UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE – SKRYPT 2022

1. Treść oraz zakres konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego

 art. 67 Konstytucji: Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze
względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego
 zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa (nie: prawo do zabezpieczenia!)
 bezpośrednio stosowany (art. 8 ust. 2)
 adresat: państwo
 beneficjent: obywatel w szczególnym stanie
 przedmiot: zabezpieczenie społeczne – zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb obywateli, którzy
utracili zdolność do pracy lub doznali ograniczenia tej zdolności, albo zostali obciążeni nadmiernie
kosztami utrzymania rodziny;
 ochrona obywateli w razie wystąpienia określonych ryzyk, powodujących całkowitą lub częściową
utratę możliwości samodzielnego utrzymania się
 państwo ma stworzyć powszechny system, dostępny dla każdego
 zakres zabezpieczenia = zakres zaspokojenia potrzeb
 zakres zabezpieczenia: katalog i stopień zaspokojenia potrzeb socjalnych
 katalog potrzeb jest zmienny w czasie

 art. 71 ust. 2: Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której
zakres określa ustawa  można dochodzić w granicach określonych w ustawie
 zabezpieczenie społeczne = cel
 jednocześnie zasada polityki państwa i prawo podmiotowe

***

 ryzyko = strata będąca skutkiem zdarzenia = zdarzenie ubezpieczeniowe; precyzyjnie określone w umowie
ubezpieczenia
 ubezpieczenie = odpłatny transfer ryzyka

2. Ubezpieczenie, zaopatrzenie i pomoc jako formy zabezpieczenia społecznego

 Formy zabezpieczenia społecznego = METODY UBEZPIECZENIA
 ubezpieczenie społeczne
 zaopatrzenie społeczne
 pomoc społeczna

1. ubezpieczenie
 źródło finansowania świadczenia: fundusz ubezpieczeniowy, nie składka
 składka pozwala obliczyć udział w funduszu
 świadczenie jako prawo podmiotowe

2. zaopatrzenie
 brak składki (inne podstawy do objęcia i obliczenia świadczeń)
 zapewnienie środków wg funduszowania [utworzony podatek celowy] albo budżetowania
 podmiotowy charakter prawa do świadczenia

KL
  np. 500+

3. pomoc
 kryterium dochodowe (np. dochód w rodzinie)
 brak charakteru prawa podmiotowego, są klauzule generalne, roszczenie o wypłatę dopiero po
decyzji
 tylko ch. pomocowy, nie realizuje art. 67 onstytucji
 np. Kosiniakowe

3. Konstrukcja tytułu ubezpieczeniowego

 tytuł ubezpieczeniowy = stosunek podstawowy + ewentualna modyfikacja z USUS
 stosunek podstawowy: spoza systemu ube: np. pracownik (strona stosunku pracy), zleceniobiorca,
wykonujący umowę o dzieło
 tytuł ube: pracownik (osoba będąca w stosunku pracy), zleceniobiorca, pobierający zasiłek macierzyński
 tytuł i stosunek to nie to samo!! (można dać zlecenie os. prawnej, która nie może pobierać ube społ... itd.) –
ustawa klasyfikuje
 bez stosunku nie ma tytułu, a bez tytułu nie ma tytułu
 jeden stosunek podstawowy może tworzyć różne tytuły, ale nigdy 2 na raz
 możliwy zbieg (jednoczesne posiadanie kilku tytułów, ale tylko wtedy, gdy pozostaje się w kilku stosunkach
podstawowych

Tytuł ube:

- zakres podmiotowy

- zakres podlegania

- podstawa wymiaru składki

- płatnik i finansowanie składek

- zbieg

***

KL
Sposoby przystąpienia:

a) dobrowolnie
b) obowiązkowo – obowiązek nałożony przez ustawodawcę – np. OC dla posiadaczy pojazdów, OC dla
adwokata
c) przymusowe – z mocy prawa (jesteśmy ubezpieczeni, jeżeli znajdujemy się w grupie ryzyka) – np. ube
społeczne

4. Zakres podmiotowy poszczególnych rodzajów ubezpieczeń społecznych

a) emerytalne i rentowe [pakiet] – art. 6 i 7 USUS
 przymus – obowiązkowe podleganie ube
 dobrowolność pierwotna (bez tytułu ube można dobrowolnie przystąpić do ube)
 dobrowolność wtórna – gdy jest zbieg tytułów (ustawa określa, które tytuły mogą być wtedy
dobrowolne)
b) chorobowe – art. 11 USUS
 przymus: część osób z art. 6 – np. pracownik
 dobrowolność związana – część osób art. 6 podlega ube chorobowemu dobrowolnie, o ile z tego
tytułu ube emerytalne i rentowe jest obowiązkowe – np. przy zleceniu
 niepodleganie ube chorobowemu (?reszta z art. 6)
c) wypadkowe – art. 12
 przymus związany – jeśli podlegasz emerytalnemu (czyli też rentowemu), to podlegasz
wypadkowemu

Okres podlegania ubezpieczeniom społ:

- pracownik: od dnia nawiązania stosunku pracy do ustania [faktyczne trwanie stosunku, niezależnie od zgłoszenia]

- dobrowolnie przystępujący: od dnia wskazanego we wniosku [teraz jest zgłoszenie] (ale nie wcześniej niż od dnia
zgłoszenia) do dnia wskazanego we wniosku/początku miesiąca, za który nie opłacono składki w terminie/dnia
ustania tytułu

5. Ubezpieczenie społeczne studenta:

a) studia same
 emerytalne: nie podlega się emeryturze, ale w razie ukończenia okres studiów jest uwzględniony w
stażu jako okres nieskładkowy
 rentowe: nie podlega, ale w razie całkowitej niezdolności do pracy uzyskuje się rentę socjalną;
rodzina nie dostanie renty rodzinnej
 chorobowe: nie podlega; prawo do świadczenia rodzicielskiego (kosiniakowe) – w razie urodzenia
dziecka
 wypadkowe: nie podlega, ale jeżeli w trakcie zajęć ulegnie się wypadkowi/chorobie zawodowej –
przysługują takie same świadczenia z zaopatrzenia społ
 * zdrowotne [NIE JEST UBEZPIECZENIEM SPOŁECZNYM!!!]: podlega się (uczelnia zgłasza na wniosek
studenta, jeśli nie ma się innego tytułu/nie jest się członkiem rodziny ubezpieczonego)
b) studia + zarobkowanie
 cdz. posiadanie tytułu ube oznacza, że studiowanie nie ma wpływu na sytuację ube
 OPRÓCZ: zleceniobiorców do 26 rż – nie podlega się obowiązkowemu ube emerytalnemu i
rentowemu, czyli też nie podlega chorobowemu

