia o charakterze roszczeniowym (prawo

podmiotowe do świadczeń)

12
Zabezpieczenie społeczne –
ubezpieczenie społeczne a gospodarcze
• sfery działania (przedmiot ubezpieczenia)
• regulacje prawne
• instytucje zajmujące się prowadzeniem
• sposób nawiązania stosunku ubezpieczenia
• źródła finansowania
• „budowa” produktu – ekwiwalentość składki, ekwiwalentność
świadczenia, znaczenie solidarności/ wyrównania socjalnego
w ubezpieczeniach społecznych
• charakter wypłaconych świadczeń
13
 Zabezpieczenie społeczne – metoda
(technika) zaopatrzeniowa
• Finansowanie: podatki (budżet państwa)

• Brak wyodrębnionego funduszu na świadczenia

• Świadczenia o charakterze roszczeniowym

• Powszechność

• Jednolitość świadczeń

14
Zabezpieczenie społeczne – metoda
(technika) opiekuńcza
• Świadczenia o charakterze uznaniowym

• Dostosowanie świadczeń do indywidualnych okoliczności

• Organizacja na poziomie lokalnym (gminy)

15
Wydatki rządowe w UE w 2021 – największe
na zabezpieczenie społeczne i zdrowie

Źródło: https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-eurostat-news/w/ddn-20230228-1 16
Wydatki rządowe w UE w 2021 – największe
na zabezpieczenie społeczne i zdrowie

Źródło: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-
17
explained/index.php?title=Government_expenditure_by_function_%E2%80%93_COFOG#General_government_expenditure_by_f
unction
Wydatki na zabezpieczenie społeczne

https://ec.europa.eu/eurostat/statistics- 18
explained/index.php?title=File:Total_general_government_expenditure_on_social_protection,_2021_(%25_of_GDP).png
Dziękuję za uwagę

19