KL
6. Konstrukcja składki oraz podstawa wymiaru składki
 składka = stopa składki x podstawa wymiaru składki
 stopa składki jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych (oddzielna dla każdego rodzaju ube społecznego
i Fundusz Pracy i F. Solidarnościowy [to podatek w sumie, nie składka])
 podstawa wymiaru składki: wartość pracy ubezpieczonego w okresie, za który obliczana jest składka
(miesiąc)
a) przychód (jak w PIT – np. pracownik, zleceniobiorca); nie uwzględnia się zasiłku, wynagrodzenia
chorobowego itd. – czyli to, co nie jest efektem pracy, a rekompensatą
b) kwota zadeklarowana przez ubezpieczeniowego – np. prowadzący pozarolniczą działalność,
współpracownik; wskazanie minimalnej wartości
c) kwota ustalona w ustawie – np. osoby rezygnujące na stałe z zatrudnienia w związku z opieką nad
dziećmi
 maksymalna podstawa wymiaru składki
- emerytalne i rentowe: maksymalna roczna postawa: 30 x przeciętne wynagrodzenie; po osiągnięciu zalicza
się cały rok jako okres ubezpieczenia (nawet gdyby ubezpieczenie faktycznie ustało) dot. wszystkich
ubezpieczonych
- chorobowe: ubezpieczeni dobrowolnie - miesięcznie maksymalnie 250% przeciętnego wynagrodzenia;
ubezpieczeni obowiązkowo – bez ograniczeń
- wypadkowe: bez ograniczeń

7. Finansowanie i opłacanie składek ubezpieczeniowych

 finansowanie – ponoszenie kosztu ekonomicznego
 opłacanie – przelanie $ na odpowiedni rachunek
 finansowanie:

 ! SAMODZIELNIE finansują składki: prowadzący pozarolniczą działalność

 wyłącznie płatnik finansuje składki za pobierających zasiłek macierzyński, przebywających na urlopach
wychowawczych, współpracowników, niezawodowych żołnierzy, osoby rezygnujące z zatrudnienia ze
względu na opiekę
 możliwe rozłożenie na raty/odroczenie terminu płatności dla przedsiębiorcy; umowa; nie nalicza się odsetek,
ale jest opłata prolongacyjna
KL
Zbieg obowiązku ubezpieczenia

 >1 tytuł ubezpieczenia

 co nie wchodzi w zakres działalności, będzie drugim tytułem
 * zdrowotne – zbieg w sumie nie ma znaczenia; ile masz tytułów, tyle płacisz składek

8. Zbieg obowiązku ubezpieczenia: emerytalne i rentowe

 art. 9 USUS
 t. bezwzględne/ogólne/budżetowe
 bezwzględne trzeba ubezpieczyć
 _____________ - obowiązkowo
 _ _ _ _ _ _ _ _ _ - dobrowolnie
 gdy budżetowy się zbiega, przestaje być tytułem

9. Zbieg obowiązku ubezpieczenia: chorobowe i wypadkowe

CHOROBOWE

 zbieg nie dotyczy obowiązkowo (przymusowo) objętych ube chorobowym

 *możliwe dobrowolne ube chorobowe, jeżeli ube emerytalnemu i rentowemu z drugiego tytułu podlega się
obowiązkowo (przymusowo) [dobrowolność związana]

WYPADKOWE

 podlega się tylko obowiązkowo, o ile podlega się ube emerytalnemu i rentowemu (obowiązkowo lub
dobrowolnie) – obowiązek/przymus związany

KL
  nie ma tylko samego wypadkowego

*zdrowotne  „kasa, Misiu, kasa”

10. Charakterystyka pracowniczego tytułu ubezpieczeniowego

 pracownik = osoba pozostająca w stosunku pracy [faktyczne pozostawanie stosunku] (i jak się zawrze
zlecenie itd. u swojego pracodawcy; składkę płaci pracodawca)
 wyłączenia: osoby przebywające na urlopie wychowawczym/pobierające zasiłek
macierzyński/współpracownik (jeżeli spełnia kryteria)
 pełny zakres podlegania (wszystkie 4 ube są przymusowe)
 podstawa wymiaru składki: przychód

***

Zleceniobiorca

 um agencyjna/zlecenia/inna o św. usług i osoby z nimi współpracujące (chyba że jw. z pracodawcą)

 wyłączenia: osoby przebywające na urlopie wychowawczym/pobierające zasiłek macierzyński/
 uczniowie i studenci do 26 lat (nie podlegają emerytalnemu i rentowemu)
 zakres podlegania: przymusowe E, R, W i dobrowolne CH
 podstawa wymiaru składki: przychód
 płatnik i finansowanie składki: zleceniodawca/podział
 zbieg: ogólny

KL
11. Charakterystyka tytułu ubezpieczeniowego osoby prowadzącej
pozarolniczą działalność
 = przedsiębiorcy, twórcy i artyści (nie można się samemu określić, stwierdza komisja), wykonujący wolny
zawód, wspólnicy spółek 1-os z o.o., jawnej, komandytowej, partnerskiej, prowadzący placówkę oświatową
 wyłączenia: jak z pracownikiem zbieg, zasiłek macierzyński
 jak przedsiębiorca zawiesi działalność, to nie ma zbiegu ube
 zakres podlegania: przymusowe E, R, W i dobrowolne CH
 podstawa wymiaru składki: kwota zadeklarowana [wyżej: min i max] + ulgi
 płatnik i finansowanie: ubezpieczony
 zbieg: ogólny

***

Współpracownik

 = (z os. prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcą…) = małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego
małża, przysposobione, rodzice, macocha i ojczym, os przysposabiające JEŻELI pozostają we wspólnym
gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu działalności itd.
 zakres podlegania: przymusowe E, R, W i dobrowolne CH
 podstawa wymiaru składki: kwota zadeklarowana [bez ulg]
 płatnik i finansowanie składki: ten, któremu się pomaga
 zbieg: ogólny

12. Charakterystyka tytułu ubezpieczeniowego osób pobierających zasiłek

macierzyński i przebywających na urlopach wychowawczych

Pobierający zasiłek macierzyński

 przymusowe E i R, nie podlega CH i W

 pws: przychód (kwota zasiłku)
 płatnik: ZUS
 finansowanie: budżet państwa
 zbieg: bezwzględny

Przebywający na urlopie wychowawczym

 pracownik + osoby równorzędne z ustawy

 przymusowe E i R, nie podlega CH i W
 pws: przeciętne miesięczne wynagrodzenie (od 75% minimalnego do 60% przeciętnego)
 płatnik: ZUS
 finansowanie: budżet państwa
 zbieg: budżetowy

Bezrobotni:

 pobierający zasiłek dla bezrobotnych…

 przymusowe E i R, nie podlega CH i W
 pws: przychód (zasiłek, świadczenie itd.)
 płatnik: Powiatowy Urząd Pracy
KL
  finansowanie: Fundusz Pracy
 zbieg: budżetowy

*niania – odrębnie (forma zleceniobiorcy); wykład 6; finansowanie pół budżet, pół rodzice

13. Konsekwencje nieopłacenia składek dla ubezpieczonego (!)

EMERYTALNE I RENTOWE

 zapisujemy należne składki, a zatem nieopłacenie składki (konto indywidualne i staż)  brak konsekwencji;
jest ochrona
 wyjątki: subkonto i OFE – ewidencjonowane tylko składki wpłacone
 ubezpieczeni-płatnicy i ich współpracownicy (i osoby z art. 7 usus) nie będą mieli zaliczonych nieopłaconych
okresów, a składki niewpłacone nie są ewidencjonowane na koncie indywidualnym
 ZUS może odmówić zaewidencjonowania nieopłaconej składki na koncie indywidualnym (a
zaewidencjonowaną anulować) w przypadku współdziałania ubezpieczonego i płatnika w celu uniknięcia
obowiązki opłacenia składek

CHOROBOWE I WYPADKOWE

 cdz. brak konsekwencji

 wyjątki: prowadzący pozarolniczą działalność+ ich współpracownicy, duchowni
 ube ustaje w razie nieopłacenia składki w terminie (czasem ZUS może zgodzić się za uiszczenie kładki po
terminie) – JUŻ NIE; ZUS CAŁY CZAS BĘDZIE NALICZAŁ SKŁADKI [dobrowolnie ubezpieczeni tylko!] – ube nie
ustaje w momencie nieopłacenia składki
 dla ww. (i ich rodzin) nie ma świadczeń, jeśli zaległość składek na ube społ przekracza 6,60 zł (xD); prawo do
świadczeń przedawnia się w ciągu 6 miesięcy od wypadku przy pracy
 skutki nieopłacenia składki: ube nie ustanie, ale najpierw trzeba uprzednio opłacić zaległości, zanim dostanie
się zasiłek np. macierzyński [prowadzący pozarolniczą działalność, ich współpracownicy, duchowni] –
nabędzie się, ale św nie będzie przysługiwało  zawieszenie prawa do świadczenia

14. Konsekwencje nieopłacenia składek dla płatnika

 przedawnienie: 5 lat cdz. (oprócz np. umowy o rozłożenie na raty)
 umorzenie należności z tytułu składek z innych powodów (np. całkowita nieściągalność – tylko składki
finansowane przez płatnika; abolicja dla przedsiębiorców w 2012; ustawa covidowa)
 ZUS nie będzie ścigał ubezpieczonego, tylko płatnika

możliwe konsekwencje: [ZUS nie wybacza]

 konieczność opłacenia składki

 odsetki za zwłokę (z ordynacji podatkowej)
 koszty egzekucyjne i koszty upomnienia
 dodatkowa opłata (do 100% wysokości nieopłaconych składek)
 przestępstwo/wykroczenie dot. nieopłacenia składek

15. Pojęcie zdarzenia losowego „z ogólnego stanu zdrowia”

 zdarzenia losowe chronione w ube społ: poród, rodzicielstwo, choroba, uraz, starość, śmierć  zdarzenia
losowe są biotyczne
 losowość zdarzenia: dzieją się w losie xD (nie chodzi o przypadkowość)
KL
  zdarzają się niezależnie od tego, czy jest się ubezpieczonym czy nie
 wina ubezpieczonego nie wpływa na losowość
 ryzyko ubezpieczeniowe – skutek zdarzenia losowego chroniony przez ubezpieczenie społeczne; trwa
niezależnie od bycia ubezpieczonym
 warunek ubezpieczeniowy – ograniczenie  nie zawsze zdarzenie będzie chronione; żeby sprawdzić
warunek, trzeba sprawdzić akta ubezpieczeniowe; odnoszą się do stosunku ubezpieczenia
 warunek raz spełniony jest przez cały czas trwania ryzyka [nawet jak się zmieni ustawa]; świadczenie
przestaje przysługiwać, jeśli przestanie występować ryzyko

Prawna klasyfikacja zdarzeń losowych

 publiczne/zawodowe  lepiej chronione niż z ogólnego stanu zdrowia (czyli te niezwiązane z pracą)
 ZDARZENIE LOSOWE Z OGÓLNEGO STANU ZDROWIA = zdarzenie wywołane przyczyną wewnętrzną albo
zewnętrzną w sferze spraw prywatnych; ochrona przez ube chorobowe i rentowe
 wypadek w drodze do pracy = zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną w sferze praw publicznych
(odbywanie drogi); ochrona przez ube chorobowe i rentowe
 droga: najkrótsza i nieprzerwana (ale może być najdogodniejsza komunikacyjnie; dopuszczalna przerwa
życiowo uzasadniona a czas nie przekraczał granic potrzeby)
 dom – to też miejsce, gdzie wykonuje się pracę, z której ma się drugi tytuł (np. kancelaria  uniwersytet),
zwykłe miejsce wykonywania funkcji lub zadań zawodowych/społecznych, miejsce nauki lub studiów (tylko
jeśli ma się z tego tytułu tytuł ube!), zwykłe spożywanie posiłków
 wypadek przy pracy/choroba zawodowa = zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną w sferze praw
publicznych (wykonywanie pracy); ochrona przez ube wypadkowe; tak samo wypadek zrównany z
wypadkiem przy pracy [zrównany]
 wypadek w szczególnych okolicznościach = zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną w sferze praw
publicznych (sytuacje społecznie ważne); ochrona przez zaopatrzenie społeczne

KL
16. Pojęcie wypadku przy pracy osoby będącej pracownikiem i 17. pojęcie
wypadku przy pracy osoby niebędącej pracownikiem
a) WYPADEK PRZY PRACY (zdarzenie, którego skutkiem jest uraz/śmierć)
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub
śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez
polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a
miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

 uraz = uszkodzenie tkanek ciała lub narządów; choroba się nie wlicza!!
 nagłość  szybkość
 przyczyna zewnętrzna: nieudzielenie pomocy, nadmierny wysiłek, czynniki mechaniczne,
dopuszczenie do pracy pomimo przeciwwskazań
 praca = podczas/ w związku jw.
 praca  ta, z tytułu której podlega się ube
 dotyczy nie tylko pracownika! ale jest różna ochrona (różne definicje wypadku przy pracy; TYLKO
„PODCZAS”!!) – np. dla prowadzącego pozarolniczą działalność będzie def. jw., ale podczas
wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem tej działalności
 musi wystąpić w okresie ubezpieczenia
b) WYPADEK ZRÓWNANY Z WYPADKIEM PRZY PRACY
 TYLKO PRACOWNIK!!!
 podróż służbowa, ćwiczenia powszechnej samoobrony, przy wykonywaniu zadań org. związkowych
 tylko związek czasowy!
c) choroba zawodowa
 choroba to choroba xD,
 musi być wymieniona w wykazie chorobie zawodowych
 spowodowana przez czynniki występujące w pracy/w związku ze sposobem wykonywania pracy
(narażenie zawodowe) muszą występować (czynniki mogą powodować tę chorobę)
 nie musi być nagła
 może być konsekwencją wykonywania pracy
 choroba zakaźna też może być
d) wypadek w szczególnych okolicznościach
 to, co spowodowało śmierć/uraz w szczególnych okolicznościach; jw.
 np. przy ratowaniu innych, ściganiu podejrzanych o popełnienie przestępstwa; wypadek w czasie
zajęć dydaktycznych
 ZWIĄZEK CZASOWY

* student na zleceniu nie jest chroniony

18. Nabycie a realizacja prawa do świadczenia i charakter decyzji ZUS

NABYCIE PRAWA

 z dniem spełnienia wszystkich przesłanek do nabycia [prawo do świadczenia nabywa się z mocy ustawy, bez
wniosków itd.]

KL
  nabycie =/= moment wypłaty: od dnia powstania prawa do świadczenia, ale nie wcześniej niż od miesiąca w
którym zgłoszono wniosek/wydano decyzję z urzędu (jak się spóźnisz to nie dostajesz wstecz; liczy się w
pełnych miesiącach?)
 wyjątek: renta rodzinna (można złożyć wniosek miesiąc później, a prawo będzie przysługiwało od dnia
śmierci)
 DECYZJA ZUS MA CHARAKTER DEKLARATORYJNY!!!

19. Zawieszenie, a pozbawienie prawa do świadczenia

 w każdym ube społ
 w przypadku zbiegu prawa do świadczeń (np. z wynagrodzeniem chorobowym)
 osiągnięcie zarobku
 przy odwieszaniu prawa nie trzeba znowu spełniać warunków
 zawieszenie prawa =/= wstrzymanie wypłat (gdy ZUS nie ma technicznej możliwości świadczenia; rzadkość)
 *możliwe zmniejszenie świadczeń

emerytura
 niemożliwe zawieszenie emerytury dla osób, które osiągnęły już wiek emerytalny
 to jest dla osób, które korzystają z przywilejów emerytalnych (czyli przeszły wcześniej)
 chyba że osoba w wieku emerytalnym nie rozwiąże stosunku pracy (wtedy emerytura ulega zawieszeniu) – to
jest warunek nabycia
 pozbawienie prawa jest wtedy, gdy przestaje zachodzić ryzyko; tu: śmierć ubezpieczonego

20. Łączenie renty z działalnością zarobkową

renta (!)
a) z tytułu niezdolności do pracy
 można dorabiać do renty z tytułu niezdolności do pracy, o ile wykonywana praca nie jest sprzeczna z
orzeczoną niezdolnością!!!; WTEDY PRAWO DO RENTY MOŻE USTAĆ
 jak częściowo, to częściowo xD
 praca w warunkach specjalnych (przystosowane stanowisko) – można
 zawieszenie, jak zarobi za dużo (w pracy niesprzecznej z orzeczoną niezdolnością) [za duży przychód]
 zmniejszenie możliwe proporcjonalnie
 przychód przy zawieszeniu: z działalności podlegającej obowiązkowi ube społ i z tyt. służby (zatrudnienie,
służba, inna praca zarobkowa, prowadzenie pozarolniczej działalności [pdst wym skł] – też za granicą),
przychód wyłączony z obowiązku ube z powodu zbiegu

b) rodzinna
 przychód przekraczający powoduje obniżenie prawo do części renty rodzinnej tylko dla tej osoby, która
dorabia (nie dla reszty rodziny)
 zbieg (rr + emerytura, rr+rr, rr + r niezd)  można pobierać tylko jedno świadczenie!
 chyba, że ma się tytuł zza granicy i umowy mn stanowią inaczej, to można pobierać >1

21. Charakterystyka świadczenia nienależnie pobranego

 to nie działa jak nienależne świadczenie z kc
 obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia występuje na zasadach i w wysokości okr w ustawie
 kc – tylko odsetki

KL
  kwota wypłacona =/= kwota nienależnie pobrana
 nienależnie pobrane świadczenie jest wtedy, gdy pobierający został pouczony o okolicznościach
powodujących brak wypłaty; świadome wprowadzenie w błąd organu (fałszywe zeznania, dokumenty itd.;
ZUS musi wykazać)
 ZUS może żądać zwrotu za max 3 lata wstecz; z winy ZUSu – 1 rok wstecz
 potrącenie z wypłacanych świadczeń/egzekucja wg przepisów adm
 gdy płatnik przekazał nieprawdziwe dane, to ZUS może ściągać od płatnika (lub od ube); ZUS musi wykazać
winę płatnika

22. Charakterystyka trójfilarowego systemu emerytalnego

 w większości państw UE

23. Istota reformy emerytalnej z 1999 r. oraz podział ubezpieczonych w ramach

reformy
 zmiana sposobu obliczania emerytury (Ford  Beveridge)
 weszły 3 filary

KL
24. Konto indywidualne, subkonto, OFE – podobieństwa i różnice (!)
 dziedziczenie i zarządzanie
 subkonto FUS: „dziedziczenie” środków do czasu przejścia na emeryturę;
 wypłata gwarantowana: jeszcze 3 lata od przejścia na emeryturę część równowartości środków może dostać
 różne metody zarządzania funduszem: repartycyjna (co jedni wpłacą, to od razu się drugim wypłaca);
kapitałowa: (zamiana wpłaconych składek na kapitał; zapisuję, ile jednostek wpłaciłeś, tyle masz udziału w
akcjach itd., które są sprzedawane i potem wg wartości jest wypłata)

suwak emerytalny
KL
  OFE stop !10 lat przed wiekiem emerytalnym) reszta na subkonto

25. Nabycie emerytury powszechnej w systemie zdefiniowanego świadczenia

oraz systemie zdefiniowanej składki
a) stary system (zdefiniowanego świadczenia):

 wiek emerytalny (60/65)

 staż emerytalny (20/25) – ewentualnie 15/20, ale wtedy nie ma gwarancji minimalnej emerytury
 pracownik: rozwiązanie stosunku pracy (inaczej będzie zawieszenie)

b) nowy system (zdefiniowanej składki):

 wiek emerytalny (60/65)

 pracownik: rozwiązanie stosunku pracy (inaczej będzie zawieszenie)

można też zamienić rentę na emeryturę (wg obydwu systemu) – z urzędu

26. Zasady ustalania podstawy wymiaru renty/emerytury w systemie

zdefiniowanego świadczenia
emerytura:
 kwota stała (% kwoty bazowej) + kwota indywidualna (podstawa wymiaru emerytury x % * rok składkowy +
% * rok nieskładkowy) (w rencie też bierze się pod uwagę okresy hipotetyczne)
 wartość mojej pracy w stosunku do przeciętnej wartości w wybranym okresie – najczęściej 10 lat

27. Zasady ustalania emerytury w systemie zdefiniowanej składki

 emerytura [bazowa] = podstawa wymiaru emerytury / średnia dalsza długość trwania życia wg aktualnych
[rocznych] tablic GUS [miesiące]
 tablice jednolite dla wszystkich ubezpieczonych
 od 2015 opcja korzystania z tablic z dnia osiągnięcia wieku emerytalnego
 PWE = suma składek z konta indywidualnego * waloryzacja + suma składek z subkonta * waloryzacja (+
kapitał początkowy x waloryzacja) + 1-razowa składka
 *Okresowe Emerytury Kapitałowe – między 60 a 65 rż; tylko dla kobiet, jeśli środki na subkoncie przekraczają
20 x zasiłek pielęgnacyjny

28. Najniższa emerytura w systemie zdefiniowanej składki

 jeśli emerytura bazowa nie osiąga kwoty 1200 zł, zwiększa się emeryturę do tej kwoty
 przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego i przy stażu 20/25 okresów składkowych i nieskładkowych
 jeśli PWS za dany miesiąc okresów składkowych nie przekracza minimalnego wynagrodzenia, uwzględnia się
go proporcjonalnie (ulgi w składkach)
 zwiększenie do kwoty minimalnej emerytury podlega refundacji z budżetu państwa

KL
29. Wpływ dalszej pracy na wysokość emerytury w systemie zdefiniowanej
składki
zwiększenie emerytury

 na wniosek (składany max raz w roku – chyba że wcześniej ustało zatrudnienie)

 nowa składka – tylko na konto indywidualne
 dot. emerytury z FUS i OEK
 emeryturę zwiększa się o iloraz nowych składek przez „n”(oczekiwana średnia długość życia) z miesiąca
złożenia wniosku o przeliczenie

30. Istota waloryzacji oraz jej przykłady w systemie emerytalnym

 utrzymanie wartości świadczenia wynika z art. 67 konsty (bo inflacja)
 cele: niedopuszczenie do spadku wartości świadczeń, zapewnienie uczestnictwa we wzroście gosp.
 waloryzacji wymagają: świadczenie, konto indywidualne, subkonto, kapitał początkowy
 nie podlegają: OFE (bo metoda kapitałowa), podstawa wymiaru w starym systemie, świadczenia
krótkoterminowe oprócz św. rehabilitacyjnego

31. Charakterystyka pojęć: zdarzenie losowe, zdarzenie ubezpieczeniowe,

warunki ubezpieczeniowe, świadczenie
 zdarzenia losowe chronione w ube społ: poród, rodzicielstwo, choroba, uraz, starość, śmierć  zdarzenia
losowe są biotyczne
 ryzyko ubezpieczeniowe – skutek zdarzenia losowego chroniony przez ubezpieczenie społeczne; trwa
niezależnie od bycia ubezpieczonym
 warunek ubezpieczeniowy – ograniczenie  nie zawsze zdarzenie będzie chronione; żeby sprawdzić
warunek, trzeba sprawdzić akta ubezpieczeniowe; odnoszą się do stosunku ubezpieczenia
 świadczenie:

32. Powszechność ubezpieczeń społecznych

 powszechność systemu: zasady przystępowania i udzielania świadczeń

KL
  emerytalne i rentowe – najszerszy zakres podmiotowy

KUMULACJA

 ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych

 ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych

DYSTRYBUCJA

 ustawa o emeryturach i rentach z FUS

 ustawa o świadczeniach pieniężnych z US w razie choroby i macierzyństwa (zasiłkowa)
 o US z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
 o emeryturach kapitałowych, o emeryturach pomostowych

 ubezpieczony =/= płatnik

 składka = stopa * podstawa wymiaru składki [przychód/kwota zadeklarowana/kwota wskazana w ustawie]

***

Strony stosunku ubezpieczenia społecznego:

 ubezpieczony: os. fiz. podlegające chociaż jednemu z ube społ: np. osoby, kt na obszarze RP są
pracownikami. zleceniobiorcami, pobierającymi zasiłek macierzyński prowadzącymi pozarolniczą
działalność…

 płatnik składek: pracodawca, zleceniodawca, prowadzący pozarolniczą działalność, ZUS (za pobierających
zas. mac)

 organ rentowy: ZUS

***

Ubezpieczenia społeczne – system od 1999:

KL
 1) emerytalne

2) rentowe

3) chorobowe

4) wypadkowe

Ryzyka chronione przez ube społeczne Jakie ubezpieczenie

czasowa niezdolność do pracy chorobowe

niemożność świadczenia pracy chorobowe

macierzyństwo chorobowe

rentowa niezdolność do pracy rentowe

utrata żywiciela rentowe

utrata sił do pracy z uwagi na starość emerytalne

*wypadkowe : abde – w związku z pracą…

Osoby w grupie ryzyka (kto jest ubezpieczony): ludzie utrzymujący się z własnej pracy najemnej:

 pracownicy
 zleceniobiorcy
 prowadzący pozarolniczą działalność
 wspólnicy – niektórych – spółek
 bezrobotni
 pobierający zasiłek macierzyński
 osoby na urlopie wychowawczym
 osoby rezygnujące z zatrudnienia w związku ze stałym sprawowaniem opieki nad chorym członkiem rodziny

US - ochrona utraty możliwości zarobkowania

UZ – utrata zdrowia

33. Czasowa niezdolność do pracy – treść i procedura orzekania

 art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej: Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do
pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
ust. 2: Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy:
1) w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o
zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
1a) wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której
mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
2) z powodu przebywania w:
a) stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego,

KL
 b) szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w
rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w celu leczenia uzależnienia od środków
odurzających lub substancji psychotropowych;
3) wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców
komórek, tkanek i narządów.

 orzeka lekarz/lekarz dentysta/felczer/asystent medyczny – w imieniu lekarza

 czasowość niezdolności: [niezdolność] rokuje na ustąpienie w dającym się przewidzieć czasie
 praca, do jakiej ma być niezdolność: aktualnie wykonywana (ta, z tytułu której jest się ubezpieczonym)
 PRZEJŚCIOWA NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY AKTUALNIE WYKONYWANEJ
 zaświadczenie: e-ZLA, czyli kiedyś L4
 jak pracuje się u kilku płatników: odpowiednia lb zaświadczeń na wniosek ubezpieczonego (już bez drugiej
oceny)
 na okres: tak długo, jak zachodzi ryzyko niezdolności, nie dłużej niż do kolejnej kontroli
 zaświadczenie stwierdza ryzyko ubezpieczeniowe i usprawiedliwia nieobecność

procedura:

1) badanie bezpośrednie (możliwa teleporada)

2) uwzględnienie wszystkich okoliczności istotnych dla oceny stanu zdrowia i upośledzenia funkcji organizmu
3) ocena wpływu ww. okoliczności na zdolność wykonywania pracy – z uwagi na jej rodzaj i warunki
wykonywania i droga do pracy [na czym polega praca]

 zdarzenie losowe: choroba

 ryzyko: niezdolność do pracy
 warunki: czas zającia ryzyka (czas trwania ube chorobowego)
 świadczenie: zasiłek chorobowy
 choroba może powstać przed przystąpieniem do ubezpieczenia, ale niezdolność: musi po!
 art. 7: zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu
ubezpieczenia chorobowego
 art. 4: nabywa się prawo do zasiłku chorobowego po upłynięciu pewnego okresu po przystąpieniu do
ubezpieczenia chorobowego [okres wyczekiwania] – sprawdza, czy zdarzenie nie było zdarzeniem pewnym
 długość okresu zależy od tego, czy jest się ubezpieczonym obowiązkowo (krócej), czy dobrowolnie (dłużej)
 złagodzenie: dolicza się poprzednie zatrudnienie/urlop wychowawczy itd.
 możliwe zwolnienia [nabycie prawa do zasiłku od pierwszego dnia] – np. niezdolność spowodowana
wypadkiem w pracy/w drodze do pracy
 nie ma znaczenie zmiana tytułów ube
 karencja ubezpieczeniowa: czas, po upływie którego zaczyna się ochrona ubezpieczeniowa; za ten okres nie
pobiera się składki; ubezpieczyciel ustala
 jeśli ryzyko zajdzie w okresie karencji, to świadczenie nie będzie przysługiwać (bo nie ma ochrony)
 nie ma znaczenia zmiana choroby (przyczyna niezdolności), jeśli niezdolność powstała w okresie
ubezpieczenia – nawet jak ube się skończy
 gdyby była przerwa w niezdolności (po ustaniu ube), choćby na 1 dzień, to po tej przerwie już zasiłek nie
przysługuje

wymiar zasiłku:

 zasiłek chorobowy = stopa x podstawa wymiaru zasiłku

KL
  stopa [%]: podstawowa/zwiększona(ciąża, wypadek w drodze, dawcy – badanie i pobranie)/zmniejszona [od
2022 tylko podstawowa lub zwiększona]
 podstawa wymiaru zasiłku: wartość pracy ubezpieczonego [zł]

34. Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia [ZUS+]

 kontynuacja niezdolności (ubezpieczony stał się niezdolny do pracy w czasie trwania ubezpieczenia i bez
przerwy jest niezdolny do pracy)
 niezdolność po ustaniu ubezpieczenia jest chroniona, jeśli trwa odpowiednio długo i powstała w okresie
ochronnym – [nabycie prawa po ustaniu ube]
 prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia nie przysługuje: jeśli mamy emeryturę/rentę,
działalność zarobkowa lub inna podlegająca ube, nie spełniło się warunku wyczekiwania, prawo do zasiłku
dla bezrobotnych itd., podlega się ube rolników – CZYLI GDY JEST SIĘ W STANIE UZYSKAĆ ZABEZPIECZENIE
SPOŁECZNE W INNY SPOSÓB lub nie spełniło się warunku wyczekiwania
 ograniczenie: podstawa wymiaru zasiłku do przeciętnego wynagrodzenia – gdy pws jest wyższa niż
przeciętne wynagrodzenie  maksymalna podstawa wymiaru
 SKRÓCONY OKRES ZASIŁKOWY PO USTANIU – O POŁOWĘ

35. Zasiłek chorobowy a wynagrodzenie chorobowe na podstawie Kodeksu pracy

PODOBIEŃSTWA

 przedmiot ochrony (sytuacje, w których przysługuje) – wypadek w drodze do pracy, dawcy…

 warunki – (nie ma wynagrodzenia, gdy nie przysługuje prawo do zasiłku ch)
 wymiar – dokładnie taki sam dla wynagrodzenia i zasiłku
RÓŻNICE

 podstawa prawna (prawo pracy i prawo ubezpieczeń)

 uprawnieni (pracownik i ubezpieczony)
 finansowanie (pracodawca i FUS)
 gwarancja (Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych [państwowy fundusz celowy] i budżet
państwa)
 okres przysługiwania (okres 33 dni w roku kalendarzowym i 182 lub 270 dni – nie resetuje się po upływie
roku kal)
jak wyczerpie się 33 dni wynagrodzenia to potem przysługuje jeszcze zasiłek (do 182 dni)

36. Charakterystyka sytuacji pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego

 okres zasiłkowy – czas, przez który przysługuje zasiłek
 okres podstawowy i wydłużony (gruźlica, ciąża)
 Pozbawienie prawa do świadczeń: za okres niezdolności spowodowanej umyślnym przestępstwem lub
wykroczeniem; niezdolność spowodowana nadużyciem alkoholu (interpretowane wąsko); wykonywanie
pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem
 *za kaca ZUS nie wypłaca (5 pierwszych dni niezdolności) – za nadużycie alkoholu, które spowodowało
niezdolność
 Zawieszenie świadczenia: okres pobierania wynagrodzenia chorobowego
 do okresu zasiłkowego nie wlicza się okresu nienabycia prawa do zasiłku
 zasiłek zawieszony, gdy przysługuje wynagrodzenie chorobowe [wliczamy do okresu ubezpieczeniowego]

KL
  gdy między niezdolnościami nie ma ani jednego dnia przerwy, to okresy zasiłkowe sumują się; tak samo, gdy
między niezdolnościami występuje przerwa NIEprzekraczająca 60 dni – chyba, że nowa niezdolność jest z
powodu ciąży (!)

***

ŚWIADCZENIE REHABILITACYJNE

 chronione ryzyko: czasowa niezdolność do pracy

KL
  RÓŻNY TRYB ORZEKANIA!: orzeka lekarz orzecznik ZUS
 warunek: wyczerpanie prawa do zasiłku chorobowego
 12 miesięcy może max przysługiwać (niezdolność może występować później, ale już nie będzie prawa do
zasiłku)
 wymiar: % zasiłku chorobowego
 może być zwaloryzowane

ZASIŁEK WYRÓWNAWCZY

 zdarzenie losowe: choroba

 ryzyko: zmniejszona sprawność do pracy
 kto może nabyć: pracownik
 różnica: co bym zarobił normalnie – co zarabiam w warunkach rehabilitacji

37. Podstawa wymiaru zasiłku dla pracowników: zasada ogólna i ubezpieczenie

krótsze niż rok

PWZ DLA PRACOWNIKÓW:

 ZASADA OGÓLNA: miesięczne przeciętne wynagrodzenie za okres 12 miesięcy kalendarzowych

poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność – składka finansowana przez ubezpieczonego
 UBEZPIECZENIE KRÓTSZE NIŻ ROK: przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe
ubezpieczenia

PWZ DLA NIEPRACOWNIKÓW

 zasada generalna: miesięczny przeciętny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających

miesiąc, w którym powstała niezdolność – składka finansowana przez ubezpieczonego
 PWZ  na miesiąc (30 dni); zasiłek liczymy odpowiednio proporcjonalnie
 UBEZPIECZENIE KRÓTSZE NIŻ ROK: jw. CHYBA ŻE samodzielnie deklaruje się PWS  = suma najniższej
podstawy i nadwyżki ponad tę podstawę rozciągnięta na 12 miesięcy

***

 (!) wynagrodzenie - przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie

chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe
oraz ubezpieczenie chorobowe
 (!) przychód - kwota stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego
niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na
ubezpieczenie chorobowe;

 przychód to w tym wypadku to samo, co wynagrodzenie: PWS – składki finansowane przez ubezpieczenia

KL
  zmiana pracodawcy albo przerwa w ubezpieczeniu  uwzględnia się tylko nową PWS
 podwyżka  uwzględnia się starą i nową PWS
 zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne za okres po ustaniu ube  nie może być wyższa niż kwota
wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia
 świadczenia chorobowe przypadające po sobie  PWZ nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami
pobierania zasiłków (tego samego i innego rodzaju) nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące
1 miesiąc kalendarzowy
 zmiana wymiaru czasu pracy [TYLKO PRACOWNICY]  uwzględnia się tylko nową PWS

38. Ryzyko ubezpieczeniowe matki i ojca przy nabywaniu prawa do zasiłku

macierzyńskiego

ZASIŁEK MACIERZYŃSKI DLA KOBIET

 zdarzenie losowe: macierzyństwo

 ryzyko: urodzenie dziecka/przyjęcie dziecka na wychowanie  wychowywanie dziecka; nie musi to
wpływać na pracę, zarobkowanie itd.
 warunki: czas zajścia ryzyka – w czasie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego;
urodzenie dziecka po ustaniu ube chorobowego w okresie ciąży wskutek upadłości/śmierci lub likwidacji
pracodawcy/z naruszeniem prawa okr. prawomocnym orzeczeniem sądu
 nie trzeba zajmować się dzieckiem osobiście

ZASIŁEK MACIERZYŃSKI DLA MĘŻCZYZN

 ryzyko: przyjęcie dziecka na wychowanie (i też można dalej pracować itd.)

 przysługuje nie tylko pracownikowi
 warunki: jw.

ZASIŁEK MACIERZYŃSKI PO MATCE

KL
  nabycie wtórne
 zdarzenie losowe: rezygnacja/leczenie matki/śmierć matki/porzucenie dziecka
 rezygnacja – tylko ojcu, reszta – też może inny członek rodziny
 ryzyko: przerwanie działalności zawodowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem!
 warunki: czas zajęcia ryzyka - ubezpieczenie matki*, ubezpieczenie nabywającego
 * jak matka nieubezpieczona – też w sumie
***
 okres pobierania zasiłku macierzyńskiego – cdz 54 tygodnie, ale wydłuża się w przypadku urodzenia/przyjęcia
na wychowanie większej lb dzieci
 wysokość: 2 plany

ŚWIADCZENIE RODZICIELSKIE – „KOSINIAKOWE”

 zdarzenie losowe: rodzicielstwo

 ryzyko: sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem
 warunek: brak ochrony zasiłkowej [np. dla nieubezpieczonych]
 1000 zł
 okres pobierania: jw.

ŚWIADCZENIE WYCHOWAWCZE – 500+

 zdarzenie losowe: rodzicielstwo

 ryzyko: wychowywanie dziecka
 jak długo: cdz do 18rż dziecka (chyba że zawrze związek małż itd.]

39. Treść ryzyka i rodzaje rentowej niezdolności do pracy

RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

 zdarzenie: choroba, uraz

KL
  ryzyko: niezdolność do pracy (w co najmniej znacznym stopniu)
 warunki: czas zajścia ryzyka, staż ubezpieczeniowy, brak uprawnień emerytalnych
 orzekanie: 1- lekarz orzecznik ZUS (opinia), 2- komisja lekarska ZUS
 niezdolność do pracy = naruszenie prawności organizmu [element biologiczny] + utrata zdolności do pracy
zarobkowej [element ekonomiczny] + brak rokowań po przekwalifikowaniu (do obydwu)
 praca zarobkowa – jakakolwiek praca, co najmniej zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami
 niezdolność do pracy:
a) częściowa – znaczny stopień, zgodna z kwalifikacjami
b) całkowita – jakakolwiek praca
c) całkowita + niezdolność do samodzielnej egzystencji - jakakolwiek praca + potrzeba pomocy w
egzystencji [wtedy przysługuje też dodatek pielęgnacyjny]

 renta szkoleniowa  kiedy istnieje celowość przekwalifikowania zawodowego

 ryzyko niezdolności do samodzielnej egzystencji nie może zostać orzeczone samoistnie

40. Charakterystyka warunków nabycia prawa do renty

 czas zajścia ryzyka – w czasie ubezpieczenia + sytuacje wymienione w ustawie;
 [wydłużona ochrona po ustaniu ube]
 staż ubezpieczeniowy – okresy składkowe+nieskładkowe; zależne od wieku
 gęstość stażu – określony czas przed zgłoszeniem wniosku o rentę/dniem powstania niezdolności; nie wlicza
się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej
 brak prawa do emerytury  żadnych wyłączeń

Przywrócenie prawa do renty

KL
  gdy ustanie niezdolność, ale po pewnym okresie znowu wystąpi, można ominąć warunek czasu zajścia ryzyka
i stażu ubezpieczeniowego

Wymiar rent z tytułu niezdolności:

a) całkowitej

 kwota bazowa (ze statystyk, taka sama dla każdego ubezpieczonego) – składka na ube + PWR odpowiednio
za okresy składkowe i nieskładkowe oraz hipotetyczne okresy
 ¼ przeciętnego wynagrodzenia + indywidualny staż x indywidualna wartość pracy
 = kwota stała + kwota indywidualna

b) częściowej: 75% a)

c) szkoleniowej: 75% PWR (czyli kwoty indywidualnej)

 jest gwarancja minimalnej renty z tytułu niezdolności do pracy

 okresy składkowe: okres ubezpieczenia i inne okoliczności (praca na rzecz ZSRR itd.)
 okresy nieskładkowe: pobieranie zasiłku chorobowego lub opiekuńczego; nauka w szkole wyższej po
ukończeniu
 trzeba uwzględnić proporcję 3s do 1 ns! – w braniu okresów pod uwagę; zawsze
 niektóre okresy liczą się więcej razy – przeliczniki do niektórych okresów
 praca na 2 etatach itd. – uwzględnia się okres korzystniejszy  kumulacja ubezpieczenia nie ma wpływu na
staż
 cdz. uwzględnia się nawet nieopłacone okresy

(!)

41. Wdowa jako osoba uprawniona do renty rodzinnej

RENTA RODZINNA

 zdarzenie losowe: śmierć

 ryzyko: utrata żywiciela
 warunki: ?
 żywiciel
a) osoba, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo
b) spełniła warunki (dostałaby świadczenie, gdyby przeżyła) albo
c) uprawniony do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego
świadczenia kompensacyjnego

KL
  nabyte prawo – spełnione warunki, jesteśmy uprawnieni, ale niezłożony jeszcze wniosek
 ustalone prawo – na podstawie (deklaratoryjnej) decyzji ZUS
 wtórny charakter prawa do renty [jak przy zasiłku nabywanym po matce]
 [ryzyko cd] kto może utracić żywiciela (=> kto może być na utrzymaniu): UPRAWNIONE dzieci (w tym przyjęte
na wychowanie); małżonek, rodzice(ojczym/macocha/przyspasabiający)

MAŁŻONEK

 wiek – od osiągnięcia 50 lat (ale jeżeli osiągnęła te 50 albo stała się niezdolna do pracy, w ciągu 5 lat od
śmierci, to od tej 50 będzie uprawniona)
 ważna aktywność społeczna – wychowywanie uprawnionego dziecka (do 26 lat; 18 - jeśli się uczy)
 niezdolność do pracy – całkowita lub częściowa [czyli ta z rentowego]
 osoba rozwiedziona będzie uprawniona ro renty rodzinnej, jeśli miała ustawowo/ugodą przed sądem
ustalone alimenty; TK – jak płacił to też
 KONKUBINAT NIE JEST CHRONIONY RENTĄ RODZINNĄ

RODZIC

 przesłanki jak u małżonka

 przyczynianie się do utrzymania bezpośrednio przed śmiercią

42. Dziecko jako osoba uprawniona do renty rodzinnej

 wiek - do ukończenia 16 lat
 ważna aktywność społeczna - do ukończenia nauki (max do 25 rż – z wydłużeniem do zakończenia ostatniego
roku studiów jak wtedy jest na ostatnim)
 całkowita niezdolność do pracy
 możliwe zawieszone – np. jak dziecko za dużo zarabia
 nie można łączyć prawa do świadczeń – czyli nie po 2 rodzicach [ale może wybrać jak się ma więcej niż 1
tytuł]
 uprawnienie do alimentów nie jest tożsame z uprawnieniem do renty rodzinnej
 nie ma znaczenia, że rodzic nie wiedział, że ma to dziecko

PRZYJĘTY NA WYCHOWANIE

 przesłanki jak u dziecka

 przyjęcie przed osiągnięciem pełnoletności
 przyjęcie na wychowanie na rok przed śmiercią
 brak prawa po rodzicach

***

WYMIAR

 zależy od liczby osób uprawnionych i wysokości świadczenia, które otrzymywałby zmarły

 przysługuje 1 renta do podziału na wszystkich uprawnionych

43. Renta wypadkowa a renta z tytułu niezdolności do pracy

świadczenia:

KL
  ustalanie prawa do świadczeń (procedura i warunki, wysokość, podstawa wymiaru, zawieszenie i
pozbawienie) – zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy  JAK Z
CHOROBOWEGO, CHYBA, ŻE WYPADKOWA STANOWI INACZEJ
 renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej, dodatek
pielęgnacyjny wsm też  [OPRÓCZ 2 PRZEPISÓW] – JAK USTAWA EMERYTALNO-RENTOWA
 renta z tytułu niezdolności do pracy z ube wypadkowego = renta wypadkowa
 zasiłek chorobowy z ube wypadkowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu

CZASOWA NIEZDOLNOŚĆ:

RENTOWA NIEZDOLNOŚĆ:

 renta wypadkowa to jedyna, jaką może dostać emeryt

KL
porównanie:

warunek a) z ogólnego stanu zdrowia – dla obydwu!!

 renta wypadkowa  kwotowa gwarancja wysokości [minimalna renta to 1200 zł – jest też przy ogólnym
stanie zdrowia i wypadku w drodze] i procentowa gwarancja wysokości – jeszcze 20% więcej
 też brak ograniczenia wskaźnika wysokości podstawy  ???
 renta wypadkowa jest najwyższa cdz.
 gdy wypadku przy pracy jest skutek śmiertelny, to jest fikcja, że ten zmarły chwilę przed śmiercią nabył
prawo do renty wypadkowej, a ją zamieniamy na wypadkową rentę rodzinną

KL
44. Zasada ryzyka wzmożonego
 odpowiedzialność ZUS za wypadki przy pracy:
 nawet „karygodne zachowanie” ubezpieczonego (rażące niedbalstwo itd.) nie wyłącza odpowiedzialności
ZUSu (w zasadzie nigdy) – świadczenie wypłacone członkiem rodziny, ale nie ubezpieczonemu
 [praca jest pod szczególną ochroną RP]
 cdz. wina nie ma znaczenia w ube społecznych
 *możliwe „zerwanie związku ubezpieczonego z pracą” – gdy np. upije się w pracy

45. Nabycie i wymiar jednorazowego odszkodowania dla ubezpieczonego

JEDNORAZOWE ODSZKODOWANIE – RYZYKO UBEZPIECZONEGO

 ube wypadkowe
 świadczenie: 1-razowe odszkodowanie
 ryzyko: stały/długotrwały [min. 6 miesięcy, rokuje na poprawę??] uszczerbek na zdrowiu = naruszenie
sprawności organizmu
 zdarzenie losowe: choroba lub uraz uznane za wypadek przy pracy/chorobę zawodową
 blizna się nie wlicza
 wymiar: lb p% uszczerbku x cena 1 procenta (20% przeciętnego wynagrodzenia w danym roku) + ew.
zwiększenie, gdy jest całkowita niezdolność + niezdolność do samodzielnej egzystencji
 wymiar świadczenia nie jest uzależniony od wysokości składki
 lekarz orzecznik orzeka o procencie uszczerbku, po zakończeniu leczenia i rehabilitacji
 świadczenie może być zwiększone (ale o konkretny poziom), jeśli później uszczerbek wzrośnie

***

JEDNORAZOWE ODSZKODOWANIE – RYZYKO CZŁONKÓW RODZINY

 ryzyko: utrata członka rodziny

 zdarzenie losowe: śmierć uznana za wypadek przy pracy/choroboę zawodową
 1-razowe odszkodowanie i renta rodzinna – krzyżują się – dla małżonków/byłych; dla dzieci – pokrywają się;
dla rodzica: szerzej niż do renty rodzinnej
 wymiar: x-krotność przeciętnego wynagrodzenia – dla małżonka lub dziecka, tylko 1 osoba uprawniona
 2 x mniej – pozostały członek rodziny
 więcej niż 1 uprawniony  odpowiednie zwiększenia; dzielone na lb uprawnionych [w odpowiedniej grupie]

KL